Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Siamsa an Gheimhridh - Nó Cois an Teallaigh in Iar-Chonnachta</title><author><name type="main">Bailithe ag Domhnall Ó Fotharta</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">C017</note>
                         <note type="L">3</note>
                         <note type="B">1892</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>C017</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Siamsa an Gheimhridh - Nó Cois an Teallaigh in Iar-Chonnachta</title><author>Bailithe ag Domhnall Ó Fotharta</author><imprint><publisher>Patrick O'Brien</publisher><date>1892</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Tiodhlacadh.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Do'n Saoi Oirbhidneach E. D. MacCliabhair.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is duit-se thiodhlaicim an leabhrán beag so, óir is tú</span>
<lb n="6"/><span>do chuir in iul dam an meud atá ann, agus tuilleadh</span>
<lb n="7"/><span>nach bh-fuil ann, do chur i g-ceann a chéile; is tú thug</span>
<lb n="8"/><span>meisneach dham an meud so do chur i g-cló, agus is ort</span>
<lb n="9"/><span>atá costas an leabhairín.  Is fiosach duit an t-anró do</span>
<lb n="10"/><span>chuir an obair so orm.  Nuair do bhí mé sáruighthe le</span>
<lb n="11"/><span>obair, agus lag le tinneas, do ghabhas do láimh cuid</span>
<lb n="12"/><span>bheag féin de'n t-sean-chaint Ghaedhilge do shábáil ó'n</span>
<lb n="13"/><span>m-bás; acht muna m-beidheadh d'fhéile ní raibh tárrtháil</span>
<lb n="14"/><span>i n-dán do'n bheagán so féin.  Air an adhbhar sin, cia</span>
<lb n="15"/><span>air bith sult nó sólás gheobhas an léightheoir ins an</span>
<lb n="16"/><span>leabharán so, glacadh sé bhuidheachus leatsa faoi.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>Tabhair cead dham, a chara na Gaedhilge, ainm saoi</span>
<lb n="19"/><span>agus scoláire eile do cheangal le t'ainm-se, .i. an</span>
<lb n="20"/><span>t-Athair Eoghan O'Gramhna, do cheartuigh agus do chuir in</span>
<lb n="21"/><span>eagar an leabhar, chomh fhad a's do bhí sé ag dul thríd an</span>
<lb n="22"/><span>g-cló, agus do thug comhairle agus congnadh dham ó thús</span>
<lb n="23"/><span>go deireadh.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Go bh-faghaidh sibh araon luach bhur saothair,</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Guidhe bhur g-carad,</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Domhnall O'Fotharta</span>
<lb n="30"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="31"/><p><span>Róimh-Rádh</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Air d-tús, air nós ár sinnsear, cuirfidhear síos</span>
<lb n="34"/><span>annso áit, aimsir, ughdar, agus adhbhar an leabhráin</span>
<lb n="35"/><span>Ghaedhilge so.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Áit dó, Iar-gConnachta, mar is ann do cruinnigheadh</span>
<lb n="38"/><span>gach a bh-fuil ann.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Aimsir dó ní féidir a cheapadh amach go cinnte;</span>
<lb n="41"/><span>sgathadh anois, sgathadh arís air feadh a naoi m-bliadhna</span>
<lb n="42"/><span>fichid go dtí an bhliadhain so 1892.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Ughdar dó, .i. meise, Domhnall mac Mhíchil, mhic</span>
<lb n="45"/><span>Dhomhnaill O'Fotharta, de Chlannaibh Bhaoiscne, oide</span>
<lb n="46"/><span>scoile 'san g-Caladh, in Iar-gConnachta.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Agus an t-adhbhar fá'r cuireadh le chéile agus fá'r</span>
<lb n="49"/><span>sgríobhadh amach é, mar shúil go rachadh sé i d-tairbhe agus</span>
<lb n="50"/><span>i d-taithneamh do'n dream ghrádhuigheas Gaedhilge dhílis na</span>
<lb n="51"/><span>h-Éireann, teanga bhinn bhríoghmhar, teanga treun tuil-</span>
<lb n="52"/><span>teach, teanga uasal árd ársa ár sinnsear féin.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Nach aistrighthe atá an saoghal thar mar bhí fhad ó!</span>
<lb n="55"/><span>nuair do bhí muid sásta le siamsa símplidhe ameasg</span>
<lb n="56"/><span>na g-comharsan, agus 'nuair do chruinnigheadh muinntir an</span>
<lb n="57"/><span>bhaile, le cóntráth na h-oidhche, timchioll air an teinidh.</span>
<lb n="58"/><span>Annsin do chongbhuigheadh greann agus spórt le chéile</span>
<lb n="59"/><span>cuid mhaith do'n oidhche, agus do chuala an t-aos óg sceul na</span>
<lb n="60"/><span>sean-aimsire.  Is iomdha uair do chaith mé féin mar sin, is</span>
<lb n="61"/><span>maith liom dul siar in m'intinn féin agus a chuimhniughadh</span>
<lb n="62"/><span>air na daoinibh do bhídheadh cruinn, agus air an g-caint</span>
<lb n="63"/><span>agus air an g-comhairle do bhidheadh air bun aca.  Andiu,</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="64"/><p><span>atá na daoine imthighthe, agus na seanráidte do chleacht</span>
<lb n="65"/><span>siad, atáid aig imtheacht 'na n-diaidh.  Acht annso síos</span>
<lb n="66"/><span>cuirfidh mé beagáinín d'fhan againn: -</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Sceul Dhéirdre.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Bhí fear ann fad ó, agus is fad ó bhí; dá m-beidheadh</span>
<lb n="71"/><span>sé ann anois ní bheidheadh sé ann an uair sin; no dá</span>
<lb n="72"/><span>m-beidheadh, do bheidheadh sgeul úr nó sean-sgeul aige;</span>
<lb n="73"/><span>nó bheidheadh sé gan aon sgeul.  Acht 'réir mar tá sé</span>
<lb n="74"/><span>agam-sa anocht, ná raibh sé agat-sa 'san oidhche amárach;</span>
<lb n="75"/><span>nó má bhidheann, ná raibh de chailleamhain agat leis acht</span>
<lb n="76"/><span>na cúl-fhiacla.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Bhí righ i n-Éirinn fad ó, agus bhí mac aige.  D'imthigh</span>
<lb n="79"/><span>an mac uaidh ag iarraidh a fhortúin.  Bí sé aig imtheacht</span>
<lb n="80"/><span>a's ag síor-imtheacht gur casadh gabha leis.  Righne sé</span>
<lb n="81"/><span>aimsir leis an ngabha go ceann lae 's bliadhna.  Seal</span>
<lb n="82"/><span>geárr 'na dhiaidh san, do thárla duine dosgadhach leis an</span>
<lb n="83"/><span>ngabha ceudna, agus chuir sé aimsir air-sean, mar chuir</span>
<lb n="84"/><span>sé air mhac an righ.  Murchadh b'ainim do'n fhear so:</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>D'imthigh an gabha ó'n m-baile lá, agus chomh fhad a's bhí</span>
<lb n="87"/><span>sé imthighthe, do thosuigh an bheirt bhuachaill ag troid.  Thar-</span>
<lb n="88"/><span>ruing Murchadh táirnge crudha, agus d'fhiafruigh sé de</span>
<lb n="89"/><span>mhac an righ, "Cad é bhainfeas tú dhíom air son an táirnge</span>
<lb n="90"/><span>crudha chathadh leat?"  'Sé an freagra thug mac an righ</span>
<lb n="91"/><span>dhó: "an cheud bhuille gan cosaint as Éirinn amach."  Chaith</span>
<lb n="92"/><span>Murchadh an táirnge crudha leis agus chuir trí chroidhe a</span>
<lb n="93"/><span>bhaise é; agus bhí sí ag cur fola 'nuair tháinic an gabha</span>
<lb n="94"/><span>abhaile.  D'fhosgail an gabha an dá dhorus, agus do</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="95"/><p><span>sgaoil sé amach duine ins gach dorus.  Ní dheárna</span>
<lb n="96"/><span>Murchadh acht a chamán agus a liathróid a thógbháil, agus</span>
<lb n="97"/><span>d'ionnsuidh sé an bóthar ag bualadh a liathróide ins an</span>
<lb n="98"/><span>aer.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Bhí cailín ag an ngabha darb' ainm Déirdre Ní Manan-</span>
<lb n="101"/><span>náin.  Lean sí Murchadh air an m-bóthar, agus siubhal na</span>
<lb n="102"/><span>g-ceudta fúithe, agus binn a cóta 'na beul.  'Nuair</span>
<lb n="103"/><span>chonnaic sé ag teacht í, righne sé iongantas de'n bhean</span>
<lb n="104"/><span>bhéith 'na dhiaidh-sean, agus an siúbhal mór do bhí fúithe</span>
<lb n="105"/><span>D'fhiosruigh sé dhi cá raibh sí ag 'ul (dul).  'Sé an freagra</span>
<lb n="106"/><span>thug sí dó, go raibh sí ghá leanmhaint-sean, agus dubhairt</span>
<lb n="107"/><span>sí, "an áit i g-caillfear thusa, caillfear mise ann i </span>
<lb n="108"/><span>n-éinfheacht leat."  "A bhean gan chéill," arsa Murcadh,</span>
<lb n="109"/><span>"cá bh-fuil tú ag 'ul.  Ní'l áit ná árus a'm-sa (agamsa)</span>
<lb n="110"/><span>fá do chomhair."  "Ní misde liom," arsa Déirdre.  Thóg</span>
<lb n="111"/><span>sé ann sin í, agus leag sé air bhacánaibh a uileann í.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>D'imthigh sé roimhe, agus an bhean air a bhacalainn aige</span>
<lb n="114"/><span>agus é ag bualadh a liathróide ins an aer mar bhí sé sul</span>
<lb n="115"/><span>thárla sí air.  Níor bh'fhada d'imthigh sé gur casadh leis</span>
<lb n="116"/><span>fear arbh' ainm dó Fionn mac Cumhail, é féin agus a</span>
<lb n="117"/><span>mhór-shluaighte ag 'ul chum brisidh le righ do bhí 'san Domhan</span>
<lb n="118"/><span>Shoir.  D'fhiarfhuigh Fionn dhe Murchadh, "An d-tiocfaidh</span>
<lb n="119"/><span>tú i n-éinfheacht liom-sa ag tabhairt an chatha?  Adubhairt</span>
<lb n="120"/><span>Murchadh go rachadh, dá léigeadh Déirdre dhó.  Adubhairt</span>
<lb n="121"/><span>Déirdre go léigfeadh sí ins gach uile áit é, acht gan é</span>
<lb n="122"/><span>thabhairt as Éirinn amach.  "Is lé dul as Eirinn amach</span>
<lb n="123"/><span>atáim-se 'ghá thóiridheacht," arsa Fionn Mac Cumhail.  "Sin</span>
<lb n="124"/><span>rud nach bh-fuighidh tú," arsa Déirdre - "Glac d'am,"</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="125"/><p><span>arsa Murchadh féin, "agus bh' féidir go bh-fuighmís an</span>
<lb n="126"/><span>bhuadhachtáil uirre."  D'fhan sé an oidhche sin go bh-fuair</span>
<lb n="127"/><span>sé í ag cíorughadh a cínn.  Bhí sí faoi gheasaibh gan</span>
<lb n="128"/><span>athchuinge air bith d'eiteach 'nuair bheidheadh sí 'ghá dheanamh</span>
<lb n="129"/><span>sin.  'Nuair fuair Murchadh an athchuinge uaithe, do</span>
<lb n="130"/><span>bhuaileadar leó, Murchadh, agus Fionn agus a mhór-</span>
<lb n="131"/><span>shluaighte.  Air imtheacht dhóibh, réidhtigheadar le chéile, dhá</span>
<lb n="132"/><span>g-cailltí Murchagh go g-cuirfidís suas bratacha dubha</span>
<lb n="133"/><span>air thidheacht abhaile dhóibh, agus dá maireadh sé, go</span>
<lb n="134"/><span>m-beidheadh bratacha geala shuas aca.</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>Thrialladar air an g-cuan, an áit i raibh soitheach réidh</span>
<lb n="137"/><span>le iad do thabhairt thar muir.  Bhuaileadar asteach innte,</span>
<lb n="138"/><span>agus chrochadar suas a seolta móra bacóideacha, comh-</span>
<lb n="139"/><span>fhada, comhdhíreacha, go bárraibh na g-crann, nach bh-fágfadh</span>
<lb n="140"/><span>teud tíre gan tarruing ná maide-ramha gan ró-bhriseadh,</span>
<lb n="141"/><span>ag treabhadh na fairrge folcanta, falcanta; míolta móra</span>
<lb n="142"/><span>ag déanadh ceoil sidhe agus seirbhíse dhóibh; dhá d-trian ag</span>
<lb n="143"/><span>imtheacht faoi'n tuinn i n-aghaidh an triain do bhí aig</span>
<lb n="144"/><span>imtheacht ós a cionn.  Sgluig, sglaig ag an bh-faoile binn</span>
<lb n="145"/><span>ó thosach na luinge go deireadh na luinge, ag cur gainimh</span>
<lb n="146"/><span>mhín i n-íochdar, gainimh ghairbh i n-uachdar, eascoin i n-as-</span>
<lb n="147"/><span>gallaibh a chéile, gur stríoc siad cuan agus caladh 'san</span>
<lb n="148"/><span>Domhan Shoir.  Tharraingeadar suas an soithín toin-</span>
<lb n="149"/><span>ísiol, ceannárd, bhuaileadar buille de'n t-slaitín</span>
<lb n="150"/><span>draoidheachta uirri, agus thugadar feiste lae 's bliadhna</span>
<lb n="151"/><span>dhi, cuirim i g-cás nach m-béidheadh sí ann acht uair an</span>
<lb n="152"/><span>chloig.</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>Chuaidh sé suas faoi dhéin an righ, Fionn é féin agus a</span>
<lb n="155"/><span>mhór-shluaighte.  Tháinic Murchadh agus bhuail sé an cuaille</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="156"/><p><span>comhraic.  Níor fhág sé uan i g-caora, laogh i m-buin</span>
<lb n="157"/><span>searrach i g-capall, mionnán i ngabhar, puisín i g-cat,</span>
<lb n="158"/><span>ná leanbh i m-broinn nár thionntuigh sé naoi n-uaire</span>
<lb n="159"/><span>tuathal le fuaim agus le neart a bhuille.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Thainic teachtaire ó'n righ agus d'fhiafhraigh sé ceurd do </span>
<lb n="162"/><span>bhí sé aig iarraidh.  "Tá mé aig iarraidh tighe dham féin</span>
<lb n="163"/><span>agus dho mo chuid fear," arsa Murchadh.  "Ní fheicim teach</span>
<lb n="164"/><span>air bith le n-bhur n-aghaidh acht teach na n-amhus," ars an</span>
<lb n="165"/><span>teachtaire.  Chuaidh Murchadh go d-tí an teach.  Bhí amhus</span>
<lb n="166"/><span>agus seacht bh-fithchid ann, agus aon amhus amháin do bhí</span>
<lb n="167"/><span>chomh mór leis an iomlán aca.  Righne gach uile cheann aca</span>
<lb n="168"/><span>gáire go bh-facadh Murchadh an dúrdán dubh do bhí i </span>
<lb n="169"/><span>n-íochdar putóige gach amhuis.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>D'fhiosruigh sé dhíobh cia an t-ughdar gáire do bhí aca.</span>
<lb n="172"/><span>Dubhairt siad leis go m-ba bheag le gach aon duine aca</span>
<lb n="173"/><span>a chuid féin dhe.  Ní dheárna Murchadh acht rith air cheann</span>
<lb n="174"/><span>aca.  Rug sé air ghreim a dha chois air, agus bhí sé 'ghá</span>
<lb n="175"/><span>m-bualadh leis gur chaith sé go d-tí n-a luirgnibh é, agus</span>
<lb n="176"/><span>mharbhuigh sé dhá fhichid leis na luirgnibh féin.  Ghlan sé</span>
<lb n="177"/><span>amach an teach, agus ghlaoidh sé asteach air Fhionn Mac</span>
<lb n="178"/><span>Chumhaill agus air a mhór-shluaighte.  'Nuair fuair sé istigh</span>
<lb n="179"/><span>iad, dubhairt sé, "Bheidheadh sin go maith, a Fhinn Mac</span>
<lb n="180"/><span>Cumhaill, dá m-beidheadh teine againn."  Bhuail sé anonn</span>
<lb n="181"/><span>go d-dí teach an righ agus bhuail sé an dorus.  "Ceurd</span>
<lb n="182"/><span>atá tú aig iarraidh?  ars an teachtaire."  "Gleus teineadh</span>
<lb n="183"/><span>dham féin agus dho mo chuid fear."  "Thuga (chugad) leat</span>
<lb n="184"/><span>go d-tí an chruach mhóna, agus feuch an bh-fuighfeá adhmad</span>
<lb n="185"/><span>le n-aghaidh gléis teineadh."  Thug Murchadh leis a théidín</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="186"/><p><span>caol cnáibe, agus is rí-bheag d'fhág sé 'na dhiaidh.  Chuir</span>
<lb n="187"/><span>sé síos an teine, agus 'nuair bhí sí deargtha aige dubhairt</span>
<lb n="188"/><span>sé, "Bheidheadh sinn go maith dá m-béidheadh biadh againn."</span>
<lb n="189"/><span>Chuaidh sé anonn agus bhuail sé an dorus ath-uair.  Tháinic</span>
<lb n="190"/><span>an dóirseóir amach, agus d'fhiarfhuigh sé dhe ceurd do bhí</span>
<lb n="191"/><span>sé aig tóirigheacht.  "Tá me air thóir bidh dham féin agus</span>
<lb n="192"/><span>dho mo chuid fear."  "Thuga leat un (chum) an stóir.  Chuaidh</span>
<lb n="193"/><span>Murchadh ann, agus fuair sé an biadh, agus adéarfá go</span>
<lb n="194"/><span>d-tug sé a sháith leis.  'Nuair leag sé an biadh aca,</span>
<lb n="195"/><span>dubhairt sé, "Bheidheadh sinn go maith, dá m-beidheadh áit</span>
<lb n="196"/><span>luidhte agam féin a's agat-sa, a Fhinn Mhic Chumhail."</span>
<lb n="197"/><span>Chuaidh sé anonn an tríomhadh h-uair, agus bhuail sé an</span>
<lb n="198"/><span>dorus.  Tháinic an doirseóir agus d'fhiarfhuigh sé "Cia do </span>
<lb n="199"/><span>bhí ann, agus ceurd do bhí uaidh?"  "Mise grabaire Fhinn</span>
<lb n="200"/><span>Mhic Chumhail, agus tá mé aig iarraidh leabtha dham féin</span>
<lb n="201"/><span>agus do mo mhaighistear," "Ní'l leapthacha le fághail</span>
<lb n="202"/><span>a't (agat) annso," ars an dóirseóir.  Ní dhearna</span>
<lb n="203"/><span>Murchadh acht druidim ó'n dorus, tarraing air arís, agus</span>
<lb n="204"/><span>buille dhá chois a thabhairt dhó agus an dá dhorus a</span>
<lb n="205"/><span>bhualadh air a chéile.  Chuaidh sé suas i seomra an righ,</span>
<lb n="206"/><span>agus thug sé leis an dá leaba a (do) b'fheárr bhí ann</span>
<lb n="207"/><span>Chodail siad an oidhche sin go sámh suimhneach.</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>Nuair d'eirigh Murchadh air maidin lá air n-a mhárach,</span>
<lb n="210"/><span>chimil sé bos dh'á urladh (gruaig a chinn) agus bos dh'á</span>
<lb n="211"/><span>eudan, agus dubhairt sé, "Tá sé in am ('na am) againn</span>
<lb n="212"/><span>dhul un (chum) tosaigh."  Chuaidh sé amach agus bhuail sé an</span>
<lb n="213"/><span>cuaile comhraic.  Thainic an geatóir chomh fada leis (dho'n</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="214"/><p><span>áit i raibh sé), agus d'fhiarshaigh sé dhe ceurd do bhí sé aig</span>
<lb n="215"/><span>iarraidh.  "Tá mé," arsa Murchadh, "aig iarraidh seacht</span>
<lb n="216"/><span>míle romham, seacht míle mo dhiaidh, seacht míle air gach</span>
<lb n="217"/><span>taoibh dhíom; sin no fear mo theangmhala."  Is geárr</span>
<lb n="218"/><span>uait go bh-fuighidh tu sin," ars an geatóir."</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>Cuireadh amach aige na fir budh laidre bhí aca.  Chuaidh</span>
<lb n="221"/><span>sé thríotha, fútha, agus tharsta, mar rachadh seabhac thrí</span>
<lb n="222"/><span>scata eunlaidhe nó madalla (madadh alla, faolchú), thrí</span>
<lb n="223"/><span>scata mion-chaorach, go n-deárnadh sé thrí chnaip dhíobh, .i.,</span>
<lb n="224"/><span>cnap dhá g-cloignibh, cnap dhá n-eudachaibh, agus cnap dhá</span>
<lb n="225"/><span>n-airm.  Bhuaidh Murchadh an lá.</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>D'fhágadar an t-oilean sin, Murchadh agus Fionn Mac-</span>
<lb n="228"/><span>Cuimhail agus a mhórshluaighte, agus thrialladar air Éirinn</span>
<lb n="229"/><span>arís.  Is geárr bhidheadar aig seoltóiseacht 'nuair chon-</span>
<lb n="230"/><span>naic siad an bád ag teacht orra agus iomradh na</span>
<lb n="231"/><span>g-ceudtha uirri, agus gan innti acht aon fhear amháin.</span>
<lb n="232"/><span>"Tá mise caillte anois!" arsa Murchadh, "súd é mac</span>
<lb n="233"/><span>Righ Eireann, agus tá an cheud bhuille gan chosaint aige</span>
<lb n="234"/><span>orm as Éirinn amach."  B'fhíor dhó.  'Nuair tháinic mac</span>
<lb n="235"/><span>Righ Éireann suas leó, b'éigin do Murchadh teacht i leith</span>
<lb n="236"/><span>agus seasadh ós comhair an chroinn gur bhain mac Righ</span>
<lb n="237"/><span>Éireann an cloigeann dhé; agus caitheadh corp agus</span>
<lb n="238"/><span>cloigeann Mhurchaidh air bhalasta na luinge.</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>Sheoladar leó go d-tángadar i d-tír i g-cuan in Eirinn</span>
<lb n="241"/><span>agus sul do righneadar an cuan chuir Fionn MacChumail</span>
<lb n="242"/><span>na bratacha geala suas.  Chonnaic Déirdre iad, rith sí</span>
<lb n="243"/><span>síos do'n chuan, agus shiubhail sí isteach go d-tí n-a coim</span>
<lb n="244"/><span>i bh-farrge.  Bhreathnuigh sí isteach ins an luing.  "A Fhinn</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="245"/><p><span>Mic Chumhail arsa Déisore, "shaoil mé nach n-déanfá</span>
<lb n="246"/><span>breug liom.  Cia an fáth nár chuir tú na bratacha dubha suas</span>
<lb n="247"/><span>dam?"  "Bhí faitchíos orm, a Dhéirdre, go g-cuirfeá ceó</span>
<lb n="248"/><span>draoidheachta orm dá bh-feictheá na bratacha dubha shuas</span>
<lb n="249"/><span>againn."  "Dá m-béidhdís shuas agat, ní leigfinn in (chum)</span>
<lb n="250"/><span>tíre thú go d-tabharfá Murchadh beó chugam; acht ó thárla</span>
<lb n="251"/><span>go bh-fuil sé marbh, tabhair dham féin an long, agus</span>
<lb n="252"/><span>rachaidh mé air fairrge léíthe.</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>Fuair sí an long.  Sheoil sí léíthe nó go d-táinic sí in</span>
<lb n="255"/><span>aice le oileán do bhí 'san Domhan Shoir.  Ba lé beirt dhear-</span>
<lb n="256"/><span>brátar an t-oileán so.  Bhidheadh dream daoineadh aig troid</span>
<lb n="257"/><span>leó gach oidhche aig iarraidh an oileáin a bhaint dhíobh, agus</span>
<lb n="258"/><span>an mhéid díobh do mharbhuightí 'san oidhde, bhídís beó arís air</span>
<lb n="259"/><span>maidin.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>Chonnaic an bheirt dhearbhráthar an bhean aig tidheacht,</span>
<lb n="262"/><span>agus a fear air a druim aici, 's a cheann 'na glaic.</span>
<lb n="263"/><span>"Seo bean ghaisge bhí i m-briseadh, agus is é súd a fear</span>
<lb n="264"/><span>atá air a druim aici, agus budh gaisgidheac é.  Dá</span>
<lb n="265"/><span>g-cuidigheadh sé linn, budh mhór an gar dhúinn é, agus dá</span>
<lb n="266"/><span>d-téidheadh sé 'nár n-aghaidh, níor bh'fheáirrde sinn é."</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>Bhidheadar aig ceileabhar mar sin 'nuair tháinic Déirdre</span>
<lb n="269"/><span>go d-tí an áit i rabhadar, bheannuigheadar di, agus d'fhiar-</span>
<lb n="270"/><span>fhuigheadar fath a turuis.  Dubhairt sí leó gur b'é a fear</span>
<lb n="271"/><span>a marbhuigheadh i m-briseadh thug Fionn Mac Chumhail,</span>
<lb n="272"/><span>agus gur b'é mac Righ Éireann do mharbhuigh é.  D'fhiar-</span>
<lb n="273"/><span>fhaigheadar di ar mhaith léithe é dhéanadh beó arís</span>
<lb n="274"/><span>D'fhreagair Déirdre gur le 'na aghaidh sin do dhein</span>
<lb n="275"/><span>(righne) sí an turus seo.</span>
<lb n="276"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="277"/><p><span>Cuadar isteach agus thugadar amach buideul íoc-shláinte,</span>
<lb n="278"/><span>chuimileadar le n-a cheann é, agus righneadh bheó arís</span>
<lb n="279"/><span>é air an toirt (air an m-ball).  Annsin d'fhiosruigheadar</span>
<lb n="280"/><span>dhe cia le 'g-cuideóchadh sé.  "Cuideochad libhse, go g-cuir-</span>
<lb n="281"/><span>tear an ceann anuas arís," arsa Murchadh.  Thugadar</span>
<lb n="282"/><span>isteach é aig ithe proinne, agus bhí sin leagtha rómpa,</span>
<lb n="283"/><span>smior mairt, feoil chearc, blas na meala air gach nidh</span>
<lb n="284"/><span>agus gan aon nidh tur (gan annlann).  'Nuair chaitheadar</span>
<lb n="285"/><span>a m-biadh, chuireadar a g-culaithe gaisge orra le h-aghaidh</span>
<lb n="286"/><span>troda.  D'fhiosruigh Murchadh dhíobh cá rabhadar ag 'ul.</span>
<lb n="287"/><span>"Támuid ag 'ul ag faire go maidin," arsa siad.  "Tá</span>
<lb n="288"/><span>sibh ag faire ró-fhada," arsa Murchadh.  "Fanaidh 'san</span>
<lb n="289"/><span>m-baile, agus rachaidh meise 'n bhur n-áit anocht, agus is</span>
<lb n="290"/><span>mithid dhaoibh codladh fhagháil."</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>Bhain sé searradh as féin, agus rug sé air a chlaidhmhe</span>
<lb n="293"/><span>(cloidheamh) air a raibh faobhar 'un (chum) geárrtha, faobhar</span>
<lb n="294"/><span>'un beárrtha, faobar agus teas-fhaobhar; an mhéid</span>
<lb n="295"/><span>d'fhágfadh sé 'na dhiaidh dhe'n cheud bhuille, thabhairfadh sé</span>
<lb n="296"/><span>leis dhe'n darna buille é.  Chuaidh sé suas air an g-cnoc,</span>
<lb n="297"/><span>an áit i m-bidheadh siad ag tabhairt an bhrisidh gach uile</span>
<lb n="298"/><span>oidhche.  Níor bh'fhada do bhí sé ann go d-táinic na</span>
<lb n="299"/><span>sluaighte timcheall air.  D'ionsuigh sé iad, agus níor fhág</span>
<lb n="300"/><span>sé ceann air cholainn orra; agus 'nuair mharbhuigh sé</span>
<lb n="301"/><span>iad, chaith sé sraith dhíobh ós a chionn, agus adubhairt sé</span>
<lb n="302"/><span>leis féin, "Beidh fhios agam anois cia an rud ghnidheas</span>
<lb n="303"/><span>beó iad."  Ní fada do bhí sé sínte go bh-faca sé an</span>
<lb n="304"/><span>chailleach aig tidheacht, agus pota crochta faoi n-a muineul,</span>
<lb n="305"/><span>agus cleite aici 'na raibh seacht bh-feadha air fad ann.</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="306"/><p><span>Chuireadh sí an cleite 'san b-pota, agus caitheadh sí</span>
<lb n="307"/><span>scuaid (steall) orra, agus bhidheadh siad aig eirighe chomh</span>
<lb n="308"/><span>tiugh agus bheidhtheá ag amharc orra.  'Nuair chonnaic sé</span>
<lb n="309"/><span>sin, d'ionnsuigh sé ath-uair iad, agus mharbhuigh sé arís</span>
<lb n="310"/><span>iad.  Chas sé air an g-cailligh féin - 'sé an t-ainm do bhí</span>
<lb n="311"/><span>uirre "Cailleach an Chleite-phoitín" - go bh-fuair sé an</span>
<lb n="312"/><span>lámh i n-uachtar uirre, agus gur fhág sé i riocht báis í.</span>
<lb n="313"/><span>Acht sul d'eug sí, chuir sí mar gheasaibh air, dul air an</span>
<lb n="314"/><span>taoibh shiar do'n tulaigh, agus a fhuagairt de ghuth árd do</span>
<lb n="315"/><span>chat na n-ocht g-cos gur mharbhuigh sé Cailleach an Cleite-</span>
<lb n="316"/><span>phoitín agus a cuid cloinne.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Níór bh'fhada go bh-faca sé an cat aig tidheacht, agus</span>
<lb n="319"/><span>sgalltacha (lasracha) dearga as a beul aici.  D'ionn-</span>
<lb n="320"/><span>suigheadar a chéile; ní raibh aon iarracht do bheireadh an</span>
<lb n="321"/><span>cat faoi, nach stróiceadh sí ó mhullach an chinn go bun na</span>
<lb n="322"/><span>coise é, nó gur shaoil an cat é bheith claoidhte.  Acht</span>
<lb n="323"/><span>d'fhosgail an cat a beul, agus shaoil sí é shlugadh.  Rug</span>
<lb n="324"/><span>Murchadh air ghreim caib iachdair agus caib uachdair</span>
<lb n="325"/><span>uirri, gur tharraing sé ó chéile mar sin í siar go d-tí a</span>
<lb n="326"/><span>h-earball.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>'Nuair do bhí an cath tugtha, gnódhuighthe aige, thriall sé</span>
<lb n="329"/><span>air an g-caisleán ann a raibh an bheirt ghaisgidheach.</span>
<lb n="330"/><span>Chuaidh siad-san air a thóir, agus bhidheadar leath-bealaigh</span>
<lb n="331"/><span>san t-slighe 'nuair do casadh Murchadh dóibh, agus má's</span>
<lb n="332"/><span>shíos a fhuaradar é is shuas d'fhágadar é.  "Ó, a dhaoine</span>
<lb n="333"/><span>shuaracha," arsa Murcha, "is mairg a thug gaisgidheach</span>
<lb n="334"/><span>riamh orraibh: tá an righeacht agaibh anois agus cead</span>
<lb n="335"/><span>codlata go deó."  "A ghaisgighidh is feárr a bhí in Éirinn</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="336"/><p><span>riamh, fan againn agus tiubhramuid leath na righeachta</span>
<lb n="337"/><span>dhuit."  "Dá bh-faghainn an tír go léir, ní bheidhinn sásta</span>
<lb n="338"/><span>go m-bainfeadh mé sásadh 'an cheud bhuille gan cosaint'</span>
<lb n="339"/><span>de mhac Righ Éireann."</span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>Agus d'imthigh sé féin agus Déirdre go d-tí an cuan</span>
<lb n="342"/><span>an áit in a raibh a soightheach feistighthe.  Do bhuaileadar</span>
<lb n="343"/><span>isteach innte, agus tógadar suas a seolta móra</span>
<lb n="344"/><span>bochóideacha bacóideacha, chomh-fhada, chomh-díreach, go bar-</span>
<lb n="345"/><span>raibh na g-crann, nach bh-fágfadh teud tíre gan tarraing,</span>
<lb n="346"/><span>ná maide ramha gan ró-bhriseadh; aig siúbhal na fairrge</span>
<lb n="347"/><span>folcanta falcanta, míolta móra aig déanadh ceoil sidhe</span>
<lb n="348"/><span>agus seirbhíse dhóibh; d'á d-trian aig imtheacht fá'n tuinn</span>
<lb n="349"/><span>in aghaidh an triain do bhí aig imtheact ós a cionn; sgluig</span>
<lb n="350"/><span>sglaig ag an bh-faoile bínn ó thús na luinge go deireadh</span>
<lb n="351"/><span>na luinge; ag cur gainimh mhín in uachdair agus gainimh</span>
<lb n="352"/><span>gharrbh in íochdair; na eascona in asgaillibh a chéile, gur</span>
<lb n="353"/><span>stríceadar tír agus talamh in Éirinn.</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>Annsin do bhí Murchadh aig siúbhal, siúbhal, siúbhal, gur</span>
<lb n="356"/><span>casadh mac Righ Éireann leis.  Chuadar 'un troide.  Faoi</span>
<lb n="357"/><span>dheireadh d'éirigh le Murchadh, agus bhain sé an cloigeann</span>
<lb n="358"/><span>de mhac Righ Eireann.</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>Mar bhí crumhaidh, cramhaidh, cráidh; díocar Ó'Ceal-</span>
<lb n="361"/><span>lachair, cnoc Bhaile an Fhásaigh, corr ghlas Luimnighe,</span>
<lb n="362"/><span>aimide B'l'atha-Cliath, sagart ó Sgig, Cormac O'Smuilc,</span>
<lb n="363"/><span>greusaidhe geárr na nglas-mheannadh geur agus a cheap,</span>
<lb n="364"/><span>na naoi Maolmhuiridhe móra 's a m-bloc; nead bradáin</span>
<lb n="365"/><span>i m-bárr sgeiche, naoi n-uibe capaill innte agus bolán</span>
<lb n="366"/><span>fireann air gur uirre.  D'éirigh suas an fiadh druimionn</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="367"/><p><span>ceannon donn, dhá cluais pise, dhá adhairc pónaire, druim</span>
<lb n="368"/><span>sgadáin, bolg bradáin, ceithre cosa geire faoi, naoi míle</span>
<lb n="369"/><span>gríosaigh roimhe, naoi míle gríosaigh 'na dhiaidh: tá 'fhios</span>
<lb n="370"/><span>agam gur dóghadh é, agus tá fhios agam nár dóghadh é.</span>
<lb n="371"/><span>Bhí siad aig imtheacht gur casadh trí cuinneóga baine leó;</span>
<lb n="372"/><span>d'ól beirt aca a sáith, agus d'ól beirt eile a lán-sáith.</span>
<lb n="373"/><span>Bhidheadar aig imtheacht agus casadh trí cuinneóga eile</span>
<lb n="374"/><span>leó, dhá chuinneoig gan tóin, agus cuinneog gan aon tóin.</span>
<lb n="375"/><span>Mar bhí crumhaidh, cramhaidh, chráidh.  [Rann dithchéillidhe</span>
<lb n="376"/><span>bhídheas i n-deireadh gach uile sgéil mhóir.]</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>Nótaidhe.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>Chidhfidh an léightheóir annso agus annsúd air fud an</span>
<lb n="381"/><span>sgéil réim fhada dh'fhoclaibh fuaimneacha nach bh-fuil morán</span>
<lb n="382"/><span>céille ionnta; mar shompla, i b-fíorthosach an sgéil, "bhí</span>
<lb n="383"/><span>fear ann fad ó," &c.; arís, ag cur síos air shiubhal na</span>
<lb n="384"/><span>loinge; arís eile, i n-deireadh an sgéil, "mar bhí crumhaidh,</span>
<lb n="385"/><span>& c."  Acht sé is dócha nach m-baineann an nidh deireannach</span>
<lb n="386"/><span>so le sgeul Dhéirdre ó cheart.  Tugtar "culaith ghaisge'</span>
<lb n="387"/><span>air a léitheidibh so dh'fhoclaibh.</span></p>
<lb n="388"/>
<lb n="389"/><p><span>"Folcanta, falcanta; crumhaidh, cramhidh.  "Tabhair faoi</span>
<lb n="390"/><span>deara go m-bidheann an dhá fhocal, 'nuair chidhmíd i n-éin-</span>
<lb n="391"/><span>fheacht mar so iad, mar a chéile air gach uile chaoi acht</span>
<lb n="392"/><span>so: - go m-bidheann an fhuaim "u," "o," ins an g-ceud</span>
<lb n="393"/><span>cheann, agus an fhuaim "a" ins an dara ceann.  Sompla</span>
<lb n="394"/><span>eile air so, Monachar agus Manachar, air a bh-fuil an</span>
<lb n="395"/><span>sgeul ag an "g-Craoibhín Aoibhinn" 'na leabhar.  Is minic</span>
<lb n="396"/><span>castar an nidh ceadna dhuin ins na</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="397"/><p><span>Tomhsannaibh:-</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>Bidheann sé air bhois, bidheann sé air bhais,</span>
<lb n="400"/><span>Bidheann sé air bhárr an chuaile ghlais,</span>
<lb n="401"/><span>Teidheann sé anonn air shlighidh no long,</span>
<lb n="402"/><span>Tigeann sé anall go treórach deas?</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>Ceó.</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>Geárr-fhear gimideach, gaimideach,</span>
<lb n="407"/><span>'S cuireann sé an choill air crith?</span></p>
<lb n="408"/>
<lb n="409"/><p><span>Figheadóir.</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>Atá cluithche an-aisdeach ag an aos óg i g-Connachta</span>
<lb n="412"/><span>(agus in áitibh eile fós, b'fhéidir - mó mhairg nach</span>
<lb n="413"/><span>n-déantar na cluithchidhe coitcheanna do shábháil ó'n</span>
<lb n="414"/><span>m-bás!) in a bh-fuil an dá fhuaim cheadna.  Mar so</span>
<lb n="415"/><span>imirtear í, do réir an t-Saoi Seaghan MacFloinn, as</span>
<lb n="416"/><span>Tuaim:—</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>Bidheann na daoine atá ag dul 'ga h-imirt 'na suidhe</span>
<lb n="419"/><span>air an urlár timchioll na teineadh; cuireann gach uile</span>
<lb n="420"/><span>dhuine a chos amach agus tosuigheann rad aig radh na</span>
<lb n="421"/><span>bh-focal so: —</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>"Lúrabóg, larabóg,</span>
<lb n="424"/><span>Buidhe Uí Néill,</span>
<lb n="425"/><span>Néill aig preabán (nó aig preab)</span>
<lb n="426"/><span>Preabán súileach,</span>
<lb n="427"/><span>Súileach seicneach,</span>
<lb n="428"/><span>Seicne meille,</span>
<lb n="429"/><span>Dhá cheud lomán,</span>
<lb n="430"/><span>Lomán láthaighe (no luaithe),</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="431"/><p><span>Súistín,</span>
<lb n="432"/><span>Buailtín,</span>
<lb n="433"/><span>Buille beag dha phéicín,</span>
<lb n="434"/><span>Crap isteach an fhideóg" (nó béilín, nó</span>
<lb n="435"/><span>plaiceach).</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>Deireann gach duine líne dhe so shuas, agus an duine d'á</span>
<lb n="438"/><span>d-tuiteann an líne dheireannach, crapann sé isteach a chos.</span>
<lb n="439"/><span>Déantar an cleas ceudna arís agus arís, no go bh-fuil</span>
<lb n="440"/><span>a g-cuid cosa istigh aig gach uile dhuine aca acht ag aon</span>
<lb n="441"/><span>donán mío-ádhmharach amháin.  Is éigean dhó-san dul air a</span>
<lb n="442"/><span>ghlúnaibh agus a eudan faoi, agus ag so an díol fhaghann</span>
<lb n="443"/><span>sé.  Bidheann an ceann-siamsa (an té bhidheas i g-cionn</span>
<lb n="444"/><span>na cluithche) 'na sheasamh ós cionn an donáin so; cuireann</span>
<lb n="445"/><span>sé a uillinn dheas air a dhruim, agus buaileann sé gach le</span>
<lb n="446"/><span>buille dhá uillinn air dhruim an té atá shíos, agus air bhois</span>
<lb n="447"/><span>a láimhe clí féin, ag rádh, ins an am ceudna -</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>"Cnugaide cnagaide,</span>
<lb n="450"/><span>I lár do dhroma-sa,</span>
<lb n="451"/><span>Isteach i b-poll adhairce</span>
<lb n="452"/><span>Amach i b-poll adhairce</span>
<lb n="453"/><span>Cia mheud adharc air an b-pocán poic?"</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>'Sé sin le rádh, "Tomhais cia mheud meur atá tóigthe</span>
<lb n="456"/><span>agam."  Má eirigheann leis, leigtear amach é, acht má</span>
<lb n="457"/><span>chliseann sé trí h-uaire, tógann siad rud trom éigin ós</span>
<lb n="458"/><span>cionn a dhroma, 'ghá rádh: —</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>"Trom, trom, ós do chionn,</span>
<lb n="461"/><span>Rud nach m-baineann duit, ná bain dó."</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>Má thomhaiseann sé cad tá ann, gabhann sé as; muna</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="464"/><p><span>n-eirigheann leis leigtear an rud trom air a dhruim,</span>
<lb n="465"/><span>agus rud eile 'na dhiaidh, agus mar sin dóibh, gur beag</span>
<lb n="466"/><span>nach m-bristear cnámh a dhroma aca.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>Ní h-ionann focla na cluithche ins gach uile áit.  Ag</span>
<lb n="469"/><span>so an rann chluintear i g-Cuannamara:—</span></p>
<lb n="470"/>
<lb n="471"/><p><span>Lúrabóg larabóg,</span>
<lb n="472"/><span>Lúráin bhuidhe;</span>
<lb n="473"/><span>Buidhe Uí Néill,</span>
<lb n="474"/><span>Néillín priobáin,</span>
<lb n="475"/><span>Priobán súileach,</span>
<lb n="476"/><span>Súilidhe seicneach,</span>
<lb n="477"/><span>Seicnidhe mulláin,</span>
<lb n="478"/><span>Ath mulláin,</span>
<lb n="479"/><span>Mullán lathaighe,</span>
<lb n="480"/><span>Cúl na g-cailleach,</span>
<lb n="481"/><span>'Steach an phlaiceach.</span></p>
<lb n="482"/>
<lb n="483"/><p><span>Nó mar so: —</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>Umar umar,</span>
<lb n="486"/><span>Cos air umar</span>
<lb n="487"/><span>Umar dailtín,</span>
<lb n="488"/><span>Losgadh mairtín,</span>
<lb n="489"/><span>Fear déan deogh (deabhadh?)</span>
<lb n="490"/><span>Fear déan deas,</span>
<lb n="491"/><span>Má's é do leas,</span>
<lb n="492"/><span>Do leathchos dheas</span>
<lb n="493"/><span>A chnapughadh as.</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>Agus i g-Contae na Midhe is mar so a deiridís an</span>
<lb n="496"/><span>rann:—</span>
<lb n="497"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="498"/><p><span>Líreabóg, lárabóg, an bhuidh,</span>
<lb n="499"/><span>Buidhe Uí Néill,</span>
<lb n="500"/><span>Néill a plub,</span>
<lb n="501"/><span>Plub a súil,</span>
<lb n="502"/><span>Súil a saic,</span>
<lb n="503"/><span>Lúr a laic,</span>
<lb n="504"/><span>Cur isteach a bhean sin.</span></p>
<lb n="505"/>
<lb n="506"/><p><span>Caithfimíd a admháil nach furus aon chiall do bhaint as</span>
<lb n="507"/><span>an "g-caint ráiméisigh" so, agus do bheidheadh an fear-</span>
<lb n="508"/><span>eagair righ-bhuidheach de sgoláire air bith do chuideochadh</span>
<lb n="509"/><span>leis.  Acht ní h-aisdighe, agus ní mó "ráiméis" na ranna</span>
<lb n="510"/><span>shuas ná an rann beurla chluintear leis an g-cluithche</span>
<lb n="511"/><span>cheadna. —</span>
<lb n="512"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="513"/><p><span>An Dara Roinn</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>Ó chluithche go ceol ni fada an t-aisdear.  Rachamuid</span>
<lb n="516"/><span>mar sin i d-tír na filidheachta, agus beurfamuid cuid</span>
<lb n="517"/><span>de na dántaibh bhidheas 'gá ngabháil air fud Iarg-Con-</span>
<lb n="518"/><span>nacht.  Air d-tus, cuirfear síos linn an t-abhrán: —</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Maire Brún.</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>I. </span></p>
<lb n="523"/>
<lb n="524"/><p><span>Cailín spéireamhail a d-tug mé spéis di</span>
<lb n="525"/><span>Air an g-creig an taobh so d'Anach-Dúin,</span>
<lb n="526"/><span>Bhí a méinn mhaith i g-clár a h-eudain,</span>
<lb n="527"/><span>A's a leaca ghlégeal mar bhláth na n-ubhall.</span>
<lb n="528"/><span>Dubhairt mé'n méid so, a's mé 'comhradh léithe,</span>
<lb n="529"/><span>"Is tú mo cheudshearc, is tú mo shúil,</span>
<lb n="530"/><span>A's ní beo do dhiaidh mé, a's ná déan mé threigsint,</span>
<lb n="531"/><span>A's budh chóir dhuit euloghádh liom, a Mháire Brún.</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>Cailín breágh í, a d-tug mé grádh dhi,</span>
<lb n="536"/><span>A's ní cumann geárr é má bhidhim-se beo,</span>
<lb n="537"/><span>Mar bhidhinn go síor 'tabhairt "mo mhíle slán" di,</span>
<lb n="538"/><span>A's bhí grádh ag a lán uirri, mar bhí sí cóir.</span>
<lb n="539"/><span>Súd í an phlandóg fuair réim na h-áite,</span>
<lb n="540"/><span>Bhí meas le fagháil aice a's creideamhaint mhór;</span>
<lb n="541"/><span>Acht d'indheoin Máire bheith fad' as láthair,</span>
<lb n="542"/><span>Béidh sí aig an m-báire air an Turloch mór.</span>
<lb n="543"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="544"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>Súd í an t-seoidín de mhnáibh na Fódhla;</span>
<lb n="547"/><span>Is múinte, manla, ghabhann sí an t-slighe;</span>
<lb n="548"/><span>A's a liachtaighe óig-fhear d'iarr le posadh í,</span>
<lb n="549"/><span>Mar ba mhatch air foghnadh í le cur i g-crích.</span>
<lb n="550"/><span>Ní ghnidheann sí mórdháil ná greann a thógbháil,</span>
<lb n="551"/><span>A's níor frith aon dóigh innte le n-a cur d'á slighe;</span>
<lb n="552"/><span>Acht dar bhrigh mo chomhrádh, a chroidhe gan dólás,</span>
<lb n="553"/><span>Gur fear gan eolus nach sanntóchadh í.</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>Dán an phíopa.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>[Do chuireadh abhrán air an b-píopa i g-clódh cheana</span>
<lb n="558"/><span>leis an "g-Craoibhín Aoibhinn," acht ag so dán eile air.]</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>'Nuair eireochas tú air maidin,</span>
<lb n="561"/><span>Ná fan le do choisreacan,</span>
<lb n="562"/><span>Go n-deanfaid tú na naoi n-aithne</span>
<lb n="563"/><span>D'órduigh Peadar dhuit.</span>
<lb n="564"/><span>Ná cnap do leaba,</span>
<lb n="565"/><span>Ná spreag an ghríosach,</span>
<lb n="566"/><span>Go d-tabharfaidh tú do mhaiste tobac,</span>
<lb n="567"/><span>A's do bhloc maith daraighe in d'fhiadhnuise.</span>
<lb n="568"/><span>Geárr annsin é, an uimhir dhíreach,</span>
<lb n="569"/><span>Geárr é a's ná ró-gheárr é;</span>
<lb n="570"/><span>Ná cuimil é, acht comh-chuimil é;</span>
<lb n="571"/><span>Dearg é, a's ná ro-dhearg é,</span>
<lb n="572"/><span>Acht comh-dhearg é,</span>
<lb n="573"/><span>Bain toit, toit, toit, as;</span>
<lb n="574"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="575"/><p><span>Buail d'órdóg air a bheul;</span>
<lb n="576"/><span>Tharraibh! tharraibh! sgaoilidh tharraibh é!</span>
<lb n="577"/><span>Tabhair do do cháirdeas Chríost é.</span>
<lb n="578"/><span>Ná tabhair dh'fhear gaibhte bealaigh é.</span>
<lb n="579"/><span>Muna d-tabharfá dh'fhear dúithche no barántachta é</span>
<lb n="580"/><span>Cuirfeadh sé muca i staca (?)</span>
<lb n="581"/><span>A's sean-mhna ag cronán,</span>
<lb n="582"/><span>'S mná túirne ag gabháil fhuinn;</span>
<lb n="583"/><span>A's b'fheárr gal de'n phíopa,</span>
<lb n="584"/><span>Ná dul 'un (chum) bidh, aimsir choda.</span>
<lb n="585"/><span>Sinn féin an tobac fíoraon fial;</span>
<lb n="586"/><span>Cuireadh a n-urraidh é,</span>
<lb n="587"/><span>A's baineadh i m-bliadhna é;</span>
<lb n="588"/><span>Tobac donn daithte é,</span>
<lb n="589"/><span>Tobac breágh liath é,</span>
<lb n="590"/><span>tobac Bh'l'atha-cliath é;</span>
<lb n="591"/><span>'Sé sin féin tobac do thórthamh.</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>Biddi na g-Carad.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>'Sé mo mheas gur beag de dhántaibh na h-Éireann is</span>
<lb n="596"/><span>feárr ná an dreucht so leanas: —</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>A Bhiddi na g-carad, tuig feasda nach súgradh é,</span>
<lb n="601"/><span>Má shaoil tú mé mhealladh, air a mhalairt ná diultuigh mé;</span>
<lb n="602"/><span>Mar thug mo chroidhe taithneamh do ghlór bog binn do bhéil;</span>
<lb n="603"/><span>A's nach mór tá mo ghean ort seach as mnáibh an t-saoghail!</span>
<lb n="604"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="605"/><p><span>Is milse póg Bhiddi ná uisge Loch Éirne air fad,</span>
<lb n="606"/><span>A's ná plúr-scoth na cruithneacht', 's é fuinte as úr-mhil</span>
<lb n="607"/><span>beach,</span>
<lb n="608"/><span>Is gile a brághaid ná'n ala 'na luidhe air nead,</span>
<lb n="609"/><span>'Sí do mhéinn mhaith a mharbhuigh me, gidh gur shealg tú na</span>
<lb n="610"/><span>mílte fear.</span></p>
<lb n="611"/>
<lb n="612"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>Is truagh gan mé i Sagsanaibh go g-ceannóchainn gáirdín</span>
<lb n="615"/><span>ubhall,</span>
<lb n="616"/><span>Nó i loing air fairrge seal, 's ag déanadh spóirt,</span>
<lb n="617"/><span>Ag filleadh a bhaile a's lide beag fhagháil de'n chóir,</span>
<lb n="618"/><span>Ní chomhnochainn faoi bhealach go m-blaisfinn do phóg mo</span>
<lb n="619"/><span>stóir.</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>A's tá sé comh maith dham mo shúile chur dhíot go bráth,</span>
<lb n="624"/><span>A's a liachtaighe oidhche fada a chaith mé gan suaimhneas</span>
<lb n="625"/><span>d'fhagháil.</span>
<lb n="626"/><span>Má's iad d'athair nó do mháthair d'athruigh do chroídhe in</span>
<lb n="627"/><span>do lár</span>
<lb n="628"/><span>Tá faitchís mór orm nach bh-feicfidh siad Righ na ngrás.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>Diarmuid Súgach.</span></p>
<lb n="631"/>
<lb n="632"/><p><span>An chaoi ar imir sé air na Daoinibh maithe.</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>Bhí Diarmuid 'na dhuine siamsamhail, agus níor</span>
<lb n="635"/><span>bh'fheárr leis an lá aige ná an oidhche le h-aghaidh siubhail.</span>
<lb n="636"/><span>Chomhnuigh sé i bh-foigse dhá mhíle slighe do Chnoc-an-Dúin.</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="637"/><p><span>Oidhche Shamhna amháin d'imthigh na daoine maithe go Cúige</span>
<lb n="638"/><span>Laighean le inghín Rígh Laighean d'fhuadach leo go Cnoc-</span>
<lb n="639"/><span>an-Dúin; bhí Diarmuid amuigh mar ba ghnás leis, mar</span>
<lb n="640"/><span>ins an t-seanaimsir bhidheadh siamsa a's spórt ag an</span>
<lb n="641"/><span>aos óg ins gach baile an oidhche so; bhidhdís aig déanadh</span>
<lb n="642"/><span>cleas go bh-fuighdís amach cia 'n céile bhí i n-dán dóibh, nó</span>
<lb n="643"/><span>an b-pósfaidhe iad sul do bheidheadh an bhliadhain tharrta.</span>
<lb n="644"/><span>Air thriall a bhaile dhó, i d-taca an mheodhan-oidhce, chonnaic</span>
<lb n="645"/><span>sé an bhuidhéan chuige 'san m-bothar agus iad aig iomchur</span>
<lb n="646"/><span>corpáin, mar facas dó-san.</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>Ní raibh faitchios ná eagla air, gidh nár chualadh sé air</span>
<lb n="649"/><span>feadh na h-oidhche gur cailleamh duine air bith ins na</span>
<lb n="650"/><span>bailtibh i bh-foigse dho, nó trí mhiltibh dhó.  Acht seurd (sé</span>
<lb n="651"/><span>rud) do bhí ann, an Sluagh Sidhe, agus leagadar an</span>
<lb n="652"/><span>corpán uatha air an m-bothar, agus d'imithigheadar ar a</span>
<lb n="653"/><span>shlighe.  Dhruid sé i n-aice an chuirp, dhearc sé air, agus</span>
<lb n="654"/><span>chonnaic sé cosamhlacht mhná óige, áluinne, ins an g-comhra</span>
<lb n="655"/><span>ós a chomhair.  Leag sé a lámh air a h-eudan, agus d'airigh</span>
<lb n="656"/><span>sé teith é.  "Maiseadh," arsa Diarmuid, "biodh orm gur</span>
<lb n="657"/><span>b'iad so na daoine maithe, agus gur bean uasal í seo</span>
<lb n="658"/><span>thugadar leo ó árus a h-athar agus a máthar féin anocht,</span>
<lb n="659"/><span>agus go bh-fuil siad 'gá tabhairt a bhaile leó; acht beár-</span>
<lb n="660"/><span>faidh mise liom í dho mo theach féin."  D'iomchuir sé 'bhaile</span>
<lb n="661"/><span>an bhean go d-tí n-a mháthair, acht d'fhan sí faoi shuan air</span>
<lb n="662"/><span>feadh lae's bliadhna, nó go d-táinic oidhche Shamhna arís.</span>
<lb n="663"/><span>"Bliadhain a's an oidhche anocht," arsa Diarmuid, "bhain</span>
<lb n="664"/><span>mé í dhe na daoinibh maithe, agus tá sí 'na cnap suain</span>
<lb n="665"/><span>agus codlata agam ó shoin.  Rachfaidh mé siar go Cnoc-an-</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="666"/><p><span>Dúin anocht, agus b'fhéidir go bh-fuighinn amach cia an fáth</span>
<lb n="667"/><span>atá léis an síor-chodladh so uirri."  D'imthigh leis, agus</span>
<lb n="668"/><span>chuaidh sé go d-tí an bhruighean.  Bhí an dorus fosgailte</span>
<lb n="669"/><span>roimhe.  Isteach leis, agus chuaidh sé i bh-folach air chúl an</span>
<lb n="670"/><span>doruis.  Níorbh' fhada dhó annsin go d-táinic na sidheoga</span>
<lb n="671"/><span>uile go léir ós a chomhair, agus thosuigheadar ag caint agus</span>
<lb n="672"/><span>ag cur síos air a g-cuid eachtra, an oidhche Shamhna do </span>
<lb n="673"/><span>chuaidh thart.  "Bliadhain as an oidhche 'nocht, comhthrom," arsa</span>
<lb n="674"/><span>ceann aca, "bhain Diarmuid Súgach inghean Righ Laighean</span>
<lb n="675"/><span>dhinn."  "Cia'n mhaith sin dó?" arsa ceann eile aca, "ní</span>
<lb n="676"/><span>dheárna sí smigeadh ná gáire leis ó shoin."  "Fíor dhuit,"</span>
<lb n="677"/><span>ars an t-sidheog eile, "acht ní bheidheadh sí mar sin dá</span>
<lb n="678"/><span>n-déanadh sé an biorán suain atá'n-a folt i g-cúl a cinn</span>
<lb n="679"/><span>a bhaint as, agus bheidheadh sí chomh meanmnach 's bhí sí riam.</span>
<lb n="680"/><span>"Tá go maith, a bhuachaill," arsa Diarmuid leis féin, "beidh</span>
<lb n="681"/><span>fhios agam an fíór dhuit-se sin."</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>Chuadar aig imirt beart agus cluithchidhe ann sin.</span>
<lb n="684"/><span>Thugadar amach an t-adhastar buidhe, agus bhidheadar 'gá</span>
<lb n="685"/><span>sgaoileadh thart.  Chuaidh Dhiarmiud 'na measg gan fhios</span>
<lb n="686"/><span>dhóibh, agus 'nuair tháinic sé go d-tí é, chruinnigh sé suas</span>
<lb n="687"/><span>é, chuir sé 'na phóca é, agus leig sé leis (.i. D'imthigh sé).</span></p>
<lb n="688"/>
<lb n="689"/><p><span>'Nuair chonnaiceadar nach raibh an t-adhastar buidhe le</span>
<lb n="690"/><span>fagháil, adubhairt duine aca, "mise am' bhanna gur theang-</span>
<lb n="691"/><span>mhuigh Diarmuid libh agus gurbh' é thug uaibh é.  Amach de</span>
<lb n="692"/><span>sgiorrtán leis gach uile dhuine aca 'na dhiaidh, agus bheur-</span>
<lb n="693"/><span>faidís air marach (muna m-beidheadh) a ghliocas.  Chualaidh</span>
<lb n="694"/><span>sé an gleo agus an rith 'na dhiaidh, agus nuair bhreathnuigh</span>
<lb n="695"/><span>sé siar, ceurd d'fheicfeadh sé acht an Sluagh Sidhe ag</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="696"/><p><span>teacht air.  "Is air thóir an adhastair bhuidhe atá siad," arsa</span>
<lb n="697"/><span>Diarmuid leis féin, "acht ní bh-fuighidh siad é, ma's féidir</span>
<lb n="698"/><span>liom-sa é;" agus súd isteach é faoi dhroichead do bhi faoi'n</span>
<lb n="699"/><span>m-bóthar trasna air abhainn.  Tháinic na sidheoga suas</span>
<lb n="700"/><span>agus chuadar thar an droichead.  Níorbh' fhada dhó ann sin,</span>
<lb n="701"/><span>gur airigh sé ag filleadh air n-ais iad, agus chualaidh sé,</span>
<lb n="702"/><span>ceann aca ag rádh, "Tá sé imighthe thorrainn anois, acht</span>
<lb n="703"/><span>gheobhmuid greim air arís, agus mise am' bhanna go</span>
<lb n="704"/><span>g-cúiteóchamuid leis an dá bheart so atá imrighthe aige</span>
<lb n="705"/><span>orrainn."</span></p>
<lb n="706"/>
<lb n="707"/><p><span>Chuaidh na sidheoga 'n (chum) na bruighne, agus chuaidh</span>
<lb n="708"/><span>Diarmuid a bhaile.  'Nuair tháinic sé go d-tí n-a thigh féin,</span>
<lb n="709"/><span>bhuail sé an dorus agus leigeadh isteach é.  Rith sé anonn</span>
<lb n="710"/><span>aig (chuig, cum) an mnaoi uasail a' rádh: - "Goirim agus</span>
<lb n="711"/><span>coisreacaim thú, a inghean Righ Laighean.  Nach mise righne</span>
<lb n="712"/><span>an gníomh, agus thusa a bhaint dhe'n Sluagh Sidhe?"  Leis</span>
<lb n="713"/><span>sin, do chuartuigh sé a folt agus tharruing sé amach an</span>
<lb n="714"/><span>biorán suain.  D'imthigh an codladh agus an suan di leis</span>
<lb n="715"/><span>sin, agus tháinic a caint agus a h-éisteacht dhi.  "Buaidh</span>
<lb n="716"/><span>agus treise dhuit, a Dhiarmuid; agus is leat inghean Righ</span>
<lb n="717"/><span>Laighean," ars an bhean.  D'innis Diarmuid dhi mar d'éirigh</span>
<lb n="718"/><span>leis í thabhairt ó n-a daoinibh maithe, agus go raibh sí le</span>
<lb n="719"/><span>bliadhain faoi n-a chúram.  "Tá sé 'na am againn dul a </span>
<lb n="720"/><span>bhaile go teach m'athar anois," ars an inghean.  D'imthigheadar</span>
<lb n="721"/><span>leo go d-táinic siad go Cúige Laighean.  Chuir Diarmuid</span>
<lb n="722"/><span>sgeul air an Righ, go raibh a inghean féin agus a fear-</span>
<lb n="723"/><span>coimhdeachta aig teacht, agus chuir an Righ teachtaire</span>
<lb n="724"/><span>leis an eolus a dhéanadh dhóibh.  Air theacht ós a chomhair</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="725"/><p><span>dhóibh, d'inniseadar an sgeul ó thús go deireadh do'n Righ.</span>
<lb n="726"/><span>"Maiseadh," arsa seisean, "is leat m'inghean."  "A Righ</span>
<lb n="727"/><span>'s a Thighearna!" arsa Diarmuid, "ní cóir fuil riogh-</span>
<lb n="728"/><span>amhuil a mheasgadh le fuil bhodaigh."  "Ní mar sin bheidheas,"</span>
<lb n="729"/><span>arsa an Righ, "má tá an inghean sásda."  Sin a raibh ó'n</span>
<lb n="730"/><span>inghín, agus thug sí toil le é phósadh; agus bhí bainis sheacht</span>
<lb n="731"/><span>lá agus sheacht n-oidhche aig mór-uaislibh agus aig beag-</span>
<lb n="732"/><span>uaislibh an chúige.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>D'éis na bainise thug Diarmuid a chéile a bhaile go</span>
<lb n="735"/><span>Cuannamara; agus atá daoine ann andiu adeir gur dhe</span>
<lb n="736"/><span>bhunadh an phósta sin iad, agus go bh-fuil fuil Righ Laighean</span>
<lb n="737"/><span>ag rith ionnta.  Acht, p'é aca, sin dhaoibh an sgeul do réir</span>
<lb n="738"/><span>mar chuala mise é, agus má tá locht nó breug ann, ná</span>
<lb n="739"/><span>tóigidh orm-sa é.</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>Notaidhe.</span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>Ní h-é amháin i n-Éirinn, acht i n-Albain mar an</span>
<lb n="744"/><span>g-ceudna ba mhór an siamsa do bhidheadh air bun faoi</span>
<lb n="745"/><span>Shamhain - feuch Hallowe'en do sgríobh Burns, agus "Cuairt</span>
<lb n="746"/><span>an Mheadhoin-oidhche."  Do bhidheadh cead a g-cos ag na</span>
<lb n="747"/><span>sidheogaibh an tráth sin, agus ba bhaoghalach d'fhear bóthair</span>
<lb n="748"/><span>a's bealaigh dá d-teangmhuigheadh na daoine maithe leis.</span>
<lb n="749"/><span>Ní fios dam cia an ceangal atá eidir biorán gruaige</span>
<lb n="750"/><span>agus codladh, acht faghmuid trácht air an "m-biorán</span>
<lb n="751"/><span>suain" go minic.  Leightear air Mhaighdin Mhara i sgeul</span>
<lb n="752"/><span>do chualas i n-Árainn, gur fhan sí 'na sost nó gur</span>
<lb n="753"/><span>buaineadh an biorán as cúl a cinn.  Measaim nach bh-fuil</span>
<lb n="754"/><span>cluithche an adhastair bhuidhe air marthainn anois; atá go</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="755"/><p><span>deimhin, cluithche gharbh air a d-tugtar Whacker againn,</span>
<lb n="756"/><span>agus bidheann adhastar no teud éigin ag dul thart ann.</span>
<lb n="757"/><span>Do cuireádh i g-cló shuas an rann adeirtear i g-Cuan-</span>
<lb n="758"/><span>namara le cluithche eile, agus fuaras ó shoin ó'n Saoi S.</span>
<lb n="759"/><span>S.  Mac an Bháird, an rann cleachtar faoi na Ceallaibh</span>
<lb n="760"/><span>Beaga i n-Dún na nGall.  D'eagla go g-cailfidh é,</span>
<lb n="761"/><span>b'fheárr dham é tabhairt annso:—</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>Lúrpóg, lárpóg, ladhaire buidhe;</span>
<lb n="764"/><span>Buidhe neoin, neoin a'phreabáin,</span>
<lb n="765"/><span>Preabán súileach, súile seicneach,</span>
<lb n="766"/><span>Seicne meillighe, gort na g-cailleac,</span>
<lb n="767"/><span>Amaide slumaidhe, slumaidhe slaiceach;</span>
<lb n="768"/><span>Buille beag de bhárr mo shlaite,</span>
<lb n="769"/><span>Crap isteach, a phlaicigh!</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>Caithfidh mé a admháil nach d-tig liom mórán céille a</span>
<lb n="772"/><span>bhaint as so acht an oiread leis an rann eile.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>I sean-sgeul agus i sean-sgríbhinnibh na hEireann is</span>
<lb n="775"/><span>follus go raibh riamh i g-croidhe ár sinnsear, creideamh</span>
<lb n="776"/><span>daingean ins an saoghal eile agus ins gach aon rud</span>
<lb n="777"/><span>bhaineas leis.  Ní tré easbha creidimh, acht tré's an iomarca</span>
<lb n="778"/><span>dhe do righneadar seachrán.  Acht cá sios dúinn?  Nach mian</span>
<lb n="779"/><span>leis na dreamaibh nuadha, le lucht an spioradachtha, etc.,</span>
<lb n="780"/><span>na sean-spioraid Eireannacha, "deamhain an aeoir," agus</span>
<lb n="781"/><span>"geinti gleinde," do thógbháil ó na marbhaibh arís?  Ní'l na</span>
<lb n="782"/><span>"geinti glinde" imthighthe as amharc go h-uile fós orrainn.</span>
<lb n="783"/><span>A fiadhnaise sin air an rann so, rann tosaigh d'abhrán</span>
<lb n="784"/><span>fuaras i n-Arainn: —</span>
<lb n="785"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="786"/><p><span>Tháinic mise aréir go dorus a'hall,</span>
<lb n="787"/><span>A's chuaidh mé ag cogar ar mo mhuirnín bán,</span>
<lb n="788"/><span>'Sé dubhairt a máithrín nach raibh sí ann,</span>
<lb n="789"/><span>Go raibh sí pósta le "fear ins an ngleann,"</span>
<lb n="790"/><span>'Sé dubhairt a máithrín nach raibh sí ann,</span>
<lb n="791"/><span>go raibh sí i d-taisgidh i g-cóimhrín chláir.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>Agus in aghaidh an t-Sluaigh gaoithe - deamhain an aeoir</span>
<lb n="794"/><span>- atá an ortha nó an phaidir so i n-Arainn fós: —</span></p>
<lb n="795"/>
<lb n="796"/><p><span>Seacht b-paidreacha fó seacht (searc?)</span>
<lb n="797"/><span>Chuir Muire faoi n-a Mac,</span>
<lb n="798"/><span>Chuir Brighid faoi n-a brat,</span>
<lb n="799"/><span>Chuir Dia faoi n-A neart,</span>
<lb n="800"/><span>Eidir sinn 'san Sluagh Sidhe,</span>
<lb n="801"/><span>Eidir sinn 'san "Sluagh Gaoith,"</span>
<lb n="802"/><span>Eidir sinn 'san uisge bháidhte,</span>
<lb n="803"/><span>Eidir sinn 'san saoghal cráidhte.</span>
<lb n="804"/><span>Eidir sinn a's bas braighdhe (broide?)</span>
<lb n="805"/><span>Eidir sinn 'san náire saoghalta.</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>Do bhí nidh éigin de'n t-samhail so i n-Albain freisin, óir</span>
<lb n="808"/><span>feuch "Guy Mannering," caib.  iii.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>Acht ní h-í so an áit do na paidreachaibh ná do na</span>
<lb n="811"/><span>h-orthadhaibh, mar beidh ionad díleas dóibh sin i n-deireadh</span>
<lb n="812"/><span>an leabhráin so; acht tiubhramuid coiscéim eile air an</span>
<lb n="813"/><span>m-bealach atá faoi n-ár g-cois faoi láthair, agus breath-</span>
<lb n="814"/><span>nóchamuid air spiorad fíor-Éireannach eile.</span>
<lb n="815"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="816"/><p><span>An Púca.</span></p>
<lb n="817"/>
<lb n="818"/><p><span>Is beag baile air fud na h-Éireann nach bh-fuil cnoc</span>
<lb n="819"/><span>aill, gleann, no poll ann thógas a ainm ó'n b-púca; acht</span>
<lb n="820"/><span>cia an sórt feithide é; is beag, an-bheag, aig a bh-fuil a</span>
<lb n="821"/><span>fhios sin aca.  Adubhairt file éigin go raibh an púca ann</span>
<lb n="822"/><span>"ó aimsir na díleann," agus gur iomdha athrughadh</span>
<lb n="823"/><span>chuireann sé air féin; go m-bídheann sé "'n-a chat a's</span>
<lb n="824"/><span>'n-a mhadadh 'san oidhche, a's ní túisge mar sin é ná 'n-a</span>
<lb n="825"/><span>shean-ghearán bhán."</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>Is gnáthach leis an b-púca marcuigheacht a thabhairt do</span>
<lb n="828"/><span>dhuine air bith fhaghann sé amuigh 'nuair atá sé féin faoi</span>
<lb n="829"/><span>shiubhal; agus atá dhá chaoi air a d-tugann sé mar-</span>
<lb n="830"/><span>cuigheacht.  An chead nós, 'nuair chastar i g-cosamhlacht</span>
<lb n="831"/><span>dhuine é; annsin, duine air bith ar mhaith leis mar-</span>
<lb n="832"/><span>cuigheacht a thabhairt dhó, buaileann sé air a dhruim é —</span>
<lb n="833"/><span>ceann an mharcaigh shíos le talamh, a chosa shuas, a eudan</span>
<lb n="834"/><span>le druim an phúca, muineul an phúca eidir dhá chois an</span>
<lb n="835"/><span>mharcaigh.  Beireann sé air chaol gach coise leis an marcach</span>
<lb n="836"/><span>in a dhá láimh, agus tógbhann sé mar sin é thar sleibhtibh</span>
<lb n="837"/><span>agus gleanntaibh, treasna thar loch agus lochán, suas</span>
<lb n="838"/><span>agus anuas na cnuic, agus 'nuair atá an marcach</span>
<lb n="839"/><span>sáruighthe, tuirseach, tairngthe, caitheann sé anuas air an</span>
<lb n="840"/><span>talamh é, agus leigean sé air siubhal mar sin é.</span></p>
<lb n="841"/>
<lb n="842"/><p><span>An chaoi eile, 'nuair dheanann sé capall dhe féin:</span>
<lb n="843"/><span> — cuireann sé a cheann eidir dhá chois an té ar mian leis</span>
<lb n="844"/><span>cath-mhagadh a dheanadh dhe; togbhann sé mar sin ó'n talamh</span>
<lb n="845"/><span>é, agus bidheánn sé aig meudughadh nó go m-bidheann sé</span>
<lb n="846"/><span>chomh mór le capall; annsin sin dhuit an marcach air a</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="847"/><p><span>dhruim ag gabháil sgartha, .i. cos air gach taoibh de, agus</span>
<lb n="848"/><span>cead aige greim do chongbháil nó é féin do leigean le</span>
<lb n="849"/><span>talamh, agus a chnamha do bhriseadh, b'fhéidir.  'Sé is minice</span>
<lb n="850"/><span>dhéanas sé, greim docht do chongbhál air, agus súd air</span>
<lb n="851"/><span>siubhal é cia air bith áit thóigreóchas an púca é tabhairt</span>
<lb n="852"/><span>leis, agus ní'l dhá luaithe imthigheas an púca nach amhla is</span>
<lb n="853"/><span>cruaidhe chongbhuigheas an marcach, greim muinge air.</span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>Corr-uair, castar marcach glic do'n phúca, a chuireas</span>
<lb n="856"/><span>in iul dhó nach d-tig leis magadh a dhéanadh i g-comhnuidhe.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>Mar bhí ceannuidhe ann fad ó, agus tháinic sé go Cuan-</span>
<lb n="859"/><span>namara sul a raibh bóithre déanta ann, agus air mar-</span>
<lb n="860"/><span>cuigheacht a tháinic sé.  Fuair sé lóistín, mar bhidheadh</span>
<lb n="861"/><span>fáilte agus fiche an t-am sin ann roimh fhear bóthair a's</span>
<lb n="862"/><span>bealaigh, agus bhí cáil a's caint i bh-fad 's i ngar air</span>
<lb n="863"/><span>fhlaitheamhlacht agus air fhéile muinntire Iar-gConnacht.</span>
<lb n="864"/><span>Bhí go maith, léig sé a chapall amach air fud na ngort,</span>
<lb n="865"/><span>agus chuaidh sé fein 'n-a chodladh.  'Nuair bhí a sháith codlata</span>
<lb n="866"/><span>aige, d'eirigh sé 'na shuidhe, d'ith sé a bhéile, agus ghleus sé</span>
<lb n="867"/><span>é féin lé h-aghaidh an bhóthair.</span></p>
<lb n="868"/>
<lb n="869"/><p><span>D'aithin sé air na reultaibh go raibh sé níos moiche 'san</span>
<lb n="870"/><span>oidhche ná shaoil sé, acht adubhairt sé leis féin go m-b'fheárr</span>
<lb n="871"/><span>dhó bheith ag cur an aistir dhé.  Chuaidh sé air thóir a chapaill</span>
<lb n="872"/><span>acht cé casadh leis acht an Púca!  Bhuail sé an ceannuidhe</span>
<lb n="873"/><span>air a dhruim agus ghluais sé leis.  Air d-tús ní raibh faoi</span>
<lb n="874"/><span>acht sodar, acht d'eirigh sé 'na chos-in-áirde go luath.</span>
<lb n="875"/><span>D'imthigh sé mar an ngaoith, thrí bhogach a's cruadhas, trasna</span>
<lb n="876"/><span>na n-abhann, suas agus anuas cnuic, acht chinn air an</span>
<lb n="877"/><span>b-Púca an fear a chathadh dhe.  Thug sé searsa (rása luath)</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="878"/><p><span>eile go d-táinic sé i n-aice lé h-abhainn mhóir, agus bhí</span>
<lb n="879"/><span>sé air tí léim a thabhairt trasna gur chuimhnigh an cean-</span>
<lb n="880"/><span>nuidhe go raibh a chuid spur air a shálaibh.  Thug shé buille</span>
<lb n="881"/><span>láidir lé n-a dhá sháil agus chuir sé na bírínidhe go feoil</span>
<lb n="882"/><span>'san b-Púca.  Gheit agus chriothnuigh sé: agus d'iarr sé</span>
<lb n="883"/><span>d'athchuinge air an g-ceannuidhe na bhírínidhe a bhaint as,</span>
<lb n="884"/><span>agus go leigfeadh sé air siubhal é.  Righne an ceannuidhe</span>
<lb n="885"/><span>sin, agus chaith an Púca d'á dhruim anuas é, agus súd dhe</span>
<lb n="886"/><span>léim thar an abhainn é.</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>Achth ghabh aithmheula an ceannuidhe gur leig sé an púca</span>
<lb n="889"/><span>chomh réidh sín uaidh; agus shaoil sé é mhealladh air ais, go</span>
<lb n="890"/><span>g-chuireadh sé (de) reachtaibh air gan leanamhain d'a chleas-</span>
<lb n="891"/><span>annaibh ní ba mhó.  Mar sin d'iarr sé air theacht trasna</span>
<lb n="892"/><span>na h-abhann arís.  "Án bhfuil na bhirínidhe ort i g-comh-</span>
<lb n="893"/><span>nuidhe?"  ars an Puca.  "Tá siad," ars an fear.  "Má tá,"</span>
<lb n="894"/><span>ars an Púca, "Fan mar tá tú; ní rachádh mise 'do ghoire</span>
<lb n="895"/><span>na 'do ghaobhar go m-bainidh tú dhíot iad.  Tá mé réidh</span>
<lb n="896"/><span>leat an t-am so, act má fhagaim greim ort uair eile,</span>
<lb n="897"/><span>agus tu bheith air easbaidh na spur, beidh fhios agat-sa</span>
<lb n="898"/><span>fios na faillighe nó caillfidh mé leagan leis."</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>Acht ag so rann ag cur síos mar thug an púca mar-</span>
<lb n="901"/><span>caigheacht do dhuine a rug sé air amuigh deireannach.</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>Marcáigheacht an Phúca</span></p>
<lb n="904"/>
<lb n="905"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="906"/>
<lb n="907"/><p><span>Chuaidh mé air mo ghlúnaibh, 's gan caint air mo</span>
<lb n="908"/><span>dhearnacáin,</span>
<lb n="909"/><span>Ag lamhacán siubhail ag an Ath-leacach;</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="910"/><p><span>An ránaidhe púca (an deamhan d'á chumhdach)</span>
<lb n="911"/><span>Rinne m'udhachta, a's bhain díom m'amharc.</span></p>
<lb n="912"/>
<lb n="913"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="914"/>
<lb n="915"/><p><span>Chuaidh mé air a dhruim ní ba luaithe ná'n ghaoth,</span>
<lb n="916"/><span>A's na bóithre bhí faoi, bhí siad ag creathadh,</span>
<lb n="917"/><span>Deamhan clais ná tuinn, dá raibh 'san tír,</span>
<lb n="918"/><span>Nár thug sé thríd mé arís go maidin.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>Súd air siubhal é, bathadh 's múchadh air!</span>
<lb n="923"/><span>Thar bharraibh na n-Uaimíneadh, a's síos Gleann</span>
<lb n="924"/><span>Treasna;</span>
<lb n="925"/><span>Muna m-beidheadh an crúdh a sgoth sé in Úirid,</span>
<lb n="926"/><span>I Sasanna anonn do bheidhinn air maidin.</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>Cuaidh sé de choisméig do chnoc Bhaile an Tuaiscirt,</span>
<lb n="931"/><span>Anns an áit i raibh Seoffrae ag ól fíona go fairsing,</span>
<lb n="932"/><span>D'ith mé mo shuipéir, óir b'olc é mo dhinnéir,</span>
<lb n="933"/><span>A's fuair mé buideul uaidh, ag ionnsuighe an bhealaigh.</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>A's tháinic mé isteach aig Cruitirín Ceoil;</span>
<lb n="938"/><span>Bhí smut air a's gruaim, a's ba mhór í a fhearg;</span>
<lb n="939"/><span>"A mhic Pheircín shuairc, má's as Connachta a ghluais,</span>
<lb n="940"/><span>Bain as air luathas a's teirigh a bhaile."</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>A's tháinic mé isteach aig Finnbheara Meadha,</span>
<lb n="945"/><span>Bhí gunna 'n-a láimh, 's é ag múnadh a airm;</span>
<lb n="946"/><span>Annsúd a bhí ann, tríd nach raibh ann,</span>
<lb n="947"/><span>A's ba fuide liom lá ná ráithe an Earraigh ann.</span>
<lb n="948"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="949"/><p><span>Nótaidhe.</span></p>
<lb n="950"/>
<lb n="951"/><p><span>A deirtear gur b'é "Féidhlim a Chuail" (Mac Dubh-</span>
<lb n="952"/><span>ghaill Felix Doyle), do rinne an dán so air an b-púca, acht</span>
<lb n="953"/><span>shaoilfeá gur b'é an "Mac Pheircin" a luaidhtear ins</span>
<lb n="954"/><span>an 5adh rann, is ughdar dó.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>Ath-leacach, Uaimínidhe, Gleann Trasna, Úirid, áiteanna</span>
<lb n="957"/><span>i g-Cuannamara.  Ní fiosach dam cá bhfuil cnoc Bhaile</span>
<lb n="958"/><span>an tuaiscirt.  Do bí fear in Úirid fad ó, agus rinne sé</span>
<lb n="959"/><span>brionglóid go bh-fuigheadh sé a shaidhbhreas air dhroichead</span>
<lb n="960"/><span>Luimnighe; d'imthigh sé air a thóir, agus bhí sé ag siubhal</span>
<lb n="961"/><span>an droichid go ceann trí lá.  Tháinic fear eile annsin</span>
<lb n="962"/><span>go d-tí é, agus d'iarr sé air cia an fáth do bhí leis an</span>
<lb n="963"/><span>síor-shiubhal sin.  Adubhairt an duine bocht go ndeárna</span>
<lb n="964"/><span>sé brionglóid go bhfuigheadh sé a shaidhbhreas air an droi-</span>
<lb n="965"/><span>chead sin.  "Maiseadh, a dhuine chóir," ars an fear, "rinne</span>
<lb n="966"/><span>mise brionglóid, dá d-teidhinn go h-Úirid, áit éigin i</span>
<lb n="967"/><span>g-Connachtaibh, go bh-fuighinn ciste óir faoi bhun croinn</span>
<lb n="968"/><span>sgeiche atá ag fás i ngort éigin, achth tá mé ag ceapadh</span>
<lb n="969"/><span>nach bhfuil aon bhrigh ins an aisling sin, agus ní rachaidh</span>
<lb n="970"/><span>mé ann."  Do shaoil an fear eile go m-b'fhéidir gurb'é sin</span>
<lb n="971"/><span>an saidhbhreas a gealladh dhó, óir bhí fhios aige go maith an</span>
<lb n="972"/><span>gort agus an crann sgeiche adubhairt an fear, mar do </span>
<lb n="973"/><span>bhí an sgeach 'n-a gharrdha féin.  D'fhill sé a bhaile mar sin</span>
<lb n="974"/><span>agus bhain sé faoi'n g-crann sgeiche agus thóg sé an</span>
<lb n="975"/><span>corcán óir.  Do bhí an corcán in úsaid aca lé fada, go</span>
<lb n="976"/><span>d-táinic sgoláire bocht isteach lá agus léigh sé air an</span>
<lb n="977"/><span>g-corcán an sgríbhinn so: — "Ní feárr taobh de'n sgeich</span>
<lb n="978"/><span>ná an taoibh eile."  Do rómhair siad faoi'n g-crann sgeiche</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="979"/><p><span>arís annsin, agus fuaradar corcán eile.  Ionann "tuinn"</span>
<lb n="980"/><span>agus "poll"; sgoth — fág i n-diaidh duine, sgoth mé air</span>
<lb n="981"/><span>an m-bóthar é, sé sin, d'fhágas mo dhiaidh é; coisméig</span>
<lb n="982"/><span> — coiscéim; suipéir, dínnéir, buidéal, droch-bhriathra</span>
<lb n="983"/><span>gallda iad so in áit na m-briathar ársaidh, séire, proinn,</span>
<lb n="984"/><span>searróg.  Ins an rann deireannach, "tríd nach raibh an" —</span>
<lb n="985"/><span>gan trácht air an meud do bhí as láthair.</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>Do bhí an Rí Finnbheara ós cionn sídheóg Connacht shoir</span>
<lb n="988"/><span>agus do chomhnuigh sé i g-Cnoc Meadha, tamall geárr ó</span>
<lb n="989"/><span>Thuaim.  I g-Cnoc an Dúin, mar chonnaiceamar cheana,</span>
<lb n="990"/><span>do chomhnuigh Sluagh Sidhe Iar-gConnacht, agus do bhidheadh</span>
<lb n="991"/><span>aighneas agus imreasán air bun idir an dá bhruighin.  Do </span>
<lb n="992"/><span>bhí an Cruitirín Ceoil, a luaidhtear ins an n-dán, air na</span>
<lb n="993"/><span>sidheóga ba mhó do chuireadh milleán air Fhinnbheara agus</span>
<lb n="994"/><span>air Shluagh Chnuic Meadha.  Ainm eile dhó, "Síoguidhe ó</span>
<lb n="995"/><span>Chruach."  Is iomdha sgeul aisteach 'ga innsint fós air</span>
<lb n="996"/><span>Fhinnbheara an righ, air a bhainrioghain Meadhbh (ó ar ainmnigh</span>
<lb n="997"/><span>Shacespeare "Queen Mab," agus air a g-cuid eachtra agus</span>
<lb n="998"/><span>cleas.  Feuch ceann aca in Irisleabhar na Gaedhilge,</span>
<lb n="999"/><span>uimhir 38.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>Tómhsanna.</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>Tiubhramuid anois beirtín eile de na tomsannaibh.  Ní'l</span>
<lb n="1004"/><span>morán brigh i g-cuid aca, acht ní beag le cluais an Chon-</span>
<lb n="1005"/><span>nachtaigh gan foghluim na focla breágha fuaimneacha atá</span>
<lb n="1006"/><span>ionnta:—</span>
<lb n="1007"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1008"/><p><span>Capaillín air stábla,</span>
<lb n="1009"/><span>A's é 'n-a chos-in-áirde,</span>
<lb n="1010"/><span>A's deamhan cos a chorruigh sé.</span></p>
<lb n="1011"/>
<lb n="1012"/><p><span>Túirne lín.</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>Saighdeúirín dearg i m-bárr na g-crann,</span>
<lb n="1015"/><span>Cloch in a lár a's caipín air a cheann.</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>Caor sgeiche.</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>Thóigfinn in mo ghlaic é,</span>
<lb n="1020"/><span>A's ní chuirfeadh an Rígh gad air.</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>Gaineamh.</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>Corcán óir lán d'fheóil beo.</span></p>
<lb n="1025"/>
<lb n="1026"/><p><span>Meuracán.</span></p>
<lb n="1027"/>
<lb n="1028"/><p><span>Cuaidh mé suas an bóithrín,</span>
<lb n="1029"/><span>A's tháinic mé anuas an bóithrín,</span>
<lb n="1030"/><span>'S thug mé an bóithrín liom air mo dhruim.</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>Dréimire.</span></p>
<lb n="1033"/>
<lb n="1034"/><p><span>Caith mé suas é, chomh geal le sneachta,</span>
<lb n="1035"/><span>A's thuit sé anuas 'n-a ór buidhe air leachta.</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>Ubh.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>Ní'l sé 'muigh na 'stigh,</span>
<lb n="1040"/><span>A's chidhim gach uile lá é.</span></p>
<lb n="1041"/>
<lb n="1042"/><p><span>Fardorus.</span></p>
<lb n="1043"/>
<lb n="1044"/><p><span>Maor na creige ó bhliadhain go bliadhain,</span>
<lb n="1045"/><span>Gan biadh, gan páighe, ag buachailleacht.</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Dosán raithnigh.</span></p>
<lb n="1048"/>
<lb n="1049"/><p><span>Chomh geal leis an eala,</span>
<lb n="1050"/><span>Chomh milis le mil,</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1051"/><p><span>Chomh cruinn le h-ubh,</span>
<lb n="1052"/><span>Chomh dearg le fuil.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Úbhall.</span></p>
<lb n="1055"/>
<lb n="1056"/><p><span>Donnchadh dubh 'san g-clúid,</span>
<lb n="1057"/><span>'S a mheur 'n-a bheul.</span></p>
<lb n="1058"/>
<lb n="1059"/><p><span>Buideul agus corca ann.</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>Súd thall ort é, ní trom leat é,</span>
<lb n="1062"/><span>Ní ball de bhallaibh do chuirp é,</span>
<lb n="1063"/><span>A's tá sé ort, 'na dhiaidh sin.</span></p>
<lb n="1064"/>
<lb n="1065"/><p><span>D'ainm.</span></p>
<lb n="1066"/>
<lb n="1067"/><p><span>Chídhim chugam ins an ród,</span>
<lb n="1068"/><span>Láir óg a's í (ag) seitrigh,</span>
<lb n="1069"/><span>Ball nimhe i g-clár a h-eudain,</span>
<lb n="1070"/><span>'S a leath deiridh thrí theine.</span></p>
<lb n="1071"/>
<lb n="1072"/><p><span>Gunna.</span></p>
<lb n="1073"/>
<lb n="1074"/><p><span>Ioscada fada, mása cam'</span>
<lb n="1075"/><span>Ag déanadh a ghortha, 's gan súil 'n-a cheann,</span></p>
<lb n="1076"/>
<lb n="1077"/><p><span>An tlugh.</span></p>
<lb n="1078"/>
<lb n="1079"/><p><span>Teachtaire beag ó theach go teach,</span>
<lb n="1080"/><span>A chodlaigheas imuigh 'san oidhche.</span></p>
<lb n="1081"/>
<lb n="1082"/><p><span>Bóithrín.</span></p>
<lb n="1083"/>
<lb n="1084"/><p><span>Súd ins an g-clúid é,</span>
<lb n="1085"/><span>A's dhá cheud súil ann.</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>Criathar.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>Seanduine bocht, 's a mhaide faoi 'n-a ucht,</span>
<lb n="1090"/><span>'Sé ag silt na n-deor ó mhaidin go fuín.</span></p>
<lb n="1091"/>
<lb n="1092"/><p><span>Braon as an bh-fardorus.</span>
<lb n="1093"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1094"/><p><span>Súd amach í, a's biadh an t-sagairt léi.</span></p>
<lb n="1095"/>
<lb n="1096"/><p><span>Cearc.</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>Aimide liath leibideach,</span>
<lb n="1099"/><span>A aghaidh siar 's é (ag) meigiollach.</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>Gabhar.</span></p>
<lb n="1102"/>
<lb n="1103"/><p><span>Do leagas uaim í air bhárr an chladha,</span>
<lb n="1104"/><span>A's thuit sí 'nuas le fánaidh,</span>
<lb n="1105"/><span>Dhá cheud liaigh a's bíodh siad ann</span>
<lb n="1106"/><span>Ní dheunfaidís iomlán í.</span></p>
<lb n="1107"/>
<lb n="1108"/><p><span>Ubh do thuit agus do briseadh.</span></p>
<lb n="1109"/>
<lb n="1110"/><p><span>Beirt chloinne Dhómhnaill Ui Chraobhaigh,</span>
<lb n="1111"/><span>A chuaidh ag baint slat, air maidin cheodhaigh,</span>
<lb n="1112"/><span>An t-slat a bhainidís is í a d'fhágaidís,</span>
<lb n="1113"/><span>A's an t-slat nach m-bainidís, 's í thugadar leo.</span></p>
<lb n="1114"/>
<lb n="1115"/><p><span>Dhá phreuchán ag piocadh a chéile.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>An Chiomach.</span></p>
<lb n="1118"/>
<lb n="1119"/><p><span>Is gnáthach leis an bh-filidh breathnughadh siar air an</span>
<lb n="1120"/><span>aimsir do caitheadh, agus í do chur ós cionn an ama atá</span>
<lb n="1121"/><span>ann faoi láthair.  Is iomdha duan agus abhrán áluinn atá</span>
<lb n="1122"/><span>ag ár lucht gaoil, ag Gaedhealaibh na h-Alban, ag moladh</span>
<lb n="1123"/><span>na Seanaimsire agus ag cur i g-cuimhne na g-carad</span>
<lb n="1124"/><span>agus na n-ionad do b'ionmhuin leis an bh-filidh fad  ó.</span>
<lb n="1125"/><span>Thugadar "soraidh" air a leitheid so do dhuan in Albain,</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1126"/><p><span>mar gheall air na briathraibh le a d-tosuigheann sé, .i.</span>
<lb n="1127"/><span>soraidh leat .i. slán leat.  Feuch Irisleabhar na Gaedhilge,</span>
<lb n="1128"/><span>II., 217:—</span></p>
<lb n="1129"/>
<lb n="1130"/><p><span>Soraidh leat, a ghleann mo ghrádh!</span>
<lb n="1131"/><span>Tá sínte indiu ad'léine bháis;</span>
<lb n="1132"/><span>(As) do dhiaidh, go bráth, go bráth,</span>
<lb n="1133"/><span>Ní bheidh an bárd acht deorach, brónach.</span></p>
<lb n="1134"/>
<lb n="1135"/><p><span>Is beag nach bh-fuil an focal ud "soraidh" caillte</span>
<lb n="1136"/><span>orrainne, acht atá duanta, agus neart mór aca, de'n</span>
<lb n="1137"/><span>t-samhail cheudna againn, agus ag so an Chiomach, aon</span>
<lb n="1138"/><span>cheann amháin aca:—</span></p>
<lb n="1139"/>
<lb n="1140"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1141"/>
<lb n="1142"/><p><span>Ceud slán do bhliadhain as an taca so, is deas a bhí mé</span>
<lb n="1143"/><span>gleusta,</span>
<lb n="1144"/><span>A's mé ionann dul in (chum) cainte le Gallaibh a's le</span>
<lb n="1145"/><span>Gaedhealaibh,</span>
<lb n="1146"/><span>Gur phós mé an Chiomach, mar bhí cúpla bó dhe spréidh aici,</span>
<lb n="1147"/><span>A's d'fhága sin fuar folamh mé, a's mo chroiceann geal</span>
<lb n="1148"/><span>gan léine.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1151"/>
<lb n="1152"/><p><span>'Nuair d'eirigh mise air maidin, a's nigh mé m'aghaidh is</span>
<lb n="1153"/><span>mo lámha,</span>
<lb n="1154"/><span>Dubhairt mé go maith aigeanta go rachainn in (chum) an</span>
<lb n="1155"/><span>bháire;</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>An Seafaide.</span></p>
<lb n="1158"/>
<lb n="1159"/><p><span>Mo shlán chum bliadhna an taca so, budh dheas mo chulaith éadaigh,</span>
<lb n="1160"/><span>Budh lúthmhar, meadhrach, meanamnach do dheunfainn bean do bhreugadh,</span>
<lb n="1161"/><span>Gur phósas féin an seafaide 'g-a raibh cúpla bó mar spré 'ci,</span>
<lb n="1162"/><span>D'fhág sí mh'inntinn greaduighthe, a's mo chroiceann geal gan léine.</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1163"/><p><span>Níor fhiarfuigh mé de mo dhaide é, agus níor cheaduigheas</span>
<lb n="1164"/><span>mo mháthair,</span>
<lb n="1165"/><span>Acht mo leun a's mo dheacar nach 'san talamh bhidheas an</span>
<lb n="1166"/><span>lá sin!</span></p>
<lb n="1167"/>
<lb n="1168"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1169"/>
<lb n="1170"/><p><span>'Nuair eirighim air maidin agus teidhim i g-cionn mo</span>
<lb n="1171"/><span>láighe,</span>
<lb n="1172"/><span>Ní fhaghaim an teine faduighthe ná folach air na páisdidhibh,</span>
<lb n="1173"/><span>Ní h-é sin is mó mharbhas mé, ná mheudaigheas air mo</span>
<lb n="1174"/><span>dhólás,</span>
<lb n="1175"/><span>Acht mo leanbán ag sgreadach a's an Chiomach i d-teach</span>
<lb n="1176"/><span>na comharsan.</span></p>
<lb n="1177"/>
<lb n="1178"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>Leun go raibh air an b-pósadh, is mairg riamh a ghnidheas é</span>
<lb n="1181"/><span>Le na fhusacht duine a cheangailt, a's a dhoilghe tá sé é</span>
<lb n="1182"/><span>sgaoileadh;</span>
<lb n="1183"/><span>Is truagh nach d-tigeann acht amach, mar dhíolfá bó nó</span>
<lb n="1184"/><span>caora,</span>
<lb n="1185"/><span>An té nach d-taithneochadh a bhean leis, í thiomáint in an</span>
<lb n="1186"/><span>aonaigh.</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>Ar m'éirigh amach air maidin dam, dhul ag feidhil mo ghnótha,</span>
<lb n="1189"/><span>Casadh cailín deas orm a's í gabhtha suas 'n-a córughadh,</span>
<lb n="1190"/><span>'Nuair shaoileas í bheith tairbheach nó maitheasach chum gnótha,</span>
<lb n="1191"/><span>Choidleóchadh sí go h-eadarthrath dá raghadh na ba 'sa b-póna.</span></p>
<lb n="1192"/>
<lb n="1193"/><p><span>Air mo theacht a bhaile go tuirseach dham, deigheanach 'san tráthnóna,</span>
<lb n="1194"/><span>Bíonn luaith na seachdmhuine 'san tealach ag mo chailín deas romham-sa.</span>
<lb n="1195"/><span>Méaduigheann sé air mo cheasnuighthibh, agus laguigheann sé mo dhóthchas,</span>
<lb n="1196"/><span>Mo leanbhuidhe óga ag gul am' dhiaigh a's mo bhean i d-tigh na comharsan.</span>
<lb n="1197"/></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1198"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1199"/>
<lb n="1200"/><p><span>Ógánaigh an bhaile so, an chuid agaibh tá gan pósadh,</span>
<lb n="1201"/><span>Ná fágaidh bean mhaith 'n bhur n-diaidh mar gheall air í</span>
<lb n="1202"/><span>bheith gan bólacht,</span>
<lb n="1203"/><span>Mar is feárr duit bothán glan agat, le teacht isteach</span>
<lb n="1204"/><span>tráthnóna,</span>
<lb n="1205"/><span>Ná bheith ag cruinniughadh luath' na seachtmhaine, a's dá</span>
<lb n="1206"/><span>cur amach Dia-domhnaigh.</span></p>
<lb n="1207"/>
<lb n="1208"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="1209"/>
<lb n="1210"/><p><span>Fágfaidh mé an baile so, mar tá sé dubh gránna,</span>
<lb n="1211"/><span>A's rachaidh mé ag comhnuidhe go Doire Bhéil-an-Mháma;</span>
<lb n="1212"/><span>An áit i bh-fuighidh mé póigín gach tráthnóna ó mo mháthair,</span>
<lb n="1213"/><span>Ag sealbhán na m-ba, a's 'gá seoladh in an fhásaigh.</span></p>
<lb n="1214"/>
<lb n="1215"/><p><span>Atá abhrán cosamhail leis an g-ceann so thugamar</span>
<lb n="1216"/><span>anois, in Inis-Eoghain; ní cuimhneach linn faoi láthair acht</span>
<lb n="1217"/><span>aon cheathramhadh amháin de: —</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>A bhuachaillidhe óga, a's a chailínidhe tá díomhaoin,</span>
<lb n="1220"/><span>Ná pósaigibh i m-bliadhna i n-geall air bha ná caoirigh,</span></p>
<lb n="1221"/>
<lb n="1222"/><p><span>Tá sgéal agam le aithris — is náir an gnó dham a innsint —</span>
<lb n="1223"/><span>Lá bhí cuigear fear agam ag leathadh rud beag aoiligh,</span>
<lb n="1224"/><span>D'imthigh sí air maidin uaim, mar ba chleachtach léi an t-slighe sin,</span>
<lb n="1225"/><span>A's an dith ná an deamhas a bh-faca dhi go tuitim dhubh na h-oidhche.</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>A bhuachaillidhe óga an bhaile so, glacaidh-se mo chomhairle,</span>
<lb n="1228"/><span>A's ná eitigh-se aon chailín deas i d-taobh í bheith gan bólacht;</span>
<lb n="1229"/><span>Beidh an teinnteánn glan air maidin duit, a's gan dearmad um</span>
<lb n="1230"/><span>trathnóna,</span>
<lb n="1231"/><span>A's ní mar sin dhein mo chaile-se, acht ráithte i d-tigh na comharsan.</span>
<lb n="1232"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1233"/><p><span>Glacaighidh mo chomhairle, a's ná pósaigidh i m-bliadhna.</span>
<lb n="1234"/><span>Mar is fada an ceangal, a's is doiligh é sgaoileadh.</span></p>
<lb n="1235"/>
<lb n="1236"/><p><span>Is follusach air an abhrán féin go bh-fuil sé críochnuighthe</span>
<lb n="1237"/><span>mar atá sé shuas; acht do réir mar ghabhtar é i g-Cuan-</span>
<lb n="1238"/><span>namara atá ranna eile ann a dhéanfadh abhrán deas leó</span>
<lb n="1239"/><span>féin: —</span></p>
<lb n="1240"/>
<lb n="1241"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>Ógánaigh an chúil cheangailte, le raibh mise seal in</span>
<lb n="1244"/><span>éinfheacht,</span>
<lb n="1245"/><span>Chuaidh tú 'réir an bealach so, a's níor tháinic tú dam'</span>
<lb n="1246"/><span>fheuchaint;</span>
<lb n="1247"/><span>Shaoil mé nach n-deunfadh dochar dhuit, dá d-tiocfá 'steach</span>
<lb n="1248"/><span>a's mé iarraidh,</span>
<lb n="1249"/><span>A's gur bh'í do phóigín thiubhradh sólás dam, dá m-béidhinn</span>
<lb n="1250"/><span>i lár an fhiabhrais.</span></p>
<lb n="1251"/>
<lb n="1252"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>A's dá m-beidheadh maoin agam-sa, nó airgead in mo phóca,</span>
<lb n="1255"/><span>Dheunfainn bóithrín aithghiorra go dorus tighe mo stóirín,</span>
<lb n="1256"/><span>Mar shúil lé Dia a's go g-cluininn torann binn a bhróga,</span>
<lb n="1257"/><span>Mar is fad ó'n lá 'nar chodail mé acht ag súil le blas</span>
<lb n="1258"/><span>a phóigín.</span></p>
<lb n="1259"/>
<lb n="1260"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1261"/>
<lb n="1262"/><p><span>A's shaoil mise, a stóirín, go m-ba ghealach agus grian thu,</span>
<lb n="1263"/><span>A's shaoil me, na dhiaidh sin, go m-ba sneachta air an</span>
<lb n="1264"/><span>t-sliabh thú,</span></p>
<lb n="1265"/>
<lb n="1266"/><p><span>A chailinidhe óga an bhaile seo, air mhargadh coidhche má théidheann sibh,</span>
<lb n="1267"/><span>Toghaidh fein an chuideachta, agus ná bidhidh amuigh déidhionach;</span>
<lb n="1268"/><span>Congbhaidh drom an iomaire agus seachnaidh na díogacha,</span>
<lb n="1269"/><span>Air eagla d'imtheacht oraibh-se mar d'imthigh air mo mhnaoi-se.</span>
<lb n="1270"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1271"/><p><span>A's shaoil me 'na dhiaidh sin go m-ba lóchrann ó Dhia thú,</span>
<lb n="1272"/><span>Nó gurb thú an reult eoluis ag dul rómham a's mo</span>
<lb n="1273"/><span>dhiaidh thú,</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>Gheall tú síoda a's saitín dam, búclaidhe a's bróga árda;</span>
<lb n="1278"/><span>A's gheall tú thairis sin dam go leanfá thríd an tsnámh mé,</span>
<lb n="1279"/><span>Ní mar sin atá me acht 'mo sgeach i m-beul beárna,</span>
<lb n="1280"/><span>Gach nóin a's gach maidin ag feuchaint air theach m'athar.</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>Loch na Niadh.</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>Do réir an t-sean-fhocal, "atá fáth le gach nidh;" acht</span>
<lb n="1285"/><span>cia an fáth atá leis an ainm thugtar air an loch beag do </span>
<lb n="1286"/><span>bhi (faraor go bh-fuil sé líonta indiu leis an ngaineamh</span>
<lb n="1287"/><span>séidthe i g-cruth nach measfadh duine go raibh sé riamh 'n-a</span>
<lb n="1288"/><span>loch!) Leath-bhealach eidir Chnoc an Dúin agus Ceann-</span>
<lb n="1289"/><span>Léime?  Ní mhaireann aon sgeul 'na thaobh; ní cinnte</span>
<lb n="1290"/><span>fíor-ainm an locha féin; ní fios dúinn cia aca — Loch na</span>
<lb n="1291"/><span>"niadh" .i. na laoch, Loch na "n-iodh" .i. na bh-fáinneadh,</span>
<lb n="1292"/><span>Loch na "nidh," nó Loch na "naomh" ba chóir dhúinn a</span>
<lb n="1293"/><span>thabhairt air.</span></p>
<lb n="1294"/>
<lb n="1295"/><p><span>Muna m-beidheadh gur chnuasuigh sinn an dán so shíos do </span>
<lb n="1296"/><span>bheidheadh sé imthighthe as cuimhne go goirid.  Atá sé rud</span>
<lb n="1297"/><span>beag cosamhail leis na dántaibh Iacóibíteacha.  A deir-</span>
<lb n="1298"/><span>tear gur ab'é Micheál O'Conghala, mac Mharcuis, darbh'</span>
<lb n="1299"/><span>leas-ainm Micheál Bacach, do rinne an dán so air Éibhlín</span>
<lb n="1300"/><span>Ní Chlóchta; agus is comhaois do'n bh-filidh bacach Seaghan</span>
<lb n="1301"/><span>Mac Giolla Mhártáin, duine ó fritheadh mór-chuid dá</span>
<lb n="1302"/><span>bh-fuil 'san leabhrán so:—</span>
<lb n="1303"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1304"/><p><span>An tráth seo 'réir 's mé ag siubhal liom féin,</span>
<lb n="1305"/><span>Ag déanadh air eudan Loch na Niadh,</span>
<lb n="1306"/><span>Mo ghruadh go léir do las go treun,</span>
<lb n="1307"/><span>Le h-eagla ghéir, 's gan fhios cé faoi.</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>'Nuair phreab na reulta air na speurthaibh</span>
<lb n="1312"/><span>Fuair mé leurgus beag air mhnaói,</span>
<lb n="1313"/><span>A lot mo thaobh le soighid ghlain ghéir,</span>
<lb n="1314"/><span>A's d'fhág an leus dubh (lionn dubh) i lár mo chroidhe.</span></p>
<lb n="1315"/>
<lb n="1316"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1317"/>
<lb n="1318"/><p><span>Tháinic smuaineadh eile in m'intinn</span>
<lb n="1319"/><span>Beannughadh 'rís do'n oidhre mhná,</span>
<lb n="1320"/><span>Go bh-faghainn amach cé chas in mo líon í</span>
<lb n="1321"/><span>An tráth sin d'oidhche, a's uaigneas ann.</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1324"/>
<lb n="1325"/><p><span>"Druid aníos liom, a's dearc go grinn mé,</span>
<lb n="1326"/><span>Is mise an fhaoileann óg ó'n nGréig,</span>
<lb n="1327"/><span>Searc mo chroidhe thú de ló a's d'oidhche,</span>
<lb n="1328"/><span>glór do chinn, a's meabhair do mheur.</span></p>
<lb n="1329"/>
<lb n="1330"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>"Má's fíor gach nidh d'a bh-fuil tú 'g innsint,</span>
<lb n="1333"/><span>Suidhmid síos go n-eirghidh an lá,</span>
<lb n="1334"/><span>Go bh-faghaidh mé sgeula an bhfuil sé in Éirinn</span>
<lb n="1335"/><span>Nidh fá'n saoghal a leigheasfadh grádh.</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="1338"/>
<lb n="1339"/><p><span>"A bh-fuil in Éirinn eilig fré chéile</span>
<lb n="1340"/><span>No a bhfuil fá'n saoghal de'n saidhbhreas breagh,</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1341"/><p><span>Ní shásóchadh siud mé in áit mho chlú,</span>
<lb n="1342"/><span>Gan ceangal dlúth dá bh-feudainn a fhagháil.</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="1345"/>
<lb n="1346"/><p><span>"Tabhair dham spás go ceann naoi lá,</span>
<lb n="1347"/><span>Go siubhlaidh mé gach ceárda 'mach fa'n tír,</span>
<lb n="1348"/><span>Go bh-faghaidh mé faisnéis ó na mnáibh</span>
<lb n="1349"/><span>A m-bidhinn i bh-páirt leo seal de'm shaoghal.</span></p>
<lb n="1350"/>
<lb n="1351"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>"Faoidh leat, a's déan, 's bí annso arís,</span>
<lb n="1354"/><span>O d'fágh mé an fleet ó dheas de'n cheann,</span>
<lb n="1355"/><span>Is lóchrann oidhche a g-cloidhmhe líomhtha,</span>
<lb n="1356"/><span>Ag strócadh croinnteadh ag teacht do cheann.</span></p>
<lb n="1357"/>
<lb n="1358"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="1359"/>
<lb n="1360"/><p><span>"Má athruigheann gaoithe air mo fleet,</span>
<lb n="1361"/><span>(Mo dheacar díth, nach claoidhte an cás)</span>
<lb n="1362"/><span>Ní'l fairsingeacht saorthadh ins an tír so,</span>
<lb n="1363"/><span>Tairnighidhe croinn, na canabhás."</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="1366"/>
<lb n="1367"/><p><span>"Óig-bhean mhúinte, ná bidheadh brón ort,</span>
<lb n="1368"/><span>Án méid a's dhubhrais, caithfir fhághail,</span>
<lb n="1369"/><span>Mhá theangmhann brúghadh air bith le d'chrew</span>
<lb n="1370"/><span>Tá foireann úr 'san tír le fághail."</span></p>
<lb n="1371"/>
<lb n="1372"/><p><span>Do réir fonnadóiridh eile atá rann eile ins an</span>
<lb n="1373"/><span>abrán do thiocfadh isteach eidir rann IV. agus V.:—</span></p>
<lb n="1374"/>
<lb n="1375"/><p><span>"Siubhal, 's ná saoil go g-caithfidh tú mé dhíot,</span>
<lb n="1376"/><span>A's a liachtaighe ríogh do cur mé 'un báis,</span>
<lb n="1377"/><span>Ó fuair mé sgeul air fheabhas do mhéin',</span>
<lb n="1378"/><span>Shiubhalfainn Éire le fonn thú fhágháil."</span>
<lb n="1379"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1380"/><p><span>Agus dhá rann eile d'fheárr-a's-bárr, acht admhuighim</span>
<lb n="1381"/><span>nach léir damhsa cia an chaoi a m-bainfidís leis an</span>
<lb n="1382"/><span>abhrán:—</span></p>
<lb n="1383"/>
<lb n="1384"/><p><span>"Nach annsúd bhí 'n chúis aig daoinibh móra,</span>
<lb n="1385"/><span>Slata 's seoil aig eitioll ann;</span>
<lb n="1386"/><span>Bhí fir 'ghá síneadh air chúl a g-cinn ann,</span>
<lb n="1387"/><span>A's fuil ag gíosgadh go bárr ná g-crann.</span></p>
<lb n="1388"/>
<lb n="1389"/><p><span>"'Nuair chualaidh an chúilfhionn féin an tuaicneáil,</span>
<lb n="1390"/><span>Is ait an dúiseacht do bhí ann;</span>
<lb n="1391"/><span>Bhí soithigh 'pleusgadh, a's slata 'g géimneadh,</span>
<lb n="1392"/><span>A's feadghail gheur ag cannon balls.</span></p>
<lb n="1393"/>
<lb n="1394"/><p><span>An Lioprachán.</span></p>
<lb n="1395"/>
<lb n="1396"/><p><span>Ins an t-sean-aimsir, sul a lobh na fataidhe, an rud</span>
<lb n="1397"/><span>do dhíbir air fud an domhain muinntir na h-Éireann,</span>
<lb n="1398"/><span>agus a choisg gach uile shean-ghnás agus gach siamsa do </span>
<lb n="1399"/><span>bhí aca, do chleachtaibh a seacht sinnsear; ins an am sin</span>
<lb n="1400"/><span>do bhí fear ag siubhal leis féin lá thríd a chuid talmhan</span>
<lb n="1401"/><span>le bánughadh an lae, agus ceurd do chonnaic sé uaidh</span>
<lb n="1402"/><span>acht lioprachán, agus é 'n-a chodladh air thuláinín deas</span>
<lb n="1403"/><span>feurmhar do bhí air a aghaidh.  Rith sé air, rug sé air, a's</span>
<lb n="1404"/><span>thug sé leis a bhaile é.  Shaoil sé airgead fhagháil uaidh,</span>
<lb n="1405"/><span>agus 'nuair nach raibh sé 'ghá fhagháil, do cheangail sé go</span>
<lb n="1406"/><span>dlúth, docht é, agus do chuir sé 'san g-cómhra faoi ghlas</span>
<lb n="1407"/><span>é.  Bhí mar sin go ceann a seacht m-bliadhna.</span></p>
<lb n="1408"/>
<lb n="1409"/><p><span>Faoi cheann seacht m-bliadhna 'na dhiaidh sin do bhí an</span>
<lb n="1410"/><span>fear ceudna ag siubhal le ciumhais na fairge lá, gur casadh</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1411"/><p><span>sail dó.  'Nuair tháinic sé abhaile d'innis sé dhóibh mar</span>
<lb n="1412"/><span>fuair sé an t-sail; agus leis sin thosuigh an lioprachán</span>
<lb n="1413"/><span>ag gáire istigh ins an g-comhra.  Níor chuir fear an tighe</span>
<lb n="1414"/><span>ceist ná comhradh air cia an fáth do bhí leis an gáire.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>Bhí go maith; chongbhuigh sé seacht m-bliadhna eile é</span>
<lb n="1417"/><span>gan greim, gan deoch.  Faoi cheann na h-aimsire sin</span>
<lb n="1418"/><span>tháinic fear-siubhail isteach lá ins an teach 'na raibh an</span>
<lb n="1419"/><span>lioprachán 'san g-comhra ann; bhí biadh gleusta, agus</span>
<lb n="1420"/><span>d'iarr fear an tighe air an bh-fear bocht a theannadh leis</span>
<lb n="1421"/><span>an m-bórd agus greim d'ithe.  Ní dhéanfadh sé sin, agus</span>
<lb n="1422"/><span>chuaidh sé amach arís gan blas de'n bhiadh d'ithe; agus</span>
<lb n="1423"/><span>mar do chuaidh sé amach thar an tairsigh rinne an liop-</span>
<lb n="1424"/><span>rachán gáire mór istigh.  Níor chuir fear an tighe aon</span>
<lb n="1425"/><span>t-suim ins an ngáire so, an oiread leis an g-cead</span>
<lb n="1426"/><span>gháire; agus congbhuigh sé faoi ghlas é go ceann a seacht</span>
<lb n="1427"/><span>m-bliadhna arís.</span></p>
<lb n="1428"/>
<lb n="1429"/><p><span>I g-ceann an ama sin do chuaidh fear an tighe in (chum)</span>
<lb n="1430"/><span>aonaigh do bhí i bh-fad uaidh, agus 'nuair tháinic sé a </span>
<lb n="1431"/><span>bhaile, is é an chead rud do chuala sé, an lioprachán ag</span>
<lb n="1432"/><span>gáire amach ins an g-comhra istigh.  "Is é seo an tríomhadh</span>
<lb n="1433"/><span>gáire rinne sé le bliadhain a's fiche," arsa fear an tighe,</span>
<lb n="1434"/><span>"agus beidh fhios agam cia an fáth a bhí leo."  Chuaidh sé</span>
<lb n="1435"/><span>go d-tí an cómhra, agus d'fhosgail sé an cómhra.  "A</span>
<lb n="1436"/><span>liopracháin ghránna," ar sé, "innis dham air an toirt cia</span>
<lb n="1437"/><span>an fath do bhí leis na trí gháiríbh a rinne tú.  Tá tú</span>
<lb n="1438"/><span>agam le bliadhain a's fiche, 's ní dheárna tú acht na trí</span>
<lb n="1439"/><span>gáiridhe sin."</span>
<lb n="1440"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1441"/><p><span>"B'fheárr dhuit féin gan an fáth a chloistin," ars an</span>
<lb n="1442"/><span>lioprachán.</span></p>
<lb n="1443"/>
<lb n="1444"/><p><span>"Innis dhamh anois cé (cad) faoi a n-deárna tú an</span>
<lb n="1445"/><span>gáire."</span></p>
<lb n="1446"/>
<lb n="1447"/><p><span>"Glac mo chómhairle," ars an lioprachán, "tá go leor</span>
<lb n="1448"/><span>nidhtheadh a m-b'fheárr dhuit bheith gan eolus agat orra,</span>
<lb n="1449"/><span>mar a deir an sean-fhocal, 'an rud nach g-cluineann an</span>
<lb n="1450"/><span>chluais, ní chuireann sé buaidhirt air an g-croidhe.'"</span></p>
<lb n="1451"/>
<lb n="1452"/><p><span>"Éist liom-sa anois, agus leig do do chuid cómhrádh;</span>
<lb n="1453"/><span>cia an fáth a n-deárna tú gáire, nó diabhal as so rachas</span>
<lb n="1454"/><span>tú go m-bainidh mé an cloigeann díot."</span></p>
<lb n="1455"/>
<lb n="1456"/><p><span>"Ná deun sin," ars an lioprachán, acht glac foighid,</span>
<lb n="1457"/><span>nó beidh aithmheula ort."</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>"Ní ghlacfaidh mé níos mó gabsaireachta uaitse," arsa</span>
<lb n="1460"/><span>fear an tighe; agus rug sé air an lioprachán, agus bhí</span>
<lb n="1461"/><span>sé air tí an ceann a chasadh dhe, mar chasfá an cloigionn</span>
<lb n="1462"/><span>de dhreoilín.</span></p>
<lb n="1463"/>
<lb n="1464"/><p><span>"Fóil, fóil, ars an lioprachán," "is feárr dham fáth</span>
<lb n="1465"/><span>agus ádhbhar na d-trí ngáire d'innseacht ná mo cheann do</span>
<lb n="1466"/><span>chailleamhain.  Maise, 'sé an fáth do bhí leis an g-ceud</span>
<lb n="1467"/><span>gháire: an t-sail fuair tú cois na fairge (má's cuimh-</span>
<lb n="1468"/><span>neach leat é), bhí sí tollta, folamh 'n-a lár, agus í lán</span>
<lb n="1469"/><span>d'ór a's d'airgead, agus bhí fhios agam-sa go leigtheá</span>
<lb n="1470"/><span>uait go fánach an saidhbhreas do bhí innti, i leabaidh soileas</span>
<lb n="1471"/><span>(sochar) a bhuaint as do mhuirighin laig; agus tú féin</span>
<lb n="1472"/><span>chomh sanntach, cruaidh, congbhalach sin, freisin, agus go</span>
<lb n="1473"/><span>m-b'fheárr leat dul gan deoch ná deoch a cheannach.  Is é</span>
<lb n="1474"/><span>fáth an dara gháire: an fear siubhail a tháinic isteach</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1475"/><p><span>agus a dhiultuigh do'n bhiadh, ní éireochadh dhó mar thárla</span>
<lb n="1476"/><span>dá bh-fanfadh sé agus greim a chaitheamh, mar nár shiubhail sé</span>
<lb n="1477"/><span>i bh-fad ó'n teach gur baineadh tuisle as, gur bhris sé a</span>
<lb n="1478"/><span>chosa 's a chnámha.  Fáth an tríomhadh ghaire, b'fheárr liom</span>
<lb n="1479"/><span>gan é innseacht duit, glac mo chómhairle, agus bí sásta</span>
<lb n="1480"/><span>le fios agus fáth an dá gháire do bheith agat."</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>"Ní'l mé sásta, agus ní bheidhead," ars an fear, "go</span>
<lb n="1483"/><span>g-cluinfidh mé fáth an tríomhadh gáire freisin, agus ní</span>
<lb n="1484"/><span>shabháilfidh an meud atá ráidhte thú."</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>"Tá go maith, ort féin bheidheas an milleán.  Is é fáth</span>
<lb n="1487"/><span>an treas gháire: do chuid airgid air fad a bhí i bh-folach</span>
<lb n="1488"/><span>agat in a léithéid so d'áit ins an ngarrdha, chomh fad</span>
<lb n="1489"/><span>agus do bhí tusa imthighthe chum an aonaigh, tháinic fear</span>
<lb n="1490"/><span>mór agus bhailigh sé leis air fad é, agus deamhan</span>
<lb n="1491"/><span>pighinn ruadh d'fhág sé agat."</span></p>
<lb n="1492"/>
<lb n="1493"/><p><span>'Nuair chuala an fear sin, leig sé sgread mhór as,</span>
<lb n="1494"/><span>chaith sé a hata 'san aer, chaill sé a chiall agus d'imthigh</span>
<lb n="1495"/><span>sé eudtrom air fud an t-saoghail.  Do bhailigh an liop-</span>
<lb n="1496"/><span>rachán leis, agus níor chualas aon tuairisg air ó'n lá</span>
<lb n="1497"/><span>sin go d-tí anois.</span></p>
<lb n="1498"/>
<lb n="1499"/><p><span>Comhairle.</span></p>
<lb n="1500"/>
<lb n="1501"/><p><span>Pós, a dhearbhráthair, sul má d-tiocfaidh an aois ort,</span>
<lb n="1502"/><span>Mar nach d-tagann an óige faoi dhó choidhche;</span>
<lb n="1503"/><span>Ní fhásann an bláth air an g-crann a chríonas,</span>
<lb n="1504"/><span>'S ní bheidh do chlann agat in am do chaointe.</span>
<lb n="1505"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1506"/><p><span>Ochón ó! a's ní faoi sin é,</span>
<lb n="1507"/><span>Ní faoi andé, 's ní faoi andiu é,</span>
<lb n="1508"/><span>Ní faoi a áirde 's tá na cnuic é,</span>
<lb n="1509"/><span>Acht faoi mo stóirin 's an fhaid go d-tig sé.</span></p>
<lb n="1510"/>
<lb n="1511"/><p><span>Nach fada mo sheasamh mé i n-dorus na gaoithe,</span>
<lb n="1512"/><span>Mo bhrollach fosgailte a's mo ghruag liom sgaoilte,</span>
<lb n="1513"/><span>Mar shúil a's go bh-feicfinn an té a chlaoidh mé</span>
<lb n="1514"/><span>Ag dul 'un an mhargaidh, nó ag tidheacht ó'n aonach.</span></p>
<lb n="1515"/>
<lb n="1516"/><p><span>Tá mo chroidhe-se comh dubh le h-áirne,</span>
<lb n="1517"/><span>Nó le gual dubh a dóighfidhe i g-ceardchain,</span>
<lb n="1518"/><span>Nó le bonn bróige air thailtibh bána,</span>
<lb n="1519"/><span>A's tá lionn-dubh mór ós cionn mo gháire.</span></p>
<lb n="1520"/>
<lb n="1521"/><p><span>Thug mé grádh do ghiolla na ruadhachta,</span>
<lb n="1522"/><span>A ghiolla na finne is tú d'fhág me buaidheartha!</span>
<lb n="1523"/><span>An uair a smuainim air mo luadh leat</span>
<lb n="1524"/><span>Tuiteann bun díom a's bárr na gruaige.</span></p>
<lb n="1525"/>
<lb n="1526"/><p><span>Thug mé grádh dhuit a's mé beag bídeach,</span>
<lb n="1527"/><span>A's chúir mé bárr air a's mé mór críona;</span>
<lb n="1528"/><span>Níor bh'é sin an grádh thug an chú do'n chaoile,</span>
<lb n="1529"/><span>Acht an grádh buan daingean is ba doiligh é sgaoileadh.</span></p>
<lb n="1530"/>
<lb n="1531"/><p><span>In "Iris na Gaedhilge," leabhar II., leathanach 287</span>
<lb n="1532"/><span>atá abhrán áluinn cosamhail leis na líntibh shuas.  Ins</span>
<lb n="1533"/><span>an nGaodhal, rol. VIII., leathanach 93, atá an t-abhrán so</span>
<lb n="1534"/><span>do réir mar atá sé i g-Contae Mhuigheo.</span>
<lb n="1535"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1536"/><p><span>Bréidín Cailleach na n-Adharc.</span></p>
<lb n="1537"/>
<lb n="1538"/><p><span>Bhí sean-bhean ann fad ó, agus bhidheadh sí ag obair</span>
<lb n="1539"/><span>i g-comhnuidhe.  Aon oidhche Shathuirn amhain bhí sí ag sníomh</span>
<lb n="1540"/><span>go deireannach ins an oidhche; agus ceurd do bhuail isteach</span>
<lb n="1541"/><span>aici acht sean-chailleach, a raibh dhá adharc uirri chomh mór le</span>
<lb n="1542"/><span>h-adharcaibh tairbh.  Shuidh sí síos agus d'fhiafruigh sí de bhean</span>
<lb n="1543"/><span>an tighe an raibh péire cárdlaidh aici, agus go d-tiubhradh</span>
<lb n="1544"/><span>sí cungnamh di.  "Ní'l," ars an bhean.  "Ní raibh mise</span>
<lb n="1545"/><span>riamh gan mo ghleus oibre féin," ars an chailleach, agus</span>
<lb n="1546"/><span>tharraing sí péire cárdlaidh amach as a póca, agus</span>
<lb n="1547"/><span>thosuigh sí ag cárdáil.</span></p>
<lb n="1548"/>
<lb n="1549"/><p><span>Níor bh'fhada bhí sí ag obair go d-táinic cailleach eile</span>
<lb n="1550"/><span>isteach, agus péire adharc uirri, mar an g-ceudna.  Shuidh</span>
<lb n="1551"/><span>sí síos, agus adubhairt sí le bean an tighe go g-coing-</span>
<lb n="1552"/><span>neóchadh sí léithe dá m-beidheadh túirne aici.  "Ní'l aon</span>
<lb n="1553"/><span>túirne a'm-sa le t'aghaidh," ars an bhean.  "Ní raibh mise</span>
<lb n="1554"/><span>riamh gan mo ghleus oibre féin," ars an chailleach; leis</span>
<lb n="1555"/><span>sin tharruing sí amach túirne bheag, agus thosuigh sí ag</span>
<lb n="1556"/><span>sníomh.</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>Acht, leis an sgeul a ghiorrughadh, bhídheadar ag tidheacht</span>
<lb n="1559"/><span>isteach, ó chailleach go cailleach, go raibh ceithre chailleach</span>
<lb n="1560"/><span>agus fiche ann - dhá chaillig deug ag sníomh agus an</span>
<lb n="1561"/><span>oiread eile ag cárdáil.</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>D'oibrigheadar tamall; annsin adubhairt ceann aca</span>
<lb n="1564"/><span>go m-ba olc an aghaidh air bhean an tighe dada a dhéanamh dhi,</span>
<lb n="1565"/><span>mar níor chuir sí cumann air bith orra faoi n-a g-cuid</span>
<lb n="1566"/><span>oibre, gan fiú braon le n-ól aici dhóibh.  Annsin</span>
<lb n="1567"/><span>adubhairt an bhean bhocht go d-tiubhradh sí canna uisge</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1568"/><p><span>isteach, go n-deanfadh sí braon beag tae dhóibh.  Thóg sí</span>
<lb n="1569"/><span>an canna léithe agus chuaidh sí 'na choinne; acht 'nuair</span>
<lb n="1570"/><span>bhí sí ag filleadh, bhuail sí a h-ordóg i d-teannta cloiche</span>
<lb n="1571"/><span>"Mo chuid de thubuiste na bliadhna ort mar chloich, muna</span>
<lb n="1572"/><span>bh-fuil mé geárrtha agat," ars an bhean bhocht.  "Ná</span>
<lb n="1573"/><span>h-abair sin," ars an chloch.  "Is mise do mháthair a tháinic</span>
<lb n="1574"/><span>rómhat annso le cómhairle a chur ort.  'Nuair gheobhfas tú</span>
<lb n="1575"/><span>a bhaile, abair go bh-fuil Cnoc Áine thrí lasadh, agus</span>
<lb n="1576"/><span>rithfidh na cailleacha amach; acht 'nuair gheobhfas tú amach</span>
<lb n="1577"/><span>iad, dún an dorus, agus ná leig isteach arís iad.  Agus</span>
<lb n="1578"/><span>sul dhúnfas tú an dorus caith amach a g-cuid túirne agus</span>
<lb n="1579"/><span>a g-cuid cárdlaidh.  Air a bh-faca tú riamh ná leig isteach</span>
<lb n="1580"/><span>iad, nó béidh aithmheula ort."</span></p>
<lb n="1581"/>
<lb n="1582"/><p><span>Righne sí sin air fad.  Chomh luath a's chuala na cail-</span>
<lb n="1583"/><span>leacha go raibh an cnoc thrí lasadh, amach leó; ní raibh</span>
<lb n="1584"/><span>siad i bh-fad amuigh go d-táinic siad air ais do'n dorus</span>
<lb n="1585"/><span>aig iarraidh bheith leigthe isteach arís, acht ní leigfeadh an</span>
<lb n="1586"/><span>bhean isteach iad.</span></p>
<lb n="1587"/>
<lb n="1588"/><p><span>Thosuigheadar ag glaodhach annsin.  Do ghlaodh ceann</span>
<lb n="1589"/><span>acu air a cárdlaibh í leigean isteach.  "Ní fheudnainn," ars </span>
<lb n="1590"/><span>an cárdla, "tamuid chómh fada amach leat fein."  Do</span>
<lb n="1591"/><span>ghlaodh ceann eile acu air a túirne í leigean isteach.</span>
<lb n="1592"/><span>"Ní fheudfainn," ars an túirne, "mar atá mise chómh fada</span>
<lb n="1593"/><span>amach leat féin."  'Nuair chinn a d-túirnidheadh agus a</span>
<lb n="1594"/><span>g-cárdlaidhe féin orra, ghlaodh cailleach eile amach, "A</span>
<lb n="1595"/><span>thúirne mná an tighe, leig isteach sinn!"  "Ní fheudfainn,"</span>
<lb n="1596"/><span>ars an túirne, "atá píosa bainte asam."  Annsin ghlaodh</span>
<lb n="1597"/><span>sí air chárdlaibh mná an tighe í leigean isteach.  "Ní</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1598"/><p><span>fheudamaoid," ars na chárdlaidhe, "atá fiacla bainte</span>
<lb n="1599"/><span>asainn."  Faoi dheireadh, d'iarr ceann aca air shudóig gan</span>
<lb n="1600"/><span>bhearna eirghe agus iad a leigean isteach.  Thosuigh an</span>
<lb n="1601"/><span>t-sudóg ag léimnigh suas go d-tí an dorus, acht rug</span>
<lb n="1602"/><span>bean an tighe air an t-slis, agus rinne sí dhá leith dhí.</span></p>
<lb n="1603"/>
<lb n="1604"/><p><span>Adubhairt na cailleacha annsin, "Níor mhór dhuit!  Óir</span>
<lb n="1605"/><span>dá rachamuis isteach chuirfimís de reachtaibh ort gan a</span>
<lb n="1606"/><span>bheith chómh deireannach ag sníomhachán 'san oidhche Dia</span>
<lb n="1607"/><span>Sathuirn."  D'imthigh siad air siubhal annsin agus ní fhaca</span>
<lb n="1608"/><span>sí ní ba mhó iad.  Agus sin é an fáth a m-baineann na</span>
<lb n="1609"/><span>mná píosa as gach uile cháca a leagann siad thart.</span></p>
<lb n="1610"/>
<lb n="1611"/><p><span>Tomhsanna.</span></p>
<lb n="1612"/>
<lb n="1613"/><p><span>Fuair mé nead air an 	t-sliabh,</span>
<lb n="1614"/><span>An áit nach bh-fuair aon duine riamh,</span>
<lb n="1615"/><span>I lúibín thaisge mo chroidhe;</span>
<lb n="1616"/><span>Sin tomhais air mhuinntir an tighe?</span></p>
<lb n="1617"/>
<lb n="1618"/><p><span>Nead fuair bean i laimh a mic do eug air an sliabh.</span></p>
<lb n="1619"/>
<lb n="1620"/><p><span>Inghean righ Betti bán,</span>
<lb n="1621"/><span>Lán mo ghlaice i g-caol a coise,</span>
<lb n="1622"/><span>Agus bárr a baise trí n-a ceann?</span></p>
<lb n="1623"/>
<lb n="1624"/><p><span>Tuagh.</span></p>
<lb n="1625"/>
<lb n="1626"/><p><span>Dhá chois air thalamh, agus trí cosa in áirde,</span>
<lb n="1627"/><span>Ceann an duine bheo i m-beul an duine mhairbh?</span></p>
<lb n="1628"/>
<lb n="1629"/><p><span>Pota air cheann duine.</span></p>
<lb n="1630"/>
<lb n="1631"/><p><span>Ceithre cosa air talamh, dhá chois air talamh,</span>
<lb n="1632"/><span>Ceann air tóin agus tóin air talamh?</span></p>
<lb n="1633"/>
<lb n="1634"/><p><span>Bean ag bleaghain chaorach.</span>
<lb n="1635"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1636"/><p><span>Meig, meig air taobh istigh de'n chladh,</span>
<lb n="1637"/><span>Meig, meig, air taobh 'muigh de'n chladh;</span>
<lb n="1638"/><span>Ní bhainfeadh an meig air taobh 'stigh de'n chladh</span>
<lb n="1639"/><span>Leis an meig air taobh 'muigh de'n chladh?</span></p>
<lb n="1640"/>
<lb n="1641"/><p><span>Neantóg.</span></p>
<lb n="1642"/>
<lb n="1643"/><p><span>Is gile é ná iasg,</span>
<lb n="1644"/><span>Is cruinne é ná mias,</span>
<lb n="1645"/><span>'Sé biadh gach uile dhuine é,</span>
<lb n="1646"/><span>A's ní itheann duine air bith é?</span></p>
<lb n="1647"/>
<lb n="1648"/><p><span>Bainne cíoch.</span></p>
<lb n="1649"/>
<lb n="1650"/><p><span>Chuir mé suas mo lomartha lamartha,</span>
<lb n="1651"/><span>Agus dheamhan cloch d'á raibh 'san g-cloidhe</span>
<lb n="1652"/><span>Nár thuit anuas air mo lomartha lamartha?</span></p>
<lb n="1653"/>
<lb n="1654"/><p><span>Fata eidir fiaclaibh duine.</span></p>
<lb n="1655"/>
<lb n="1656"/><p><span>Mharbhuigh mé molt de'n treud nach g-cómhairtear,</span>
<lb n="1657"/><span>Bhruith mé le fíor 's le bréig é,</span>
<lb n="1658"/><span>A's d'iompuigh mé le cipín an mhaide réidhtigh é?</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>Brádan a bruiteadh le páipeur nuaidheachta,</span>
<lb n="1661"/><span>agus h-iompuigheadh le cipín as cloidhe teorann.</span></p>
<lb n="1662"/>
<lb n="1663"/><p><span>M'athair mór air chúl an chofra</span>
<lb n="1664"/><span>Agus dhá cheud cóta air?</span></p>
<lb n="1665"/>
<lb n="1666"/><p><span>Gas cabáiste.</span>
<lb n="1667"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1668"/><p><span>An Cat Glas.</span></p>
<lb n="1669"/>
<lb n="1670"/><p><span>Thugamar cheana aon dán amháin de dhántaibh Fhéidhlim</span>
<lb n="1671"/><span>Mhic Dhubhghaill; ag so ceann eile atá an-treun 'san</span>
<lb n="1672"/><span>taobh shiar de Chonnachtaibh.  Is caoineadh é do righneadh</span>
<lb n="1673"/><span>leis air ócaid dubronaigh éigin, .i. 'nuair cailleadh an</span>
<lb n="1674"/><span>cat glas air.  Fuaramar an dán ó Dháibhi O'Ceallacháin,</span>
<lb n="1675"/><span>oide scoile agus fear fíor-Ghaedhilge, in Árainn mhóir: —</span></p>
<lb n="1676"/>
<lb n="1677"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1678"/>
<lb n="1679"/><p><span>Bhí an caitín glas ag siubhal go deas</span>
<lb n="1680"/><span>'Nuair fuair sí a maicín sínte;</span>
<lb n="1681"/><span>A's gur bliadhain 's an am so fuair sí a clann</span>
<lb n="1682"/><span>Caithte a's báidhte i d-trinse.</span></p>
<lb n="1683"/>
<lb n="1684"/><p><span>An caitín bán, bán, bán;</span>
<lb n="1685"/><span>An caitín bán, cat Bhrighde;</span>
<lb n="1686"/><span>An caitín modhamhail, modhamhail, modhamhail,</span>
<lb n="1687"/><span>An caitín modhamhail, díleas.</span></p>
<lb n="1688"/>
<lb n="1689"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1690"/>
<lb n="1691"/><p><span>D'eirigh an oileamhnach suas 'n-a seasamh</span>
<lb n="1692"/><span>'Nuair fuair sí márbh sínte é;</span>
<lb n="1693"/><span>Thug sí a bhaile é, as righne sí leaba,</span>
<lb n="1694"/><span>A's thosuigh sí annsin dá chaoineadh.</span>
<lb n="1695"/><span>An caitín bán, bán, bán,</span>
<lb n="1696"/><span>An caitín bán, cat Bhrighde;</span>
<lb n="1697"/><span>An puisín modhamhail, modhamhail, modhamhail,</span>
<lb n="1698"/><span>A fritheamh ins an trínse.</span></p>
<lb n="1699"/>
<lb n="1700"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1701"/>
<lb n="1702"/><p><span>Bhí roinnt dá chlainn ag Aindriú, an dall,</span>
<lb n="1703"/><span>A's thángadar i b-páirt dá chaoineadh;</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1704"/><p><span>"Tá mé dearbhtha má chloiseann Barry é,</span>
<lb n="1705"/><span>Nár mhaith leis bás cait Bhrighde."</span>
<lb n="1706"/><span>A's mo phuisín bán, bán, bán;</span>
<lb n="1707"/><span>Mo phuisín ban, cat Brighde;</span>
<lb n="1708"/><span>Mo phuisin modhamhail, modhamhail,</span>
<lb n="1709"/><span>Mo chaitín modhamhail dílis.</span></p>
<lb n="1710"/>
<lb n="1711"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1712"/>
<lb n="1713"/><p><span>Níor bhris sé cómhra ná glas comharsan,</span>
<lb n="1714"/><span>A's im na bó níor mhíll sé;</span>
<lb n="1715"/><span>A's ní fhaca tú aon t-seanchus</span>
<lb n="1716"/><span>Mar bhí'g na luchannaibh dá innseacht.</span>
<lb n="1717"/><span>An caitín bán, bán, bán, etc.</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1720"/>
<lb n="1721"/><p><span>Ba ghlas í a shúil, a's ba dheas a shiubhal,</span>
<lb n="1722"/><span>A choisméig lúthmhar eudtrom;</span>
<lb n="1723"/><span>Is measa siud ag dul faoi'n úir</span>
<lb n="1724"/><span>Ná cúige Mumhan d'á éisteacht.</span>
<lb n="1725"/><span>An caitín bán, bán, bán, etc.</span></p>
<lb n="1726"/>
<lb n="1727"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="1728"/>
<lb n="1729"/><p><span>Bhí cruit air dhruim an chaitín bháin,</span>
<lb n="1730"/><span>Chomh mór le jug trí píonta;</span>
<lb n="1731"/><span>A's nár dheas an show aig daoinibh móra</span>
<lb n="1732"/><span>An caitín, Poll, deas Bhrighde.</span>
<lb n="1733"/><span>An caitín bán, bán, bán, etc.</span></p>
<lb n="1734"/>
<lb n="1735"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="1736"/>
<lb n="1737"/><p><span>Cuirfidh Máirtín Uaitéir comhra chláir air,</span>
<lb n="1738"/><span>A's is righ-mhaith uaidh sin a dhéanadh;</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1739"/><p><span>Agus márach an t-am a bh-fuair sé bás,</span>
<lb n="1740"/><span>Gheobhamuid adhbhar caointe.</span>
<lb n="1741"/><span>An caitín bán, bán, bán, etc.</span></p>
<lb n="1742"/>
<lb n="1743"/><p><span>Nóta.</span></p>
<lb n="1744"/>
<lb n="1745"/><p><span>Is cosamhail gur bh'í Brighid bean an fhileadh, ar léi an</span>
<lb n="1746"/><span>cat.  Ba h-é Barry an duine do bhí ós cionn na n-obair</span>
<lb n="1747"/><span>publidhe 'san aimsir dhona.  Poll ainm an chait féin.</span>
<lb n="1748"/><span>'San g-ceud líne, deirtear "dá fuaradh" go minic, in</span>
<lb n="1749"/><span>áit "ag siubhal."</span></p>
<lb n="1750"/>
<lb n="1751"/><p><span>An bruinnillín péacach.</span></p>
<lb n="1752"/>
<lb n="1753"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1754"/>
<lb n="1755"/><p><span>Bheidheadh mo rogha céile agam féin, dá m-beidhinn foil-</span>
<lb n="1756"/><span>leamhnach dó,</span>
<lb n="1757"/><span>Bean in a léine gan spré aici, caora nó bó.</span>
<lb n="1758"/><span>Saidhbhreas na h-Éireann ('s ní gach aon-fhear a bh-foil-</span>
<lb n="1759"/><span>leann sé dhó),</span>
<lb n="1760"/><span>'S dá m-ba liom-sa dham féin é, do bheurfainn é d'fhear</span>
<lb n="1761"/><span>an chroidhe mhóir.</span></p>
<lb n="1762"/>
<lb n="1763"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1764"/>
<lb n="1765"/><p><span>A's a bhruinnillín phéacach, is tú mheuduigh míle osna in</span>
<lb n="1766"/><span>mo lár,</span>
<lb n="1767"/><span>'S gur le ceol binn do bhéilín tá na ceudta fear deas</span>
<lb n="1768"/><span>leat i ngrádh!</span>
<lb n="1769"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1770"/><p><span>Dá m-beidhinn-se ag feitheamh ort, go bh-feuchfainn cia an</span>
<lb n="1771"/><span>beart do b'fheárr,</span>
<lb n="1772"/><span>Gurb é deireadh mo sgéil é bheit aig eud leat, 's gan</span>
<lb n="1773"/><span>fios a'm cia'n fáth.</span></p>
<lb n="1774"/>
<lb n="1775"/><p><span>A chuisle mo chléibh, 'sé mo leun geur mar thug mé dhuit</span>
<lb n="1776"/><span>grádh,</span>
<lb n="1777"/><span>A's go luaidhtear le chéile na ceudta nach b-póstar go</span>
<lb n="1778"/><span>bráth;</span>
<lb n="1779"/><span>Do dhá shúilín chlaonacha, 's do bhéilín ciuin milis bhí</span>
<lb n="1780"/><span>tláith,</span>
<lb n="1781"/><span>Is mór thaithnigheas do mhéinn liom, a's dá bh-feudfainn é,</span>
<lb n="1782"/><span>rachainn do cheann.</span></p>
<lb n="1783"/>
<lb n="1784"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1785"/>
<lb n="1786"/><p><span>Nach mise an fear cúthal, do shiubhail cúigeadh, 's gan</span>
<lb n="1787"/><span>aithne orm ann.</span>
<lb n="1788"/><span>Ag súil le mo mhúirnín tráthnóna.  's go moch leis an lá,</span>
<lb n="1789"/><span>Is aig Dia mór tá'n cumhachta, 's níor shiubhail sé le</span>
<lb n="1790"/><span>aenneach níos feárr,</span>
<lb n="1791"/><span>A's a stóirín ná cúl liom!  Is tú an chúilfhionn a d-tug</span>
<lb n="1792"/><span>mé di grádh.</span></p>
<lb n="1793"/>
<lb n="1794"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1795"/>
<lb n="1796"/><p><span>Bhí mise i ngnaoi aig mo stóirín féin, tamall dhem'</span>
<lb n="1797"/><span>shaoghal,</span>
<lb n="1798"/><span>A's shaoil mé go deo, deo, nach dtóigfeadh sí a taithneamh</span>
<lb n="1799"/><span>féin díom,</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>X. 4. Righneadar ceo .i. dada, dhíom; agus anois ata deithbhir (prois ), </span>
<lb n="1802"/><span>orm go Traigh-Lí.  Do shaoilfeá as so gurb'</span>
<lb n="1803"/><span>í an Mhumhan an chúige do shiubal se. (IV. I.) </span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1804"/><p><span>Bheurfainn duit mo mhóide air mo ghlúinibh sul d'eir-</span>
<lb n="1805"/><span>eochainn mo shuidhe</span>
<lb n="1806"/><span>Gur bhain tú dhíom m'óige, 's leis an b'pósadh so bhris</span>
<lb n="1807"/><span>tú mo chroidhe.</span></p>
<lb n="1808"/>
<lb n="1809"/><p><span>VI.</span>
<lb n="1810"/><span>Nach mise bhí brónach, tráthnóna 's mé ag tidheacht 'un mo</span>
<lb n="1811"/><span>thighe,</span>
<lb n="1812"/><span>Gan hata gan brógaibh, gan córughadh, gán cuma, gan</span>
<lb n="1813"/><span>caoi,</span>
<lb n="1814"/><span>Go bh-faca mé mo stoirín dá pógadh amuigh chois an tighe,</span>
<lb n="1815"/><span>A's thuit na srutha deor uaim, a's gur fhóbair go m-bris-</span>
<lb n="1816"/><span>feadh mo chroidhe!</span></p>
<lb n="1817"/>
<lb n="1818"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="1819"/>
<lb n="1820"/><p><span>A's dá m-beidhinn-se mo chléireach, mo mháta, nó mo</span>
<lb n="1821"/><span>chaiptín air luing,</span>
<lb n="1822"/><span>A's mo shloop a bheith gleusta go spéireamhail aniar</span>
<lb n="1823"/><span>leis na cinn,</span>
<lb n="1824"/><span>Saidhbhreas Jamaica faoi mo réim a's é agam le roinn,</span>
<lb n="1825"/><span>A's go d-tiubhrainn an méid sin, fré chéile, acht mo dhian-</span>
<lb n="1826"/><span>ghradh bheith liom.</span></p>
<lb n="1827"/>
<lb n="1828"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="1829"/>
<lb n="1830"/><p><span>Má bhidhim-se beo in Eirinn, ní dheanfaidh mé ciste ná</span>
<lb n="1831"/><span>stór,</span>
<lb n="1832"/><span>Má bhidhim-se beo in Éirinn, ní thréigfidh mé cumann na</span>
<lb n="1833"/><span>mban óg,</span>
<lb n="1834"/><span>Má bidhim-se beo in Éirinn, do reubfaidh mé an jug air</span>
<lb n="1835"/><span>an m-bord,</span>
<lb n="1836"/><span>Do shlainte! rogha ceudshearc! ní féidir nach liom do</span>
<lb n="1837"/><span>dhá bhó (?)</span>
<lb n="1838"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1839"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="1840"/>
<lb n="1841"/><p><span>Is mór an díthchéille é d'aon fhear bheith ag faire air</span>
<lb n="1842"/><span>mhnáibh,</span>
<lb n="1843"/><span>A's go n-imthigheann na breuga mar euluigheas an tuille</span>
<lb n="1844"/><span>de'n tráigh;</span>
<lb n="1845"/><span>Go d-tirmeochaidh Loch Éirne, a's go d-tréigfidh an eala a</span>
<lb n="1846"/><span>clúmh bán,</span>
<lb n="1847"/><span>Ní innseóchad go h-eug duit cia an reusún ar thug mé</span>
<lb n="1848"/><span>duit grádh.</span></p>
<lb n="1849"/>
<lb n="1850"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="1851"/>
<lb n="1852"/><p><span>Dar mo mhionna 's mo mhóide, a's mo mhór-mhaith nach</span>
<lb n="1853"/><span>n-déanfaidh mé choidhch',</span>
<lb n="1854"/><span>I g-chomhluadar óg-mhná go deo, deo, ní shuidhfidh mé síos;</span>
<lb n="1855"/><span>O, chaith mise leo-san tús m'óige a's deireadh mo shaoghail,</span>
<lb n="1856"/><span>A's thóigeadar mo cheo mé, a's tá próis orm amach go</span>
<lb n="1857"/><span>Tráigh-lí.</span></p>
<lb n="1858"/>
<lb n="1859"/><p><span>Leaduidhe na Luaithe.</span></p>
<lb n="1860"/>
<lb n="1861"/><p><span>An chead leath.</span></p>
<lb n="1862"/>
<lb n="1863"/><p><span>Do bhí bean fad ó ann, agus ní raibh aici riamh acht aon</span>
<lb n="1864"/><span>mhac amháin, agus ní dheárna sé blas oibre acht é sínte</span>
<lb n="1865"/><span>'san luaith, go raibh sé fiche blaidhain dh'aois.  'Nuair tháinic</span>
<lb n="1866"/><span>sé dho'n aois sin, d'iarr sé an chíoch air a mháthair, mar ba</span>
<lb n="1867"/><span>ghnáthach leis go d-tí sin gach uile lá.  "Huga leat! a</span>
<lb n="1868"/><span>leaduidhe na luaithe," ars an mháthair bhocht, "tá tú indiu</span>
<lb n="1869"/><span>in aois do bhliadhna a's fichead, agus ní dheárna tú faice</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1870"/><p><span>maitheasa ó'n lá a rugadh thú.  Tá an teach gan deasughadh</span>
<lb n="1871"/><span>go fóil, agus an teine ag dul as gan brosna, agus thusa</span>
<lb n="1872"/><span>gan g-clúid gan cor asat.</span></p>
<lb n="1873"/>
<lb n="1874"/><p><span>D'eirigh Leaduidhe na luaithe annsin agus chuaidh sé</span>
<lb n="1875"/><span>amach agus chroith sé é fein.  Líon sé seacht n-acraidhe</span>
<lb n="1876"/><span>roimhe, seacht n-acraidhe 'n dhiaidh, agus seacht n-acraidhe</span>
<lb n="1877"/><span>air gach aon taobh dhe, leis an luaith a chroith sé as féin.</span>
<lb n="1878"/><span>Chuaidh sé do'n gharrdha annsin, agus níor fhag sé sop</span>
<lb n="1879"/><span>coinnligh ann nár thug sé leis de'n ualach sin.  Righne an</span>
<lb n="1880"/><span>coinnleach sin deasughadh do'n teach go ceann bliadhna</span>
<lb n="1881"/><span>'s fiche.  Chuaidh sé air ais arís do'n choill, agus do</span>
<lb n="1882"/><span>cheangal sé teud timcheall na g-crann, agus thug sé</span>
<lb n="1883"/><span>leis a bhaile, de'n ualach sin, an oiread brosna a's righne</span>
<lb n="1884"/><span>teine go ceann bliadhna 's fiche.</span></p>
<lb n="1885"/>
<lb n="1886"/><p><span>Dubhairt sé annsin le na mháthair lón a ghleus dhó,</span>
<lb n="1887"/><span>agus go rachadh sé aig iarraidh a fhortúin.  Righne sí</span>
<lb n="1888"/><span>sin.  'Nuair do bhí sé air tí imtheacht d'fhiafruigh sí dhe</span>
<lb n="1889"/><span>cia bh'fheárr leis an leath mhór de'n cháca agus a mallacht,</span>
<lb n="1890"/><span>nó an leáth bheag agus a beannacht.  Dubhairt sé go</span>
<lb n="1891"/><span>m-b'fheárr leis an leath bheag agus a beannacht; agus do </span>
<lb n="1892"/><span>bhí sí ag gabháil de bheannachtaibh 'n-a dhiaidh go raibh sé as</span>
<lb n="1893"/><span>a h-amharc.</span></p>
<lb n="1894"/>
<lb n="1895"/><p><span>Do bhí sé aig imtheacht leis, agus an cheud teach do</span>
<lb n="1896"/><span>casadh dhó, ba ceárdcha é.  Chuaidh sé isteach, agus d'iarr</span>
<lb n="1897"/><span>sé air an ngabha cloidheamh a dhéanamh dho.  Righne an gabha</span>
<lb n="1898"/><span>sin.  'Nuair do bhí sé deunta, bhuail sé an bóthar, ag</span>
<lb n="1899"/><span>giorrughadh a bhealaigh chomh maith agus d'fheud sé.  Níorbh'</span>
<lb n="1900"/><span>fhada go d-táinic sé chomh fhada le bualtrach bó, agus do </span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1901"/><p><span>bhí chuig cheud de mhíoltógaibh d'á ithe.  Thug sé aon iarraidh</span>
<lb n="1902"/><span>amháin d'á chloidheamh orra agus mharbhuigh sé an chúig</span>
<lb n="1903"/><span>ceud d'aon bhuille.  D'iompuigh sé thart arís agus chuaidh</span>
<lb n="1904"/><span>sé dho'n ghabha, agus chuir sé d'fhiachaibh air a chur air an</span>
<lb n="1905"/><span>g-cloidheamh gur mharbhuigh sé cúig cheud d'aon bhuille.</span></p>
<lb n="1906"/>
<lb n="1907"/><p><span>Do chuaidh sé leis annsin gur casadh fear dhó a bhí aig</span>
<lb n="1908"/><span>iarraidh buachalla aimsire.  D'fiafruigh an fear so dhe</span>
<lb n="1909"/><span>cá raibh sé ag triall.  "Buachaill mise," ar sé, "atá</span>
<lb n="1910"/><span>air thóir máighistir."  "Is maith mar thárla," ars an fear,</span>
<lb n="1911"/><span>"máighistir mise atá air thóir bhuachalla."  Righne an</span>
<lb n="1912"/><span>leaduidhe aimsir leis.</span></p>
<lb n="1913"/>
<lb n="1914"/><p><span>Is rí a bhí ins an bh-fear so, agus is é an gnó a bhí aige</span>
<lb n="1915"/><span>dhe'n leaduidhe, faire a dhéanamh air bhuaibh.  Thug sé leis</span>
<lb n="1916"/><span>'un a thighe é an oidhche sin agus air maidin lá air n-a</span>
<lb n="1917"/><span>mhárach do chuir sé ag buachailleacht na m-bó é.</span></p>
<lb n="1918"/>
<lb n="1919"/><p><span>Dubhairt an rí leis, 'nuair bhí sé ag seoladh na m-bó</span>
<lb n="1920"/><span>amach, air a bh-faca sé riamh gan iad a leigean thar</span>
<lb n="1921"/><span>teorainn; go raibh triúr fáthach i g-caisléán le h-ais na</span>
<lb n="1922"/><span>teorann.  D'fhan sé i m-bun na m-bó go d-tí an oidhché;</span>
<lb n="1923"/><span>agus bhí sé dh'á seoladh a bhaile go g-cualaidh sé trí fhead</span>
<lb n="1924"/><span>mhóra a leig na fathaigh asta féin, agus cluinfidhe 'san</span>
<lb n="1925"/><span>Dhomhan Shoir gach fead aca.  Annsin thiomáin sé na beithigh</span>
<lb n="1926"/><span>a bhaile, agus air maidin, lá air n-a mhárach, do chuaidh sé</span>
<lb n="1927"/><span>ag fosuidheacht na m-bó arís.</span></p>
<lb n="1928"/>
<lb n="1929"/><p><span>Chomh fhad a's do bhí na ba aig ingilt, dhearc seisean</span>
<lb n="1930"/><span>thar an sconnsa, agus do chonnaic sé feur breágh i b-páirc</span>
<lb n="1931"/><span>na bh-fáthach.  "Mo chrádh nár fhaghaidh me!", ars an buachaill</span>
<lb n="1932"/><span>"gur mór an feall na ba bheith i b-páirc lom, agus</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1933"/><p><span>fásach air an taobh eile dhe'n chladh."  Ní raibh sé sásta gur</span>
<lb n="1934"/><span>chuir sé na ba isteach 'san bh-fásach; bhí siad aig ithe go</span>
<lb n="1935"/><span>raibh siad sáthach, annsin do thiomáin sé a bhaile iad.</span></p>
<lb n="1936"/>
<lb n="1937"/><p><span>Do bhí dhá oiread bainne aca an oidhche sin agus do </span>
<lb n="1938"/><span>bhidheadh aca aon oidhche eile.  D'fiarfuigh an rígh dhe, ar leig</span>
<lb n="1939"/><span>sé i bh-feur na bh-fáthach iad.  Dubhairt an leaduidhe gan</span>
<lb n="1940"/><span>fearg a chur air, go raibh sé trom, tuirseach tar éis a lae,</span>
<lb n="1941"/><span>agus go rachadh sé a chodladh.  Righne sé sin.  Lá air n-a</span>
<lb n="1942"/><span>mhárach righne sé an cleas ceudna; acht ní raibh sé i bh-fad</span>
<lb n="1943"/><span>ag fosuidheacht go d-táinic fáthach mór gránda suas chuige</span>
<lb n="1944"/><span>'gá rádh:- "Fú, fá, feusóg; faghaim baladh an Éireannaigh</span>
<lb n="1945"/><span>bhinn, bhreugaigh, bhradaigh; is mór liom de ghreim thú, is</span>
<lb n="1946"/><span>beag liom de dhá ghreim thú; ní'l fhios a'm ceurd a dhean-</span>
<lb n="1947"/><span>fas mé leat muna g-cuirfidh mé de shéideoig 'san aer</span>
<lb n="1948"/><span>thú."  "O! sgread maidne ort, a fháthaichín bhig ghránda</span>
<lb n="1949"/><span>mharbhuigh mise chúig ceud d'aon bhuille amháin cheana,</span>
<lb n="1950"/><span>agus ní féidir nach bh-fuighidh mé buaidh ort-sa."  "Cia is</span>
<lb n="1951"/><span>feárr leat," ars an fáthach, "sinn a dhul a sathadh sgeana</span>
<lb n="1952"/><span>geura, geala, in asnachaibh a chéile, nó a dhul ag caraidh-</span>
<lb n="1953"/><span>eacht air leacrachaibh dearga?"  "Is feárr liom," ars an</span>
<lb n="1954"/><span>leaduidhe," a dhul ag caraidheacht air leacrachaibh dearga,</span>
<lb n="1955"/><span>an áit i m-beidh do chosa móra, gránda, ag dul 'un</span>
<lb n="1956"/><span>íochtair, agus mo chosa beaga, míne, ag dul 'un uachtair."</span>
<lb n="1957"/><span>Thosuigheadar an caraidheacht, agus bhidheadar le chéile go</span>
<lb n="1958"/><span>n-deárnadar bogán dhe'n chruadhán, agus cruadhán dhe'n</span>
<lb n="1959"/><span>bhogán go d-tugadar toibreacha fíor-uisge thríd na leac-</span>
<lb n="1960"/><span>rachaibh dearga; faoi dheireadh, nuair do bhí deon (nóin?)</span>
<lb n="1961"/><span>agus deireadh an lae ag teannadh leo, do chuimhnigh an</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1962"/><p><span>leaduidhe go m-beidheadh imnidhe air a mhaighistear faoi</span>
<lb n="1963"/><span>n-a fhad a's bhí sé amuigh; thug sé cor teannasnach do'n</span>
<lb n="1964"/><span>fháthach annsin, agus chuir sé de'n chor sin go d-tí n-a</span>
<lb n="1965"/><span>rúitíníbh é; de'n dara cor, chuir sé go d-tí n-a ghlúinibh é;</span>
<lb n="1966"/><span>agus de'n tríomhadh cor, chuir sé go d-tí n-a h-ascall é.</span></p>
<lb n="1967"/>
<lb n="1968"/><p><span>"Fóil, fóil!" ars an fáthach, "Is tu an gaisgidheach is</span>
<lb n="1969"/><span>feárr a casadh riamh liom, agus má leigeann tú suas</span>
<lb n="1970"/><span>me, tiubhraidh mé m'each caol dubh dhuit, agus mo chloidheamh</span>
<lb n="1971"/><span>soluis, agus mo chulaidh ghaisge."  "Cá bh-fuil siad?"</span>
<lb n="1972"/><span>ars an leaduidhe.  "Tá siad shuas ins an teach," ars an</span>
<lb n="1973"/><span>fáthach.  "Cuirim-se de gheasaibh droma (troma?) draoidh-</span>
<lb n="1974"/><span>eachta ort," ars an Leaduighe, "gan imtheacht as sin go</span>
<lb n="1975"/><span>d-tagaidh mise air ais arís."  Chuaidh sé 'un an tighe,</span>
<lb n="1976"/><span>cheangail sé an t-each caol dubh, agus thug sé leis air</span>
<lb n="1977"/><span>ais an cloidheamh soluis agus an chulaidh ghaisge.  "Cia</span>
<lb n="1978"/><span>an crann 'san g-coill a m-buailfidh mé buille air anois?"</span>
<lb n="1979"/><span>ars an Leaduidhe.  "Buail buille air an g-crann is</span>
<lb n="1980"/><span>gránda fheicfeas tu," ars an fáthach.  "Sin é do cheann</span>
<lb n="1981"/><span>féin! ars an leaduidhe.</span></p>
<lb n="1982"/>
<lb n="1983"/><p><span>Tharruing sé an cloidheamh agus bhuail sé i m-baic a</span>
<lb n="1984"/><span>mhuinéil é, agus chuir sé a cheann ag feadghaoil seacht</span>
<lb n="1985"/><span>b-péirse suas 'san aer; shaoil an ceann a theacht anuas</span>
<lb n="1986"/><span>agus a dhul air an g-colainn arís; níorbh' fhaillighe leis</span>
<lb n="1987"/><span>an leaduidhe, bhuail sé buille arís air agus chuir sé suas</span>
<lb n="1988"/><span>arís agus arís eile é.  "Níor mhór dhuit!" ars an ceann,</span>
<lb n="1989"/><span>"dá d-teidhinn-se air an g-colainn arís, leath na bh-Fiann</span>
<lb n="1990"/><span>ní bhainidís anuas mé!"  Thiomáin sé na ba a bhaile agus</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="1991"/><p><span>chuaidh sé a chodladh.  Ní chualaidh an rígh an oidhche sin acht</span>
<lb n="1992"/><span>dhá fhead.</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>'Nuair d'eirigh an rígh air maidin, dubhairt sé gur eirigh</span>
<lb n="1995"/><span>nidh éigin do na fáthaighibh, mar nach raibh acht dhá fhead</span>
<lb n="1996"/><span>uatha aréir.  Níor dhubhairt an buachaill dada, acht sheol</span>
<lb n="1997"/><span>sé na ba amach, agus chuir sé i bh-feur na bh-fáthach iad.</span>
<lb n="1998"/><span>Ní fada bhí siad ann go d-táinic fáthach mór gránda, a bhí</span>
<lb n="1999"/><span>faoi dhó níos mó ná an ceann eile, agus dubhairt sé,</span>
<lb n="2000"/><span>"Fú, fá, feusóg" (etc., mar atá sé shuas).  "maiseadh </span>
<lb n="2001"/><span>sgread mhaidne ort, a fháthachín bhig ghránda; mharbhuigh</span>
<lb n="2002"/><span>mé an fáthach eile andé, agus marbhóchaidh mé thusa indiu."</span>
<lb n="2003"/><span>"Cia is feárr leat sinn a dhul ag sáthadh" (etc., mar atá</span>
<lb n="2004"/><span>sé shuas).  'Nuair bhí an fáthach marbhuighthe aige annsin,</span>
<lb n="2005"/><span>thiomáin sé na ba a bhaile, agus chuaidh sé a chodladh.  An</span>
<lb n="2006"/><span>oidhche sin ní chualaidh an rígh acht aon fhead amháin.</span></p>
<lb n="2007"/>
<lb n="2008"/><p><span>Lá air n-a mhárach d'éirigh an Leaduidhe agus chuir sé</span>
<lb n="2009"/><span>na ba amach mar ba ghnáthach leis, gur leig sé isteach i</span>
<lb n="2010"/><span>b-páirc na bh-fáthach air feurach iad.  Ní fada bhí siad ann</span>
<lb n="2011"/><span>go d-táinic fáthach mór gránda, ba mhó go mór na ceachtar</span>
<lb n="2012"/><span>de na fáthaighibh eile, agus adubhairt sé ("Fú, fa, etc.")</span>
<lb n="2013"/><span>"Maiseadh, sgread mhaidne ort, ...  mharbhuigh mé an</span>
<lb n="2014"/><span>dá fháthach a tháinic anso andé agus an lá roimhe, agus</span>
<lb n="2015"/><span>geobhuidh mé an lámh in uachtar ort-sa," ars an Leaduidhe.</span>
<lb n="2016"/><span>"Cia is feárr leat" (agus an chuid eile, gur mharbhuigh,</span>
<lb n="2017"/><span>sé an fáthach).  Thomáin sé na ba a bhaile.  An oidhche sin</span>
<lb n="2018"/><span>ní chualaidh an rígh fead air bith, agus ní fhaca sé na</span>
<lb n="2019"/><span>fathaigh go deo arís.</span>
<lb n="2020"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2021"/><p><span>An Dara Cuid.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>Aon oidhche amháin, 'nuair tháinic an Leaduidhe a bhaile</span>
<lb n="2024"/><span>chonnaic sé go raibh imnidhe air an rí.  D'fhiafruigh sé dhe</span>
<lb n="2025"/><span>ceurd do bhí air.  Adubhairt an rí leis go raibh oll-phéist</span>
<lb n="2026"/><span>le teacht lá air n-a mhárach agus go g-caithfeadh sé a inghíon</span>
<lb n="2027"/><span>féin a thabhairt dí le slugadh.  Ní thug an Leaduidhe, má</span>
<lb n="2028"/><span>b'fhíor dhó féin, mórán áirde air, acht chuaidh sé a chodladh.</span>
<lb n="2029"/><span>D'éirigh sé go luath air maidin, agus chuaidh sé ag fosui-</span>
<lb n="2030"/><span>dheacht; leig sé na ba i bh-feur na bh-fáthach, agus chuaidh sé</span>
<lb n="2031"/><span>féin suas go d-tí an caisleán.</span></p>
<lb n="2032"/>
<lb n="2033"/><p><span>Chomh luath a's chuaidh sé isteach, d'eirigh cat mór ó'n</span>
<lb n="2034"/><span>teallach, agus bhí gach uile ribe fionnaidh air trí slata</span>
<lb n="2035"/><span>air fad.  D'eirigh cailleach 'n-a dhiaidh, agus bhí gach aon</span>
<lb n="2036"/><span>fhiacail as a beul seacht míle air fad, agus gach ionga</span>
<lb n="2037"/><span>air a meurachaibh an fad ceudna.  Thosuigh siad araon ag</span>
<lb n="2038"/><span>gabháil air, agus thosuigh seisean ag gabháil orra-san, go</span>
<lb n="2039"/><span>rabhadar marbh.  Bhí gach aon ghearradh air ó chúl a chinn</span>
<lb n="2040"/><span>go bonn a choise, acht chonnaic sé pota beag íoc-shláinte</span>
<lb n="2041"/><span>agus do chuimil sé leis féin é go raibh sé chomh maith a's</span>
<lb n="2042"/><span>bhí sé riamh.  Annsin ghleus sé suas é féin 'n-a chulaidh</span>
<lb n="2043"/><span>ghaisgeadh, agus thóig sé a chloidheamh soluis, agus chuaidh</span>
<lb n="2044"/><span>sé air marcuigheacht air an each caol dubh, go n-deachaidh</span>
<lb n="2045"/><span>sé do'n áit i raibh an inghíon in aice na fairrge.  "Anois,"</span>
<lb n="2046"/><span>ars an leadidhe, "'nuair fheicfeas tú an fhairrge ag cor-</span>
<lb n="2047"/><span>ruidhe, dúisigh mise; agus muna n-eirighidh mé, buail trí</span>
<lb n="2048"/><span>bhuille dhe'n t-slinn so air aghaidh mo chroidhe."  Do chuaidh</span>
<lb n="2049"/><span>sé a chodladh annsin, agus chomh fhad a's do bhí sé 'na chod-</span>
<lb n="2050"/><span>ladh bhain sise dlaoi gruaige as a cheann.  Ba gheárr 'na</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2051"/><p><span>dhiaidh sin go bh-faca sí an fhairrge ag dul le cúthach agus</span>
<lb n="2052"/><span>an oll-phéist ag teacht amach air an tráigh.  Ghlaoidh sí</span>
<lb n="2053"/><span>air an Leaduide, acht níor eirigh sé; chorruigh sí annsin é</span>
<lb n="2054"/><span>acht chinn uirri é dhúiseact; annsin bhuail sí trí buille</span>
<lb n="2055"/><span>dhe'n t-slinn air aghaidh a uchta, agus dhúisigh sé go beo.</span>
<lb n="2056"/><span>Ní raibh ann acht go raibh sé air a chosaibh 'nuair tháinic an</span>
<lb n="2057"/><span>phéist ghránda i d-tír.  Acht níor fheud sí a theacht thar an</span>
<lb n="2058"/><span>teorainn do gheárr sé le n-a chloidheamh soluis.  Do chuadar</span>
<lb n="2059"/><span>'un troide agus do bhidheadar le n-a chéile go d-táinic</span>
<lb n="2060"/><span>deon agus deireadh an lae, agus ní bh-fuair ceachtar aca</span>
<lb n="2061"/><span>an lámh in uachtar.  D'imthigh an oll-phéist isteách ins an</span>
<lb n="2062"/><span>bh-fairrge annsin; agus do chuaidh an Leaduidh 'un an chais-</span>
<lb n="2063"/><span>leáin, agus chaith sé dhe an chulaith ghaisgeadh, agus thiomáin</span>
<lb n="2064"/><span>sé na ba a bhaile.</span></p>
<lb n="2065"/>
<lb n="2066"/><p><span>Bhí luathgháir mhór air an righ roimhe agus d'innis sé dhó</span>
<lb n="2067"/><span>mar tháinic gaisgidheach mór ag cosaint na h-inghíne, gur</span>
<lb n="2068"/><span>chuir sé an oll-phéist air siubhal an lá sin.  "Ní thú féin</span>
<lb n="2069"/><span>nó t'inghíon atá ag cur imnidhe orm," ars an leaduidhe,</span>
<lb n="2070"/><span>"tá sé thar am béile anois, agus dá bh-faghainn greim le</span>
<lb n="2071"/><span>n-ithe, rachainn a chodladh."  Fuair sé sin, agus chuaidh sé a</span>
<lb n="2072"/><span>chodladh.  Lá air n-a mhárach, d'eirigh sé go moch air maidin</span>
<lb n="2073"/><span>agus chuaidh sé amach leis an eallach, gur fhág sé i bh-feur</span>
<lb n="2074"/><span>na bh-fáthach iad.</span></p>
<lb n="2075"/>
<lb n="2076"/><p><span>Chuaidh sé 'un an chaisleáin annsin, chuir sé an chulaidh</span>
<lb n="2077"/><span>ghaisgeadh agus an cloidheamh soluis air, agus chuaidh sé</span>
<lb n="2078"/><span>air marcuigheacht air an each caol dubh.  'Nuair tháinic sé</span>
<lb n="2079"/><span>go d-tí an tráigh, an áit i raibh an bhean, ghearr sé</span>
<lb n="2080"/><span>teorainn, dhá shlait ó'n bh-fairrge, mar bhí a fhios aige go</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2081"/><p><span>m-beidheadh dhá oiread feirge air an oll-phéist agus bhí an</span>
<lb n="2082"/><span>lá roimhe.  Bhí go maith; dubhairt sé léithe mar adubhairt</span>
<lb n="2083"/><span>sé an lá roimhe, agus thuit sé 'na chodladh: chomh fhad a's</span>
<lb n="2084"/><span>do bhí sé 'na chodladh bhain sí dlaoi eile gruaige as a</span>
<lb n="2085"/><span>cheann, agus 'nuair chonnaic sí an oll-phéist ag teachth</span>
<lb n="2086"/><span>dhúisigh sí é.  Bhidheadar ag troid air feadh an lae, acht</span>
<lb n="2087"/><span>níor eirigh le ceachtar aca; faoi dheireadh, 'nuair chonnaic</span>
<lb n="2088"/><span>siad neulta dubha, dorcha na h-oidhche ag teannadh leo,</span>
<lb n="2089"/><span>chuaidh an oll-phéist isteach ins an bh-fairrge arís.  D'imthigh</span>
<lb n="2090"/><span>an Leaduidhe mar an g-ceudna, chuir sé a chulaidh ghaisgeadh</span>
<lb n="2091"/><span>dhe, agus sheol sé na ba a bhaile.  Ní thug sé aon áird</span>
<lb n="2092"/><span>air an luathgháir a bhí orra, acht chuaidh sé a chodladh.</span></p>
<lb n="2093"/>
<lb n="2094"/><p><span>Lá air n-a mhárach d'eirigh sé go luath agus chuir sé na</span>
<lb n="2095"/><span>ba air feurach arís.  Annsin thriall sé air an g-caisleán,</span>
<lb n="2096"/><span>agus ghleus sé é féin mar do righne sé gach uile lá eile,</span>
<lb n="2097"/><span>agus chuaidh sé air an each caol dubh go bruach na fairrge.</span>
<lb n="2098"/><span>Gheárr sé teorainn trí slata ó'n uisge, agus dubhairt</span>
<lb n="2099"/><span>sé leis an mnaoi uasail an nídh ceudna adubhairt sé</span>
<lb n="2100"/><span>roimhe, agus thuit sé 'n-a chodladh.</span></p>
<lb n="2101"/>
<lb n="2102"/><p><span>Bhain sise dlaoi eile gruaige as a cheann, agus dhúisigh</span>
<lb n="2103"/><span>sí é 'nuair chonnaic sí an fhairrge aig eirghe chomh h-árd</span>
<lb n="2104"/><span>leis an g-Cruaich, agus an oll-phéist ag teacht amach.</span>
<lb n="2105"/><span>D'aon léim amhain bhí sí shuas air an talamh, acht ní túisge</span>
<lb n="2106"/><span>bhí sí shuas ná bhain an Leaduighe an ceann dí.  Annsin</span>
<lb n="2107"/><span>bhain sé a teanga amach as a beul agus thug sé leis í.</span>
<lb n="2108"/><span>Bhí an teanga chomh mór le mart.</span></p>
<lb n="2109"/>
<lb n="2110"/><p><span>Bhí go maith agus ní raibh go h-olc.  Chuaidh an Leaduidhe</span>
<lb n="2111"/><span>air ais agus bhain se a ghleus dhe féin, agus thiomáin sé</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2112"/><p><span>na ba a bhaile.  'Nuair tháinic sé go teach an righ, bhíodar</span>
<lb n="2113"/><span>uile go léir ag dul asta féin le teann luathghaire.</span>
<lb n="2114"/><span>D'innis an rí gach rud dhó, mar thárla, agus go raibh a</span>
<lb n="2115"/><span>inghean sábháilte go deo arís.  "Is maith liom sin," ars </span>
<lb n="2116"/><span>an Leaduighe, "acht tá mo bhéile ag teasdáil uaim."  Fuair</span>
<lb n="2117"/><span>sé sin, agus chuaidh sé a chodladh.</span></p>
<lb n="2118"/>
<lb n="2119"/><p><span>Annsin bhí feusta seacht lá agus seacht n-oidhche i d-teach</span>
<lb n="2120"/><span>an righ; cuireadh fios air bheag-uaislibh agus air mhór-</span>
<lb n="2121"/><span>uaislibh na tíre, agus air rightibh an Domhain Shoir, agus</span>
<lb n="2122"/><span>an Domhain Shiar, agus gach domhain aca.  Do gheall an</span>
<lb n="2123"/><span>rí a inghíon d'fhear air bith a bhéarfadh teanga na h-oll-</span>
<lb n="2124"/><span>phéiste 'n-a láthair.  Tháinic siad air an g-cuireadh sin,</span>
<lb n="2125"/><span>agus teanga mhairt aig gach uile dhuine aca, ag súil a's</span>
<lb n="2126"/><span>go d-tóigfidhe é féin.</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>Bhreathnuigh an inghean i g-ceann gach duine aca, acht</span>
<lb n="2129"/><span>níor thóig sí duine air bhith aca, agus gan fhios aca cia an</span>
<lb n="2130"/><span>fáth.  Chuaidh an Leaduidhe go caisleán na bh-fáthach, agus</span>
<lb n="2131"/><span>chuir sé an chulaidh ghaisgeadh agus an cloidheamh soluis air</span>
<lb n="2132"/><span>féin, agus chuaidh sé air marcuigheacht air an each caol dubh</span>
<lb n="2133"/><span>go d-táinic sé chomh fada leis an áit in a raibh an inghean</span>
<lb n="2134"/><span>agus an rí agus uaisle na tíre cruin.  Bhí fios aici 'nuair</span>
<lb n="2135"/><span>chonnaic sí é gur ab'é shábháil í.  Phós sí é, agus d'imthigh</span>
<lb n="2136"/><span>an mhuinntir eile.  Chuaidh siad-san trasna an choradh, agus</span>
<lb n="2137"/><span>tháinic mise a bhaile.  (Deireadh coitchionn do na sgeul-</span>
<lb n="2138"/><span>taibh, nó mar atá sé in Árainn:— Chuaidh mise an áth,</span>
<lb n="2139"/><span>chuaidh siad-san an clochán, tháinic mise, báthadh iad-san).</span>
<lb n="2140"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2141"/><p><span>'Sí Nóirín mo mhian.</span></p>
<lb n="2142"/>
<lb n="2143"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="2144"/>
<lb n="2145"/><p><span>Tá mo theach-sa air an árdán agus a dha cheann 'san ngaoith,</span>
<lb n="2146"/><span>Tá an bhaisdeach anuas ann a's ní áirighim an tidheacht faoi,</span>
<lb n="2147"/><span>Tá na teinnteáin dhá d-tógbháil a's an bhó 'g dul 'san</span>
<lb n="2148"/><span>g-cíos,</span>
<lb n="2149"/><span>'S cia'r bith áit a bh-fuil mo stóirín 'sí Nóirín mo mhian,</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="2152"/>
<lb n="2153"/><p><span>Ag dul tridh Mhaigheo dhom a's mé a' comhrádh le mnaoi,</span>
<lb n="2154"/><span>Shlad sí mo phócaidhe a's níor fhág sí a'm pighin,</span>
<lb n="2155"/><span>Tá fhios ag Dia, a stóirín, nach brón tá orm faoi;</span>
<lb n="2156"/><span>'S dá m-beidheadh uisge air na bóithribh 's dóigh nach</span>
<lb n="2157"/><span>bh-fuighinn braon.</span></p>
<lb n="2158"/>
<lb n="2159"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>A' dul tridh shráid Bhalla dhom lá Fheil' Mhuire mór,</span>
<lb n="2162"/><span>A' díol mo chuid earraidh a's 'gá roinnt le mo stór,</span>
<lb n="2163"/><span>'Nuair fhiafruigheas bean na leanna díom, "Cia bh-fuil</span>
<lb n="2164"/><span>luach na m-bróg?"</span>
<lb n="2165"/><span>"Chuir mé le anam na marbh é tá i d-teampul Mhaigheo."</span></p>
<lb n="2166"/>
<lb n="2167"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="2168"/>
<lb n="2169"/><p><span>A's nach fada mé in uaigneas a' tóruidhéacht bean tighe,</span>
<lb n="2170"/><span>A tuairisg ní bh-fuair mé a riamh in mo shaoghal</span>
<lb n="2171"/><span>Go bh-faca mé an stuaidh-bhean air thaobh cnoich 'n-a suidhe</span>
<lb n="2172"/><span>Agus a folt 'na naoi n-dúalaibh 'ga sguabadh le gaoith.</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="2175"/>
<lb n="2176"/><p><span>I g-caisleán an Bharraigh 'seadh chodail mé 'réir,</span>
<lb n="2177"/><span>Bhí mo mhian agam a's níor bh'fhada liom é;</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2178"/><p><span>Ag cur mo lámh' thart dhom go b-pógfainn a beul,</span>
<lb n="2179"/><span>Fuair mé an áit folamh 'san leaba fúm féin.</span></p>
<lb n="2180"/>
<lb n="2181"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="2182"/>
<lb n="2183"/><p><span>Taobh shiar de'n chladh teorann tá stóirín mo chroidhe,</span>
<lb n="2184"/><span>A bh-fuil branch de'n fhuil mhóir innti thógfadh dólás ó'm</span>
<lb n="2185"/><span>chroidhe,</span>
<lb n="2186"/><span>Iarraim air Righ an Domhnaigh 's air Mhuire mhóir tá ós</span>
<lb n="2187"/><span>mo chionn</span>
<lb n="2188"/><span>Seal fada go raibh a lóistín ar urlár mo thighe.</span></p>
<lb n="2189"/>
<lb n="2190"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="2191"/>
<lb n="2192"/><p><span>Ní dheunfaidh mé imirt agus ní dheunfaidh mé ól;</span>
<lb n="2193"/><span>Ní dheunfaidh mé nidh air bith acht h-uile nidh mar is cóir,</span>
<lb n="2194"/><span>Nó go síntear 'san g-cill mé 's go d-téidh úr ós mo</span>
<lb n="2195"/><span>chionn,</span>
<lb n="2196"/><span>Le mnaoi eile, do dhiaidh-sa a stóirín, ní leigfidh mé mo</span>
<lb n="2197"/><span>rún.</span></p>
<lb n="2198"/>
<lb n="2199"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>Rachad 'un na coille craobhaigh a' baint smeura lá ceo,</span>
<lb n="2202"/><span>A' baint ubhla de bhárraibh geugán a's ag seoladh an dá</span>
<lb n="2203"/><span>bhó;</span>
<lb n="2204"/><span>Da g-castaoi liom mo chéadshearc 's dá béilín bhainfinn</span>
<lb n="2205"/><span>póg,</span>
<lb n="2206"/><span>Agus cé sin do'n té úd nár bhain an sgeul dó.</span></p>
<lb n="2207"/>
<lb n="2208"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="2209"/>
<lb n="2210"/><p><span>Dá bh-feicfeá mo Nóirín a's a cúl leis an tuinn,</span>
<lb n="2211"/><span>Fáine óir air meur léi 's í ag slíocadh a cinn,</span>
<lb n="2212"/><span>Is é dubhairt mac an chaiptín as é gabhail a luing'</span>
<lb n="2213"/><span>Go m-beárr leis dhó féin í ná Éire gan roinnt.</span>
<lb n="2214"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2215"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="2216"/>
<lb n="2217"/><p><span>An nglacfá le Nóirín dá bh-fághthá í mar mhnaoi?</span>
<lb n="2218"/><span>Ghlaicfinn le Nóirín, is í grádh geal mo chroidhe.</span>
<lb n="2219"/><span>Ní'l teach a'm ná árus, ná áit a d-tabhairfinn í,</span>
<lb n="2220"/><span>'S 'nuair nach bh-fuil fág mé, 's ceud slán le mo mhian.</span></p>
<lb n="2221"/>
<lb n="2222"/><p><span>Nótaidhe.</span></p>
<lb n="2223"/>
<lb n="2224"/><p><span>I. 3 Teinnteán.</span>
<lb n="2225"/><span>IV.  Is cosamhail so leis An dán "An Chúilín."  Roimh rann IV.  do bhí</span>
<lb n="2226"/><span>rann eile, acht do fágadh amach é mar gheall air a gharsamhlacht.</span></p>
<lb n="2227"/>
<lb n="2228"/><p><span>Dán.</span></p>
<lb n="2229"/>
<lb n="2230"/><p><span>Do righne Micheál Bacach, 'nuair chuaidh sé ag tóiridheacht</span>
<lb n="2231"/><span>mná dhó féin.  Níor eirigh leis.</span></p>
<lb n="2232"/>
<lb n="2233"/><p><span>'San gleann i m-bidheann fascadh ann bidheann aiteann</span>
<lb n="2234"/><span>a' fás ann a's fraoch,</span>
<lb n="2235"/><span>A's bidheann mil ag na beachann' fó bhun a's fó bhárr na</span>
<lb n="2236"/><span>g-craobh';</span>
<lb n="2237"/><span>Tá an breac ruadh a' reathadh 's tá an bradán a' siubhal</span>
<lb n="2238"/><span>go réidh,</span>
<lb n="2239"/><span>'S nach iad na fir mhaithe a phósas na mná gan spré?</span></p>
<lb n="2240"/>
<lb n="2241"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="2242"/>
<lb n="2243"/><p><span>Nach truagh sin searrach air iomaire bhán gan feur?</span>
<lb n="2244"/><span>Nach truagh sin leanbh gan bainne ag a máthairín féin?</span>
<lb n="2245"/><span>Nach truagh sin ainfhir air leaba gan coimhtheach léi,</span>
<lb n="2246"/><span>Acht dranntán sean-duine?  's air maidin níor bh'áil</span>
<lb n="2247"/><span>liom é.</span>
<lb n="2248"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2249"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="2250"/>
<lb n="2251"/><p><span>Gan bó, gan gamhuin, mo leanbh 'seadh fágadh mé,</span>
<lb n="2252"/><span>A's má bhí rud aca ní agam-sa b'fheárr leo é.</span>
<lb n="2253"/><span>Ag siubhal chois cladaigh dom' b'aigeanta 's b'árd mo</span>
<lb n="2254"/><span>léim,</span>
<lb n="2255"/><span>Acht beidh rún agam anns gach baile in a g-comhnóchaidh mé.</span></p>
<lb n="2256"/>
<lb n="2257"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="2258"/>
<lb n="2259"/><p><span>Is óg a chur mh'athair mé 's capall liom ag iarraidh mná,</span>
<lb n="2260"/><span>A's d'eirigh an donas dí gur briseadh trí trian dá cnámh'</span>
<lb n="2261"/><span>A' filleadh a bhaile dhom sgríobadh an t-srian as mo láimh.</span>
<lb n="2262"/><span>A's ag Dia go raibh m'anam má chaillim mo chiall le</span>
<lb n="2263"/><span>mnáibh.</span></p>
<lb n="2264"/>
<lb n="2265"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="2266"/>
<lb n="2267"/><p><span>A's a Mháire ní Bhradáin an meisde leat mé a bheith tinn?</span>
<lb n="2268"/><span>"Mo chrádh dhá m-ba mheisde 's dá m-beidhtheá go domhain i</span>
<lb n="2269"/><span>g-cill,</span>
<lb n="2270"/><span>Una ní Shionnaigh a bheith seinm le uaithne do chinn,</span>
<lb n="2271"/><span>A's tú ag na cnuimhibh go d-tagaidh saoghal Adhaimh 'un cinn.</span></p>
<lb n="2272"/>
<lb n="2273"/><p><span>Sceilp an Droighin</span></p>
<lb n="2274"/>
<lb n="2275"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="2276"/>
<lb n="2277"/><p><span>Maidin chiúin d'ár éirigheas amach air fud na g-coillteadh,</span>
<lb n="2278"/><span>Go cinnte caitheadh soighid liom, a's mo leigheas ní'l le</span>
<lb n="2279"/><span>fagháil,</span>
<lb n="2280"/><span>'Nuair chonnaic mise an mhaighdean faoi bhruach na sceilpe</span>
<lb n="2281"/><span>droighnighe,</span>
<lb n="2282"/><span>Do gheit mo chroidhe le meidhre acht níor eirigh liom í</span>
<lb n="2283"/><span>fhagháil.</span>
<lb n="2284"/></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2285"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="2286"/>
<lb n="2287"/><p><span>O, tá mo stóirín tinn lag acht ní bheidh sí bh-fad má,</span>
<lb n="2288"/><span>fheudaim,</span>
<lb n="2289"/><span>A's litir faoi n-a seula fuair mé 'réir ó stór mo</span>
<lb n="2290"/><span>chroidhe:—</span>
<lb n="2291"/><span>"Tá mo ghaolta air gach taobh dhíom, a's ní fheudaim</span>
<lb n="2292"/><span>chomhrádh 'dhéanadh,</span>
<lb n="2293"/><span>"A's go g-cuirfidhe cúntus geur orm má theidhim amach,</span>
<lb n="2294"/><span>'san oidhche."</span></p>
<lb n="2295"/>
<lb n="2296"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="2297"/>
<lb n="2298"/><p><span>Thug mé searc a's grádh dhuit mar chuaidh tú le do mháthair</span>
<lb n="2299"/><span>A's sé mo chruaidh-chreach chráidhte nár euluigh tusa liom.</span>
<lb n="2300"/><span>Do chúilín soillseach dualach, a's do ghruaidh airdhath na</span>
<lb n="2301"/><span>n-ubhalla</span>
<lb n="2302"/><span>A's a stóir, má's tú tá 'ndán dam, leig mo dhá láimh</span>
<lb n="2303"/><span>faoi do chum.</span></p>
<lb n="2304"/>
<lb n="2305"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="2306"/>
<lb n="2307"/><p><span>A stóir, ná déan mé thréigsint, i ngeall air bha ná air</span>
<lb n="2308"/><span>chaoiribh,</span>
<lb n="2309"/><span>A's a ghoirde a's bheidheadh siad aig eulughadh uaim i </span>
<lb n="2310"/><span>n-imtheacht bliadhan' nó dhó;</span>
<lb n="2311"/><span>Acht tá an soitheach gabhtha, gleusta, ins gach cuan air</span>
<lb n="2312"/><span>fud na h-Éireann,</span>
<lb n="2313"/><span>A's ní bárr binne air Éirinn sinn, a's rachamuid anonn.</span></p>
<lb n="2314"/>
<lb n="2315"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="2316"/>
<lb n="2317"/><p><span>Is deas an rud fear caoidheamhail a m-beidheadh teach</span>
<lb n="2318"/><span>aige a's tíoghbhus,</span>
<lb n="2319"/><span>'S bean cneasta, caoin aige d'á aire d'oidhche 'gus</span>
<lb n="2320"/><span>de ló;</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2321"/><p><span>Ná sanntuigh an chaora fhoghmhair, a's ná pós an cailín</span>
<lb n="2322"/><span>Dómhnaigh,</span>
<lb n="2323"/><span>Acht mo ghrádh, 'sí an bhean air fóghnadh í nach bh-fuil marbh</span>
<lb n="2324"/><span>leis an m-bród</span></p>
<lb n="2325"/>
<lb n="2326"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="2327"/>
<lb n="2328"/><p><span>Is páirt eile de mo thréithribh nach n-éileochaidh mise aon-</span>
<lb n="2329"/><span>bhean,</span>
<lb n="2330"/><span>Acht phósfainn bean gan spré aici, gan aon phighinn gheal</span>
<lb n="2331"/><span>ná ruadh;</span>
<lb n="2332"/><span>Mo ghrádh-sa croidhe na féile nár chlis ariamh lá an</span>
<lb n="2333"/><span>fheusta</span>
<lb n="2334"/><span>Ní h-ionann 's fás-aon-oidhche bhfuil paint uirre ó'n luaidh.</span></p>
<lb n="2335"/>
<lb n="2336"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="2337"/>
<lb n="2338"/><p><span>Is minic d'ól mé píosa leathchróin agus sé pighne,</span>
<lb n="2339"/><span>A's tá tart de bhárr na h-oidhche orm a's ní bh-fuigheadh</span>
<lb n="2340"/><span>braon le n-ól;</span>
<lb n="2341"/><span>'Nuair bhidheas mo sporán críonta, a's mo phócaidhe</span>
<lb n="2342"/><span>craithte, spíonta,</span>
<lb n="2343"/><span>A's nách mbidheann mo lámh le síneadh a'm, ní dhéanfaidh</span>
<lb n="2344"/><span>liom aon spórt</span></p>
<lb n="2345"/>
<lb n="2346"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="2347"/>
<lb n="2348"/><p><span>Beidh mé feasta críona, a's ní ólfaidh mé aon phighinn</span>
<lb n="2349"/><span>ruadh,</span>
<lb n="2350"/><span>Tosóchaidh mé ag déanadh tíoghbhuis, a's beidh sé'n am</span>
<lb n="2351"/><span>go leor,</span>
<lb n="2352"/><span>Beidh mná na leanna ag caoineadh (nár fhóiridh orra</span>
<lb n="2353"/><span>Críosta!)</span>
<lb n="2354"/><span>Mar d'fhág siad mise spíonta 's gan pighinn air bith</span>
<lb n="2355"/><span>le n-ól.</span>
<lb n="2356"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2357"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="2358"/>
<lb n="2359"/><p><span>Rachaidh mé go Gansaigh, a's tréigfidh mé mo mháthair,</span>
<lb n="2360"/><span>No anns an arm gallda, an áit ar chaith mé tús mo</span>
<lb n="2361"/><span>shaoghail;</span>
<lb n="2362"/><span>Ní fhillfeadh air ais choidhche go ngoiridh an lon dubh air</span>
<lb n="2363"/><span>Charraig Chaoilinn,</span>
<lb n="2364"/><span>'S go m-beidh Caisleán Rinne-an-mhaoil 'na shuidhe i m-beul</span>
<lb n="2365"/><span>an phuirt</span></p>
<lb n="2366"/>
<lb n="2367"/><p><span>Sceilp - Gob, splinc.</span></p>
<lb n="2368"/>
<lb n="2369"/><p><span>IV.  4.  Is ionann "binn" agus margadh a dheantar le duine a thugas</span>
<lb n="2370"/><span>feurach do bheathadhaighibh, agus is "bárr bínne" beathadhach air</span>
<lb n="2371"/><span>bith, thar a raibh 'san margadh, a chuirtear air an bh-feur.</span></p>
<lb n="2372"/>
<lb n="2373"/><p><span>V.  3.  Caora bhidheas ramhar 'san bh-fóghmhar agus théidheas chum deiridh na</span>
<lb n="2374"/><span>dhiaidh sin; no cailín bhidheas gleusta go breágh Dia Domhnaigh,</span>
<lb n="2375"/><span>agus giobach i g-caitheamh na seachtmhaine.</span></p>
<lb n="2376"/>
<lb n="2377"/><p><span>IX.  1.  'Sé sin Guernsey, oileán eidir an bh-Frainc agus Sagsanaibh.</span></p>
<lb n="2378"/>
<lb n="2379"/><p><span>Carraig Chaoilinn i g-cuan Rinne an mhaoil, nó Renvylle i g-Cuan-na-</span>
<lb n="2380"/><span>mara.  Am éigin 'san earrach is eadh atá lá fhéile Chaoilinn,</span>
<lb n="2381"/><span>agus ní dhéantar aon obair air an g-Cladach an lá úd ann, mar</span>
<lb n="2382"/><span>is minic (a deirtear) d'eirigh tíompuisne do dhaoinibh do bhí ag</span>
<lb n="2383"/><span>obair air an lá so.</span></p>
<lb n="2384"/>
<lb n="2385"/><p><span>Tomhsanna.</span></p>
<lb n="2386"/>
<lb n="2387"/><p><span>Sín amach do lámh air t'aghaidh,</span>
<lb n="2388"/><span>A's chidhfir an rud nach raibh, nach bh-fuil, 's nach m-beid?</span></p>
<lb n="2389"/>
<lb n="2390"/><p><span>Comhfhad na meur.</span></p>
<lb n="2391"/>
<lb n="2392"/><p><span>Capall bán 's a dhruim le h-aill,</span>
<lb n="2393"/><span>Agus é ag plubarach?</span></p>
<lb n="2394"/>
<lb n="2395"/><p><span>Eas.</span>
<lb n="2396"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2397"/><p><span>Ceathair air rith, ceathair air crith,</span>
<lb n="2398"/><span>Beirt air an ngairmint, fear eile ag géinmneach,</span>
<lb n="2399"/><span>Agus mac an maoil shodarnaigh ag rith air an méid sin?</span></p>
<lb n="2400"/>
<lb n="2401"/><p><span>Bó ag rith 's ag géimneach.</span></p>
<lb n="2402"/>
<lb n="2403"/><p><span>Deatach 'san ngleann a's gan aon teine ann?</span></p>
<lb n="2404"/>
<lb n="2405"/><p><span>Gail as bualtrach.</span></p>
<lb n="2406"/>
<lb n="2407"/><p><span>Chuartuigheas a's fuaras,</span>
<lb n="2408"/><span>Ba fhurus dam é fhagháil,</span>
<lb n="2409"/><span>Rud nach bh-fuair Dia,</span>
<lb n="2410"/><span>A's nár bh'fhéidir leis d'fhagháil?</span></p>
<lb n="2411"/>
<lb n="2412"/><p><span>Máighistir.</span></p>
<lb n="2413"/>
<lb n="2414"/><p><span>Súd isteach an bubuilín,</span>
<lb n="2415"/><span>Súd amach an bubuilín,</span>
<lb n="2416"/><span>Fiadh na g-ceithre g-cos</span>
<lb n="2417"/><span>Go d-tugfadh leis an bubuilín?</span></p>
<lb n="2418"/>
<lb n="2419"/><p><span>Luch.</span></p>
<lb n="2420"/>
<lb n="2421"/><p><span>Gearráinín bobáilte donn</span>
<lb n="2422"/><span>A shiubhalfadh an domhan,</span>
<lb n="2423"/><span>A's nach bh-fliuchfadh a chos?</span></p>
<lb n="2424"/>
<lb n="2425"/><p><span>Beach.</span></p>
<lb n="2426"/>
<lb n="2427"/><p><span>An rud a chuireas an saidhbhir 'n-a phóca,</span>
<lb n="2428"/><span>Caitheann an daidhbhir air an ród é?</span></p>
<lb n="2429"/>
<lb n="2430"/><p><span>Smaois.</span></p>
<lb n="2431"/>
<lb n="2432"/><p><span>Tá sé abhus, tá sé thall,</span>
<lb n="2433"/><span>Tá sé aig Brian air a chuid,</span>
<lb n="2434"/><span>Tá sé thríd an t-sáile liath,</span>
<lb n="2435"/><span>A's gan é ní'l blas air ubh?</span></p>
<lb n="2436"/>
<lb n="2437"/><p><span>Salann.</span>
<lb n="2438"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2439"/><p><span>Triur ceathrar codarmán,</span>
<lb n="2440"/><span>Beirt mín mánla</span>
<lb n="2441"/><span>Gan sróin, gan beul, air cheachtar dhíobh,</span>
<lb n="2442"/><span>A's iad uile ag gáire?</span></p>
<lb n="2443"/>
<lb n="2444"/><p><span>Tonnta na fairrge.</span></p>
<lb n="2445"/>
<lb n="2446"/><p><span>Chuir m'uncle go dtí m'aunt mé</span>
<lb n="2447"/><span>Aig iarraidh ancoire an lín,</span>
<lb n="2448"/><span>Cosa fada cíora faoi,</span>
<lb n="2449"/><span>Nó iasacht an gib gab?</span></p>
<lb n="2450"/>
<lb n="2451"/><p><span>Tlúgh gairmint</span></p>
<lb n="2452"/>
<lb n="2453"/><p><span>Chomh árd le balla, chomh bán le bainne,</span>
<lb n="2454"/><span>Chomh dearg le fuil, chomh milis le mil?</span></p>
<lb n="2455"/>
<lb n="2456"/><p><span>Ubhall.</span></p>
<lb n="2457"/>
<lb n="2458"/><p><span>Cnap soille faoi bhun coille, 's gan aon asna ann?</span></p>
<lb n="2459"/>
<lb n="2460"/><p><span>Seilmide.</span></p>
<lb n="2461"/>
<lb n="2462"/><p><span>Rud bocht, bocht, 's dhá mhaide faoi n-a uct,</span>
<lb n="2463"/><span>A's é ag seilt na n-deor go frás?</span></p>
<lb n="2464"/>
<lb n="2465"/><p><span>An for-dorus lá fearthainne.</span></p>
<lb n="2466"/>
<lb n="2467"/><p><span>Shluigfeadh sí a d-tiocfaidh 's a d-táinic,</span>
<lb n="2468"/><span>'S ní theilgfeadh sí oiread a's gráinne?</span></p>
<lb n="2469"/>
<lb n="2470"/><p><span>An uaigh.</span></p>
<lb n="2471"/>
<lb n="2472"/><p><span>I dtosach an leabhráin so chuireamar síos air chluithche</span>
<lb n="2473"/><span>a chidhtear air bun i g-Cuannamara go minic, agus</span>
<lb n="2474"/><span>thugamar an rann aisdeach adeirtear 'gá h-imirt.  Is</span>
<lb n="2475"/><span>iongantach mar atá an chluithche cheudna i bh-furmhór na tíre.</span>
<lb n="2476"/><span>Ag so an rann mar adeirtear i d-Tír-Eoghain:—</span>
<lb n="2477"/></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2478"/><p><span>Lúrpóg, lárpóg, leoinín buidhe,</span>
<lb n="2479"/><span>buidhe air lón, leoinín preabáin,</span>
<lb n="2480"/><span>Preabán súla, súla sicín,</span>
<lb n="2481"/><span>Sicín meilleach, pór na g-cailleach,</span>
<lb n="2482"/><span>Dhá chos loma, loma leaca,</span></p>
<lb n="2483"/>
<lb n="2484"/><p><span>'Steach a' plaiceach.</span></p>
<lb n="2485"/>
<lb n="2486"/><p><span>Agus arís ó Chondae Árda Mhacha:—</span></p>
<lb n="2487"/>
<lb n="2488"/><p><span>Lúrpóg, larpóg, larraidh buidhe,</span>
<lb n="2489"/><span>Buidhe o Neul, Meul o flubam,</span>
<lb n="2490"/><span>Flubam siúlam, siúlam ticin,</span>
<lb n="2491"/><span>Pór na g-cailleach, máthair righ,</span>
<lb n="2492"/><span>Fógam fí, fógam fá,</span>
<lb n="2493"/><span>Loitidh cilidh chá,</span>
<lb n="2494"/><span>Buille beag air bhárr mo shlaite,</span>
<lb n="2495"/><span>A's crup isteach do mhioltóg.</span></p>
<lb n="2496"/>
<lb n="2497"/><p><span>Cia bhainfeas ciall nó míniughadh as so?  Arís eile, ó'n</span>
<lb n="2498"/><span>m-Bearna, in aice na Gaillimhe:—</span></p>
<lb n="2499"/>
<lb n="2500"/><p><span>Lúrabóg, lárabóg buidhe o Neul,</span>
<lb n="2501"/><span>Éille preabáin, preabán súla,</span>
<lb n="2502"/><span>Súlach soicneach, soice na meura,</span>
<lb n="2503"/><span>Cora na g-caera;</span>
<lb n="2504"/><span>Féidhlim fiú, Féidhlim fá, malraid lá,</span>
<lb n="2505"/><span>Suistín, búistín,</span>
<lb n="2506"/><span>Buille beag ó péicín,</span>
<lb n="2507"/><span>A's má's é do leas,</span>
<lb n="2508"/><span>Do leathchois deas, </span>
<lb n="2509"/><span>A chrapadh as!!</span></p>
<lb n="2510"/>
<lb n="2511"/><p><span>Atá leagan eile air i g-Clárchill Árd-Mhacha:—</span>
<lb n="2512"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2513"/><p><span>Lúrpóg, lárpóg, lúirthín buidhe,</span>
<lb n="2514"/><span>Buidhe o Neul, Neul o phreabán,</span>
<lb n="2515"/><span>Preabán súla, sula sicín,</span>
<lb n="2516"/><span>Pór na g-cailleach, mathair iarainn,</span>
<lb n="2517"/><span>Dia 'gá foghlaim,</span>
<lb n="2518"/><span>Foghlaim fí, foghlaim fá, neotha cille chá,</span>
<lb n="2519"/><span>Buille beag air bhárr mo shluite,</span>
<lb n="2520"/><span>A's crup isteach a' mhíoltóg.</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>Fuaramar an meud so ó'n nGaedheal saothramhail, S.</span>
<lb n="2523"/><span>H. Laoideach.</span></p>
<lb n="2524"/>
<lb n="2525"/><p><span>In áitibh i g-Cuannamara, in ionad an "cnugaide,</span>
<lb n="2526"/><span>cnagaide," thugamar in úrthosach an leabhair so, adeir-</span>
<lb n="2527"/><span>tear:—</span></p>
<lb n="2528"/>
<lb n="2529"/><p><span>Cnugaide, cnagaide, a ghearr a ghimide,</span>
<lb n="2530"/><span>Stafóg staighre, laghar i m-bun laghaire,</span>
<lb n="2531"/><span>Nóinín muileata, cé (cá) m-buailfidh mé an</span>
<lb n="2532"/><span>buile so?</span>
<lb n="2533"/><span>Air aghaidh do ghimidhe,</span>
<lb n="2534"/><span>Cia mheud laghar air an b-pucán puc?</span></p>
<lb n="2535"/>
<lb n="2536"/><p><span>Ó'n Laoideach fuaramar freisin an "duainicín" so a</span>
<lb n="2537"/><span>deirtear in áitibh san Midhe:—</span></p>
<lb n="2538"/>
<lb n="2539"/><p><span>A duainicín, a danaicín, a cóta feidhn,</span>
<lb n="2540"/><span>Feidhn a todar (? fine a t'other),</span>
<lb n="2541"/><span>Hybuth(?) súgach, súgach, séideadh,</span>
<lb n="2542"/><span>Mac séideadh beag, mac séideadh mór</span>
<lb n="2543"/><span>Mise mé féin, agus cia sin?</span></p>
<lb n="2544"/>
<lb n="2545"/><p><span>Dar m'fhocal, is achrannach slighte na sean-chluithcheadh so.</span>
<lb n="2546"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2547"/><p><span>An bheirt dhearbhráthar.</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>Bhí beirt dhearbhráthar ann fad ó, duine aca bocht agus</span>
<lb n="2550"/><span>an duine eile saidhbhir.  Tháinic an fear saidhbhir faoi dhéin</span>
<lb n="2551"/><span>an fhir bhoicht lá go ngeobhadh sé an éinfheachd leis ag deunadh</span>
<lb n="2552"/><span>cis.  "Mar seo agus mar sud," ars an fear bocht, "ní'l</span>
<lb n="2553"/><span>a'm acht aon t-sean-bhó amháin agus ní fiú dham cis a</span>
<lb n="2554"/><span>dheunadh dhí sin 'nuair atá rud éigin eile a'm le deunadh</span>
<lb n="2555"/><span>thairis."</span></p>
<lb n="2556"/>
<lb n="2557"/><p><span>"Tá go maith," ars an dearbhráthair saidhbhir, "deunfaidh</span>
<lb n="2558"/><span>mé féin an chis acht air chroiceann do chluaise ná leig do</span>
<lb n="2559"/><span>bhó uirri, nó má leigfir beidh tú 'na aithmheula."  Chuaidh</span>
<lb n="2560"/><span>sé annsin agus righne sé an chis.  Budh í bó an fhir bhoicht an</span>
<lb n="2561"/><span>chéad bhó a shiubhal uirri.  Chonnaic an fear saidhbhir í (óir</span>
<lb n="2562"/><span>bhí sé ag faire uirri), agus dheamhan deór a d'fhág sé</span>
<lb n="2563"/><span>innti.  D'imthigh leis annsin agus dúbhairt sé leis an</span>
<lb n="2564"/><span>dearbhráthair bocht a bhó árdughadh as a bhealach go d-tí</span>
<lb n="2565"/><span>an deamhan.</span></p>
<lb n="2566"/>
<lb n="2567"/><p><span>Chuaidh an dearbhráthair bocht agus d'fheann sé an bhó,</span>
<lb n="2568"/><span>agus thug sé an croiceann a bhaile leis.  'Nuair a bhí sé</span>
<lb n="2569"/><span>tirm, bhrath sé a dhul un (chum) an mhargaidh leis; acht sul</span>
<lb n="2570"/><span>ar imthigh sé d'fhiafruigh sé d'á mhnaoi "an bh-fuil pighin air</span>
<lb n="2571"/><span>bith airgid agat."  Dubhairt sí leis nach raibh aici acht deich</span>
<lb n="2572"/><span>sgilleacha agus nach raibh rud air bith eile aici le iad a</span>
<lb n="2573"/><span>chongbhail bheó, ó cailleadh an aon bhó a bhí aca, acht an</span>
<lb n="2574"/><span>méid sin.</span></p>
<lb n="2575"/>
<lb n="2576"/><p><span>"Ní'l neart air," ars an fear, "tabhair an méid sin</span>
<lb n="2577"/><span>féin dom agus b'fhéidir go m-beidheadh tuille a'm 'nuair</span>
<lb n="2578"/><span>thiocfas mé a bhaile"</span>
<lb n="2579"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2580"/><p><span>"B'fhéidir le Dia go m-béidheadh," ar sise, a' tabhairt</span>
<lb n="2581"/><span>an airgid dó.  Chuir sé ceithre pholl 'san g-croiceann,</span>
<lb n="2582"/><span>agus chuir sé píosa leath-choróin in gach poll aca.  Thug</span>
<lb n="2583"/><span>sé leis un (chum) a' mhargaidh an sin é, agus thosuigh sé</span>
<lb n="2584"/><span>a' bualadh air le n-a mhaide, ag rádh, "an croiceann 's a</span>
<lb n="2585"/><span>luach, an croiceann 's a luach," agus a' baint píosa airgid</span>
<lb n="2586"/><span>as le gach buille.</span></p>
<lb n="2587"/>
<lb n="2588"/><p><span>Tháinic bodach mór saidhbhir suas chuige, agus d'fhiaf-</span>
<lb n="2589"/><span>ruigh sé dhe, cad é a bheidheadh aige air an g-croiceann.</span>
<lb n="2590"/><span>"Maiseadh," d'fhreagair an fear bocht, "ní'l fhios sin</span>
<lb n="2591"/><span>agam, óir gach uile uair a m-buailim buille air, tigeann</span>
<lb n="2592"/><span>píosa airgid amach as, agus is deacair a rádh cad é a</span>
<lb n="2593"/><span>luach."  Bhí an bodach sanntach.  Ba mhian leis an croiceann</span>
<lb n="2594"/><span>do bheith aige le feárr-a's-barr saidhbhris a dheunadh.</span></p>
<lb n="2595"/>
<lb n="2596"/><p><span>"Tiubharfaidh mé seacht míle púnt air," ars an bodach.</span></p>
<lb n="2597"/>
<lb n="2598"/><p><span>"Ní maith liom sgaramhain leis," ars an fear bocht,</span>
<lb n="2599"/><span>"acht mar sin féin bhéarfaidh me dhuit é."  D'íoc sé an</span>
<lb n="2600"/><span>t-airgead, agus fuair sé an croiceann.  Thug an fear</span>
<lb n="2601"/><span>bocht an t-airgead a bhaile, agus ní fhaca tú beirt air</span>
<lb n="2602"/><span>bith ariamh a bhí chomh aoibhneach leo, 'nuair chonnaic a bhean</span>
<lb n="2603"/><span>é agus a shean-ualach de'n ór buidhe aige air a dhruim.</span></p>
<lb n="2604"/>
<lb n="2605"/><p><span>Chuir sé a bhean amach go d-tí teach a dhearbhráthar ag</span>
<lb n="2606"/><span>iarraidh soithigh go d-tomhaisfeadh siad an t-ór.  'Nuair</span>
<lb n="2607"/><span>tomhaiseadh é, chuir sé a bhaile an soitheach.  Chonnaic bean</span>
<lb n="2608"/><span>an dearbhrathar shaidhbhir píosa óir greamuighthe dh'á íochdar</span>
<lb n="2609"/><span>agus bhí fhios aici gur ag tomhas óir a bhí sé ag na daoinibh</span>
<lb n="2610"/><span>bochta.</span></p>
<lb n="2611"/>
<lb n="2612"/><p><span>Dheamhan a bh-fad go d-táinic an dearbhrathair saidhbhir</span></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="2613"/><p><span>ag fiafruighe de'n duine bocht, cá bh-fuair sé an méid óir</span>
<lb n="2614"/><span>a bhí aige.  Dubhairt an dearbhrathair bocht go bh-fuair</span>
<lb n="2615"/><span>sé air chroiceann a bhó é.  "Maiseadh, dar m'anam," ars </span>
<lb n="2616"/><span>an fear saidhbhir, "go mairbheochaidh mise gach uile bhó d'a</span>
<lb n="2617"/><span>bh-fuil a'm, agus go bh-feannfaidh mé iad."  "Déun do</span>
<lb n="2618"/><span>rogha rud," ars an dearbhrathair bocht, "ní bheidh mise</span>
<lb n="2619"/><span>cionntach fútha."</span></p>
<lb n="2620"/>
<lb n="2621"/><p><span>D'imthigh leis, agus mharbhuigh na ba uile go léir, agus</span>
<lb n="2622"/><span>thug sé 'un a' mhargaidh na croicne, acht mo leun! dá</span>
<lb n="2623"/><span>m-beidheadh sé a' bualadh orra ó shoin ní bh-fuigheadh sé</span>
<lb n="2624"/><span>pighinn orra.  Tháinic sé a bhaile go trom, tuirseach,</span>
<lb n="2625"/><span>feargach, agus thosuigh sé ag rapadh air fud an tighe.  Níor</span>
<lb n="2626"/><span>shásuigh sin é go n-deachaidh go d-tí teach a dhearbhrathar</span>
<lb n="2627"/><span>agus gur bhain sé an t-súil as i ngeall air an g-cleas</span>
<lb n="2628"/><span>a righne sé.  Thosuigh an duine bocht ag caoineadh, agus</span>
<lb n="2629"/><span>d'imthigh sé roimhe.  Acht sul ar fhág sé an teach, chuir a</span>
<lb n="2630"/><span>bhean an t-súil in a phóca, agus dubhairt sí leis gan í</span>
<lb n="2631"/><span>do chailleamhain, agus b'fhéidir go m-beidheadh usáid eigin</span>
<lb n="2632"/><span>aige fós dí.</span></p>
<lb n="2633"/>
<lb n="2634"/><p><span>Bhí sé a' siubhal leis go d-táinic sé go tortáinín beag,</span>
<lb n="2635"/><span>a bh-fad ó bhaile, agus shuidh sé síos air ag leigean a</span>
<lb n="2636"/><span>sgithe.  Níor bh-fada go d-táinic cuitín beag deas chuige</span>
<lb n="2637"/><span>agus d'fhiafruigh sé dhe cad a bhí air.  D'innis sé dhó.</span>
<lb n="2638"/><span>"Marbhfháisg air," ars an cat," nár bh'olc an gaduighe</span>
<lb n="2639"/><span>é.  Acht ná bac leis; fan ann so go d-tiocfaidh an deir-</span>
<lb n="2640"/><span>eannas, agus cuirfidh mise isteach do shúil duit comh maith</span>
<lb n="2641"/><span>agus bhí sí ariamh, ag tobar íocshláinte.  Tar anois liom</span>
<lb n="2642"/><span>go ngeobhamuid annsan teach beag atá shiar annsin ag</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="2643"/><p><span>na cuit.  D'imthigh siad andiu, agus beidh siad 'san</span>
<lb n="2644"/><span>m-baile le tuitim na h-oidhche, agus tá sé chomh maith</span>
<lb n="2645"/><span>againn a bheith 'sa teach leis an áit so.  'Nuair gheobhas-</span>
<lb n="2646"/><span>muid isteach, caithfidh tú a dhul isteach i bh-folach 'san áit</span>
<lb n="2647"/><span>a n-abróchaidh mise leat, acht air a b-faca tú ariamh ná</span>
<lb n="2648"/><span>déun aon t-srannadh, nó má dheunfaidh tú támuid uile go</span>
<lb n="2649"/><span>léir caillte.  D'fhág siad mise i g-cionn an tighe, agus</span>
<lb n="2650"/><span>dá m-beidheadh fios aca air an g-cleas so is geárr a</span>
<lb n="2651"/><span>bheidhinn beo.  'Nuair thiocfas siad isteach deunfaidh siad</span>
<lb n="2652"/><span>fir díobh féin, agus tosochaidh siad ag deanadh grinn, agus</span>
<lb n="2653"/><span>beidh siadair aon "ruaile búille" amháin go m-beidh siad</span>
<lb n="2654"/><span>sáruighthe, agus annsin tuitfidh siad 'n-a g-codladh."</span></p>
<lb n="2655"/>
<lb n="2656"/><p><span>Bhí go maith agus ní raibh go h-olc; 'nuair tháinic na</span>
<lb n="2657"/><span>cuit a bhaile, 'sé an chéad rud a d'fhíafruigheadar, "An</span>
<lb n="2658"/><span>raibh duine air bith annso ó mhaidin?"</span></p>
<lb n="2659"/>
<lb n="2660"/><p><span>Dubhairt an cat beag ná raibh.  Ní túisge a bhí na focla</span>
<lb n="2661"/><span>as a beul 'ná righne siad fir díobh féin, agus ní fhaca tú</span>
<lb n="2662"/><span>a léithide de "spridh" ariamh agus bhí aca.  Isé a dubhairt</span>
<lb n="2663"/><span>ceann aca, "Bhí mise i n-áit andiu, agus bhí bainfheis</span>
<lb n="2664"/><span>ann, agus bhí an fear nuadh-phósta ag dul thart air an</span>
<lb n="2665"/><span>úrlár, agus tháinic mise 'n-a bhealach, agus thug sé buille</span>
<lb n="2666"/><span>dá chois dam a ghortaigh go mór mé.  Chuaidh mé agus</span>
<lb n="2667"/><span>d'aisioc mé 'san m-braighdeoig a raibh an bhainne ann,</span>
<lb n="2668"/><span>agus d'ól an bhean as, agus beidh seacht g-cinn de chuit</span>
<lb n="2669"/><span>aici — sin é an chóir a chuir mise orra."</span></p>
<lb n="2670"/>
<lb n="2671"/><p><span>Bhí gach uile dhuine aca agus a sgeul fhéin aige, acht</span>
<lb n="2672"/><span>thiut siad 'na g-codladh faoi dheireadh.  'Nuair a bhí siad</span>
<lb n="2673"/><span>'na g-codladh, thug an cat beag amach an fear, bhain sé a</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="2674"/><p><span>shúil as a phóca, agus chuir sé isteach í chomh maith agus bhí</span>
<lb n="2675"/><span>sí ariamh.  Annsin thug sé a shean-ualach d'ór dhó, agus</span>
<lb n="2676"/><span>dubhairt sé leis a dhul a bhaile i n-ainm Dé.</span></p>
<lb n="2677"/>
<lb n="2678"/><p><span>Comh fhad agus bhí sé as baile, thug a bhean muc a bhí</span>
<lb n="2679"/><span>marbh aici le h-aghaidh Nodlaig go teach an dearbhráthar</span>
<lb n="2680"/><span>shaidhbhir.  "Cá bh-fuil tú ag tabhairt na muice sin," ars </span>
<lb n="2681"/><span>a bhean léi.  "Tá mé dhá tabhairt duitsi," a dubhairt sí,</span>
<lb n="2682"/><span>"ag súil go nglacfá truagh orm, agus mé gan rud air</span>
<lb n="2683"/><span>bith beo a'm le mo chosaint ó d'imthigh m'fhear uaim.</span></p>
<lb n="2684"/>
<lb n="2685"/><p><span>"Teirigh d-tí deamhan," ar sise, "cia'n bhinn atá</span>
<lb n="2686"/><span>agamsa air do mhuic."  D'imthigh léi annsin go d-tí</span>
<lb n="2687"/><span>deamhan agus an mhuc air a druim aici.  'Nuair tháinic</span>
<lb n="2688"/><span>sí go d-tí an chéad gheatóir d'fhiafruigh sé dhí cá raibh sí</span>
<lb n="2689"/><span>ag dul?  "Tá mé a' dul go h-ifrionn leis an muic so,"</span>
<lb n="2690"/><span>ar sise.</span></p>
<lb n="2691"/>
<lb n="2692"/><p><span>"An d-tiubharfá dadamh dhamhsa dhí," ars an geatóir.</span></p>
<lb n="2693"/>
<lb n="2694"/><p><span>"Go deimhin tiubharfad," dubhairt sí.  "Maith an cailín,"</span>
<lb n="2695"/><span>a dubhairt seisean, "abair sin leis an chéad gheatóir</span>
<lb n="2696"/><span>eile.  Ní iarrfaidh mise ort í."</span></p>
<lb n="2697"/>
<lb n="2698"/><p><span>Tháinic sí do'n dara geatóir.  "Cá bh-fuil tú ag dul</span>
<lb n="2699"/><span>leis an muic sin?" ars an geatóir.  "Tá mé ag dul</span>
<lb n="2700"/><span>go h-ifrionn," ar sise.</span></p>
<lb n="2701"/>
<lb n="2702"/><p><span>"An d-tiubharfaidh tú dadamh dhamhsa dhí," adubhairt sé.</span>
<lb n="2703"/><span>"Go deimhin féin tiubharfad," ars an bhean.  "Is maith an</span>
<lb n="2704"/><span>cailín," a dubhairt sé, "abair sin leis an chéad gheatóir</span>
<lb n="2705"/><span>eile."  Tháinic sí go d-tí an tríomhadh geatóir.  "Cá</span>
<lb n="2706"/><span>bh-fuil tú d'á thabhairt sin," ars an geatóir.  "Tá mé d'á</span>
<lb n="2707"/><span>thabairt go h-ifrionn."  "An d-tiubhraidh tú dadamh dhamhsa</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="2708"/><p><span>dhí" ars an geatóir.  "Maiseadh go deimhin tiubhrad," ar</span>
<lb n="2709"/><span>sise.  "Maith an cailín," a dubhairt sé, "ní iarrfaidh mé</span>
<lb n="2710"/><span>ort í."  "Acht anois," a dubhairt sé, "deun mar iarrfas</span>
<lb n="2711"/><span>mise ort, agus ní bheidh tú in a aithmheul."</span></p>
<lb n="2712"/>
<lb n="2713"/><p><span>"'Nuair rachfas tusa isteach as seo, iarrfar ort a bheith</span>
<lb n="2714"/><span>ag ithe chomh fada agus fheudfas tú.  Abair thusa nach</span>
<lb n="2715"/><span>rud le n-ithe atá tú ag iarraidh acht rud le tabhairt leat."</span></p>
<lb n="2716"/>
<lb n="2717"/><p><span>Dh'imthigh léi go d-táinic sí go d-tí an sean-bhuachaill</span>
<lb n="2718"/><span>"Ca bh-fuil tú dá tabhairt sin," ar seisean.  "Tá mé</span>
<lb n="2719"/><span>dá tabhairt dhuitse" ars an bhean.  "Maith go leór,"</span>
<lb n="2720"/><span>adubhairt sé.  "Caith annsin shiar í."  'Nuair tháinic sí air a</span>
<lb n="2721"/><span>h-ais, d'éis an t-ualach a chaitheamh dhí, dubhairt sé léi a bheith</span>
<lb n="2722"/><span>ag ithe go m-beidheadh sí sásta.  Dubhairt sí leis nach rud</span>
<lb n="2723"/><span>le n-ithe a bhí ag teastáil uaithi acht rud le tabhairt léi.</span>
<lb n="2724"/><span>"Tá go maith," a dubhairt sé, "bheurfaidh mise sin dhuit."</span>
<lb n="2725"/><span>Thug sé a shean-ualach óir annsin dí, agus sgaoil sé</span>
<lb n="2726"/><span>a bhaile go slán sábháilte í.</span></p>
<lb n="2727"/>
<lb n="2728"/><p><span>'Nuair tháinic sí a bhaile d'iarr sí air a fear a dhul ag</span>
<lb n="2729"/><span>iarraidh miosúir go d-tomhaisfeadh siad an t-ór.  Chuaidh sé</span>
<lb n="2730"/><span>go d-ti teach a bhainchliamhna agus thug sé an miosúr as</span>
<lb n="2731"/><span>agus thomhaiseadar an t-ór, acht 'nuair bhí sé dá chur a bhaile</span>
<lb n="2732"/><span>ghreamuigh píosa óir dá íochtar agus bhí fhios ag an mnaoi</span>
<lb n="2733"/><span>gur ag tomhas óir a bhí sé aca, d'fhiafruigh sí de'n fhear cá</span>
<lb n="2734"/><span>bh-fuair siad an t-ór uile go léir.  Dubhairt sé go m-badh í</span>
<lb n="2735"/><span>a bhean a fuair i n-ifrionn é air mhuic a mharbhuigh sí.  "Ní'l</span>
<lb n="2736"/><span>muc dá bh-fuil agam nach marbhóchaidh mise má's é sin an</span>
<lb n="2737"/><span>sgeul," ar sise.  Dh'imthigh léi agus marbhuigh sí na muca,</span>
<lb n="2738"/><span>agus anois fágfamuid air an m-bóthar go h-ifrionn í go</span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="2739"/><p><span>bh-feicfimíd cad é a dh'éirigh do'n dearbhrathair saidhbhir.</span></p>
<lb n="2740"/>
<lb n="2741"/><p><span>'Nuair tháinic an dearbhrathair bocht a bhaile tar éis an</span>
<lb n="2742"/><span>t-ór d'fhagháil ó'n g-cuitín, chuir sé fios air mhiosúr go</span>
<lb n="2743"/><span>d-tomhaisfeadh sé é.  Acht 'nuair chuir sé an soitheach tomhais</span>
<lb n="2744"/><span>a bhaile d'aithnigh a dhearbhráthair go m-ba ag tomhas óir a</span>
<lb n="2745"/><span>bhí sé, mar bhí píosa greamuighthe dá íochtar.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="2746"/><span>sé dé'n teachtaire cá bhfuair siad an méid sin d'ór?</span>
<lb n="2747"/><span>Dubháirt sé go m-badh é a mhaighistir a fuair é air a shúil.</span>
<lb n="2748"/><span>"Maiseadh dar m'anam bainfidh mise mo dhá shúil féin</span>
<lb n="2749"/><span>amach agus beidh a dhá oiread agam."  Righne sé sin, agus</span>
<lb n="2750"/><span>bhí sé a' siubhal leis go d-táinic sé do'n tortáinín in ar</span>
<lb n="2751"/><span>casadh an cuitín dó roimhe sin.  Níor bh'fhada go d-táinic</span>
<lb n="2752"/><span>an cuitín suas chuige, agus d'fhiafruigh sé dhe cad é bhí</span>
<lb n="2753"/><span>air.  Dubhairt sé leis gur bhain sé na súile as féin.</span></p>
<lb n="2754"/>
<lb n="2755"/><p><span>"Maiseadh, a shean-chneamhaire," ars an cat, "chugaidh</span>
<lb n="2756"/><span>leat as so go tapaidh no cuirfidh mé na cuit uile go léir</span>
<lb n="2757"/><span>ionnat."  "Do'n deamhan cor ná cleas a chuirfeas mise</span>
<lb n="2758"/><span>dhíom," ar sé, "go bh-faghaidh mé roinnt airgid."  D'fhan sé</span>
<lb n="2759"/><span>annsin go d-táinic na cuit uile agus gur stracáil siad</span>
<lb n="2760"/><span>ó chéile é.  Sin é deireadh an fhir shaidhbhir; agus ní feárr</span>
<lb n="2761"/><span>a d'eirigh d'a bhean.</span></p>
<lb n="2762"/>
<lb n="2763"/><p><span>'Nuair tháinic an bhean go d-tí an chéad gheata i </span>
<lb n="2764"/><span>n-ifrionn, d'fhiafruigh an geatóir dhí cá raibh sí ag dul leis</span>
<lb n="2765"/><span>an muic.  Dubhairt sí go raibh sí d'a tabhairt go h-ifrionn.</span>
<lb n="2766"/><span>D'iarr sé píosi uirri.  Dubhairt sí nach d-tubhradh.  "Tá</span>
<lb n="2767"/><span>go maith," ar seisean, "ná tabhair do'n chéad gheatóir eile</span>
<lb n="2768"/><span>acht an oiread ceudna."  Tháinic sí go d-tí an dara geatóir</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="2769"/><p><span>agus dubhairt sé píosa a thabhairt dhó.  Righne sí an rud</span>
<lb n="2770"/><span>ceudna leis an tríomhadh geatóir.  Dubhairt seisean léi</span>
<lb n="2771"/><span>go raibh an sean-bhuachaill annsin astigh agus go</span>
<lb n="2772"/><span>d-tiubharfadh rud le n-ithe dí.  'Nuair tháinic sí isteach,</span>
<lb n="2773"/><span>do h-iarradh uirri an t-ualach do leigean dí agus a</span>
<lb n="2774"/><span>dóthain d'ithe.  Bhí sí ag ithe agus ag ól go raibh sí sáthach,</span>
<lb n="2775"/><span>agus 'nuair bhí sí réidh, dubhradh léi bolg bhí in aice léi a</span>
<lb n="2776"/><span>shéideadh, agus d'fhan sí 'gá shéideadh ó shoin.</span></p>
<lb n="2777"/>
<lb n="2778"/><p><span>An Cóta Mór Stróicthe.</span></p>
<lb n="2779"/>
<lb n="2780"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="2781"/>
<lb n="2782"/><p><span>Tá mo chóta mór stróicthe ó Dhomhnach is é air sileadh</span>
<lb n="2783"/><span>liom síos,</span>
<lb n="2784"/><span>A's an té chuirfeadh cóir air, mo bhrón, tá sé i bh-fad as</span>
<lb n="2785"/><span>mo líon,</span>
<lb n="2786"/><span>Ní'l aon fhear a phógfadh mo stóirín a's mé lé na thaoibh</span>
<lb n="2787"/><span>Nach m-bainfinn an t-srón de, nó budh righ-mhór a charaid</span>
<lb n="2788"/><span>'sa tír.</span></p>
<lb n="2789"/>
<lb n="2790"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="2791"/>
<lb n="2792"/><p><span>Céad slán duit Abhainn Mhór, 'sé mo bhrón gan mé anocht</span>
<lb n="2793"/><span>le do thaoibh,</span>
<lb n="2794"/><span>A's a liachduighe sin bóthairín caol uaigneach dul eidir</span>
<lb n="2795"/><span>mé a's tú;</span>
<lb n="2796"/><span>Is áit é 'm-bidheann súgradh gach Domhnach agus siamsa</span>
<lb n="2797"/><span>na h-oidhch',</span>
<lb n="2798"/><span>An jug air a' m-bord a's mo stóirín fial fairsing 'gá</span>
<lb n="2799"/><span>roinnt.</span>
<lb n="2800"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="2801"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="2802"/>
<lb n="2803"/><p><span>Tá lán fear a shaoileas 'nuair a shaothruigheann siad</span>
<lb n="2804"/><span>guinea nó dhó</span>
<lb n="2805"/><span>Nach m-bainfidh siad pighin as sin choidhche go g-cean-</span>
<lb n="2806"/><span>nuighidh siad bó;</span>
<lb n="2807"/><span>Is mé nach raibh críona, 's táim cinnte gur chaith mé go</span>
<lb n="2808"/><span>leór;</span>
<lb n="2809"/><span>Ís ní chuirfear 'san g-cill gan braithlín mé 's comhra</span>
<lb n="2810"/><span>faoi'n bh-fód.</span></p>
<lb n="2811"/>
<lb n="2812"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="2813"/>
<lb n="2814"/><p><span>Mo mhallachd do mhnaoi air bith shaoileas gur deise í 'na</span>
<lb n="2815"/><span>an ghrian,</span>
<lb n="2816"/><span>'S ná an ghealach a líonfas go míosamhuil 'tabhairt soluis</span>
<lb n="2817"/><span>do'n 	t-saoghal;</span>
<lb n="2818"/><span>'S ná bláth geal na n-áirneadh 's ná branch air bith</span>
<lb n="2819"/><span>geineadh ariamh,</span>
<lb n="2820"/><span>'Sí match Domhnaill Phóil í 'nuair dh'ólfadh sé gloine 's</span>
<lb n="2821"/><span>a dhíol,</span></p>
<lb n="2822"/>
<lb n="2823"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="2824"/>
<lb n="2825"/><p><span>A's thar Sasanaigh anonn má theidheann Domhnall ní mhairfidh</span>
<lb n="2826"/><span>mé bliadhain;</span>
<lb n="2827"/><span>Gloine ní ólfad, i d-teach ósda ní shuidhfidh mé síos.</span>
<lb n="2828"/><span>An buachaillín stuama, glan, fiúntach thug taithneamh dham</span>
<lb n="2829"/><span>'s gnaoi;</span>
<lb n="2830"/><span>'Sé tharruingeochadh an t-snáthad go sásta ag cur culaidh</span>
<lb n="2831"/><span>air an righ.</span>
<lb n="2832"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="2833"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="2834"/>
<lb n="2835"/><p><span>Tá grádh do dhá 'reug a'm, 's a Dhia ghlégil, nach bocht é</span>
<lb n="2836"/><span>mo chás;</span>
<lb n="2837"/><span>'S tá duine den'n mhéid sin is ní féidir a shamhail d'fhagháil;</span>
<lb n="2838"/><span>Dá g-casfadh fear críona dham a d'innseóchadh cia aca is</span>
<lb n="2839"/><span>feárr,</span>
<lb n="2840"/><span>Ní bheidhinn a n-diaidh óil, a n-diaidh ceóil air a's bainfheis</span>
<lb n="2841"/><span>naoi lá,</span></p>
<lb n="2842"/>
<lb n="2843"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="2844"/>
<lb n="2845"/><p><span>Mar bheidheadh mo dhithchéille 's lághach aereach a chaithfinn</span>
<lb n="2846"/><span>mo shaoghal;</span>
<lb n="2847"/><span>'Nuair dh'eulaigheas le Máillidh thar sáile air uair an</span>
<lb n="2848"/><span>mheodhain oidhch',</span>
<lb n="2849"/><span>Gur bhuail mé faoi Bhurcaigh, dream a diúltuigheadh as </span>
<lb n="2850"/><span>Chathair na naomh;</span>
<lb n="2851"/><span>'S siad a dh'fhág mé le fán a'cur fárnéis cá g-caithfínn</span>
<lb n="2852"/><span>an oidhch'</span></p>
<lb n="2853"/>
<lb n="2854"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="2855"/>
<lb n="2856"/><p><span>Tá m'ioscadaidhe sáruighthe ó shíor-shíubhal na m-bóithre</span>
<lb n="2857"/><span>seo shiar;</span>
<lb n="2858"/><span>Mo rúitinidhe geárrtha, gan áireamh air an b-pían tá'n</span>
<lb n="2859"/><span>mo chroidhe;</span>
<lb n="2860"/><span>Tá mé i bh-fad ó mo mháthair 's gan áit a'm a leigfinn mo</span>
<lb n="2861"/><span>sgith,</span>
<lb n="2862"/><span>Is tá súil le Righ na nGrása nach m-beidh fán orm acht</span>
<lb n="2863"/><span>tamall, 's cia'n bhrigh!</span>
<lb n="2864"/></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="2865"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="2866"/>
<lb n="2867"/><p><span>Ná leigidh do ghreim air bith sgaoileadh 'san t-sean-chóta</span>
<lb n="2868"/><span>mór;</span>
<lb n="2869"/><span>Is maith an dídean oidhche é, lá gaoithe 'gus stoirm a's ceo;</span>
<lb n="2870"/><span>Is maith an charaid arís é aig daoinibh, an té a bh-foilfeadh</span>
<lb n="2871"/><span>sé dhó;</span>
<lb n="2872"/><span>Tá gean aig mo chroidhe air, óir is míne é 'na píosa ó'n</span>
<lb n="2873"/><span>t-seól.</span></p>
<lb n="2874"/>
<lb n="2875"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="2876"/>
<lb n="2877"/><p><span>Ná sanntuigh go deó an buachaill óg a bh-fuil aige an dá</span>
<lb n="2878"/><span>chroidhe;</span>
<lb n="2879"/><span>'S dá m-beidheadh nóta chúig phúnt aige a dh'ólfadh ó</span>
<lb n="2880"/><span>mhaidin go fuí';</span>
<lb n="2881"/><span>Má's tusa mo stóirín, seo póg dhuit amach ó mo chroidhe;</span>
<lb n="2882"/><span>Tógfamuid lóistín trathnóna agus leigfimid ár sgith.</span></p>
<lb n="2883"/>
<lb n="2884"/><p><span>Tá mo mhaithrín tinn tréith lag 'sí go h-aonraic air caladh</span>
<lb n="2885"/><span>na m-bád,</span>
<lb n="2886"/><span>Aig gul a's aig caoineadh 'ch uile oidhche a's go moch leis</span>
<lb n="2887"/><span>an lá;</span>
<lb n="2888"/><span>Tá a comhráda sínnte 'san g-cíll agus leach le n-a cheann;</span>
<lb n="2889"/><span>'S tá a mhac fó na tíorthaibh 'n-a cheann siamsa 's 'n-a fhile</span>
<lb n="2890"/><span>gan tlás</span></p>
<lb n="2891"/>
<lb n="2892"/><p><span>XII.</span></p>
<lb n="2893"/>
<lb n="2894"/><p><span>Is air maidin Diardaoin 's mé aig deunamh air chaladh</span>
<lb n="2895"/><span>na m-bád,</span>
<lb n="2896"/><span>'Seadh dhearc mise Brighid ('s budh í an chraobh air fad air</span>
<lb n="2897"/><span>na mnáibh).</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="2898"/><p><span>Labhair mise leithe go céillighe, ciuin, macánta, tláth</span>
<lb n="2899"/><span>Gabh suas 'un mo thighe tá do mhian ann 's caithfidh tú é</span>
<lb n="2900"/><span>fhagháil.</span></p>
<lb n="2901"/>
<lb n="2902"/><p><span>XIII.</span></p>
<lb n="2903"/>
<lb n="2904"/><p><span>Is ní leigfidh mé an cóta mór stróicthe amach as an tír,</span>
<lb n="2905"/><span>Dá g-caillfinn chúig phuint, le gach gréim ann a fhuagháil</span>
<lb n="2906"/><span>arís;</span>
<lb n="2907"/><span>Tá tailliuirín cóir 'san "Áird Móir" mar tá Tomáisín</span>
<lb n="2908"/><span>Bán,</span>
<lb n="2909"/><span>Is é a chuirfeadh an green velveteen leis 's belt faoi na lár.</span></p>
<lb n="2910"/>
<lb n="2911"/><p><span>XIV.</span></p>
<lb n="2912"/>
<lb n="2913"/><p><span>Caithfidh mé an sean-chóta mór aith-dheanadh arís</span>
<lb n="2914"/><span>Aig Tomás mhac Domhnaill, an tailliur tá paitiúnta</span>
<lb n="2915"/><span>i d-tír;</span>
<lb n="2916"/><span>Is é chuirfeadh an chóir air a's póicín righ-dheas air a thaoibh,</span>
<lb n="2917"/><span>'M-beidheadh áit an fhata rósta, an ghreim feóla, a's buil-</span>
<lb n="2918"/><span>lín dhá phighinn,</span></p>
<lb n="2919"/>
<lb n="2920"/><p><span>Abhrán na n-iongantas.</span></p>
<lb n="2921"/>
<lb n="2922"/><p><span>Mar do chonnairc dall iad .i. Michilín Mhíchíl Bhacaigh.</span>
<lb n="2923"/><span>Do bhí Michilín 'n-a phiobaire mhaith agus is minic do sheinn</span>
<lb n="2924"/><span>sé aig báire i g-Cuannamara.  Bhí dearbhráthair aig an</span>
<lb n="2925"/><span>bpíobaire darbh ainm Colum, agus cheannuigh sé adhbhar</span>
<lb n="2926"/><span>bríste uair amháin, agus thug sé leis chum an táilluir é.</span>
<lb n="2927"/><span>Do dhiultuigh an tailliur (Asaidh an t-ainm do bhí air) an</span>
<lb n="2928"/><span>brísde do gheárradh do Cholum, agus mar gheall air sin,</span>
<lb n="2929"/><span>do righne an píobaire an dán, mar chidhtear ins na rannaibh</span>
<lb n="2930"/><span>déidheanacha.</span>
<lb n="2931"/></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="2932"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="2933"/>
<lb n="2934"/><p><span>O, bhí mé lá i g-Casla (a) 's bhí fairrge ann a's gála mór,</span>
<lb n="2935"/><span>A's cia chidhinn ag dul tharm acht Ceann Gainimh (b) is é ag</span>
<lb n="2936"/><span>iomchur seoil;</span>
<lb n="2937"/><span>Tá coill air na Bilidhe (c) a's í feitheamh anuas ó'n spéir,</span>
<lb n="2938"/><span>A's tá buachaillighe Chinn Acaill (d) ag baint fhataidh air</span>
<lb n="2939"/><span>Mhaol an Éisg.  (e)</span></p>
<lb n="2940"/>
<lb n="2941"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="2942"/>
<lb n="2943"/><p><span>Do chonnaic mé an báidín ag dul i leith le tóin Árann</span>
<lb n="2944"/><span>Móir', (f)</span>
<lb n="2945"/><span>A's dreancaid mhara air an Locker taobh shiar 'gá gabháil;</span>
<lb n="2946"/><span>Laindéir airm i m-bárr a cuid croinnteadh seoil,</span>
<lb n="2947"/><span>A's seulta seaca a's iad air lasadh 'n-a g-coinnlibh dhóibh,</span></p>
<lb n="2948"/>
<lb n="2949"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="2950"/>
<lb n="2951"/><p><span>A's chonnaic mé roc i g-Cill-Coca (g) 's é bleaghan na</span>
<lb n="2952"/><span>m-bó,</span>
<lb n="2953"/><span>A's eascuin ag gur i nead iolra lá gála mhóir,</span>
<lb n="2954"/><span>Chonnaic mé seangán a's é fuipeáil míl mhóir i d-tír;</span>
<lb n="2955"/><span>A's tá tor Cnuic-a-choillín (h) mar eggstand ag Maol-</span>
<lb n="2956"/><span>mhuire (i) ag roinnt.</span></p>
<lb n="2957"/>
<lb n="2958"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="2959"/>
<lb n="2960"/><p><span>A's chonnaic mé Corcaigh 'n-a phota aig mnaoi óig 'san</span>
<lb n="2961"/><span>nGréig,</span>
<lb n="2962"/><span>A's Gleannta Uí Chochláin (j) n-a chupán air bhórd faoi tae</span>
<lb n="2963"/><span>Árainn 'na bhearach air ghamhain 's é ag diul go treun,</span>
<lb n="2964"/><span>A's bean ag cur cochaill air abhainn taobh shiar de'n ghréin.</span></p>
<lb n="2965"/>
<lb n="2966"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="2967"/>
<lb n="2968"/><p><span>A's chonnaic mé criocar a's piosdal aige air chúl an bhaic,</span>
<lb n="2969"/><span>A's bainne-cíoch circe ag an bpuisín 'gháthabhairt d'á mac</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="2970"/><p><span>Chonnaic mé portán aig imtheacht go h-árd 'san aer,</span>
<lb n="2971"/><span>A's chonnaic mé crotach air lochán ag snámh leis féin,</span>
<lb n="2972"/><span>Acht 'sé talamh na seangan chois cnocáin a scannruigh me.</span></p>
<lb n="2973"/>
<lb n="2974"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="2975"/>
<lb n="2976"/><p><span>A's cia deir tú le Gaillimh a bhuail challenge air Chondae</span>
<lb n="2977"/><span>an Chláir?</span>
<lb n="2978"/><span>A's cia deir tú le Garumna (k) tháinic 'n-a fhear fiadhnuise</span>
<lb n="2979"/><span>ann?</span>
<lb n="2980"/><span>Ta Sgeirde (l) a's Dún Gudail (m) 'n-a seconds a'siad 'tidheacht</span>
<lb n="2981"/><span>le cóir,</span>
<lb n="2982"/><span>A's mar stopfuidh an Bhreachloinn iad, tógfaidh sé an</span>
<lb n="2983"/><span>Bhuaidh mhór.</span></p>
<lb n="2984"/>
<lb n="2985"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="2986"/>
<lb n="2987"/><p><span>Is air aill Phuirt Mhuirbhigh (n) 'seadh chuir mé mo bhád chum</span>
<lb n="2988"/><span>seoil,</span>
<lb n="2989"/><span>A's air bhealach na Sraithre (o) 'seadh thug mé dí lán trí</span>
<lb n="2990"/><span>scóid,</span>
<lb n="2991"/><span>Sgaoil mé na h-eangacha siar le tóin Sgeirde (p) móir'.</span>
<lb n="2992"/><span>D'árduigh an fhairrge a's thosuigh na croinnte ag ceol.</span></p>
<lb n="2993"/>
<lb n="2994"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="2995"/>
<lb n="2996"/><p><span>Sé dubhairt Partholán O'Gríobhtha, mar is fear é bhí lán</span>
<lb n="2997"/><span>de sgáth,</span>
<lb n="2998"/><span>Nach g-cuirfeadh aon eangach le taobh Cruaiche na Caoile (q)</span>
<lb n="2999"/><span>go bráth</span>
<lb n="3000"/><span>Go bh-faghadh sé bás de decáilte a thurnálfadh suas ins gach</span>
<lb n="3001"/><span>ceard,</span>
<lb n="3002"/><span>A's go d-togfadh sé an eangach, má's garbh nó mín an lá.</span>
<lb n="3003"/></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="3004"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="3005"/>
<lb n="3006"/><p><span>A's tá figheadóir i g-Cámus, (r) 'sé is ainm dó Sál Ó Lí,</span>
<lb n="3007"/><span>A's tá bréidín casta aige air gharmain Chaoráin Aodh' (s),</span>
<lb n="3008"/><span>'Sé tóin Cnuic na Sciortán (t) an túirne iteán is feárr</span>
<lb n="3009"/><span>'san tír,</span>
<lb n="3010"/><span>A's amuigh air an g-cnocán seadh chuireann sé uaim 'san</span>
<lb n="3011"/><span>t-slinn.</span></p>
<lb n="3012"/>
<lb n="3013"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="3014"/>
<lb n="3015"/><p><span>Dá bh-feictheá an lacha uisge 's í ag seinm air chláirseach</span>
<lb n="3016"/><span>cheoil,</span>
<lb n="3017"/><span>A's naoi g-cinn de choinínibh air meisge 'r éis brannda ól,</span>
<lb n="3018"/><span>Tá Cuan-an-fhóid-duibh (u) i g-Cill-chainnigh, 's tá an Spáin</span>
<lb n="3019"/><span>'san Róimh,</span>
<lb n="3020"/><span>A's tá an Clochán i nGaillimh, a's Beul Easa mar Sgeirde</span>
<lb n="3021"/><span>mhór.</span></p>
<lb n="3022"/>
<lb n="3023"/><p><span>XI.</span></p>
<lb n="3024"/>
<lb n="3025"/><p><span>A's tá an bheach a's an mhíoltóg air ancoire i m-beul na</span>
<lb n="3026"/><span>trágha,</span>
<lb n="3027"/><span>Ag tóin Inis Leacain, (v) a's nach codaltach fuar é an áit!</span>
<lb n="3028"/><span>Bhí sé ag cur seaca's cur sneachta gur phleusg an crann</span>
<lb n="3029"/><span>A's ní'l pionta go maidin nár shaoil mé go m-beidhinn</span>
<lb n="3030"/><span>gan bád.</span></p>
<lb n="3031"/>
<lb n="3032"/><p><span>XII.</span></p>
<lb n="3033"/>
<lb n="3034"/><p><span>A's tá Liabrás (w) aig iasgach a's slat aige aig iarraidh</span>
<lb n="3035"/><span>breac,</span>
<lb n="3036"/><span>A's tá Campuinn ag maorsacht i bh-Fiodhnuis (x) go naon-</span>
<lb n="3037"/><span>bhar fear.</span>
<lb n="3038"/></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="3039"/><p><span>Tá cnoc Leitir Deiscirt (y) na bhanaltra aig tóin Uí</span>
<lb n="3040"/><span>Fhloinn,</span>
<lb n="3041"/><span>A's tá tailliur an mhagaidh 'san m-baile so i ngradh le</span>
<lb n="3042"/><span>mnaoi.</span></p>
<lb n="3043"/>
<lb n="3044"/><p><span>XIII.</span></p>
<lb n="3045"/>
<lb n="3046"/><p><span>A's fuair mé nead lachain air an m-Breachloinn (z) aréir</span>
<lb n="3047"/><span>amuigh,</span>
<lb n="3048"/><span>I ngarrdha mór fataidh i g-carraig Ui Chaoile istigh.</span>
<lb n="3049"/><span>Tá clocha na feamuinne ó thuaidh de Mháimeun (aa) amuigh,</span>
<lb n="3050"/><span>A's muinntir Srath' Salaigh (bb) 'gá tarraing le cléibh as</span>
<lb n="3051"/><span>sin.</span></p>
<lb n="3052"/>
<lb n="3053"/><p><span>XIV.</span></p>
<lb n="3054"/>
<lb n="3055"/><p><span>Cia an gar dam ag caint air a bh-faca mé d'ionganta fós,</span>
<lb n="3056"/><span>Muc mara 'san ngarrdha le n-a corrán ag baint eórna</span>
<lb n="3057"/><span>móir',</span>
<lb n="3058"/><span>Ní fhaca mé rud air bith a n-deunfainn de spórt ná</span>
<lb n="3059"/><span>greann,</span>
<lb n="3060"/><span>Acht Dáibhi O'Ceallaigh air dhruim eascoin Abhann Móire (cc)</span>
<lb n="3061"/><span>'s é 'snámh.</span></p>
<lb n="3062"/>
<lb n="3063"/><p><span>Tá buachaillidhe Choluim chois locha a's iad 'na suidhe,</span>
<lb n="3064"/><span>Ag faire air Asaidh go bh-faghaidh siad é 'gabhail an t-slighe,</span>
<lb n="3065"/><span>Cruinneochmuid gasúir a lasfas dhúinn dornán tuighe,</span>
<lb n="3066"/><span>A's go n-déantar a losgadh, mar is crotach é 's is geall</span>
<lb n="3067"/><span>le naosg.</span></p>
<lb n="3068"/>
<lb n="3069"/><p><span>XVI.</span></p>
<lb n="3070"/>
<lb n="3071"/><p><span>A's go deimhin, a Asaidh, 'sé mheasaim nach m-beidh tú slán,</span>
<lb n="3072"/><span>A's tá sé chomh maith agat baint as na boinn in am;</span></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="3073"/><p><span>Ní measa dhuit Solamh ag cur sruth in aghaidh áirde as</span>
<lb n="3074"/><span>geall,</span>
<lb n="3075"/><span>Ná diúltughadh do Cholum, a's níor locht d'á ngeárrthá a</span>
<lb n="3076"/><span>drawers.</span></p>
<lb n="3077"/>
<lb n="3078"/><p><span>XVII.</span></p>
<lb n="3079"/>
<lb n="3080"/><p><span>Dá bh-feicfea-sá Asaidh, a's fear marbh 'n-a dhiaidh 'san ród,</span>
<lb n="3081"/><span>Ní aithneóchadh sé a athair dá g-casfaidh leis é air an</span>
<lb n="3082"/><span>m-bóthar,</span>
<lb n="3083"/><span>Leagadh air leic é, a's gortuigheadh a ghlún go mór,</span>
<lb n="3084"/><span>A's níor thug acht trí amhóg gur ghlan seisean Órán Mór.</span></p>
<lb n="3085"/>
<lb n="3086"/><p><span>(a) Cuan Chasla, taobh shiar ó Ghaillimh.  (b) Tráigh in Inis Meodhain</span>
<lb n="3087"/><span>Arann.  (c) Carraige taobh shiar de Chontae Mhaighe-Eo, amuigh</span>
<lb n="3088"/><span>'san bh-fairrge.  'Nuair socruighthear taidhbhse cuirtear i g-comhnuidhe</span>
<lb n="3089"/><span>é "ó thuaidh de na bilidhibh."  (d) ait in oileán Acoille.  (e) Ait</span>
<lb n="3090"/><span>tanuidhe a m-bidheann an t-iasg fairsing ann, in aice Cinn Léime.</span>
<lb n="3091"/><span>(f) An t-oileán is mó i g-cuan na Gaillimhe.  (g) Ait i g-Contae</span>
<lb n="3092"/><span>Chille Dara.  (h) Cnoc aig Iorrus-anach, Cuannamara.  (i) Myles</span>
<lb n="3093"/><span>Barrett.  (j) Ní fios dam.  (k) Oileán taobh shiarn-deas de Chuan-</span>
<lb n="3094"/><span>namara.  (l) Carraige contabhairteacha.  (m) Aice Cinn Léime,</span>
<lb n="3095"/><span>Slyne Head, eidir sin agus Arainn mhór.  (n) Carraig de na</span>
<lb n="3096"/><span>Sgeirdibh ceudna.  A deirtear go bh-feicthear an Fata Morgana ann.</span>
<lb n="3097"/><span>(o) In Arainn mhóir.  </span>
<lb n="3098"/><span>(r) Ait air Chuan an Fhir Mhóir.  (s) Cleas focal</span>
<lb n="3099"/><span>annso; garmain .i. cuid d'oirlis an fhigheadóra, agus G.C.A. ainm</span>
<lb n="3100"/><span>áite ag Cámus.  (t) Ag Cámus, mar an g ceudna.  </span></p>
<lb n="3101"/>
<lb n="3102"/><p><span>Rann Ráidhteadh.</span></p>
<lb n="3103"/>
<lb n="3104"/><p><span>Com buidhe le guinea,</span>
<lb n="3105"/><span>Chomh dearg le fuil,</span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="3106"/><p><span>Comh teith le teine</span>
<lb n="3107"/><span>Chomh deas le mil;</span>
<lb n="3108"/><span>Chomh mín le síoda,</span>
<lb n="3109"/><span>Chomh cruaidh le cloich,</span>
<lb n="3110"/><span>Chomh geur le snátaid,</span>
<lb n="3111"/><span>Chomh grinn le luch,</span>
<lb n="3112"/><span>Chomh bán le bainne,</span>
<lb n="3113"/><span>Chomh glas le feur,</span>
<lb n="3114"/><span>Chomh árd le caisleán,</span>
<lb n="3115"/><span>Chomh dubh le smeur;</span>
<lb n="3116"/><span>Chomh domhain le tobar,</span>
<lb n="3117"/><span>Chomh slán le breac,</span>
<lb n="3118"/><span>Chomh geal le sgillin,</span>
<lb n="3119"/><span>Chomh fuar le leac.</span>
<lb n="3120"/><span>Chomh trom le h-iarann,</span>
<lb n="3121"/><span>Chomh righin le gad,</span>
<lb n="3122"/><span>Chomh maith le feusta,</span>
<lb n="3123"/><span>Chomh geur le drad;</span>
<lb n="3124"/><span>Chomh co'r'm le cáca,</span>
<lb n="3125"/><span>Chomh árd le cnoc,</span>
<lb n="3126"/><span>Chomh marbh le sgadán,</span>
<lb n="3127"/><span>Chomh liath le broc.</span>
<lb n="3128"/><span>(M.S.B.)</span>
<lb n="3129"/></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="3130"/><p><span>Sean Ráidhte.</span></p>
<lb n="3131"/>
<lb n="3132"/><p><span>An glór nach d-tuilleann 'san g-ceann</span>
<lb n="3133"/><span>Is cuma é bheith ann no as;</span>
<lb n="3134"/><span>'S an bhró nach meileann go teann</span>
<lb n="3135"/><span>'Sé an muilteoir an fear gan rath.</span>
<lb n="3136"/><span>An té is faide chuaidh 'sé is giorra do'n uaigh.</span>
<lb n="3137"/><span>An duine bocht folamh gan áird gan chéim,</span>
<lb n="3138"/><span>Is mór 'san m-bealach é (no 'san solus),</span>
<lb n="3139"/><span>Agus is toirtmhear le cách a mhéid.</span>
<lb n="3140"/><span>An rud choigleas na mná itheann na cait é.</span>
<lb n="3141"/><span>An té nach h-ólann acht uisge, ní bhidheann sé air</span>
<lb n="3142"/><span>meisge.</span>
<lb n="3143"/><span>Aithnigheann ciaróg ciaróg eile.</span>
<lb n="3144"/><span>A dhuine gan chéill tabhair aire dhuit féin.</span>
<lb n="3145"/><span>Aithnighthear caraid i g-cruadhtan,</span>
<lb n="3146"/><span>An té is géire sgian feannadh sé.</span>
<lb n="3147"/><span>An rud faghtar go dona imthigheann sé go dona.</span>
<lb n="3148"/><span>A chómhairle féin do mhac Anna,</span>
<lb n="3149"/><span>'S ní bh-fuair sé 'riamh níos dona.</span>
<lb n="3150"/><span>An duine saidhbhir a' deunadh grinn,</span>
<lb n="3151"/><span>Deir 'ch uile duine gur binn a ghlór,</span>
<lb n="3152"/><span>Acht is seirbhe 'ná an searbhán guirt</span>
<lb n="3153"/><span>An duine bocht a' deunadh ceoil.</span>
<lb n="3154"/><span>An té a bhidheas a' síor-siúbhal meileann mín a's garbh.</span>
<lb n="3155"/><span>An rud a théidheas i bh-fad téidheann sé i righneas.</span>
<lb n="3156"/></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="3157"/><p><span>An t-uan a' múnadh méidhleach d'á mháthair.</span>
<lb n="3158"/><span>An rud a gheibhthear go bog imthigheann go dona.</span>
<lb n="3159"/><span>An té nach bh-faghann an fheoil is mór is fiú dhó an</span>
<lb n="3160"/><span>t-anbhruith.</span>
<lb n="3161"/><span>Air lí ní breitheamh fear gan súilibh.</span>
<lb n="3162"/><span>An phunann a cheangaltar 'san bh-foghmhar sgaoiltear</span>
<lb n="3163"/><span>'san earrach í.</span>
<lb n="3164"/><span>Bidheadh teine agat féin, no deun dó ghoradh le gréin.</span>
<lb n="3165"/><span>Beirt air aon sgeul a's iad a' troid.</span>
<lb n="3166"/><span>Bean mic agus máthair céile, mar bheidheadh cat a's</span>
<lb n="3167"/><span>luch le chéile.</span>
<lb n="3168"/><span>Bidheann ceann caol air an óige.</span>
<lb n="3169"/><span>Bróga 'san g-cliabhán agus laghair 'san lathaigh.</span>
<lb n="3170"/><span>Bidheann an donas i n-diaidh na straoilidheachta,</span>
<lb n="3171"/><span>Agus an sonas i n-diaidh na simplidheachta.</span>
<lb n="3172"/><span>Bidheann chluanaidhe i n-deagh-chulaidh.</span>
<lb n="3173"/><span>Briseann an dúthchas trí shúilibh an chait.</span>
<lb n="3174"/><span>Bidheann blas air an m-beagán.</span>
<lb n="3175"/><span>Bidheann blas searbh air an bh-fírinne.</span>
<lb n="3176"/><span>Beir air an rud nó beurfaidh sé ort,</span>
<lb n="3177"/><span>Buail bóthar agus bain torann as.</span>
<lb n="3178"/><span>Beatha do dhuine a thoil.</span>
<lb n="3179"/><span>Is buaine clú ná saoghal.</span>
<lb n="3180"/><span>Beireann fear sleamhuin fiacha leis.</span>
<lb n="3181"/><span>Beul eidhin agus croidhe cuilinn.</span>
<lb n="3182"/><span>Bidheann ádh air amadán.</span>
<lb n="3183"/></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="3184"/><p><span>Ceannuigh droch-rud a's beidhir gan aon rud.</span>
<lb n="3185"/><span>Ceann mór na céille bige.</span>
<lb n="3186"/><span>Castar na daoine le chéile,</span>
<lb n="3187"/><span>Acht ní castar na cnuic ná na sléibhte.</span>
<lb n="3188"/><span>Cailleann duine rud le n-a mhúnadh,</span>
<lb n="3189"/><span>Óir ní faghthar leigheann as leamhnacht.</span>
<lb n="3190"/><span>Ceulocán fada agud dith bróg'</span>
<lb n="3191"/><span>A ghnidheas sean-duine de dhuin' óg.</span>
<lb n="3192"/><span>Cuairt gheárr is sí is feárr.</span>
<lb n="3193"/><span>Casann péist air fhear a saltairt.</span>
<lb n="3194"/><span>Cúl le gaoith a's aghaidh le teas.</span>
<lb n="3195"/><span>Coigilt teine le loch,</span>
<lb n="3196"/><span>Nó caitheamh cloch le cuan,</span>
<lb n="3197"/><span>Comhairle a thabhairt do mhnaoi bhoirb,</span>
<lb n="3198"/><span>No buille de ruibe air iarran fuar.</span>
<lb n="3199"/><span>Claoidheann neart ceart.</span>
<lb n="3200"/><span>Mairg a leigeas a chogar ciuin,</span>
<lb n="3201"/><span>Nó a rún le mnaoi baoth,</span>
<lb n="3202"/><span>Óir an sgeul imthigheas ó bheirt</span>
<lb n="3203"/><span>Go triúr is anamh fhaghann sé gíth.</span>
<lb n="3204"/><span>Ní cruaidhe na clocha glasa 'ná na lamha follamha.</span>
<lb n="3205"/><span>Ní faghtar clú gan caillteanas.</span>
<lb n="3206"/><span>Ní misde do dhuine lón ag dul 'un aisdir.</span>
<lb n="3207"/><span>Ní féidir le duine bheith ag feadghail 's ag ithe mine.</span>
<lb n="3208"/><span>Ní fhanann tráigh le fear mall.</span>
<lb n="3209"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="3210"/><p><span>Ní follamh an gleann ann a m-bídheann an t-uisge.</span>
<lb n="3211"/><span>Ní bhriseann deagh-ghlór fiacail.</span>
<lb n="3212"/><span>Níor bhris focal maith ceann duine riamh.</span>
<lb n="3213"/><span>Ní loisgeann sean-chat é féin.</span>
<lb n="3214"/><span>Ní'l luibh ná leigheas i n-aghaidh an bháis.</span>
<lb n="3215"/><span>Ní'l fáth súgraidh le faobhar.</span>
<lb n="3216"/><span>'Nuair laghduigheann an lámh laghduigheann an grádh.</span></p>
<lb n="3217"/>
<lb n="3218"/><p><span>Bidheann sé air mhóinfheur 's ní gheárrtar é,</span>
<lb n="3219"/><span>Bhidheann sé 'san abhainn 's ní bháidhtear é,</span>
<lb n="3220"/><span>Bidheann sé 'san siopa 's ní díoltar é?</span></p>
<lb n="3221"/>
<lb n="3222"/><p><span>Ga gréine.</span></p>
<lb n="3223"/>
<lb n="3224"/><p><span>Is é mo ghabhar-sa an gabhar is sásta,</span>
<lb n="3225"/><span>Téidheann sé suas air ghuaillibh daoineadh,</span>
<lb n="3226"/><span>Tagann sé anuas air shreangaibh síoda,</span>
<lb n="3227"/><span>Buaileann sé an bóithrín, bealach an róidín,</span>
<lb n="3228"/><span>Coillte móra, tobar na glóire,</span>
<lb n="3229"/><span>A's bidheann sé féin eatorra?</span></p>
<lb n="3230"/>
<lb n="3231"/><p><span>Damhán alla.</span></p>
<lb n="3232"/>
<lb n="3233"/><p><span>Dáreug air aon leaba a's gan ceachtar aca air colbha?</span></p>
<lb n="3234"/>
<lb n="3235"/><p><span>Rungaidh i rotha túirne.</span></p>
<lb n="3236"/>
<lb n="3237"/><p><span>Níor cloidheadh í a's ní b-fuair sí guth,</span>
<lb n="3238"/><span>A's bhí naoi naonbhair innti istigh?</span></p>
<lb n="3239"/>
<lb n="3240"/><p><span>Long.</span></p>
<lb n="3241"/>
<lb n="3242"/><p><span>Mol an bodach a's bain obair as.</span></p>
<lb n="3243"/>
<lb n="3244"/><p><span>Má's fuar an teachtaire, is fuar an freagra.</span>
<lb n="3245"/></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="3246"/><p><span>Fear gan airgead i m-baile mór,</span>
<lb n="3247"/><span>Is olc an lón do goile geur.</span>
<lb n="3248"/><span>Fear fada, fuar, follamh,</span>
<lb n="3249"/><span>Is olc an spreasán é.</span>
<lb n="3250"/><span>Lom gach i leun.</span></p>
<lb n="3251"/>
<lb n="3252"/><p><span>Ó Árdmhacha:—</span></p>
<lb n="3253"/>
<lb n="3254"/><p><span>Sgioból fada fionn; dhá chionn air a's gan dorus air</span>
<lb n="3255"/><span>bith?</span></p>
<lb n="3256"/>
<lb n="3257"/><p><span>Ubh.</span></p>
<lb n="3258"/>
<lb n="3259"/><p><span>Ón Midhe:—</span></p>
<lb n="3260"/>
<lb n="3261"/><p><span>Gearráinín bonntállta, sgonntállta,</span>
<lb n="3262"/><span>Shiubhalfadh sé an domhan a's chá fliuchfadh sé a bhonn?</span></p>
<lb n="3263"/>
<lb n="3264"/><p><span>Beach.</span></p>
<lb n="3265"/>
<lb n="3266"/><p><span>Abhrán an Chuit.</span></p>
<lb n="3267"/>
<lb n="3268"/><p><span>Steaphán Seóga ro chan.</span></p>
<lb n="3269"/>
<lb n="3270"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="3271"/>
<lb n="3272"/><p><span>Tráthnóna deireannach, ag dul faoi na gréine.</span>
<lb n="3273"/><span>'Seadh dhearc mé an gaisgidheach faoi dheifir mhór,</span>
<lb n="3274"/><span>Bhí culaidh dhearg air do'n fháisiun nuadh,</span>
<lb n="3275"/><span>Agus a bhrísde dúnta do bheul a bhróg;</span>
<lb n="3276"/><span>Bhí casóg bearskin air de'n dath ba daoire,</span>
<lb n="3277"/><span>Agus 'ch uile ghreim de air nós an óir,</span>
<lb n="3278"/><span>Bhí bairéad glas-uain' air de thogh' an t-síoda,</span>
<lb n="3279"/><span>Agus a shlaitín draoidheacht' a' soillsiugh' dhó.</span></p>
<lb n="3280"/>
<lb n="3281"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="3282"/>
<lb n="3283"/><p><span>A' sginneadh tharm dhó mar shiolla gaoithe,</span>
<lb n="3284"/><span>Do gheit mo chroidhe astigh faoi faitchios mhór,</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="3285"/><p><span>Gur bé Finbheara é nó Aonac Draoidhe,</span>
<lb n="3286"/><span>'S ní bheidheadh duine saoghalta air bith 'n-a chóir.</span>
<lb n="3287"/><span>Do labhair mé Laidin leis, Scrioptúir a's Bíobla,</span>
<lb n="3288"/><span>A's nidh nárbh' iongantas, níor fhreagair dó,</span>
<lb n="3289"/><span>An dara cheist eile chuir mé 'rís air</span>
<lb n="3290"/><span>Do bhúr sé aníos chugam faoi fheirg mhóir.</span></p>
<lb n="3291"/>
<lb n="3292"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="3293"/>
<lb n="3294"/><p><span>Cuaidh mé 'n bladair leis de chruadh-chaint Gaedhilge —</span>
<lb n="3295"/><span>An tú Mánus treun, no an Gruagach Óg?</span>
<lb n="3296"/><span>Nó an tú Airicín chlaoidh Fianna Éireann,</span>
<lb n="3297"/><span>Nó raibh aon iarraidh a'd leis an Dearg Mór?</span>
<lb n="3298"/><span>An tú Cuchuillin, nó Samson láidir?</span>
<lb n="3299"/><span>Nó'n tú'n fear spáirne bhí 'g an Grand Signor?</span>
<lb n="3300"/><span>An tú Conal bolbh, nó Caoilte-an-Iarain,</span>
<lb n="3301"/><span>Nó cá'il do thriall a dul faoi dheifir mhóir?</span></p>
<lb n="3302"/>
<lb n="3303"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="3304"/>
<lb n="3305"/><p><span>Ceist a chuirim ort as uchd mo Thighearna,</span>
<lb n="3306"/><span>Gan dith no díoghbháil a dheunadh dham go fóill,</span>
<lb n="3307"/><span>Má's taise thusa tá 'g íoc do phiantadh</span>
<lb n="3308"/><span>Deunfadh d'fhuasgladh acht mé fhágail beo.</span>
<lb n="3309"/><span>Ní taise mise acht gaisgidheach lúthmhar,</span>
<lb n="3310"/><span>A shiubhal na cúigidh ag deunadh cleas,</span>
<lb n="3311"/><span>Bhain an deireanas dam a's fuacht na h-oidhche,</span>
<lb n="3312"/><span>A's aig iarraidh dídin ort a thriall mé isteach.</span></p>
<lb n="3313"/>
<lb n="3314"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="3315"/>
<lb n="3316"/><p><span>Tá trosgadh fada orm a's cuireadh amúghadh mé,</span>
<lb n="3317"/><span>'S mé a' rith mo chúrsa go Newfoundland.</span></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="3318"/><p><span>Má thug tú beatha dham ná sgannruigh rómham-sa,</span>
<lb n="3319"/><span>Agus dar bhrigh mo mhóide fanfad a'd.</span>
<lb n="3320"/><span>Má's gaisgidheach thusa 'raibh aon rath 'san saoghal ort,</span>
<lb n="3321"/><span>Nach claoidhte, tarraingthe táir 's nach olc do shnuadh!</span>
<lb n="3322"/><span>Nó aithris dhamh-sa cia'n áit a d'fág tú</span>
<lb n="3323"/><span>Go bh-fuil tú básuighthe a'dul ó shiubhal?</span></p>
<lb n="3324"/>
<lb n="3325"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="3326"/>
<lb n="3327"/><p><span>I Leic-a'-bh-faoil do bhí mé ráithe ann,</span>
<lb n="3328"/><span>A' dul faoi sáile a' fághail malairt aer,</span>
<lb n="3329"/><span>Go raibh an geimhreadh ann a's gan a'm aon fhághaltas,</span>
<lb n="3330"/><span>A's nár gheárr an bás uaim 'nuair d'fhag mé é!</span></p>
<lb n="3331"/>
<lb n="3332"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="3333"/>
<lb n="3334"/><p><span>Aithris domh-sa cia h-iad do shinnsir,</span>
<lb n="3335"/><span>Nó cia'n áit sa' tír so ar tógadh tú?</span>
<lb n="3336"/><span>Nó bh-fuil ealadhain agat, céird, nó faigheacht,</span>
<lb n="3337"/><span>Nó'n ceannuighe mála thú cuireadh amughadh?</span>
<lb n="3338"/><span>Do Chlanna Mórna mo stoc a's mo shinnsir;</span>
<lb n="3339"/><span>Ameasg Clanna Baoiscne 'seadh h-oileadh mé;</span>
<lb n="3340"/><span>Ba é Hercules mo cháirdeas chríosta,</span>
<lb n="3341"/><span>Agus chuir sé díbirt orm seal uaidh féin.</span></p>
<lb n="3342"/>
<lb n="3343"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="3344"/>
<lb n="3345"/><p><span>Má's de Chlanna Mórna do stoc 's do shinnsir,</span>
<lb n="3346"/><span>Tabhair cur síos dam air an "eilid mhaoil"</span>
<lb n="3347"/><span>A chuir Fionn faoi gheasa 'g iarraidh an fháinne,</span>
<lb n="3348"/><span>An am ar shnámh sé an "loch faoi léig?"</span>
<lb n="3349"/><span>Mar bheidheadh Mananán Mac Luirc na féile,</span>
<lb n="3350"/><span>A fuair é preuchda a' teacht i d-tír,</span>
<lb n="3351"/><span>Gur thóg sé an aois dé le draoidheacht 's faigheacht,</span>
<lb n="3352"/><span>Do bheidheadh na Fianna air easbhaidh righ.</span>
<lb n="3353"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="3354"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="3355"/>
<lb n="3356"/><p><span>Ná tóg ormsa a bheith claoidhte tarraingthe,</span>
<lb n="3357"/><span>Mar táid na mílte a's rud le cois,</span>
<lb n="3358"/><span>'S gur iomdha gaisgidheach bhí lúthmhar, láidir,</span>
<lb n="3359"/><span>A d'fhág mé sínte ó shoin 'n-a g-coirp.</span>
<lb n="3360"/><span>Air Shliabh Ghoirl do ghabh mé an Chruimlin,</span>
<lb n="3361"/><span>A bhí 'n-a bean-draoi a' cur mná amúghadh,</span>
<lb n="3362"/><span>'Gur a g-coilltibh Ulgais leag mé ar treun fhear</span>
<lb n="3363"/><span>A bhí air aon t-súil dul ag claoidh an t-sluagh.</span></p>
<lb n="3364"/>
<lb n="3365"/><p><span>Aonach Draoidh - Aonghus an Bhrogha; feuch Tóruigheacht Dhiarmuda</span>
<lb n="3366"/><span>agus Ghráinne.</span></p>
<lb n="3367"/>
<lb n="3368"/><p><span>Leich-a-bhfaoil, .i. leac na bh-faoileann, i g-Cuan Bhuile Cloiche na</span>
<lb n="3369"/><span>Rón (Roundstone).</span></p>
<lb n="3370"/>
<lb n="3371"/><p><span>Maireann fós an file simplidhe do righne na rainn so.</span></p>
<lb n="3372"/>
<lb n="3373"/><p><span>Úna Dheas Ní Néidh.</span></p>
<lb n="3374"/>
<lb n="3375"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="3376"/>
<lb n="3377"/><p><span>Dá m-beidhinn mar bhidheas lá éigin, gan aois nó creapladh</span>
<lb n="3378"/><span>eaglais,</span>
<lb n="3379"/><span>Ní chongbhóchadh an saoghal Ádhaimh mé ó'n áit a m-beidheadh</span>
<lb n="3380"/><span>mo mhian,</span>
<lb n="3381"/><span>Acht go síorruidh ag dearcadh a dealradh, mar ba mhín 's</span>
<lb n="3382"/><span>ba dheas a gáire,</span>
<lb n="3383"/><span>A's a chraobh! ná leig an smál orm, tabhair áit dom in</span>
<lb n="3384"/><span>do chroidhe.</span></p>
<lb n="3385"/>
<lb n="3386"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="3387"/>
<lb n="3388"/><p><span>Dá m-budh liom-sa a bh-fuil i b-Párthas, faoi chúmhachta</span>
<lb n="3389"/><span>Bhónaparta,</span>
<lb n="3390"/><span>Saidhbhreas Rígh na Fraince, 's é a fhághail eilig le roinnt</span></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="3391"/><p><span>Ní'l píghin dá m-beidheadh air m'fhághaltas nach d-tiubhr-</span>
<lb n="3392"/><span>fainn féin air láimh duit,</span>
<lb n="3393"/><span>Mar shúil a's gur mé an comrádaidhe bheidheadh le Úna</span>
<lb n="3394"/><span>dheas Ní Neidh.</span></p>
<lb n="3395"/>
<lb n="3396"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="3397"/>
<lb n="3398"/><p><span>Nach mór an t-ádhbhar éagnach nár rugadh i bh-fad roimh</span>
<lb n="3399"/><span>rae í,</span>
<lb n="3400"/><span>Sul dár cailleadh an dream ba thréine (no beurfar arís</span>
<lb n="3401"/><span>choidhch'),</span>
<lb n="3402"/><span>Mar bhí Hector a's a ghaolta, 's cia'n gar bheith 'g innsin</span>
<lb n="3403"/><span>sgéil air,</span>
<lb n="3404"/><span>Acht fágtar ag lucht léighinn an seanchas le roinnt.</span></p>
<lb n="3405"/>
<lb n="3406"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="3407"/>
<lb n="3408"/><p><span>Dá m-beidheadh sí suas i n-éifeacht, i n-innbhe a bheith 'na</span>
<lb n="3409"/><span>céile,</span>
<lb n="3410"/><span>'San am a raibh na Gréig air fad i g-cogadh leis an</span>
<lb n="3411"/><span>d-Traoi,</span>
<lb n="3412"/><span>Beidheadh Hélen gan aon éiliughadh, 's ní bhuailfidhe buille</span>
<lb n="3413"/><span>air aon taobh,</span>
<lb n="3414"/><span>Acht Páris a' teacht 'un réidhtigh le Úna dheas Ní Neidh.</span></p>
<lb n="3415"/>
<lb n="3416"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="3417"/>
<lb n="3418"/><p><span>Úna mhaiseach, mhódhamhail, a chuirfeadh slacht air mnáibh</span>
<lb n="3419"/><span>Chrích' Fódhla,</span>
<lb n="3420"/><span>Le oideas a's le eólas, le cróigeantacht, 's le gnaoi;</span>
<lb n="3421"/><span>A chuirfeadh múnadh 'measg daoin' óga, d'á n-deunfa-</span>
<lb n="3422"/><span>daois do chómhairle;</span>
<lb n="3423"/><span>Fághaim mó roghain air mhnáibh Chric' Fódhla, 's tú thóg-</span>
<lb n="3424"/><span>fainn-se mar mhnaoi.</span>
<lb n="3425"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="3426"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="3427"/>
<lb n="3428"/><p><span>Bhí a cúl air dhath an ómraidh, lag-radharcach, deas,</span>
<lb n="3429"/><span>glonnrach;</span>
<lb n="3430"/><span>Bhí a gruadh air dhath an rósa m-beidheadh clumhach an lile</span>
<lb n="3431"/><span>thríd;</span>
<lb n="3432"/><span>Nach fad ó bheidheadh na sluaighte lag, marbh anois le</span>
<lb n="3433"/><span>cómhrac,</span>
<lb n="3434"/><span>Mar bheidheadh an áit a ceapadh a lóistín, i d-teorain</span>
<lb n="3435"/><span>Inis Neidh.</span></p>
<lb n="3436"/>
<lb n="3437"/><p><span>Féidhlim Mac Dubhghaill do righne an dán so freisin.  Inis Neidh .i. Inis</span>
<lb n="3438"/><span>Naomh, oileán beag in aice le Roundstone.  Do bhí athair an fhile 'n-a</span>
<lb n="3439"/><span>chomhnuidhe air an oileán ceudna.  Atá fonn áluinn leis an abhrán.</span></p>
<lb n="3440"/>
<lb n="3441"/><p><span>Dán an iolra mhoir.</span></p>
<lb n="3442"/>
<lb n="3443"/><p><span>Féidhlim Mac Dubhghaill do righne an dán so, air an</span>
<lb n="3444"/><span>ócáid a leanas:—</span></p>
<lb n="3445"/>
<lb n="3446"/><p><span>Bhí fear i g-Cuannamara suim aimsire ó shoin, agus</span>
<lb n="3447"/><span>phós sé bean óg beaduidhe, do réir gnás an ama.  Is</span>
<lb n="3448"/><span>iomdha sin ciall leis an bh-focal "beaduigheacht."  Ceud no</span>
<lb n="3449"/><span>dó bliadhan ó shoin, 'nuair nach raibh ag daoinibh bochta acht</span>
<lb n="3450"/><span>an t-sliseog agus an chiseog, na fataidhe agus na smug-</span>
<lb n="3451"/><span>arligh, 'nuair b'éigin díolaigheacht do thabairt in gach cáin</span>
<lb n="3452"/><span>dá g-cuirfidhe orra, bhí sean-bhean ag ithe sgadáin chaoich .i.</span>
<lb n="3453"/><span>salann measguighthe le uisge, mar annlann le 'n-a béilidh,</span>
<lb n="3454"/><span>acht níor thug sí dá clainn acht salann tirm.  D'iarr</span>
<lb n="3455"/><span>ceann aca roinnt de'n sgadán caoch air an máthair, agus</span>
<lb n="3456"/><span>fuair mar fhreagradh, "go g-ceilidh Dia beaduigheacht ort."</span>
<lb n="3457"/><span>Annsan am tá i láthair, tea agus arán plúr an bheaduigh-</span></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="3458"/><p><span>eacht tá air bun.  In aimsir Fhéidhlim ní raibh tae chomh</span>
<lb n="3459"/><span>choitcheann agus tá sé anois; ní raibh le n-a linn acht</span>
<lb n="3460"/><span>spóladh feoladh a chur síos le aghaidh duine air bith ar</span>
<lb n="3461"/><span>mian chumaoin a chur air.  Seal geárr h-éis an phósadh,</span>
<lb n="3462"/><span>tháinic mná muinntreacha air cuairt aig an mnaoi seo a</span>
<lb n="3463"/><span>pósadh.  Ní raibh aon fheoil 'san teach, acht mharbhaigh sí</span>
<lb n="3464"/><span>coilleach le aghaidh na cóisire, óir "is iondamhail an áit i</span>
<lb n="3465"/><span>m-bidheann an óinseach go d-tagann an chóisir chuici," mar</span>
<lb n="3466"/><span>deir an sean-fhocal.  Bhí an choilleach an-fhoghantamhail,</span>
<lb n="3467"/><span>dhúiseochadh sé le n-a ghoirm fear an tighe go moch air</span>
<lb n="3468"/><span>maidin.  Bhí an fear as baile an lá so, acht tháinic sé a</span>
<lb n="3469"/><span>bhaile le crónachan na h-oidhche.  D'ith sé a bhéilidh</span>
<lb n="3470"/><span>agus chuaidh a' chodladh.  'Nuair ba mhian leis dhúiseacht,</span>
<lb n="3471"/><span>níor chualaidh sé goirm an choiligh mar ba ghnáthach leis,</span>
<lb n="3472"/><span>agus shaoil sé go raibh sé níos fuide ó'n lá 'na bhí sé;</span>
<lb n="3473"/><span>mar sin de, thuit sé 'n-a chodladh ath-uair, agus 'nuair</span>
<lb n="3474"/><span>dhúisigh sé bhí an ghrian ag dealradh asteach air fud an</span>
<lb n="3475"/><span>tighe.  Bhain sé searradh as féin agus righne sé méan-</span>
<lb n="3476"/><span>fadhach.  D'fhiafruigh sé d'á mhnaoi, "Cá bh-fuil an coileach,</span>
<lb n="3477"/><span>óir níor chualaidh mé a ghoirm air feadh na h-oidhche?"</span>
<lb n="3478"/><span>Dubhairt sí leis gur thug an t-iolra mór leis é mar bhiadh</span>
<lb n="3479"/><span>d'á chuid eunachadh.  Bhí go maith; bhí an sgeul a' dul</span>
<lb n="3480"/><span>thart gur chualaidh Féidhlim é, agus righne sé an dán so </span>
<lb n="3481"/><span>leanas:—</span></p>
<lb n="3482"/>
<lb n="3483"/><p><span>An t-iolra mór.</span></p>
<lb n="3484"/>
<lb n="3485"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="3486"/>
<lb n="3487"/><p><span>'Gur d'éirigh mé go feargach go moch air maidin Dómhnaigh,</span>
<lb n="3488"/><span>'S chuir mé orm mo bhróga go d-teidhinn go Tír Neidh (a)</span></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="3489"/><p><span>Ag dul trí "Lag an duine mhairbh" dhamh casadh an t-iolra</span>
<lb n="3490"/><span>mór liom,</span>
<lb n="3491"/><span>A's bhí oiread foithín móna ann go próimhidh in a shuidhe.</span></p>
<lb n="3492"/>
<lb n="3493"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="3494"/>
<lb n="3495"/><p><span>Bhaist mé straoil 's aimid air, camallóid 's óinseach,</span>
<lb n="3496"/><span>Cineál Bhriain Ui Lóbuis 's pór an Chathail Bhuidhe, (b)</span>
<lb n="3497"/><span>Sin a's mo sheacht mallacht air, gan rath a bheith go deo air,</span>
<lb n="3498"/><span>A thug mo choilín óg uaim bo gleotaighe leigfeadh glaodh.</span>
<lb n="3499"/><span>Do fhreagair an t-iolra, agus dubhairt:—</span></p>
<lb n="3500"/>
<lb n="3501"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="3502"/>
<lb n="3503"/><p><span>Gabh do chiall i g-ceart agat 's ná maslaigh mé chomh mór</span>
<lb n="3504"/><span>sin,</span>
<lb n="3505"/><span>Dar mo mhionna agus mo mhóide ní mé thug uait an t-eun,</span>
<lb n="3506"/><span>Acht ba bheag liom a m-beidheadh agat díobh a' tigheacht na</span>
<lb n="3507"/><span>treasgart dhóighte, (c)</span>
<lb n="3508"/><span>Agus ní caithfir ráithe an fhóghmhair go d-tóigfidh mé mo</span>
<lb n="3509"/><span>chíos.</span></p>
<lb n="3510"/>
<lb n="3511"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="3512"/>
<lb n="3513"/><p><span>Teirigh thusa a bhaile agus aithris é do Nóra,</span>
<lb n="3514"/><span>Cia'n t-ainm bhí air an óg-mhnaoi bhí a' sgollughadh a chinn;</span>
<lb n="3515"/><span>Agus shíos air leac a' teallaigh tá a leasracha-san dóighte.</span>
<lb n="3516"/><span>D'itheadar i g-cómhair é, 's ní raibh ceachtar aca buidheach.</span></p>
<lb n="3517"/>
<lb n="3518"/><p><span>For the concluding portion of this poem see page 115.</span></p>
<lb n="3519"/>
<lb n="3520"/><p><span>(a) 'Ait air oileán Garumna.</span>
<lb n="3521"/><span>(b) Dream luaidhtear go minic aig na sean-bhárdaibh.</span>
<lb n="3522"/><span>(c) Laethe féile - sin an míniughadh fuaramar air an áit so - b'éidir go</span>
<lb n="3523"/><span>bh-fuil an sean-fhocal feasgar ann.</span>
<lb n="3524"/></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="3525"/><p><span>An Dreoilín.</span></p>
<lb n="3526"/>
<lb n="3527"/><p><span>'San t-sean-aimsir do bhí cruinniughadh ag eunlaith an</span>
<lb n="3528"/><span>aeir, agus chinneadar air righ do bheith ós a g-cionn.</span>
<lb n="3529"/><span>Dubhradar cia air bith eun is airde eitleóchadh gur b'é</span>
<lb n="3530"/><span>a beidheadh 'na righ orra.  'Nuair chualaidh an dreoilín</span>
<lb n="3531"/><span>sin, d'imthigh leis, agus chuir sé é féin i bh-folach faoi </span>
<lb n="3532"/><span>sgiathán an iolra.  Mar bhí sé beag, budh fhuras folach</span>
<lb n="3533"/><span>a chur air, agus mar bhí sé éadtrom níor airigh an t-iolra</span>
<lb n="3534"/><span>a mheadhchan.  Chuadar uile ag eitleadh, acht budh é an</span>
<lb n="3535"/><span>t-iolra is áirde a chuaidh.  Annsin sgread sé amach agus</span>
<lb n="3536"/><span>dubhairt, "Is mise rígh na n-eun."  Níor leis an dreoilín</span>
<lb n="3537"/><span>b'fhaillighe; d'eitil sé amach ó sgiathan an iolra, agus</span>
<lb n="3538"/><span>mar nár fheud an t-iolra a dhul níos áirde, óir bhí sé</span>
<lb n="3539"/><span>tuirseach sáruighthe.  Chuaidh sé suas níos áirde ioná an</span>
<lb n="3540"/><span>t-iolra, agus dubhairt, "Ní thusa acht mise rígh na n-éun."</span>
<lb n="3541"/><span>Agus ó'n lá sin goirthear rígh na n-eun air an dreoilín.</span>
<lb n="3542"/><span>'Nuair bhidheas aos óg ag dul thart leis, lá féile</span>
<lb n="3543"/><span>Steapháin, is gnáthach leo an rann a leanas a rádh.  Áit</span>
<lb n="3544"/><span>air bith nach bh-fuil eólas air an Gaoidhilge abruigheann</span>
<lb n="3545"/><span>siad ráiméis Beurla, acht ní'l sé i g-comórtas leis an</span>
<lb n="3546"/><span>rann a deirtear 'san nGaoidhilge:—</span></p>
<lb n="3547"/>
<lb n="3548"/><p><span>A dhreoilín, dreoilín, rígh na n-eun,</span>
<lb n="3549"/><span>Is mór do mhuirighín, is beag thu féin.</span>
<lb n="3550"/><span>Eirigh suas, a bhean an tighe,</span>
<lb n="3551"/><span>A's tabhair dhúinn ubh na circe duibhe</span>
<lb n="3552"/><span>Tá shiar i d-tóin an tighe.</span></p>
<lb n="3553"/>
<lb n="3554"/><p><span>Chualaidh an sionnach go raibh an dreoilín 'n-a rígh agus</span>
<lb n="3555"/><span>dubhairt sé leis féin, "O thárla go bh-fuil mise ag</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="3556"/><p><span>marbhadh eunlaithe, ní stadfaidh mé nó go marbhóchad an</span>
<lb n="3557"/><span>rí."  D'imthigh leis, agus bhí sé ag imtheacht gur casadh</span>
<lb n="3558"/><span>nead dreoilín leis.  D'fhiafruidh sé, "an raibh an rí aca</span>
<lb n="3559"/><span>annsin?"  D'fhreagair an sean-dreoilín é, agus dubhairt</span>
<lb n="3560"/><span>go raibh.  D'fhiafruigh sé de'n t-sionnach, cia an gnó do </span>
<lb n="3561"/><span>bhí aige de'n rí.  "Tá," ars an sionnach, "go marbhochaidh</span>
<lb n="3562"/><span>mé é."  "Maiseadh," ars an dreoilín, an n-deunfaidh tú</span>
<lb n="3563"/><span>slad air a chlainn?"  "Ní dheunfadh," ars an sionnach.</span>
<lb n="3564"/><span>"Tá go maith," ars an dreoilín," "druid aníos leis an</span>
<lb n="3565"/><span>nead."  Chomh fhad a's bhí an sionnach ag druidim aníos</span>
<lb n="3566"/><span>dubhairt an sean-dreoilín, "thrí n-a chéile, a chlann, thrí</span>
<lb n="3567"/><span>n-a chéile, a chlann."  Chuir an sionnach a cheann isteach</span>
<lb n="3568"/><span>'san nead, acht tharéis dearcadh go grinn orra, dubhairt,</span>
<lb n="3569"/><span>"Ní aithnighim cia agaibh an rí," agus d'imthigh leis gan</span>
<lb n="3570"/><span>dochair 'ná díoghbhail do dheunadh air an dreoilín ná air a</span>
<lb n="3571"/><span>chuid cloinne.</span></p>
<lb n="3572"/>
<lb n="3573"/><p><span>Ulliam O'Raghallaigh.</span></p>
<lb n="3574"/>
<lb n="3575"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="3576"/>
<lb n="3577"/><p><span>Baintreabhach a's maighdean mé fágadh go h-óg;</span>
<lb n="3578"/><span>Nó ar chualabhar, mo leun cráidhte, gur báthadh mo stór;</span>
<lb n="3579"/><span>Dá m-beidhinn-se 's é 'san m-bád an lá úd, a's mo lámh</span>
<lb n="3580"/><span>air an scód,</span>
<lb n="3581"/><span>M'fhocal dhuit, Uilliam Uí Raghallaigh, is deas a leigheas-</span>
<lb n="3582"/><span>fainn do bhrón!</span></p>
<lb n="3583"/>
<lb n="3584"/><p><span>An cuimhin leat an lá úd bhí an t-sráid so lán de</span>
<lb n="3585"/><span>mharcuigh,</span>
<lb n="3586"/><span>Sagairt a's bráithre ag trácht air an m-bainfheis;</span></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="3587"/><p><span>Bhí an fhidil air lár ann. 's an chláirseach dhá freagairt,</span>
<lb n="3588"/><span>A's dáreug de na mnáibh mánla 'tabhairt mo ghrádha-sa</span>
<lb n="3589"/><span>'n a leabthan?</span></p>
<lb n="3590"/>
<lb n="3591"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="3592"/>
<lb n="3593"/><p><span>An raibh tú air an triúr úd do chuaidh go Cill-cuimín,</span>
<lb n="3594"/><span>Aig iomlaidheacht an Athar Peadair, a bhí trí bliadhan a's</span>
<lb n="3595"/><span>ceithre fichid?</span>
<lb n="3596"/><span>Dá d-tagtha i g-ceann do mhíosa, acht mo leun geur!  Ní</span>
<lb n="3597"/><span>thiocfair,</span>
<lb n="3598"/><span>Nach truagh í bean 'n-a h-aonarach a's a céad-searc i</span>
<lb n="3599"/><span>m-beul tuinne!</span></p>
<lb n="3600"/>
<lb n="3601"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="3602"/>
<lb n="3603"/><p><span>Níor mhór liom duit, a Raghallaigh, bheith do chliamhain ag</span>
<lb n="3604"/><span>an Righ.</span>
<lb n="3605"/><span>As cuirtínidhe glégeal 'bheith do thimcheall a's tú do luidhe,</span>
<lb n="3606"/><span>Bean uasal chiuin chéillidhe a chur ag réidhteach do chinn,</span>
<lb n="3607"/><span>'S ó thug mé mo ghrádh go léir dhuit, nach breágh gur eug</span>
<lb n="3608"/><span>tú le mo linn!</span></p>
<lb n="3609"/>
<lb n="3610"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="3611"/>
<lb n="3612"/><p><span>Ní nár liom croidhe cráidhte bheith aig do mháthair, 's aig</span>
<lb n="3613"/><span>t'athair,</span>
<lb n="3614"/><span>'S ag banalta na cíche báine bhí aig tál ort a's tú do</span>
<lb n="3615"/><span>leanbh,</span>
<lb n="3616"/><span>Do bhean-phósta, mhíle stóirín, nár cóirigh riamh do leaba,</span>
<lb n="3617"/><span>'S an lá chuaidh tú 'n na trágha báine, nach maith gur</span>
<lb n="3618"/><span>sháruigh ort thidheacht a bhaile!</span></p>
<lb n="3619"/>
<lb n="3620"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="3621"/>
<lb n="3622"/><p><span>Tá do shúile aig na péistibh a's do bhéílin aig na portáin,</span>
<lb n="3623"/><span>A's do dhá láimh gheala ghlégheal' faoi gheur-smacht na</span>
<lb n="3624"/><span>m-bradán.</span></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="3625"/><p><span>Cúig phunta do bheurfainn do'n té gheobhadh mo dhian-ghrádh,</span>
<lb n="3626"/><span>Ochón! sé mo leun geur thú a Mháireóg Ní Churtáin!</span></p>
<lb n="3627"/>
<lb n="3628"/><p><span>Nótaidhe.</span></p>
<lb n="3629"/>
<lb n="3630"/><p><span>Tá abhrán eile a bh-fuil an t-ainm ceudna air le</span>
<lb n="3631"/><span>fagháil i "bh-Filidheacht na Mumhan"; agus 'san n-Gaodhal,</span>
<lb n="3632"/><span>tá roinnt bliadhantadh ó shoin, do tugadh cóip eile de'n</span>
<lb n="3633"/><span>abhrán so.</span></p>
<lb n="3634"/>
<lb n="3635"/><p><span>Tá sgeul leis an abhrán so.  Duine dárbh' ainim Uil-</span>
<lb n="3636"/><span>liam O'Raghallaigh do pósadh le cailín air ar tugadh Máire</span>
<lb n="3637"/><span>Ní Churtáin; do réir an ghnáis, i d-teach na mná do</span>
<lb n="3638"/><span>caitheadh an bhainfheis.  Chuaidh an fear nuadh-phósta le beirt</span>
<lb n="3639"/><span>eile ag iomradh an t-sagairt a bhaile, acht air theacht air</span>
<lb n="3640"/><span>n-ais dóibh, tháinic tonn mhór fairrge do líon an báidín,</span>
<lb n="3641"/><span>agus báthadh Uilliam O'Raghallaigh.</span></p>
<lb n="3642"/>
<lb n="3643"/><p><span>Bhí fear ann fad ó, agus an cheud bhean a phós sé</span>
<lb n="3644"/><span>cailleadh í; acht d'fhág sí mac óg 'n-a diaidh.  Phós sé</span>
<lb n="3645"/><span>ath-uair, agus bhí muirighin mhór aige leis an darna bean.</span>
<lb n="3646"/><span>D'fhásadar suas luath, láidir, acht chuireadar an leas-</span>
<lb n="3647"/><span>dhearbhráthair faoi'n oiread sin smachta go m-b'éigin dó</span>
<lb n="3648"/><span>gach uile ghiotamáil a dhéanadh d'iarradh siad air.  Faoi</span>
<lb n="3649"/><span>dheire, cailleadh an bhean seo, agus oidhche a tórthaimh, 'nuair</span>
<lb n="3650"/><span>bhí mac na darna mná ag síneadh amach a mhéir ag tabhairt</span>
<lb n="3651"/><span>ordughadh uaidh d'á leas-dhearbhrátair (mar ba le síneadh</span>
<lb n="3652"/><span>a mhéir ba chleachtach leis ordughadh a thabhairt) ní dheárna</span>
<lb n="3653"/><span>sé seo acht a rádh mar leanas:—</span></p>
<lb n="3654"/>
<lb n="3655"/><p><span>Is beag atá eidir andiu 's andé,</span>
<lb n="3656"/><span>Acht is goirid bhidheas an t-eug aig teacht,</span></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="3657"/><p><span>A's a ghiolla úd, a thóigeadh do mheur,</span>
<lb n="3658"/><span>Eirigh a's cuir na géadha isteach.</span></p>
<lb n="3659"/>
<lb n="3660"/><p><span>[Atá an rann so i g-Contae na Midhe freisin air an</span>
<lb n="3661"/><span>g-cuma so:—</span></p>
<lb n="3662"/>
<lb n="3663"/><p><span>Is geárr ó aréir go d-tí anocht,</span>
<lb n="3664"/><span>Is giorra bhidheas an seun ag téacht,</span>
<lb n="3665"/><span>Eirigh suas, a ghiolla ó'n g-clúid,</span>
<lb n="3666"/><span>A's cuir na géadhna 'steach.]</span></p>
<lb n="3667"/>
<lb n="3668"/><p><span>An cheud taisbhéanadh thug Eoghan Ruadh O'Súilliobháin</span>
<lb n="3669"/><span>uaidh air a fhilidheacht budh air Dhomhnach agus é 'n-a</span>
<lb n="3670"/><span>mhalrach in a chóitín comhalacht agus é ag deunadh spóirt, é</span>
<lb n="3671"/><span>feín agus malraigh eile, air phíosa talamhan a bhí timcheall</span>
<lb n="3672"/><span>air theach an phobuil.  Lean madadh beag fear de na Cuir-</span>
<lb n="3673"/><span>tínibh ó'n m-baile agus shaoil sé dhul asteach 'san teach</span>
<lb n="3674"/><span>pobuil i bh-fochair a mhaighistir.  Bhí an sagart 'n-a sheasadh</span>
<lb n="3675"/><span>taoibh astigh de'n doras agus bhuail sé buille de bhárr a</span>
<lb n="3676"/><span>bhróige air an madadh beag 'san ucht.  Chuir an madadh</span>
<lb n="3677"/><span>sgread as agus thuit sé marbh.  Chualaidh Eoghan an sgread</span>
<lb n="3678"/><span>agus rith sé suas agus dubhairt.  —</span></p>
<lb n="3679"/>
<lb n="3680"/><p><span>A Chuirtín, a Chuirtín,</span>
<lb n="3681"/><span>Ní bás gan sagart</span>
<lb n="3682"/><span>A fuair do mhaidrín."</span></p>
<lb n="3683"/>
<lb n="3684"/><p><span>Gheobhfar fá n-a bhun so an roinn deigheanach de "Dhán an Iolra</span>
<lb n="3685"/><span>Mhóir," atá le fághail ag leathanach 108.  Níor cnuasuigheadh é go raibh</span>
<lb n="3686"/><span>an chéad chuid de i ngar do bheith clódhbhuailte, agus is dá bhrigh sin do </span>
<lb n="3687"/><span>rinneadh ionad dó annso:—</span></p>
<lb n="3688"/>
<lb n="3689"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="3690"/>
<lb n="3691"/><p><span>Thug tú d'éitheach, a sclamhaire, níor itheadar go fóil é,</span>
<lb n="3692"/><span>Ná rud air bith dá shórt (nach raibh mórán díobh buidheach),</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="3693"/><p><span>Acht tusa thug 'un bealaigh é, 'réir mar d'aithris Nóra,</span>
<lb n="3694"/><span>A's ní chaithfir ráithe an fhoghmhair go d'tóigfir ort cíos.</span></p>
<lb n="3695"/>
<lb n="3696"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="3697"/>
<lb n="3698"/><p><span>Tá roinnt de leabhar an t-seanachuis a'm i d-taisge</span>
<lb n="3699"/><span>'san g-cófra,</span>
<lb n="3700"/><span>Go raibh d'athair air na rógairibh 's mó shiúbhall an saoghal,</span>
<lb n="3701"/><span>A's go bh-fuighfidh cearc na baintr'aigh 'san nead aige</span>
<lb n="3702"/><span>tráthnóna,</span>
<lb n="3703"/><span>Sin a's gach uile short a chomhairfidh a bheith 'n-a miothoisc.</span></p>
<lb n="3704"/>
<lb n="3705"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="3706"/>
<lb n="3707"/><p><span>Ar chualaidh sibh, a chomharsana, fheabhas 's chruthuigh Féilim</span>
<lb n="3708"/><span>'Nuair mharbhaidh sé an bheitheach éigil † b'éifeachtaidh le</span>
<lb n="3709"/><span>fághail;</span>
<lb n="3710"/><span>A's ba cosmhail le dhá fhathach iad ag forsagh i ngleann</span>
<lb n="3711"/><span>sléibhe,</span>
<lb n="3712"/><span>Annsin ag éirigh an lae ní raibh fhios cia'n fear a b'feárr.</span></p>
<lb n="3713"/>
<lb n="3714"/><p><span>An Chailleach Bheura.</span></p>
<lb n="3715"/>
<lb n="3716"/><p><span>Ní'l áit ná áird in Éirinn a ngabhfaidh tú nach g-clois-</span>
<lb n="3717"/><span>fidh tú caint air an g-Cailligh Bheura.  B'fhéidir gur as</span>
<lb n="3718"/><span>Beura i g-Corcaigh shiar thógann sí a h-ainm.  Tá sé mar</span>
<lb n="3719"/><span>shean-fhocal ameasg na g-Connachtach go bh-fuil trí saoghail</span>
<lb n="3720"/><span>fada ann: — Saoghal an iubhair, saoghal an iolra, saoghal</span>
<lb n="3721"/><span>na Caillighe Beura; agus maidir le beusaibh na cail-</span>
<lb n="3722"/><span>lighe so, a deirtear mar so: —</span>
<lb n="3723"/></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="3724"/><p><span>Níor thug sí salachar na lathaigh seo thar an lathach eile.</span>
<lb n="3725"/><span>Níor ith sí biadh acht an uair a bheidheadh ocras uirre.</span>
<lb n="3726"/><span>Níor chuaidh sí a chodladh go m-beidheadh codladh uirre.</span>
<lb n="3727"/><span>Níor chaith sí amach an t-uisge salach gur thug sí isteach</span>
<lb n="3728"/><span>an t-uisge glan.</span></p>
<lb n="3729"/>
<lb n="3730"/><p><span>A Cómhairle:—</span></p>
<lb n="3731"/>
<lb n="3732"/><p><span>Bhí sí oidhche air fairrge le n-a clainn mhac, agus bhí an</span>
<lb n="3733"/><span>oidhche ciuin dorcha, agus é ag sioc.  Bhí an fuacht ag dul</span>
<lb n="3734"/><span>go smior ionnta.  Dubhairt sí leo iad-fhéin a chongbháil</span>
<lb n="3735"/><span>téith.  "Ní fheudamuid," ar siad-san.  "Taosg an fairrge</span>
<lb n="3736"/><span>amach a's isteach," ar sise.  "Ní'lmuid ionnan sin a</span>
<lb n="3737"/><span>dheunadh," ars an chlann.  Beir air an soitheach taoisgthe</span>
<lb n="3738"/><span>agus líon an bád agus taosg amach arís é."  Rinneadar</span>
<lb n="3739"/><span>sin agus congbhuigheadar iad-fhéin téith go maidin, go</span>
<lb n="3740"/><span>bh-fuaradar uain le teacht i d-tír.</span></p>
<lb n="3741"/>
<lb n="3742"/><p><span>Am eile bhí tarbh ag an g-Cailligh Bheura darbh'ainm</span>
<lb n="3743"/><span>an "Tarbh Chonnraidh" (connartha).  Ní raibh aon bhó do </span>
<lb n="3744"/><span>chloisfeadh a ghéim nach m-beidheadh laogh óg aici a g-ceann</span>
<lb n="3745"/><span>na bliadhna.  Cia air bith áit is feárr agus is milse do </span>
<lb n="3746"/><span>bheidheadh feur, is ann a thiomáinfeadh sí a cuid bá agus</span>
<lb n="3747"/><span>an tarbh.  Lá d'á raibh sí ag fosuigheacht na m-bó i d-Tóin</span>
<lb n="3748"/><span>na Péice — áit i m-baile Doire-an-Eamlaigh — chualaidh</span>
<lb n="3749"/><span>an tarbh géim bó.  Rith sé ó'n g-cailligh go d-tí an bhó,</span>
<lb n="3750"/><span>agus rith an chailleach n-a dhiaidh.  Lean sí é, agus bhí ag</span>
<lb n="3751"/><span>aimsiughadh faoi go d-táiniceadar go Mainín.  Chuaidh sé</span>
<lb n="3752"/><span>'san t-snámh ag dul thar cuisle beag a casadh dhó.  'Nuair</span>
<lb n="3753"/><span>d'éirigh sé as an t-snamh air an talamh tirm, bhí an chail-</span>
<lb n="3754"/><span>leach de léim thar an g-cuisle, agus bhuail sí é le n-a</span></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="3755"/><p><span>slaitín draoidheacta go n-dearna sí cloch dhe.  Tá an</span>
<lb n="3756"/><span>chloch i g-comharthaigheacht tairbh le feicsin an lá andiu,</span>
<lb n="3757"/><span>agus tá lorg na n-urchar do chaith sí leis ins na car-</span>
<lb n="3758"/><span>raigibh thart timcheall air.</span></p>
<lb n="3759"/>
<lb n="3760"/><p><span>An Chríonach.</span></p>
<lb n="3761"/>
<lb n="3762"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="3763"/>
<lb n="3764"/><p><span>Sorra dhuit (a) a chaiptín na críonaighe 'nuair a bhailigh tú</span>
<lb n="3765"/><span>aníos an doimhin mhór (b),</span>
<lb n="3766"/><span>Nár choigil tú an t-oigisead fíona thug tú do do mhuinntir</span>
<lb n="3767"/><span>le n-ól.</span>
<lb n="3768"/><span>Ceann Inis Searc (c) a chuir timchioll a leaba a theacht</span>
<lb n="3769"/><span>díreach do'n phort,</span>
<lb n="3770"/><span>Dá g-casfadh in do mhapa Cuan Caoirin (d) bheidheadh</span>
<lb n="3771"/><span>suairceas an gheimhridh a'inn (againn) freó</span></p>
<lb n="3772"/>
<lb n="3773"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="3774"/>
<lb n="3775"/><p><span>Sgríobhfaidh mé litir do'n Éigipt, 's trasna na Gréige</span>
<lb n="3776"/><span>go d-tí an Spáinn,</span>
<lb n="3777"/><span>Gur báthadh an Chríonach gheal ghlégeal air chóstaibh Cínn</span>
<lb n="3778"/><span>Léime (e) gan spás.</span>
<lb n="3779"/><span>Air mhaidhm Carraige Cearc (f) a bhí an t-eugnach, gul fear</span>
<lb n="3780"/><span>'s gach géim aig an g-crann,</span>
<lb n="3781"/><span>Go d-táinic an "baschuin" (g) Sheaghain Radhmoin, (h) a thóig-</span>
<lb n="3782"/><span>feadh na ceudta ó'n m-bhás.</span></p>
<lb n="3783"/>
<lb n="3784"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="3785"/>
<lb n="3786"/><p><span>Nach í an Chríonach an soitheach budh bhreágha dár n-dearnadh</span>
<lb n="3787"/><span>faoi an b-plainéid seo fós!</span>
<lb n="3788"/><span>Tá luchdaighthe le diamonds, French barley, a cuid saitín a's</span>
<lb n="3789"/><span>í lán barraidh óir;</span></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="3790"/><p><span>Níor chualaidh tú arm a' máirseál, 'nuair thosóchadh an</span>
<lb n="3791"/><span>band ag cur leo,</span>
<lb n="3792"/><span>Budh bhinne 'ná ceol a cuid láinnéir 's í ag tarraing an</span>
<lb n="3793"/><span>ancoire mhóir.</span></p>
<lb n="3794"/>
<lb n="3795"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="3796"/>
<lb n="3797"/><p><span>Faraor! nach n-dearnamuid lighthouse air "Chaorán na</span>
<lb n="3798"/><span>nGabhar" (i) 'san árd,</span>
<lb n="3799"/><span>A chuirfeadh an Chríonach a' turnáil, (j) 's air mhaidhm car-</span>
<lb n="3800"/><span>raig thollta (k) a bhí a h-áit;</span>
<lb n="3801"/><span>'Nuair thosuigh na Searraigh (l) a' guga, (m) chuaidh an caiptín</span>
<lb n="3802"/><span>naoi n-uaire 'san g-crann,</span>
<lb n="3803"/><span>Gur chaith sé amach a chuid pumpaidh, a's chuaidh Maitias i</span>
<lb n="3804"/><span>g-contabhairt a bháis.</span></p>
<lb n="3805"/>
<lb n="3806"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="3807"/>
<lb n="3808"/><p><span>D'eirigh mé air maidin Dia-céadaoin, 's níor choirsic mé</span>
<lb n="3809"/><span>m'éadan faraor!</span>
<lb n="3810"/><span>Gur rug mé air an arm budh géire, 's gur chuimil mé a</span>
<lb n="3811"/><span>bheul do'n chloich mhín;</span>
<lb n="3812"/><span>Chuaidh mé in mó bheist 's mo léine, ag sgaoileadh na</span>
<lb n="3813"/><span>ngeugán (n) le gaoith;</span>
<lb n="3814"/><span>An chéad bhuille a bhuail mé 's dhom féin é, a's bhain mé</span>
<lb n="3815"/><span>na meur uile dhíom.</span></p>
<lb n="3816"/>
<lb n="3817"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="3818"/>
<lb n="3819"/><p><span>Eidir an Nodhlaic 's Féil Brighíde chuir mise an Crionach</span>
<lb n="3820"/><span>chum seoil;</span>
<lb n="3821"/><span>Thóg sise cúrsa air Cheann Góláin, (o) a's chonnairc sé</span>
<lb n="3822"/><span>Árainn ó ló;</span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="3823"/><p><span>Tháinic sé 'un stoirme 's 'un gála, 'n-a bhraonachaibh</span>
<lb n="3824"/><span>baisdigh 's é ag reodh,</span>
<lb n="3825"/><span>Gur chaill mé na h-ailt de mo láimhibh, a's ní'l ann acht</span>
<lb n="3826"/><span>go d-táinic mé béo.</span></p>
<lb n="3827"/>
<lb n="3828"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="3829"/>
<lb n="3830"/><p><span>A Mhaitias ní tharraingeóchadh tú cliabh air siar thar tigh</span>
<lb n="3831"/><span>an Bhriartaigh (p) níos mó;</span>
<lb n="3832"/><span>Chuirfidh mé felt "caroline" ort, agus do fine superfine</span>
<lb n="3833"/><span>faoi n-a chomhair,</span>
<lb n="3834"/><span>Do naipicín daithte de'n t-síoda, 's do stocaidh geal' mín'</span>
<lb n="3835"/><span>as an t-seol;</span>
<lb n="3836"/><span>Péire half boots a m-beidh gíosg ionnta, 's sin an uair</span>
<lb n="3837"/><span>dheunfamuid spóirt.</span>
<lb n="3838"/></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="3839"/><p><span>An Cathasach Bán.</span></p>
<lb n="3840"/>
<lb n="3841"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="3842"/>
<lb n="3843"/><p><span>Tá gleanntán uaigneach amuigh i d-Tuaidhbhín,</span>
<lb n="3844"/><span>Má théidhim faoi bhuaidhreadh ann ní fhillfead choidhch';</span>
<lb n="3845"/><span>'S a bhean a ruaig mé trí bhealaighibh cruaidhe,</span>
<lb n="3846"/><span>Nach d-tiocfá air cuairt chugam de ló nó d'oidhch'?</span></p>
<lb n="3847"/>
<lb n="3848"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="3849"/>
<lb n="3850"/><p><span>A's tá mé caillte mar bh-fághaidh mé fagháil ort,</span>
<lb n="3851"/><span>Ameasg na ngleannta tá air chúl an tighe,</span>
<lb n="3852"/><span>Ó tháinic an 	t-sainnt orm le dul i g-cleamhnas</span>
<lb n="3853"/><span>Le cailín óg éigin atá 'san tír.</span></p>
<lb n="3854"/>
<lb n="3855"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="3856"/>
<lb n="3857"/><p><span>Bhí glas-bhean uasal seal dá luadh liom,</span>
<lb n="3858"/><span>Agus chuir mé suas dí, ceud faraor geur!</span>
<lb n="3859"/><span>A's phós mé stuaidh-bhean na malaidh gruama,</span>
<lb n="3860"/><span>Nach m-breathnóchadh suas orm acht uair 'san g-ceud.</span></p>
<lb n="3861"/>
<lb n="3862"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="3863"/>
<lb n="3864"/><p><span>Dá m-beidheadh a ceann agam air stuaic an teampuill,</span>
<lb n="3865"/><span>Bheidhinn an lá sin air mo chómhairle féin;</span>
<lb n="3866"/><span>Ní'l maith 'san t-seanachas, acht tá mé caillte,</span>
<lb n="3867"/><span>Agus ní bheidh mo pháisdidhe beo mo dhiaidh.</span></p>
<lb n="3868"/>
<lb n="3869"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="3870"/>
<lb n="3871"/><p><span>Ní'l mé críona, a's faraor ní fhuilim!</span>
<lb n="3872"/><span>A's mealltar daoine bhidheas glic go leor;</span>
<lb n="3873"/><span>Deir mo mhuinntir liom (nidh nár bh'iongnadh),</span>
<lb n="3874"/><span>Go d-tiubhairfinn caoiltneas do chailín óg.</span></p>
<lb n="3875"/>
<lb n="3876"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="3877"/>
<lb n="3878"/><p><span>Is iomdha oidhche a chaith mé síos leat,</span>
<lb n="3879"/><span>A's tá cos in d'intinn nach bh-fuair mé fós,</span></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="3880"/><p><span>Ní'l bean dá chaoine gan iom'das smuainte,</span>
<lb n="3881"/><span>'S an té leanfadh an dlighe ceart ní bheidheadh sé leo.</span></p>
<lb n="3882"/>
<lb n="3883"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="3884"/>
<lb n="3885"/><p><span>'S a chailín óg, deas dá ngluaisfeá an ród liom,</span>
<lb n="3886"/><span>Budh deas do lóistín a' tigheacht na h-oidhche,</span>
<lb n="3887"/><span>Flúit a's aragán a' seinnim ceoil duit,</span>
<lb n="3888"/><span>A thógfadh an brón a's an tuirse dhíot.</span></p>
<lb n="3889"/>
<lb n="3890"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="3891"/>
<lb n="3892"/><p><span>Bheidheadh buidéal beorach líonta air bórd a'm,</span>
<lb n="3893"/><span>Agus dís bhan óg ann le n-a thaoibh;</span>
<lb n="3894"/><span>Bas dá bh-faghainn 's mé a shíneadh i g-comhra,</span>
<lb n="3895"/><span>A bheith gá b-pógadh budh é mo mhian.</span></p>
<lb n="3896"/>
<lb n="3897"/><p><span>Seo roint eile acht measaim nach m-baineann sé leis</span>
<lb n="3898"/><span>an chuid shuas ó cheart:—</span></p>
<lb n="3899"/>
<lb n="3900"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="3901"/>
<lb n="3902"/><p><span>A Sheagháin 's annsa, mo chúig céad slán leat!</span>
<lb n="3903"/><span>Is tú an fear is áilne d'ar chruithigh Dia,</span>
<lb n="3904"/><span>As cúige Chonnachta thug tú an bárr leat,</span>
<lb n="3905"/><span>Go raibh tú do mháighistir air chuirt Bh'lá-cliath.</span></p>
<lb n="3906"/>
<lb n="3907"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="3908"/>
<lb n="3909"/><p><span>Ní'l sé in Éirínn, ná fós in Árainn,</span>
<lb n="3910"/><span>Fear níos feárr 'na thú, 's ní raibh ariamh;</span>
<lb n="3911"/><span>'S dá m-beidhinn chomh láidir le Cóirneul Máirtín,</span>
<lb n="3912"/><span>Do chroithfinn lámh leat gach lá 'sa m-bliadhain.</span>
<lb n="3913"/></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="3914"/><p><span>Cuir sios air "Cnuc-a-Dúin," ionad cómh-</span>
<lb n="3915"/><span>nuighthé na sidheog i g-cuan-na-mara</span>
<lb n="3916"/><span>agus air Roinn Dha Míonós.</span></p>
<lb n="3917"/>
<lb n="3918"/><p><span>Tá an cnoc seo i m-baile na "h-Áille Brice," in</span>
<lb n="3919"/><span>iarthar Condae na Gaillimhe, i b-parráisde "Bhaile-an-</span>
<lb n="3920"/><span>Duin," in aice le Caisleán Bun-na-haimhne, agus deir</span>
<lb n="3921"/><span>na daoine a chomhnuigheas anois 'san m-baile seo, agus</span>
<lb n="3922"/><span>mar aon leo, cuid mhór de dhaoinibh ins na bailtibh i</span>
<lb n="3923"/><span>bh-fogus dó, gan amhras air bith, go bh-fuil bruighean aig</span>
<lb n="3924"/><span>na daoinibh maithe 'san g-cnoc so; go bh-fuil bá agus</span>
<lb n="3925"/><span>eallach, mná agus páisdighe aca 'san m-bruighin, agus</span>
<lb n="3926"/><span>go g-congbhaigheann siad na bá le aghaidh bainne a thabhairt</span>
<lb n="3927"/><span>do na páisdibh; go g-cuireann siad na bá so amach 'san</span>
<lb n="3928"/><span>oidhche, 'nuair tá na daoine ar leo an feur 'n-a g-codladh;</span>
<lb n="3929"/><span>agus nach n-íosfadh bá na h-Éireann an méid féir a</span>
<lb n="3930"/><span>fhásas mar bheidheadh beithigh na n-daoineadh maithe, agus</span>
<lb n="3931"/><span>ag ceartughadh an nidh innseann siad an sgeul so a</span>
<lb n="3932"/><span>leanas:— Timcheall ceud bliadhain ó shoin bhí maor aig</span>
<lb n="3933"/><span>daoinibh uaisle de na Geoghagánaibh a bhí 'n-a g-comhnuidhe</span>
<lb n="3934"/><span>'san g-caisleán, caisleán tá i seilbh cloinne Uaidín a</span>
<lb n="3935"/><span>Blaca anois, agus gidh go raibh sé ag tabhairt aire maithe</span>
<lb n="3936"/><span>don bh-feur 'san oidhche go gheibhtí an feur ithte air maidin.</span>
<lb n="3937"/><span>Do bhidheadh a mháighistir ag casaoid air faoi so.  Chuireadh</span>
<lb n="3938"/><span>sin fearg air an maor air faitchíos go saoilfeadh sé nach</span>
<lb n="3939"/><span>raibh se-sean ag tabhairt aire mar budh chóir dó do'n</span>
<lb n="3940"/><span>bh-feur.  Faoi dheireadh dubhairt sé leis féin, "Cia air bith</span>
<lb n="3941"/><span>diabhal ar leis na beithigh gheobhfaidh mise greim air, no</span>
<lb n="3942"/><span>caillfidh mé leagain leis."  Air an ádhbhar sin d'fhan sé</span>
<lb n="3943"/><span>'n-a shuidhe air feadh na h-oidhche so le súil go bh-fuigheadh</span>
<lb n="3944"/><span>eolas cia ar leis na beithigh; acht i d-taca an mheodhain</span>
<lb n="3945"/><span>oidhche bhí sé air siúbhal thart air tóir na m-bó, agus</span>
<lb n="3946"/><span>chualaidh sé na bá aig cognamh a g-círe, agus ag inghilt</span>
<lb n="3947"/><span>an fhéir.  Dhearc sé timcheall air, acht ní fhaca sé dadamh.</span>
<lb n="3948"/><span>Bhí ag siúbhal leis agus chualaidh sé an gearradh, acht ní</span>
<lb n="3949"/><span>raibh aon bhó le feicsin.  Faoi dheire, agus é trom</span></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="3950"/><p><span>tuirseach, sheas sé air tortáinín feurmhar, agus air an</span>
<lb n="3951"/><span>moiméid chonnaic sé na bá dubha ag ithe an fhéir.  Shaoil</span>
<lb n="3952"/><span>sé ariamh 'na dhiaigh sin gurbh' air an t-Seamair Mhuire</span>
<lb n="3953"/><span>do sheas sé.  Rith sé chuca, agus ag breith air ruball</span>
<lb n="3954"/><span>(iarball) air an m-buin budh goire dhó, chas sé fionnfadh</span>
<lb n="3955"/><span>ar iarrbaill air righe a láimhe.  D'imthigh an bhó in a sean-</span>
<lb n="3956"/><span>ruth gur chuaidh sí isteach 'san m-bruighin; acht níor</span>
<lb n="3957"/><span>sgar se-sean le n-a ghreim gur chuaidh isteach in aoinfheacht</span>
<lb n="3958"/><span>léithe.  Cuireadh fáilte roimh Aindreamh an greasuidhe (budh</span>
<lb n="3959"/><span>é so ainm an mhaoir) 'n-a ainm agus 'n-a shloinne.  Dhearc</span>
<lb n="3960"/><span>sé thairis, agus is beag nár chaill sé amharc a shúl le</span>
<lb n="3961"/><span>h-áilneacht na bruighne.  Ní raibh 'san domhan, dar leis</span>
<lb n="3962"/><span>féin, áit chomh breágh léi, agus níor fheud sé focal a</span>
<lb n="3963"/><span>labhairt.  Chonnaic sé mná ag bogadh cliabhán agus go</span>
<lb n="3964"/><span>leor páisdeadh.  Faoi dheireadh tháinic a chaint aige, agus</span>
<lb n="3965"/><span>ní shí an deagh-chaint í, óir dubhairt, "Cia'n diabhal tá</span>
<lb n="3966"/><span>orraibh go bh-fuil bhur g-cuid bó ag ithe ar fheur mo</span>
<lb n="3967"/><span>mhaighistir."  "A Aindreamh na g-carad," ars na mná</span>
<lb n="3968"/><span>sidhe, "chidheann tú na páisdidhe agus ní mór dóibh braon</span>
<lb n="3969"/><span>bainne."  "Ag an diabhal go raibh sibh féin a's bhur</span>
<lb n="3970"/><span>b-páisdidhe," arsa Aindreamh.  "O!  Aindreamh, Ó!  Ain-</span>
<lb n="3971"/><span>dreamh, Ó!  do char 's do choimirc, ná bí ag labhairt na</span>
<lb n="3972"/><span>mionna móra, agus deunfamaoid rud air bith a thógróchas</span>
<lb n="3973"/><span>tú."  "Tá go maith," arsa Aindreamh, "is mian liom sibh</span>
<lb n="3974"/><span>a' chongbhail bhur g-cuid beitheach uaim, agus gan iad</span>
<lb n="3975"/><span>do leigin ag ithe féir mo mháighistir."  "Ná bí ag gear-</span>
<lb n="3976"/><span>radh mionna móra, agus ní leigfimid aon bhó linn arís</span>
<lb n="3977"/><span>go bráth i do ghoire ná in do ghaobhar."  "Is é sin an rud</span>
<lb n="3978"/><span>atá mé ag iarraidh orraibh a dhéanamh, agus beidh suaimh-</span>
<lb n="3979"/><span>neas agus socamhlacht a'm-sa agus feur mo mhaighistir</span>
<lb n="3980"/><span>gan dioghbháil"  "Támuidne sásta," ars na mná, "rud</span>
<lb n="3981"/><span>air bith a dheanadh a chongbhochadh thusa as seo air faitchíos</span>
<lb n="3982"/><span>do mhionna móra."  Righneadar connradh annsin, agus</span>
<lb n="3983"/><span>uaidh sin amach níor tháinic na beithigh aig inghilt an fhéir.</span>
<lb n="3984"/><span>Bhí Aindreamh sásta, óir bí cead aige an oidhche a chodladh,</span>
<lb n="3985"/><span>agus chongbhaigh na mná sidhe a ngealltanas.</span>
<lb n="3986"/></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="3987"/><p><span>Oidhche air a raibh damhsa no rince i m-Baile na h-Aille</span>
<lb n="3988"/><span>Brice do tháinic leath-dhuine uasal ag marcuigheacht air</span>
<lb n="3989"/><span>each dheas go d-tí teach na damhsa.  D'ísligh sé de'n each,</span>
<lb n="3990"/><span>agus chuir sé scorach 'san díolaid aig cinnireacht an eich,</span>
<lb n="3991"/><span>agus chuaidh sé féin isteach go m-beidheadh sgathadh damhsa</span>
<lb n="3992"/><span>aige.  Ní túisge bhí sé imthighthe agus scorach 'san díolaid</span>
<lb n="3993"/><span>ná tháinic na daoine maithe taobh shiar de'n each, bhuail siad</span>
<lb n="3994"/><span>bas air a mhás, agus as go brath leis.  Cuireadh amach 'san</span>
<lb n="3995"/><span>loch tá faoi Chnoc-a-Dúin é, an marcach 'san díolaid air</span>
<lb n="3996"/><span>feadh na h-aimsire.  Chongbhadar air snámh é anonn agus</span>
<lb n="3997"/><span>anall tríd an loch go raibh an marcach tuirseach dá mhar-</span>
<lb n="3998"/><span>cuigheacht agus an each beag-nach sáruighthe; oir bhí na</span>
<lb n="3999"/><span>sigheoga ag bualadh an eich le súistibh giolcaidh Spáin-</span>
<lb n="4000"/><span>neach (bamboo), in a raibh bualtáin ceangailte le h-éill</span>
<lb n="4001"/><span>croicneadh eilit.  Tháinic duine de na daoinibh maithe</span>
<lb n="4002"/><span>agus rug sé air greim sréine air, agus dubhairt</span>
<lb n="4003"/><span>leis an marcach, "Tá sé an am agat an áit so d'fhág-</span>
<lb n="4004"/><span>bháil; imthigh a bhaile no do mo theach-sa.  Tá na</span>
<lb n="4005"/><span>buachaillidh beaga 'n-a n-duiseacht, agus leigfidh siad</span>
<lb n="4006"/><span>isteach thú."  Tar éis sin a radh d'imthigh sé.  Fuair an</span>
<lb n="4007"/><span>marcach é féin agus an t-each air an talamh tirim, acht bhí</span>
<lb n="4008"/><span>a leath-bhróg caillte aig an marcach.  Air ball tháinic</span>
<lb n="4009"/><span>marcaigh eile suas leis, bhuaileadar buille air an</span>
<lb n="4010"/><span>g-capall, agus d'imthigh sé an aoinfheacht leo.  Níor</span>
<lb n="4011"/><span>stadadar gur chuir trí míle bóthair fútha.  Sheasadar</span>
<lb n="4012"/><span>annsin, agus bhidheadar mar bheidheadh saighdiúir ag fogh-</span>
<lb n="4013"/><span>luim gnotha saighdiuireachta, ag dul trí na chéile go d-tí</span>
<lb n="4014"/><span>goirm na g-coileach.  D'imthigheadar annsin mar shlugfadh</span>
<lb n="4015"/><span>an talamh iad, agus tháinic an marcach agus a chapall go</span>
<lb n="4016"/><span>d-tí an teach ar dhubhairt an fear marbh leis 'nuair thar-</span>
<lb n="4017"/><span>raing sé as an loch é a dhul ann.  Bhuail sé an dorus,</span>
<lb n="4018"/><span>agus leigeadh isteach é.</span></p>
<lb n="4019"/>
<lb n="4020"/><p><span>Tá gnás ameasg na sean-mhnáibh gan scuab caithte a</span>
<lb n="4021"/><span>chaitheamh amach le faitchíos go n-deunfadh na daoine</span>
<lb n="4022"/><span>maithe capaill díobh.  Dóghann siad iad.</span>
<lb n="4023"/></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="4024"/><p><span>Aisling an Mheisgtheoir.</span></p>
<lb n="4025"/>
<lb n="4026"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="4027"/>
<lb n="4028"/><p><span>Aisling a rinne mé aréir</span>
<lb n="4029"/><span>Air leaba 's mé in mo shuan,</span>
<lb n="4030"/><span>Tháinic sin chugam an spéir bhean,</span>
<lb n="4031"/><span>Ainnir na g-craobh fholt donn;</span></p>
<lb n="4032"/>
<lb n="4033"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="4034"/>
<lb n="4035"/><p><span>Mo rún do leig mise léithe;</span>
<lb n="4036"/><span>A samhail níos léir dham 'sa t-slighe.</span>
<lb n="4037"/><span>D'éirigh mé suas in mo léine,</span>
<lb n="4038"/><span>'Gus lean mé an phéarla mnaoi.</span></p>
<lb n="4039"/>
<lb n="4040"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="4041"/>
<lb n="4042"/><p><span>Síos thríd an m-baile go léir,</span>
<lb n="4043"/><span>A's thart thrí Bheul-an-Ath',</span>
<lb n="4044"/><span>Tháinic mé isteach i d-teach ann,</span>
<lb n="4045"/><span>Teach in a n-díoladaois lionn do ghnáth;</span></p>
<lb n="4046"/>
<lb n="4047"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="4048"/>
<lb n="4049"/><p><span>Budh é sin féin an lionn daor;</span>
<lb n="4050"/><span>Glaoidh mé chuig cárta dighe,</span>
<lb n="4051"/><span>I g-cuideachta a chéile araon.</span>
<lb n="4052"/><span>"Íoc air an lionn," a dubhairt sí,</span></p>
<lb n="4053"/>
<lb n="4054"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="4055"/>
<lb n="4056"/><p><span>"Is mithid dom díoluigheacht d'fhágail;</span>
<lb n="4057"/><span>Aithnighim air choileach an tighe</span>
<lb n="4058"/><span>Nach fada go n-éireochaidh lá."</span>
<lb n="4059"/><span>"An é sin faisiun do thighe,</span></p>
<lb n="4060"/>
<lb n="4061"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="4062"/>
<lb n="4063"/><p><span>An díoluigheacht d'fhághail air an g-clár?"</span>
<lb n="4064"/><span>"Is é sin faisiun mo mo thighe,</span>
<lb n="4065"/><span>An díoluigheacht d'fhagháil air an g-clár,</span>
<lb n="4066"/><span>Is ní fhágfaidh tú an teach amach choidhch'</span></p>
<lb n="4067"/>
<lb n="4068"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="4069"/>
<lb n="4070"/><p><span>Go d-tugfaidh tú díol 'san lionn."</span>
<lb n="4071"/><span>Ghlaoidh sí air mhac fir an an tighe</span></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="4072"/><p><span>(Ní failligheach a bhí ann a cás)</span>
<lb n="4073"/><span>Níor tharraing sé air acht a bhríste.</span></p>
<lb n="4074"/>
<lb n="4075"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="4076"/>
<lb n="4077"/><p><span>Gur rug sé air mhaide in a láimh.</span>
<lb n="4078"/><span>Gach stróinse dá d-tiocfadh 'un an tighe</span>
<lb n="4079"/><span>('S mise ag tabhairt díol 'san lionn),</span>
<lb n="4080"/><span>Buailidh an fear meirbh gan díol,</span></p>
<lb n="4081"/>
<lb n="4082"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="4083"/>
<lb n="4084"/><p><span>'S na ceilidh air pianta báis,</span>
<lb n="4085"/><span>'Nuair chualas mo thiomna 'gá dheunadh,</span>
<lb n="4086"/><span>'S is failligheach a's bhí mé in a cás,</span>
<lb n="4087"/><span>Faoi an asna do thug mé dhó an sgian,</span></p>
<lb n="4088"/>
<lb n="4089"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="4090"/>
<lb n="4091"/><p><span>Agus chuadhas de chéim air an sráid.</span>
<lb n="4092"/><span>Buaileadh na drumaidh go h-árd;</span>
<lb n="4093"/><span>Chuaidh na saigheadúir air ghárda an righ;</span>
<lb n="4094"/><span>Agus shaoilfeá gur budh é Droichead Beul'-Atha</span></p>
<lb n="4095"/>
<lb n="4096"/><p><span>XI.</span></p>
<lb n="4097"/>
<lb n="4098"/><p><span>A bhí bhriste an t-am sin d'oidhch'.</span>
<lb n="4099"/><span>'Nuair fuair mé mo chos air an tráigh,</span>
<lb n="4100"/><span>Thug mé an "seársa buidhe";</span>
<lb n="4101"/><span>Níor ghéill mé do chomhrádh na mná,</span>
<lb n="4102"/><span>No gur bhailigh mé Árd clann rígh.</span></p>
<lb n="4103"/>
<lb n="4104"/><p><span>An t-sean bhean liath.</span></p>
<lb n="4105"/>
<lb n="4106"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="4107"/>
<lb n="4108"/><p><span>A' teacht a bhaile dom a's mé tuirseach tairngthe,</span>
<lb n="4109"/><span>An ceathramhadh lá sul chuaidh an cogadh síor,</span>
<lb n="4110"/><span>"Cia shé an fear meataidh?  No an bacach tá tú?</span>
<lb n="4111"/><span>No a n-deunfá cliamhnas le sean-bhean liath?"</span></p>
<lb n="4112"/>
<lb n="4113"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="4114"/>
<lb n="4115"/><p><span>Bhreathnuigh mé tharm agus righneas gáire;</span>
<lb n="4116"/><span>Má tá an pursa láidir teann aniar,</span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="4117"/><p><span>Is mise i m-bannaidh faoi an t-am so amárach,</span>
<lb n="4118"/><span>Go m-beidh tú sásta no gur mór do dhíol.  (a)</span></p>
<lb n="4119"/>
<lb n="4120"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="4121"/>
<lb n="4122"/><p><span>Nár mhaith an mhaise sin do'n chailligh ghránda,</span>
<lb n="4123"/><span>Chuir sí a lámh in a pursa siar,</span>
<lb n="4124"/><span>"Tabhair seo leat agus ná feiceadh cách é;</span>
<lb n="4125"/><span>'S tá cuid na h-eaglaise ann so do dhiaigh,"</span></p>
<lb n="4126"/>
<lb n="4127"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="4128"/>
<lb n="4129"/><p><span>"An nidh beag eile úd nar chóir dhuinn tracht air,</span>
<lb n="4130"/><span>Fill a's fág thusa do bhean do dhiaigh.</span>
<lb n="4131"/><span>Dean céile leapa díom a's beidh mé sásta,</span>
<lb n="4132"/><span>A's gheobhar sláinte righ-mhaith mo dhiaigh."</span></p>
<lb n="4133"/>
<lb n="4134"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="4135"/>
<lb n="4136"/><p><span>Casadh an sagart dom air lár a' bhóthair,</span>
<lb n="4137"/><span>Agus thug mé fuagra dhó leis an g-cás;</span>
<lb n="4138"/><span>"Is truagh liom d'aicíd, a dhuine mhódhmhair,</span>
<lb n="4139"/><span>Go deimhin d'fhág tusa 'mach ár riaghail."</span></p>
<lb n="4140"/>
<lb n="4141"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="4142"/>
<lb n="4143"/><p><span>"Fill a bhaile arís, a pheacaigh gránna,</span>
<lb n="4144"/><span>Is measa tá tú 'ná an té bhraith Dia;</span>
<lb n="4145"/><span>'S feuch gur bean a bhain an t-ubhall 'san ngáirdín,</span>
<lb n="4146"/><span>A's cuir cúl do láimhe leis an g-cailligh liath."</span></p>
<lb n="4147"/>
<lb n="4148"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="4149"/>
<lb n="4150"/><p><span>Nach maith a facas duit, a shagairt ró-mhaith.</span>
<lb n="4151"/><span>Mo cheathrar páisdigh a bheith a' gul mo dhiaigh,</span>
<lb n="4152"/><span>Agus máithrín dheas aca a bhí múinte tógtha,</span>
<lb n="4153"/><span>'S go m-budh mhór an cliú dom í a fhagháil ariamh.</span></p>
<lb n="4154"/>
<lb n="4155"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="4156"/>
<lb n="4157"/><p><span>Budh fheárr liom ceangailte de loing trí ráithe,</span>
<lb n="4158"/><span>A's a bheith leat na tráithte gan blas de'n bhiadh,</span>
<lb n="4159"/><span>'Ná mé bheith ceangailte le cailligh ghránda,</span>
<lb n="4160"/><span>No cia an chaoi a bh-fáisginn í liom aniar?</span></p>
<lb n="4161"/>
<lb n="4162"/><p><span>(a) No gur mór do dhíol </span>
<lb n="4163"/></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="4164"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="4165"/>
<lb n="4166"/><p><span>"Ní cailleach mise, acht is cailín óg me</span>
<lb n="4167"/><span>Fuair sgoil a's fóghluim i d-tús mo shaoghail;</span>
<lb n="4168"/><span>Dá mairfeadh mo dhada dhom go h-am mo phósta</span>
<lb n="4169"/><span>Do bheidhinn i g-cóisde le clainn a' righ."</span></p>
<lb n="4170"/>
<lb n="4171"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="4172"/>
<lb n="4173"/><p><span>"Bhí sé 'n-a admiral le fleet Rígh Seorsa,</span>
<lb n="4174"/><span>Agus is iomdha cósda ann ar sheas sé ariamh;</span>
<lb n="4175"/><span>Bliadhain as an taca seo do chuir mé i g-comhra é,</span>
<lb n="4176"/><span>A's 's sin é an t-ádhbhar le'r fhás mé liath."</span></p>
<lb n="4177"/>
<lb n="4178"/><p><span>XI.</span></p>
<lb n="4179"/>
<lb n="4180"/><p><span>"Da bh-fuighinn bean coimhdeacht i d-tús an fhoghmhair,</span>
<lb n="4181"/><span>Rachfainn a chómhnuidhe go Condae an Cláir;</span>
<lb n="4182"/><span>Ta dearbhráthair athair dom in acfuinn mhóir ann,</span>
<lb n="4183"/><span>Agus bheidhinn i g-cóisde freis gach uile lá."</span></p>
<lb n="4184"/>
<lb n="4185"/><p><span>XII.</span></p>
<lb n="4186"/>
<lb n="4187"/><p><span>"Chaith mé an t-Sionáinn, gídh go m-budh mhór an léim é;</span>
<lb n="4188"/><span>Agus thug mé an réim liom as Baile-an-Chláir; (a)</span>
<lb n="4189"/><span>'Nuair bheidheadh bodaigh eile 'gus a g-cosa preuchta, (b)</span>
<lb n="4190"/><span>Bhidhinn go h-aereach in mo dhiallaidh áird."</span></p>
<lb n="4191"/>
<lb n="4192"/><p><span>XIV.</span></p>
<lb n="4193"/>
<lb n="4194"/><p><span>"Sgríobhfainn litir agus léighfinn Bíobla,</span>
<lb n="4195"/><span>An lá cuireadh draoidheacht orm budh mhaith mo ghleus;</span>
<lb n="4196"/><span>Bhí culaidh gheal orm agus scaf (e) dubh síoda,</span>
<lb n="4197"/><span>'S budh dheas an faoileann (d) mé 'san m-bealach rómhat."</span></p>
<lb n="4198"/>
<lb n="4199"/><p><span>XV.</span></p>
<lb n="4200"/>
<lb n="4201"/><p><span>Búclaidh airgid in mo bhróga a' gíosgadh,</span>
<lb n="4202"/><span>'S mo h-ata ciar-donn (e) air dath na sméar,</span>
<lb n="4203"/><span>Cia'n mhaith sin a's mo cháil faoi an saoghal</span>
<lb n="4204"/><span>Gurb' sean-bhean liath mé a chaill a ciall."</span>
<lb n="4205"/></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="4206"/><p><span>Coinnleach Glas an Fhoghmhair.</span></p>
<lb n="4207"/>
<lb n="4208"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="4209"/>
<lb n="4210"/><p><span>Air choinnleach ghlas an fhóghmhair, a stóirín iseadh dhearc</span>
<lb n="4211"/><span>mé thú,</span>
<lb n="4212"/><span>Budh dheas do sheasamh i m-bhróga', 's budh righ-dheas do</span>
<lb n="4213"/><span>leagain súl,</span>
<lb n="4214"/><span>Do ghruadh budh dheirge 'ná an rósa, a's do chúilín bhí</span>
<lb n="4215"/><span>fighte dlúth,</span>
<lb n="4216"/><span>'S é mo leun géur gan mé a's tú pósda, no air bhórd na</span>
<lb n="4217"/><span>luinge ag dul anonn.</span></p>
<lb n="4218"/>
<lb n="4219"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="4220"/>
<lb n="4221"/><p><span>D'éirigh mé Dia Céadaoin, dar liom féin, bhí an mhaidin</span>
<lb n="4222"/><span>fuar,</span>
<lb n="4223"/><span>Cia d'fheicfinn in a léine acht mo chéad-searc a's i faoi</span>
<lb n="4224"/><span>ghruaim,</span>
<lb n="4225"/><span>Dhruideamar le chéile a's dá bh-féidfimís geabhfamaois</span>
<lb n="4226"/><span>in suain,</span>
<lb n="4227"/><span>A's budh é dúbhshlán d'fhearaibh Eireann mo chéad-searc a</span>
<lb n="4228"/><span>chongbháil uaim.</span></p>
<lb n="4229"/>
<lb n="4230"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="4231"/>
<lb n="4232"/><p><span>Díomadh Righ na h-Aoine do'n té a dhíbir mo ghrádh i</span>
<lb n="4233"/><span>bh-fad uaim,</span>
<lb n="4234"/><span>Gan neart a'm dul 'n-a gaobhar lá saoire ná go moch</span>
<lb n="4235"/><span>Dia Luain;</span>
<lb n="4236"/><span>Dá m-beidh sé ag báistigh choidhche, a's go síorruigh a' cur</span>
<lb n="4237"/><span>sneachta i d-tuadh,</span>
<lb n="4238"/><span>Le mo mhian dá bh-faghainn cead síneadh bheidhinn comh</span>
<lb n="4239"/><span>aoibhinn leis an eala air cuain.</span></p>
<lb n="4240"/>
<lb n="4241"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="4242"/>
<lb n="4243"/><p><span>Is truagh gan mise 'm'éinín is deas a léimfinn ó thom</span>
<lb n="4244"/><span>go tom,</span>
<lb n="4245"/><span>Nó 'm'eascuin air Loch Éirne, is deas do shnámhfainn í ó</span>
<lb n="4246"/><span>chuan go cuan,</span></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="4247"/><p><span>Léighfinn-se glan Ghaedhilge a's sgríobhfainn í le bárr</span>
<lb n="4248"/><span>mo phinn,</span>
<lb n="4249"/><span>'S ní fhéidim comhrádh a dheanadh le 'na éadtroma a's tá</span>
<lb n="4250"/><span>mo cheann.</span></p>
<lb n="4251"/>
<lb n="4252"/><p><span>Tómhasanna.</span></p>
<lb n="4253"/>
<lb n="4254"/><p><span>Chonnaic mé chugam thríd an locán,</span>
<lb n="4255"/><span>Tadhg O Lupán agus a chos tinn,</span>
<lb n="4256"/><span>Bárr a bhróige air poll a thóna,</span>
<lb n="4257"/><span>Agus a dhá shúil mhóra a' dul as a cheann?</span></p>
<lb n="4258"/>
<lb n="4259"/><p><span>Athadán no frog air snamh.</span></p>
<lb n="4260"/>
<lb n="4261"/><p><span>Dá chliadh cloiche fúagh fhada,</span>
<lb n="4262"/><span>Dá loch uisge a's muing ós a g-cionn?</span></p>
<lb n="4263"/>
<lb n="4264"/><p><span>Ceann aghaidh an duine.</span></p>
<lb n="4265"/>
<lb n="4266"/><p><span>Is beag é, is mór é,</span>
<lb n="4267"/><span>Is é caipín mo dhada é?</span></p>
<lb n="4268"/>
<lb n="4269"/><p><span>Poll toiteachán.</span></p>
<lb n="4270"/>
<lb n="4271"/><p><span>Trí muca dubha duradán</span>
<lb n="4272"/><span>Air shliabh fagha faradán?</span></p>
<lb n="4273"/>
<lb n="4274"/><p><span>Trí cruacha móna.</span></p>
<lb n="4275"/>
<lb n="4276"/><p><span>Geárr fhear beag gímeadach gaimeadach,</span>
<lb n="4277"/><span>A's cuireann sé an coill air crith?</span></p>
<lb n="4278"/>
<lb n="4279"/><p><span>Figheadóir.</span></p>
<lb n="4280"/>
<lb n="4281"/><p><span>Anairt a righneadh, agus ní de lín,</span>
<lb n="4282"/><span>Do inghean righ a rugadh le buadh;</span>
<lb n="4283"/><span>Tá sgáile na gréine trí n-a taobh,</span>
<lb n="4284"/><span>Agus tá sí gan sníomh geal' (a) ná tuar'? (b)</span></p>
<lb n="4285"/>
<lb n="4286"/><p><span>(c) Ag sgamal a bhios air an laogh</span>
<lb n="4287"/><span>'nuair beirtear é.</span>
<lb n="4288"/></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="4289"/><p><span>An Chiaróg, an dardaol, agus an priom-</span>
<lb n="4290"/><span>pollán.</span></p>
<lb n="4291"/>
<lb n="4292"/><p><span>An t-am a bhí Íosa ag teitheadh ó'n dream a bhí ag</span>
<lb n="4293"/><span>braith air, thárla dhó go n-deachaidh sé trí ghort ann a raibh</span>
<lb n="4294"/><span>síoladóir ag cur síl chruithneachta.  Dubhairt a dheisciobail</span>
<lb n="4295"/><span>leis an tsíoladóir dá bh-fiafróchadh aon duine dhé ar</span>
<lb n="4296"/><span>chuaidh Íosa as Nasaret an tslighe sin, an freagradh so</span>
<lb n="4297"/><span>a thabhairt dó, "Chuaidh sé thríd, an t-am a bhidhmid-ne ag</span>
<lb n="4298"/><span>cur síl ann."  Lá air n-a mhárach chuaidh an feilméire</span>
<lb n="4299"/><span>amach ag amharc air an ngort air fhaitchios go n-deunfadh</span>
<lb n="4300"/><span>eunlaith an aeir foghladh air.  Ghabh iongantas é 'nuair</span>
<lb n="4301"/><span>chonnaic sé an chruithneacht apuighthe buidhe air dhath an óir</span>
<lb n="4302"/><span>agus í ion-bhainte.  Ghoir an feilméire air a mheithiol</span>
<lb n="4303"/><span>carráin a thabhairt leo agus an chruithneacht a gheárradh.</span>
<lb n="4304"/><span>Chomh fhada agus bhidheadar dá gearradh thárla do na bratha-</span>
<lb n="4305"/><span>dóiribh a dhul thríd.  D'fhiafruighdear de'n fhear arbh leis</span>
<lb n="4306"/><span>an gort an bh-faca sé Íosa as Nasaret air dul an t-slighe</span>
<lb n="4307"/><span>sin.  D'fhreagair an feilméire iad agus dubhairt mar</span>
<lb n="4308"/><span>dubhradh leis.</span></p>
<lb n="4309"/>
<lb n="4310"/><p><span>"Chuaidh sé thríd an gort so 'nuair a bhidhmid-ne ag cur</span>
<lb n="4311"/><span>na cruithneachta thámaoid a' baint a n-diu."</span></p>
<lb n="4312"/>
<lb n="4313"/><p><span>Chuir an chiaróg a ceann amach as poll agus dubhairt,</span>
<lb n="4314"/><span>"Andé, andé," le fios a thabhairt dóibh gur chuaidh Íosa</span>
<lb n="4315"/><span>thart an lá roimhe sin.  Comh fhada agus bhidheadar ag caint</span>
<lb n="4316"/><span>leis an g-ciaróig, chuir an dardaol a cheann amach as poll</span>
<lb n="4317"/><span>eile agus dubhairt, "Geur, geur, geur," trí uaire, le</span>
<lb n="4318"/><span>meamhrughadh dhóibh dá leanfadaois Íosa go geur go bh-fuigh-</span>
<lb n="4319"/><span>fidís greim air.  "Ó, bhó, bhó.  Bruith agus dóghadh agus</span></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="4320"/><p><span>losgadh ort," ars an priompollán, óir bhí faitchios air</span>
<lb n="4321"/><span>go d-tuigfidís lucht na bratha na briathra a dubhradh leo,</span>
<lb n="4322"/><span>agus go leanfadaois go geur Íosa le greim d'fhághail</span>
<lb n="4323"/><span>air.  Tá sé 'n-a chleachtadh fós ameasg muinntire Iar-gCon-</span>
<lb n="4324"/><span>nacht an uair a thigeann dardaol isteach i d-teach air bith</span>
<lb n="4325"/><span>ann, rith air an tlúgh, splanc dhearg a ghabhail leis, é a</span>
<lb n="4326"/><span>shéideadh, agus é a leagaint air an dardaol le n-a dhóghadh;</span>
<lb n="4327"/><span>ag rádh 'san am ceudna, "Peacaidh an lae, mo shaoghail,</span>
<lb n="4328"/><span>agus mo sheacht sinnsear ort."  'Nuair faghthar greim</span>
<lb n="4329"/><span>air chiaróig baintear an ceann dí agus abraighthear na</span>
<lb n="4330"/><span>briathra ceudna a dubhairt sí féin, "Andé, andé," le linn</span>
<lb n="4331"/><span>an ceann a bhaint dí.  Acht ní dheuntar aon droch-nidh</span>
<lb n="4332"/><span>leis an b-priompollán i ngeall air an truaigh a bhí aige</span>
<lb n="4333"/><span>d'ár Slánuightheóir 'nuair a bhí sé ag teitheadh ó na</span>
<lb n="4334"/><span>Iúdaidhibh.</span></p>
<lb n="4335"/>
<lb n="4336"/><p><span>Orthanna.</span></p>
<lb n="4337"/>
<lb n="4338"/><p><span>1 — Ortha Coisgthe Fola.</span></p>
<lb n="4339"/>
<lb n="4340"/><p><span>Is beannuighthe ainm an fhir a sgoilt croidhe an laoigh ghil,</span>
<lb n="4341"/><span>Is maith an nidh tháinic as, fuil, fíon, agus fíoruisge.</span>
<lb n="4342"/><span>In ainm an Athar stop an fhuil; Sancti taraidh dá chobhair.</span>
<lb n="4343"/><span>Spiritus Sancte, stop an fhuil tá ag teacht go treun.</span></p>
<lb n="4344"/>
<lb n="4345"/><p><span>2 — Ortha an Ruaidh.</span></p>
<lb n="4346"/>
<lb n="4347"/><p><span>Ruadh ramhar cúl connáideach,</span>
<lb n="4348"/><span>D'iarr Colm Cille de Chathach,</span>
<lb n="4349"/><span>Ciard a leigheasfar an Ruadh?</span>
<lb n="4350"/><span>Nimh a chur air g-cúl agus an t-at a chur air lár,</span>
<lb n="4351"/><span>Gan de bhrigh 'san Ruadh an oiread a bheith slán.</span>
<lb n="4352"/></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="4353"/><p><span>3 — Ortha an tachtha.</span></p>
<lb n="4354"/>
<lb n="4355"/><p><span>Antráth digh, a Bhrighid, tar agus fóir.</span></p>
<lb n="4356"/>
<lb n="4357"/><p><span>4 — Ortha an Bhraoinín.</span></p>
<lb n="4358"/>
<lb n="4359"/><p><span>Ortha a chuir Muire dá Mac</span>
<lb n="4360"/><span>Air shúil bhradáin i líon, air mhodh, air dheilg, air choilg,</span>
<lb n="4361"/><span>Air shliseog i g-crann, air shlatoig i g-coill,</span>
<lb n="4362"/><span>Gan smál, gan fiun ná ceo.</span>
<lb n="4363"/><span>In nomine Patris et Filii.</span></p>
<lb n="4364"/>
<lb n="4365"/><p><span>5 — No mar so. —</span></p>
<lb n="4366"/>
<lb n="4367"/><p><span>Ortha air chobh, air bhrobh, air bhraoinín,</span>
<lb n="4368"/><span>Air shlat bhinn na gaba, air shliseoig na g-crann,</span>
<lb n="4369"/><span>Mac Mhuire do do thabhairt slán,</span>
<lb n="4370"/><span>Gan ceo, gan anfá, gan ídh.</span></p>
<lb n="4371"/>
<lb n="4372"/><p><span>6 — Ortha le a g-coisgthear Madadh le duthcus.</span></p>
<lb n="4373"/>
<lb n="4374"/><p><span>Coisgim cú a bh-fuil nimh air;</span>
<lb n="4375"/><span>Cuirim nimh air neimh-bhrigh;</span>
<lb n="4376"/><span>'S é dubhairt Pádruig uair nó trí,</span>
<lb n="4377"/><span>In nomine Patris et Filii.</span></p>
<lb n="4378"/>
<lb n="4379"/><p><span>7 — Ortha an Fiabhruis bhig.</span></p>
<lb n="4380"/>
<lb n="4381"/><p><span>Ortha a chur Muire dá mac,</span>
<lb n="4382"/><span>I bh-fideán i d-troim leis a n-diaidh cinn a thogbháil dhiot,</span>
<lb n="4383"/><span>Sileadh Muire, sileadh Dé, sileadh Órán ó é,</span>
<lb n="4384"/><span>Sileadh an Spioraid Naoimh ó neamh</span>
<lb n="4385"/><span>Leis an ngár ghalra a thógbháil d'inchinn do chinn,</span>
<lb n="4386"/><span>Crith cos agus lámh agus slán tinneas cinn.</span></p>
<lb n="4387"/>
<lb n="4388"/><p><span>8 — Ortha an diaidh fhiacail.</span></p>
<lb n="4389"/>
<lb n="4390"/><p><span>Chuaidh Peadar go sruth-for-lán;</span>
<lb n="4391"/><span>Tháinic Críost ós a chionn.</span>
<lb n="4392"/><span>"Cia'rd sin ort a Pheadair?</span>
<lb n="4393"/><span>"Ó, m'fhiacail ata tinn."</span>
<lb n="4394"/></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="4395"/><p><span>"Éirigh a Pheadair 's bí slán;</span>
<lb n="4396"/><span>Ní thusa acht feara Fháil."</span>
<lb n="4397"/><span>Aon duine a ghéillfeas nó a déarfadh an ortha,</span>
<lb n="4398"/><span>Ní bheidheadh i n-diaigh na h-ortha diaidh in aon deud</span>
<lb n="4399"/><span>amháin.</span>
<lb n="4400"/><span>In ainm an Athar agus an Mhic agus an Spioraid</span>
<lb n="4401"/><span>Naoimh.  Amen.</span></p>
<lb n="4402"/>
<lb n="4403"/><p><span>Ag magadh faoi an ortha shuas righne fear dárbh' ainm Seumas an ortha</span>
<lb n="4404"/><span>a leanas:—</span></p>
<lb n="4405"/>
<lb n="4406"/><p><span>Ortha a chuir Seumas do Diarmuid,</span>
<lb n="4407"/><span>Ortha gan iarraidh gan athchuinge,</span>
<lb n="4408"/><span>"An diaidh atá in do chlár fhiacail</span>
<lb n="4409"/><span>A bheith 'san bh-fiacal is fuide siar in do charbad."</span></p>
<lb n="4410"/>
<lb n="4411"/><p><span>9 — "Ortha Mhuire," a deirtear do mhnáibh in a luighe seoil.</span>
<lb n="4412"/><span>Dís a casadh orm, Cabhair agus Críost;</span>
<lb n="4413"/><span>Mar rug Anna Muire, a's mar rug Muire Críost;</span>
<lb n="4414"/><span>Mar rug Eilís Eóin Baisde, gan dith coise ná láimh',</span>
<lb n="4415"/><span>Fóir air an m-bean, a Mhic.  Fóir féin í, a Mháthair,</span>
<lb n="4416"/><span>Ó's tú rug an Mac.  Tabhair an ghein ó'n g-cnáimh,</span>
<lb n="4417"/><span>Agus go m-budh slán a bheidheas an bhean.</span></p>
<lb n="4418"/>
<lb n="4419"/><p><span>10 — Dán a deirtear ag dul thart leis an g-Crios Brighide.</span></p>
<lb n="4420"/>
<lb n="4421"/><p><span>Crios Brighide na g-cros,</span>
<lb n="4422"/><span>Crios na g-ceithre g-cros,</span>
<lb n="4423"/><span>Crios le ar geineadh Críost,</span>
<lb n="4424"/><span>Críostaighe a geineadh as.</span>
<lb n="4425"/><span>Eirigh suas a bhean an tighe</span>
<lb n="4426"/><span>Agus gabh trí h-uaire amach.</span>
<lb n="4427"/><span>In ainm an Athar agus an Mhic agus an Spioraid</span>
<lb n="4428"/><span>Naoimh.  Amen.</span></p>
<lb n="4429"/>
<lb n="4430"/><p><span>11 — Ortha in aghaidh Easbhaidh, agus c.</span></p>
<lb n="4431"/>
<lb n="4432"/><p><span>Marbhuigheann m'ortha easbaidh bruth,</span>
<lb n="4433"/><span>Eachmaidh nádh, eachmaidh nádh;</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="4434"/><p><span>Gach cnuimh i n-déid, agus gach péist</span>
<lb n="4435"/><span>A m-bidheann nimh ann.</span>
<lb n="4436"/><span>In ainm an Athar agus an Mhic, & an Spioraid Naoimh.</span>
<lb n="4437"/><span>In onóir do Dhia agus do'n Mhaighdin ghlórmhar,</span>
<lb n="4438"/><span>do Bhainrioghain na n-easbadh.</span></p>
<lb n="4439"/>
<lb n="4440"/><p><span>12 — Ortha Choilim Cille, no Ortha na Seilge.</span></p>
<lb n="4441"/>
<lb n="4442"/><p><span>Ortha a chuir Colm Cille, le toil Righ Neimhe,</span>
<lb n="4443"/><span>Air bhéim súl, air urchóid chnuic (a), air sheálg agus ae (b).</span>
<lb n="4444"/><span>Leigheas ó neimh air an m-ball dubh tá in aice an chléibh,</span>
<lb n="4445"/><span>Air an leic le a m-bogthar na h-aedhe (aeabhaidh)</span>
<lb n="4446"/><span>Le grása Mhic Mhuire, a's le mhiorbhuile Mhic Dé,</span>
<lb n="4447"/><span>Leigheas na colna a's an anál bheith réidh.</span></p>
<lb n="4448"/>
<lb n="4449"/><p><span>13 — Ortha an Tromluidhe.</span>
<lb n="4450"/><span>(As Árainn Mhóir.)</span></p>
<lb n="4451"/>
<lb n="4452"/><p><span>An Triur is sine, an Triur is óige,</span>
<lb n="4453"/><span>An Triur is treise i bh-flaithis na glóire,</span>
<lb n="4454"/><span>An t-Athair, an Mac a's an Spioraid Naomh,</span>
<lb n="4455"/><span>Dom' shábháil, a's dom' ghárdáil ó nocht go d-tí</span>
<lb n="4456"/><span>bliadhain,</span>
<lb n="4457"/><span>Agus ó 'nocht fhéin.  In ainm an Athar, agus c.</span></p>
<lb n="4458"/>
<lb n="4459"/><p><span>14 — Ortha Seirce.</span></p>
<lb n="4460"/>
<lb n="4461"/><p><span>Ortha a chuir Muire in im,</span>
<lb n="4462"/><span>Ortha seirce a's síor-ghrádha,</span>
<lb n="4463"/><span>Nár stadaidh do cholainn acht d'aire bheith orm,</span>
<lb n="4464"/><span>Go leanfaidh do ghrádh mo ghnaoi,</span>
<lb n="4465"/><span>Mar leanas an bhó an laogh,</span>
<lb n="4466"/><span>Ó'n lá so go h-uair mo bháis.</span></p>
<lb n="4467"/>
<lb n="4468"/><p><span>15 — Ortha in aghaidh Deamhain Aéir.</span></p>
<lb n="4469"/>
<lb n="4470"/><p><span>Glacamaoid le n-a g-coimirce,</span>
<lb n="4471"/><span>Agus diultamaoid d'á n-imirce;</span></p>
<lb n="4472"/>
<lb n="4473"/><p><span>(a) Urchóid ó lucht na g-cnuc .i. an Sluadh Sidhe.</span>
<lb n="4474"/><span>(b) No sealgas ae, i.e., Tinneas na n-aedh.</span>
<lb n="4475"/></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="4476"/><p><span>A g-cúl linn agus a n-aghaidh uainn.</span>
<lb n="4477"/><span>In ainm an Athar agus an Mhic agus an Spioraid</span>
<lb n="4478"/><span>Naomh.  Amen.</span></p>
<lb n="4479"/>
<lb n="4480"/><p><span>16 — An Chaochfach Ghamhna.</span></p>
<lb n="4481"/>
<lb n="4482"/><p><span>Cailleach astigh agus cléireach amuigh — "Goideadh na</span>
<lb n="4483"/><span>ba uainn," ar san chailleach.  "Go sliabh Beacht leo," ar </span>
<lb n="4484"/><span>san cléireach.</span></p>
<lb n="4485"/>
<lb n="4486"/><p><span>D'imthigh siad agus bhidheadar aig imtheacht gur casadh</span>
<lb n="4487"/><span>tobar fíor-uisge leo.  D'ísligh siad síos agus d'ól siad</span>
<lb n="4488"/><span>trí bhaslacha dhe in ainm an Athar agus an Mhic agus an</span>
<lb n="4489"/><span>Spioraid Naoimh agus air deagh uair.  Chaith siad trí bhaslacha</span>
<lb n="4490"/><span>uatha dhe, thugadar trí bhaslacha leo dhe.  D'imthigh siad agus</span>
<lb n="4491"/><span>bhidheadar aig imtheacht agus casadh tom biolair dóibh.  D'ith</span>
<lb n="4492"/><span>siad trí ghreim dhe in ainm an Athar agus an Mhic agus an</span>
<lb n="4493"/><span>Spioraid Naoimh agus air deagh uair.  Chaith siad trí ghreim</span>
<lb n="4494"/><span>uatha dhe, agus thugadar trí ghreim leo dhe.  D'imthigh siad</span>
<lb n="4495"/><span>leo agus casadh teach mór dóibh.  D'ísligh an chailleach síos</span>
<lb n="4496"/><span>air a leath ghlúin dheas agus rug sí inghean.  "Inghean</span>
<lb n="4497"/><span>Mhaoil Lobhra" ars an chailleach.  "Ní h-eadh, acht inghean</span>
<lb n="4498"/><span>naomh agus Chiaráin í," ars an cléireach.  "Ná fiosruighidh</span>
<lb n="4499"/><span>dhíom-sa," ars an inghean, "acht fiosruighidh dhíobh féin."</span>
<lb n="4500"/><span>"Tá naomh maith, Maol Lobhra, i Sliabh Bachta ó thuaidh.  Má's</span>
<lb n="4501"/><span>é bhur roghain í do thabhairt libh no í d'fhágbhail."  "Is é ár</span>
<lb n="4502"/><span>roghain an méid a chailleamar d'fhagháil.  Cá bhfuil maith</span>
<lb n="4503"/><span>maoin daoineadh an bhaile seo?  Tá siad a bh-fód eidir dhá</span>
<lb n="4504"/><span>fhód agus i ród eidir dhá ród."</span></p>
<lb n="4505"/>
<lb n="4506"/><p><span>Coiglimíd an teine seo agus deunamuid tulacha glasa</span>
<lb n="4507"/><span>de raithneachaibh ruaidh, nach bh-feicfeadh an aregi agus</span>
<lb n="4508"/><span>nach bh-fuigheadh an sluagh muna bh-fághaidh Naomh Patrún</span>
<lb n="4509"/><span>Padraic nó teachtaire dilis as na flaithis é.</span></p>
<lb n="4510"/>
<lb n="4511"/><p><span>Cuirim glas siobán air bheul giarán, air chosaibh con,</span>
<lb n="4512"/><span>air bhosaibh ban, air chú gaoithe, air míolta sighe, air phéistibh</span>
<lb n="4513"/><span>cnoc agus gleanna, air áit air bith i n-aithriseochaidh mise</span>
<lb n="4514"/><span>mo sgeul ó an am seo go dh-tí an t-am seo amárach."</span>
<lb n="4515"/></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="4516"/><p><span>Fáilte an Dhomhnaigh</span></p>
<lb n="4517"/>
<lb n="4518"/><p><span>Go m-beannuighthear duit, a Chrois, a bhuinneán ghlégil, úir;</span>
<lb n="4519"/><span>Go m-beannuighthear duit, a chrainn le ar céasadh Críost;</span>
<lb n="4520"/><span>Go m-beannuighthear duit arís air ais, a Righ a síneadh</span>
<lb n="4521"/><span>air an g-crois.</span>
<lb n="4522"/><span>Impidhe a chuirim ort, gach smál peacaidh dá bh-fuil air an</span>
<lb n="4523"/><span>anam</span>
<lb n="4524"/><span>A leagain air an g-colainn, ó 'sí righne an choir,</span>
<lb n="4525"/><span>Fáilte an Domhnaigh a n-diaigh na seachtmhaine;</span>
<lb n="4526"/><span>Lá breágh saoire d'órduigh Críost duinn le ár n-anam</span>
<lb n="4527"/><span>do dheunadh.</span>
<lb n="4528"/><span>Corruigh do chos go moch un (chum) an Aifrinn,</span>
<lb n="4529"/><span>Corruigh do bheul air na bhriathraibh beannuighthe;</span>
<lb n="4530"/><span>Corruigh do mheura air slabhraibh na h-anma;</span>
<lb n="4531"/><span>Fosgail do chroidhe agus sgaoil an ghangaid as;</span>
<lb n="4532"/><span>Breathnuigh suas air Mhac na banaltra,</span>
<lb n="4533"/><span>Ó 'sé féin is feárr a cheannaigh sin.</span>
<lb n="4534"/><span>A Mhaighdean ghlórmhar, mhodhmhar, mhaiseach,</span>
<lb n="4535"/><span>Is tú mo stór, mo lón, 's mo thaisge;</span>
<lb n="4536"/><span>Is tú an reult eolais rómham 'san m-bealach;</span>
<lb n="4537"/><span>Air shleibh na n-deor go m-budh thú mo charaid;</span>
<lb n="4538"/><span>Deun dom treor, tá an tóir air an b-peacach;</span>
<lb n="4539"/><span>Fliuch mo ghruadh le grádh air an Athair;</span>
<lb n="4540"/><span>Nigh mo lámha as smál na b-peacadh,</span>
<lb n="4541"/><span>A's air uair mo bháis go n-abróchadh mé an phaidir.  Amen.</span></p>
<lb n="4542"/>
<lb n="4543"/><p><span>Paidir na Maidne, aig eirgh ó'n leabaidh.</span></p>
<lb n="4544"/>
<lb n="4545"/><p><span>Toil Dé go n-deunamaid,</span>
<lb n="4546"/><span>Dlighe Dé go g-congbhuighmid.</span>
<lb n="4547"/><span>Ár n-antoil féin go smachtuighmid,</span>
<lb n="4548"/><span>Srian le n-ár d-teanga go cuireamaoid,</span>
<lb n="4549"/><span>An aithrighe tráthamhail go n-deunamaoid,</span>
<lb n="4550"/><span>Air pháis Chríost go smuainighmid,</span>
<lb n="4551"/><span>Gach coir pheacadh go seacnuighmid,</span>
<lb n="4552"/><span>Na críocha deighneacha go meamhruighmid,</span></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="4553"/><p><span>Bás beannuighthe go bh-fághmaoid,</span>
<lb n="4554"/><span>Ceol na n-aingeal go g-cluinimid,</span>
<lb n="4555"/><span>Gnúis Dé go bh-feicimid,</span>
<lb n="4556"/><span>A' moladh agus a' grádhughadh De go rabhmaoid</span>
<lb n="4557"/><span>Le linn na saoghal.  Amen.</span></p>
<lb n="4558"/>
<lb n="4559"/><p><span>Paidir.</span></p>
<lb n="4560"/>
<lb n="4561"/><p><span>A Mhuire, a Mháthair an Righ,</span>
<lb n="4562"/><span>Deun mo shíocháin le do Mhac;</span>
<lb n="4563"/><span>A ghnúis is gile 'ná an ghrian,</span>
<lb n="4564"/><span>Ná fulaing m'anam i b-pian a bh-fad.</span>
<lb n="4565"/><span>Bronnaim m'anam dhuit, Íosa Críost,</span>
<lb n="4566"/><span>Ní iarrfaidh mé é choidhche air ais,</span>
<lb n="4567"/><span>A fhiadhnuise ortsa, a Mhaighdean Mhuire,</span>
<lb n="4568"/><span>Gur chuir mé m'anam air láimh do Mhic.</span></p>
<lb n="4569"/>
<lb n="4570"/><p><span>An Phaidir a deirtear aig coigilt na</span>
<lb n="4571"/><span>teinneadh roimh dul a chodladh.</span></p>
<lb n="4572"/>
<lb n="4573"/><p><span>Coiglighim-se an teinne seo mar coigil Críost cáthach;</span>
<lb n="4574"/><span>Brighid faoi na bun agus Mac Muire in a lár;</span>
<lb n="4575"/><span>Na trí aingeala is mó cúmhacht i g-Cúirt na ngrás</span>
<lb n="4576"/><span>A' cúmhdach 's a'coiméid an tighe seo 's a muintir</span>
<lb n="4577"/><span>airís go lá.  Amen.</span></p>
<lb n="4578"/>
<lb n="4579"/><p><span>An phaidir a deirtear 'nuair luigheas</span>
<lb n="4580"/><span>duine air a leabaidh.</span></p>
<lb n="4581"/>
<lb n="4582"/><p><span>Luighim leat Íosa, agus go luidhidh tú liom;</span>
<lb n="4583"/><span>Ola Chríost air m'anam, Cré na n-Apstol ós mo chionn;</span>
<lb n="4584"/><span>A Athair a chruthaigh mé,</span>
<lb n="4585"/><span>A Mhic a cheannaigh mé,</span>
<lb n="4586"/><span>A Spioraid Naomh a bheannaigh mé,</span>
<lb n="4587"/><span>A Bhainrioghan na gile, a's a Bhainrioghan no h-óige,</span>
<lb n="4588"/><span>Tóg mé as na peacadhaibh agus cuir mé air an eolas,</span>
<lb n="4589"/><span>Agus cuir in mo chroidhe an aithrighe go silfead na deora,</span>
<lb n="4590"/><span>'S má tá sé i n-dán dam bás d'fhághail roimh mhaidin,</span>
<lb n="4591"/><span>I seílbh na glóire go raibh m'anam.  Amen.</span>
<lb n="4592"/></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="4593"/><p><span>An Mhuinntir ó'r cruinnigheadh an Leabhrán.</span></p>
<lb n="4594"/>
<lb n="4595"/><p><span>"Sgeul Dhéirdre" — Seághan Mac Giolla Mairtín, i</span>
<lb n="4596"/><span>m-baile Dhubhchaladh, 90 bliadhain d'aois.</span></p>
<lb n="4597"/>
<lb n="4598"/><p><span>"Dán an Phíopa" — Caitilín Breathnach, as baile Fhuar-</span>
<lb n="4599"/><span>ghlais.</span></p>
<lb n="4600"/>
<lb n="4601"/><p><span>"Biddi na g-Carad" — Máire Ní Mháille, as an m-baile</span>
<lb n="4602"/><span>cheudna.</span></p>
<lb n="4603"/>
<lb n="4604"/><p><span>"Diarmuid Súgach," "An Púca," "An Lioprachán," "An</span>
<lb n="4605"/><span>Dreoilín," "Cnuc an Dún," "An Chailleach</span>
<lb n="4606"/><span>Bheura," "An Ciaróg," "Roimh Radh an t-Iolra</span>
<lb n="4607"/><span>Mhóir."  — D. O'F.</span></p>
<lb n="4608"/>
<lb n="4609"/><p><span>"Úna Dheas Ní Neidh," "An Cat" — Uaidín Ua Ceallaigh,</span>
<lb n="4610"/><span>as Baile Dubhchala.</span></p>
<lb n="4611"/>
<lb n="4612"/><p><span>"An Chathasach Bán."  — Seaghan Mac Connraoi, as Baile</span>
<lb n="4613"/><span>an Doláin.</span></p>
<lb n="4614"/>
<lb n="4615"/><p><span>"Marcuigheacht an Phúca" — Seághan O'Mainín, Dubhchala.</span></p>
<lb n="4616"/>
<lb n="4617"/><p><span>"An Ciomach, nó an Giobach" — Maire Ní Mháille cheudna.</span></p>
<lb n="4618"/>
<lb n="4619"/><p><span>Fuaramar rann eile dhe ó shoin, ba cheart a</span>
<lb n="4620"/><span>bheith roimh an 4adh rann:—</span></p>
<lb n="4621"/>
<lb n="4622"/><p><span>A tháilliuirín, a tháilliuirín, a's a tháilliuirín an eudaigh,</span>
<lb n="4623"/><span>Ní deise an chuma ghearras tú ná (mar) chumas tú na breuga.</span>
<lb n="4624"/><span>Níor thruime dhuit bró mhuillin 'gá tarraing trí ghleann sléibhe</span>
<lb n="4625"/><span>Ná grádh buan an táilliuirín i m-brollach geal mo léine.</span></p>
<lb n="4626"/>
<lb n="4627"/><p><span>"Loch na Niadh" — Tomás O'Máille, as Baile na Dóláin.</span></p>
<lb n="4628"/>
<lb n="4629"/><p><span>"An Chómhairle" — Maire Ní Mháille cheudna.  Is í an</span>
<lb n="4630"/><span>Máire Ní Mháille seo a thug beagnach an mheid</span>
<lb n="4631"/><span>dán tá 'san leabhairín seo.</span></p>
<lb n="4632"/>
<lb n="4633"/><p><span>"Bréidín Cailleach, agus c."; "Leaduidhe na Luaithe," "An</span>
<lb n="4634"/><span>Bheirt Dhearbhráthair" — Seághan O'Máille, sgo-</span>
<lb n="4635"/><span>láire óg, do sgríobh síos iad ó bheul sean-mhná.</span></p>
<lb n="4636"/>
<lb n="4637"/><p><span>"Sgeilp an Droighin," "Cóta Mór," — Tomás O'Cadhla,</span>
<lb n="4638"/><span>as Baile na Dóláin.</span></p>
<lb n="4639"/>
<lb n="4640"/><p><span>"Dán Mhichil Bhacaigh," "Nóirín mo Mhian," "Abhrán na</span>
<lb n="4641"/><span>n-Iongantus," — Máirtín Aindriu, Mac Con-</span>
<lb n="4642"/><span>ghala, as Baile Fhuarghlas.</span></p>
<lb n="4643"/>
<lb n="4644"/><p><span>"Bruinnilín Péacach" — Seághan O'Sumachán, anois air</span>
<lb n="4645"/><span>shlighe na fírinne.</span></p>
<lb n="4646"/>
<lb n="4647"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Siamsa an Gheimhridh - Nó Cois an Teallaigh in Iar-Chonnachta

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Siamsa an Gheimhridh - Nó Cois an Teallaigh in Iar-Chonnachta

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
