Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Modh Díreach</title><author><name type="main">Seaghán P. Mac Énrí</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">NL681</note>
                         <note type="L">i</note>
                         <note type="B">1922</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>NL681</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>An Modh Díreach</title><author>Seaghán P. Mac Énrí</author><imprint><publisher>Gill, M. H. agus a Mhac Teór.</publisher><date>1922</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cad é sin?  Sagart</span>
<lb n="2"/><span>is eadh é.  An sagart Conn?  Ní headh.  An mbeidh sé</span>
<lb n="3"/><span>i n-a shagart ar ball?  B'fhéidir go mbeadh.  An é sin</span>
<lb n="4"/><span>hata Chuinn?  Ní hé.  Sin é hata an tsagairt.  An bhfuil</span>
<lb n="5"/><span>maide ag an sagart?  Ní'l.  An sagairt Art agus Niall?</span>
<lb n="6"/><span>Ní headh.  Cé leis an searrach?  Is leis an láir é.  An bhfuil</span>
<lb n="7"/><span>sé óg?  Tá.  An bhfuil do chapall-sa i n-a shearrach fós?</span>
<lb n="8"/><span>Ní'l.  Tá sé fásta.  Put a spoon, &c., in a cup, &c., and</span>
<lb n="9"/><span>ask — Cá bhfuil an spiúnóg?  Tá sí sa chupán.  Then put</span>
<lb n="10"/><span>it beside the cup and ask — An bhfuil sí sa chupán anois?</span>
<lb n="11"/><span>Ní'l.  Le hais an chupán is eadh tá sí anois.  An sean-bhean</span>
<lb n="12"/><span>Conn Ó Briain (&c.)?  Ní headh, acht sean-fhear.  An bhfuil Úna</span>
<lb n="13"/><span>i n-a sean-mhnaoi?  Ní'l.  Tá sí i n-a páiste.  An é sin ceann</span>
<lb n="14"/><span>na sean-mhná?  'Sé.  An bhfuilim, im' shuidhe anois?  Ní'lir.</span>
<lb n="15"/><span>Táir id' sheasamh.  Éirigh id' sheasamh, a Airt.  An bhfuil</span>
<lb n="16"/><span>Art i n-a sheasamh?  Tá.  An bhfuil Úna i n-a seasamh?  Ní'l.</span>
<lb n="17"/></p>
</div>
<pb n="iii"/>
<div><lb n="18"/><p><span>Is i n-a suidhe atá sí.  An bhfuil an bord i ngar do'n bhalla?</span>
<lb n="19"/><span>Tá.  An bhfuil an stól i ngar do'n bhalla?  Ní'l, acht tá sé</span>
<lb n="20"/><span>i ngar do'n stól eile.   — Cé aca is fearr</span>
<lb n="21"/><span>leat — nó —? </span>
<lb n="22"/><span>— Is fearr liom —.</span>
<lb n="23"/><span>Is cuma liom, &c., &c.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>SEAGHÁN P. MAC ÉNRÍ.</span>
<lb n="26"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="27"/><p><span>AN MODH DÍREACH</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>CUID A DÓ.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>CEACHT LVI.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Á Chéin</span>
<lb n="34"/><span>An chearc</span>
<lb n="35"/><span>Ar Chian</span>
<lb n="36"/><span>(Do) cheann-</span>
<lb n="37"/><span>uigh sé</span>
<lb n="38"/><span>(Do) cheap sé</span>
<lb n="39"/><span>Do chrios</span>
<lb n="40"/><span>Mo chíor</span>
<lb n="41"/><span>Mo cheann</span>
<lb n="42"/><span>Aon chiall</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>A Chéin, cé leis an chearc bhán</span>
<lb n="45"/><span>sin?  Is le Cáit í.  Ceannuigh</span>
<lb n="46"/><span>uaithi í.  Tá Cian ag ceannacht na</span>
<lb n="47"/><span>circe báine ó Cháit.  A Chiaráin</span>
<lb n="48"/><span>ar cheannuigh Cian cearc bhán</span>
<lb n="49"/><span>ó Cháit?  Cheannuigh.  Cé mhéad 1</span>
<lb n="50"/><span>a thugais 2 uirthi, a Chéin?  Thugas</span>
<lb n="51"/><span>sé pighne 3 uirthi.  An raibh 4 sí daor</span>
<lb n="52"/><span>ar an méid sin?  Go deimhin, ní</span>
<lb n="53"/><span>rabh.  Cheapas fhéin go rabh sí</span>
<lb n="54"/><span>saor.  A Bhríghid, an í seo do</span>
<lb n="55"/><span>chrios?  Ní hí, acht mo chíor.  An</span>
<lb n="56"/><span>ar do chois atá do hata?  Ní</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="57"/><p><span>headh, acht ar mo cheann. 5 Is í</span>
<lb n="58"/><span>seo 6 mo chluas.</span>
<lb n="59"/></p>
</div>
<pb n="iv"/>
<div><lb n="60"/><p><span>Ceannuigh Cian an chearc bhán ó Cáit.  Is í</span>
<lb n="61"/><span>seo an chaora bhán.</span>
<lb n="62"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="63"/><p><span>1. Cá mhéad, an 'mó. 2. Thug tú. 3. Réal. 4. Raibh.</span>
<lb n="64"/><span>5. Chionn. 6. Seo í.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>CEACHT LVII.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>A Thomáis Ró-throm</span>
<lb n="69"/><span>Do thoil</span>
<lb n="70"/><span>Do thlú</span>
<lb n="71"/><span>Ar thuig tú</span>
<lb n="72"/><span>(Do) thóig sé</span>
<lb n="73"/><span>Níor thuit</span>
<lb n="74"/><span>sé</span>
<lb n="75"/><span>Ró-the</span>
<lb n="76"/><span>Do théad</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>A Thomáis, tóig 1 an tlú, 2 má's</span>
<lb n="79"/><span>é do thoil é.  Tá sé 3 thíos ag an</span>
<lb n="80"/><span>teinidh.  Ní'l sé ró-throm.  Cuir</span>
<lb n="81"/><span>suas os cionn an dorais é.  Ar</span>
<lb n="82"/><span>thuig tú mé, a Pháid?  Thuigeas.</span>
<lb n="83"/><span>Ar thóig Tomás an tlú?  Thóig.</span>
<lb n="84"/><span>Cár chuir sé é?  Chuir sé suas</span>
<lb n="85"/><span>os cionn an dorais é.  Tá sé</span>
<lb n="86"/><span>thuas os cionn an dorais anois.</span>
<lb n="87"/><span>An é do thlú-sa é?  Ní hé.</span>
<lb n="88"/><span>Sílim gur leat fhéin é.  Ar thuit</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="89"/><p><span>sé anuas?  Níor thuit.  Tá an</span>
<lb n="90"/><span>fód ar an teinidh.  Ní'l an teine</span>
<lb n="91"/><span>ró-the.  An é sin do théad?  Ní</span>
<lb n="92"/><span>hé, acht mo thlú.</span>
<lb n="93"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="94"/><p><span>Chuir Tomás an tlú suas os cionn an dorais</span>
<lb n="95"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="96"/><p><span>1. Tóg. 2. Tlúgh, maide briste. 3. Sí.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>CEACHT LVIII.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>A Shéamuis</span>
<lb n="101"/><span>Á Sheórsa</span>
<lb n="102"/><span>Do shlis</span>
<lb n="103"/><span>Mo shac</span>
<lb n="104"/><span>Ar sheas sé</span>
<lb n="105"/><span>(Do) sheinn sé</span>
<lb n="106"/><span>A shál</span>
<lb n="107"/><span>Mo speal</span>
<lb n="108"/><span>Ar shráid</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>A Shéamuis, an í sin do shlis-sa?</span>
<lb n="111"/><span>Ní hí, acht do shlis fhéin.  An é</span>
<lb n="112"/><span>seo mo shac?  Is é.  A Sheórsa, 1</span>
<lb n="113"/><span>seas ar an sac. 2 Tá mo shac fáoi 3</span>
<lb n="114"/><span>chois Sheórsa.  Ar sheas Seórsa</span>
<lb n="115"/><span>ar mo shac?  Sheas.  Cas port,</span>
<lb n="116"/><span>a Shéamuis.  Ba bhinn an port</span>
<lb n="117"/><span>é sin.  Ar chas Séamus port</span>
<lb n="118"/><span>binn?  Chas.  Cé leis an speal</span>
<lb n="119"/><span>seo 4?  Is le mac Sheósaimh í.  Is</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="120"/><p><span>é seo crann 5 na speile.  Tá mo</span>
<lb n="121"/><span>shac faoi'n speil.  An í sin glún</span>
<lb n="122"/><span>Sheórsa?  Ní hí, acht a shál.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>1. Sheóirse. 2. Ar an tsac. 3. Fá, fó, fé. 4. So.</span>
<lb n="125"/><span>5. Sneid, lámh-chrann.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>CEACHT LIX.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>(Do) ghlac sé</span>
<lb n="130"/><span>(Do) ghlan sé</span>
<lb n="131"/><span>(Do) ghoil sé</span>
<lb n="132"/><span>A ghuala</span>
<lb n="133"/><span>Ar mo</span>
<lb n="134"/><span>ghualainn</span>
<lb n="135"/><span>Do ghruag</span>
<lb n="136"/><span>A Ghráinne</span>
<lb n="137"/><span>Mo ghlún</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>A Ghráinne, an í seo do ghuala?</span>
<lb n="140"/><span>Ní hí, acht mo ghruag.  Deir</span>
<lb n="141"/><span>Gráinne gur ab í seo a gruag</span>
<lb n="142"/><span>fhéin.  An ar mo ghlúin atá mo</span>
<lb n="143"/><span>mhaide?  Ní headh, acht ar do</span>
<lb n="144"/><span>ghualainn.  Tá sé anois os cionn</span>
<lb n="145"/><span>do ghualann.  A Ghráinne, glac</span>
<lb n="146"/><span>an bhróg bheag seo uaim?  Ar</span>
<lb n="147"/><span>ghlac Gráinne an bhróg uaim?</span>
<lb n="148"/><span>Ghlac sí uait í.  Ní'l an bhróg glan.</span>
<lb n="149"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="150"/><p><span>Ghlan Pilib an bhróg.  Dhruid (dhún) Dáithí</span>
<lb n="151"/><span>an fhuinneóg.  Ghoil Gráinne.  Ghléas Máire</span>
<lb n="152"/><span>í fhéin.</span>
<lb n="153"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="154"/><p><span>Glán í, a Philib, a mhic.  Ar</span>
<lb n="155"/><span>ghlan Pilib an bhróg?  Ghlan.</span>
<lb n="156"/><span>Tá Gráinne ag gol.  Ar ghoil</span>
<lb n="157"/><span>Gráinne?  Ghoil.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>CEACHT LX.</span>
<lb n="160"/><span>Do ghiall</span>
<lb n="161"/><span>An ghrian</span>
<lb n="162"/><span>An ghé</span>
<lb n="163"/><span>Mo gheata</span>
<lb n="164"/><span>(Do) ghearr</span>
<lb n="165"/><span>sí</span>
<lb n="166"/><span>(Do ghléas</span>
<lb n="167"/><span>sé</span>
<lb n="168"/><span>Mo ghliomach</span>
<lb n="169"/><span>Do ghearrán</span>
<lb n="170"/><span>Ró-ghéar</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>A Ghráinne, an í seo do ghiall?</span>
<lb n="173"/><span>Ní hí, acht mo ghlún.  Siúd í an</span>
<lb n="174"/><span>ghrian sa spéir.  Tá an ghé ar</span>
<lb n="175"/><span>mo gheata.  Gearr an téad seo,</span>
<lb n="176"/><span>a Bhriain.  Tá sí ró-fhada.  Ar</span>
<lb n="177"/><span>ghearr Brian an téad?  Ghearr.</span>
<lb n="178"/><span>Tá sí ró-ghearr 1 anois.  An é seo</span>
<lb n="179"/><span>mo ghliomach?  Ní hé, acht do</span>
<lb n="180"/><span>ghearrán.  Ní'l an sgian seo ró-</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="181"/><p><span>ghéar.  Tá sí maol go maith.</span>
<lb n="182"/><span>Gléas ort, 2 a Mháire, le dhul a</span>
<lb n="183"/><span>bhaile.  Ar ghléas Máire í fhéin?</span>
<lb n="184"/><span>Ghléas.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>1. Ró-ghoirid, ró-ghairid. 2. Cuir umat.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>CEACHT LXI.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>Do dhoras</span>
<lb n="191"/><span>A Dháithí</span>
<lb n="192"/><span>A dhruidim</span>
<lb n="193"/><span>(Do) dhún sé</span>
<lb n="194"/><span>(Do) dhruid</span>
<lb n="195"/><span>sé</span>
<lb n="196"/><span>Ar dhuine</span>
<lb n="197"/><span>Ar dhruim</span>
<lb n="198"/><span>Ar Dháithí</span>
<lb n="199"/><span>Ró-dhona</span>
<lb n="200"/><span>Nóra dhall</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>Arb in é do dhoras, a Dháithí?</span>
<lb n="203"/><span>Ní hé, acht doras na sgoile.  A</span>
<lb n="204"/><span>Ghráinne, abair le Dáithí a dhul</span>
<lb n="205"/><span>go dtí an fhuinneóg le 1 n-a</span>
<lb n="206"/><span>druidim (dúnadh). 2 A Dháithí,</span>
<lb n="207"/><span>téigh 3 go dtí an fhuinneóg agus</span>
<lb n="208"/><span>druid (dún) í.  Tá Dáithí ag</span>
<lb n="209"/><span>druidim (dúnadh) na fuinneóige.</span>
<lb n="210"/><span>An é an doras atá sé a dhruidim</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="211"/><p><span>(dhúnadh)?  Ní hé.  Tá an fhuinn-</span>
<lb n="212"/><span>eóg druidte (dúnta) aige anois.</span>
<lb n="213"/><span>Ar dhruid (dhún) sé an fhuinneóg?</span>
<lb n="214"/><span>Dhruid (dhún).  A Mhuiris, a mhic,</span>
<lb n="215"/><span>cuimil 4 an chailc de dhuine eicínt. 5</span>
<lb n="216"/><span>Cuimil de dhruim Dháithí í.  Tá</span>
<lb n="217"/><span>lorg na cailce ar Dháithí anois.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>1. Chun, chum. 2. Druid (N.C. and U.), dún (S.C.</span>
<lb n="220"/><span>and M.). 3. Téirigh, gabh. 4. Cumail. 5. Éigin,</span>
<lb n="221"/><span>éigint, eicínteacht, innteacht.</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>CEACHT LXII.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>A Dhiar-</span>
<lb n="226"/><span>muid</span>
<lb n="227"/><span>Fá dhéin</span>
<lb n="228"/><span>(Do dhearc</span>
<lb n="229"/><span>sé</span>
<lb n="230"/><span>Hata Dhiar-</span>
<lb n="231"/><span>muda</span>
<lb n="232"/><span>(Do) dhíol sé</span>
<lb n="233"/><span>Ró-dheacair</span>
<lb n="234"/><span>(Do) dhearg</span>
<lb n="235"/><span>sé</span>
<lb n="236"/><span>Ró-dhian</span>
<lb n="237"/><span>Do dhin sé</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>A Dhiarmuid, a mhic, téigh chuig</span>
<lb n="240"/><span>an doras. 1 Dearc 2 thrí pholl</span>
<lb n="241"/><span>an ghlais.  Ar tháinic 4 Diarmuid</span>
<lb n="242"/><span>ar ais?  Tháinic. 5 A Bhriain,</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="243"/><p><span>téigh faoi dhéin Dhiarmuda.  Díol</span>
<lb n="244"/><span>do shlis leis.  Tá Brian ag díol</span>
<lb n="245"/><span>a shlise le Diarmuid.  Tá sí</span>
<lb n="246"/><span>díolta aige anois.  An le Máire</span>
<lb n="247"/><span>a dhíol sé a shlis?  Ní headh,</span>
<lb n="248"/><span>acht le Diarmuid.  Ar thug 6 sé</span>
<lb n="249"/><span>punnt duit, a Bhriain?  Maise,</span>
<lb n="250"/><span>go deimhin, níor thug. 7</span>
<lb n="251"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="252"/><p><span>Tá Diarmuid ag dearcadh thrí pholl an ghlais.  Tá Brian ag dul fá</span>
<lb n="253"/><span>dhéin Dhiarmuda le n-a shlis a dhíol.</span>
<lb n="254"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="255"/><p><span>1. Go dtí an doras, chuig an ndoras, chun an dorais.</span>
<lb n="256"/><span>2. Féach, amharc, breathnuigh. 3. Trí, tré. 4. An</span>
<lb n="257"/><span>dtáinic. 5, Thainic, tháinig. 6. An dtug. 7. Ní thug.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>CEACHT LXIII.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>Do láir</span>
<lb n="262"/><span>(Do) las sé</span>
<lb n="263"/><span>Ar leag sé</span>
<lb n="264"/><span>Ró-láidir</span>
<lb n="265"/><span>(Do) líon sé</span>
<lb n="266"/><span>Mo leaba</span>
<lb n="267"/><span>(Do) lean</span>
<lb n="268"/><span>sé</span>
<lb n="269"/><span>(Do) leig</span>
<lb n="270"/><span>sé</span>
<lb n="271"/><span>Mo léine</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>A Chuinn, an í sin do láir?  Ní</span>
<lb n="274"/><span>hí, acht mo chaora.  A Thomáis,</span>
<lb n="275"/><span>las an choinneall.  Tá Tomás ag</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="276"/><p><span>lasadh na coinnle.  Céard 1 a</span>
<lb n="277"/><span>rinne 2 Tomás?  Las sé an choinn-</span>
<lb n="278"/><span>eall.  Cé 3 leis ar las sé í?  Le</span>
<lb n="279"/><span>cipín soluis. 4 A Philib, leag an</span>
<lb n="280"/><span>balla sin.  Ní thig liom.  Tá sé</span>
<lb n="281"/><span>déanta ró-láidir.  Ar leag</span>
<lb n="282"/><span>Pilib an balla?  Níor leag.</span>
<lb n="283"/><span>Ní thig leis a leagan. 5 A Úna,</span>
<lb n="284"/><span>líon an cupán le bainne.  Tá</span>
<lb n="285"/><span>Úna ag líonadh an chupáin.  Ar</span>
<lb n="286"/><span>líon sí é?  Líon.  Tá sé líonta</span>
<lb n="287"/><span>aici.</span>
<lb n="288"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="289"/><p><span>Tá Tomás ag lasadh na coinnle.  Tá Úna ag líonadh an chupáin.</span>
<lb n="290"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="291"/><p><span>1. Créad, go céard, goidé, caidé, cad. 2. Do dhin.</span>
<lb n="292"/><span>3. Cad, cá. 4. Lasán, lasóg. 5. Leagadh, leagaint.</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>CEACHT LXIV.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Do naipcín</span>
<lb n="297"/><span>Mo nead</span>
<lb n="298"/><span>Mo neann-</span>
<lb n="299"/><span>tóg</span>
<lb n="300"/><span>A Néill</span>
<lb n="301"/><span>A Nóra</span>
<lb n="302"/><span>(Do) nigh sé</span>
<lb n="303"/><span>Mo náire</span>
<lb n="304"/><span>Mo naosg</span>
<lb n="305"/><span>Fá Nodl-</span>
<lb n="306"/><span>aic</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>A Néill, an eo é do naipcín</span>
<lb n="309"/><span>póca 1?  Ní hé, acht do naipcín</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="310"/><p><span>póca fhéin.  Ní'l aon naipcín póca</span>
<lb n="311"/><span>agam-sa.  An nead í seo?</span>
<lb n="312"/><span>'Seadh.  An í do nead-sa í?  Ní</span>
<lb n="313"/><span>hí, acht nead an éin.  An dris í</span>
<lb n="314"/><span>sin?  Ní headh, acht neanntóg.</span>
<lb n="315"/><span>A Nóra, nigh do naprún. 2 Ní thig</span>
<lb n="316"/><span>liom anois.  Ní'l aon uisge te</span>
<lb n="317"/><span>agam.  An bhfuil Nóra ag nighe a</span>
<lb n="318"/><span>naprúin?  Ní'l.  Ar nigh sí é?</span>
<lb n="319"/><span>Níor nigh.  Níor fhéad sí a nighe.</span>
<lb n="320"/><span>Arb eo é do naigín?  'Sé.</span>
<lb n="321"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="322"/><p><span>Is í nead an éin i.  Is é mo rós é.  Rug</span>
<lb n="323"/><span>an chearc dhonn ubh.</span>
<lb n="324"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="325"/><p><span>1. Céirsiúir. 2. Aprún, práisgín.</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>CEACHT LXV.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>A Róisín</span>
<lb n="330"/><span>A rúin</span>
<lb n="331"/><span>Do ránn</span>
<lb n="332"/><span>Mo rós</span>
<lb n="333"/><span>Ar Róisín</span>
<lb n="334"/><span>Rug sí</span>
<lb n="335"/><span>Ní rabh</span>
<lb n="336"/><span>Fá rún</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>A Néill, an in é do ráca?  Ní</span>
<lb n="339"/><span>hé, acht mo rós.  A Nóra, a rúin,</span>
<lb n="340"/><span>beir ar ghualainn ar Róisín.  Tá</span>
<lb n="341"/><span>Nóra i ngreim i Róisín.  An rug</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="342"/><p><span>sí ar Niall?  Ní rug.  Is ar</span>
<lb n="343"/><span>Róisín a rug sí.  An rug an chearc</span>
<lb n="344"/><span>bhán ubh ar maidin?  Ní rug,</span>
<lb n="345"/><span>acht rug an chearc dhonn ubh.  A</span>
<lb n="346"/><span>Róisín, a rúin, cuir an bhróg dhonn</span>
<lb n="347"/><span>agus an peann donn ar an stól.</span>
<lb n="348"/><span>Tá Róisín ag cur na bróige</span>
<lb n="349"/><span>duinne agus an phinn dhuinn ar</span>
<lb n="350"/><span>an stól.  Chuir sí ar an stól iad.</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>CEACHT LXVI.</span></p>
<lb n="353"/>
<lb n="354"/><p><span>Ár bhfeilm</span>
<lb n="355"/><span>Bhur bhfeilm</span>
<lb n="356"/><span>A bhfeilm</span>
<lb n="357"/><span>An bhfuil</span>
<lb n="358"/><span>Nach bhfuil</span>
<lb n="359"/><span>Go bhfuil</span>
<lb n="360"/><span>Mara bhfuil</span>
<lb n="361"/><span>An bhfásann</span>
<lb n="362"/><span>An bhfanann</span>
<lb n="363"/><span>Go bhfillid</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>A Thomáis agus a Chuinn, an</span>
<lb n="366"/><span>bhfuil bhur 1 bhfeilm 2 mór?  Ní'l ár</span>
<lb n="367"/><span>bhfeilm mór.  Deirid 3 nach bhfuil 4 a</span>
<lb n="368"/><span>bhfeilm mór acht go bhfuil sí beag.</span>
<lb n="369"/><span>An bhfásann coirce faoi'n bhfál</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="370"/><p><span>seo?  Ní fhásann, acht fásann</span>
<lb n="371"/><span>neanntóga faoi.  Deirid nach</span>
<lb n="372"/><span>bhfásann 5 coirce faoi'n bhfál acht</span>
<lb n="373"/><span>go bhfásann neanntóga faoi.  An</span>
<lb n="374"/><span>bhfanann sibh ar sgoil ar feadh</span>
<lb n="375"/><span>an lae?  Ní fhanamuid.  An</span>
<lb n="376"/><span>bhfilleann 6 sibh a bhaile tráthnóna 7?</span>
<lb n="377"/><span>Fillimid.  Deirid go bhfillid a</span>
<lb n="378"/><span>bhaile tráthnóna.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>CEACHT LXVII.</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>Ár bpócaí</span>
<lb n="383"/><span>Bhur bpócaí</span>
<lb n="384"/><span>A bpócaí</span>
<lb n="385"/><span>An bpógann sé</span>
<lb n="386"/><span>Nach bpógaid</span>
<lb n="387"/><span>A bpógadh</span>
<lb n="388"/><span>Ár bpotaí</span>
<lb n="389"/><span>Bhur bpotaí</span>
<lb n="390"/><span>A bpinn</span></p>
<lb n="391"/>
<lb n="392"/><p><span>A Nóra, an bhfuil aon pholl ann</span>
<lb n="393"/><span>do pháirc-sa?  Tá.  Deir sí go</span>
<lb n="394"/><span>bhfuil poll ann a páirc.  A Cháit</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="395"/><p><span>agus a Róisín, an bhfuil pinn</span>
<lb n="396"/><span>luaidhe ann bhur bpócaíbh?  Ní'l</span>
<lb n="397"/><span>aon pheann luaidhe ann ár bpócaíbh.</span>
<lb n="398"/><span>Deirid nach bhfuil peann luaidhe</span>
<lb n="399"/><span>ar bith ann a bpócaíbh.  A Phóil</span>
<lb n="400"/><span>agus a Pheadair, an bpógann sibh</span>
<lb n="401"/><span>bhur bpotaí?  Ní phógamuid ár</span>
<lb n="402"/><span>bpotaí.  Ní mian linn a bpógadh.</span>
<lb n="403"/><span>Deirid nach bpógaid a bpinn</span>
<lb n="404"/><span>acht an oiread.  Deir Art go</span>
<lb n="405"/><span>bpógann sé fhéin an coinín atá</span>
<lb n="406"/><span>mar pheata aige.</span>
<lb n="407"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="408"/><p><span>Pógann Art an coinín atá mar pheata aige.</span>
<lb n="409"/><span>Tá na fir ag baint fhéir.</span>
<lb n="410"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="411"/><p><span>CEACHT LXVIII.</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>Cá mbíonn sé</span>
<lb n="414"/><span>An mbíonn sé</span>
<lb n="415"/><span>Go mbíonn sé</span>
<lb n="416"/><span>Nach mbíonn sé</span>
<lb n="417"/><span>Go mbainid</span>
<lb n="418"/><span>Nach mbainir</span>
<lb n="419"/><span>An mbaineann</span>
<lb n="420"/><span>Anns an mbainne</span>
<lb n="421"/><span>Ar an mbord</span>
<lb n="422"/><span>San mbaile</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>A Bhriain, cá bhfuil an cupán</span>
<lb n="425"/><span>bainne?  Tá sé ar an mbord (nó</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="426"/><p><span>bhord).  An mbíonn sé annsin</span>
<lb n="427"/><span>go minic?  Ní bhíonn.  Deir Brian</span>
<lb n="428"/><span>nach minic an cupán bainne ar</span>
<lb n="429"/><span>an mbord (nó bhord).  Cá mbíonn</span>
<lb n="430"/><span>an spunóg seo?  Bíonn sí anns</span>
<lb n="431"/><span>an mbainne (nó bhainne).  A Pháid,</span>
<lb n="432"/><span>an mbaineann tusa féar sa</span>
<lb n="433"/><span>móin-fhéar?  Ní bhainim.  Is iad</span>
<lb n="434"/><span>na fir oibre a bhaineas é.  Táid</span>
<lb n="435"/><span>ag baint fhéir indiu.  Deir</span>
<lb n="436"/><span>Peadar nach mbaineann sé fhéin</span>
<lb n="437"/><span>féar.  An abruigheann sé go</span>
<lb n="438"/><span>mbaineann na fir oibre é?</span>
<lb n="439"/><span>Deir sé go mbainid.</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>CHEACHT LXIX.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>Go gcuirir</span>
<lb n="444"/><span>An gcuireann sé</span>
<lb n="445"/><span>Nach gcuirid</span>
<lb n="446"/><span>Ár gcorcán</span>
<lb n="447"/><span>Bhur gcorcán</span>
<lb n="448"/><span>A gcorcán</span>
<lb n="449"/><span>An gcluinir</span>
<lb n="450"/><span>I gcoinne</span>
<lb n="451"/><span>Ann a gcoinne</span>
<lb n="452"/><span>Ann ár gcoinne</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>A Cháit, an gcuireann tú fód</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="455"/><p><span>mónadh ar an teinidh sa mbaile</span>
<lb n="456"/><span>gach maidin?  Cuirim.  Deir</span>
<lb n="457"/><span>sí go gcuireann sí fód mónadh</span>
<lb n="458"/><span>ar an teinidh.  A Chormaic</span>
<lb n="459"/><span>agus a Chiaráin, an gcuireann</span>
<lb n="460"/><span>sibh plúr mín ann bhur gcorcán</span>
<lb n="461"/><span>(bpota) sa mbaile 1 le 2 leite</span>
<lb n="462"/><span>a dhéanamh?  Ní chuirimid, acht</span>
<lb n="463"/><span>cuirimid min mhín ann ár gcor-</span>
<lb n="464"/><span>cán.  Deirid nach gcuirid 3 plúr</span>
<lb n="465"/><span>mín ann a gcorcán.  Deirid</span>
<lb n="466"/><span>go gcuirid min mhín ann.  Tá na</span>
<lb n="467"/><span>ba sa bpáirc (nó pháirc).  A Chuinn,</span>
<lb n="468"/><span>téigh i gcoinne 4 na mbó.  An</span>
<lb n="469"/><span>gcluin 5 tú mé?  Cluinim. 6 Táim</span>
<lb n="470"/><span>ag 'ul 7 ann a gcoinne anois.  A</span>
<lb n="471"/><span>Mhuiris, téigh i gcoinne na bó</span>
<lb n="472"/><span>báine.  Táim ag 'ul ann a coinne.</span>
<lb n="473"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="474"/><p><span>Cuirid min mhín ann a gcorcán (bpota).  Tá</span>
<lb n="475"/><span>na ba sa bpáirc.</span>
<lb n="476"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="477"/><p><span>CEACHT LXX.</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>Nach nglacair</span>
<lb n="480"/><span>An nglacann sé</span>
<lb n="481"/><span>Go nglacaid</span>
<lb n="482"/><span>Anns an ngort</span>
<lb n="483"/><span>I gcoinne na</span>
<lb n="484"/><span>ngearrán</span>
<lb n="485"/><span>An ngléasann</span>
<lb n="486"/><span>sibh</span>
<lb n="487"/><span>Ár ngearrán</span>
<lb n="488"/><span>Bhur ngearrán</span>
<lb n="489"/><span>A ngearrán</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>A Ghráinne, glac an cnaipe seo</span>
<lb n="492"/><span>uaim.  An nglacann tú cnaipe</span>
<lb n="493"/><span>uaim go minic?  Ní ghlacaim.  Cé</span>
<lb n="494"/><span>an fáth nach nglacann tú é?  Ní</span>
<lb n="495"/><span>thugann tú dhom é.  Deir Gráinne</span>
<lb n="496"/><span>nach nglacann sí cnaipe uaim.  A</span>
<lb n="497"/><span>Chéin agus a Shéamuis, téighidh i</span>
<lb n="498"/><span>gcoinne na ngearrán.  Táid anns</span>
<lb n="499"/><span>an bpáirc.  An gcluin 1 sibh mé?</span>
<lb n="500"/><span>Cluinimid.  Támuid ag 'ul ann</span>
<lb n="501"/><span>a gcoinne.  Téighidh i gcoinne an</span>
<lb n="502"/><span>choirce freisin. 2 Támuid ag</span>
<lb n="503"/><span>dul ann a choinne.  Cuir bhur</span>
<lb n="504"/><span>ngearrán amach as an ngort.</span>
<lb n="505"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="506"/><p><span>An ngléasann sibh bhur gcéad-</span>
<lb n="507"/><span>phroinn gach maidin?  Gléas-</span>
<lb n="508"/><span>amuid.  Deirid go ngléasaid a</span>
<lb n="509"/><span>gcéad-phroinn.</span></p>
<lb n="510"/>
<lb n="511"/><p><span>1. Gcloiseann. 2. Fosta, leis.</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>CEACHT LXXI.</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>An dtigeann</span>
<lb n="516"/><span>Go dtig sé</span>
<lb n="517"/><span>Nach dtig sé</span>
<lb n="518"/><span>An dtugaim</span>
<lb n="519"/><span>Nach dtugaim</span>
<lb n="520"/><span>Go dtugaim</span>
<lb n="521"/><span>An dtuigeann tú</span>
<lb n="522"/><span>Go dtuigeann sé</span>
<lb n="523"/><span>An dtóigir</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>A Thomáis, an dtigeann 1 tú chun</span>
<lb n="526"/><span>na sgoile gach uile mhaidin?  Ní</span>
<lb n="527"/><span>thigim. 2 Deir sé nach dtigeann sé</span>
<lb n="528"/><span>chuig an sgoil gach uile mhaidin.</span>
<lb n="529"/><span>An dtugaim peann duit go</span>
<lb n="530"/><span>minic?  Bheirir 3 peann dom ó</span>
<lb n="531"/><span>am go ham.  An dtugann pighinn</span>
<lb n="532"/><span>duit?  Go deimhin, ní thugair.</span>
<lb n="533"/><span>Deir Tomás go dtugaim peann</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="534"/><p><span>dó acht nach dtugaim pighinn dó.</span>
<lb n="535"/><span>A Philib, tóig an fód mónadh de'n</span>
<lb n="536"/><span>teinidh agus tóig an cupán bainne</span>
<lb n="537"/><span>de'n bhord.  An dtuigeann tú</span>
<lb n="538"/><span>mé?  Tuigim. 4 Deir sé go</span>
<lb n="539"/><span>dtuigeann sé mé.  Cuir ar ais ar</span>
<lb n="540"/><span>an mbord (nó bhord) aríst iad.</span>
<lb n="541"/><span>Fág annsin iad.  An dtóigeann</span>
<lb n="542"/><span>tú iad go minic?  Ní thóigim.</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>CEACHT LXXII.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>An ndruideann</span>
<lb n="547"/><span>tú</span>
<lb n="548"/><span>Nach ndruideann</span>
<lb n="549"/><span>sé</span>
<lb n="550"/><span>Go ndruideann</span>
<lb n="551"/><span>sé</span>
<lb n="552"/><span>An ndeargann</span>
<lb n="553"/><span>sibh</span>
<lb n="554"/><span>Nach ndeargann</span>
<lb n="555"/><span>sé</span>
<lb n="556"/><span>Go ndeargaid</span>
<lb n="557"/><span>Ár ndoras</span>
<lb n="558"/><span>Bhur ndoras</span>
<lb n="559"/><span>A ndoras</span></p>
<lb n="560"/>
<lb n="561"/><p><span>A Dháithí, cuir an glas ar</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="562"/><p><span>an doras.  An ndruideann</span>
<lb n="563"/><span>(ndúnann) sibh bhur ndoras sa</span>
<lb n="564"/><span>mbaile gach oidhche?  Druidimid</span>
<lb n="565"/><span>(dúnamuid).  Deir Dáithí go</span>
<lb n="566"/><span>ndruidid (ndúnaid) a ndoras</span>
<lb n="567"/><span>fhéin gach oidhche.  An ndeargann</span>
<lb n="568"/><span>na fir mhóra a bpíopaí le cipín</span>
<lb n="569"/><span>soluis?  Deargaid agus le</span>
<lb n="570"/><span>sméaróid freisin.  Deir Dáithí go</span>
<lb n="571"/><span>ndeargann na fir mhóra a bpíopaí</span>
<lb n="572"/><span>le cipín soluis.  An ndeargann</span>
<lb n="573"/><span>sibh bhur dteine sa mbaile le cipín</span>
<lb n="574"/><span>soluis?  Ní dheargamuid.  An</span>
<lb n="575"/><span>mbíonn an ghríosach agaibh ar an</span>
<lb n="576"/><span>teallach?  Bíonn.</span>
<lb n="577"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="578"/><p><span>Druideann (dúnann) Dáithí a ndoras féin</span>
<lb n="579"/><span>sa mbaile.  Deargann na fir mhóra a bpíopaí</span>
<lb n="580"/><span>le cipíníbh soluis.</span>
<lb n="581"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="582"/><p><span>CEACHT LXXIII.</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>Capall an tsag-</span>
<lb n="585"/><span>airt</span>
<lb n="586"/><span>Le hais an tsag-</span>
<lb n="587"/><span>airt</span>
<lb n="588"/><span>Ár sagairt</span>
<lb n="589"/><span>Do'n tsearrach</span>
<lb n="590"/><span>Ar an searrach</span>
<lb n="591"/><span>An tsean-bhean</span>
<lb n="592"/><span>Leis an tsean</span>
<lb n="593"/><span>mhnaoi</span>
<lb n="594"/><span>Go seasann sé</span>
<lb n="595"/><span>Nach seasann sé</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>L 28></span>
<lb n="598"/><span>Tá searrach na lárach le hais an tsagairt.  Tá sean-bhean i ngar</span>
<lb n="599"/><span>do'n tsearrach.</span>
<lb n="600"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="601"/><p><span>A Shéamuis, cé hé sin?  Is é</span>
<lb n="602"/><span>ár sagart é.  Agus céard é sin</span>
<lb n="603"/><span>le hais an tsagairt?  Is é</span>
<lb n="604"/><span>searrach na lárach 1 atá le n'ais.</span>
<lb n="605"/><span>An síleann tú gur sean-bhean í</span>
<lb n="606"/><span>sin i ngar do'n tsearrach 2?</span>
<lb n="607"/><span>Sílim gur ab eadh.  An bhfuil an</span>
<lb n="608"/><span>tsean-bhean ann a seasamh?  Tá.</span>
<lb n="609"/><span>An leis an sean-fhear nó leis an</span>
<lb n="610"/><span>tsean-mhnaoi an searrach?  Ní'l</span>
<lb n="611"/><span>fhios agam cé aca ar leis é.  An</span>
<lb n="612"/><span>seasann tú ar mo shac go minic?</span>
<lb n="613"/><span>Ní sheasaim acht seasaim ar ár</span>
<lb n="614"/><span>sac fhéin.  Deir sé go seasann</span>
<lb n="615"/><span>sé ar a sac fhéin.</span></p>
<lb n="616"/>
<lb n="617"/><p><span>1. Láire. 2. I n-aice an tsearraigh.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>CEACHT LXXIV.</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>Píobaire</span>
<lb n="622"/><span>Béidh</span>
<lb n="623"/><span>Fuinteóir</span>
<lb n="624"/><span>Athair</span>
<lb n="625"/><span>Maith</span>
<lb n="626"/><span>Mícheál</span>
<lb n="627"/><span>Mórán</span>
<lb n="628"/><span>Caoch</span>
<lb n="629"/><span>Radharc</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>Is é sin Mícheál Ó Briain.  Ní'l</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="632"/><p><span>sé acht ann a ghasúr 1 fós.  Tá sé</span>
<lb n="633"/><span>ag fás.  Béidh sé ann a fhear mhór</span>
<lb n="634"/><span>láidir amach annseo. 2 Is maith an</span>
<lb n="635"/><span>gasúr é.  Is as Cill Dara é.  Tá</span>
<lb n="636"/><span>a athair ann a shean-fhear anois.</span>
<lb n="637"/><span>Bhí radharc 3 maith aige le linn a</span>
<lb n="638"/><span>óige acht tá sé caoch anois.  Is</span>
<lb n="639"/><span>beag a thig leis a fheiceál anois.</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>Cé hé sin?  An é Art é?  An</span>
<lb n="644"/><span>fear aosta Mícheál?  An bhfuil</span>
<lb n="645"/><span>sé ag fás fós?  An mbéidh sé</span>
<lb n="646"/><span>níos áirde 4 ná mar tá sé anois?</span>
<lb n="647"/><span>An droch-ghasúr é?  Cé'rb as é 5?</span>
<lb n="648"/><span>An bhfuil a athair óg fós?  An</span>
<lb n="649"/><span>fuinteóir é?  An bhfuil radharc</span>
<lb n="650"/><span>maith aige?  An rabh sé caoch tráth</span>
<lb n="651"/><span>rabh sé óg?</span>
<lb n="652"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="653"/><p><span>CEACHT LXXV.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>Airgead</span>
<lb n="656"/><span>Ór</span>
<lb n="657"/><span>Óinseach</span>
<lb n="658"/><span>Bocht</span>
<lb n="659"/><span>Máthair</span>
<lb n="660"/><span>Fial</span>
<lb n="661"/><span>Céille</span>
<lb n="662"/><span>Gortach</span>
<lb n="663"/><span>Gránda</span>
<lb n="664"/><span>Rabh</span></p>
<lb n="665"/>
<lb n="666"/><p><span>Tá máthair Mhíchíl ann a sean-</span>
<lb n="667"/><span>mhnaoi anois.  Is maith fial an</span>
<lb n="668"/><span>bhean í.  Bhí sí deas ar a bheith</span>
<lb n="669"/><span>ann a cailín óg dhuithe. 1 Is bean</span>
<lb n="670"/><span>bheag í.  Ní'l sí an-bhocht. 2 Ní'l</span>
<lb n="671"/><span>mórán óir ná airgid aici acht tá</span>
<lb n="672"/><span>go leór céille aici.  Téigheann 3</span>
<lb n="673"/><span>sí go dtí an tobar gach maidin</span>
<lb n="674"/><span>i gcoinne fíor-uisge.  Tigeann 4 sí</span>
<lb n="675"/><span>ar ais leis an uisge agus cuir-</span>
<lb n="676"/><span>eann sí sa bpota é.  Bíonn teine</span>
<lb n="677"/><span>faoi'n bpota.</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="680"/>
<lb n="681"/><p><span>An bhfuil máthair Mhíchíl ann</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="682"/><p><span>a cailín óg fós?  An droch-bhean</span>
<lb n="683"/><span>í?  An bean ghortach í?  An rabh</span>
<lb n="684"/><span>sí gránda nuair a bhí sí óg?  An</span>
<lb n="685"/><span>bean mhór í?  An bhfuil airgead</span>
<lb n="686"/><span>go leór aici?  An óinseach atá</span>
<lb n="687"/><span>innti?  Cá dtéigheann sí gach</span>
<lb n="688"/><span>maidin?  Cé ann a choinne?  An</span>
<lb n="689"/><span>dtigeann sí ar ais 5 aríst?  Cé</span>
<lb n="690"/><span>ann a gcuireann sí an t-uisge?</span>
<lb n="691"/><span>Céard a bhíos faoi'n bpota?</span></p>
<lb n="692"/>
<lb n="693"/><p><span>CEACHT LXXVI.</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>Éadach</span>
<lb n="696"/><span>Ith</span>
<lb n="697"/><span>Proinn</span>
<lb n="698"/><span>Bóna</span>
<lb n="699"/><span>Bríste</span>
<lb n="700"/><span>Moch</span>
<lb n="701"/><span>Léine</span>
<lb n="702"/><span>Leite</span>
<lb n="703"/><span>Gheibheann</span>
<lb n="704"/><span>Ghníonn</span>
<lb n="705"/><span>Stoca</span>
<lb n="706"/><span>Suidh</span>
<lb n="707"/><span>Tae</span></p>
<lb n="708"/>
<lb n="709"/><p><span>Cuireann Mícheál a chuid sean-</span>
<lb n="710"/><span>éadaigh air 1 go moch gach maidin.</span>
<lb n="711"/><span>Cuireann sé air 1 a léine agus a</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="712"/><p><span>bríste agus a chuid stocaí agus</span>
<lb n="713"/><span>a chuid bróg agus a bhóna agus</span>
<lb n="714"/><span>a chóta.  Téigheann sé go dtí an</span>
<lb n="715"/><span>seomra proinne.  Buaileann sé</span>
<lb n="716"/><span>faoi 2 ar stól ag an mbord.</span>
<lb n="717"/><span>Gheibheann 3 sé cupán bainne agus</span>
<lb n="718"/><span>pláta leite.  Ólann sé an</span>
<lb n="719"/><span>bainne as an gcupán.  Itheann</span>
<lb n="720"/><span>sé an leite le spunóig.</span>
<lb n="721"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="722"/><p><span>Cuireann Mícheál a chuid sean-éadaigh air go moch ar maidin.  Tá a</span>
<lb n="723"/><span>athair caoch.  Cuireann a mháthair uisge annsa bpota ar an teinidh</span>
<lb n="724"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="725"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="726"/>
<lb n="727"/><p><span>Céard a ghníos 4 Mícheál gach</span>
<lb n="728"/><span>maidin?  An ar an dó-dhéag a</span>
<lb n="729"/><span>chlog sa lá 5 a ghníos sé é?  Goidé</span>
<lb n="730"/><span>chuireas sé air?  Nuair a bhíos</span>
<lb n="731"/><span>sé sin déanta aige, cá dtéigheann</span>
<lb n="732"/><span>sé?  Cá suidheann sé?  Céard a</span>
<lb n="733"/><span>gheibheas 6 sé?  An tae a ólas 7 sé?</span>
<lb n="734"/><span>Céard a itheas sé?  Cé 8 leis a</span>
<lb n="735"/><span>n-itheann sé an leite?</span>
<lb n="736"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="737"/><p><span>CEACHT LXXVII.</span></p>
<lb n="738"/>
<lb n="739"/><p><span>Asgaill</span>
<lb n="740"/><span>Amach</span>
<lb n="741"/><span>Éirigh</span>
<lb n="742"/><span>Bairéad</span>
<lb n="743"/><span>Fágh</span>
<lb n="744"/><span>Ceacht</span>
<lb n="745"/><span>Dubhach</span>
<lb n="746"/><span>Gabh</span>
<lb n="747"/><span>Leabhar</span>
<lb n="748"/><span>Sáith</span>
<lb n="749"/><span>Seasamh</span>
<lb n="750"/><span>Sgríobh</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>Chomh luath is bhíos a sháith 1 ithte</span>
<lb n="753"/><span>ag Mícheál éirigheann sé ann a</span>
<lb n="754"/><span>sheasamh.  Cuireann sé air a</span>
<lb n="755"/><span>bhairéad.  Tóigeann sé a chuid</span>
<lb n="756"/><span>leabhar agus cuireann sé faoi n-a</span>
<lb n="757"/><span>asgaill iad.  Tagann sé chun na</span>
<lb n="758"/><span>sgoile.  Foghluimeann sé a chuid</span>
<lb n="759"/><span>ceacht.  Gheibheann sé peann agus</span>
<lb n="760"/><span>páipéar agus dubhach.  Sgríobhann</span>
<lb n="761"/><span>sé ar an bpáipéar leis an</span>
<lb n="762"/><span>bpeann.  Ghníonn sé go leór</span>
<lb n="763"/><span>staidéir.</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="766"/>
<lb n="767"/><p><span>Nuair a bhíos a sháith ithte ag</span>
<lb n="768"/><span>Mícheál goidé ghníos se?  Céard</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="769"/><p><span>a chuireas sé ar 2 a cheann?  An</span>
<lb n="770"/><span>dtóigeann sé rud ar bith de'n</span>
<lb n="771"/><span>bhord?  Cá gcuireann sé iad?</span>
<lb n="772"/><span>Cá dtéigheann sé?  An léigheann</span>
<lb n="773"/><span>sé aon cheacht?  An bhfághann</span>
<lb n="774"/><span>sé rud ar bith ó'n oide?  Cá</span>
<lb n="775"/><span>sgríobhann sé?  An ndéanann sé</span>
<lb n="776"/><span>aon staidéar?  An ndéanann sé</span>
<lb n="777"/><span>leite i dteach 3 na sgoile?</span></p>
<lb n="778"/>
<lb n="779"/><p><span>CEACHT LXXVIII.</span></p>
<lb n="780"/>
<lb n="781"/><p><span>Imir</span>
<lb n="782"/><span>Istigh</span>
<lb n="783"/><span>Peil</span>
<lb n="784"/><span>Báire</span>
<lb n="785"/><span>Caith</span>
<lb n="786"/><span>Cluiche</span>
<lb n="787"/><span>Greann</span>
<lb n="788"/><span>Rith</span>
<lb n="789"/><span>Sórt</span>
<lb n="790"/><span>Sgoláire</span>
<lb n="791"/><span>Uair</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>Nuair a thig an dó-dhéag a</span>
<lb n="794"/><span>chlog bíonn leath-uair grinn ag na</span>
<lb n="795"/><span>sgoláiríbh.  Gabhaid 1 amach.  Im-</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="796"/><p><span>righid cluichí.  Rithid agus léimid.</span>
<lb n="797"/><span>Imrighid peil agus buailid báire.</span>
<lb n="798"/><span>Bíonn greann mór aca.  Chomh</span>
<lb n="799"/><span>luath is bhíos an t-am caithte agus</span>
<lb n="800"/><span>a sáith grinn aca, tigid isteach.</span>
<lb n="801"/><span>Téigheann siad ann éadan a</span>
<lb n="802"/><span>gceacht aríst.</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>Céard a bhíos ar siubhal ag na</span>
<lb n="807"/><span>sgoláiríbh ar an dó-dhéag a chlog?</span>
<lb n="808"/><span>Cé an uair 2 a bhíos greann aca?</span>
<lb n="809"/><span>Cá dtéigheann siad?  Goidé ghníd 3?</span>
<lb n="810"/><span>Cé an sórt cluichí imrighid?  An</span>
<lb n="811"/><span>mbíonn go leór grinn aca?  Cá</span>
<lb n="812"/><span>dtéighid nuair a bhíos an t-am</span>
<lb n="813"/><span>caithte?  Nuair a bhíos siad istigh</span>
<lb n="814"/><span>sa sgoil aríst, céard a ghníd 3?</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>1. Gabhann siad, téigheann siad. 2. Cá huair, cá</span>
<lb n="817"/><span>chuin. 3. Ghníos siad, dhéanas siad.</span>
<lb n="818"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="819"/><p><span>Rithid agus léimid. Imrighid peil agus buailid báire.</span>
<lb n="820"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="821"/><p><span>CHEACHT LXXIX.</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>Abhainn</span>
<lb n="824"/><span>Imthigh</span>
<lb n="825"/><span>Páiste</span>
<lb n="826"/><span>Breagh</span>
<lb n="827"/><span>Malrach</span>
<lb n="828"/><span>Cumhdach</span>
<lb n="829"/><span>Filéad</span>
<lb n="830"/><span>Ceathair</span>
<lb n="831"/><span>Corr-dhuine</span>
<lb n="832"/><span>Sáile</span>
<lb n="833"/><span>Snámh</span>
<lb n="834"/><span>Lúthgháir</span></p>
<lb n="835"/>
<lb n="836"/><p><span>Nuair a bhíos sé i n' am a dhul 1</span>
<lb n="837"/><span>a bhaile, bíonn lúthgháir 2 ar na</span>
<lb n="838"/><span>páistíbh.  Cuireann na cailíní a</span>
<lb n="839"/><span>gcuid filéad ortha.  Cuireann</span>
<lb n="840"/><span>na malraigh a gcuid caipíní ortha.</span>
<lb n="841"/><span>Imthighid a bhaile.  Ithid a bproinn. 3</span>
<lb n="842"/><span>Má bhíonn an aimsear go breagh,</span>
<lb n="843"/><span>téigheann na malraigh ag snámh sa</span>
<lb n="844"/><span>sáile nó san abhainn.  Bíonn</span>
<lb n="845"/><span>corr-dhuine 4 aca ag cumhdach 5 na</span>
<lb n="846"/><span>mbó nó na gcaorach ar an gcnoc.</span>
<lb n="847"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="848"/><p><span>Téigheann na malraigh ag snámh anns an abhainn.  Bíonn cuid aca ag</span>
<lb n="849"/><span>cumhdach na mbó ar an gcnoc.</span>
<lb n="850"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="851"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>Chomh luath is thig an trí nó an</span>
<lb n="854"/><span>ceathair a chlog, goidé ghníos sibh,</span>
<lb n="855"/><span>a pháistí?  Cá n-imthigheann sibh?</span>
<lb n="856"/><span>An itheann sibh dada 6?  Cá dtéigh-</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="857"/><p><span>eann sibh má bhíonn an aimsear</span>
<lb n="858"/><span>go breagh?  Chéard a bhíos d'á</span>
<lb n="859"/><span>dhéanamh ag corr-dhuine agaibh?</span>
<lb n="860"/><span>Cá mbíonn na ba agus na</span>
<lb n="861"/><span>caoirigh?</span></p>
<lb n="862"/>
<lb n="863"/><p><span>CEACHT LXXX.</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>Aifreann</span>
<lb n="866"/><span>Éadan</span>
<lb n="867"/><span>Bearr</span>
<lb n="868"/><span>Deachaidh</span>
<lb n="869"/><span>Domhnach</span>
<lb n="870"/><span>Chéad</span>
<lb n="871"/><span>Chuaidh</span>
<lb n="872"/><span>Cuideachta</span>
<lb n="873"/><span>Gabha</span>
<lb n="874"/><span>Lámh</span>
<lb n="875"/><span>Nuair</span>
<lb n="876"/><span>Seaghán</span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>D'éirigh Seaghán Mac Gabhann,</span>
<lb n="879"/><span>mac an fhuinteóra, ar an 1 sé a</span>
<lb n="880"/><span>chlog ar maidin Dia Domhnaigh.</span>
<lb n="881"/><span>Ghléas sé agus bhearr sé é fhéin.</span>
<lb n="882"/><span>Nigh sé a éadan agus a lámha.</span>
<lb n="883"/><span>Nuair a bhí a chéad-phroinn ithte</span>
<lb n="884"/><span>aige chuaidh sé chun an Aifrinn ar</span>
<lb n="885"/><span>an naoi a chlog.  Chuaidh sé ann i</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="886"/><p><span>gcuideachta a athar 2 agus a</span>
<lb n="887"/><span>mháthar. 3</span>
<lb n="888"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="889"/><p><span>Chuaidh Seaghán, mac an fhuinteóra, chun an</span>
<lb n="890"/><span>Aifrinn i gcuideachta a athar agus a mháthar.</span>
<lb n="891"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="892"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>An rabh Seaghán Mac Gabhann</span>
<lb n="895"/><span>ann a shuidhe go moch ar maidin</span>
<lb n="896"/><span>Dia Domhnaigh?  Arbh' é Seaghán</span>
<lb n="897"/><span>athair an fhuinteóra?  Céard a</span>
<lb n="898"/><span>rinne 4 sé?  Cá ndeachaidh 5 sé</span>
<lb n="899"/><span>thar éis 6 a chéad-phroinne a bheith</span>
<lb n="900"/><span>ithte aige?  An ndeachaidh sé go</span>
<lb n="901"/><span>teach 7 an óil?  Cé an uair a bhí</span>
<lb n="902"/><span>an tAifreann ann?  Cé bhí i</span>
<lb n="903"/><span>gcuideachta Sheagháin?</span></p>
<lb n="904"/>
<lb n="905"/><p><span>CEACHT LXXXI.</span></p>
<lb n="906"/>
<lb n="907"/><p><span>Altóir</span>
<lb n="908"/><span>Amuigh</span>
<lb n="909"/><span>Istigh</span>
<lb n="910"/><span>Paidrín</span>
<lb n="911"/><span>Páirteach</span>
<lb n="912"/><span>Pobal</span>
<lb n="913"/><span>Dearnaidh</span>
<lb n="914"/><span>Taobh</span>
<lb n="915"/><span>Thart</span>
<lb n="916"/><span>Léigh</span>
<lb n="917"/><span>Dubhradh</span>
<lb n="918"/><span>Crannóg</span>
<lb n="919"/><span>Guidh</span>
<lb n="920"/><span>Seanmóir</span>
<lb n="921"/><span>Suidh</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>Chuadar 1 isteach agus shuidh siad</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="924"/><p><span>síos.  Chuaidh an sagart suas ar</span>
<lb n="925"/><span>an altóir.  Léigh sé an tAifreann.</span>
<lb n="926"/><span>Bhí an pobal ag guidhe. 2 Chuaidh an</span>
<lb n="927"/><span>sagart sa gcrannóig agus rinne</span>
<lb n="928"/><span>seanmóir ghearr. 3 Dubhradh an</span>
<lb n="929"/><span>paidrín páirteach l'éis na sean-</span>
<lb n="930"/><span>móire.  Tháinic an pobal amach</span>
<lb n="931"/><span>annsin.  D'fhan cuid aca ag</span>
<lb n="932"/><span>cainnt le chéile taobh amuigh de</span>
<lb n="933"/><span>theach an phobail.  Chuaidh an chuid</span>
<lb n="934"/><span>eile aca a bhaile.</span></p>
<lb n="935"/>
<lb n="936"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>Cá ndeachaidh Seaghán agus a</span>
<lb n="939"/><span>athair agus a mháthair isteach?</span>
<lb n="940"/><span>Ar fhanadar ann a seasamh?</span>
<lb n="941"/><span>Cá ndeachaidh an sagart?  An</span>
<lb n="942"/><span>ndearnaidh 4 sé rud ar bith i n-éis</span>
<lb n="943"/><span>an tAifreann a bheith léighte</span>
<lb n="944"/><span>aige?  An seanmóir 5 fhada a</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="945"/><p><span>rinne sé?  Céard a bhí an pobal</span>
<lb n="946"/><span>a dhéanamh?  Goidé rinneadh thar</span>
<lb n="947"/><span>éis na seanmóire?  Ar imthigh na</span>
<lb n="948"/><span>daoine uile go léir a bhaile gan</span>
<lb n="949"/><span>mhoill?</span>
<lb n="950"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="951"/><p><span>1. Chuaidh siad. 2. Guibhe. 3. Thug sé seanmóir</span>
<lb n="952"/><span>ghearr uaidh. 4. An dtearn, ar dhin. 5. Seanmóin,</span>
<lb n="953"/><span>searmóin.</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>CEACHT LXXXII.</span></p>
<lb n="956"/>
<lb n="957"/><p><span>Iarraidh</span>
<lb n="958"/><span>Íoc</span>
<lb n="959"/><span>Unnsa</span>
<lb n="960"/><span>Cáirde</span>
<lb n="961"/><span>Díth</span>
<lb n="962"/><span>Dó</span>
<lb n="963"/><span>Dóibh (dóbhtha)</span>
<lb n="964"/><span>Tigheacht</span>
<lb n="965"/><span>Teastáil</span>
<lb n="966"/><span>Tobac</span>
<lb n="967"/><span>Thug</span>
<lb n="968"/><span>Siopa</span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>Ar thigheacht a bhaile dhóibh 1 bhí</span>
<lb n="971"/><span>tobac de dhíth 2 ar athair Sheagháin.</span>
<lb n="972"/><span>D'imthigh Seaghán 'ghá iarraidh.</span>
<lb n="973"/><span>Cheannuigh sé unnsa tobac sa</span>
<lb n="974"/><span>siopa agus d'íoc sé air. 3 Thug</span>
<lb n="975"/><span>sé a bhaile leis é agus thug sé d'á</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="976"/><p><span>athair é.  Thóig a athair sméaróid</span>
<lb n="977"/><span>agus dhearg sé a phíopa.  Chaith 4</span>
<lb n="978"/><span>sé cuid de'n tobac.  D'imthigh</span>
<lb n="979"/><span>Seaghán leis fhéin ag imirt peile.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="982"/>
<lb n="983"/><p><span>Nuair a tháinic siad a bhaile,</span>
<lb n="984"/><span>céard a bhí ag teastáil ó athair</span>
<lb n="985"/><span>Sheagháin?  Goidé rinne Seaghán</span>
<lb n="986"/><span>annsin?  An bhfuair sé an tobac?</span>
<lb n="987"/><span>Cá bhfuair sé é?  An ar cáirde</span>
<lb n="988"/><span>a fuair sé é?  Cé dhó a dtug sé</span>
<lb n="989"/><span>é?  Céard a rinne a athair?</span>
<lb n="990"/><span>Cé leis ar dhearg sé a phíopa?</span>
<lb n="991"/><span>An gcaitheann tusa tobac, a</span>
<lb n="992"/><span>Sheagháin?  Cár imthigh Seaghán?</span>
<lb n="993"/><span>Céard d'imir sé?</span>
<lb n="994"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="995"/><p><span>CEACHT LXXXIII.</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>Ainm</span>
<lb n="998"/><span>Aois</span>
<lb n="999"/><span>Éadan</span>
<lb n="1000"/><span>Inghean</span>
<lb n="1001"/><span>Bliadhain</span>
<lb n="1002"/><span>Fiche</span>
<lb n="1003"/><span>Dath</span>
<lb n="1004"/><span>Díreach</span>
<lb n="1005"/><span>Cam</span>
<lb n="1006"/><span>Clann</span>
<lb n="1007"/><span>Gruaidh</span>
<lb n="1008"/><span>Gruag</span>
<lb n="1009"/><span>Smig</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>Tá inghean freisin 1 ag athair</span>
<lb n="1012"/><span>agus ag máthair Sheagháin.</span>
<lb n="1013"/><span>Máire Nic Ghabhann atá mar</span>
<lb n="1014"/><span>ainm uirthi.  Is deas an cailín í.</span>
<lb n="1015"/><span>Tá sí fiche bliadhain d'aois.  Tá</span>
<lb n="1016"/><span>sí árd.  Tá clár a héadain an-</span>
<lb n="1017"/><span>gheal.  Tá lasadh ann a gruaidh.</span>
<lb n="1018"/><span>Tá gruag ar dhath an óir uirthi.</span>
<lb n="1019"/><span>Tá a srón díreach.  Tá a béal</span>
<lb n="1020"/><span>deas deagh-chumtha.  Tá a bruasa</span>
<lb n="1021"/><span>dearg.  Tá smig dheas uirthi</span>
<lb n="1022"/><span>freisin.</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1025"/>
<lb n="1026"/><p><span>An bhfuil aon duine eile clainne</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1027"/><p><span>ag máthair Sheagháin Mhic Ghabhann?</span>
<lb n="1028"/><span>Cé an t-ainm atá uirthi 2?  Cad</span>
<lb n="1029"/><span>is ainm dhuit fhéin?  An cailín</span>
<lb n="1030"/><span>gránda Máire?  Cé an aois í?</span>
<lb n="1031"/><span>Cé an aois thú fhéin?  An cailín</span>
<lb n="1032"/><span>beag Máire?  Cé an dath atá ar</span>
<lb n="1033"/><span>chlár a héadain agus ar a gruaidh</span>
<lb n="1034"/><span>agus ar a cuid gruaige?  An</span>
<lb n="1035"/><span>cam í a srón?  An mór é a</span>
<lb n="1036"/><span>béal?  Cé an dath atá ar a</span>
<lb n="1037"/><span>bruasaibh?  Cé an sórt smige</span>
<lb n="1038"/><span>atá uirthi?</span></p>
<lb n="1039"/>
<lb n="1040"/><p><span>1. Fosta, leis, mar an gcéadna. 2. Cad is ainm</span>
<lb n="1041"/><span>dhi.</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>CEACHT LXXXIV.</span></p>
<lb n="1044"/>
<lb n="1045"/><p><span>Ionga</span>
<lb n="1046"/><span>Brollach</span>
<lb n="1047"/><span>Muineál</span>
<lb n="1048"/><span>Caol</span>
<lb n="1049"/><span>Com</span>
<lb n="1050"/><span>Congnamh</span>
<lb n="1051"/><span>Craiceann</span>
<lb n="1052"/><span>Cruaidh</span>
<lb n="1053"/><span>Géag</span>
<lb n="1054"/><span>Geal</span>
<lb n="1055"/><span>Lámh</span>
<lb n="1056"/><span>Ramhar</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>Tá a súile gorm.  Tá a cluasa</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1059"/><p><span>deas beag.  Tá a méaracha 1</span>
<lb n="1060"/><span>caol.  Tá gach ionga d'á bhfuil</span>
<lb n="1061"/><span>uirthi deas geal.  Tá a lámha agus</span>
<lb n="1062"/><span>a cosa beag.  Tá craiceann gléi-</span>
<lb n="1063"/><span>geal ar a géagaibh agus ar a</span>
<lb n="1064"/><span>muineál 2 agus ar a brollach.</span>
<lb n="1065"/><span>Ní'l a com ró-chaol.  Bíonn sí</span>
<lb n="1066"/><span>ag obair go cruaidh ar feadh an</span>
<lb n="1067"/><span>lae.  Bheireann sí congnamh d'á</span>
<lb n="1068"/><span>máthair.  Is maith leis an máthair</span>
<lb n="1069"/><span>an congnamh sin a bheith aici.</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>Cé an dath atá ar shúilibh Mháire</span>
<lb n="1074"/><span>Nic Ghabhann?  An bhfuil a cluasa</span>
<lb n="1075"/><span>ró-mhór?  An dubh atá a hingne?</span>
<lb n="1076"/><span>An bhfuil a lámha agus a cosa ró-</span>
<lb n="1077"/><span>fhada?  An bhfuil a méaracha</span>
<lb n="1078"/><span>ramhar?  An craiceann donn</span>
<lb n="1079"/><span>atá ar a géagaibh?  An bhfuil a</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1080"/><p><span>com ró-chaol nó ró-ramhar?  An</span>
<lb n="1081"/><span>ndéanann sí mórán oibre?  An</span>
<lb n="1082"/><span>dtugann sí congnamh d'á máthair?</span>
<lb n="1083"/><span>An mbíonn a máthair sásta léithi?</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p><span>1. Méara, méaranna. 2. Muinéal.</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>CEACHT LXXXV.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>Oigheann</span>
<lb n="1090"/><span>Bác</span>
<lb n="1091"/><span>Bairghean</span>
<lb n="1092"/><span>Bláthach</span>
<lb n="1093"/><span>Fuin</span>
<lb n="1094"/><span>Taos</span>
<lb n="1095"/><span>Toirtín</span>
<lb n="1096"/><span>Cuirn</span>
<lb n="1097"/><span>Salach</span>
<lb n="1098"/><span>Suidhe</span></p>
<lb n="1099"/>
<lb n="1100"/><p><span>Chomh luath is bhíos sí ann a suidhe</span>
<lb n="1101"/><span>ar maidin, nigheann sí na cupáin 1</span>
<lb n="1102"/><span>agus na plátaí agus na cuirn 2</span>
<lb n="1103"/><span>agus na miasa a bhíos salach.</span>
<lb n="1104"/><span>Sguabann sí an t-urlár.  Cuir-</span>
<lb n="1105"/><span>eann sí min mhín agus uisge te</span>
<lb n="1106"/><span>sa bpota ar an teinidh.  Ghníonn</span>
<lb n="1107"/><span>sí leite.  Fuineann sí plúr as</span>
<lb n="1108"/><span>bláthaigh.  Ghníonn sí bairgheana 3</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1109"/><p><span>agus toirtíní 4 as an taos.</span>
<lb n="1110"/><span>Bácann sí anns an oigheann iad.</span>
<lb n="1111"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1112"/><p><span>Ghní Máire Nic Ghabhann bairgheana as an taos.  Bácann sí san oigheann</span>
<lb n="1113"/><span>iad.</span>
<lb n="1114"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1115"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>Céard a ghníos Máire ar</span>
<lb n="1118"/><span>maidin?  An mbíonn na cuirn</span>
<lb n="1119"/><span>salach?  An ndéanann sí rud ar</span>
<lb n="1120"/><span>bith leis an sguaib?  An gcuireann</span>
<lb n="1121"/><span>sí rud ar bith san bpota 5?  An</span>
<lb n="1122"/><span>bhfuineann sí an taos?  Céard</span>
<lb n="1123"/><span>a ghníos sí as?  An mbácann sí</span>
<lb n="1124"/><span>iad?  Cá mbácann sí iad?</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>CEACHT LXXXVI.</span></p>
<lb n="1127"/>
<lb n="1128"/><p><span>Aghaidh</span>
<lb n="1129"/><span>Ariamh</span>
<lb n="1130"/><span>Bligh</span>
<lb n="1131"/><span>Maistreadh</span>
<lb n="1132"/><span>Miosgán</span>
<lb n="1133"/><span>Móin-fhéar</span>
<lb n="1134"/><span>Cuinneóg</span>
<lb n="1135"/><span>Soitheach</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>Chomh luath is bhí na soithigh glanta</span>
<lb n="1138"/><span>aici indé, do bhligh Máire an bhó</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1139"/><p><span>bhainne.  Nuair a bhí an bhó blighte 1</span>
<lb n="1140"/><span>aici, ghlan sí an chuinneóg. 2 Chuir</span>
<lb n="1141"/><span>sí an bainne ramhar innti agus</span>
<lb n="1142"/><span>rinne maistreadh. 3 Rinne sí</span>
<lb n="1143"/><span>miosgáin 4 de'n im úr.  Chuir sí an</span>
<lb n="1144"/><span>bhláthach i soithigh le haghaidh 5 na</span>
<lb n="1145"/><span>bhfear oibre a bhí ag baint fhéir</span>
<lb n="1146"/><span>sa móin-fhéar. 6</span></p>
<lb n="1147"/>
<lb n="1148"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>Ar bhligh Máire an bhó bhainne?</span>
<lb n="1151"/><span>Ar ghlan sí an chuinneóg?  An</span>
<lb n="1152"/><span>bhfacais cuinneóg ariamh?  Céard</span>
<lb n="1153"/><span>a bhíos i gcuinneóig?  Cé ann ar</span>
<lb n="1154"/><span>chuir sí an bainne ramhar?  Goidé</span>
<lb n="1155"/><span>rinne sí annsin?  An ndearnaidh</span>
<lb n="1156"/><span>sí im?  Cé ann ar chuir sí an</span>
<lb n="1157"/><span>bhláthach?  Cé le n' aghaidh?  Céard</span>
<lb n="1158"/><span>a bhí na fir oibre a dhéanamh?</span>
<lb n="1159"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1160"/><p><span>CLANN LIR.</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1163"/>
<lb n="1164"/><p><span>Bhí rí ann fadó.  Bodhbh Dearg</span>
<lb n="1165"/><span>do bhí mar ainm air.  Bhí triúr</span>
<lb n="1166"/><span>dalta aige, Aobh, Aoife, agus</span>
<lb n="1167"/><span>Ailbhe.  Ba cailíní deasa áilne</span>
<lb n="1168"/><span>iad agus bhí gean mór ag an rígh</span>
<lb n="1169"/><span>ortha.</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Ins an am sin bhí flaith ann</span>
<lb n="1172"/><span>darbh' ainm Lir.  Cailleadh a bhean</span>
<lb n="1173"/><span>agus bhí brón mór air.  Chualaidh</span>
<lb n="1174"/><span>Bodhbh Dearg sin.  Chuir sé sgéala</span>
<lb n="1175"/><span>go dtí Lir ag a rádh go dtiubhradh</span>
<lb n="1176"/><span>sé duine de'n triúr cailíní dhó</span>
<lb n="1177"/><span>mar mhnaoi.  Bhí bród mór ar Lir.</span>
<lb n="1178"/><span>Tháinic sé go teach Buidhbh Dheirg</span>
<lb n="1179"/><span>agus chonnaic sé an triúr i n-a</span>
<lb n="1180"/><span>suidhe os a chomhair.</span>
<lb n="1181"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1182"/><p><span>"Bíodh do rogha agat," arsa</span>
<lb n="1183"/><span>Bodhbh Dearg.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>"Maise, ní'l a fhios agam cé</span>
<lb n="1186"/><span>aca is fearr liom," arsa Lir,</span>
<lb n="1187"/><span>"acht sílim gur fearr dhom an</span>
<lb n="1188"/><span>cailín is sine do ghlacadh óir is í</span>
<lb n="1189"/><span>is uaisle."</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>"Tá go maith," arsa Bodhbh</span>
<lb n="1192"/><span>Dearg, "bíodh sise agat."</span></p>
<lb n="1193"/>
<lb n="1194"/><p><span>Pósadh iad an oidhche sin agus</span>
<lb n="1195"/><span>coicís thar a éis sin thug Lir a</span>
<lb n="1196"/><span>bhean a bhaile leis.</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1199"/>
<lb n="1200"/><p><span>Cé an t-ainm do bhí ar an rígh?</span>
<lb n="1201"/><span>Cé an uair do bhí sé ann?  Cé</span>
<lb n="1202"/><span>mhéad dalta do bhí aige?  Cé an</span>
<lb n="1203"/><span>t-ainm do bhí ortha?  Cé an sórt</span>
<lb n="1204"/><span>cailíní do bhí ionnta?  An rabh</span>
<lb n="1205"/><span>gean ag an rígh ortha?  Céard</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1206"/><p><span>do b'ainm do'n fhlaith?  Céard</span>
<lb n="1207"/><span>do thárla d'á mhnaoi?  An rabh</span>
<lb n="1208"/><span>brón air?  An gcualaidh Bodhbh</span>
<lb n="1209"/><span>Dearg sin?  Céard do rinne sé?</span>
<lb n="1210"/><span>Céard adubhairt sé le Lir?  An</span>
<lb n="1211"/><span>rabh bród ar Lir?  Cá dtáinic</span>
<lb n="1212"/><span>sé?  Céard do chonnaic sé?  Cá</span>
<lb n="1213"/><span>rabh na cailíní?  Cé aca do</span>
<lb n="1214"/><span>b'fhearr le Lir?  Cé aca do thogh</span>
<lb n="1215"/><span>sé?  An dtug Bodhbh Dearg dhó</span>
<lb n="1216"/><span>í?  Ar pósadh iad?  Cé an uair</span>
<lb n="1217"/><span>do chuaidh siad a bhaile?</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>Bhí ceathrar clainne aca .i.</span>
<lb n="1222"/><span>aon inghean amháin darbh' ainm</span>
<lb n="1223"/><span>Fionnghuala agus triúr mac,</span>
<lb n="1224"/><span>Aodh, Conn, agus Fiachra.  Mhair</span>
<lb n="1225"/><span>Lir agus a bhean fá shólás le n-a</span>
<lb n="1226"/><span>chéile acht, thar éis tamaill, fuair</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1227"/><p><span>Aobh bás agus tháinic brón mór</span>
<lb n="1228"/><span>ar Lir.  Dubhairt Bodhbh Dearg</span>
<lb n="1229"/><span>go dtiubhradh sé an dara cailín,</span>
<lb n="1230"/><span>Aoife, do Lir.  Pósadh iad agus</span>
<lb n="1231"/><span>thug sé a bhaile í.</span></p>
<lb n="1232"/>
<lb n="1233"/><p><span>Bhí bród mór ag Lir as a</span>
<lb n="1234"/><span>chlann agus grádh mór aige dhóibh.</span>
<lb n="1235"/><span>Ar dtús bhí gean ag Aoife freisin</span>
<lb n="1236"/><span>ortha acht, thar éis tamaill, tháinic</span>
<lb n="1237"/><span>éad uirthi óir shíl sí gurbh'</span>
<lb n="1238"/><span>annsa le Lir a chlann ná í féin.</span>
<lb n="1239"/><span>D'éirigh sí ar buile le éad agus</span>
<lb n="1240"/><span>ba mhian léithi na páistí do chur</span>
<lb n="1241"/><span>chun báis.  Lá amháin thug sí léithi</span>
<lb n="1242"/><span>i n-a cóiste iad.  Níor mhaith le</span>
<lb n="1243"/><span>Fionnghuala a dhul léithi agus ba</span>
<lb n="1244"/><span>mhian léithi fanacht sa mbaile</span>
<lb n="1245"/><span>mar bhí amhras aici ar Aoife.</span>
<lb n="1246"/><span>Acht ní rabh aon neart aici air</span>
<lb n="1247"/><span>agus b'éigin di a dhul léithi.</span>
<lb n="1248"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1249"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1250"/>
<lb n="1251"/><p><span>Cé mhéad clainne do bhí ag Lir</span>
<lb n="1252"/><span>agus a mhnaoi?  Cé an t-ainm</span>
<lb n="1253"/><span>do bhí ar an inghin?  Céard do</span>
<lb n="1254"/><span>b'ainm do na buachaillibh?  Ar</span>
<lb n="1255"/><span>mhair Lir agus a bhean go sólásach</span>
<lb n="1256"/><span>le n-a chéile?  Cé aca fuair</span>
<lb n="1257"/><span>bás thar éis tamaill?  An rabh</span>
<lb n="1258"/><span>brón ar Lir?  Céard adubhairt</span>
<lb n="1259"/><span>Bodhbh Dearg?  Ar phós Lir Aoife?</span>
<lb n="1260"/><span>An rabh bród ag Lir as a chlann?</span>
<lb n="1261"/><span>An rabh grádh aige dhóibh?  An</span>
<lb n="1262"/><span>rabh gean ag Aoife ortha?</span>
<lb n="1263"/><span>Céard do tháinic ar Aoife thar</span>
<lb n="1264"/><span>éis tamaill?  Cé an fáth?  Céard</span>
<lb n="1265"/><span>ba mhian léithi?  Céard do rinne</span>
<lb n="1266"/><span>sí lá amháin?  Ar mhaith le Fionn-</span>
<lb n="1267"/><span>ghuala a dhul léithi?  Cé an fáth</span>
<lb n="1268"/><span>nár mhaith léithi é?  An rabh uirthi</span>
<lb n="1269"/><span>a dhul le Aoife?</span>
<lb n="1270"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1271"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1272"/>
<lb n="1273"/><p><span>Nuair tháinic siad go bruach</span>
<lb n="1274"/><span>locha d'iarr Aoife ar an tiomán-</span>
<lb n="1275"/><span>aidhe na páistí do chur chun báis.</span>
<lb n="1276"/><span>Níor mhaith leis sin agus d'eitigh</span>
<lb n="1277"/><span>sé.  Annsin thug Aoife ar na páis-</span>
<lb n="1278"/><span>tíbh a dhul isteach san loch.  Nuair</span>
<lb n="1279"/><span>bhíodar san uisge do bhuail sí le</span>
<lb n="1280"/><span>slait iad agus rinne ceithre</span>
<lb n="1281"/><span>healaí dhíobh.  Badh thruagh leat</span>
<lb n="1282"/><span>na páistí bochta sin agus an méid</span>
<lb n="1283"/><span>bróin do bhí ortha.  Dubhairt</span>
<lb n="1284"/><span>Fionnghuala gurbh' olc an rud do</span>
<lb n="1285"/><span>rinne Aoife agus go n-íocfadh sí</span>
<lb n="1286"/><span>ann.</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>"Cá fhaide a bhéimid i riocht</span>
<lb n="1289"/><span>ealaí?" arsa Fionnghuala.</span></p>
<lb n="1290"/>
<lb n="1291"/><p><span>"Naoi gcéad bliadhain," arsa</span>
<lb n="1292"/><span>Aoife, "trí chéad bliadhain ar an</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1293"/><p><span>loch seo agus trí chéad bliadhain</span>
<lb n="1294"/><span>ar Shruth na Maoile idir Éire</span>
<lb n="1295"/><span>agus Alba agus trí chéad</span>
<lb n="1296"/><span>bliadhain i n-Iorrus."</span></p>
<lb n="1297"/>
<lb n="1298"/><p><span>Nuair chualaidh Bodhbh Dearg an</span>
<lb n="1299"/><span>sgéal bhí fearg an-mhór aige le</span>
<lb n="1300"/><span>Aoife.  Bhuail sé le slait í agus</span>
<lb n="1301"/><span>rinne deamhan aeir dhi.  D'imthigh</span>
<lb n="1302"/><span>sí as amharc agus ní facthas ó</span>
<lb n="1303"/><span>shoin í.</span>
<lb n="1304"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1305"/><p><span>Do bhuail sí le slait iad agus rinne</span>
<lb n="1306"/><span>ceithre healaí dhíobh.</span>
<lb n="1307"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1308"/><p><span>Rinne sí deamhan aeir dhi.</span>
<lb n="1309"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1310"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1311"/>
<lb n="1312"/><p><span>Céard d'iarr Aoife ar an</span>
<lb n="1313"/><span>tiománaidhe?  Ar eitigh sé?</span>
<lb n="1314"/><span>Céard do thug Aoife ar na</span>
<lb n="1315"/><span>páistíbh annsin?  Goidé do rinne</span>
<lb n="1316"/><span>sí dhíobh?  An rabh mórán bróin</span>
<lb n="1317"/><span>ar na páistíbh?  Céard adubhairt</span>
<lb n="1318"/><span>Fionnghuala le Aoife?  Cé an</span>
<lb n="1319"/><span>cheist do chuir sí ar Aoife?  Cá</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1320"/><p><span>fhaide bhíodar le bheith i riocht</span>
<lb n="1321"/><span>ealaí?  An raibh Bodhbh Dearg</span>
<lb n="1322"/><span>sásta nuair chualaidh sé an sgéal?</span>
<lb n="1323"/><span>Céard do rinne sé de Aoife?</span>
<lb n="1324"/><span>Cá ndeachaidh sí?</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>Cé go rabh na páistí i riocht</span>
<lb n="1329"/><span>ealaí bhí glór daonda aca agus</span>
<lb n="1330"/><span>bhíodar i n-an an ceól ba bhinne</span>
<lb n="1331"/><span>d'ar cloiseadh ariamh do sheinnm.</span>
<lb n="1332"/><span>Bhíodh Lir agus Tuatha Dé Danann</span>
<lb n="1333"/><span>go léir ag éisteacht agus ag</span>
<lb n="1334"/><span>cainnt leóbhtha.  Chaitheadar trí</span>
<lb n="1335"/><span>chéad bliadhain ar an loch úd agus</span>
<lb n="1336"/><span>annsin b'éigin dóibh imtheacht</span>
<lb n="1337"/><span>leóbhtha go Sruth na Maoile idir</span>
<lb n="1338"/><span>Éire agus Alba.  Ba mhór an</span>
<lb n="1339"/><span>brón do bhí ar na healaíbh agus</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="1340"/><p><span>ar a gcáirdíbh ag sgaradh le</span>
<lb n="1341"/><span>n-a chéile dhóibh.</span></p>
<lb n="1342"/>
<lb n="1343"/><p><span>D'fhan na healaí trí chéad</span>
<lb n="1344"/><span>bliadhain eile ar Shruth na Maoile</span>
<lb n="1345"/><span>agus ba mhór an t-anró do bhí</span>
<lb n="1346"/><span>ortha ar feadh an ama sin.  Bhídís</span>
<lb n="1347"/><span>ag snámh ar an bhfairrge nó i n-a</span>
<lb n="1348"/><span>suidhe ar na carraigíbh fá fhuacht</span>
<lb n="1349"/><span>agus fá shioc, fá shneachta agus</span>
<lb n="1350"/><span>fá bháistigh.  Fá dheireadh bhí a seal</span>
<lb n="1351"/><span>ar Shruth na Maoile caithte agus</span>
<lb n="1352"/><span>ba mhór an bród a bhí ortha faoi</span>
<lb n="1353"/><span>sin.  D'éirigh siad ar eiteall</span>
<lb n="1354"/><span>agus chuaidh siad siar go hIorrus.</span>
<lb n="1355"/><span>Is iomdha anró agus pian d'fhul-</span>
<lb n="1356"/><span>aing siad annsin acht, thar éis</span>
<lb n="1357"/><span>tamaill, chreideadar i nDia agus</span>
<lb n="1358"/><span>fuaireadar suaimhneas agus</span>
<lb n="1359"/><span>sólás uaidh sin amach.</span>
<lb n="1360"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1361"/><p><span>Bhídís ag snamh ar an bhfairrge nó i n-a</span>
<lb n="1362"/><span>suidhe ar na carraigíbh fá fhuacht agus fá shioc,</span>
<lb n="1363"/><span>fá shneachta agus fá bháistigh.</span>
<lb n="1364"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1365"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1366"/>
<lb n="1367"/><p><span>Cé an sórt glóir do bhí ag na</span>
<lb n="1368"/><span>healaíbh úd?  An rabhadar i n-an</span>
<lb n="1369"/><span>ceól do sheinnm?  Céard do bhíodh</span>
<lb n="1370"/><span>Lir agus Tuatha Dé Danann a</span>
<lb n="1371"/><span>dhéanamh?  Cá fhaide do chaith na</span>
<lb n="1372"/><span>healaí ar an loch úd?  Cár</span>
<lb n="1373"/><span>imthigh siad annsin?  Cá bhfuil</span>
<lb n="1374"/><span>Sruth na Maoile?  Cé an fáth</span>
<lb n="1375"/><span>a rabh brón ortha?  Cá fhaide</span>
<lb n="1376"/><span>do bhíodar ar Shruth na Maoile?</span>
<lb n="1377"/><span>Céard do bhídís a dhéanamh ann-</span>
<lb n="1378"/><span>sin?  An rabh brón ortha nuair</span>
<lb n="1379"/><span>do bhí a seal caithte annsin?  Cá</span>
<lb n="1380"/><span>ndeachaidh siad annsin?  Ar</span>
<lb n="1381"/><span>chreideadar i nDia?  Ar fhulaing</span>
<lb n="1382"/><span>siad anró agus pian thar a éis</span>
<lb n="1383"/><span>sin?</span>
<lb n="1384"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="1385"/><p><span>Nuair do bhí na trí chéad</span>
<lb n="1386"/><span>bliadhain caithte aca i nIorrus</span>
<lb n="1387"/><span>d'éirigh na healaí ar eiteall</span>
<lb n="1388"/><span>arís agus chuaidh a bhaile le cuairt</span>
<lb n="1389"/><span>do thabhairt ar Lir agus ar Bhodhbh</span>
<lb n="1390"/><span>Dearg.  Acht, fairíor, bhí an</span>
<lb n="1391"/><span>baile fuar falamh gan duine le</span>
<lb n="1392"/><span>feiceál ann.  Tháinic brón mór</span>
<lb n="1393"/><span>ortha agus d'imthigh siad leóbhtha</span>
<lb n="1394"/><span>go hInis Gluaire agus chuireadar</span>
<lb n="1395"/><span>fútha annsin.  Thagadh éanlaith</span>
<lb n="1396"/><span>na tíre go dtí an áit sin ag</span>
<lb n="1397"/><span>éisteacht le n-a gceól binn agus</span>
<lb n="1398"/><span>bhíodar mar sin go dtáinic</span>
<lb n="1399"/><span>Pádhraic Naomhtha go hÉirinn.</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Thárla go dtáinic fear naomhtha</span>
<lb n="1402"/><span>go hInis Gluaire agus chualaidh</span>
<lb n="1403"/><span>sé ceól na n-ealaí.  Ar maidin</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="1404"/><p><span>lá ar n-a bhárach chuaidh sé go</span>
<lb n="1405"/><span>bruach an locha agus chuir sé</span>
<lb n="1406"/><span>aithne ar na healaíbh agus fuair</span>
<lb n="1407"/><span>amach gur ab iad clann Lir do</span>
<lb n="1408"/><span>bhí ann.  Tháinic siad i dtír agus</span>
<lb n="1409"/><span>d'imthigh siad leis an naomh agus</span>
<lb n="1410"/><span>d'fhanadar aige.  Bhídís ag éis-</span>
<lb n="1411"/><span>teacht aifrinn agus ag guidhe</span>
<lb n="1412"/><span>agus ag déanamh deagh-oibre i</span>
<lb n="1413"/><span>dteach an naoimh.  Chuir seisean</span>
<lb n="1414"/><span>slabhraidhe airgid fá n-a muineál.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1417"/>
<lb n="1418"/><p><span>Cá ndeachaidh na healaí nuair</span>
<lb n="1419"/><span>d'fhágadar Iorrus?  Cad chuige?</span>
<lb n="1420"/><span>An rabh Lir agus Bodhbh Dearg</span>
<lb n="1421"/><span>sa mbaile rómpa?  An rabh</span>
<lb n="1422"/><span>brón ar na healaíbh annsin?</span>
<lb n="1423"/><span>Cár chuireadar fútha thar a</span>
<lb n="1424"/><span>éis sin?  Céard a thagadh ag</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="1425"/><p><span>éisteacht leóbhtha?  Cá fhaide do</span>
<lb n="1426"/><span>bhíodar ar Inis Gluaire?  Cé</span>
<lb n="1427"/><span>tháinic go dtí an t-oileán?  An</span>
<lb n="1428"/><span>gcualaidh sé ceól na n-ealaí?  Cá</span>
<lb n="1429"/><span>ndeachaidh sé annsin?  Ar aithnigh</span>
<lb n="1430"/><span>sé na healaí?  Cár imthigheadar</span>
<lb n="1431"/><span>annsin?  Ar sgaradar leis arís?</span>
<lb n="1432"/><span>Céard do bhídís a dhéanamh?</span>
<lb n="1433"/><span>Céard do chuir an naomh fá n-a</span>
<lb n="1434"/><span>muineál?</span></p>
<lb n="1435"/>
<lb n="1436"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="1437"/>
<lb n="1438"/><p><span>Acht bhí rí i gConnachtaibh agus</span>
<lb n="1439"/><span>bhí bean aige agus ba mhian leis an</span>
<lb n="1440"/><span>mnaoi úd na healaí a bheith aici.</span>
<lb n="1441"/><span>Chuir an rí duine go dtí an naomh</span>
<lb n="1442"/><span>ag iarraidh na n-ealaí air acht</span>
<lb n="1443"/><span>d'eitigh an naomh é.  Annsin bhí</span>
<lb n="1444"/><span>fearg mhór ar an rígh agus tháinic</span>
<lb n="1445"/><span>sé féin i n-a gcoinne.  Bhí na</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="1446"/><p><span>healaí ar an altóir agus rug an</span>
<lb n="1447"/><span>rí ar na slabhraidhe agus rug na</span>
<lb n="1448"/><span>healaí leis.  Acht is ar éigin do</span>
<lb n="1449"/><span>bhí sé ag an doras nuair do thuit</span>
<lb n="1450"/><span>an chluimhreach dhíobh agus rinneadh</span>
<lb n="1451"/><span>ceathrar sean-daoine críon</span>
<lb n="1452"/><span>caithte dhíobh agus iad beagnach</span>
<lb n="1453"/><span>ar bhuille an bháis le aois agus</span>
<lb n="1454"/><span>le lagar.</span></p>
<lb n="1455"/>
<lb n="1456"/><p><span>Annsin bhaist an naomh iad</span>
<lb n="1457"/><span>agus fuair siad bás agus chuaidh</span>
<lb n="1458"/><span>a n-anmanna suas go Flaithis Dé.</span>
<lb n="1459"/><span>Cuireadh i n-aon uaigh amháin iad,</span>
<lb n="1460"/><span>Conn agus Fiachra ar dhá thaoibh</span>
<lb n="1461"/><span>Fhionnghuala agus Aodh i n-a hucht</span>
<lb n="1462"/><span>agus cuireadh leacht os a gcionn.</span>
<lb n="1463"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="1464"/><p><span>Rug an rí ar na slabhraidhe agus rug</span>
<lb n="1465"/><span>na healaí leis.</span>
<lb n="1466"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="1467"/><p><span>Ceisteanna.</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>Céard ba mhian le mnaoi ríogh</span>
<lb n="1470"/><span>Chonnacht?  Céard do rinne an</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="1471"/><p><span>rí?  An dtug an naomh na healaí</span>
<lb n="1472"/><span>dhó?  An rabh an rí sásta leis</span>
<lb n="1473"/><span>sin?  An dtáinic sé féin i n-a</span>
<lb n="1474"/><span>gcoinne?  Cá rabh na healaí</span>
<lb n="1475"/><span>nuair tháinic sé?  Céard do</span>
<lb n="1476"/><span>rinne sé?  Céard do thárla do</span>
<lb n="1477"/><span>na healaíbh annsin?  Ar baist</span>
<lb n="1478"/><span>an naomh iad?  Ar mhaireadar</span>
<lb n="1479"/><span>i bhfad i n-a dhiaidh sin?  Cá</span>
<lb n="1480"/><span>ndeachaidh a n-anmanna?  Cár</span>
<lb n="1481"/><span>cuireadh iad?  Cé an chaoi?</span>
<lb n="1482"/><span>Céard do cuireadh os a gcionn?</span>
<lb n="1483"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="1484"/><p><span>An Dubhán-alla agus an Mhíoltóg.</span>
<lb n="1485"/><span>(Le cead an Chraoibhín Aoibhinn).</span></p>
<lb n="1486"/>
<lb n="1487"/><p><span>'Sé adubhairt dubhán-alla</span>
<lb n="1488"/><span>Le míoltóig, tráth,</span>
<lb n="1489"/><span>"O, tar liom a bhaile,</span>
<lb n="1490"/><span>A chréatúirín bhreágh,</span>
<lb n="1491"/><span>Tá grian gheal an tsamhraidh</span>
<lb n="1492"/><span>Ag damhsadh ar mo theach,</span>
<lb n="1493"/><span>Tá ithe 'gus ól ann,</span>
<lb n="1494"/><span>Nach dtiocfá isteach?</span></p>
<lb n="1495"/>
<lb n="1496"/><p><span>Dubhairt an créatúir mí-chéillidhe</span>
<lb n="1497"/><span>Ag dearcadh isteach,</span>
<lb n="1498"/><span>"Is tú croidhe na féile,</span>
<lb n="1499"/><span>Is breágh é do theach,</span>
<lb n="1500"/><span>Acht deirid go mbíonn tú</span>
<lb n="1501"/><span>'G ithe 's ag ól</span>
<lb n="1502"/><span>Míoltóigín mar mise,</span>
<lb n="1503"/><span>'Dir fhuil agus fheóil."</span></p>
<lb n="1504"/>
<lb n="1505"/><p><span>Dubhairt an dubhán-alla</span>
<lb n="1506"/><span>(Is é do bhí glic!)</span>
<lb n="1507"/><span>"Is bréag mhór, dar m'anam,</span>
<lb n="1508"/><span>Is bréag sin a mhic.</span>
<lb n="1509"/><span>Tá caoir-fheóil, tá mairt-fheóil,</span>
<lb n="1510"/><span>Tá branndaigh annseó,</span>
<lb n="1511"/><span>A's an té do bhí marbh</span>
<lb n="1512"/><span>Do dhéanfaidís beó!"</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="1513"/><p><span>Bhí an créatúirín meallta</span>
<lb n="1514"/><span>Le cómhrádh mar sin,</span>
<lb n="1515"/><span>Dubhairt sí, "tá mé sásta,</span>
<lb n="1516"/><span>Atá tú chomh binn,</span>
<lb n="1517"/><span>Acht ní fhanfad acht móimid."</span>
<lb n="1518"/><span>Do chuaidh sí 'steach,</span>
<lb n="1519"/><span>A's ní chualas go fóill</span>
<lb n="1520"/><span>Go dtáinic amach.</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>An Dair 's an Tráithnín.</span>
<lb n="1523"/><span>(Le cead an Chraoibhín Aoibhinn).</span></p>
<lb n="1524"/>
<lb n="1525"/><p><span>Má's fíor, mar deir tú liom</span>
<lb n="1526"/><span>'ar uairibh,</span>
<lb n="1527"/><span>Gur feárr do'n láidir 'ná</span>
<lb n="1528"/><span>do'n lag,</span>
<lb n="1529"/><span>'S fíor fós, má tá an aimsir</span>
<lb n="1530"/><span>buaidhrighthe,</span>
<lb n="1531"/><span>Nach olc an rud bheith íseal beag.</span>
<lb n="1532"/><span>Dair do bhí ag fás go Flaitheas,</span>
<lb n="1533"/><span>Leagadh í le neart na gaoithe,</span>
<lb n="1534"/><span>Deir an tráithnín "ní bhéidh</span>
<lb n="1535"/><span>faitchíos</span>
<lb n="1536"/><span>Orm-sa roimh an stoirm</span>
<lb n="1537"/><span>choidhche"!</span></p>
<lb n="1538"/>
<lb n="1539"/><p>
<lb n="1540"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Modh Díreach

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Modh Díreach

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
