Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Uimhrigheacht</title><author><name type="main">Seán Ó Cuirrín</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">NL155</note>
                         <note type="L">i</note>
                         <note type="B">1922</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>NL155</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Uimhrigheacht</title><author>Seán Ó Cuirrín</author><imprint><publisher>Comhlucht Oideachais na h-Éireann</publisher><date>1922</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Uimhrigheacht.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Mar atá:</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Greas beag de thosach ealadhan na h-uimhrigheachta,</span>
<lb n="6"/><span>’na bhfuil toradh intleachta agus ceapadóireachta an</span>
<lb n="7"/><span>ughdair agus a chomhair-chéile, maille le cnuasach as</span>
<lb n="8"/><span>saothar ughdar le cáil, arna chur in eagair agus in</span>
<lb n="9"/><span>oireamhaint do scoileanna na h-Éireann.</span>
<lb n="10"/></p>
</div>
<pb n="v"/>
<div><lb n="11"/><p><span>Réamhrádh</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>Do’n Phobal Choitchianta</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>“Ní múintear Gaoluinn anso, labhartar í,” a ndubhairt</span>
<lb n="18"/><span>an Fear Mór liom ag trácht dó ar sgoil na leanbhaí</span>
<lb n="19"/><span>sa Rinn, agus am briathar nach mar mhagadh atáim ach</span>
<lb n="20"/><span>lán-dáríribh nuair adeirim ná beidh rí ná rath ar an</span>
<lb n="21"/><span>nGaoluinn go dtí go n-éirightear dó lom as í mhúineadh</span>
<lb n="22"/><span>- agus luighe isteach ar í labhairt agus í úsáid i ngnáth-</span>
<lb n="23"/><span>obair na sgoile tríd an lá síos.  Ná múintear Gaoluinn</span>
<lb n="24"/><span>ach múintear gach aoinní tríd an nGaoluinn: sin modh</span>
<lb n="25"/><span>múinte a sháruighean ar ar cheap lucht oideachais de</span>
<lb n="26"/><span>mhodhaibh riamh.  Is ró-fhada dhúinn ar fad ag casadh le</span>
<lb n="27"/><span>Gaoluinn a múineadh mar theanga iasachta, teanga a</span>
<lb n="28"/><span>chaithtear i leathtaoibh an túisge ’na ngábhtar de láimh</span>
<lb n="29"/><span>Uimhríocht nó Algébar nó ceann eile de ghnáth-adhbhair</span>
<lb n="30"/><span>léighinn na sgoile a mhúineadh.  Tá an t-iarsma san</span>
<lb n="31"/><span>na daoirse ar tí imtheachta uainn fé dheire agus ní mór</span>
<lb n="32"/><span>an méala é.  Is gearr go mbainfear na laincisí de’n</span>
<lb n="33"/><span>Ghaoluinn agus go gcloisfear dá labhairt coitchianta</span>
<lb n="34"/><span>i sgoil is i gcoláiste í ag lucht foghluma agus ag lucht</span>
<lb n="35"/><span>a múinte.  Tá an lá buailte linn ’na mbeidh feidhm</span>
<lb n="36"/><span>’á bhaint aisti ag aos léighinn is ag aos eoluíochta ag</span>
<lb n="37"/><span>saothrú eolais dóibh agus ag foillsiú toradh a saothair</span>
<lb n="38"/><span>chun onóra is chun sochair a dtíre dúthchais.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Is dócha go bhfuil daoine ann fós, ámhthach, atá chómh</span>
<lb n="41"/><span>dall ar an sgéal agus a mheas go ndéanfaidh úsáid na</span>
<lb n="42"/><span>Gaoluinne ceataighe augs toismeasg d’obair na</span>
<lb n="43"/><span>Matamaitice.  A mhalairt sin ar fad atá fíor.  Taobh</span></p>
</div>
<pb n="vi"/>
<div><lb n="44"/><p><span>amuich de chúrsaíbh Náisiúntachta ar fad, is mór an</span>
<lb n="45"/><span>feabhas a raghadh ar mhúineadh na Matamaitice dá</span>
<lb n="46"/><span>gcaithimís uainn an Béarla mar shás a múinte.  An</span>
<lb n="47"/><span>saghas Béarla is gnáth le sgríbhneoirí Matamaitice a</span>
<lb n="48"/><span>chleachtadh, is Béarla crochta crapuithe neamh-nádúrtha</span>
<lb n="49"/><span>é agus é lán suas de théarmaí neamh-choitchianta mí-</span>
<lb n="50"/><span>chuibhsacha.  D’fhonn cruinnis cainnte a ceapadh na</span>
<lb n="51"/><span>téarmaí; ach má fuarathas an cruinneas, do baineadh an</span>
<lb n="52"/><span>t-anam as an dteangain chun é shroisint, rud nár ghádh</span>
<lb n="53"/><span>a dhéanamh.  D’fhan aca ansan cóir chainte a bhí leamh</span>
<lb n="54"/><span>leicthe leath-mharbh .i. Béarlagair lucht Matamaitice.  Ní</span>
<lb n="55"/><span>deirim ná gurabé an Béarlagair seo is freagarthach i</span>
<lb n="56"/><span>gcuid mhaith de’n droch-mheas a bhíonn ag mórán daoine</span>
<lb n="57"/><span>ar an Matamaitic, daoine a cheapan gur rud tur dúr</span>
<lb n="58"/><span>inti féin í, rud atá bun-os-cionn ar fad le áilleacht</span>
<lb n="59"/><span>is le aoibhneas an tsaoghail.  Má sgaipean an Ghaoluinn</span>
<lb n="60"/><span>an droch-thuairim sin, beidh gníomh foghanta dá dhéanamh</span>
<lb n="61"/><span>aici.  Tá so de bhuaidh inti mar theanga, nach gádh caint</span>
<lb n="62"/><span>na ndaoine d’atharú puinn chun í chur i n-oireamhaint</span>
<lb n="63"/><span>d’obair na Matamaitice - ní gádh an anamúlacht ná an</span>
<lb n="64"/><span>bheo-bhrióghmhaireacht do bhaint di ach go h-áirithe.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Do’n Mhúinteóir - Na Téarmaí</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Gheobhfar roinnt téarmaí nua thall is abhfus tríd</span>
<lb n="71"/><span>an leabhar so, téarmaí áiseamhla so-thuigsiona iad ná</span>
<lb n="72"/><span>cuirfidh puinn corabhuaise ar sgoláirí sgoile go bhfuil</span>
<lb n="73"/><span>tuisgint choitchianta aca.  Ar a shon san is uile ní</span>
<lb n="74"/><span>mór admháil gur dual do’n aos óg sgáth bheith aca roimh</span></p>
</div>
<pb n="vii"/>
<div><lb n="75"/><p><span>aoinní i bhfuirm téarmaí nó teicniceálachais: is ar an</span>
<lb n="76"/><span>ádhbhar san a bhreacaim an chomhairle seo leanas. - Ná</span>
<lb n="77"/><span>tarraingítear anuas an iomarca téarmaí nua in aon</span>
<lb n="78"/><span>cheacht amháin: sleamhnaídís isteach ins na ceachtanna</span>
<lb n="79"/><span>i ndiaidh ar ndiaidh.  Ná múintear téarma ar bith go</span>
<lb n="80"/><span>dtí go mbíonn dian-ghádh leis, agus ní hamháin san, ach</span>
<lb n="81"/><span>go dtí go mbraithid na sgoláirí, iad féin, go bhfuil gádh</span>
<lb n="82"/><span>leis.  Cuiridís eolas ar an rud ann féin agus bíodh</span>
<lb n="83"/><span>taithighe mhaith aca air, tamall maith sar a bhfoghluimíd</span>
<lb n="84"/><span>an téarma teicniceálta a ghabhan leis.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Mar shompla air sin: sar a múintear an focal</span>
<lb n="87"/><span>“cuideóg” do’n ranng, bíodh taithighe mhaith fhada aca</span>
<lb n="88"/><span>ar cheisteanna de’n tsórd so dh’fhreagairt: - “Cad</span>
<lb n="89"/><span>iad na huimreacha a mhéadófaí fé na chéile chun 42 d’fhagháil</span>
<lb n="90"/><span>mar thoradh?”  Ní fada a raghfar ar na ceisteanna</span>
<lb n="91"/><span>san nó go dtabharfar fé ndeara gurab í an chaint chéadna</span>
<lb n="92"/><span>atá ins gach ceann aca.  Tuigfear ansan go mba mhór</span>
<lb n="93"/><span>an áise an chaint sin do ghiorrú agus focal do chumadh gur</span>
<lb n="94"/><span>bhrígh dhó “dhá uimhir a mhéaduightear fé na chéile chun</span>
<lb n="95"/><span>uimhir áirithe eile d’fhagháil mar thoradh.”  Má’s ar an</span>
<lb n="96"/><span>gcuma san a chuirean an sgoláire aithne ar na téarmaí</span>
<lb n="97"/><span>nua, ní sgáth ná doicheall a bheidh aige rómpa ach fáilte.</span>
<lb n="98"/><span>Tuigfidh sé gur cabhair agus nach constaic dhó gach ceann</span>
<lb n="99"/><span>díobh agus glacfaidh sé isteach in’aigne iad le na lán-</span>
<lb n="100"/><span>toil.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Na Ceisteanna.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Ní hi gcóir na mbun-sgol ná i gcóir na meadhon-sgol</span>
<lb n="105"/><span>ar leithiligh a ceapadh an leabhar so:  tá ceisteanna ann</span>
<lb n="106"/><span>a oirean do gach saghas sgoile agus do sgoláirí de gach</span>
<lb n="107"/><span>aois, agus beidh ar an múinteóir na ceisteanna do thoghadh</span></p>
</div>
<pb n="viii"/>
<div><lb n="108"/><p><span>a bheidh oireamhnach dá ranng féin.  Ar na ceisteanna nó</span>
<lb n="109"/><span>na somplaí atá sa leabhar aithneofar trí saighseanna: -</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>(A) Ceisteanna teoirice .i. ceisteanna ’na n-iarrtar</span>
<lb n="112"/><span>ar an sgoláire bun-phrionsabal éigin nó úsáid téarma</span>
<lb n="113"/><span>éigin san uimhríocht do mhíniú.  Chun na ceisteanna</span>
<lb n="114"/><span>san d’fhreagairt go maith teastuighean, ní hamháin</span>
<lb n="115"/><span>tuisgint mhaith ar na neithibh atá i gceist, ach fós</span>
<lb n="116"/><span>cruinneas, soiléire, agus bríoghmhaireacht sa chaint.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>(B) Ceisteanna cleachttha .i. ceisteanna ná bíon ar</span>
<lb n="119"/><span>an sgoláire ach ceann éigin de sna bun-riaghlacha nó</span>
<lb n="120"/><span>bun-oibrithe do chur i bhfeidhm ar uimhreacha áirithe.</span>
<lb n="121"/><span>Obair mhecainiceach é sin ach fós obair riachtanach:</span>
<lb n="122"/><span>luas, aicillíocht, agus beachtuíocht na cáilíochta is</span>
<lb n="123"/><span>riachtanaighe chuige.  D’fhonn an luais do ghéarú cuireadh</span>
<lb n="124"/><span>na sgoláirí síos ar aghaidh gach ceiste cad é an fhaic a</span>
<lb n="125"/><span>bhain sé dhíobh í dhéanamh agus bídís de shíor a d’iarraidh</span>
<lb n="126"/><span>an t-am san do ghiorrú.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>(C) Ceisteanna smaointe .i. ceisteanna ’na gcaithfidh</span>
<lb n="129"/><span>na sgoláirí feidhm a bhaint as a gcumas réasúntachta</span>
<lb n="130"/><span>chun iad a réidhteach.  Tá dhá bhun-phrionsabal a bhainean</span>
<lb n="131"/><span>le gach modh múinteóireachta agus anso an áit ’nar</span>
<lb n="132"/><span>chóir dhom iad a luadh .i. gan aon rud a dhéanamh do</span>
<lb n="133"/><span>sna macaibh léighinn atá ar a gcumas a dhéanamh uatha</span>
<lb n="134"/><span>féin, agus gan aoinní dh’innsint dóibh a fhéadfaidís</span>
<lb n="135"/><span>’fhágháil amach iad féin.  Le linn na gceisteanna so</span>
<lb n="136"/><span>do réidhteach, ná bíodh de chabhair aca ach na cheithre</span>
<lb n="137"/><span>bun-riaghlacha agus a meabhair chinn féin.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Is beag ní is mó a mhaoluighean intleacht na sgoláirí</span>
<lb n="140"/><span>agus a choisgean iad ar spéis agus suim do chur ’na</span>
<lb n="141"/><span>gcuid oibre ná bheith ró-fhada ag gabháil do cheisteanna</span>
<lb n="142"/><span>d’aon tsaghas amháin.  Comhairlighim do’n mhúinteóir,</span></p>
</div>
<pb n="ix"/>
<div><lb n="143"/><p><span>dá bhrígh sin, gach uair an chluig atá aige i gcóir uimhríochta</span>
<lb n="144"/><span>do roinnt i dtrí codaibh mar leanas: -</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>Oideas agus ceisteanna béil:	… 20 nóimeat.</span>
<lb n="147"/><span>Ceisteanna cleachttha:		… 15 nóimeataí.</span>
<lb n="148"/><span>Ceisteanna smaointe:		… 25 nóimeataí.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Ainmneacha na n-Uimhreacha.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Tá trí slighte dá n-úsáid fé láthair chun uimhreacha</span>
<lb n="153"/><span>dhá fhigiúir d’ainmniú, mar shompla: -</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>Ocht gcapaill déag is trí fichid.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>Seacht ndeich a h-ocht de chapallaibh.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>Ocht gcapaill seachtódh (i. seachtmhoghadh).</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Ní h-ionmholta an chéad cheann díobh ach, maidir leis</span>
<lb n="162"/><span>an dá shlighe eile, toghadh an múinteóir an ceann is fearr</span>
<lb n="163"/><span>a taithnean leis agus leanadh sé dhe.  Tá a bhuadha féin</span>
<lb n="164"/><span>agus a lochta féin ag baint le gach ceann aca.  Sé an</span>
<lb n="165"/><span>tríomhadh ceann (i. modh an leabhair seo) an modh is giorra</span>
<lb n="166"/><span>agus is slachtmhaire, ach, ar an dtaobh eile dhe, tá le rádh</span>
<lb n="167"/><span>i bhfábhar an dara modha go leanan na huimhreacht an</span>
<lb n="168"/><span>t-órd céadna sa chaint is a dheinean na figiúirí a</span>
<lb n="169"/><span>sgríobhtar.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Is ceart dom a luadh anso gur minic a sgríobhtar</span>
<lb n="172"/><span>triochaid, ceathrachaid, … nóchaid, i n-ionad triocha,</span>
<lb n="173"/><span>ceathracha, … nócha, .i. an tuiseal tabharthach do</span>
<lb n="174"/><span>sgríobhadh i n-ionad an tuisil ainmnigh.</span>
<lb n="175"/></p>
</div>
<pb n="x"/>
<div><lb n="176"/><p><span>Ní bhfaghfar de dheacaireacht ins na focalaibh seachtmhogha,</span>
<lb n="177"/><span>ochtmhogha, 7c., ach a bhfuaimeanna; ag so iad: -</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>seachtmhogha(i)d = seachtó(i)d</span>
<lb n="180"/><span>ochtmhogh(i)d = ochtó(i)d</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Do’n phobal choitchianta arís.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Is minic a casadh liom gurbh olc an sás mé chun</span>
<lb n="185"/><span>aoinní do mholadh.  Admhuighim an locht san do bheith</span>
<lb n="186"/><span>orm agus í anois níos mó ná riamh a bhraithim é nuair</span>
<lb n="187"/><span>a theastuighean uaim a dhíol de mholadh do thabhairt do’n</span>
<lb n="188"/><span>leabhar so.  Ní fhéadfainn é agus ní thabharfad fé.</span>
<lb n="189"/><span>Ní fheadar ciaca is mó, an feabhas a chuirfidh sé ar</span>
<lb n="190"/><span>mhúineadh na Matamaitice nó an tairbhe a dhéanfaidh sé</span>
<lb n="191"/><span>do chúis na Gaoluinne.  Beidh an saoghal Fódlach buidheach</span>
<lb n="192"/><span>do Sheán Ó Cuirrín mar gheall ar an saothar do rinne</span>
<lb n="193"/><span>sé.  Go bhfágaidh Dia fada buan ar an saoghal so é</span>
<lb n="194"/><span>chun tuille leabhartha de’n tsórd so a bhronnadh orainn.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>Seoirse Mac Niocaill.</span>
<lb n="197"/></p>
</div>
<pb n="xi"/>
<div><lb n="198"/><p><span>Réamhrádh an Ughdair</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>Milleán mo dhuaidh agus díth m’fhoidhne ar an té ghríos</span>
<lb n="201"/><span>agus ghaibh fá chuing an tsaothair seo me, agus cothrom</span>
<lb n="202"/><span>an mhilleáin sin go bhfaghaidh de mholadh, más é an saothar</span>
<lb n="203"/><span>le sochar don Ghaedhilg é, ba rún don ughdar.  Cia amba</span>
<lb n="204"/><span>léire dhó go mbadh laingcis ar an nGaedhilg ag cosc</span>
<lb n="205"/><span>seoltacht siubhail uirre ar dteacht di i réim, easnamh</span>
<lb n="206"/><span>leabhar na ngnáth adhbhar-léighinn uirre, ná an duine seo</span>
<lb n="207"/><span>agam dá luadh .i. an Fear Mór, an fear nár fhoidhnigh</span>
<lb n="208"/><span>fuireach le ré réime na Gaedhilge, agus nár leasc leis,</span>
<lb n="209"/><span>in aimhdheoin an easnaimh sin, tabhairt fá theagasc gach</span>
<lb n="210"/><span>foghluma aiste dá ghasra óg-Ghaedheal.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>“Beidh an saoghal Fódhlach buidheach don ughdar,”</span>
<lb n="213"/><span>adeir fear scríobhtha réamhráidh an leabhair seo .i. Seoirse</span>
<lb n="214"/><span>Mac Niocaill.  Acht bíodh fhios ag fóirne Fódhla go mbadh</span>
<lb n="215"/><span>fuirseadh fadhbach agus saothar gan snas ag an ughdar</span>
<lb n="216"/><span>é mara mbeadh a chongnamh san.  Is móide is molta an</span>
<lb n="217"/><span>gníomh congnta san, nach i gcuimhne aon tsean-cheangail</span>
<lb n="218"/><span>charadais ná aithne eadrainn a tugadh é, acht le h-aon-</span>
<lb n="219"/><span>chorp grádha don Ghaedhilg agus le suim a shlánuighthe agus</span>
<lb n="220"/><span>a saothruighthe, ní nach anamh ná iongntach ó fhear atá le</span>
<lb n="221"/><span>fada ag éileamh cothrom na féinne don Ghaedhilg i meadhon-</span>
<lb n="222"/><span>scoileanna na hÉireann.  Ó ghabháil go scur dam, roinn</span>
<lb n="223"/><span>sé liom gan doicheall a mhór-eolas ar an uimhrigheacht.</span>
<lb n="224"/><span>Sé dhein meur ar eolas dam ar dtúis ar an gconair ’na</span>
<lb n="225"/><span>ngeobhainn.  Sé réidheadh gach ród rómham nuair a bhínn</span>
<lb n="226"/><span>i bponc, agus a thagadh i gcabhair orm le soláthar nár</span></p>
</div>
<pb n="xii"/>
<div><lb n="227"/><p><span>shuarach, nuair a bhínn féin indísc.  Sé choimeád leis an</span>
<lb n="228"/><span>obair mé agus a choimeád an obair liom, am lascadh</span>
<lb n="229"/><span>le cáineadh, dála laegh le Coinchulainn, nuair ba lag mo</span>
<lb n="230"/><span>luadar nó dá mbadh leamh mo ghreas, agus comhartha dham</span>
<lb n="231"/><span>an cáineadh san nach árd-mholadh gan éifeacht é seo aige</span>
<lb n="232"/><span>orm i ndeireadh, acht gur ó thuisgint a chinn sé.  Maidir</span>
<lb n="233"/><span>leis an réamhrádh so atá scríobhtha aige, ní misde a rádh</span>
<lb n="234"/><span>ná gur maise ar an leabhar é.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Ní mór dam mo bhuidheachas do ghabháil, leis, le Aireacht</span>
<lb n="237"/><span>Oideachais na Dála i dtaobh deagh-bhreath do thabhairt</span>
<lb n="238"/><span>ar mo shaothar, agus idtaobh na h-urruidheachta do</span>
<lb n="239"/><span>thairgeadar dam.  B’é comhairle na moltóir dam “cé</span>
<lb n="240"/><span>mhéid” do chur in áit “de mhéid,” mar gurbé is coit-</span>
<lb n="241"/><span>chianta, acht ba leasc liom dul ag scrios an rud ba</span>
<lb n="242"/><span>thaitheach liom, agus a rogha do chách “cé mhéid,” “an mór,”</span>
<lb n="243"/><span>“an ’mó,” nó rl., do léigheamh ann d’réir mar is taitheach</span>
<lb n="244"/><span>nó mar is taitneamh leo.  Sin mar a dheinim féin nuair</span>
<lb n="245"/><span>a bhím ag pléidhe le leabhartha na gConnachtach nó na</span>
<lb n="246"/><span>n-Ultach.</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>Tá coinne agam ná breugnóchaidh an leabhar so an</span>
<lb n="249"/><span>deagh-theist atá tabhartha air, agus go bhfíorfaidh sé an</span>
<lb n="250"/><span>fáistíne a deineadh in a leith.  Ní dhá leath dob’ acfuinn</span>
<lb n="251"/><span>dam a dheunamh dem dhíthcheall ag gabháil dó, ag iarraidh</span>
<lb n="252"/><span>barr maise agus slachta do chur air, agus é chur dem</span>
<lb n="253"/><span>láimh chomh beacht agus b’eol dam.  Chuarduigheas saothar</span>
<lb n="254"/><span>suadh agus ughdar uimhrigheachta agus chruinnigheas</span>
<lb n="255"/><span>chugham gach a mb¦fhiú liom a sholáthar uatha.  Gabhaim</span>
<lb n="256"/><span>buidheachas inso le Aireacht Chuireadóireachta agus</span>
<lb n="257"/><span>Cheard-oideachais na h-Éireann i dtaobh a gcuid leabhar as</span>
<lb n="258"/><span>a bhfuaras adhbhar na gceisteanna ar chúrsaí na h-Éireann.</span>
<lb n="259"/><span>Dheineas mo dhíthcheall an Ghaedhealg do choimeád d’réir a</span>
<lb n="260"/><span>ghlaine is a córach, agus í bheith go so-thuisgithe slachtmhar,</span>
<lb n="261"/><span>ionnus go mba mhóide cabhair an leabhair do aos foghlumtha</span></p>
</div>
<pb n="xiii"/>
<div><lb n="262"/><p><span>agus oidí na h-uimhrigheachta.  Gabhaim buidheachas ó</span>
<lb n="263"/><span>chroidhe lem chomh-ollamhna in Iolscoil na Mumhan mar</span>
<lb n="264"/><span>gheall ar ar dhiombaileadar dá n-aimsir agus dá bhfoidhne</span>
<lb n="265"/><span>ag réidhteach adhb dam.  Ní iarrfainn de theastas ar</span>
<lb n="266"/><span>ghlaine Gaedhilge an leabhair, acht í dá saoradh féin ar</span>
<lb n="267"/><span>éigin ar a gcuid siúd cáinte, ós feas do chách a meon.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>Ná tógtar orm aon dearmhad a gheobhtar im dhiaidh.</span>
<lb n="270"/><span>Má tá dearmhad ann is de dhíthcheall beirte a chuaidh é</span>
<lb n="271"/><span>d’fheiscint, mar an té a chabhruigh liom ó thúis, chabhruigh</span>
<lb n="272"/><span>sé liom indeireadh in obair leadránach na bhfromhadh.</span>
<lb n="273"/><span>Go gcúitighe Dia a shaothar leis agus gomba fada fá</span>
<lb n="274"/><span>bhláth na sláinte é dochum glóire agus leas na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Seán Ó Cuirrín.</span>
<lb n="277"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="278"/><p><span>Cuid I.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Na Cheithre Riaghlacha.</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>Caibidil I.</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>Léigheamh agus Scríobhadh Uimhreach.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>1.  Beart nó gasra do chomhaireamh .i. a fhaghbhail amach</span>
<lb n="287"/><span>dé méid rud sa mbeart nó dé méid duine sa ngasra.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>Mar seo. - A h-aon, a dó, a trí, a ceathair, 7rl.</span>
<lb n="290"/><span>Ceann, dhá cheann, trí cinn, cheithre cinn</span>
<lb n="291"/><span>7rl.</span>
<lb n="292"/><span>Duine, beirt, triúr, ceathrar, 7rl.</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>Rudaí nó daoine d’áireamh thart .i. iad d’ainmniughadh.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Mar seo. - Leabhar, peann, slinn, stól 7rl.</span>
<lb n="297"/><span>Seán Ó Briain, Tadhg Ó Seaghdha, 7rl.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Teasbáineann uimhir toradh an chomhairimh agus scríobh-</span>
<lb n="300"/><span>tar í i bhfoclaibh, nó i gcomharthaí, ar a dtugtar figiúirí.</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>Má bhíonn uimhir i bhfochair rudaí, uimhir thagrach iseadh í.</span>
<lb n="303"/><span>Dála “cúig capaill” nó “cúigear.”  Má bhíonn sí ’na</span>
<lb n="304"/><span>h-aonar, uimhir mhaol iseadh í, dála “trí” nó “ceathair.”</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>Sí an uimhrigheacht an ealadha a theasbáineann gach</span>
<lb n="307"/><span>feidhm a bhaintear as uimhreacha.</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>2.  Tá deich gcomhartha ann chum uimhreacha do theasbáint,</span>
<lb n="310"/><span>agus is féidir aon uimhir dá mhéid do chur síos leo.</span>
<lb n="311"/><span>Sid iad iad d’réir úird a méide:</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p>
<lb n="314"/><span>agus sid iad a n-ainmneacha: Neamhní, aon, dó, trí,</span>
<lb n="315"/><span>ceathair, cúig, sé, seacht, ocht, naoi.  Teasbáineann an</span>
<lb n="316"/><span>comhartha 0 ná fuil aon cheann ann desna rudaí atá i</span>
<lb n="317"/><span>gceist againn.  Deich (10) an cheud uimhir eile i ndiaidh 9.</span>
<lb n="318"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="319"/><p><span>3.  Deintear an comhaireamh d’réir deicheanna mar</span>
<lb n="320"/><span>seo: -</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>11 aon-deug	</span>
<lb n="323"/><span>12 dó-dheug	</span>
<lb n="324"/><span>13 trí-deug	</span>
<lb n="325"/><span>14 ceathair-deug	</span>
<lb n="326"/><span>15 cúig-deug	</span>
<lb n="327"/><span>16 sé-deug	</span>
<lb n="328"/><span>17 seacht-deug	</span>
<lb n="329"/><span>18 ocht-deug		</span>
<lb n="330"/><span>19 naoi-deug		</span>
<lb n="331"/><span>20 fiche		</span>
<lb n="332"/><span>21 aon-fichead		</span>
<lb n="333"/><span>22 dó-fichead		</span>
<lb n="334"/><span>30 triocha		</span>
<lb n="335"/><span>33 trí-triochad</span>
<lb n="336"/><span>40 ceathracha</span>
<lb n="337"/><span>44 ceathair-ceathrachad</span>
<lb n="338"/><span>50 caoga</span>
<lb n="339"/><span>55 cúig-caogad</span>
<lb n="340"/><span>60 seasca</span>
<lb n="341"/><span>66 sé-seascad</span>
<lb n="342"/><span>70 seachtmhogha</span>
<lb n="343"/><span>77 seacht seachmhoghadh</span>
<lb n="344"/><span>80 ochtmhogha</span>
<lb n="345"/><span>88 ocht-ochtmhoghad</span>
<lb n="346"/><span>90 nócha</span>
<lb n="347"/><span>99 naoi-nóchad</span>
<lb n="348"/><span>100 ceud</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>Siné an sean-chomhaireamh bhí sa nGaedhilg agus is</span>
<lb n="351"/><span>oireamhnaighe é ná comhaireamh na bhfichidí.  “Dachad, deich</span>
<lb n="352"/><span>is trí fichid, 7rl.” a tháinig isteach ón bhFraingcis.</span></p>
<lb n="353"/>
<lb n="354"/><p><span>Scríobhadh agus Léigheamh Uimhreach.</span></p>
<lb n="355"/>
<lb n="356"/><p><span>4.  Tarraing trí colamhain</span>
<lb n="357"/><span>ar phíosa páipéir agus scríobh</span>
<lb n="358"/><span>os a gcionn na focail</span>
<lb n="359"/><span>“ceudta,”, “deicheanna,”</span>
<lb n="360"/><span>“aonta”  annsan gheobhair</span>
<lb n="361"/><span>aon uimhir bheag, fá bhun míle,</span>
<lb n="362"/><span>do chur síos ar an bpáipéar</span>
<lb n="363"/><span>mar seo:  Scríobh sa cheud</span>
<lb n="364"/><span>colamhan an mó ceud slán san</span>
<lb n="365"/><span>uimhir; sa dara colamhan an</span>
<lb n="366"/><span>mó deich atá fágtha; agus sa</span>
<lb n="367"/><span>treas colamhan an mó aon atá</span>
<lb n="368"/><span>fágtha.</span>
<lb n="369"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="370"/><p><span>Cuirim i gcás,</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>Cúig-deug	.i. 1 deich amháin agus 5 aon.</span>
<lb n="373"/><span>Aon-caogad .i. 5 dheich agus 1 amháin.</span>
<lb n="374"/><span>Ceud agus cúig	.i. 1 cheud amháin agus 5 aon,</span>
<lb n="375"/><span>agus áit na ndeich follamh.</span>
<lb n="376"/><span>Ceud agus caoga	.i. 1 cheud amháin agus 5 dheich,</span>
<lb n="377"/><span>agus áit na n-aon follamh.</span>
<lb n="378"/><span>Chúig ceud agus deich, chúig ceud agus sé nóchad,</span>
<lb n="379"/><span>mar theasbáintear iad.</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>5.  Dá bhfágtaí na línte as, níor mhór</span>
<lb n="382"/><span>bheith an-aireach ag scríobhadh na n-uimhreach,</span>
<lb n="383"/><span>agus, mar sin féin, níor bh’fhuiris gan</span>
<lb n="384"/><span>dearmhadh do dheunamh.  B’fhuiris 15 ar an</span>
<lb n="385"/><span>gceud líne do mheascadh le 15 ar an</span>
<lb n="386"/><span>treas líne, agus b’fhusa ná san é do</span>
<lb n="387"/><span>mheascadh le 15 ar an gceathramha líne (a).</span>
<lb n="388"/><span>Annsan cheapadh an comhartha 0 chum a</span>
<lb n="389"/><span>theasbáint ná fuil aon fhigiúir eile sa cholamhan don</span>
<lb n="390"/><span>uimhir sin, agus ní raibh aon bhaoghal measctha feasta.</span>
<lb n="391"/><span>(b).  Teasbáineann an figiúir ar dheis na h-uimhreach</span>
<lb n="392"/><span>anois dé méid aon inte, an ceann is giorra dhó, dé méid</span>
<lb n="393"/><span>deich, agus an treas figiúir, ar clé, dé méid ceud.</span>
<lb n="394"/><span>Ní gádh 015 do scríobhadh, mar teasbáineann 15 féin</span>
<lb n="395"/><span>ná fuil aon cheudta ann.  Acht is gádh é scríobadh sa</span>
<lb n="396"/><span>lár nó i ndeireadh, 105, 150.</span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>6.  Nuair chuirimíd 0 ar dheis (.i. i ndeireadh) uimhreach</span>
<lb n="399"/><span>.i. 150 do dheunamh de 15, sé rud a dheinimid ná columhan</span>
<lb n="400"/><span>na n-aon d’fágaint follamh, an 5 a bhí i gcolumhan na</span>
<lb n="401"/><span>n-aon do chomhaireamh i gcolumhan na ndeich, agus an 1 a</span>
<lb n="402"/><span>bhí i gcolumhan na ndeich i gcolumhan na gceud.  Sé sin,</span>
<lb n="403"/><span>meudiughmíd gach figiúir de’n uimhir fá dheich.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>7.  Gheobhthaí aon uimhir dá mhéid do chur síos anois sa</span>
<lb n="406"/><span>tslighe cheudna.  Cuirim i gcás, in áit trí columhain, go</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="407"/><p><span>mbeadh trí columhain deug ar an bpáipéar.  Sid iad na</span>
<lb n="408"/><span>h-ainmeacha bheadh ós a gcionn: -</span></p>
<lb n="409"/>
<lb n="410"/><p><span>Tá míle míle i milliún agus scríobhthar mar seo é,</span>
<lb n="411"/><span>1000000.  Billiún thugtar ar milliún milliún agus</span>
<lb n="412"/><span>scríobhthar é 1000000000000.  Trilliún .i. milliún</span>
<lb n="413"/><span>billiún, nó 1000000000000000000.  Chum na h-uimhreahca</span>
<lb n="414"/><span>móra do dheunamh so-léighte, deighealtar gach trí figiúir,</span>
<lb n="415"/><span>ag comhaireamh ó’n deis siar, mar athá 1,000,000.</span></p>
<lb n="416"/>
<lb n="417"/><p><span>Seo roint somplaí ar cionnus uimhreacha móra do</span>
<lb n="418"/><span>léigheamh.</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>234,567			.i. dá chéad agus ceithre míle triochad,</span>
<lb n="421"/><span>chúig ceud agus seacht seascad.</span>
<lb n="422"/><span>400,705			.i. cheithre cheud míle, seacht gceud</span>
<lb n="423"/><span>agus cúig.</span>
<lb n="424"/><span>100,004,001		.i. ceud milliún, cheithre mhíle agus</span>
<lb n="425"/><span>aon.</span>
<lb n="426"/><span>1,001,109,092,700 	.i. billiún, míle ceud agus naoi</span>
<lb n="427"/><span>milliún, dhá mhíle nóchad, seacht</span>
<lb n="428"/><span>gceud.</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>Léightear ó chlé go deis iad go léir, acht amháin 11,</span>
<lb n="431"/><span>12 … 21 … 99.  Siar a léightear iad san,</span>
<lb n="432"/><span>sé sin, an chuid bheag ar tosach.</span></p>
<lb n="433"/>
<lb n="434"/><p><span>Nóta ar uimhir -</span>
<lb n="435"/><span>In allód níor áirmhigheadh mar uimhreacha acht na slán-</span>
<lb n="436"/><span>uimhreacha .i. 1,2,3, … 47, 7rl.</span>
<lb n="437"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="438"/><p><span>Anois tá brigh an fhocail ‘uimhir’ leathnuighthe amach</span>
<lb n="439"/><span>i slighe go dtugtar uimhreacha ar -</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>(1) na Coda </span>
<lb n="442"/><span>(2) Na h-uimhreacha diúltacha .i. </span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>Tá so le rádh i dtaobh an dá shaghas uimhreach san,</span>
<lb n="445"/><span>gur féidir uimhir ar bith dhíobh do dheunamh acht na</span>
<lb n="446"/><span>h-oibrighthe simplidhe - bun oibrighthe na h-uimhrigheachta</span>
<lb n="447"/><span>do chur i bhfeidhm ar na slán-uimhreacha, e.g. </span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>Tá saghas eile uimhreach nach féidir a fhaghbháil ar an</span>
<lb n="450"/><span>gcuma san, mar atá.  Sár-uimhreacha</span>
<lb n="451"/><span>thugtar orra, mar caithtear dul leasmuigh de bhun-</span>
<lb n="452"/><span>oibrighthe na h-uimhrigheachta chum iad d’fhághbháil.</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>Somplaí I.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Scríobhtar i bhfoclaibh na h-uimhreacha so -</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>5. Sa mbliadhain 1916, bhí 2,400,328 n-acra de thalamh</span>
<lb n="459"/><span>treabhtha in Éirinn, agus sa mbliadhain 1917 treabhadh</span>
<lb n="460"/><span>3,037,730 acra, sin 637,402 acra sa mbreis.</span></p>
<lb n="461"/>
<lb n="462"/><p><span>6.  Bhí 8,196,597 nduine in Éirinn sa mbliadhain 1841,</span>
<lb n="463"/><span>acht de dheasca gorta, imirighe, agus géarleanmhana, ní</span>
<lb n="464"/><span>raibh inte i mbliadhain 1901 acht 4,458,775 dhuine.</span></p>
<lb n="465"/>
<lb n="466"/><p><span>7.  Sa mbliadhain 1913 tháinig 1748 áthraighe isteach go</span>
<lb n="467"/><span>cuanta na h-Éireann le 5724048 tonnaí lasta ó thíortha</span>
<lb n="468"/><span>iasachta, agus d’imthigh 1234 áthraighe amach le 4927807</span>
<lb n="469"/><span>tonnaí.</span></p>
<lb n="470"/>
<lb n="471"/><p><span>8.  I gcaitheamh na 16 mbliadhain roimh ár gceangal le</span>
<lb n="472"/><span>Sasana, £24,314,467 iomlán na gcánach do bhailigheadh in</span>
<lb n="473"/><span>Éirinn; i gcaitheamh na 16 mbliadhain ’na dhiaidh san</span>
<lb n="474"/><span>£77,844,194; agus i gcaitheamh na 16 mbliadhain roimh</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="475"/><p><span>an 31 lá de Mhárta, 1920, dhíoladh £268,809,500 cánach</span>
<lb n="476"/><span>le Sasana.</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>Scríobh i bhfigiúirí: -</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>13.  Milliún dhá cheud agus chúig míle triochad agus trí.</span></p>
<lb n="481"/>
<lb n="482"/><p><span>14.  Naoi milliún deug naoi gceud míle agus naoi-</span>
<lb n="483"/><span>deug.</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>15.  Tá fiche milliún trí cheud agus aon mhíle seacht-</span>
<lb n="486"/><span>mhoghadh ceud agus cúig acra fichead in Éirinn ar fad.</span>
<lb n="487"/><span>Tá seachta milliún deug acra de thalamh ionshaothruighthe</span>
<lb n="488"/><span>inte agus saothruigheadh cúig mhilliún cúig cheud agus</span>
<lb n="489"/><span>seachtmhogha míle cheithre cheud agus trí acra caogad de</span>
<lb n="490"/><span>sin i mbliadhain a míle naoi gceud agus seacht-deug.</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>16.  Sé billiúin seacht míle fichead seacht gceud</span>
<lb n="493"/><span>milliún agus trí.</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>17.  Cadé an uimhir is mó a gheobhthaí scríobhadh leis na</span>
<lb n="496"/><span>figiúirí 2,3,9,0?  Cadé an uimhir is lugha?</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>18.  Cadé an uimhir is mó a gheobhthaí scríobhadh leis na</span>
<lb n="499"/><span>figiúirí 3,4,0,5?  Agus an ceann is lugha?</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>19.  Cadé an uimhir is mó a thosnuigheann le 9 agus a</span>
<lb n="502"/><span>chríochnuigheann le 0 agus cúig figiúirí ar fad inte?</span>
<lb n="503"/><span>agus an ceann is lugha?</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>20.  Cadé an uimhir is lugha le seacht bhfigiúirí a bhfuil</span>
<lb n="506"/><span>2 ’na tosach agus 3 ’na deireadh?  Agus an ceann is mó?</span>
<lb n="507"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="508"/><p><span>Caibidil II.</span></p>
<lb n="509"/>
<lb n="510"/><p><span>Suimiú.</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>8.  Sé is Suimiú ann .i. aon uimhir amháin d’fhaghbháil a</span>
<lb n="513"/><span>bheidh chomh mór le dhá uimhir nó a thuille curtha le chéile.</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>Suim nó iomlán na n-uimhreach eile a thugtar ar an</span>
<lb n="516"/><span>uimhir seo.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>Nuair a bhíonn an comhartha + (agus) idir uimhreacha</span>
<lb n="519"/><span>cialluigheann san go bhfuilid le suimiú, agus cialluigh-</span>
<lb n="520"/><span>eann an comhartha = “ionann is” e.g. 5+7=12.</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>Sé sin, a cúig’s a seacht (ionann is) a dó-dheug.</span></p>
<lb n="523"/>
<lb n="524"/><p><span>9.  Nóta i dtaobh na ntáibhlí suimighthe agus</span>
<lb n="525"/><span>dealuighthe - Múintear na táibhlí seo i dteanta a chéile</span>
<lb n="526"/><span>agus cuirtear ceisteanna mar iad so thíos ar na</span>
<lb n="527"/><span>scoláirí i dtaobh gach peidhre uimhreach, i slighe go</span>
<lb n="528"/><span>bhfeicfid ó gach taobh é, agus go dtuigfidh an gaol atá</span>
<lb n="529"/><span>idir Suimiú agus Dealú.</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>Múinteóir				Scoláire</span>
<lb n="532"/><span>1. 7+3					10</span>
<lb n="533"/><span>2. Cad a chuirfidh mé le 7 chum 10</span>
<lb n="534"/><span>dheunamh?				3</span>
<lb n="535"/><span>3. Cad a chuirfidh me le 3 chum 10</span>
<lb n="536"/><span>dheunamh?				7</span>
<lb n="537"/><span>4.  Má bhainim 3 as 10 cad a bheidh</span>
<lb n="538"/><span>agam?					7</span>
<lb n="539"/><span>5.  Má bhainim 7 as 10 cad a bheidh</span>
<lb n="540"/><span>agam?					3</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>Cleachtuightear comhaireamh de’n tsaghas so: -</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>Leantar den gcleachtadh so go bhfaghfar comhaireamh</span>
<lb n="545"/><span>’na 9-na go mear.</span>
<lb n="546"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="547"/><p><span>Deintear iad so a chleachtadh:</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>10.  Tugtar taithighe don scoláire an suimiú do</span>
<lb n="550"/><span>dheunamh treasna chomh maith le suas nó síos.</span></p>
<lb n="551"/>
<lb n="552"/><p><span>Comhairle. - (1) Ná deintear an obair mar seo:</span>
<lb n="553"/><span>“5 agus 3 a 8, 8 agus 0 a 17, 17 agus 1 a 18, …”</span>
<lb n="554"/><span>(2) Ní gádh rádh acht: “5, 8, 17, 18, 26, 33, 39, 41, 43.”</span>
<lb n="555"/><span>(3) Pioc amach gach peidhre nó tréidhe a dheineann 10.</span>
<lb n="556"/><span>’San cheud cheist tá 9+1=10, agus 6+2+2=10.</span>
<lb n="557"/><span>Ní bheidh le rádh annsan acht “5, 8, 18, 26, 33, 43.”</span>
<lb n="558"/><span>Agus ’san dara ceist “1, 5, 15, 20, 30, 34.”</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>Uimhreacha Móra.</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>11.  Sé slighe is oireamhnaighe uimhreacha móra do</span>
<lb n="563"/><span>shuimiú ná iad do chur fá n-a chéile, aonta fá aonta,</span>
<lb n="564"/><span>deicheanna fá dheicheanna agus mar sin.</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>Suimigh 365, 1,274, 92, 836 mar seo: -</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>Míniú - Ionann 17 n-aon</span>
<lb n="569"/><span>agus 1 deich amháin agus 7</span>
<lb n="570"/><span>n-aon.  Cuir síos 7 agus</span>
<lb n="571"/><span>cuir an 1 leis na deicheanna.</span>
<lb n="572"/><span>Na 25 deich sa dara áit,</span>
<lb n="573"/><span>ionann iad agus 2 cheud agus</span>
<lb n="574"/><span>5 deich, agus cuirtear an 2</span>
<lb n="575"/><span>sa treas áit.  Seo mar a</span>
<lb n="576"/><span>dheintear an obair: -</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>Aonta: 6, 8, 12, 17.  Scríobh</span>
<lb n="579"/><span>7 agus aistrigh 1.</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Deicheanna: (aistrighthe), 4</span>
<lb n="582"/><span>13, 20, 26.  Scríobh 6 agus</span>
<lb n="583"/><span>aistrigh 2.</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>Ceudta: 2 (aistrighthe), 10,</span>
<lb n="586"/><span>12, 15.  Scríobh 5 agus ais-</span>
<lb n="587"/><span>trigh 1.</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>Mílte: 1, 2.  Freag. 2,2567.</span>
<lb n="590"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="591"/><p><span>Somplaí III.</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>Suimigh: -</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Socruigh agus cuir le chéile -</span>
<lb n="596"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="597"/><p><span>26.  Cuir le chéile: Trí cheud agus dó-dheug, míle chúig</span>
<lb n="598"/><span>ceud agus ceathair, sé mhíle seascad agus deich, naoi</span>
<lb n="599"/><span>ceathrachad, seacht míle caogad ocht gceud agus seasca.</span></p>
<lb n="600"/>
<lb n="601"/><p><span>27.  Suimigh: Dhá mhíle nóchad trí cheud agus trí seacht-</span>
<lb n="602"/><span>mhoghad, míle naoi gceud agus naoi, trí cheud agus cúig</span>
<lb n="603"/><span>fichead, deich míle agus seacht, sé cheud agus naoi ocht-</span>
<lb n="604"/><span>mhoghad, agus seacht deug.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>28.  Cadé a suim so: Trí mhíle cheithre cheud agus sé</span>
<lb n="607"/><span>caogad, naoi gceud agus ocht deug, cúig míle deug</span>
<lb n="608"/><span>agus cúig deug, seasca míle dhá cheud agus seacht</span>
<lb n="609"/><span>triochad, aon fichead, cheithre mhíle triochad naoi gceud</span>
<lb n="610"/><span>agus seachtmhogha.</span></p>
<lb n="611"/>
<lb n="612"/><p><span>29.  Cuir i gcomh-shuim:  Trí ceud agus caoga, aon</span>
<lb n="613"/><span>mhíle dheug agus seacht seascad, ocht míle caogad dhá</span>
<lb n="614"/><span>cheud agus ceathracha, cheithre mhíle sé cheud agus aon</span>
<lb n="615"/><span>fichead, chúig ceud agus cúig caogad.</span></p>
<lb n="616"/>
<lb n="617"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>(1)  Tá 5 cinn de bha i bpáirc agus 7 gcinn i bpáirc</span>
<lb n="620"/><span>eile.  Dé méid bó sa dá pháirc?</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>(2)  Tá 6 pheidhre colúr ag garsún.  Dé méid colúr</span>
<lb n="623"/><span>aige?</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>(3)  Fuair Nóra 9 bpingne ón a h-athair, 5 phingne ón</span>
<lb n="626"/><span>a máthair agus 3 pingne ón a h-áintín.  An mó pingin</span>
<lb n="627"/><span>bhí aici annsan?</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>(4)  An mó scoláire i rang ’na bhfuil ochtar garsún</span>
<lb n="630"/><span>agus naonbhar gearrchaile?</span></p>
<lb n="631"/>
<lb n="632"/><p><span>(5)  Thug Seán 9 gcinn d’ubhla dá dhearbhráthair, 7 gcinn</span>
<lb n="633"/><span>dá dheirbhshiúr, agus choimeád sé féin 8 gcinn.  Dé méid</span>
<lb n="634"/><span>ubhall bhí aige ar dtúis?</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>(6)  Bhí 15 scillinge fágtha ag fear tar éis 9 scillinge</span>
<lb n="637"/><span>do chaitheamh agus 4 scillinge do chailleamhaint.  An</span>
<lb n="638"/><span>mór bhí aige ar dtúis?</span>
<lb n="639"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="640"/><p><span>(7) Suimigh 15 agus 14 mar seo: 15+10+4;</span>
<lb n="641"/><span>suimigh sa tslighe cheudna 17 agus 13, 12 agus 19, 15 agus</span>
<lb n="642"/><span>18, 23 agus 16.</span></p>
<lb n="643"/>
<lb n="644"/><p><span>(8) Tá Seán scór bliadhain d’aois agus tá dosaoin</span>
<lb n="645"/><span>bliadhain ag Tadhg air.  Cadé an aois atá ag Tadhg?</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>(9) An mó cos fá cheithre mhadra agus 8 lacha?</span></p>
<lb n="648"/>
<lb n="649"/><p><span>(10)  Cheannuigh feirmeoir bromach ar £20, seafaid ar</span>
<lb n="650"/><span>£18, agus laogh ar £5.  Dé méid airgid a chaith sé?</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>Somplaí IV.</span></p>
<lb n="653"/>
<lb n="654"/><p><span>1.  Dhíol siopadóir luach £784 san Earrach, luach £946</span>
<lb n="655"/><span>sa Samhradh, luach £869 sa bhFoghmhar, agus luach £623 sa</span>
<lb n="656"/><span>nGeimhreadh.  An mór dhíol sé ar fead na bliadhna?</span></p>
<lb n="657"/>
<lb n="658"/><p><span>2.  Chuaidh garsún fá sgrúdú.  Sid iad na marcanna</span>
<lb n="659"/><span>fuair sé: - Gaedhealg, 352; Beurla, 289; Uimhrigheacht,</span>
<lb n="660"/><span>175; Algébar, 153; Céimseata, 247.  Cadé an t-iomlán</span>
<lb n="661"/><span>fuair sé?</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>3.  Tá 30 míle slighe ar an mbóthar iarainn ó Bhaile</span>
<lb n="664"/><span>Átha Cliath go Cilldara, 57 míle ó Chilldara go Dúrlas</span>
<lb n="665"/><span>Éile, 42 mhíle ó Dhúrlas Éile go Ráth Luirc, agus 36</span>
<lb n="666"/><span>míle as san go Corcaigh.  Cadé an fhaid ó Chilldara go</span>
<lb n="667"/><span>Ráth Luirc?  Ó Bhaile Átha Cliath go Corcaigh?</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>4.  Suimigh na h-uimhreacha ó 1 go dtí 30.</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>5.  Fuair Euclid bás sa mbliadhain 275 roimh aois</span>
<lb n="672"/><span>ár dTighearna.  An mó bliadhain ó mhair sé?</span></p>
<lb n="673"/>
<lb n="674"/><p><span>6.  Dhíol ceannuidhe guail 976 tonnaí sa Márta,</span>
<lb n="675"/><span>835 tonnaí san Abrán, agus 798 dtonnaí sa mBeultaine.</span>
<lb n="676"/><span>Má dhíol sé 83 tonnaí níos nó ráithe roimhe sin, an</span>
<lb n="677"/><span>mó tonna bhí díolta i gcionn leath-bhliadhna aige?</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>7.  Fuaradh i mbailiughadh airgid 960 pingin, 756</span>
<lb n="680"/><span>raol, 528 scilling, 85 leath-choróinn, agus 63 coróinn.</span>
<lb n="681"/><span>An mó píosa airgid sa méid sin?</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>8.  Tháinig go tigh peictiúirí naoi gceud agus chúig</span>
<lb n="684"/><span>dhuine ochtmhoghad Dé Luain, 1037 nduine Dé Máirt,</span>
<lb n="685"/><span>974 dhuine Dé Ceudaoin, 1385 dhuine Diardaoin, 1298</span>
<lb n="686"/><span>nduine Dé h-Aoine, 1979 nduine Dé Sathairn.  An mó</span>
<lb n="687"/><span>duine tháinig ann i gcaitheamh na seachtmhaine?</span></p>
<lb n="688"/>
<lb n="689"/><p><span>9.  An mó acra bhí fá arbhar in Éirinn sa mbliadhain</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="690"/><p><span>1919, má bhí 69,663 acra fá chruithneacht, 1,442,458</span>
<lb n="691"/><span>n-acra fá choirce, 186,625 acra fá eorna, 5,222 acra fá</span>
<lb n="692"/><span>sheagal, agus 1,689 n-acra fá phis agus póinre?</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>10.  An mó capall bhí in Éirinn sa mbliadhain 1920,</span>
<lb n="695"/><span>má bhí 399,889 gcapaill ag feirmeoirí, 41,142 chapall ag</span>
<lb n="696"/><span>lucht trághdála, 26,630 capall ag lucht ráis is fiadhaigh,</span>
<lb n="697"/><span>96, 317 mbramaigh agus 67,676 siorraigh?</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p><span>11.  Ag seo cúntas ar an méid daoine d’fhág Éire</span>
<lb n="700"/><span>ó 1851 go dtí 1909: -</span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>Dé méid daoine d’fhág Éire ar fead na h-aimsire sin?</span></p>
<lb n="703"/>
<lb n="704"/><p><span>12.  Méid na gcondae in acraí: -</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>An Clár		852,389		Luimnigh	680,812</span>
<lb n="707"/><span>Corcaigh	1,849,606	Tiobrad Árann 	1,062,963</span>
<lb n="708"/><span>Ciarruidhe	1,188,787	Portláirge	458,108</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>An mó acra talmhan i gCúige Mumhan?</span></p>
<lb n="711"/>
<lb n="712"/><p><span>13.  Bhí in Éirinn sa mbliadhain 1901: -</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Caitlicigh	3,308,661	Metodigh	62,606</span>
<lb n="715"/><span>Eaglais Éireann	581,089		Creidimh Eile	63,743</span>
<lb n="716"/><span>Presbitrigh	443,276</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>An mó duine bhí in Éirinn an bhliadhain sin?</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>14.  Teasbáineann an clár so leanas na marcanna</span>
<lb n="721"/><span>a fuair triúr buachaill do chuaidh fá sgrúdú.  Bhí duais</span>
<lb n="722"/><span>ag dul don ngarsún is mó a fuair de mharcanna.  Cé</span>
<lb n="723"/><span>bhuaidh an duais?</span>
<lb n="724"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="725"/><p><span>15.  Seo mar a dhíolamar airgead custuim le Sasana</span>
<lb n="726"/><span>sa mbliadhain 1913-14.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>Cócó</span>
<lb n="729"/><span>Ola gluaisteán</span>
<lb n="730"/><span>Caifí</span>
<lb n="731"/><span>Siúicre</span>
<lb n="732"/><span>Biotáile ó thíortha leasmuigh</span>
<lb n="733"/><span>té</span>
<lb n="734"/><span>Torthaí tirmighthe</span>
<lb n="735"/><span>tobac</span>
<lb n="736"/><span>fíon</span></p>
<lb n="737"/>
<lb n="738"/><p><span>An mór é iomlán na cánach san?</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>16.  Seo clár ag teasbáint an méid tonna bhaineadh</span>
<lb n="741"/><span>as coiréil na hÉireann. Líon isteach an t-iomlán i gcóir</span>
<lb n="742"/><span>gach bliadhna.</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>Mianach.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Cailc</span>
<lb n="747"/><span>Cloch theine, 7rl.</span>
<lb n="748"/><span>Créidheanna</span>
<lb n="749"/><span>Gairbhéal agus gainimh</span>
<lb n="750"/><span>Clocha Bholcáin</span>
<lb n="751"/><span>Cloch aoil</span>
<lb n="752"/><span>Cloch ghainimhe, 7rl.</span>
<lb n="753"/><span>Slinn</span>
<lb n="754"/><span>An t-iomlán</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>Suimiú Mear.</span></p>
<lb n="757"/>
<lb n="758"/><p><span>12.  (1) Leantar de’n gcomhaireamh d’réir 2-na, 7rl,</span>
<lb n="759"/><span>mar seo:-</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>Comhairigh gach</span>
<lb n="762"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="763"/><p><span>Leantar de’n gcleachtadh so go bhfaghaidh an scoláire</span>
<lb n="764"/><span>comhaireamh d’réir 50 nó uimhreacha níos aoirde.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>Chum a theasbáint go bhfuil an freagra ’na cheart,</span>
<lb n="767"/><span>rointear é leis an uimhir atá i gceist 13 nó 17 7rl.</span>
<lb n="768"/><span>Beidh an uimhir ó’r thosnuigheadh mar fuighleach.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>(2)  Tar éis cleachtadh maith sa chomhaireamh so, is</span>
<lb n="771"/><span>fuiris dhá cholumhan do shuimiú in éinfheacht.  Cuirim</span>
<lb n="772"/><span>i gcás, 395, 1234, 62, 876 do shuimiú.  Mar seo a</span>
<lb n="773"/><span>dheintear é: - An cheud pheidhre columhan: 76, 138,</span>
<lb n="774"/><span>172, 267.  Scríobh 67 agus aistrigh 2.  An dara peidhre</span>
<lb n="775"/><span>columhan: 2, 10, 22, 25.</span></p>
<lb n="776"/>
<lb n="777"/><p><span>(3)  Tugtar a lán de’n tsaghas so le cleachtadh</span>
<lb n="778"/><span>dosna scoláirí: -</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>(1) Fuigh an tsuim atá ag 23 pinn agus 14 pinn; 35 pinn</span>
<lb n="783"/><span>agus 47 bpinn; 36 pinn agus 63 pinn.</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>(2)  Tá páirc chearnach 24 slata ar faid ar gach taobh.</span>
<lb n="786"/><span>Dé meid slat ar faid sa bhfál atá thimcheall léi?</span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>(3)  Tá 54 leabhair i mbosca, 72 leabhar i mbosca eile,</span>
<lb n="789"/><span>agus 48 leabhair sa treas ceann.  An mó leabhar ar</span>
<lb n="790"/><span>fad ionta?</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>(4) Dé méid scoláire in scoil ’na bhfuil 55 garsúin,</span>
<lb n="793"/><span>59 ngearrchailí, agus 78 leanbhaí?</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>(5) Chuaidh fear 57 míle ar thraen, 43 míle ar ghluaisteán,</span>
<lb n="796"/><span>agus 26 míle ar roth.  Dé méid míle bhí sa turus?</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>(6)  Tá 31 lá i mBeultaine, 30 lá i Meitheamh, agus 31</span>
<lb n="799"/><span>in Iúl.  Dé méid lá sa Samhradh?</span>
<lb n="800"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="801"/><p><span>Somplaí V.</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>Suimigh (i) na sreathanna, agus (ii) na columhna.</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>(Ní thugtar aon fhreagra leo so, mar ceartuigheann an</span>
<lb n="806"/><span>dá iomlán a chéile.)</span>
<lb n="807"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="808"/><p><span>Caibidil III.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>Dealú.</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>13.  Dá mbeadh dhá charn liathróid againn, A agus D,</span>
<lb n="813"/><span>agus go mba mhaith linn a fhaghbháil amach dé méid liathróid</span>
<lb n="814"/><span>bhí sa charn A sa mbreis ar B, gheobhmaís é dheunamh in</span>
<lb n="815"/><span>dhá shlighe, mar atá: -</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>(1) Liathróid do bhaint as A in aghaidh gach cinn atá</span>
<lb n="818"/><span>in B.  An méid bheadh fágtha (an t-iarmhar), siní an</span>
<lb n="819"/><span>uimhir bheadh uainn.</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>Nó (2) gheobhmaís bheith ag cur le B go mbeadh sé</span>
<lb n="822"/><span>chomh mór le A.  An méid liathróid chuirfimís le B</span>
<lb n="823"/><span>chum an dá charn do chothromú, b’é an deifir bheadh idir</span>
<lb n="824"/><span>an dá charn é.</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>Sé an toradh ceudna bheadh againn as an dá mhódh, mar</span>
<lb n="827"/><span>chímíd níos soiléire as so: -</span></p>
<lb n="828"/>
<lb n="829"/><p><span>Tá an dá mhódh in úsáid san Uimhrigheacht, acht is</span>
<lb n="830"/><span>oireamhnaighe agus is mire Módh II.  Is fusa é d’fhoghluim</span>
<lb n="831"/><span>leis, mar taisbeánann sé ná fuil in Dealú acht slighe</span>
<lb n="832"/><span>eile chum feuchaint ar Shuimiú.</span></p>
<lb n="833"/>
<lb n="834"/><p><span>14.  Ionann Dealú dá bhrigh sin agus an Deifir atá</span>
<lb n="835"/><span>idir dhá uimhir do dheunamh amach .i. an uimhir d’fhaghbhail, is</span>
<lb n="836"/><span>gádh a chur leis an gceann is lugha aca chum an ceann</span>
<lb n="837"/><span>is mó do dheunamh.  Dealuigh 262 ó 785, sé sin, fuigh an</span>
<lb n="838"/><span>deifir atá idir 262 agus 785, nó fuigh an uimhir (523)</span>
<lb n="839"/><span>chaithfear a chur le 262 chum 785 do dheunamh.</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>Bíonn an comhartha - (ceal) ag gabhail le Dealú.</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>785-262 = 523, sé sin, 785 ceal 262 ionann is</span>
<lb n="844"/><span>523.  Sé sin le rádh:-</span></p>
<lb n="845"/>
<lb n="846"/><p><span>(1) Caithfear 523 do chur le 262 chum 785 do</span>
<lb n="847"/><span>dheunamh.  523 an deifir.</span></p>
<lb n="848"/>
<lb n="849"/><p><span>Nó (2)  Má bhaintear 262 as 785, tá 523 fágtha.</span>
<lb n="850"/><span>523 an t-iarmhar.</span>
<lb n="851"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="852"/><p><span>Dealú na n-Aonta.</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>Ceisteanna Béil agus Cleachtadh ar na</span>
<lb n="855"/><span>Táibhlí.</span></p>
<lb n="856"/>
<lb n="857"/><p><span>(1)  Tá 5 pingne ag garsúna gus faghann sé 3</span>
<lb n="858"/><span>pingne eile.  Dé méid pingin aige annsan?  Dé méid</span>
<lb n="859"/><span>atá 3 níos lugha ná 8?  Cadé an bhreis atá ag 8 ar 5?</span>
<lb n="860"/><span>Má bhaintear 5 phingne as 8 bpingne, an mó pingin</span>
<lb n="861"/><span>fágtha?  Dé méid pingin nár mhór a chur le 3 pingne</span>
<lb n="862"/><span>chum 8 bpingne dheunamh?</span></p>
<lb n="863"/>
<lb n="864"/><p><span>(2)  Cadé an uimhir a chuirfeá le 11 chum 19 do dheunamh?</span>
<lb n="865"/><span>Bain 11 as 19, cad atá fágtha?  An mór agam as 19</span>
<lb n="866"/><span>scillinge t’réis 8 scillinge do chaitheamh?  Cadé an</span>
<lb n="867"/><span>deifir atá idir 19 agus 11?  Idir 19 agus 8?</span></p>
<lb n="868"/>
<lb n="869"/><p><span>(3)  Dé méid é 9 agus 7?  Cadé an bhreis atá ag</span>
<lb n="870"/><span>16 ar 7?  Ar 9?  Cadé an deifir atá idir 16 agus</span>
<lb n="871"/><span>9?  idir 16 agus 7?</span></p>
<lb n="872"/>
<lb n="873"/><p><span>(4)  Tá Seán 16 bliadhna d’aois agus Tadhg 11 bhliadhain</span>
<lb n="874"/><span>Dé méid bliadhain ag Seán ar Thadhg?</span></p>
<lb n="875"/>
<lb n="876"/><p><span>(5)  Tá 13 leathanaigh gan léigheamh fós agam?</span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>(6)  3,2,5,4,7,6,8,9,0.</span>
<lb n="879"/><span>Bain gach uimhir díobh so i ndiaidh a chéile as (A) 10,</span>
<lb n="880"/><span>(b) 11, (c) 12 &rl.</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>(7)  Lean ag baint 2 as 25 go mbeidh 1 fágtha.</span>
<lb n="883"/><span>Lean ag baint 5 as 30 go mbeidh 0 fágtha.</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>(8)  Comhairigh ’na n-ochtanna na h-uimhreacha ó 7 go 31.</span>
<lb n="886"/><span>Déin an rud ceudna tar n-ais.</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>(9)  Fuigh an uimhir atá in easnamh ionta so:</span>
<lb n="889"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="890"/><p><span>Dealú na n-Uimhreach Mór.</span></p>
<lb n="891"/>
<lb n="892"/><p><span>15.  Dealuigh 2345 ó 4796.  Scríobh na h-uimhreacha mar</span>
<lb n="893"/><span>dheineamar sa suimiú -</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>Míniú - Tá orrainn an dara líne</span>
<lb n="896"/><span>dheunamh chomh mór leis an gceud líne.</span>
<lb n="897"/><span>Tá an dara líne gairid isna h-aonta,</span>
<lb n="898"/><span>na deicheanna, na ceudta agus na</span>
<lb n="899"/><span>mílte.</span></p>
<lb n="900"/>
<lb n="901"/><p><span>Mar seo dheintear an obair: -</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>5 ’sa haon a 6, 1 aon amháin in easnamh.</span>
<lb n="904"/><span>4 ’sa cúig a 9, 5 deich in easnamh.</span>
<lb n="905"/><span>3 ’sa ceathair a 7, 4 cheud in easnamh</span>
<lb n="906"/><span>2 ’sa dó a 4, 2 mhíle in easnamh.</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>Tá 2451 in easnamh ar fad, agus siné</span>
<lb n="909"/><span>an deifir nó an freagra atá uainn.</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>Somplaí VI.</span>
<lb n="912"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="913"/><p><span>15.  An mór a chuirfeá le trí mhíle seascad chúig ceud</span>
<lb n="914"/><span>agus seacht ceathrachad chum seacht gceud chúig míle</span>
<lb n="915"/><span>seachmhoghad sé cheud agus trí seascad do dheunamh?</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>16.  Dealuigh seacht míle caogad sé cheud agus triocha</span>
<lb n="918"/><span>ó ceud agus ocht míle seascad seacht gceud agus trí</span>
<lb n="919"/><span>nóchad.</span></p>
<lb n="920"/>
<lb n="921"/><p><span>17.  Cadé an t-iarmhar atá fátha nuair bhaintear</span>
<lb n="922"/><span>seacht gceud agus trí triochad as trí míle naoi gceud</span>
<lb n="923"/><span>agus ocht nóchad?</span></p>
<lb n="924"/>
<lb n="925"/><p><span>18.  Cadé an deifir atá idir 5693794 agus 5543212?</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>19.  Cheannuigh siopadóir luach £443 d’earradha agus</span>
<lb n="928"/><span>dhíol sé ar £776 iad.  Cadé an praifíd bhí aige asta?</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>20.  Sa mbliadhain 1913 d’fhág 30967 nduine Éire agus</span>
<lb n="931"/><span>20314 dhuine an bhliadhain ’na dhiaidh.  An mó duine sa</span>
<lb n="932"/><span>mbreis d’imthigh i mbliadhain 1913?</span></p>
<lb n="933"/>
<lb n="934"/><p><span>Dealú Coitchianta.</span></p>
<lb n="935"/>
<lb n="936"/><p><span>16.  Má tháimid ag lorg an deifir atá idir</span>
<lb n="937"/><span>18 agus 42, chímíd go bhfuil níos mó aonta sa</span>
<lb n="938"/><span>líne íochtrach ná atá sa líne uachtrach.</span>
<lb n="939"/><span>Gheobhaimíd an uimhir cheudna do chur leo</span>
<lb n="940"/><span>thíos is thuas, agus ní chuirfidh san malairt</span>
<lb n="941"/><span>ar an deifir atá eatorra.</span></p>
<lb n="942"/>
<lb n="943"/><p><span>Cuirimís 10 n-aon leis an gceud líne agus deich</span>
<lb n="944"/><span>(10 n-aon eile) leis an dara líne, mar seo: -</span></p>
<lb n="945"/>
<lb n="946"/><p><span>Abair id aigne: - 8 ’sa ceathair,</span>
<lb n="947"/><span>12; 1 agus 1 (ó’n 12), 2, agus 2,</span>
<lb n="948"/><span>4.  24 an deifir .i. 4 aon agus 2</span>
<lb n="949"/><span>dheich, mar tá 4 aon in easnamh</span>
<lb n="950"/><span>agus 2 dheich.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>Réidhtighthear gach ceist tréd an módh so.  Má bhíonn</span>
<lb n="953"/><span>na deicheanna sa mbreis san uimhir bhig, cuirtear 10</span>
<lb n="954"/><span>ndeich leis an uimhir mhóir agus ceud (.i. 10 ndeich eile)</span>
<lb n="955"/><span>leis an uimhir bhig, agus mar sin de.</span>
<lb n="956"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="957"/><p><span>Fuigh an deifir atá idir 12345 agus 4748 -</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>Id aigne: - 8 ’sa seacht,</span>
<lb n="960"/><span>cúigdeug; 4 agus 1, 5,</span>
<lb n="961"/><span>agus naoi, ceathair deug;</span>
<lb n="962"/><span>7 agus 1, 8, agus cúig,</span>
<lb n="963"/><span>trí deug; 4 agus 1, 5,</span>
<lb n="964"/><span>agus seacht, dó dheug; 1</span>
<lb n="965"/><span>agus neimhní, 1.</span></p>
<lb n="966"/>
<lb n="967"/><p><span>17.  Chum a theasbáint go bhfuil an freagra ’na cheart,</span>
<lb n="968"/><span>cuirtear an deifir leis an uimhir bhig.  Badh chóir go</span>
<lb n="969"/><span>dtabharfad san an uimhir mhór.</span></p>
<lb n="970"/>
<lb n="971"/><p><span>Somplaí VII</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>Tabhair fá an dealú so do dheunamh gan an dara</span>
<lb n="974"/><span>uimhir do chur fá’n cheud cheann.</span>
<lb n="975"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="976"/><p><span>Líon isteach na h-uimhreacha atá in easnamh ins na</span>
<lb n="977"/><span>ceisteanna so ar bhiseacht.</span></p>
<lb n="978"/>
<lb n="979"/><p><span>27.  8970 an t-iomlán atá ag dhá uimhir, agus 1234</span>
<lb n="980"/><span>ceann aca.  Cadé an ceann eile?</span></p>
<lb n="981"/>
<lb n="982"/><p><span>28.  An mór a chuirfeá le 7396 chum 16235 do dheunamh?</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>29.  Dealuigh 4567 ó 7654 agus cuir an deifir leis an</span>
<lb n="985"/><span>suim atá ag 1234, 2345, 3456.</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>30.  Bain 5467 as 7564 agus cuir an t-iarmhar le</span>
<lb n="988"/><span>iomlán na n-uimhreach so, 2345, 3456, 4561.</span></p>
<lb n="989"/>
<lb n="990"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>(1).  Cadé an t-aos atá agat?  An mó bliadhain ó bhís</span>
<lb n="993"/><span>3 bliadhna d’aois?  An mó bliadhain go mbeir 60?</span></p>
<lb n="994"/>
<lb n="995"/><p><span>(2).  Cadé an t-am ar an gclog anois é?  An mó</span>
<lb n="996"/><span>nómat ó thosnuigh an ceacht so?  An mó nómat go gcríoch-</span>
<lb n="997"/><span>nóchthar é?</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>(3).  Tá 100 scoláire i scoil.  Má’s garsúin 57 nduine</span>
<lb n="1000"/><span>díobh, dé méid gearrchaile ann?</span></p>
<lb n="1001"/>
<lb n="1002"/><p><span>(4).  Dó-dheug an deifir atá idir dhá uimhir.  Má’s 31</span>
<lb n="1003"/><span>an uimhir mhór, cadé an uimhir bheag?</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>(5).  Cadé an uimhir a chuirfeá le 27 chum 36 do</span>
<lb n="1006"/><span>dheunamh?</span></p>
<lb n="1007"/>
<lb n="1008"/><p><span>(6). Cadé an t-aos atá i mbliadhna ag anté rugadh</span>
<lb n="1009"/><span>bliadhain 1904?</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>(7).  Tá 150 ubh i mbosca.  Má bhristear 29 gcinn, dé</span>
<lb n="1012"/><span>méid ceann díobh slán?</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>Somplaí VIII.</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>1.  Cheannaigh feirmeoir luach £758 de bheithidhig agus</span>
<lb n="1017"/><span>dhíol se i gcionn ráithe ar mhíle púnt iad.  Cadé an</span>
<lb n="1018"/><span>praifíd a dhein sé orra?</span>
<lb n="1019"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="1020"/><p><span>2.  Rugadh fear sa mbliadhain 1879.  Cadé an t-aos</span>
<lb n="1021"/><span>atá aige anois?</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>3.  Chuaidh 3456 saighdiúir chum catha, agus níor tháinig</span>
<lb n="1024"/><span>as acht 989 nduine.  Dé méid fear a thuit sa troid?</span></p>
<lb n="1025"/>
<lb n="1026"/><p><span>4.  Cuir 538 agus 999 le chéile agus bain a suim as</span>
<lb n="1027"/><span>3011.</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>5.  An mó bliadhain ó thárla an t-Eirighe amach in 1798?</span></p>
<lb n="1030"/>
<lb n="1031"/><p><span>6.  Léigh garsún sgeul a thosnuigh ar leathanach 22 de’n</span>
<lb n="1032"/><span>leabhar agus a chríochnuigh ar leathanach 87.  An mó</span>
<lb n="1033"/><span>leathanach bhí fá an sgeul?</span></p>
<lb n="1034"/>
<lb n="1035"/><p><span>7.  Sa mbliadhain 1908 tháinig 1833 áthraighe trághdála</span>
<lb n="1036"/><span>ó thíortha leasmuigh go dtí cuanta na hÉireann agus i</span>
<lb n="1037"/><span>mbliadhain 1914, níor tháinig acht 1455 áthraighe.  Dé</span>
<lb n="1038"/><span>méid ceann sa mbreis tháinig i mbliadhain 1908?</span></p>
<lb n="1039"/>
<lb n="1040"/><p><span>8.  Tá Baile Átha Cliath 113 míle ó Bheul Feirste</span>
<lb n="1041"/><span>agus tá Dún Dealgan 58 míle ó Bheul Feirste.  An mó</span>
<lb n="1042"/><span>míle ó Bhaile Átha Cliath go Dún Dealgan?</span></p>
<lb n="1043"/>
<lb n="1044"/><p><span>9.  Rugadh Domhnall Ó Connaill sa mbliadhain 1775</span>
<lb n="1045"/><span>agus fuair sé bás sa mbliadhain 1847.  (a) Cadé an ré</span>
<lb n="1046"/><span>saoghail fuair sé?  (b) an mó bliadhain ó d’eug sé?</span></p>
<lb n="1047"/>
<lb n="1048"/><p><span>10.  I leabhar sceulta do scríobh P. Ó Conaire,</span>
<lb n="1049"/><span>críochnuighthear na sceulta ar na leathanaigh seo:</span></p>
<lb n="1050"/>
<lb n="1051"/><p><span>Cadé an sceul is sia dá bhfuil</span>
<lb n="1052"/><span>sa leabhar?</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>11.  Thoigh muintear na hÉireann 103 teachta sa Togha</span>
<lb n="1055"/><span>Mór.  Bhí 75 teachtaí dílis don Phoblacht agus bhí ceathrar</span>
<lb n="1056"/><span>neachtarach.  An mó duine bhí i gcoinne na poblachta?</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>12.  Bhí 326 ubh i mbosca; tógadh ceithre dhosaoin bhí</span>
<lb n="1059"/><span>briste amach as agus cuireadh 73 cinn isteach in a n-áit.</span>
<lb n="1060"/><span>Dé méid ubh bhí ann in a dhiaidh san?</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>13.  Bhí 250 caora ag feirmeoir; cailleadh dhá cheann</span>
<lb n="1063"/><span>deug, d’imthigh 9 gcinn amugha uaidh, agus dhíol sé 63</span>
<lb n="1064"/><span>cinn.  An mó caora bhí fágtha aige?</span></p>
<lb n="1065"/>
<lb n="1066"/><p><span>14.  Bhí so ar an bpáipeur nuadhachta - “Bhí an</span>
<lb n="1067"/><span>Acuitania (long gaile) 445 míle slighe taobh thoir de</span>
<lb n="1068"/><span>Nua Eabhrach um meadhaon lae Dé Ceudaoin.”  An fada</span>
<lb n="1069"/><span>bhí sí ó’n Chóbh?  (Tá 2792 míle ó’n Chóbh go Nua Eabhrach.)</span>
<lb n="1070"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="1071"/><p><span>15.  I 1914 baineadh 93040 tonna guail in Éirinn;</span>
<lb n="1072"/><span>i 1915, 84579 dtonna agus i 1916, 89833</span>
<lb n="1073"/><span>tonna.  Taisbeáin an bhreis nó an t-easnamh in aghaidh na</span>
<lb n="1074"/><span>bliadhna.</span></p>
<lb n="1075"/>
<lb n="1076"/><p><span>16.  Bhí 8196597 nduine in Éirinn sa mbliain 1841 agus</span>
<lb n="1077"/><span>sin 3815191 duine sa mbreis ar an méid bhí ann i</span>
<lb n="1078"/><span>1914.  Dé méid duine bhí ann i 1914.</span></p>
<lb n="1079"/>
<lb n="1080"/><p><span>17.  Líon an dara columhan sa chlár so leanas a</span>
<lb n="1081"/><span>theasbáineann an t-airgead chaitheadh ar ólachán in</span>
<lb n="1082"/><span>Éirinn: -</span></p>
<lb n="1083"/>
<lb n="1084"/><p><span>Breis nó easnamh in aghaidh na bliadhna.</span></p>
<lb n="1085"/>
<lb n="1086"/><p><span>Cuir + roimh an uimhir má’s breis é, - má’s easnamh.</span></p>
<lb n="1087"/>
<lb n="1088"/><p><span>Bhí an méid seo talmhan fá bharraí in Éirinn: -</span>
<lb n="1089"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="1090"/><p><span>(A) Má tá 20371125 acra talmhan in Éirinn ar fad</span>
<lb n="1091"/><span>agus 17 milliún acra di ionshaothruighthe; an mó acra</span>
<lb n="1092"/><span>fá uisce, coillte, sléibhte, 7rl?</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>(B) Saothruigheadh 5570453 acra (ag comhaireamh</span>
<lb n="1095"/><span>17024 acra fá thorthaí) sa mbliain 1917.  Dé méid acra</span>
<lb n="1096"/><span>báin bhí ann an bhliadhain sin?</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>19.  Fágadh £10500 ag duine le h-udhacht.  Chaith sé</span>
<lb n="1099"/><span>£479 de sin an cheud bhliadhain, £688 an dara bhliadhain,</span>
<lb n="1100"/><span>agus £735 an 3adh bliadhain.  An mór bhí aige annsan?</span></p>
<lb n="1101"/>
<lb n="1102"/><p><span>20.  Bhí 1470668 gcinn de bha bainne againn sa mbliadhain</span>
<lb n="1103"/><span>1920.  Má bhí 1516435 cinn againn sa mbliain 1916, an</span>
<lb n="1104"/><span>mó bó san sa mbreis ar bliain 1920?</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>Suimiú agus Dealú.</span></p>
<lb n="1107"/>
<lb n="1108"/><p><span>18.  Is fuiris roint uimhreacha so chur le chéile agus a</span>
<lb n="1109"/><span>suim do bhaint as uimhir is mó ná í, in aon iarracht amháin.</span>
<lb n="1110"/><span>Cuirim i gcás, 78976, 98723, 10204 do shuimiú agus a</span>
<lb n="1111"/><span>suim do bhaint as 1234567.</span></p>
<lb n="1112"/>
<lb n="1113"/><p><span>Somplaí IX.</span></p>
<lb n="1114"/>
<lb n="1115"/><p><span>Cuir le chéile an dara uimhir agus an chuid eile agus</span>
<lb n="1116"/><span>bain as an gceud uimhir iad.</span>
<lb n="1117"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="1118"/><p><span>Cuir isteach an líne atá in easnamh ins na ceisteanna</span>
<lb n="1119"/><span>so ar suimiú.</span></p>
<lb n="1120"/>
<lb n="1121"/><p><span>Ná cuirtear na h-uimhreacha fá n-a chéile ionta so.</span></p>
<lb n="1122"/>
<lb n="1123"/><p><span>Seo ceisteanna a bhaineann le hÉirinn.  Líontar gach</span>
<lb n="1124"/><span>bearna follamh atá ionta.</span>
<lb n="1125"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="1126"/><p><span>19.  An méid acra talmhan fá bharraidhe in Éirinn.</span></p>
<lb n="1127"/>
<lb n="1128"/><p><span>19.  An Méid Acra Talmhan fá Bharraidhe in Éirinn.</span></p>
<lb n="1129"/>
<lb n="1130"/><p><span>An méid fá arbhar</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>An méid fá ghlasraidhe</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>Feur-tirm</span></p>
<lb n="1135"/>
<lb n="1136"/><p><span>An t-iomlán fá bharraidhe</span>
<lb n="1137"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1138"/><p><span>20.  Méid Eallach-stuic na h-Éireann</span></p>
<lb n="1139"/>
<lb n="1140"/><p><span>Beithidhigh</span>
<lb n="1141"/><span>Tairbh</span>
<lb n="1142"/><span>Loilgheacha</span>
<lb n="1143"/><span>Seafaididhe Tórmaig</span>
<lb n="1144"/><span>Beithidhigh-</span>
<lb n="1145"/><span>Dhá bhliadhain nó os a</span>
<lb n="1146"/><span>chionn</span>
<lb n="1147"/><span>Bhliadhna nó fá bhun dhá bhl.</span>
<lb n="1148"/><span>Fá bhun bliadhna</span>
<lb n="1149"/><span>An t-Iomlán</span></p>
<lb n="1150"/>
<lb n="1151"/><p><span>Caoirigh</span>
<lb n="1152"/><span>I gcóir síolruighthe -</span>
<lb n="1153"/><span>Reithidhe</span>
<lb n="1154"/><span>Fóisceacha</span>
<lb n="1155"/><span>Caoirigh eile -</span>
<lb n="1156"/><span>Bliadhain d’aois nó os</span>
<lb n="1157"/><span>a chionn</span>
<lb n="1158"/><span>Fá bhun bliadhna</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>An t-Iomlán</span>
<lb n="1161"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1162"/><p><span>Muca</span>
<lb n="1163"/><span>Cránacha</span>
<lb n="1164"/><span>Céise, Banbhaidhe, 7rl -</span>
<lb n="1165"/><span>Sé míosa nó os a chionn</span>
<lb n="1166"/><span>Fá bhun se míosa</span>
<lb n="1167"/><span>An t-Iomlán</span></p>
<lb n="1168"/>
<lb n="1169"/><p><span>Gabhair agus Mionáin</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Capaill</span>
<lb n="1172"/><span>Dhá bhliadhain nó os a</span>
<lb n="1173"/><span>chionn, i gcóir -</span>
<lb n="1174"/><span>Cuireadóireachta</span>
<lb n="1175"/><span>Tarraingthe agus</span>
<lb n="1176"/><span>iomchair</span>
<lb n="1177"/><span>Ráis, Fiadhaigh, 7rl.</span>
<lb n="1178"/><span>Bramaigh -</span>
<lb n="1179"/><span>Blaidhna nó os a chionn</span>
<lb n="1180"/><span>Fá bhun bliadhna</span></p>
<lb n="1181"/>
<lb n="1182"/><p><span>An t-Iomlán</span></p>
<lb n="1183"/>
<lb n="1184"/><p><span>Miúileacha agus Rannaighe</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>Asail</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>An Comh-Iomlán</span>
<lb n="1189"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1190"/><p><span>Caibidil IV</span></p>
<lb n="1191"/>
<lb n="1192"/><p><span>Méadú</span></p>
<lb n="1193"/>
<lb n="1194"/><p><span>19.  Sé is méadú ann .i. slighe ghairid chum uimhreacha</span>
<lb n="1195"/><span>comh-mhóra do shuimiú.</span></p>
<lb n="1196"/>
<lb n="1197"/><p><span>An t-inmheudú a thugtar ar an uimhir atá le meudú,</span>
<lb n="1198"/><span>sé sin, aon cheann desna h-uimhreacha comh-mhóra san.</span></p>
<lb n="1199"/>
<lb n="1200"/><p><span>Teasbáineann an meudthóir dé méid desna</span>
<lb n="1201"/><span>h-uimhreacha comh-móra atá le suimiú.</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>Toradh nó comh-iomad a thugtar ar shuim na n-uimhreach</span>
<lb n="1204"/><span>san.</span></p>
<lb n="1205"/>
<lb n="1206"/><p><span>Bíonn an comhartha X ag teasbáint an mheuduighthe,</span>
<lb n="1207"/><span>9X6 = 54.  Mar seo a léightear san: 9 meuduighthe fá</span>
<lb n="1208"/><span>6 ionann is 54, nó 9 fá 6, 54.</span></p>
<lb n="1209"/>
<lb n="1210"/><p><span>20.  Nóta ar na táibhlí meuduighthe agus rointe.</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>Deineadh an scoláire féin na táibhlí meuduighthe mar</span>
<lb n="1213"/><span>seo: - Comhairigheadh sé d’réir 2,3, 7rl., mar a chleacht</span>
<lb n="1214"/><span>sé cheana ag gabhailt do shuimiú, agus scríobhadh sé fá</span>
<lb n="1215"/><span>n-a chéile na h-uimhreacha gheibhtear ón gcomhaireamh san.</span>
<lb n="1216"/><span>Múintear na táibhlí meuduighthe agus rointe i bhfochair</span>
<lb n="1217"/><span>a chéile le ceisteanna mar iad so thíos do chur, i dtaobh</span>
<lb n="1218"/><span>gach peidhre uimhreach.</span></p>
<lb n="1219"/>
<lb n="1220"/><p><span>Múinteoir, Scoláire</span>
<lb n="1221"/><span>1. 7 fá 3?  3 fá 7?, 21</span>
<lb n="1222"/><span>2. Cadé an uimhir a meudóchthar 7 fúithe</span>
<lb n="1223"/><span>chum 21 d’fhaghbháil?	3</span>
<lb n="1224"/><span>3. Cadé an uimhir a meudóchthar 3 fúithe</span>
<lb n="1225"/><span>chum 21 d’fhaghbháil?	7</span>
<lb n="1226"/><span>4. An mó 7 in 21?	3</span>
<lb n="1227"/><span>5. An mó 3 in 21?	7</span>
<lb n="1228"/><span>6. Roinn 21 ar 7.	3</span>
<lb n="1229"/><span>7. Roinn 21 ar 3. 7</span>
<lb n="1230"/><span>8. Cad iad cuideoga 21?	3x7</span>
<lb n="1231"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1232"/><p><span>Cleachtadh ar Tháibhlí an Mheuduighthe.</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>1.  An mór a thabharfá ar 5 liathróid ar 3 pingne an</span>
<lb n="1235"/><span>ceann?</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>2.  Tá 7 mbinse i scoil agus cúigear garsún i ngach</span>
<lb n="1238"/><span>binse.  Dé méid garsún ar fad ann?</span></p>
<lb n="1239"/>
<lb n="1240"/><p><span>3.  Tá 12 phingin i scilling.  Dé méid pingin i 7</span>
<lb n="1241"/><span>scillinge?</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>4.  Tabhair a dtoradh so</span></p>
<lb n="1244"/>
<lb n="1245"/><p><span>5.  Tá 4 feoirling i bpingin.  dé méid feoirling i</span>
<lb n="1246"/><span>3 pingne, 5 phingne, 7 bpingine, 9 bpingne?</span></p>
<lb n="1247"/>
<lb n="1248"/><p><span>6.  D’oibrigheadh sclábhuidhe 9 n-uaire sa ló ar feadh</span>
<lb n="1249"/><span>5 lá, agus 5 uaire ar an Satharn.  Dé méid uair</span>
<lb n="1250"/><span>d’oibrigheadh sé gach aon tseachtmhain?</span></p>
<lb n="1251"/>
<lb n="1252"/><p><span>7.  An mó pingin i scilling? i sé scillinge? An mó</span>
<lb n="1253"/><span>ubhall ar phingin an ceann do gheobhthá ar 6 scillinge?</span></p>
<lb n="1254"/>
<lb n="1255"/><p><span>8.  Dé méid troigh i slait? I 7 slata, 9, slata, 11 slat?</span></p>
<lb n="1256"/>
<lb n="1257"/><p><span>9.  Dé méid pingin i raol?  An mór a chosnóchadh</span>
<lb n="1258"/><span>8 bpúint siúicre ar raol an púnt?</span></p>
<lb n="1259"/>
<lb n="1260"/><p><span>10.  Tá 9 mbáid iascaireachta i mbaile beag agus</span>
<lb n="1261"/><span>cúigear fuireann gach báid.  An mó iascaire ar an</span>
<lb n="1262"/><span>mbaile?</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>11.  Tuilleann fear £6 sa tseachtmhain.  Caitheann sé</span>
<lb n="1265"/><span>£4 de agus cuireann sé an chuid eile i dtaisce.  An mór</span>
<lb n="1266"/><span>é a thuarastal, a chaitheamh agus a bhuncúil i gcionn</span>
<lb n="1267"/><span>ráithe (.i. 12 sheachtmhain)?</span></p>
<lb n="1268"/>
<lb n="1269"/><p><span>12.  Scríobh Seán Ó Céirín a ainm 9 n-uaire.  An mó</span>
<lb n="1270"/><span>leitir bhí deunta aige?</span>
<lb n="1271"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1272"/><p><span>Meudú Fuiris</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>21.  Meuduigh 246 fá 7.</span></p>
<lb n="1275"/>
<lb n="1276"/><p><span>Seo mar dheintear é: -</span></p>
<lb n="1277"/>
<lb n="1278"/><p><span>Id aigne - “7 sé, dó</span>
<lb n="1279"/><span>ceathrachad.”  Cuir síos an 2</span>
<lb n="1280"/><span>agus aistrigh an 4.  “7</span>
<lb n="1281"/><span>gceathair, ocht fichead agus 4,</span>
<lb n="1282"/><span>dó triochad.”  Cuir síos an</span>
<lb n="1283"/><span>2 agus aistrigh an 3.  “7 ndó,</span>
<lb n="1284"/><span>ceathair deug agus 3, seacht</span>
<lb n="1285"/><span>deug.”  Cuir síos an 17.</span></p>
<lb n="1286"/>
<lb n="1287"/><p><span>Ag meudú fá 10, ní gádh acht 0 do chur ar dheis na</span>
<lb n="1288"/><span>h-uimhreach, agus ag meudí fá 100, cuir dhá 0 ar a deis.</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>Somplaí X. (A).</span></p>
<lb n="1291"/>
<lb n="1292"/><p><span>Somplaí X. (B).</span></p>
<lb n="1293"/>
<lb n="1294"/><p><span>1.  Tá 36 órlaigh in slait.  Dé méid órlach in 7 slata,</span>
<lb n="1295"/><span>8 sl., 9 sl.?</span></p>
<lb n="1296"/>
<lb n="1297"/><p><span>2.  Tá 252 phingin i nginí.  An mó pingin in 3,5,6,</span>
<lb n="1298"/><span>8 nginí?</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>3.  Shiubhluigh fear 8 míle Gallda.  Dé méid slat bhí</span>
<lb n="1301"/><span>siubhaltha aige?  (Míle Gallda = 1760 sl.)</span>
<lb n="1302"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1303"/><p><span>4.  An mó púnt meadhchain i dtonna?  in 9 dtonnaí?</span>
<lb n="1304"/><span>in 12 thonna?</span></p>
<lb n="1305"/>
<lb n="1306"/><p><span>5.  Tá 1440 nómat sa ló.  An mó nómat in seachtmhain?</span>
<lb n="1307"/><span>Meuduigh san fá 4, fá 12.  An mó nómat i mí, i ráithe?</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>6.  Tá 9 gceirtlín snáith agam augs 113 slata i ngach</span>
<lb n="1310"/><span>ceirtlín.  Dé méid troigh de shnáith bheadh agam dá</span>
<lb n="1311"/><span>gcuirfinn as a chéile iad?</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>7.  Dá gcosnóchadh capall 35 phúint agus bó 23 púint,</span>
<lb n="1314"/><span>an mór a cheannóchadh 8 gcapaill agus 9 mba?</span></p>
<lb n="1315"/>
<lb n="1316"/><p><span>8.  Thugas dá dhosaoin ubhall an duine do mhór-sheisear</span>
<lb n="1317"/><span>garsún agus ochtar gearrchaile.  Dé méid ubhall thugas</span>
<lb n="1318"/><span>uaim?</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>9.  Cuir 57 agus 48 le chéile agus meudaigh a suim</span>
<lb n="1321"/><span>fá 11.</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>10.  Cadé an bhreis atá ag 8 scór ar 12 dhosaoin?</span></p>
<lb n="1324"/>
<lb n="1325"/><p><span>11.  Thug bean feirmeora 490 ubh go dtí an margadh.</span>
<lb n="1326"/><span>Bhí 32 dhosaoin díobh slán; de méid ubh a bhriseadh?</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>12.  An mó órlach ar faid i 23 feadha de théid?</span>
<lb n="1329"/><span>(Troig = 12 ór.  Feadh = 6 tr.)</span></p>
<lb n="1330"/>
<lb n="1331"/><p><span>Meudú le Cuideoga.</span></p>
<lb n="1332"/>
<lb n="1333"/><p><span>22.  Dá mbeadh uimhir le meudú againn fá 56 (.i. 7x8),</span>
<lb n="1334"/><span>sé an freagra ceudna gheobhaimís, í mheudú ar dtúis fá</span>
<lb n="1335"/><span>7 agus annsan fá 8, nó í mheudú ar dtúis fá 8 agus</span>
<lb n="1336"/><span>annsan fá 7.  Seo trí somplaí: -</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>Chum uimhir do mheudú fá 40, ní fádh acht meudú fá</span>
<lb n="1339"/><span>4, agus 0 do chur ar deis.  Sa slighe cheudna chum meudú</span>
<lb n="1340"/><span>fá 400, meuduigh fá 4, agus cuir dhá 0 ar deis.  Mar</span>
<lb n="1341"/><span>sin a dheintear le gach uimhir mar iad.</span>
<lb n="1342"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1343"/><p><span>Somplaí XI. (A).</span></p>
<lb n="1344"/>
<lb n="1345"/><p><span>Somplaí XI. (B).</span></p>
<lb n="1346"/>
<lb n="1347"/><p><span>1.  Tá 60 secund i nómat.  An mó secund in uair?</span>
<lb n="1348"/><span>sa ló?  i mí Lughnasa?  i mí na Samhna?</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>2.  Díolann siopadóir luach £679 d’earradha gach aon</span>
<lb n="1351"/><span>tseachtmhain.  An mór bhíonn díolta aige i gcionn 3</span>
<lb n="1352"/><span>ráithe?</span></p>
<lb n="1353"/>
<lb n="1354"/><p><span>3.  An mó duine gheobhadh pingin as 48 nginí?</span></p>
<lb n="1355"/>
<lb n="1356"/><p><span>4.  Fuair 54 buachaillí 3 dosaoin ubhall an duine as</span>
<lb n="1357"/><span>mála ’na raibh 3000 ubhall.  Dé méid ubhall bhí fágtha?</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>5.  An mó breac éisc atá in 64 scór?</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>6.  Tá 112 phúnt i gceud-meadhchain.  Dé méid máilín</span>
<lb n="1362"/><span>púint a gheobhthaí líonadh le 72 cheud siúicre?</span></p>
<lb n="1363"/>
<lb n="1364"/><p><span>7.  Raghadh traen 65 mhíle san uair.  Dá bhfanfadh sí</span>
<lb n="1365"/><span>ag imtheacht gan stad ar feadh dhá lá, an mó míle bheadh</span>
<lb n="1366"/><span>deunta aici?  (lá=24 uaire.)</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>8.  Cheannuigh ceannuightheoir-capall 81 capall ar £62</span>
<lb n="1369"/><span>an ceann.  An mór a dhíol sé asta?</span></p>
<lb n="1370"/>
<lb n="1371"/><p><span>9.  Cadé an bhreis atá ag 1076x25 ar 779x35?</span></p>
<lb n="1372"/>
<lb n="1373"/><p><span>10.  An mó punann i ngort arbhair, má tá 63 sreatha</span>
<lb n="1374"/><span>ann agus 964 phunann i ngach sreath?</span></p>
<lb n="1375"/>
<lb n="1376"/><p><span>11.  Dé méid cipín-soluis in 99 mbosca, má tá 12</span>
<lb n="1377"/><span>dhosaoin i ngach bosca?</span></p>
<lb n="1378"/>
<lb n="1379"/><p><span>12.  Tá 144 órlach cearnach i dtroigh chearnach.  An mó</span>
<lb n="1380"/><span>órlach cearnach sa mbrat atá leathta ar úrlár seomra,</span>
<lb n="1381"/><span>má’s 132 throigh chearnacha méid an úrláir?</span>
<lb n="1382"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1383"/><p><span>Meudú Coitchianta.</span></p>
<lb n="1384"/>
<lb n="1385"/><p><span>23.  Meuduigh 562 fá 374.</span></p>
<lb n="1386"/>
<lb n="1387"/><p><span>Is ionann 374 agus 300+70+4; dá bhrigh sin is</span>
<lb n="1388"/><span>ionann 562x374 agus 562x300+562x70+562</span>
<lb n="1389"/><span>x4.  Leagtar amach mar seo é: -</span></p>
<lb n="1390"/>
<lb n="1391"/><p><span>Mír-thoraidh iad so.</span></p>
<lb n="1392"/>
<lb n="1393"/><p><span>Ní gádh na 0-the do scríobhadh i ndeireadh na mír-thoradh,</span>
<lb n="1394"/><span>acht ní mór aire do thabhairt go mbeadh na figiúirí deiridh</span>
<lb n="1395"/><span>fá n-a chéile i gceart.  Bhíodh an figiúir deis de gach</span>
<lb n="1396"/><span>mír-thoradh díreach fá bhun an fhigiúra a bhfuiltear ag</span>
<lb n="1397"/><span>meudú leis.</span></p>
<lb n="1398"/>
<lb n="1399"/><p><span>24.  Seo dhá shompla eile: -</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Tabhair fá ndeara suidheamh na mír-thoradh sa cheud</span>
<lb n="1402"/><span>shompla díobh so.  Sa dara sompla, ós ionann 4 agus</span>
<lb n="1403"/><span>2x2, ní gádh acht an cheud mhír-thoradh do dhúbailt chum</span>
<lb n="1404"/><span>an dara ceann d’fhaghbhail, agus mar an gceudna an</span>
<lb n="1405"/><span>dara ceann do dhúbailt chum an tríomhadh ceann d’fhaghbhail.</span>
<lb n="1406"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1407"/><p><span>Somplaí XII (A).</span></p>
<lb n="1408"/>
<lb n="1409"/><p><span>Meuduigh -</span></p>
<lb n="1410"/>
<lb n="1411"/><p><span>Somplaí XII (B).</span></p>
<lb n="1412"/>
<lb n="1413"/><p><span>1.  Meuduigh 345 fá 246 agus a dtoradh fá 26.</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>2.  Meuduigh 429 faoi féin (.i. 429²).</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>3.  Meuduigh 325 faoi féin dhá uair (.i. 429³).</span>
<lb n="1418"/><span>Faghtar a dtoradh so: -</span></p>
<lb n="1419"/>
<lb n="1420"/><p><span>Somplaí XII.</span></p>
<lb n="1421"/>
<lb n="1422"/><p><span>1.  Cuir toradh 86 agus 37 le toradh 86 agus 63</span></p>
<lb n="1423"/>
<lb n="1424"/><p><span>2.  Bain toradh 37² as toradh 59². (.i. 59²-37²).</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>Oibrigh iad so: -</span>
<lb n="1427"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1428"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="1429"/>
<lb n="1430"/><p><span>1.  Dé méid ubh i 25 dosaoin, 32 dhosaoin, 37 ndosaoin?</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>2.  Dé méid púnt meadhchain i gcloich?  In 18 gclocha,</span>
<lb n="1433"/><span>36 clocha?</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>3.  Meuduigh 45 fá 29, 30, 35, 41, 47.</span></p>
<lb n="1436"/>
<lb n="1437"/><p><span>4.  Tá 34 iomaire i ngort agus 58 meacain i ngach</span>
<lb n="1438"/><span>iomaire.  Dé méid meacan sa ngort.</span></p>
<lb n="1439"/>
<lb n="1440"/><p><span>5.  Má bhaineann sé 47 second díot ceist uimhrigh-</span>
<lb n="1441"/><span>eachta do réidhteach, an mó secund a bhainfeadh sé dhíot 39</span>
<lb n="1442"/><span>gceist den tsórt ceudna do réidhteach?</span></p>
<lb n="1443"/>
<lb n="1444"/><p><span>6.  Meuduigh 25 faoi féin.  Fuigh toradh 36², 39²,</span>
<lb n="1445"/><span>44², 51².</span></p>
<lb n="1446"/>
<lb n="1447"/><p><span>Somplaí XII (D).</span></p>
<lb n="1448"/>
<lb n="1449"/><p><span>1.  Tá 24 uaire an chluig sa ló.  An mó uair a chluig</span>
<lb n="1450"/><span>i seachtmhain?  In 37 seachtmhaine?</span></p>
<lb n="1451"/>
<lb n="1452"/><p><span>2.  Tá 960 feoirling i bpúnt.  An mó feoirling in</span>
<lb n="1453"/><span>£97?</span></p>
<lb n="1454"/>
<lb n="1455"/><p><span>3.  Dhíol siopadóir 23 mhála siúicre i mbliadhain.  Bhí</span>
<lb n="1456"/><span>dhá cheud-meadhchain i ngach aon mhála agus ’na phúint</span>
<lb n="1457"/><span>iseadh thomhaiseadh sé é.  An mó máilín páipéir d’ídigh sé?</span>
<lb n="1458"/><span>(Ceud-m. = 112pt.)</span></p>
<lb n="1459"/>
<lb n="1460"/><p><span>4.  Bhí duine ag siubhal agus ghaibh sé thar 137 bpollaí</span>
<lb n="1461"/><span>telegraif.  Má bhí na pollaí 66 slata ó n-a chéile, an</span>
<lb n="1462"/><span>fada an turus a dhein sé?</span></p>
<lb n="1463"/>
<lb n="1464"/><p><span>5.  Má bhaineann sé 47 secund díot ceist uimhrigheachta</span>
<lb n="1465"/><span>do réidhtheach, an mó secund a bhainfeadh sé dhíot 128</span>
<lb n="1466"/><span>gceist de’n tsórt ceudna do réidhteach?</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>6.  Fuigh a dtoradh so. </span>
<lb n="1469"/><span>Ciaca is mó?</span></p>
<lb n="1470"/>
<lb n="1471"/><p><span>7.  Meuduigh</span></p>
<lb n="1472"/>
<lb n="1473"/><p><span>8.  Bhí 7100 cnó i mála agus tugadh 36 chnó as do</span>
<lb n="1474"/><span>gach duine de 145 leanbhaí.  Dé méid cnó bhí fágtha?</span></p>
<lb n="1475"/>
<lb n="1476"/><p><span>9.  Fuair ceannuidhe bás i gcionn a sheacht mbliadhain</span>
<lb n="1477"/><span>nóchad agus bhí £7653 in a udhacht in aghaidh gach bliadhain</span>
<lb n="1478"/><span>d’aois bhí sé.  An mór bhí san udhacht?</span>
<lb n="1479"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1480"/><p><span>10.  Sé ochtmhoghadh fá 79 sin 6794.  Fuigh, gan gnáth</span>
<lb n="1481"/><span>obair an mheuduighthe do dheunamh, and toradh atá ag</span>
<lb n="1482"/><span>86 fá 78.</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>11.  D’fhág dhá ghluaisteán an áit cheudna in aoinfheacht</span>
<lb n="1485"/><span>chum dul an bóthar ceudna.  Dheineadh ceann aca 34 mhíle</span>
<lb n="1486"/><span>san uair agus an ceann eile 28 míle.  An mó míle bhí</span>
<lb n="1487"/><span>eatorra i gcionn 19 n-uair?</span></p>
<lb n="1488"/>
<lb n="1489"/><p><span>12.  Gluaiseann solus 186000 míle slighe in secund</span>
<lb n="1490"/><span>agus baineann sé 498 secund de teacht ón ngréin go</span>
<lb n="1491"/><span>dtí an domhan so.  An fada uainn an ghrian?</span></p>
<lb n="1492"/>
<lb n="1493"/><p><span>Meudú agus Suimiú le Chéile.</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>25.  Le beagán cleachttha is fuiris meudú do dheunamh</span>
<lb n="1496"/><span>le figiúirí single agus suimiú, nó dealú, bheith ghá</span>
<lb n="1497"/><span>dheunamh agat in a fhochair sin in aon iarracht amháin.</span>
<lb n="1498"/><span>Seo somplaí ag teasbáint an tslighe i ndeintear é.</span></p>
<lb n="1499"/>
<lb n="1500"/><p><span>Somp.  1. - Meuduigh 5647213 fá 3, agus cuir an</span>
<lb n="1501"/><span>toradh le 9542870.</span></p>
<lb n="1502"/>
<lb n="1503"/><p><span>Somp. 2. - Meuduigh 4561223 fá 4, agus bain an</span>
<lb n="1504"/><span>toradh as 29540790.</span>
<lb n="1505"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1506"/><p><span>Seo sompla níos deacra.</span></p>
<lb n="1507"/>
<lb n="1508"/><p><span>Somp. 3. - Meuduigh 4561223 fá 5, 3213479 fá 2,</span>
<lb n="1509"/><span>7350968 fá 3.  Cuir 2374112 le suim na dtoradh, agus</span>
<lb n="1510"/><span>bain an t-iomlán as 62100425.</span></p>
<lb n="1511"/>
<lb n="1512"/><p><span>Somplaí XIII.</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>1.  Meuduigh 1234 fá 5 agus cuir an toradh le 4321.</span></p>
<lb n="1515"/>
<lb n="1516"/><p><span>2.  Meuduigh 3421 fá 6 agus cuir an toradh le 2013.</span></p>
<lb n="1517"/>
<lb n="1518"/><p><span>3.  Iomaduigh 3241 fá 4 agus bain an toradh as 23467.</span></p>
<lb n="1519"/>
<lb n="1520"/><p><span>4.  Iomaduigh 1203 fá 5 agus dealuigh an toradh ó 31456.</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>Tá 5 fhreagra ar gach ceist díobh so: -</span>
<lb n="1523"/>
<pb n="40"/></p>
<lb n="1524"/>
<lb n="1525"/><p><span>Nótaí eugsamhla.</span></p>
<lb n="1526"/>
<lb n="1527"/><p><span>26.  Le meudthóirí áirighthe, is féidir an obair do</span>
<lb n="1528"/><span>ghiorrú.  Feuch ar “Somplaí eugsamhla ar na cheithre</span>
<lb n="1529"/><span>Riaghlacha.”  Seo slighte eile chuige sin: -</span></p>
<lb n="1530"/>
<lb n="1531"/><p><span>Sompl. 1.</span></p>
<lb n="1532"/>
<lb n="1533"/><p><span>Míniú - Gheobhmaís an uimhir do mheudú fá 7 ar dtúis</span>
<lb n="1534"/><span>agus a thoradh san fá 4, mar 28 = 7x4; nó gheobhmaís í</span>
<lb n="1535"/><span>mheudú fá 8 agus an toradh fá 9, mar Ux8x9 = u</span>
<lb n="1536"/><span>x72, agus, le é chur siar céim, beidh an uimhir fá 720</span>
<lb n="1537"/><span>againn.</span></p>
<lb n="1538"/>
<lb n="1539"/><p><span>Somp 2.  Meuduigh 78926 fá 72864, agus ná bíodh thar</span>
<lb n="1540"/><span>3 mír-thoraidh an.</span></p>
<lb n="1541"/>
<lb n="1542"/><p><span>Míniú - Meuduigh fá 8</span>
<lb n="1543"/><span>ar dtúis agus bíodh an</span>
<lb n="1544"/><span>cheud fhigiúir fá’n 8.</span>
<lb n="1545"/><span>Meuduigh an toradh fá</span>
<lb n="1546"/><span>9 agus cuir siar aon</span>
<lb n="1547"/><span>céim amháin é.  Meud-</span>
<lb n="1548"/><span>uigh an cheud toradh</span>
<lb n="1549"/><span>arís fá 8 agus cuir</span>
<lb n="1550"/><span>dá chéim chum deise é.</span></p>
<lb n="1551"/>
<lb n="1552"/><p><span>D’fheudfaí oibriughadh sa tslighe cheudna le meudthóirí</span>
<lb n="1553"/><span>mar iad so: - 81972 (3 líne), 819729 (3 líne mar 729</span>
<lb n="1554"/><span>= 9x81), 497343 (3 líne).  Ní mór bheith an-aireach</span>
<lb n="1555"/><span>ag cur gach líne in a áit cheart.</span>
<lb n="1556"/></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1557"/><p><span>1.  Meuduigh 9263417 fá 525, 636, 749, 856, agus 972.</span>
<lb n="1558"/><span>Ná bíodh acht dhá mhír-thoradh ann.</span></p>
<lb n="1559"/>
<lb n="1560"/><p><span>2.  Meuduigh 3714629 fá 255, 366, 497, 568, 729,</span>
<lb n="1561"/><span>agus ná bíodh acht dhá mhír-thoradh ann.</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>3.  Meuduigh 6192714 fá 49756, 54636, 216636, agus</span>
<lb n="1564"/><span>ná bíodh acht 3 mír-thoraidh ann.</span></p>
<lb n="1565"/>
<lb n="1566"/><p><span>4.  Meuduigh 9172634 fá 56749, 36654, 366216, agus</span>
<lb n="1567"/><span>ná bíodh acht trí mír-thoraidh ann.</span></p>
<lb n="1568"/>
<lb n="1569"/><p><span>5.  Meuduigh 7893264 fá 12111, agus ná bíodh acht</span>
<lb n="1570"/><span>dhá mhír-thoradh ann.</span></p>
<lb n="1571"/>
<lb n="1572"/><p><span>6.  Meuduigh 78932612 fá 5678109, agus ná bíodh</span>
<lb n="1573"/><span>acht trí mír-thoraidh ann.</span>
<lb n="1574"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1575"/><p><span>Caibidil V.</span></p>
<lb n="1576"/>
<lb n="1577"/><p><span>Roint.</span></p>
<lb n="1578"/>
<lb n="1579"/><p><span>27.  Isé is roint ann, a fhaghbhail amach an mó uair atá</span>
<lb n="1580"/><span>uimhir in uimhir eile, nó, an oiread san codacha comh-mhóra</span>
<lb n="1581"/><span>do dheunamh de’n uimhir.</span></p>
<lb n="1582"/>
<lb n="1583"/><p><span>Ós ionann 6x8 agus 48, tá 6 ocht n-uaire i 48; nó</span>
<lb n="1584"/><span>má dheintear 6 coda cothroma de 48 beidh 8 i ngach cuid</span>
<lb n="1585"/><span>díobh.</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>An ionroint a thugtar ar an uimhir atá le roint.</span></p>
<lb n="1588"/>
<lb n="1589"/><p><span>An rointeoir a thugtar ar an uimhir atá le meudú</span>
<lb n="1590"/><span>chum an ionroint do dheunamh.</span></p>
<lb n="1591"/>
<lb n="1592"/><p><span>Teasbáineann an líon dé méid uair atá an ionroint</span>
<lb n="1593"/><span>níos mó ná an rointeoir.</span></p>
<lb n="1594"/>
<lb n="1595"/><p><span>Má bhíonn cuid de’n ionroint fágtha tréis an rointeoir</span>
<lb n="1596"/><span>do bhaint aiste chomh minic agus is féidir é, tugtar an</span>
<lb n="1597"/><span>fuighleach ar an gcuid sin.</span></p>
<lb n="1598"/>
<lb n="1599"/><p><span>Bíonn an comhartha ÷ ag gabháil leis an roint.</span>
<lb n="1600"/><span>27÷6 sé sin, “roinn 27 ar 6.” Scríobhtar go minic 27/6</span>
<lb n="1601"/><span>agus deirtear “27 os cionn 6.”</span></p>
<lb n="1602"/>
<lb n="1603"/><p><span>28.  Tá fhios againn gur ionann 7x6 agus 42.  Is</span>
<lb n="1604"/><span>iontuigthe as san go bhfuil 6 seacht n-uaire in 42, agus</span>
<lb n="1605"/><span>go bhfuil 7 sé uair in 42; dá bhrigh sin 42÷7=6,</span>
<lb n="1606"/><span>nó 42/6=7.</span></p>
<lb n="1607"/>
<lb n="1608"/><p><span>Ceisteanna Béil agus Cleachtadh ar Chlár</span>
<lb n="1609"/><span>na Rointe.</span>
<lb n="1610"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1611"/><p><span>9.  Dé méid é leath 18?  Trian 21?  An ceathramha</span>
<lb n="1612"/><span>cuid de 28?  An naomhadh cuid de 54?</span></p>
<lb n="1613"/>
<lb n="1614"/><p><span>10.  An mór é an 1/8 de £56? an 1/7 de 84 slata?  An</span>
<lb n="1615"/><span>1/9 de 72 phingin?</span></p>
<lb n="1616"/>
<lb n="1617"/><p><span>11.  An mó scilling in 36d.?  In 72d.?  In 144d.?</span></p>
<lb n="1618"/>
<lb n="1619"/><p><span>12.  An mó ceud-meadhchain in 48 gclocha?  72 Chloch?</span>
<lb n="1620"/><span>96 clocha?</span></p>
<lb n="1621"/>
<lb n="1622"/><p><span>Roint Ghairid.</span></p>
<lb n="1623"/>
<lb n="1624"/><p><span>29.  Nuair is uimhir bheag an rointeoir deintear an</span>
<lb n="1625"/><span>roint mar seo: -</span></p>
<lb n="1626"/>
<lb n="1627"/><p><span>1.  Teigheann an roinnteoir [isteah]“isteach” go cothrom</span>
<lb n="1628"/><span>ingach figiúir de’n ionroint.  213 an</span>
<lb n="1629"/><span>freagra.</span></p>
<lb n="1630"/>
<lb n="1631"/><p><span>2.  Oibrigh mar seo:  “27 isteach in 9, 1, agus</span>
<lb n="1632"/><span>2 fágtha”.  Sin 2 cheud .i. 20 deich; tá 22 dheich</span>
<lb n="1633"/><span>ann mar sin.  “7 isteach in 22, 3, agus 1 fágtha.</span>
<lb n="1634"/><span>7 isteach in 14, 2”.</span></p>
<lb n="1635"/>
<lb n="1636"/><p><span>3.  Ní theigheann 7 isteach go bothrom san uimhir</span>
<lb n="1637"/><span>seo, agus tá 3 fágtha.  Sé sin an fuighleach.</span></p>
<lb n="1638"/>
<lb n="1639"/><p><span>Ós ionann 924 agus 92 dheich + 4, má roinnimíd ar 10</span>
<lb n="1640"/><span>an uimhir sin, gheobhmaíd 92; agus 4 an fuighleach.  Sé sin,</span>
<lb n="1641"/><span>an figiúir deiridh de’n ionroint an fuighleach agus na</span>
<lb n="1642"/><span>figiúirí eile an líon.  Más 100 an rointeóir, an dá</span>
<lb n="1643"/><span>fhigiúir deiridh an fuighleach agus an chuid eile an líon.</span></p>
<lb n="1644"/>
<lb n="1645"/><p><span>Somplaí XV. (A)</span></p>
<lb n="1646"/>
<lb n="1647"/><p><span>Rointear -</span>
<lb n="1648"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1649"/><p><span>Somplaí XV. (B)</span></p>
<lb n="1650"/>
<lb n="1651"/><p><span>1.  Tá 184 garsún agus ochtar maighistir i gcoláiste.</span>
<lb n="1652"/><span>An mó garsún in aghaidh gach maighistir?</span></p>
<lb n="1653"/>
<lb n="1654"/><p><span>2.  Do chuaidh long gaile 1620 míle slighe i gcúig lá.</span>
<lb n="1655"/><span>Cadé an fhaid do chuaidh sí in aghaidh an lae?</span></p>
<lb n="1656"/>
<lb n="1657"/><p><span>3.  Fuair fear oighreacht £616 agus chaith sé £11 de</span>
<lb n="1658"/><span>gach seachtmhain.  An fada sheasuigh an t-airgead?</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>4.  An mó 12 in 876?  An mó scilling sa méid sin</span>
<lb n="1661"/><span>pingin?</span></p>
<lb n="1662"/>
<lb n="1663"/><p><span>5.  An mó 8 in 896?  (A) An mó míle slighe sa méid</span>
<lb n="1664"/><span>sin furlong?  (B) an mó ceud in 872 chloch?</span></p>
<lb n="1665"/>
<lb n="1666"/><p><span>6.  Chuaidh 73645 saighdiúir chum catha.  Marbhadh an</span>
<lb n="1667"/><span>cúigeadh cuid díobh.  (A) Dé méid san a thuit?  (B) Dé</span>
<lb n="1668"/><span>méid a tháinig saor?</span></p>
<lb n="1669"/>
<lb n="1670"/><p><span>7.  Meuduigheadh uimhir áirighthe fá 9 agus fuaradh</span>
<lb n="1671"/><span>3735 mar thoradh.  Cadé an uimhir sin?</span></p>
<lb n="1672"/>
<lb n="1673"/><p><span>8.  Tá 7 lá sa tseachtmhain.  An mó seachtmhain in 9863</span>
<lb n="1674"/><span>lá?</span></p>
<lb n="1675"/>
<lb n="1676"/><p><span>9.  An mó máilín 7-bpúnt a gheobhthaí líonadh as mála</span>
<lb n="1677"/><span>mór siúicre ’na bhfuil 9863 púint?</span></p>
<lb n="1678"/>
<lb n="1679"/><p><span>10.  Roinneadh 47355 ar uimhir áirighthe agus fuaradh 11.</span>
<lb n="1680"/><span>Cadé an uimhir sin?</span></p>
<lb n="1681"/>
<lb n="1682"/><p><span>11.  Fuaradh 251 púnt ar chapall agus 8 gcinn de bha.</span>
<lb n="1683"/><span>Má b’fhiú 43 púint an capall, dé méid an ceann fuaradh</span>
<lb n="1684"/><span>ar na ba?</span></p>
<lb n="1685"/>
<lb n="1686"/><p><span>12.  Bhí 420 ubhall i ngach baraille de sé bharaillí.</span>
<lb n="1687"/><span>Díoladh iad d’réir 5 cinn ar phingin.  An mór fuaradh</span>
<lb n="1688"/><span>orra?</span></p>
<lb n="1689"/>
<lb n="1690"/><p><span>13.  D’fhág fear £1386 in a udhacht chum é roint go</span>
<lb n="1691"/><span>cothrom ar a chúigear mac agus ceathrar inghean.  An</span>
<lb n="1692"/><span>mór a fuair gach duine?</span></p>
<lb n="1693"/>
<lb n="1694"/><p><span>14.  Cadé an bhreis atá ag an seachtmhadh cuid de</span>
<lb n="1695"/><span>7693 ar an 9-adh cuid de 9702?</span></p>
<lb n="1696"/>
<lb n="1697"/><p><span>15.  Tá 2240 púnt i dtonna.  Dé méid leath-chloch</span>
<lb n="1698"/><span>(7 bpt.) gheobhthaí a thomhas as 5 thonna siúicre?</span></p>
<lb n="1699"/>
<lb n="1700"/><p><span>16.  Bhí £5540 ag fear in a nótaí fiche bpúnt.  An mó</span>
<lb n="1701"/><span>nóta bhí aige?</span>
<lb n="1702"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1703"/><p><span>17.  Cuir le chéile an t-ochtmhadh cuid de 3208 agus</span>
<lb n="1704"/><span>an séimheadh cuid de 5802.</span></p>
<lb n="1705"/>
<lb n="1706"/><p><span>18.  Tá 972 chnó ag garsún i mbosca.  Roineann</span>
<lb n="1707"/><span>sé leath díobh ar a sheisear compánach.  Dé méid cnó a</span>
<lb n="1708"/><span>gheibheann gach duine?  Agus dé méid fágtha aige féin?</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>19.  Cheannuigh siopadóir 438 n-ubh agus dhá dhosaoin</span>
<lb n="1711"/><span>fichead in fhochair sin.  Dé méid dosaoine a gheobhadh sé</span>
<lb n="1712"/><span>dhíol as an méid sin?  Agus an mór dob’fhiú iad ar</span>
<lb n="1713"/><span>3 scillinge an dosaoin?</span></p>
<lb n="1714"/>
<lb n="1715"/><p><span>20.  Fuigh an 5-adh cuid den deifir atá idir 2863 agus</span>
<lb n="1716"/><span>1998.</span></p>
<lb n="1717"/>
<lb n="1718"/><p><span>21.  Dhíol triúr garsún 560 páipéar.  Dhíol duine</span>
<lb n="1719"/><span>aca an t-ochtmhadh cuid den méid seo agus comh-dhíol</span>
<lb n="1720"/><span>do dhein an bheirt eile.  Dé méid dhíol gach duine?</span></p>
<lb n="1721"/>
<lb n="1722"/><p><span>22.  Bhí £1038 ag feirmeoir.  Cheannuigh sé feirm ar</span>
<lb n="1723"/><span>£765, capall ar £66, agus 9 gcinn de bha ar an méid</span>
<lb n="1724"/><span>bhí fágtha aige.  Dé méid an ceann thug sé ar na ba?</span></p>
<lb n="1725"/>
<lb n="1726"/><p><span>23.  Cadé an t-ochtmhadh cuid de 2184 meuduighthe</span>
<lb n="1727"/><span>fá 19?</span></p>
<lb n="1728"/>
<lb n="1729"/><p><span>24.  Roinn an toradh atá ag 207 fá 280 ar an deifir</span>
<lb n="1730"/><span>atá idir scór agus dosaoin.</span></p>
<lb n="1731"/>
<lb n="1732"/><p><span>25.  Chuaidh eitealán 873 míle in 9 n-uaire an chluig</span>
<lb n="1733"/><span>agus bhain sé an fhaid cheudna de ghluaisteán 504 míle</span>
<lb n="1734"/><span>do dheunamh.  An mó míle theigheadh an eitealán sa mbreis</span>
<lb n="1735"/><span>ar an ngluaisteán gach uair an chluig?</span></p>
<lb n="1736"/>
<lb n="1737"/><p><span>26.  Suimigh le chéile trian 2013, an séimheadh cuid de</span>
<lb n="1738"/><span>4560 agus 1/9 de 8739.</span></p>
<lb n="1739"/>
<lb n="1740"/><p><span>27.  Ciaca is mó an t-aonmhadh cuid deug de £2343 nó</span>
<lb n="1741"/><span>an 1/12 de £2556?</span></p>
<lb n="1742"/>
<lb n="1743"/><p><span>28.  Chosain bórd agus 6 chathaoir 293 scillinge.  Má</span>
<lb n="1744"/><span>chosain an bórd 89 scillinge, an mór thugadh ar gadh aon</span>
<lb n="1745"/><span>cheann desna cathaoireach?</span></p>
<lb n="1746"/>
<lb n="1747"/><p><span>29.  Tá 40 raol i bpúnt agus 8 bpionta i ngalún.</span>
<lb n="1748"/><span>An mó galún leanna dhíoladh i dtigh ósta lá aonaigh, má</span>
<lb n="1749"/><span>thógadh £23 agus é do dhíol ar raol an pionta?</span></p>
<lb n="1750"/>
<lb n="1751"/><p><span>30.  Dé méid é an cúigeadh cuid?  An séimheadh cuid?</span>
<lb n="1752"/><span>An deicheamhadh cuid de leath-choróinn?</span>
<lb n="1753"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1754"/><p><span>Roint Fhada.</span></p>
<lb n="1755"/>
<lb n="1756"/><p><span>30.  Nuair nach uimhir bheag an rointeoir, so mar</span>
<lb n="1757"/><span>dheintear an roint.</span></p>
<lb n="1758"/>
<lb n="1759"/><p><span>1.  Rointear 6847 ar 41.</span></p>
<lb n="1760"/>
<lb n="1761"/><p><span>Míniú - Is follus dúinn ná fuil na</span>
<lb n="1762"/><span>mílte de 41 in 6847.  Tá 68 ceudta, 4 dheich</span>
<lb n="1763"/><span>agus 7 n-aon san uimhir.  Gheobhmaíd 41 ceudta</span>
<lb n="1764"/><span>bhaint asta (.i. ceud 41).  Tá 27 ceudta</span>
<lb n="1765"/><span>fátha .i. 270 deich; agus na 4 dheich thuas do</span>
<lb n="1766"/><span>chur leo, sin 274 dheich.  Gheobhmaíd 6x41</span>
<lb n="1767"/><span>deicheanna do bhaint as (.i. seasca 41).</span>
<lb n="1768"/><span>6x41=246.  Tá 28 ndeich fágtha .i. 280</span>
<lb n="1769"/><span>aonta; agus na 7 n-aon thuas do chur leo,</span>
<lb n="1770"/><span>sin 287.  Tá seacht 41 ionta san.  Ceud,</span>
<lb n="1771"/><span>seasca seacht .i. 167 an freagra.</span></p>
<lb n="1772"/>
<lb n="1773"/><p><span>2.  Rointear 1234567 ar 397.</span></p>
<lb n="1774"/>
<lb n="1775"/><p><span>Míniú - Ní féidir 1 ná 12 ná 123 do</span>
<lb n="1776"/><span>roint in 397 gcodacha.  Dá bhrigh sin tosnuigh-</span>
<lb n="1777"/><span>thear le 1234. .i. na mílte.</span></p>
<lb n="1778"/>
<lb n="1779"/><p><span>3109 an freagra, agus tá</span>
<lb n="1780"/><span>294 fágtha.</span></p>
<lb n="1781"/>
<lb n="1782"/><p><span>An Módh “Iodáileach”.</span></p>
<lb n="1783"/>
<lb n="1784"/><p><span>31.  Sa módh so, ní scríobhtar an toradh gach iarracht</span>
<lb n="1785"/><span>ar aon chor.  D’réir mar mheuduightear an rointeoir</span>
<lb n="1786"/><span>baintear a thoradh as an ionroint.  Teasbáintear cionnus</span>
<lb n="1787"/><span>san do dheunamh i gCaib. IV. (25).</span>
<lb n="1788"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1789"/><p><span>Seo mar dheunfaí an cheist seo thuas: -</span></p>
<lb n="1790"/>
<lb n="1791"/><p><span>Míniú - An cheud chéim ná 397 do mheudughadh</span>
<lb n="1792"/><span>fá 3 agus bheith ag dealughadh san am cheudna.</span>
<lb n="1793"/><span>Mar seo - 3 seacht 21 agus 3=24.  Scríobh</span>
<lb n="1794"/><span>an 3 agus aistrigh 2.</span></p>
<lb n="1795"/>
<lb n="1796"/><p><span>3 naoi 27, agus 2, 29, agus 4=33.  Scríobh</span>
<lb n="1797"/><span>an 4 agus aistrigh 3.</span></p>
<lb n="1798"/>
<lb n="1799"/><p><span>3 trí 9, agus 3,12, agus 0=12.</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>Deintear 435 den 42 le 5 do thógaint</span>
<lb n="1802"/><span>anuas ó ionroint.  Annsan baintear 397</span>
<lb n="1803"/><span>as 435, acht ní scríobhtar acht an fuighleach,</span>
<lb n="1804"/><span>38.  Mar seo - 7 agus 8=15, aistrigh 1;</span>
<lb n="1805"/><span>9 agus 1, 10, agus 3=13, aistrigh 1; 3 agus</span>
<lb n="1806"/><span>1, 4.</span></p>
<lb n="1807"/>
<lb n="1808"/><p><span>Somplaí XVI. (A).</span></p>
<lb n="1809"/>
<lb n="1810"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span>
<lb n="1811"/><span>1.  Dé méid a bheadh ag dul do gach duine, dá rointí</span>
<lb n="1812"/><span>ceud go leith púnt ar bheirt?  Triúir?  Cúigear?</span></p>
<lb n="1813"/>
<lb n="1814"/><p><span>2.  Dé méid púnt i leath-chloich?  Dé méid máilín</span>
<lb n="1815"/><span>leath-chloiche gheobhthaí a líonadh le 343 púint siúicre?</span></p>
<lb n="1816"/>
<lb n="1817"/><p><span>3.  Dé méid cloch meadhchain atá i gceud?  Dá</span>
<lb n="1818"/><span>bhfaghainn coróinn an ceud ar 192 chloch prátaidhe,</span>
<lb n="1819"/><span>dé méid coróinn a bheadh agam?  Dé méid scilling?</span>
<lb n="1820"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1821"/><p><span>4.  Tá 352 dhuine istigh i dtig pictiúirí agus tá aoinne</span>
<lb n="1822"/><span>deug ar gach stól.  An mó stól fútha?</span></p>
<lb n="1823"/>
<lb n="1824"/><p><span>5.  Dé meid dosaoin a bheadh agat as 530 ubh?  Dé</span>
<lb n="1825"/><span>méid ubh a bheadh spártha?</span></p>
<lb n="1826"/>
<lb n="1827"/><p><span>6.  Tá 14 púint i gcloich.  An mó púnt corr a bheadh</span>
<lb n="1828"/><span>agat tar éis 205 púint ime do thomhas amach ’na chlocha?</span></p>
<lb n="1829"/>
<lb n="1830"/><p><span>7.  Dé méid é an 1/15 cuid de 240 pingin?  An 1/17 de</span>
<lb n="1831"/><span>£408?  An 1/18 de 432 uair a chluig?</span></p>
<lb n="1832"/>
<lb n="1833"/><p><span>8.  Roinn 892 ar 16, 13, 19, 21.</span></p>
<lb n="1834"/>
<lb n="1835"/><p><span>9.  An mó scilling i bpúnt?  An mó raol?  An mó</span>
<lb n="1836"/><span>púnt i 960 raol?</span></p>
<lb n="1837"/>
<lb n="1838"/><p><span>10.  Tá 21 scilling i nginí.  An mó giní in 420 sc.?</span>
<lb n="1839"/><span>in 840 sc.?</span></p>
<lb n="1840"/>
<lb n="1841"/><p><span>Somplaí XVI. (B)</span></p>
<lb n="1842"/>
<lb n="1843"/><p><span>1.  An mó giní (21 scilling) is féidir a bhaint as 571</span>
<lb n="1844"/><span>scilling?  An mór bheidh fágtha?</span></p>
<lb n="1845"/>
<lb n="1846"/><p><span>2.  Teastuigheann ó 721 duine dul thar abhainn.  Ní’l</span>
<lb n="1847"/><span>slighe sa bhád acht do 47 nduine.  An mó turus chaithfidh</span>
<lb n="1848"/><span>an fear calaidh dheunamh?  An mó duine bheidh aige an</span>
<lb n="1849"/><span>turus deireanach?</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>3.  Tosnuightear sa mbliadhain 1922 ar bhóthar iarainn</span>
<lb n="1852"/><span>a dheunamh ina mbeidh 1500 míle slighe.  Má dheintear</span>
<lb n="1853"/><span>237 míle gach bliadhain cadé an bhliadhain ’na gcríoch-</span>
<lb n="1854"/><span>nóchthar é?  An mó míle dheunfar an bhliadhain sin?</span></p>
<lb n="1855"/>
<lb n="1856"/><p><span>4.  Cadé an uimhir is giorra do 1000000 gur féidir í</span>
<lb n="1857"/><span>do roint go cruinn ar 2361?</span></p>
<lb n="1858"/>
<lb n="1859"/><p><span>5.  Má riartar 9025 saighdiúir ’na gcathaibh, agus 87</span>
<lb n="1860"/><span>fear agus 8 oifigeach do bheith i gach cath, an mó cath</span>
<lb n="1861"/><span>is féidir do dheunamh dhíobh?</span></p>
<lb n="1862"/>
<lb n="1863"/><p><span>6.  Cheannuigh gárdnaeir 48 mbeart de thuir spriúnáin,</span>
<lb n="1864"/><span>126 tuir i ngach beart.  Chuir se in 96 sreatha iad, agus an</span>
<lb n="1865"/><span>oiread ceudna i ngach sreath.  An mó tor i ngach sreath</span>
<lb n="1866"/><span>díobh?</span></p>
<lb n="1867"/>
<lb n="1868"/><p><span>7.  Cad a bheidh fágtha tar éis an 38adh cuid de 14440</span>
<lb n="1869"/><span>do bhaint as mhíle?</span></p>
<lb n="1870"/>
<lb n="1871"/><p><span>8.  Má rointear 16080 pingin go cothrom ar 36 cailín</span>
<lb n="1872"/><span>agus 31 buachaill, an mór gheobhaidh gach duine?</span>
<lb n="1873"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1874"/><p><span>9.  Mhalartuigh fear 49 mbó ar 35 capaill.  Má b’fhiú</span>
<lb n="1875"/><span>£35 an ceann na capaill, dé méid é luach gach bó?</span></p>
<lb n="1876"/>
<lb n="1877"/><p><span>10.  Cadé an fuighleach tar éis aon mhíle dheug, cheithre</span>
<lb n="1878"/><span>cheud agus triocha do roint ar 19?</span></p>
<lb n="1879"/>
<lb n="1880"/><p><span>11.  An mó uair is feidir 78 do bhaint as an deifir</span>
<lb n="1881"/><span>atá idir 12573 agus 4695?</span></p>
<lb n="1882"/>
<lb n="1883"/><p><span>12.  Teigheann fear 83 míle ar a rothar in lá.  An</span>
<lb n="1884"/><span>fada bhainfeadh sé dhe 1577 míle do dheunamh?  An mó</span>
<lb n="1885"/><span>míle dheunfadh sé sin in 27 lá?</span></p>
<lb n="1886"/>
<lb n="1887"/><p><span>13.  Tá teud 27877 n-órlaigh ar faid.  Deintear 61</span>
<lb n="1888"/><span>píosa dí ar chomh-fhaid.  Dé méid órlach in 5 cinn desna</span>
<lb n="1889"/><span>píosaí sin?</span></p>
<lb n="1890"/>
<lb n="1891"/><p><span>14.  Cadé an uimhir is lugha chaithfear a bhaint as 12770</span>
<lb n="1892"/><span>chum é roint go cothrom ar 37?</span></p>
<lb n="1893"/>
<lb n="1894"/><p><span>15.  Dhíol ceannuightheoir 26 capaill ar £38 an ceann.</span>
<lb n="1895"/><span>An mó bó fuair sé ar an méid sin ar £19 an ceann?</span></p>
<lb n="1896"/>
<lb n="1897"/><p><span>16.  Cadé an uimhir meuduighthe fá 89 a thabhairfidh an</span>
<lb n="1898"/><span>toradh ceudna le 267 fá 43?</span></p>
<lb n="1899"/>
<lb n="1900"/><p><span>17.  An mó duine gheobhadh púnt an duine as 239760</span>
<lb n="1901"/><span>pingin?</span></p>
<lb n="1902"/>
<lb n="1903"/><p><span>18.  An mó tonna a mheadhfadh 1117760 púnt siúicre?</span></p>
<lb n="1904"/>
<lb n="1905"/><p><span>19.  An mó seacht-triochad is gádh chur le chéile chum</span>
<lb n="1906"/><span>aon mhíle dheug dhá cheud agus aon-dheug do deunamh?</span></p>
<lb n="1907"/>
<lb n="1908"/><p><span>20.  An mó uair is feidir 91 do bhaint as 6110 fá 7?</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>21.  Tá an ghrian timcheall 92628000 míle slighe uainn</span>
<lb n="1911"/><span>agus baineann sé 498 secund den solus sinn do</span>
<lb n="1912"/><span>shroichint.  An mó míle ghluaiseann an solus gach secund?</span></p>
<lb n="1913"/>
<lb n="1914"/><p><span>22.  Ta 24 uair sa ló agus 60 nómat san uair.  An</span>
<lb n="1915"/><span>mó lá in 142560 nómat?</span></p>
<lb n="1916"/>
<lb n="1917"/><p><span>23.  Ciaca is mó an tríomhadh cuid nóchad de £93907,</span>
<lb n="1918"/><span>nó an 94adh cuid de £94282?</span></p>
<lb n="1919"/>
<lb n="1920"/><p><span>24.  Má dhíoltar 145 chaoire ar £580, cad is fiú 99</span>
<lb n="1921"/><span>gcaoire?</span></p>
<lb n="1922"/>
<lb n="1923"/><p><span>25.  Tar éis 5 ghiní an duine do thabhairt do shluagh fear,</span>
<lb n="1924"/><span>ní raibh acht 9 bpingne fágtha as 376749 bpingne.  An</span>
<lb n="1925"/><span>mó fear bhí ann?</span></p>
<lb n="1926"/>
<lb n="1927"/><p><span>26.  Cad atá fágtha tar éis an 47adh cuid de 17155</span>
<lb n="1928"/><span>do dhealughadh uaidh?</span></p>
<lb n="1929"/>
<lb n="1930"/><p><span>27.  Bhí £61404 in údhacht duine uasail tar éis a bháis,</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1931"/><p><span>sé sin, bhí £798 aige in aghaidh gach bliadhain d’aois bhí sé.</span>
<lb n="1932"/><span>Cadé an t-aos bhí aige?</span></p>
<lb n="1933"/>
<lb n="1934"/><p><span>28.  Dé méid is gádh a bhaint as 12345677 chum 397</span>
<lb n="1935"/><span>do dhul isteach ann gan fuighleach?</span></p>
<lb n="1936"/>
<lb n="1937"/><p><span>29.  Dé méid is gádh a chur le 12345677 chum 397 do</span>
<lb n="1938"/><span>dhul isteach ann gan fuighleach?</span></p>
<lb n="1939"/>
<lb n="1940"/><p><span>30.  Cad a bheidh fágtha tar éis míle milliún do roint</span>
<lb n="1941"/><span>ar 397?</span></p>
<lb n="1942"/>
<lb n="1943"/><p><span>Roint (nótaí eugsamhla).</span></p>
<lb n="1944"/>
<lb n="1945"/><p><span>32.  Módh na gCuideog. - Más féidir cuideoga do</span>
<lb n="1946"/><span>dheunamh den rointeoir, gheobhmaíd an roint-ghairid</span>
<lb n="1947"/><span>d’úsáid.  Chum uimhir do roint ar 35 nó an 35adh cuid di</span>
<lb n="1948"/><span>d’fhaghbhail, gheobhmaís í roint ar dtúis in 7 gcoda</span>
<lb n="1949"/><span>cothroma agus gach cuid díobh san do roint arís in 5</span>
<lb n="1950"/><span>coda cothroma.  Bheadh an uimhir rointe annsan in</span>
<lb n="1951"/><span>7x5=35 coda cothroma againn.</span></p>
<lb n="1952"/>
<lb n="1953"/><p><span>Seo sompla eile ag teasbáint cionnus an fuighleach</span>
<lb n="1954"/><span>d’fhaghbhail.</span></p>
<lb n="1955"/>
<lb n="1956"/><p><span>Chum an fuighleach iomlán d’fhaghbhail, meuduigh gach</span>
<lb n="1957"/><span>fuighleach fá sna cuideoga go léir a ghabhann roimhe, acht</span>
<lb n="1958"/><span>amháin an chuideog a thug é, agus cuir na toraidh le</span>
<lb n="1959"/><span>fuighleach na n-aonta.</span>
<lb n="1960"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1961"/><p><span>33.  Roint ar 20, 300, 4000 agus uimhreacha mar</span>
<lb n="1962"/><span>iad. - Is féidir an módh gairid (29) nó módh na</span>
<lb n="1963"/><span>gcuideog do chur ag obair orra so.</span></p>
<lb n="1964"/>
<lb n="1965"/><p><span>Chum roint ar 100 ní’l le</span>
<lb n="1966"/><span>deunamh acht an dá fhigiúir</span>
<lb n="1967"/><span>deiridh do dheighilt uaidh mar</span>
<lb n="1968"/><span>fuighleach.</span></p>
<lb n="1969"/>
<lb n="1970"/><p><span>34.  Roint ar 99, 999 srl.</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>Somp. 3</span></p>
<lb n="1973"/>
<lb n="1974"/><p><span>Míniú - Sa cheud chuid faghtar</span>
<lb n="1975"/><span>47855697 mar líon agus</span>
<lb n="1976"/><span>1506 mar fuighleach.  Acht</span>
<lb n="1977"/><span>tá 1506 níos mó ná 997,</span>
<lb n="1978"/><span>agus is éigin a roint arís.</span>
<lb n="1979"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1980"/><p><span>Somplaí XVII.</span></p>
<lb n="1981"/>
<lb n="1982"/><p><span>Rointear -</span></p>
<lb n="1983"/>
<lb n="1984"/><p><span>Somplaí XVIII.</span></p>
<lb n="1985"/>
<lb n="1986"/><p><span>Ceisteanna eugsamhla ar na cheithre</span>
<lb n="1987"/><span>riaghlacha.</span></p>
<lb n="1988"/>
<lb n="1989"/><p><span>1.  Cadé an deifir atá idir uimhir agus figiúir?</span>
<lb n="1990"/><span>Idir comhaireamh agus áireamh?  Cuir síos cúpla sompla</span>
<lb n="1991"/><span>ag teasbáint brigh do fhreagra?</span></p>
<lb n="1992"/>
<lb n="1993"/><p><span>2.  Cad is suimhiú ann?  Má dheintear roint uimhreacha</span>
<lb n="1994"/><span>do shuimiú, cadé an ainm a thugtar ar an uimhir a</span>
<lb n="1995"/><span>gheibhtear?  Cruthuig go bhfuil 5+7=7+5; 6+4</span>
<lb n="1996"/><span>+9 = 9+6+4.  Abair é sin i bhfuirm riaghlach</span>
<lb n="1997"/><span>coitchianta.</span></p>
<lb n="1998"/>
<lb n="1999"/><p><span>3.  Scríobh na h-uimhreacha 5,7,9, i sé órduighthe eug-</span>
<lb n="2000"/><span>samhla agus teasbáin go bhfaghfar an t-iomlán ceudna,</span>
<lb n="2001"/><span>pé órdughadh ina ndeintear iad do chur le chéile.</span></p>
<lb n="2002"/>
<lb n="2003"/><p><span>4.  An féidir uimhir ar bith do dhealú ó uimhir eile ar</span>
<lb n="2004"/><span>bith?  An mar a chéile 6-2, agus 2-6?  Cadé an</span>
<lb n="2005"/><span>chiall d’fheudfaí bhaint as an gceann deireannach (2-6)?</span></p>
<lb n="2006"/>
<lb n="2007"/><p><span>5.  Faigh luach na slonn so -</span>
<lb n="2008"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="2009"/><p><span>6.  Faigh luach na slonn so -</span></p>
<lb n="2010"/>
<lb n="2011"/><p><span>Cad a chialluigheann na lúibíní thimcheall na n-uimhreach?</span>
<lb n="2012"/><span>Cad a fhoghluimightear as an gceist seo?</span></p>
<lb n="2013"/>
<lb n="2014"/><p><span>7.  Scríobh na figiúirí 4,5,6 i ngach órdughadh is féidir</span>
<lb n="2015"/><span>agus suimigh na h-uimhreacha a dheintear ar an gcuma</span>
<lb n="2016"/><span>san .i. 456+564+ …</span></p>
<lb n="2017"/>
<lb n="2018"/><p><span>8.  Teasbáin gur mar a chéile 7(5-2) agus 7x5</span>
<lb n="2019"/><span>-7x2.  Cruthuigh gur fíor é, is cuma cad iad na</span>
<lb n="2020"/><span>h-uimhreacha a chuirtear in áit 7,5,2.</span></p>
<lb n="2021"/>
<lb n="2022"/><p><span>(a) Faigh luach 579x457-579x346.</span></p>
<lb n="2023"/>
<lb n="2024"/><p><span>9.  Ceap slighe ghairid chum 999 do chur le uimhir ar bith</span>
<lb n="2025"/><span>eile.  Scríobh síos suim na n-uimhreach so a leanas, gan</span>
<lb n="2026"/><span>aon obair do dheunamh ar pháipéar -</span></p>
<lb n="2027"/>
<lb n="2028"/><p><span>10.  Ceap slighe ghairid chum 99, 999, srl. do bhaint as</span>
<lb n="2029"/><span>uimhir ar bith.  Dealuigh na h-uimhreacha so id aigne -</span></p>
<lb n="2030"/>
<lb n="2031"/><p>
<lb n="2032"/><span>11.  Cad is dealú ann?  cadé an ainm a thugtar ar</span>
<lb n="2033"/><span>an uimhir a gheibhtear tar éis uimhir do bhaint as uimhir</span>
<lb n="2034"/><span>eile?</span></p>
<lb n="2035"/>
<lb n="2036"/><p><span>12.  Dealuigh 367 ó 479.  Cuir 4 le gach uimhir agus</span>
<lb n="2037"/><span>dealuigh.  Bain 1 as gach uimhir agus dealuigh.  Cad a</span>
<lb n="2038"/><span>thugann tú fá ndeara i dtaobh na bhfreagra?  Cadé an</span>
<lb n="2039"/><span>riaghail a bhainfeá as san?</span></p>
<lb n="2040"/>
<lb n="2041"/><p><span>13.  Cionnus a bhainfeá 37654 as 100000 gan 1 do</span>
<lb n="2042"/><span>bheith ghá aistriughadh gach iarracht agat mar is gnáth?</span></p>
<lb n="2043"/>
<lb n="2044"/><p><span>14.  Cuir figiúirí in áit x-anna ins na ceisteanna so</span>
<lb n="2045"/><span>i slighe go mbeidh an t-iomlán ceart -</span>
<lb n="2046"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="2047"/><p><span>15.  Ceisteanna dealuighthe iad so.  Cuir isteach na</span>
<lb n="2048"/><span>figiúirí atá in easnamh.</span></p>
<lb n="2049"/>
<lb n="2050"/><p><span>16.  Tá 10 scillinge ag Seán ar Sheumas, 4 scillinge</span>
<lb n="2051"/><span>ag Liam ar Sheán, agus 17 scillinge ag Seumas ar Liam.</span>
<lb n="2052"/><span>Cionnus a ghlanfar na fiacha agus gan acht aoinne</span>
<lb n="2053"/><span>amháin do thabhairt airgid uaidh?</span></p>
<lb n="2054"/>
<lb n="2055"/><p><span>17.  Cuir le chéile 57+14 agus 57-14 agus teasbáin</span>
<lb n="2056"/><span>gur 57x2 an t-iomlán.  Tástáil é sin le roint peidhre</span>
<lb n="2057"/><span>eile uimrheach.  An bhfaghair an cheud uimhir díobh fá dhó mar</span>
<lb n="2058"/><span>fhreagra i gcomhnuidhe?</span></p>
<lb n="2059"/>
<lb n="2060"/><p><span>Má chuirtear le céile suim agus deifir aon dá uimhir,</span>
<lb n="2061"/><span>cad a gheobhthar?</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>18.  Faghtar amach cad is luach do A i ngach cás díobh</span>
<lb n="2064"/><span>so a leanas -</span></p>
<lb n="2065"/>
<lb n="2066"/><p><span>Teasbáintear go soiléir go bhfuil gach freagra ceart.</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>19.  Cad is meudú ann?  Cadé an tslighe is giorra</span>
<lb n="2069"/><span>chum suim 37+37+37 d’fhaghbhail?  Cad a bhíonn an</span>
<lb n="2070"/><span>meudthóir ag teasbáint?</span></p>
<lb n="2071"/>
<lb n="2072"/><p><span>Teasbáin gur ionann 9x5 agus 5x9.  An fíor</span>
<lb n="2073"/><span>é sin coitchianta?  Cruthuigh é.</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>20.  Cadé an tslighe is giorra chum 5x5x5x5x5</span>
<lb n="2076"/><span>do scríobhadh?</span></p>
<lb n="2077"/>
<lb n="2078"/><p><span>Faigh a luach so - </span></p>
<lb n="2079"/>
<lb n="2080"/><p><span>21.  Simpligh 234x96+234x57 agus 234(96+57).</span>
<lb n="2081"/><span>An mar a chéile an dá fhreagra?  Cad a thuigtear duit</span>
<lb n="2082"/><span>as san?</span></p>
<lb n="2083"/>
<lb n="2084"/><p><span>Faigh a luach so -</span></p>
<lb n="2085"/>
<lb n="2086"/><p><span>22.  Meuduigh 15873 fá 7 agus annsan scríobh síos</span>
<lb n="2087"/><span>(gan aon obair do dheunamh) toradh na gceist seo -</span>
<lb n="2088"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="2089"/><p><span>23.  Cadé suim 0+0+0+0?  Dá meudóchthá 0</span>
<lb n="2090"/><span>fá aon uimhir ar bith, cadé an toradh gheobhthá?</span></p>
<lb n="2091"/>
<lb n="2092"/><p><span>24.  Cadé an t-athrughadh a dheintear ar uimhir nuair</span>
<lb n="2093"/><span>meuduightear í (a) fá 10; (b) fá 100; (c) fá 1000?</span>
<lb n="2094"/><span>Scríobh síos toradh (a) 3456x10; (b) 579x1000;</span>
<lb n="2095"/><span>(c) 7948x10000.</span></p>
<lb n="2096"/>
<lb n="2097"/><p><span>25.  Cadé an bhreis atá ag 10 ar 9?  Cadé an bhreis</span>
<lb n="2098"/><span>atá ag 3654x10 ar 3654x9?  Cadé an tslighe is</span>
<lb n="2099"/><span>giorra, dá bhrigh sin, chum uimhir do mheudú fá 9?</span></p>
<lb n="2100"/>
<lb n="2101"/><p><span>(a) Meuduigh</span></p>
<lb n="2102"/>
<lb n="2103"/><p><span>26.  Simpligh.  Nach ionann</span>
<lb n="2104"/><span>an freagra agus 3456 x 5?  Cadé an tslighe is giorra</span>
<lb n="2105"/><span>chum uimhir ar bith do mheudú fá 495?</span></p>
<lb n="2106"/>
<lb n="2107"/><p><span>27.  Tá 32470956 mar thoradh ag dhá uimhir, agus 6489</span>
<lb n="2108"/><span>ceann desna h-uimhreacha.  Faigh an ceann eile.</span></p>
<lb n="2109"/>
<lb n="2110"/><p><span>28.  Ciaca is mó toradh 5609 fá 6427 nó toradh 5906</span>
<lb n="2111"/><span>fá 6247, agus dé méid sa deifir eatorra?</span></p>
<lb n="2112"/>
<lb n="2113"/><p><span>29.  Má rointear 31884740 ar uimhir áirighthe, 40930</span>
<lb n="2114"/><span>an líon a gheibhtear.  Cadé an rointeoir, agus an</span>
<lb n="2115"/><span>fuighleach?</span></p>
<lb n="2116"/>
<lb n="2117"/><p><span>30.  Cad is roint ann?  Teasbáin le huimhreacha</span>
<lb n="2118"/><span>gur fíor so - Ionroint=Rointeoir x líon+fuighleach.</span></p>
<lb n="2119"/>
<lb n="2120"/><p><span>31.  An féidir uimhir ar bith do roint ar uimhir eile</span>
<lb n="2121"/><span>ar bith?  An mar a chéile 8÷4 agus 4÷8?  Cadé an</span>
<lb n="2122"/><span>saghas uimhir a gheobhthá mar fhreagra ar na dara ceann</span>
<lb n="2123"/><span>(4÷8)?</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>32.  Roinn 162 ar 18.  Roinn 162x4 ar 18x4.</span>
<lb n="2126"/><span>An ionann freagra dóibh?  Cad is iontuigthe as san?</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>33.  Cadé an uimhir is lugha os cionn 5000 gur féidir</span>
<lb n="2129"/><span>í roint ar 63 gan fuighleach?</span></p>
<lb n="2130"/>
<lb n="2131"/><p><span>34.  I gceist rointe 478 an rointeoir, 50236 an líon,</span>
<lb n="2132"/><span>agus 17 an fuighleach.  Faigh an ionroint.</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>35.  Má mheuduightear 2,5,7,13,19 agus uimhir eile</span>
<lb n="2135"/><span>fá n-a chéile 570570 an toradh a gheibhtear.  Cadé an</span>
<lb n="2136"/><span>uimhir eile sin?</span>
<lb n="2137"/></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="2138"/><p><span>36.  Cadé an uimhir atá fátha tar éis 409 do bhaint</span>
<lb n="2139"/><span>as 20101 chomh minic agus is féidir?</span></p>
<lb n="2140"/>
<lb n="2141"/><p><span>37.  Rointear 973047 ar dhá uimhir, agus bíodh 279425</span>
<lb n="2142"/><span>sa mbreis ag ceann aca ar an gceann eile?</span></p>
<lb n="2143"/>
<lb n="2144"/><p><span>38.  Tá 400 beithidheach i bpáirc.  Tá 258 gcinn de bha</span>
<lb n="2145"/><span>agus de chapaill ann, agus 256 cinn de bha agus de</span>
<lb n="2146"/><span>chaoirigh.  Dé méid de gach saghas ann?</span></p>
<lb n="2147"/>
<lb n="2148"/><p><span>39.  An mó uimhir ann a bhfuil chúig figiúirí ionta?</span>
<lb n="2149"/><span>An mó uimhir gan thar chúig figiúirí ionta?</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>40.  Tá beirt mhac agus inghean ag fear atá 60 bliadhain</span>
<lb n="2152"/><span>d’aois.  Ionann a aois agus suim aoiseanna a chlainne.</span>
<lb n="2153"/><span>Dhá bhliadhain ó shoin bhí sé fá dhó níos sine ná an mac is</span>
<lb n="2154"/><span>sine aige; agus anois tá suim aoiseanna an athar agus</span>
<lb n="2155"/><span>an mhic is sine seacht n-uaire níos mó ná aois an mhic</span>
<lb n="2156"/><span>is óige.  Faigh aoiseanna na clainne.</span></p>
<lb n="2157"/>
<lb n="2158"/><p><span>41.  Cuir síos toradh 763021x100.  Roinn ar 4 é.</span>
<lb n="2159"/><span>An ionann an freagra agus toradh 763021x25?</span>
<lb n="2160"/><span>Dé chúis?  Cadé an tslighe is giorra chum uimhir ar bith</span>
<lb n="2161"/><span>do mheudú fá 25?</span></p>
<lb n="2162"/>
<lb n="2163"/><p><span>42.  Cadé an uimhir is lugha a chaithfear (a) chur le</span>
<lb n="2164"/><span>(b) bhaint as 17052 i dtreo go mbeidh sé ionrointe</span>
<lb n="2165"/><span>ar 23?</span></p>
<lb n="2166"/>
<lb n="2167"/><p><span>43.  Cadé an uimhir is giorra do 14827 gur féidir a</span>
<lb n="2168"/><span>roint go cothrom ar 37?</span></p>
<lb n="2169"/>
<lb n="2170"/><p><span>44.  Faigh uimhir i dtreo ná beidh acht 1-ta ar fad sa</span>
<lb n="2171"/><span>toradh, nuair a mheuduightear fá 17 í.</span></p>
<lb n="2172"/>
<lb n="2173"/><p><span>Cadé an tslighe is giorra anois chum uimhir</span>
<lb n="2174"/><span>d’fhaghbhail i dtreo ná beidh sa toradh acht an figiúir 2</span>
<lb n="2175"/><span>(3,4,5 srl), nuair a mheuduightear fá 17 í?</span></p>
<lb n="2176"/>
<lb n="2177"/><p><span>45.  I gceist rointe 8713 an rointeoir, 3206 an líon</span>
<lb n="2178"/><span>agus 248 an fuighleach.  Dé méid is gádh a chur leis an</span>
<lb n="2179"/><span>ionroint chum 3217 d’fhaghbhail mar líon agus 796 mar</span>
<lb n="2180"/><span>fuighleach leis an rointeoir ceudna?</span></p>
<lb n="2181"/>
<lb n="2182"/><p><span>46.  Tuilleann an t-athair agus an mac £421 eatorra</span>
<lb n="2183"/><span>sa mbliadhain; tuilleann an mac £52 níos mó ná an</span>
<lb n="2184"/><span>inghean; agus tuilleann siad a dtriúr £534 eatorra.</span>
<lb n="2185"/><span>An mór é tuilleamh gach duine aca?</span>
<lb n="2186"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2187"/><p><span>47.  Tá 720 duine i bparróiste.  Idir fheara is mhná</span>
<lb n="2188"/><span>tá 281 duine; idir fheara is bhuachaillí tá 343 duine;</span>
<lb n="2189"/><span>agus is mó ann de chailíní ná de bhuachaillí de 21 duine;</span>
<lb n="2190"/><span>An mó fear, bean, buachaill agus cailín sa pharróiste?</span></p>
<lb n="2191"/>
<lb n="2192"/><p><span>48.  Roinn 4567 ar 25.  Roinn 4567x4 ar 100.</span>
<lb n="2193"/><span>Dé chúis an líon ceudna bheith aca?  Dé méid uair atá</span>
<lb n="2194"/><span>fuighleach an dara cinn níos mó ná fuighleach an cheud</span>
<lb n="2195"/><span>chinn?  Dé chúis?  Cadé an t-slighe is giorra chum uimhir</span>
<lb n="2196"/><span>ar bith do roint ar 25?  Cionnas a cheartóchthar an</span>
<lb n="2197"/><span>fuighleach?</span></p>
<lb n="2198"/>
<lb n="2199"/><p><span>(A) Roinn (le meudú).</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>49.  Tá 18675 dhuine i mbaile mór agus 79250 duine ’na</span>
<lb n="2202"/><span>cheantair.  Faghann duine as gach 45 dhuine bás sa mbaile</span>
<lb n="2203"/><span>mór in aghaidh na bliadhna agus duine as an leath-cheud</span>
<lb n="2204"/><span>sa cheantair.  Dé méid bliadhain go mbeidh 10000 duine</span>
<lb n="2205"/><span>ar fad curtha as an dá áit?</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p><span>Cuirtear isteach na figiúirí atá in easnamh ins na</span>
<lb n="2208"/><span>ceisteanna so: -</span></p>
<lb n="2209"/>
<lb n="2210"/><p><span>50.  T’réis 2982.. do roint ar 456 tá 1 fágtha.</span>
<lb n="2211"/>
<pb n="58"/></p>
<lb n="2212"/>
<lb n="2213"/><p><span>58.  Má rointear … 49481 ar 8765 beidh 8246 fágtha.</span></p>
<lb n="2214"/>
<lb n="2215"/><p><span>59.  Cuir trí figiúirí i ndiaidh 656459 i dtreo go bhfeud-</span>
<lb n="2216"/><span>far an uimhir do roint go cothrom ar 1899.</span></p>
<lb n="2217"/>
<lb n="2218"/><p><span>60.  An mó uimhir idir 1000 agus 7000 ’na raghad</span>
<lb n="2219"/><span>171 go glan?</span></p>
<lb n="2220"/>
<lb n="2221"/><p><span>61.  Dá rointí 495...816 ar 2112, ní bheadh aon fhuighleach</span>
<lb n="2222"/><span>fágtha.  Cad iad na trí figiúirí atá in easnamh in a lár.</span></p>
<lb n="2223"/>
<lb n="2224"/><p><span>62.  Cad iad na trí figiúirí chaithfear a chur roimh 115088</span>
<lb n="2225"/><span>i dtreo go roinnfidh 1234 go glan é?</span>
<lb n="2226"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2227"/><p><span>Caibidil VI.</span></p>
<lb n="2228"/>
<lb n="2229"/><p><span>Módh an Aoin.</span></p>
<lb n="2230"/>
<lb n="2231"/><p><span>35.  Réamh-nóta - Tá slighe ann chum ceisteanna uimhrigheachta</span>
<lb n="2232"/><span>do réidhteach ar a dtugtar “Módh an Aoin.”  Chífear as</span>
<lb n="2233"/><span>an sompla a leanas cad as a thagann an ainm.  Ní gnáth</span>
<lb n="2234"/><span>le údair uimhrigheachta é thabhairt isteach chomh luath so in a</span>
<lb n="2235"/><span>gcuid leabhar, acht ó ná fuil ann acht meudú agus roint,</span>
<lb n="2236"/><span>tuigtear dúinn nach misde an scoláire do chur ag deunamh</span>
<lb n="2237"/><span>ceisteanna simplidhe ann, díreach i ndiaidh na riaghlach san.</span></p>
<lb n="2238"/>
<lb n="2239"/><p><span>Sompla - Fuaradh 51 oráiste ar 204 pingne.  An</span>
<lb n="2240"/><span>mó pingin a chosnóchadh 68 n-oráistí.</span></p>
<lb n="2241"/>
<lb n="2242"/><p><span>Réidhteach: -</span></p>
<lb n="2243"/>
<lb n="2244"/><p><span>An cheud chéim - Cad a chosnóchadh aon oráiste</span>
<lb n="2245"/><span>amháin?</span></p>
<lb n="2246"/>
<lb n="2247"/><p><span>(.i. 204÷51 nó 4d.)</span></p>
<lb n="2248"/>
<lb n="2249"/><p><span>An dara ceim. - Cosnuigheann aon oráiste amháin</span>
<lb n="2250"/><span>4d; cad a chosnóchaidh 68</span>
<lb n="2251"/><span>n-oráistí?</span>
<lb n="2252"/><span>(.i. 4x68 nó 272d.)</span></p>
<lb n="2253"/>
<lb n="2254"/><p><span>Maidir leis na ceisteanna so ’nár ndiaidh, sé ár</span>
<lb n="2255"/><span>dtuairim gur fearrde an scoláire gan a bheith i dtaobh le</span>
<lb n="2256"/><span>aon mhódh ar leith-leith chum iad do réidhteach, acht iad do</span>
<lb n="2257"/><span>dheunamh as a stuaim agus as a thuisgint féin.</span></p>
<lb n="2258"/>
<lb n="2259"/><p><span>I dtaobh an tsompla so thuas, b’fhéidir go mb’fhearr</span>
<lb n="2260"/><span>gan baint le Módh an Aoin ar aon chor, acht é do réidhteach</span>
<lb n="2261"/><span>mar seo -</span></p>
<lb n="2262"/>
<lb n="2263"/><p><span>Cosnuigheann 51 oráiste 204d.</span>
<lb n="2264"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2265"/><p><span>1.  Baineann sé 4 nómat díom 20 líne do scríobhadh.</span>
<lb n="2266"/><span>An mó líne a scríobhfad in aon nómat amháin?  In dhá</span>
<lb n="2267"/><span>nómat?  I 7 nómataí?</span></p>
<lb n="2268"/>
<lb n="2269"/><p><span>2.  Cosnuigheann 7 bpúint té 21 scilling.  An mór</span>
<lb n="2270"/><span>an púnt atá air?  Cad a cosnóchadh 8 bpúint de.</span></p>
<lb n="2271"/>
<lb n="2272"/><p><span>3.  Tá fear ag rothuidheacht agus teigheann sé 24 míle</span>
<lb n="2273"/><span>i dtrí uaire an chluig.  An fada a theigheann sé in uair</span>
<lb n="2274"/><span>a chluig?  Dé méid míle dheunfadh sé in dhá uair a chluig?</span></p>
<lb n="2275"/>
<lb n="2276"/><p><span>4.  Díoltar fíon ar 60 scilling an dosaen buidéal.</span>
<lb n="2277"/><span>Dé méid an buidéal atá air?  Cad a chaithfear a thabhairt</span>
<lb n="2278"/><span>ar 7 mbuidéal?</span></p>
<lb n="2279"/>
<lb n="2280"/><p><span>5.  Dé méid an tonna atá ar gual, má thugtar £26</span>
<lb n="2281"/><span>ar 13 thonna de?  An mór a bheadh ar 47 dtonna guail?</span></p>
<lb n="2282"/>
<lb n="2283"/><p><span>6.  Tá 5 mhíle chomh fada le 8 gciloméadar (geall leis).</span>
<lb n="2284"/><span>An mó míle in 16 ciloméadar?  In 24 cilom.?  In 72</span>
<lb n="2285"/><span>chilom.?  An mó ciloméadar in 10 míle?  In 50 míle?</span></p>
<lb n="2286"/>
<lb n="2287"/><p><span>7.  Cuireadh síol agus lobhaigh 4 ghráinne as gach dosaen</span>
<lb n="2288"/><span>de bharr na fliche.  An mó planda tháinig as gach dosaen</span>
<lb n="2289"/><span>gráinne a chuireadh?  An mó dosaen in 252?  An mó</span>
<lb n="2290"/><span>planda fuaireadh as 252 ghráinne?</span></p>
<lb n="2291"/>
<lb n="2292"/><p><span>8.  Goineadh 24 saighdiúir as an gceud i gcath.  An</span>
<lb n="2293"/><span>mó duine a ghoineadh as an leath-cheud?  As gach 25?</span>
<lb n="2294"/><span>Má bhí 600 duine gonta de bharr an chatha, an mó saighdiúir</span>
<lb n="2295"/><span>a bhí sa troid?</span></p>
<lb n="2296"/>
<lb n="2297"/><p><span>9.  Tá 360 grád thimcheall an domhain, agus baineann</span>
<lb n="2298"/><span>sé 24 uaire de casadh iomlán do dheunamh.  An mó grád a</span>
<lb n="2299"/><span>chasann sé in uair an chluig?  In 7 n-uaire an chluig?</span></p>
<lb n="2300"/>
<lb n="2301"/><p><span>10.  Gluaiseann traen 60 míle san uair.  An mó míle</span>
<lb n="2302"/><span>theigheann sí in nómat?  An mó troig gach secund?</span>
<lb n="2303"/><span>(Míle = 5280 troigh.)  Dá raghadh sí 44 troighthe in</span>
<lb n="2304"/><span>secund, an mó míle bheadh deunta aici in uair?</span></p>
<lb n="2305"/>
<lb n="2306"/><p><span>11.  I sgrúdú áirighthe theip ar triúr as gach deicheanbhar</span>
<lb n="2307"/><span>a thrialadh.  Bhí 3420 duine fá sgrúdú.  An mó duine ar</span>
<lb n="2308"/><span>eirigh leo?</span></p>
<lb n="2309"/>
<lb n="2310"/><p><span>12.  Cuirtear 150 pionta fíona isteach i gceud buidéal.</span>
<lb n="2311"/><span>An mó pionta i ndeich mbuidéal?  In dhá bhuidéal?  In dhá</span>
<lb n="2312"/><span>dhosaen buidéal?  An mó buidéal a mbeidh dhá dhosaen</span>
<lb n="2313"/><span>pionta ionta.</span>
<lb n="2314"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2315"/><p><span>13.  Imthigheann dhá long A agus B ón Chóbh, ag triall</span>
<lb n="2316"/><span>ar Shasana Nua.  Teigheann A 15 mhíle san uair agus B</span>
<lb n="2317"/><span>17 míle san uair.  An mó míle ón a chéile iad i gcionn</span>
<lb n="2318"/><span>12 uair?  Nuair a bheidh A 180 míle ón Chóbh, cá mbeidh B?</span></p>
<lb n="2319"/>
<lb n="2320"/><p><span>14.  Tá 4 órlach ar léir-scáil in aghaidh míle slighe</span>
<lb n="2321"/><span>(.i. 1760 slat).  An mó slat idir dhá áit a bhfuil 7 n-órlach</span>
<lb n="2322"/><span>eatorra ar an léir-scáil?</span></p>
<lb n="2323"/>
<lb n="2324"/><p><span>15.  Fear a shiubhlann 4 míle in uair a chluig, baineann</span>
<lb n="2325"/><span>sé amach a thig i gcionn 3 uaire.  Cadé an fhaid a bhainfeadh</span>
<lb n="2326"/><span>sé dhe é do shroichint dá siubhladh sé (A) 2 mhíle, (B) míle,</span>
<lb n="2327"/><span>(C) 7 míle san uair?</span></p>
<lb n="2328"/>
<lb n="2329"/><p><span>16.  Rointear suim airgid ar 40 duine agus gheibheann</span>
<lb n="2330"/><span>gach duine aca 30 scilling.  Mara mbeadh ann acht 30</span>
<lb n="2331"/><span>duine, dé meid a bheadh ag dul do gach aoinne aca?</span></p>
<lb n="2332"/>
<lb n="2333"/><p><span>17.  Cailleadh mór-sheisear as gach aon dhá cheud i</span>
<lb n="2334"/><span>gcathair áirighthe le linn fiabhrais.  Má bhí 15600 duine</span>
<lb n="2335"/><span>ar fad sa chathair, dé meid díobh a chailleadh?</span></p>
<lb n="2336"/>
<lb n="2337"/><p><span>18.  Baineann seisear spealadóir gort arbhair in dhá</span>
<lb n="2338"/><span>lá.  Mara mbeadh ag obair acht ceathrar, cadé an fhaid</span>
<lb n="2339"/><span>a thógfadh sé é bhaint?</span></p>
<lb n="2340"/>
<lb n="2341"/><p><span>19.  Cheannuigheadh fear deich dtonna guail sa mbliadhain</span>
<lb n="2342"/><span>nuair a bhí £3 12s.  An tonna air.  Nuair d’eirigh se go</span>
<lb n="2343"/><span>dtí £4 an tonna, ní chaitheadh sé acht an méid ceudna</span>
<lb n="2344"/><span>airgid sa mbliadhain ar ghual.  Dé méid tonna a dhóghadh</span>
<lb n="2345"/><span>sé annsan?</span></p>
<lb n="2346"/>
<lb n="2347"/><p><span>20.  Tá scáil 5 troighthe ar faid ag fear atá 6 troighthe</span>
<lb n="2348"/><span>ar aoirde.  Cadé an aoirde atá sa tigh a chaitheann scáil</span>
<lb n="2349"/><span>80 troigh ar faid uaidh?</span></p>
<lb n="2350"/>
<lb n="2351"/><p><span>21.  Dá mbaineadh sé 75 lá de ochtar fear coill do</span>
<lb n="2352"/><span>leagaint, dé méid fear nár mhór chum í do leagaint in</span>
<lb n="2353"/><span>40 lá?</span></p>
<lb n="2354"/>
<lb n="2355"/><p><span>22.  Cadé an fhaid a bhainfeadh sé de leath-cheud fear</span>
<lb n="2356"/><span>obair do bheith réidh aca, agus é do bhaint 75 lá de ocht</span>
<lb n="2357"/><span>nduine dheug fear é dheunamh?</span></p>
<lb n="2358"/>
<lb n="2359"/><p><span>23.  Cailleann clog 15 secund san uair.  Má chuirtear</span>
<lb n="2360"/><span>’na cheart é um meadhon-lae Dé Domhnaigh, cathoin a bheidh</span>
<lb n="2361"/><span>sé uair a chluig chum deiridh?  Cadé an t-am a bheidh</span>
<lb n="2362"/><span>sé ar an gclog san um meadhon-lae Dé Luain?</span></p>
<lb n="2363"/>
<lb n="2364"/><p><span>24.  Chuaidh fear ag obair d’réir na seachtmhaine.</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2365"/><p><span>Thosnuigh se lá Beultaine, agus ar an 3adh lá de Mheadhon-</span>
<lb n="2366"/><span>Foghmhair bhí £54 tuillte aige.  Cathoin a bheidh £84 tuillte</span>
<lb n="2367"/><span>aige?  An mór a bhí tuillte aige ar an 16adh lá de mhí</span>
<lb n="2368"/><span>Iúil?</span></p>
<lb n="2369"/>
<lb n="2370"/><p><span>25.  Tá uisce ag dul isteach i ndabhach tré phíopa.  I</span>
<lb n="2371"/><span>gcionn 12 nóimeat tá 16 galún t’réis snighe isteach.</span>
<lb n="2372"/><span>Cathoin a bheidh an dabhach lán, má thoileann 100 galún ann?</span></p>
<lb n="2373"/>
<lb n="2374"/><p><span>26.  Lastar coinneal atá 6 órlach ar faid.  I gcionn</span>
<lb n="2375"/><span>6 n-uair tá 4 órlach di ídighthe.  Cadé an fhaid a sheasóchaidh</span>
<lb n="2376"/><span>an choinneal?</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>27.  Dóghann long-gaile 35 tonnaí guail in aghaidh</span>
<lb n="2379"/><span>na seachtmhaine.  Tá 85 tonnaí aici.  Dé méid lá a</span>
<lb n="2380"/><span>seasóchaidh sé?</span></p>
<lb n="2381"/>
<lb n="2382"/><p><span>28.  Tá dhá chlog in seomra.  Cailleann cean aca</span>
<lb n="2383"/><span>17 secund in aghaidh na h-uaire agus beireann an ceann</span>
<lb n="2384"/><span>eile 13 secund leis san uair.  Cathoin a bheidh leath-uair</span>
<lb n="2385"/><span>de dheifir eatorra?  Cadé an deifir a bheidh eatorra</span>
<lb n="2386"/><span>i gcionn lae?</span></p>
<lb n="2387"/>
<lb n="2388"/><p><span>29.  Cosnuigheann turus 79 míle ar an mbóthar-</span>
<lb n="2389"/><span>iarainn 158d.; cadé an turus a chosnóchadh 56d.?  Cad</span>
<lb n="2390"/><span>a chosnóchadh turus 100 míle?</span></p>
<lb n="2391"/>
<lb n="2392"/><p><span>30.  Má dhíoltar £8 as iasacht ceud púnt go cionn</span>
<lb n="2393"/><span>bliadhna, cad badh cheart a dhíol as iasacht (a) £25?</span>
<lb n="2394"/><span>(b) £225? (ar feadh na h-aimsire ceudna).</span></p>
<lb n="2395"/>
<lb n="2396"/><p><span>31.  Tá deuntúsán ann ’na ndeintear 400 gunna i</span>
<lb n="2397"/><span>gcaitheamh 5 lá.  An mó gunna a dheunfar in 28 lá?</span>
<lb n="2398"/><span>Dé méid aimsire a thógfaidh sé 1000 gunna do dheunamh?</span></p>
<lb n="2399"/>
<lb n="2400"/><p><span>32.  Má chosnuigheann púnt go leith siúicre scilling</span>
<lb n="2401"/><span>go leith cad a chosnóchaidh dosaen púnt de?</span></p>
<lb n="2402"/>
<lb n="2403"/><p><span>33.  Cosnuigheann 75 púint d’airgead beo 165s, cad</span>
<lb n="2404"/><span>a chosnuigheann míle púnt de?  (Faigh costas 25 púint</span>
<lb n="2405"/><span>ar dtúis, annsan costas 100 púnt 7c.)</span></p>
<lb n="2406"/>
<lb n="2407"/><p><span>34.  Tá 84 fear i ndún agus lón bídh i gcóir 6 lá aca.</span>
<lb n="2408"/><span>Má mharbhthar dáireug aca, an fada raghaidh an biadh leis</span>
<lb n="2409"/><span>an gcuid eile?</span></p>
<lb n="2410"/>
<lb n="2411"/><p><span>35.  I ciloméadar = 1000 méadar, 1 méadar = 100</span>
<lb n="2412"/><span>centiméadar.  An mó centiméadar i gciloméadar?</span>
<lb n="2413"/><span>Teigheann traen 72 cilom. san uair.; an mó centi-</span>
<lb n="2414"/><span>méadar a chuireann sí dhi in aghaidh an tsecuind?</span>
<lb n="2415"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2416"/><p><span>36.  Tá gluaisteán ag A a theigheann 75 míle in 3</span>
<lb n="2417"/><span>uaire, agus ceann ag B a theigheann 88 míle in 4 uaire.</span>
<lb n="2418"/><span>Dé méid bóthair a dheunfadh (1) gluaisteán A in 4 uaire?</span>
<lb n="2419"/><span>(2) Gluaisteán B in 3 uaire?  Ciaca cearr is mire?</span></p>
<lb n="2420"/>
<lb n="2421"/><p><span>37.  Ceannuigheann bean 300 oráiste d’réir 5 cinn ar</span>
<lb n="2422"/><span>scilling, agus díolann sí ar leath-raol an ceann iad.</span>
<lb n="2423"/><span>Dé méid a bheireann sí leo go léir?</span></p>
<lb n="2424"/>
<lb n="2425"/><p><span>38.  Meadhann troigh chiúbach de chloich aoil 175 púint.</span>
<lb n="2426"/><span>An mó troigh chiúbach in 10 dtonna di?  (Tonna=</span>
<lb n="2427"/><span>2240 pt.)</span></p>
<lb n="2428"/>
<lb n="2429"/><p><span>39.  Díolann fear 48 sean-leabhair ar 5d. an ceann,</span>
<lb n="2430"/><span>agus ceannuigheann sé roint leabhar nua ar leath-</span>
<lb n="2431"/><span>choróinn (30d.) an ceann ar an airgead.  An mó ceann</span>
<lb n="2432"/><span>a gheibheann sé?</span></p>
<lb n="2433"/>
<lb n="2434"/><p><span>40.  Tá 30 míle bóthair roimh fear rothair agus ní’l</span>
<lb n="2435"/><span>aige acht 2 uair chum é chur de.  An mó míle chaithfidh sé a</span>
<lb n="2436"/><span>dheunamh sa nóimeat?  An fada ó cheann a chonaire é</span>
<lb n="2437"/><span>i gceann 48 nóim?</span></p>
<lb n="2438"/>
<lb n="2439"/><p><span>41.  Meadhann canna lán d’uisce 12 phúnt, agus</span>
<lb n="2440"/><span>leath-lán meadhann se 7 bpúint.  Cad a mheadhann sé</span>
<lb n="2441"/><span>follamh?</span></p>
<lb n="2442"/>
<lb n="2443"/><p><span>42.  Teigheann duine ar turus.  Má leigeann sé a</span>
<lb n="2444"/><span>sgíth ar feadh 5 nóim. t’réis gach leath-uair a chluig</span>
<lb n="2445"/><span>siubhail.  (1) an mó uair a leigeann sé a sgíth i gcaitheamh</span>
<lb n="2446"/><span>6 n-uair an chluig?  (2) Má shiubhlann sé 4 míle san uair,</span>
<lb n="2447"/><span>dé méid den turus a bheidh thairis aige i gcaitheamh na</span>
<lb n="2448"/><span>6 n-uair sin?</span></p>
<lb n="2449"/>
<lb n="2450"/><p><span>Comhairle don Mhac-Léighinn.</span></p>
<lb n="2451"/>
<lb n="2452"/><p><span>36.(a) Bíonn na ceisteanna a cheaptar i gcóir leabhar</span>
<lb n="2453"/><span>uimhrigheachta chomh gairid don bhfírinne, maidir le cúrsaí</span>
<lb n="2454"/><span>an tsaoghail, agus a fheudtar iad do dheunamh, agus dá</span>
<lb n="2455"/><span>bhrigh sin badh cheart go mbeadh an freagra a gheibhtear</span>
<lb n="2456"/><span>amhlaidh.  Más é an freagra a gheibhtear, gur ceann-</span>
<lb n="2457"/><span>uigheadh gual ar 7s. an tonna, nó go ndeachaidh duine</span>
<lb n="2458"/><span>40 míle in uair a chluig de shiubhal a chos, nó gur 10</span>
<lb n="2459"/><span>mbliadhna is aois d’athair clainne, badh chóir go dtuigfeadh</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2460"/><p><span>sé go bhfuil tuathal éigin deunta aige.  Loirgeadh sé a</span>
<lb n="2461"/><span>thuathal annsan.</span></p>
<lb n="2462"/>
<lb n="2463"/><p><span>(b) Nuair a chuirtear chum riaghlacha na h-uimhrigheachta</span>
<lb n="2464"/><span>d’úsáid i ngnáth-chúrsaí an tsaoghail, ní mór a fheiscint</span>
<lb n="2465"/><span>go cruinn ar dtúis, (1) cad iad na rudaí a bhfuil gnó</span>
<lb n="2466"/><span>againn díobh, agus (2) cadé an gaol atá eatorra,</span>
<lb n="2467"/><span>feuchaint an féidir na ceisteanna do réidhteach le</span>
<lb n="2468"/><span>oibrighthe na h-uimhrigheachta.  Ní’l sa chomhairle sin acht</span>
<lb n="2469"/><span>an comhairle ceudna a tugadh thuas .i. coimeád gairid</span>
<lb n="2470"/><span>don bhfírinne maidir le cúrsaí an tsaoghail.  Mara</span>
<lb n="2471"/><span>ndeunfar é sin is mó freagra áiféiseach a gheobhthar -</span>
<lb n="2472"/><span>freagraí a bheidh bun-os-cionn ar fad le fírinne an</span>
<lb n="2473"/><span>tsaoghail.</span></p>
<lb n="2474"/>
<lb n="2475"/><p><span>Breathnuightear na ceisteanna so: -</span></p>
<lb n="2476"/>
<lb n="2477"/><p><span>Ceist 1. - Do rith fear 100 slat in 10 secund;</span>
<lb n="2478"/><span>cadé an fhaid a rithfeadh se in uair a chluig?</span></p>
<lb n="2479"/>
<lb n="2480"/><p><span>Má dheintear an cheist d’oibriú sa tslighe cheudna ar</span>
<lb n="2481"/><span>oibrigheadh na ceisteanna thuas (Smp. XIX.), gheobhthar</span>
<lb n="2482"/><span>amach go rithfeadh sé coraidheacht is 20 míle san uair,-</span>
<lb n="2483"/><span>rud ná feudfadh Caoilte fein a dhéanamh.</span></p>
<lb n="2484"/>
<lb n="2485"/><p><span>Sé chúis go dteipeann orrainn freagra ciallmhar</span>
<lb n="2486"/><span>d’fhaghbhail ná gan aon ghaol do bheith idir an dá ní</span>
<lb n="2487"/><span>.i. luas duine ag cur ceud slat de, agus a luas dá mbeadh</span>
<lb n="2488"/><span>air leanmhaint de rithe ar feadh leath-uar an chluig; is</span>
<lb n="2489"/><span>fada ó chéile an dá luas san.</span></p>
<lb n="2490"/>
<lb n="2491"/><p><span>Ceist 2. - “Dá leagfadh beirt fhear crann in 20</span>
<lb n="2492"/><span>nóimeat, cadé an faid a bhainfeadh se de cheathrar é</span>
<lb n="2493"/><span>dheunamh?”</span></p>
<lb n="2494"/>
<lb n="2495"/><p><span>Ní amháin nár luaithide fá dhó an obair, ceathrar ghá</span>
<lb n="2496"/><span>deunamh in áit beirte, acht b’fhéidir gurbh amhlaidh ba shia í,</span>
<lb n="2497"/><span>mar bheadh ceathrar sa tslighe dá chéile ag gabháilt d’obair</span>
<lb n="2498"/><span>beirte.</span></p>
<lb n="2499"/>
<lb n="2500"/><p><span>Ceist 3. - “Cosnuigheann néamhann 4 gcarat £80,</span>
<lb n="2501"/><span>cad a chosnóchadh néamhann 8 gcarat?”</span></p>
<lb n="2502"/>
<lb n="2503"/><p><span>Is gainne go mór na clocha móra ná na clocha beaga,</span>
<lb n="2504"/><span>agus dá brigh sin, bíonn bries fiacha orra seachas mar a</span>
<lb n="2505"/><span>bheadh mara mbeadh idir mór agus beag díobh acht deifir</span>
<lb n="2506"/><span>meadhchain.  Más mó fá dhó an meadhchan is mó fá cheathair</span>
<lb n="2507"/><span>an luach nó b’fhéidir níos mó.</span>
<lb n="2508"/></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2509"/><p><span>Ná mealltar an mac-léighinn le ceist ná fuil aon</span>
<lb n="2510"/><span>ghaol idir na nidhthe a luadhtar inte .i. ceist mar í seo -</span>
<lb n="2511"/><span>“Deineann fear atá 6 tr. ar aoirde obair áirighthe in</span>
<lb n="2512"/><span>6 uaire, cadé an fhaid a bhainfidh sé d’fhear, 5 tr. ar</span>
<lb n="2513"/><span>aoirde, an obair cheudna dheunamh?”  Níl aon ghaol</span>
<lb n="2514"/><span>idir na nidhthe sin, aoirde, obair, am go mbaineann an</span>
<lb n="2515"/><span>cheist leo.</span></p>
<lb n="2516"/>
<lb n="2517"/><p><span>Somplaí XX.</span></p>
<lb n="2518"/>
<lb n="2519"/><p><span>Ins na ceisteanna so a leanas, cuireadh an scoláire</span>
<lb n="2520"/><span>síos, nó abruigheadh sé, dé chúis nach féidir an freagra</span>
<lb n="2521"/><span>d’fhaghail de thoradh oibrighthe uimhrigheachta: -</span></p>
<lb n="2522"/>
<lb n="2523"/><p><span>1.  Itheann fear púnt feola in 20 nóim.  Dé méid</span>
<lb n="2524"/><span>púnt d’íosfadh sé in uair a chluig?</span></p>
<lb n="2525"/>
<lb n="2526"/><p><span>2.  I rás bád do dhein an fhuireann do bhuaidh an rás</span>
<lb n="2527"/><span>míle slighe do chur díobh in 5 nóim.  An mó míle raghaidís</span>
<lb n="2528"/><span>in 2 uair a chluig?</span></p>
<lb n="2529"/>
<lb n="2530"/><p><span>3.  Chosnuigh 360 oráiste £3.  Cad a chosnóchadh leath-</span>
<lb n="2531"/><span>dhosaen?</span></p>
<lb n="2532"/>
<lb n="2533"/><p><span>4.  D’eirigh an taoide i gCuan Chorcaighe 6 tr. in 3 uaire</span>
<lb n="2534"/><span>a chluig.  Cadé an aoirde d’eireochadh sí ann in lá?</span></p>
<lb n="2535"/>
<lb n="2536"/><p><span>Bíonn fear tighe-ósta caillte £15 ’na ghnó an</span>
<lb n="2537"/><span>tseachtmhain ná bíonn acht deicheanbhar ar aoigheacht aige.</span>
<lb n="2538"/><span>An mór é an cailleamhaint, nuair a bhíonn 100 duine ar</span>
<lb n="2539"/><span>aoigheacht aige?</span></p>
<lb n="2540"/>
<lb n="2541"/><p><span>6.  I dtigh áirithe rug cat ar 7 lucha in 7 lá.  Cadé</span>
<lb n="2542"/><span>an fhaid a bhainfeadh sé dhe breith ar 30 lucha?</span></p>
<lb n="2543"/>
<lb n="2544"/><p><span>7.  Má shiubhlaim 4 míle san uair, bainfeadh amach</span>
<lb n="2545"/><span>an tigh ar a 3 a chlog um thráthnóna.  Cathoin a shroisfead</span>
<lb n="2546"/><span>an tigh má theighim ann ar rothar agus 8 míle san uair do</span>
<lb n="2547"/><span>dheunamh dham?</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>8.  Do mhairbh iascairí an Daingin 10000 macrael in</span>
<lb n="2550"/><span>seachtmhain.  An mór a mharbhóchaidís i mbliadhain?</span></p>
<lb n="2551"/>
<lb n="2552"/><p><span>9.  Thug 4 capaill ualach adhmaid abhaile ó’n gcoill</span>
<lb n="2553"/><span>in 2 uair.  Cadé an fhaid a bheadh 2 chapall ag deunamh</span>
<lb n="2554"/><span>an ghnó?</span></p>
<lb n="2555"/>
<lb n="2556"/><p><span>10.  Meadhann garsún 7 glocha in aois a dhá bhliadhain</span>
<lb n="2557"/><span>deug.  Cadé an meadhchan a bheidh ann nuair a bheidh sé</span>
<lb n="2558"/><span>36 bliadhna d’aois?</span>
<lb n="2559"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2560"/><p><span>Cuid II.</span></p>
<lb n="2561"/>
<lb n="2562"/><p><span>Meadhchan agus Tomhas.</span></p>
<lb n="2563"/>
<lb n="2564"/><p><span>Caibidil VII.</span></p>
<lb n="2565"/>
<lb n="2566"/><p><span>Athrú Airgid (síos).</span></p>
<lb n="2567"/>
<lb n="2568"/><p><span>Cleachtadh ar na Táibhlí.</span></p>
<lb n="2569"/>
<lb n="2570"/><p><span>1.  Dé méid feoirling i bpingin?  In 2d.?  in 5d.?</span>
<lb n="2571"/><span>in 7d.?  in 9d.?  in 20d.?  Cionnus a gheibhtear amach</span>
<lb n="2572"/><span>dé méid feoirling in aon uimhir áirighthe pingní?  Dé</span>
<lb n="2573"/><span>chúis gur fá 4 a mheuduightear?</span></p>
<lb n="2574"/>
<lb n="2575"/><p><span>2.  Dé méid leath-phingne i bpingin?  in 3d.?  in 4d.?</span>
<lb n="2576"/><span>in 6d.?  in 12d.?  in 24d.?  Cionnus a gheibhtear amach</span>
<lb n="2577"/><span>dé méid leath-phingne in aon chearn ar aon chor pingní?</span>
<lb n="2578"/><span>Dé chúis gur fá 2 a mheuduightear?</span></p>
<lb n="2579"/>
<lb n="2580"/><p><span>3.  Dé méid pingin i scilling?  2 scilling?  4s.?</span>
<lb n="2581"/><span>10s?  20s?  Cionnus a gheibhtear amach dé méid pingin</span>
<lb n="2582"/><span>ins an oiread san scilingí?  Dé chúis meudú d’úsáid?</span>
<lb n="2583"/><span>dé chúis meudú fá 12?</span></p>
<lb n="2584"/>
<lb n="2585"/><p><span>4.  An mó scilling i bpúnt?  £1 5s.?  £2?  £2 10s.?</span>
<lb n="2586"/><span>£5?  £5 7s.?  £10?  Cionnus a gheibhtear amach dé méid</span>
<lb n="2587"/><span>scilling in uimhir ar bith púnt?  Dé chúis a mheudú fá</span>
<lb n="2588"/><span>20?</span></p>
<lb n="2589"/>
<lb n="2590"/><p><span>5.  Dé méid leath-raol in scilling?  raol in scilling?</span>
<lb n="2591"/><span>leath-raol i bpíosa dhá scilling?  in leath-choróinn?</span>
<lb n="2592"/><span>i gcoróinn?  An mó raol i gcoróinn?  i leath-shobhran?</span>
<lb n="2593"/><span>An mó leath-choróinn a gheobhthaí mar mhalairt ar 5s.?</span>
<lb n="2594"/><span>Ar 7s. 6d.?  Ar 10s.?  Ar £1?</span></p>
<lb n="2595"/>
<lb n="2596"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="2597"/>
<lb n="2598"/><p><span>1.  Dé méid ubhall leath-phinge a gheobhthaí ar 6d.?</span>
<lb n="2599"/><span>9d.?  1s. 6d?</span></p>
<lb n="2600"/>
<lb n="2601"/><p><span>2.  An mó iall bróige ar feoirling an ceann a</span>
<lb n="2602"/><span>gheobhainn ar scilling?  Dhá scilling?  Coróinn?</span>
<lb n="2603"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2604"/><p><span>3.  Bhailigh bacach coróinn indéirc, agus ’na leath-</span>
<lb n="2605"/><span>phingí iseadh fuair sé a leath.  An mó leath-phinge bhí aige?</span></p>
<lb n="2606"/>
<lb n="2607"/><p><span>4.  Mhalartuigheas 21d. ar trí píosaí geala.  ’Diad</span>
<lb n="2608"/><span>na píosaí iad?</span></p>
<lb n="2609"/>
<lb n="2610"/><p><span>5. a.  Faigh trí píosaí geala ar 24d.?</span>
<lb n="2611"/><span>b.  Faigh trí píosaí geala ar leath-choróinn?</span>
<lb n="2612"/><span>c.  Faigh trí píosaí geala ar choróinn?</span>
<lb n="2613"/><span>d.  Faigh trí píosaí geala ar leath-shobhran?</span></p>
<lb n="2614"/>
<lb n="2615"/><p><span>6.  Dé méid oráiste trí bpingin a gheobhthaí ar 12s.?</span></p>
<lb n="2616"/>
<lb n="2617"/><p><span>7.  Má thugaim raol an duine do chúigear garsún</span>
<lb n="2618"/><span>agus ceathrar gearrchaile as choróinn, an mór agam</span>
<lb n="2619"/><span>’na ndiaidh?</span></p>
<lb n="2620"/>
<lb n="2621"/><p><span>8.  Dé méid leath-choróinn a theobhthaí ar £1?  £1 2s.6d.?</span>
<lb n="2622"/><span>£2 5s.?  £3 7s.6d.?  £5 10s.?  £6 17s.6d.?</span></p>
<lb n="2623"/>
<lb n="2624"/><p><span>9.  Dé méid tistiún i scilling?  An mó scilling</span>
<lb n="2625"/><span>nár mhór chum tistiún an duine do thabhairt do 20 buachaill</span>
<lb n="2626"/><span>agus 20 cailín?</span></p>
<lb n="2627"/>
<lb n="2628"/><p><span>10.  Dé méid leanbh a gheobhadh raol an duine as</span>
<lb n="2629"/><span>choróinn, leath-choróinn, agus leath-shobhran?</span></p>
<lb n="2630"/>
<lb n="2631"/><p><span>11.  Dé méid dosaoin ubh ar leath-choróinn an dosaoin</span>
<lb n="2632"/><span>gheobhainn a cheannach ar 15s.?</span></p>
<lb n="2633"/>
<lb n="2634"/><p><span>12.  An mó leath-phingne in 10½ d. agus 2½d.?</span></p>
<lb n="2635"/>
<lb n="2636"/><p><span>13.  An mó feoirling in 8¾d. agus 3¼d.?</span></p>
<lb n="2637"/>
<lb n="2638"/><p><span>14.  Dé méid pingin i ndeich gcoróinn?</span></p>
<lb n="2639"/>
<lb n="2640"/><p><span>15.  Dé méid stampa pingne a gheobhthaí ar 8s.4d.?</span>
<lb n="2641"/><span>7s.6d.?  9s.2d.?  4s.2d.?  12s.?</span></p>
<lb n="2642"/>
<lb n="2643"/><p><span>Somplaí.</span></p>
<lb n="2644"/>
<lb n="2645"/><p><span>37.  Somp. 1. - Tabhair £14 6s. 10½d.  go feoirlingí.</span></p>
<lb n="2646"/>
<lb n="2647"/><p><span>Ní gádh na meudthóirí do chur síos</span>
<lb n="2648"/><span>acht ná dearmhadtar a ainm fein do</span>
<lb n="2649"/><span>chur i ndiaidh gach líne.</span>
<lb n="2650"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2651"/><p><span>Somp. 2. - Tabhair 4s.11¾ d. go feoirlingí.</span></p>
<lb n="2652"/>
<lb n="2653"/><p><span>Ní’l so acht ¼d. fá bhun 5s.; dá bhrigh sin gheobhaimíd</span>
<lb n="2654"/><span>5s. d’athrú go feoirlingí agus 1 do dhealú uaidh.</span>
<lb n="2655"/><span>Fr. 239f.</span></p>
<lb n="2656"/>
<lb n="2657"/><p><span>Somp. 3. - Dé méid raol in £11 18s. 6d.?</span></p>
<lb n="2658"/>
<lb n="2659"/><p><span>Ní theastuigheann acht 3 raolacha ón £12.  Tugtar</span>
<lb n="2660"/><span>£12 go raolacha agus baintear 3 as.  Fr. 477 raol.</span></p>
<lb n="2661"/>
<lb n="2662"/><p><span>Somplaí XXI.</span></p>
<lb n="2663"/>
<lb n="2664"/><p><span>Athruigh go feoirlingí -</span>
<lb n="2665"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2666"/><p><span>Athruightear -</span></p>
<lb n="2667"/>
<lb n="2668"/><p><span>26.  Dé meid garsún a gheobhadh raol as £17 12s.6d.?</span>
<lb n="2669"/><span>Dé méid a gheobhadh leath-choróinn?</span></p>
<lb n="2670"/>
<lb n="2671"/><p><span>27.  Déin pingní de gach suim airgid díobh so a leanas</span>
<lb n="2672"/><span>agus cuir na freagraí le chéile: - £3, 3 leath-choróinn,</span>
<lb n="2673"/><span>3 ghiní, 3 choróinn, 3 leath-shobhran, 3 píosaí dhá scilling,</span>
<lb n="2674"/><span>3 raolacha, 3 scillinge.</span></p>
<lb n="2675"/>
<lb n="2676"/><p><span>28.  An mó stampa leath-phingne a gheobhthaí ar £7 10s.?</span></p>
<lb n="2677"/>
<lb n="2678"/><p><span>29.  An mó earradh pingne a cheannóchadh £14 15s. 3d.?</span></p>
<lb n="2679"/>
<lb n="2680"/><p><span>30.  An mó duine bhí istigh in amharclann má thógadh</span>
<lb n="2681"/><span>£50 10s. ag an dorus, agus leath-choróinn luach an</span>
<lb n="2682"/><span>ticéada?</span></p>
<lb n="2683"/>
<lb n="2684"/><p><span>Athrú Airgid (suas)</span></p>
<lb n="2685"/>
<lb n="2686"/><p><span>Cleachtadh ar na Táibhlí.</span></p>
<lb n="2687"/>
<lb n="2688"/><p><span>1.  An mó pingin a gheobhainn ar 4 feoirlingí?  8</span>
<lb n="2689"/><span>bhfeoirlingí?  16 feoirlingí?  24 feoirlingí?</span></p>
<lb n="2690"/>
<lb n="2691"/><p><span>2.  Dé méid pingin in 16 leath-phinge?  20 leath-</span>
<lb n="2692"/><span>phinge?  50 leath-phinge?  100 leath-phinge?</span></p>
<lb n="2693"/>
<lb n="2694"/><p><span>3.  Cionnus d’athróchthá aon uimhir feoirling go pingní?</span>
<lb n="2695"/><span>Leath-phingí go pingní?</span></p>
<lb n="2696"/>
<lb n="2697"/><p><span>4.  Cadé an píosa geal gur ionann luach dó agus 12d.?</span>
<lb n="2698"/><span>Dé méid desna píosaí seo a gheobhthá ar 24d.?  36d.?  60d.?</span></p>
<lb n="2699"/>
<lb n="2700"/><p><span>5.  Cionnus a thabharfá aon uimhir pingin go scillingí?</span></p>
<lb n="2701"/>
<lb n="2702"/><p><span>6.  An mó píosa trí bpingin a gheobhthaí ar scilling?</span>
<lb n="2703"/><span>5 scillinge?  6 scillinge?  8s.6d.?  10s. 6d.?</span></p>
<lb n="2704"/>
<lb n="2705"/><p><span>7.  An mó tistiún i bpíosa dhá scilling?  I gcoróinn?</span>
<lb n="2706"/><span>I bpúnt?  I nginí?</span></p>
<lb n="2707"/>
<lb n="2708"/><p><span>8.  An mó scilling a thabharfaí mar mhalairt ar 4</span>
<lb n="2709"/><span>raolacha?  7 rolacha?  10 raolacha?  15 raol?</span></p>
<lb n="2710"/>
<lb n="2711"/><p><span>9.  Cionnus a dheintear scillingí de raolacha?</span>
<lb n="2712"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2713"/><p><span>10.  An mó púnt in 20 scilling?  50 scilling?  70</span>
<lb n="2714"/><span>scilling?</span></p>
<lb n="2715"/>
<lb n="2716"/><p><span>11.  An mó giní in 42s.?  63s.?  84s.?  105s.?</span></p>
<lb n="2717"/>
<lb n="2718"/><p><span>12.  Cionnus a dheintear (a) púint agus (b) ginidhe de</span>
<lb n="2719"/><span>scillingí?</span></p>
<lb n="2720"/>
<lb n="2721"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="2722"/>
<lb n="2723"/><p><span>1.  Ceithre ubhla ar phingin, dé méid san ar 48 n-ubhall?</span>
<lb n="2724"/><span>60 ubhall?  84 ubhla?</span></p>
<lb n="2725"/>
<lb n="2726"/><p><span>2.  Má ta leath-phinge an ceann ar oráistí, an mór a</span>
<lb n="2727"/><span>cheannóchadh 24 cinn?  40?  80?</span></p>
<lb n="2728"/>
<lb n="2729"/><p><span>3.  Cheannuigh athair clainne 60 breagán leath-raolaighe.</span>
<lb n="2730"/><span>An mór bhí ag teacht chuige as £1?</span></p>
<lb n="2731"/>
<lb n="2732"/><p><span>4.  Bhí leath-cheud duine ag céilidhe.  Má bhí raol ar</span>
<lb n="2733"/><span>dul isteach, dé méid airgid a thógadh?</span></p>
<lb n="2734"/>
<lb n="2735"/><p><span>5.  Thug gach duine de dhachad fear síntiús leath-</span>
<lb n="2736"/><span>choróinneach uaidh.  Dé méid airgid sa méid sin?</span></p>
<lb n="2737"/>
<lb n="2738"/><p><span>6.  Dhíoladh bácaer 40 builín pingne gach aon lá den</span>
<lb n="2739"/><span>tseachtmhain acht amháin an Domhnach.  An mór a gheibheadh</span>
<lb n="2740"/><span>sé?</span></p>
<lb n="2741"/>
<lb n="2742"/><p><span>7.  Cad is fiú 200 leabhar ar scilling an ceann?</span></p>
<lb n="2743"/>
<lb n="2744"/><p><span>8.  Thuill garsún 3d. sa ló ar feadh mí na Feil’Brighde</span>
<lb n="2745"/><span>shobhran do bheith aige?</span></p>
<lb n="2746"/>
<lb n="2747"/><p><span>9.  Tá 36 órlaigh i slait.  Cad a chosnóchadh slat eudaigh</span>
<lb n="2748"/><span>ar phingin an t-órlach?</span></p>
<lb n="2749"/>
<lb n="2750"/><p><span>10.  Tá 50 raol ag garsún, agus b’fhearr leis ’na</span>
<lb n="2751"/><span>leath-choróinneacha an t-airgead.  Dé méid leath-choróinn</span>
<lb n="2752"/><span>a bheadh aige?</span></p>
<lb n="2753"/>
<lb n="2754"/><p><span>11.  Dé méid £, s. a dhíolfadh as 10 leathróid-coise ar</span>
<lb n="2755"/><span>choróinn an ceann?</span></p>
<lb n="2756"/>
<lb n="2757"/><p><span>12.  Cad a chosnóchadh scór caipín ar dhá scilling an</span>
<lb n="2758"/><span>ceann?</span></p>
<lb n="2759"/>
<lb n="2760"/><p><span>13.  Bhí 180 pingin ag fear trama i ndiaidh aon turusa</span>
<lb n="2761"/><span>amháin.  Dé méid scilling sa méid sin?</span></p>
<lb n="2762"/>
<lb n="2763"/><p><span>14.  Dé méid leath-choróinn a dhíolfadh as 5 dosaoin</span>
<lb n="2764"/><span>stampaí pingne?</span></p>
<lb n="2765"/>
<lb n="2766"/><p><span>15.  Dé meid píosa dhá scilling a gheobhthaí mar mhalairt</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2767"/><p><span>ar 12 leath-choróinn?  Cionnus a thabharfaí aon uimhir</span>
<lb n="2768"/><span>leath-choróinneach go píosaí dhá scilling?  Píosaí dhá</span>
<lb n="2769"/><span>scilling go leath-choróinneacha?</span></p>
<lb n="2770"/>
<lb n="2771"/><p><span>16.  Dé méid £, s. a bheadh i gcúig ghiní?  Dá mbeadh</span>
<lb n="2772"/><span>an-chuid púnt agat, cionnus a gheobhthá amach dé méid</span>
<lb n="2773"/><span>giní a b’fhiú iad?</span></p>
<lb n="2774"/>
<lb n="2775"/><p><span>Somplaí XXII.</span></p>
<lb n="2776"/>
<lb n="2777"/><p><span>Athruightear go púint, scillingí, 7c. -</span></p>
<lb n="2778"/>
<lb n="2779"/><p><span>7.  Dé meid giní in (déin scillingí, pingní, 7rl., den</span>
<lb n="2780"/><span>bhfuighleach) £210, 14700 scilling, 826 raol, £300, 24713</span>
<lb n="2781"/><span>pingne, 738064 feoirling, 4999968 bhfeoirling?</span></p>
<lb n="2782"/>
<lb n="2783"/><p><span>8.  Athruigh 7823 giní go púint agus scillingí.</span></p>
<lb n="2784"/>
<lb n="2785"/><p><span>9.  Cadé méid leath-choróinn in 720 píosa-2s., 845</span>
<lb n="2786"/><span>raol, 6705 giní, 96480 feoirling?</span></p>
<lb n="2787"/>
<lb n="2788"/><p><span>10.  Dé méid púnt agus scilling in 731 giní?</span></p>
<lb n="2789"/>
<lb n="2790"/><p><span>11.  Dé méid píosa-2s. in 320 leath-choróinn, in 847</span>
<lb n="2791"/><span>raol, in 1111 scilling?</span></p>
<lb n="2792"/>
<lb n="2793"/><p><span>Athruigh (scríobh an fuighleach ’na scillingí, pingní, 7rl.) -</span></p>
<lb n="2794"/>
<lb n="2795"/><p><span>12.  7059 leath-choróinneacha go scillingí.</span></p>
<lb n="2796"/>
<lb n="2797"/><p><span>13.  4071 pingin go píosaí-2s.</span></p>
<lb n="2798"/>
<lb n="2799"/><p><span>14.  71999 leath-raolacha go £s. d.</span></p>
<lb n="2800"/>
<lb n="2801"/><p><span>15.  48061 feoirling go £ s. d.</span></p>
<lb n="2802"/>
<lb n="2803"/><p><span>16.  4713 giní go £ s.</span></p>
<lb n="2804"/>
<lb n="2805"/><p><span>17.  Dé méid a chosnóchadh 7247 stampaí pingne?</span></p>
<lb n="2806"/>
<lb n="2807"/><p><span>18.  Dá dtabharfadh 100000 duine síntiús leath-</span>
<lb n="2808"/><span>choróinneach uatha do Chonnradh na Gaedhilge, an mór a</span>
<lb n="2809"/><span>bheadh sa chiste?</span></p>
<lb n="2810"/>
<lb n="2811"/><p><span>19.  Dé méid a chosnóchadh 7043 ubhla pingne?</span></p>
<lb n="2812"/>
<lb n="2813"/><p><span>20.  Seacht ngrós peann-luaidhe ar ½d. an ceann?</span></p>
<lb n="2814"/>
<lb n="2815"/><p><span>(Grós = 12 dhosaoin.)</span>
<lb n="2816"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2817"/><p><span>Ceisteanna Measctha.</span></p>
<lb n="2818"/>
<lb n="2819"/><p><span>Somplaí XXIII.</span></p>
<lb n="2820"/>
<lb n="2821"/><p><span>1.  Dé méid scilling in 996 pingne?</span></p>
<lb n="2822"/>
<lb n="2823"/><p><span>2.  Athruigh 6s. 10½ d. go leath-phingí.</span></p>
<lb n="2824"/>
<lb n="2825"/><p><span>3.  Dé méid breugán rolaighe gheobhthaí a cheannach ar</span>
<lb n="2826"/><span>17s. 6d.?</span></p>
<lb n="2827"/>
<lb n="2828"/><p><span>4.  Chuir garsún 3d. i dtaisce gach aon lá i rith mí</span>
<lb n="2829"/><span>Eanair.  An mór bhí aige annsan?</span></p>
<lb n="2830"/>
<lb n="2831"/><p><span>5.  Cad a chosnóchadh trí ghrós riaghlacha pingne</span>
<lb n="2832"/><span>(144 = 1 grós)</span></p>
<lb n="2833"/>
<lb n="2834"/><p><span>6.  Dé méid píosa coróinneach a gheobhainn ar 595</span>
<lb n="2835"/><span>scillinge?</span></p>
<lb n="2836"/>
<lb n="2837"/><p><span>7.  Dé méid leath-choróinn á dhíolfadh as 500 oráiste</span>
<lb n="2838"/><span>pingne?</span></p>
<lb n="2839"/>
<lb n="2840"/><p><span>8.  Díolann garsún 55 páipéir gach aon lá.  Dé méid</span>
<lb n="2841"/><span>airgid a bheidh aige i gcionn 6 lá?</span></p>
<lb n="2842"/>
<lb n="2843"/><p><span>9.  Má thuilleann sclábhuidhe 6d. san uair, cadé an</span>
<lb n="2844"/><span>fhaid a bhainfidh sé dhe £1 17s. 6d. do thuilleamh?</span></p>
<lb n="2845"/>
<lb n="2846"/><p><span>10.  Dé meid leabhar leath-choróinneach a bheadh le</span>
<lb n="2847"/><span>faghbhail ar £2 12s. 6d.?</span></p>
<lb n="2848"/>
<lb n="2849"/><p><span>11.  Má chosnuigheann eudach 4s. an tslat, cadé an</span>
<lb n="2850"/><span>fhaid atá i bpíosa a chosnuigheann £5 12s.?</span></p>
<lb n="2851"/>
<lb n="2852"/><p><span>12.  Tá 3d. an cháirt ar bhainne agus £1 12s. 6d. méid</span>
<lb n="2853"/><span>an bhille atá le díol ag bean-tighe.  Dé méid cairt a</span>
<lb n="2854"/><span>fuair sí?</span></p>
<lb n="2855"/>
<lb n="2856"/><p><span>13.  An mór a dhíolfadh as 45 hataí leath-choróinneach?</span></p>
<lb n="2857"/>
<lb n="2858"/><p><span>14.  An mó slat euduigh ar 5s. an tslat a gheobhthaí ar</span>
<lb n="2859"/><span>£25 15s.?</span></p>
<lb n="2860"/>
<lb n="2861"/><p><span>15.  Dé méid leanbh a gheobhadh leath-phinge an duine</span>
<lb n="2862"/><span>as 25 leath-choróinn?</span></p>
<lb n="2863"/>
<lb n="2864"/><p><span>16.  Dé méid ticéid raolaighe a bheadh le faghbhail ar</span>
<lb n="2865"/><span>21 giní?</span></p>
<lb n="2866"/>
<lb n="2867"/><p><span>17.  Bhí raol ar dul isteach ag feuchaint ar bháire</span>
<lb n="2868"/><span>iomána, agus £15 13s. 6d.  An méid a thógadh ag an</span>
<lb n="2869"/><span>ngeata.  Dé meid duine bhí i láthair?</span></p>
<lb n="2870"/>
<lb n="2871"/><p><span>18.  Bhí garsún ag deunamh ceist airgid agus dhearmhad</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2872"/><p><span>sé na scillingí chur síos, agus £6 0s. 9d an cheist</span>
<lb n="2873"/><span>annsan.  Dubhairt an maighistir gur 1605d. an freagra</span>
<lb n="2874"/><span>ceart.  Dé méid scilling d’fhágadh amach?</span></p>
<lb n="2875"/>
<lb n="2876"/><p><span>19.  Cadé an fhaid a bhainfidh sé de gharsún £8 15s. do</span>
<lb n="2877"/><span>thuilleamh, agus 5s. sa tseachtmhain dó?</span></p>
<lb n="2878"/>
<lb n="2879"/><p><span>20.  Má tá 2s an ceann ar shicíní, dé meid leath-</span>
<lb n="2880"/><span>choróinn a dhíolfadh as 40 ceann díobh?</span></p>
<lb n="2881"/>
<lb n="2882"/><p><span>21.  Fuair beirt sclábhuidhe 60 scilling an duine mar</span>
<lb n="2883"/><span>thuarastal.  Fuair fear aca leath-choróinneacha ar fad</span>
<lb n="2884"/><span>agus an fear eile píosaí dhá scilling.  An mó píosa</span>
<lb n="2885"/><span>airgid bhí ag duine aca sa mbreis ar an duine eile?</span></p>
<lb n="2886"/>
<lb n="2887"/><p><span>22.  Bhí ceithre cheud ochtmhogha duine ag cuirm ceoil.</span>
<lb n="2888"/><span>Bhí ticéidí scillinge ag 170 duine, agus ticéidí raolaighe</span>
<lb n="2889"/><span>ag an gcuid eile.  Dé méid airgid a thógadh ann?</span></p>
<lb n="2890"/>
<lb n="2891"/><p><span>23.  Cuireadh cúig phúint ’na leath-phingí isteach i mbosca.</span>
<lb n="2892"/><span>Tógadh amach 24 cinn, dé méid bhí fágtha?</span></p>
<lb n="2893"/>
<lb n="2894"/><p><span>24.  Dá gcuirinn pingin i dtaisce gach lá, cadé an</span>
<lb n="2895"/><span>bun-chúil bheadh agam i gcionn dhá bhliadhain?  (365 lá</span>
<lb n="2896"/><span>= bliadhain.)</span></p>
<lb n="2897"/>
<lb n="2898"/><p><span>25.  Tá 15 leath-shobhran i mála agus 2000 pingin i</span>
<lb n="2899"/><span>mála eile.  Dé méid pingin i gceann aca sa mbreis</span>
<lb n="2900"/><span>ar an gceann eile?</span></p>
<lb n="2901"/>
<lb n="2902"/><p><span>26.  I gceist airgid 2357d. an freagra.  Más 9 uimhir</span>
<lb n="2903"/><span>na bpúnt agus 16 uimhir na scilling, dé méid pingin</span>
<lb n="2904"/><span>ann?</span></p>
<lb n="2905"/>
<lb n="2906"/><p><span>27.  Dé méid ubhall tistiúin a gheobhthaí ar dhá ghiní?</span></p>
<lb n="2907"/>
<lb n="2908"/><p><span>28.  Dhíol feirmeoir laogh ar £3 7s. 6d.  Dhíoladh ’na</span>
<lb n="2909"/><span>leath-choróinneacha é:  dé méid píosa airgid fuair sé?</span></p>
<lb n="2910"/>
<lb n="2911"/><p><span>29.  Dé méid giní a dhíolfadh as 84 dhosaoin peann-</span>
<lb n="2912"/><span>luaidhe leath-phinge?</span></p>
<lb n="2913"/>
<lb n="2914"/><p><span>30.  Dhíol siopadóir luach £60 12s. 6d in seachtmhain</span>
<lb n="2915"/><span>agus siopadóir eile luach £57 14s. 10d.  Faigh ’na pingní</span>
<lb n="2916"/><span>an breis bhí ag duine aca ar a chéile.</span></p>
<lb n="2917"/>
<lb n="2918"/><p><span>31.  Dé méid milseán leath-phinge bheadh agat ar</span>
<lb n="2919"/><span>14s. 10½d.?</span></p>
<lb n="2920"/>
<lb n="2921"/><p><span>32.  Trí phingne go leith luach leabhair agus 4½d.  Luach</span>
<lb n="2922"/><span>leabhair eile.  Dé méid a chosnóchadh 408 gcinn desna</span>
<lb n="2923"/><span>leabhartha is daoire sa mbreis ar an méid ceudna desna</span>
<lb n="2924"/><span>ceannaibh is saoire?</span>
<lb n="2925"/></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2926"/><p><span>33.  Cuir síos i £ s. d. an breis atá ag 325 choróinn</span>
<lb n="2927"/><span>ar 325 píosaí 2s.</span></p>
<lb n="2928"/>
<lb n="2929"/><p><span>34.  Cuireadh garsún go dtí oifig an phuist fa dhéin</span>
<lb n="2930"/><span>385 cinn de stampaí dhá-phingin-go-leith agus an méid</span>
<lb n="2931"/><span>ceudna dhe stampaí trí-phinge go leith.  An mór thug sé</span>
<lb n="2932"/><span>orra?</span></p>
<lb n="2933"/>
<lb n="2934"/><p><span>35.  Cheannuigh siopadóir 16 oráistí ar trí feoirlingí</span>
<lb n="2935"/><span>an ceann, agus dhíol sé ar phingin an ceann iad.  An</span>
<lb n="2936"/><span>mó do bheir sé leo?</span></p>
<lb n="2937"/>
<lb n="2938"/><p><span>36.  Tá leath-choróinn sa ló pinsin ag ath-laoch agus</span>
<lb n="2939"/><span>dhá scilling sa ló ag fear eile.  An mór sa mbreis ag</span>
<lb n="2940"/><span>duine aca ar a chéile i mbliadhain?</span></p>
<lb n="2941"/>
<lb n="2942"/><p><span>37.  Dé méid leabhar dhá phingin a gheobhainn ar 3 ghiní?</span></p>
<lb n="2943"/>
<lb n="2944"/><p><span>38.  Cad a cosnóchadh 27 ndosaoin peidhre láimhní ar</span>
<lb n="2945"/><span>2s. 6d. an peidhre?</span></p>
<lb n="2946"/>
<lb n="2947"/><p><span>39.  Chuaidh seacht gceud agus seisear ochtmhoghad go</span>
<lb n="2948"/><span>tigh pictiúirí.  £26 13s. an méid airgid a thógadh.  Má</span>
<lb n="2949"/><span>dhíol 280 duine scilling an duine.  Dé méid chuaidh isteach</span>
<lb n="2950"/><span>ar raol an duine?</span></p>
<lb n="2951"/>
<lb n="2952"/><p><span>40.  Dé méid giní a bheadh chomh mór le £21?</span></p>
<lb n="2953"/>
<lb n="2954"/><p><span>Meadhchan Mór.</span></p>
<lb n="2955"/>
<lb n="2956"/><p><span>Cleachtadh ar na Táibhlí.</span></p>
<lb n="2957"/>
<lb n="2958"/><p><span>1.  Dé méid unsa i bpúnt té?  Dé méid leath-unsa?</span>
<lb n="2959"/><span>Dé méid ceathramha-unsa?</span></p>
<lb n="2960"/>
<lb n="2961"/><p><span>2.  Dé méid unsa in 2 pht.?  3 pt.?  3½ pt.?  7 bpt.?</span></p>
<lb n="2962"/>
<lb n="2963"/><p><span>3.  Cionnus a gheobhthá amach dé méid unsa insan</span>
<lb n="2964"/><span>oiread san púnt?</span></p>
<lb n="2965"/>
<lb n="2966"/><p><span>4.  Cionnus a dheunfá púint d’unsaí?</span></p>
<lb n="2967"/>
<lb n="2968"/><p><span>5.  Dé méid púnt bheadh agat i gcloich shiúicre?  In</span>
<lb n="2969"/><span>2 chl.?  in 4 cl.?  in 8 gcl.?</span></p>
<lb n="2970"/>
<lb n="2971"/><p><span>6.  Cuir ainm eile ar 14 pt.; 28 bpt.; 56 pt.;</span>
<lb n="2972"/><span>112 pht.; 2240 pt.</span></p>
<lb n="2973"/>
<lb n="2974"/><p><span>7.  Cionnus a bheadh fhios agat dé méid púnt a mheadhfadh</span>
<lb n="2975"/><span>an oiread san cloch?</span></p>
<lb n="2976"/>
<lb n="2977"/><p><span>8.  Cionnus a gheobhthá amach dé méid cloch in aon</span>
<lb n="2978"/><span>uimhir púnt?</span>
<lb n="2979"/></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2980"/><p><span>9.  Dé méid ceathramha i leath-cheud?  I gceud?</span>
<lb n="2981"/><span>In 5 cd.?  In 10cd.?</span></p>
<lb n="2982"/>
<lb n="2983"/><p><span>10.  Cionnus a dheunfá ceudta de ceathramhna? Agus</span>
<lb n="2984"/><span>ceathramhna dhe cheudta?</span></p>
<lb n="2985"/>
<lb n="2986"/><p><span>11.  Dé méid ceud i dtonna?  in 2 thn.?  In 5 thn.?</span></p>
<lb n="2987"/>
<lb n="2988"/><p><span>12.  Dé méid cloch i leath-thonna?</span></p>
<lb n="2989"/>
<lb n="2990"/><p><span>13.  Dé méid ceathramha-unsa gheobhthaí a mheadhchaint</span>
<lb n="2991"/><span>as púnt piobair?  As 3 pt.?  As 3½ pt.?</span></p>
<lb n="2992"/>
<lb n="2993"/><p><span>14.  Dé méid leath-unsa tobac gheobhthaí a bhaint de</span>
<lb n="2994"/><span>phíosa in a mbeadh 2 pht.?  4 pt.?  5 pt.?</span></p>
<lb n="2995"/>
<lb n="2996"/><p><span>15.  Díoladh púnt té ’na unsaí.  Dé méid unsa ann?</span>
<lb n="2997"/><span>In 2 pht.?  In 3½ pt.?  In 7 bpt.?</span></p>
<lb n="2998"/>
<lb n="2999"/><p><span>16.  Dé méid mála bheadh fá 56 cl. prátaí, agus ceud</span>
<lb n="3000"/><span>meadhchain bheith i gach mála?</span></p>
<lb n="3001"/>
<lb n="3002"/><p><span>17.  Líontar siúicre isteach i málaí ceathramha-chloiche.</span>
<lb n="3003"/><span>Dé méid mála dhíobh so bheadh fá cheud siúicre?  Fá 4chd.?</span></p>
<lb n="3004"/>
<lb n="3005"/><p><span>18.  Cheannuigh siopadóir 448 soithighe-púint de mhil.</span>
<lb n="3006"/><span>Dé méid ceud bhí aige?</span></p>
<lb n="3007"/>
<lb n="3008"/><p><span>19.  Dé méid duine bocht a gheobhadh unsa té an duine</span>
<lb n="3009"/><span>as 5pht.?</span></p>
<lb n="3010"/>
<lb n="3011"/><p><span>20.  Dé méid bulóg 2-pht. a mheadhfadh cloch?  ceud?</span></p>
<lb n="3012"/>
<lb n="3013"/><p><span>21.  Meadhann mála guail 10 gcl.  Dé méid mála</span>
<lb n="3014"/><span>i dtonna?</span></p>
<lb n="3015"/>
<lb n="3016"/><p><span>22.  Pingin an t-unsa ar mhilseáin, dé méid an púnt</span>
<lb n="3017"/><span>san?</span></p>
<lb n="3018"/>
<lb n="3019"/><p><span>23.  An mór a thabharfá ar chloch plúir d’réir 2d. an</span>
<lb n="3020"/><span>púnt?</span></p>
<lb n="3021"/>
<lb n="3022"/><p><span>24.  Cad a chosnóchadh ceud-meadhchain ubhall ar</span>
<lb n="3023"/><span>2s. 6d. an chloch?</span></p>
<lb n="3024"/>
<lb n="3025"/><p><span>25.  An mó púnt i dtonna?</span></p>
<lb n="3026"/>
<lb n="3027"/><p><span>Athrú (síos)</span></p>
<lb n="3028"/>
<lb n="3029"/><p><span>Somplaí XXIV.</span></p>
<lb n="3030"/>
<lb n="3031"/><p><span>Athruigh go púint -</span>
<lb n="3032"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="3033"/><p><span>Dé méid unsa in? -</span></p>
<lb n="3034"/>
<lb n="3035"/><p><span>Athruigh -</span></p>
<lb n="3036"/>
<lb n="3037"/><p><span>Athrú (suas)</span></p>
<lb n="3038"/>
<lb n="3039"/><p><span>Somplaí XXV.</span></p>
<lb n="3040"/>
<lb n="3041"/><p><span>Dé méid cloch in? -</span></p>
<lb n="3042"/>
<lb n="3043"/><p><span>Dé méid ceud in? -</span></p>
<lb n="3044"/>
<lb n="3045"/><p><span>Athruigh go tonnaí, ceudta, ceathramhna. 7c. -</span></p>
<lb n="3046"/>
<lb n="3047"/><p><span>Ceisteanna Measctha.</span></p>
<lb n="3048"/>
<lb n="3049"/><p><span>Somplaí XXVI.</span></p>
<lb n="3050"/>
<lb n="3051"/><p><span>1.  Dé méid beart 14-pt gheobhthaí a dheunamh as 5½ cd.</span>
<lb n="3052"/><span>siúicre?</span></p>
<lb n="3053"/>
<lb n="3054"/><p><span>2.  Caitheann fear 3 us. tobac sa tseachtmhain.  Dé</span>
<lb n="3055"/><span>méid cloch, 7rl., bheidh caithte i gcionn dhá bhliadhain aige?</span></p>
<lb n="3056"/>
<lb n="3057"/><p><span>3.  Dé méid ceud siúicre a líonfadh 672 máilín púint?</span></p>
<lb n="3058"/>
<lb n="3059"/><p><span>4.  Cadé an meadhchan bheadh in 150 bosca risíní a mbeadh</span>
<lb n="3060"/><span>10 bpt. meadhchain i ngach bosca díobh?</span></p>
<lb n="3061"/>
<lb n="3062"/><p><span>5.  Dá líontaí 13½ cd. siúicre isteach i málaí ¼-chl.,</span>
<lb n="3063"/><span>dé méid mála bheadh faoi?</span>
<lb n="3064"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="3065"/><p><span>6.  Tá 10 gcl. meadhchain i mála guail.  Dé méid tonna</span>
<lb n="3066"/><span>in ocht mála caogad de?</span></p>
<lb n="3067"/>
<lb n="3068"/><p><span>7.  Cheannuigh siopadóir 4 tn. prátaí, acht bhí 2 chd.</span>
<lb n="3069"/><span>díobh olc.  Dé méid leath-chloch gheobhaidh sé a dhíol?</span></p>
<lb n="3070"/>
<lb n="3071"/><p><span>8.  Ciaca is truime 8½ cl. nó 2000 us.?  Cadé méid</span>
<lb n="3072"/><span>é an deifir?</span></p>
<lb n="3073"/>
<lb n="3074"/><p><span>9.  Mheaduigh fear 16½ cl. sar ar thuit sé tinn, agus</span>
<lb n="3075"/><span>níor mheadhuigh sé acht 14¾ cl. t’réis a thinnis.  Dé méid</span>
<lb n="3076"/><span>púnt a chaill sé?</span></p>
<lb n="3077"/>
<lb n="3078"/><p><span>10.  Tá 5 clocha i rolla tobac.  Dé méid lá dheunfadh</span>
<lb n="3079"/><span>sé fear a chaithfeadh unsa sa ló?</span></p>
<lb n="3080"/>
<lb n="3081"/><p><span>11.  Tá 1½ cd. galúnaigh i mbosca.  Dé méid beart</span>
<lb n="3082"/><span>2-pht. a bheadh in dhá bhosca mar é?</span></p>
<lb n="3083"/>
<lb n="3084"/><p><span>12.  Dé méid cloch siúicre a gheobhthaí thomhas as 1½ tn.?</span></p>
<lb n="3085"/>
<lb n="3086"/><p><span>13.  Cúig thonna coirce ar scilling an chloch?</span></p>
<lb n="3087"/>
<lb n="3088"/><p><span>14.  Tá 2 ualach lín ag feirmeoir, agus 136 cl. i ngach</span>
<lb n="3089"/><span>ualach.  Dé méid tonna, 7rl., ann?</span></p>
<lb n="3090"/>
<lb n="3091"/><p><span>15.  Má theigheann 5 ceathramhna guail isteach i mála,</span>
<lb n="3092"/><span>dé méid mála is féidir a líonadh as 6 tn. 16cd. 1 cr.?</span></p>
<lb n="3093"/>
<lb n="3094"/><p><span>16.  Dé méid mála 8-gcl.  gheobhthaí a líonadh as 3 tn.</span>
<lb n="3095"/><span>15 cd. prátaí?</span></p>
<lb n="3096"/>
<lb n="3097"/><p><span>17.  Nuair bhí feoil ar 7d. an púnt, fuaradh £6 10s. 8d.</span>
<lb n="3098"/><span>ar mhuic.  Cadé an meadhchan bhí inte?</span></p>
<lb n="3099"/>
<lb n="3100"/><p><span>18.  Cad is fiú 17½ cd. prátaí ar raol an chloc?</span></p>
<lb n="3101"/>
<lb n="3102"/><p><span>19.  Dé méid ceud siúicre ar thistiún an púnt a</span>
<lb n="3103"/><span>gheobhainn ar £3 14s. 8d.?</span></p>
<lb n="3104"/>
<lb n="3105"/><p><span>20.  Dé méid cloch plúir a dheunfadh 896 builín, agus</span>
<lb n="3106"/><span>naoi n-unsa bheith in gach ceann?</span></p>
<lb n="3107"/>
<lb n="3108"/><p><span>21.  Caithtear púnt siúicre sa ló i dtigh.  Dé méid</span>
<lb n="3109"/><span>os cionn 3 chd. a chaithfí ann bliadhain bhisigh?</span></p>
<lb n="3110"/>
<lb n="3111"/><p><span>22.  Dé méid leath-phúnt a dheunfadh bean-tighe as</span>
<lb n="3112"/><span>sé feircíní ime a mbeadh leath-cheud in gach ceann?</span></p>
<lb n="3113"/>
<lb n="3114"/><p><span>23.  Dé méid mála cloiche a líonfadh 5 tn. siúicre?</span></p>
<lb n="3115"/>
<lb n="3116"/><p><span>24.  Dé méid tonna coirce a gheobhainn ar £16 agus</span>
<lb n="3117"/><span>scilling an chloch do thabhairt air?</span></p>
<lb n="3118"/>
<lb n="3119"/><p><span>25.  Caitheann ceathrar fear unsa tobac an duine sa ló.</span>
<lb n="3120"/><span>Dé méid a chaithfidís a gceathrar i mbliadhain?</span>
<lb n="3121"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="3122"/><p><span>26.  Ceannuightear té ar 1s. 9d. an púnt agus ath-</span>
<lb n="3123"/><span>táiltear ar 2s. 3d. an púnt é.  An mór a bheadh beirthe</span>
<lb n="3124"/><span>le 2chd.?</span></p>
<lb n="3125"/>
<lb n="3126"/><p><span>27.  Dé méid mála 100-pt. gheobhthaí a líonadh as 10</span>
<lb n="3127"/><span>dtonna plúir?</span></p>
<lb n="3128"/>
<lb n="3129"/><p><span>28.  Tá 16 mála i dtonna guail.  Ciaca is truime mála</span>
<lb n="3130"/><span>dhe nó ceud?  Dé méid púnt sa deifir?</span></p>
<lb n="3131"/>
<lb n="3132"/><p><span>29.  Cad a chosnóchadh 1cd. 2cr. 12pt. sóide ar phingin</span>
<lb n="3133"/><span>an púnt?</span></p>
<lb n="3134"/>
<lb n="3135"/><p><span>30.  Ídigheann líon-tighe 3us. té sa ló.  Cadé an fhaid</span>
<lb n="3136"/><span>a raghadh 4 cl. 12pt. 7 us. leo?</span></p>
<lb n="3137"/>
<lb n="3138"/><p><span>Tomhas Faid.</span></p>
<lb n="3139"/>
<lb n="3140"/><p><span>Cleachtadh ar na Táibhlí.</span></p>
<lb n="3141"/>
<lb n="3142"/><p><span>1.  Dé méid órlach i dtroigh?  2 thr.?  3. tr.?  6 tr.?</span></p>
<lb n="3143"/>
<lb n="3144"/><p><span>2.  Cionnus d’athróchthá troighthe go h-órlaighe?</span>
<lb n="3145"/><span>Órlaighe go troighthe?</span></p>
<lb n="3146"/>
<lb n="3147"/><p><span>3.  Dé méid troigh i slait?  Órlach i slait?  Órlach i</span>
<lb n="3148"/><span>slait go leith?  Órlach i slait agus ceathramha?</span></p>
<lb n="3149"/>
<lb n="3150"/><p><span>4.  Dé méid troigh in 5 sl.?  10 sl.?  15 sl.?</span></p>
<lb n="3151"/>
<lb n="3152"/><p><span>5.  Cionnus a dheunfá slata de throighthe?  Troighthe</span>
<lb n="3153"/><span>de shlata?</span></p>
<lb n="3154"/>
<lb n="3155"/><p><span>6.  Dé méid slat i bpéirse bhig?  I bpéirse mhóir?</span>
<lb n="3156"/><span>Dé méid slat sa deifir eatorra?</span></p>
<lb n="3157"/>
<lb n="3158"/><p><span>7.  Cionnus a thugtar péirsí go slata?  Slata go</span>
<lb n="3159"/><span>péirsí?</span></p>
<lb n="3160"/>
<lb n="3161"/><p><span>8.  Dá siubhlóchainn 2 stáid (furlong), dé méid</span>
<lb n="3162"/><span>péirse san?</span></p>
<lb n="3163"/>
<lb n="3164"/><p><span>9.  Dé méid péirse in 4 stáid?  7 st.?  8st.?</span></p>
<lb n="3165"/>
<lb n="3166"/><p><span>10.  Cionnus athruightear stáide go péirsí?  Péirsí</span>
<lb n="3167"/><span>go stáide?</span></p>
<lb n="3168"/>
<lb n="3169"/><p><span>11.  Tá 10 bpéirse ar faid i gclaidhe páirce.  Dé</span>
<lb n="3170"/><span>méid slat san?  Dé méid troigh?</span></p>
<lb n="3171"/>
<lb n="3172"/><p><span>12.  Do rith garsún míle; garsún eile 10 st.  Faigh</span>
<lb n="3173"/><span>an deifir ’na phéirsí.</span></p>
<lb n="3174"/>
<lb n="3175"/><p><span>13.  Tá leath-phinge órlach ar a threasna.  Dé méid</span>
<lb n="3176"/><span>leath-phinge a shínfeadh feadh slaite?  3 sl.?  5 sl.?</span>
<lb n="3177"/></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="3178"/><p><span>14.  Tá fear 6 tr. 3ór. ar aoirde.  Dé méid órlach</span>
<lb n="3179"/><span>aige ar fhear atá 5 tr. 7 ór. ar aoirde?</span></p>
<lb n="3180"/>
<lb n="3181"/><p><span>15.  Dé méid dosaoin tairnge órlaigh a shínfeadh feadh</span>
<lb n="3182"/><span>3 sl.?  5 sl.?  10sl.?</span></p>
<lb n="3183"/>
<lb n="3184"/><p><span>16.  Dé méid stáid in 1¼ míle?  in 10 ml.?</span></p>
<lb n="3185"/>
<lb n="3186"/><p><span>17.  Cad a chosnóchadh 2 shl. téide ar phingin an t-órlach?</span></p>
<lb n="3187"/>
<lb n="3188"/><p><span>18.  An mór a bheadh ar órlach de d’réir 3 s. an tslat?</span></p>
<lb n="3189"/>
<lb n="3190"/><p><span>19.  Shiubhlas míle slighe.  Dé méid slat san?  Dé</span>
<lb n="3191"/><span>méid troigh?</span></p>
<lb n="3192"/>
<lb n="3193"/><p><span>20.  Tá taobh cearnóige 5½ sl. ar faid.  Dé méid</span>
<lb n="3194"/><span>péirse thimcheall í?</span></p>
<lb n="3195"/>
<lb n="3196"/><p><span>21.  Coróinn is raol an péirse, dé méid an tslat san?</span></p>
<lb n="3197"/>
<lb n="3198"/><p><span>22.  Dé méid lúb i slabhra?  Dé méid slat?  Órlach?</span></p>
<lb n="3199"/>
<lb n="3200"/><p><span>23.  Dé méid slat-riaghail as a chéile a shínfeadh feadh</span>
<lb n="3201"/><span>míle?  3 ml.?  7ml.?</span></p>
<lb n="3202"/>
<lb n="3203"/><p><span>Somplaí XXVII.</span></p>
<lb n="3204"/>
<lb n="3205"/><p><span>(Ná bac péirsí.)</span></p>
<lb n="3206"/>
<lb n="3207"/><p><span>Athruightear -</span></p>
<lb n="3208"/>
<lb n="3209"/><p><span>1.  3 mil. 3st. go troighthe.</span>
<lb n="3210"/><span>2.  17 ml. 3sl. go h-órlaighe.</span>
<lb n="3211"/><span>3.  500 sl. go h-órlaighe.</span>
<lb n="3212"/><span>4.  22 st. go slata.</span>
<lb n="3213"/><span>5.  7 mil. 6 st. go slata.</span>
<lb n="3214"/><span>6.  18 ml. go slata.</span>
<lb n="3215"/><span>7.  3 ml. 4 st. 11 sl. go troighthe.</span>
<lb n="3216"/><span>8.  4 ml. 7 st. 11 sl. go troighthe.</span>
<lb n="3217"/><span>9.  5 ml. 2 st. 3 sl. go troighthe.</span>
<lb n="3218"/><span>10.  15¾ ml. go slata.</span>
<lb n="3219"/><span>11.  100 ml. go slabhraí.</span>
<lb n="3220"/><span>12.  59 sl. go h-órlaighe.</span>
<lb n="3221"/><span>13.  65 pr. móra 4 sl. go troighthe.</span>
<lb n="3222"/><span>14.  16 st. go leath-shlata.</span></p>
<lb n="3223"/>
<lb n="3224"/><p><span>Athruigh go mílte, stáide, (ná bac péirsí), slata, 7c. -</span>
<lb n="3225"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="3226"/><p><span>Ceisteanna Measctha.</span></p>
<lb n="3227"/>
<lb n="3228"/><p><span>Somplaí XXVIII.</span></p>
<lb n="3229"/>
<lb n="3230"/><p><span>1.  Dé méid tairnge órlaigh gheobhthaí a ghearradh de 36</span>
<lb n="3231"/><span>sl. de shreang-iarainn?</span></p>
<lb n="3232"/>
<lb n="3233"/><p><span>2.  Dé méid stampa, órlach ar faid, a shínfeadh feadh</span>
<lb n="3234"/><span>45 sl.?</span></p>
<lb n="3235"/>
<lb n="3236"/><p><span>3.  Dé méid slat de shreang-iarainn nár mhór chum</span>
<lb n="3237"/><span>13392 bhiorán órlaigh do dheunamh?</span></p>
<lb n="3238"/>
<lb n="3239"/><p><span>4.  Dé méid órlach sa deifir idir péirse mhór agus</span>
<lb n="3240"/><span>péirse bheag?</span></p>
<lb n="3241"/>
<lb n="3242"/><p><span>5.  An mó coiscéim dhá throigh ar faid a thabharfaidh</span>
<lb n="3243"/><span>garsún ag siubhal go dtí an scoil agus as, má tá a thig</span>
<lb n="3244"/><span>2 st. ón scoil?</span></p>
<lb n="3245"/>
<lb n="3246"/><p><span>6.  Dá mbaintí cloch phrátaí as gach aon rámhan (5½ sl.)</span>
<lb n="3247"/><span>d’iomaire, dé méid tonna bheadh i bpáirc 80 iomaire,</span>
<lb n="3248"/><span>agus 20 pr. faid gach iomaire?</span></p>
<lb n="3249"/>
<lb n="3250"/><p><span>7.  Tá páirc dronn-uilneach 20pr. ar faid, agus 15 pr.</span>
<lb n="3251"/><span>ar leithead.  Cadé faid an chlaidhe, atá mór-thimcheall</span>
<lb n="3252"/><span>leis, ’na throighthe?</span></p>
<lb n="3253"/>
<lb n="3254"/><p><span>8.  Tá Corrán Tuathail 3414 tr. ar aoirde agus</span>
<lb n="3255"/><span>Sliabh Dúnáird 2796 tr.  Cadé an deifir atá eatorra</span>
<lb n="3256"/><span>’na shlata?</span></p>
<lb n="3257"/>
<lb n="3258"/><p><span>9.  Tá 12 ór. ar timcheall i roth breugáin.  Dé méid</span>
<lb n="3259"/><span>casadh dheineann sé ag dul 35 sl.?</span></p>
<lb n="3260"/>
<lb n="3261"/><p><span>10.  Tá órlach ar treasna i leath-phinge.  Dé méid díobh</span>
<lb n="3262"/><span>i ndiaidh a chéile a shínfeadh feadh búird 7½ tr. ar faid?</span></p>
<lb n="3263"/>
<lb n="3264"/><p><span>11.  Dá n-ídeochthaí ualach cloch ar gach péirse bóthair,</span>
<lb n="3265"/><span>dé méid ualach a dheiseochadh 5 m. 6 st. 24pr.?</span></p>
<lb n="3266"/>
<lb n="3267"/><p><span>12.  Dhá throigh go leith faid coiscéim saighdiúra, dé</span>
<lb n="3268"/><span>méid coiscéim a thabharfadh saighdiúir ag siubhal 1760 sl.?</span></p>
<lb n="3269"/>
<lb n="3270"/><p><span>13.  Deineann roth trucaileach, atá 3 sl. ar timcheall,</span>
<lb n="3271"/><span>500 casadh i dturus.  Dé méid furlong deunta aige?</span></p>
<lb n="3272"/>
<lb n="3273"/><p><span>14.  Cad a chosnóchadh 25 cláracha giúise, a mbeadh 5 tr.</span>
<lb n="3274"/><span>d’fhaid in gach ceann aca, ar 3d. an troigh?</span>
<lb n="3275"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="3276"/><p><span>15.  Tá 2240 sl. i míle mór (Gaedhlach), agus 1760 sl.</span>
<lb n="3277"/><span>i míle beag (Gallda).  Dé méid órlach sa mbreis ag</span>
<lb n="3278"/><span>ceann aca ar an gceann eile?</span></p>
<lb n="3279"/>
<lb n="3280"/><p><span>16.  Tá dhá bhaile chúig mhíle ó chéile.  Má shiubhlaim</span>
<lb n="3281"/><span>1200 pr. ó cheann aca, d ’iarracht ar an gceann eile, dé</span>
<lb n="3282"/><span>méid slat ón gceann eile mé?</span></p>
<lb n="3283"/>
<lb n="3284"/><p><span>17.  Gluaiseann mo rothar 5½ sl. le gach aon chasadh a</span>
<lb n="3285"/><span>dheineann na troighthíní.  Cadé an fhaid ó bhaile atáim</span>
<lb n="3286"/><span>t’réis 1500 casadh.</span></p>
<lb n="3287"/>
<lb n="3288"/><p><span>18.  Dé méid píosa 9-nór. gheobhthaí a bhaint de chleath</span>
<lb n="3289"/><span>10 sl. 9 ór. ar faid?</span></p>
<lb n="3290"/>
<lb n="3291"/><p><span>19.  D’réir pingin an péirse, ’dé’n faid bóthair a</span>
<lb n="3292"/><span>ghlanfaí ar £5?</span></p>
<lb n="3293"/>
<lb n="3294"/><p><span>20.  Dé méid péirse Gaedhlach a bheadh in 56 péirsí</span>
<lb n="3295"/><span>Gallda?</span></p>
<lb n="3296"/>
<lb n="3297"/><p><span>21.  Dé bhfaghfaí briseadh £5 ’na leath-phingí, agus iad</span>
<lb n="3298"/><span>do cur in aon sreath díreach amháin, dé méid slat a bheadh</span>
<lb n="3299"/><span>sa sreath?  (½d. = 1 ór).</span></p>
<lb n="3300"/>
<lb n="3301"/><p><span>22.  Cosnuigheann teud-fuinneoige leath-phinge an</span>
<lb n="3302"/><span>tslat.  Dé méid slat a bheadh agam ar leath-choróinn?</span></p>
<lb n="3303"/>
<lb n="3304"/><p><span>23.  Dé méid troigh in 1 1/8 ml.?</span></p>
<lb n="3305"/>
<lb n="3306"/><p><span>24.  Dé méid púnt meadhchain de shreang-iarainn a</span>
<lb n="3307"/><span>shínfeadh feadh míle bothair, agus 12 thr. de do dhul</span>
<lb n="3308"/><span>chum an phúint?</span></p>
<lb n="3309"/>
<lb n="3310"/><p><span>25.  Teigheann fear 12 ml. san uair ar rothar.  Má</span>
<lb n="3311"/><span>leann sé ag rothuidheacht ó 7.30 a.m. go h-eadarshuth, dé</span>
<lb n="3312"/><span>méid péirse deunta aige?</span></p>
<lb n="3313"/>
<lb n="3314"/><p><span>26.  Ceannuighim lása Gaedhlach ar 2½ d. an t-órlach,</span>
<lb n="3315"/><span>cad a chosnuigheann 5 sl. de orm?</span></p>
<lb n="3316"/>
<lb n="3317"/><p><span>27.  Dé méid slat, 7rl., in 5843 ór + 346¼ tr.?</span></p>
<lb n="3318"/>
<lb n="3319"/><p><span>28.  Tá Corrán Tuathail 3414 tr. ar aoirde, dé méid</span>
<lb n="3320"/><span>troigh fá bhun míle ann?</span></p>
<lb n="3321"/>
<lb n="3322"/><p><span>29.  Má tá eudach ar 4s. 6d. an tslat, dé méid airgid</span>
<lb n="3323"/><span>a cheannóchadh rolla 165 tr. dhe?</span></p>
<lb n="3324"/>
<lb n="3325"/><p><span>30.  Dé méid crann 5 slata ar faid a shínfeadh as a</span>
<lb n="3326"/><span>chéile feadh na 7 míle slighe atá ón Rinn go Dúngarbhán?</span>
<lb n="3327"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="3328"/><p><span>Am.</span></p>
<lb n="3329"/>
<lb n="3330"/><p><span>Cleachtadh ar na Táibhlí.</span></p>
<lb n="3331"/>
<lb n="3332"/><p><span>1.  Dé méid secund in nóimeat?  5 nóim.?  Leath uair?</span></p>
<lb n="3333"/>
<lb n="3334"/><p><span>2.  Dé méid nóimeat i leath-uair?</span></p>
<lb n="3335"/>
<lb n="3336"/><p><span>3.  Dé meid uair in 120 nóim.?  240 nóim.?  60 nóim.?</span></p>
<lb n="3337"/>
<lb n="3338"/><p><span>4.  An mó nóimeat in 60 sec.?  180 sec.?  120 sec.?</span></p>
<lb n="3339"/>
<lb n="3340"/><p><span>5.  Dé méid nóimeat in 1½ uair?</span></p>
<lb n="3341"/>
<lb n="3342"/><p><span>6.  Dé méid uair in lá?  2 lá?  3 lá?</span></p>
<lb n="3343"/>
<lb n="3344"/><p><span>7.  Tabhair ainm eile ar 180 nóim.</span></p>
<lb n="3345"/>
<lb n="3346"/><p><span>8.  Dé méid nóimeat i gceathramha uaire?  I dtrí</span>
<lb n="3347"/><span>ceathramhna?</span></p>
<lb n="3348"/>
<lb n="3349"/><p><span>9.  Dé méid seachtmhain in 21 lá?  14 lá?  35 lá?</span></p>
<lb n="3350"/>
<lb n="3351"/><p><span>10.  Dé méid lá in 2 bhl.?  in 2 bhl. bhisigh?</span></p>
<lb n="3352"/>
<lb n="3353"/><p><span>11.  An mó lá in 48 n-uaire?  72 uair?  24 uaire?</span></p>
<lb n="3354"/>
<lb n="3355"/><p><span>12.  Dé méid secund in nóimeat agus 40 sec.?</span></p>
<lb n="3356"/>
<lb n="3357"/><p><span>13.  Dé méid uair agus nóimeat in 100 nóim.?</span></p>
<lb n="3358"/>
<lb n="3359"/><p><span>14.  Athruigh 1½ go h-uaire; 2¼ go h-uaire?</span></p>
<lb n="3360"/>
<lb n="3361"/><p><span>15.  An mó seachtmhain in 49 lá?  63 lá?  84 lá?</span></p>
<lb n="3362"/>
<lb n="3363"/><p><span>16.  Dé méid seachtmhain i gcoicthigheas?  I gcoicthigheas</span>
<lb n="3364"/><span>agus mí?</span></p>
<lb n="3365"/>
<lb n="3366"/><p><span>17.  Dé méid uair sa mbreis ag an mBeultaine ar an</span>
<lb n="3367"/><span>Meitheamh?</span></p>
<lb n="3368"/>
<lb n="3369"/><p><span>18.  Bíonn an scoil ar siubhal ón a 9 a chlog go dtí a</span>
<lb n="3370"/><span>3 a clog gach lá de 5 lá.  An mó uair san?</span></p>
<lb n="3371"/>
<lb n="3372"/><p><span>19.  Cionnus aithnightear bliadhain bhisigh?</span></p>
<lb n="3373"/>
<lb n="3374"/><p><span>20.  Cad iad na míosa ’na bhfuil 30 lá?  31 lá?</span></p>
<lb n="3375"/>
<lb n="3376"/><p><span>Athrú.</span></p>
<lb n="3377"/>
<lb n="3378"/><p><span>Somplaí XXIX.</span></p>
<lb n="3379"/>
<lb n="3380"/><p><span>Athruigh -</span></p>
<lb n="3381"/>
<lb n="3382"/><p><span>1.  13 uaire 10 nóim go secuind.</span></p>
<lb n="3383"/>
<lb n="3384"/><p><span>2.  4 seachtmhaine 2 lá 11 uair go nóimeataí.</span></p>
<lb n="3385"/>
<lb n="3386"/><p><span>3.  9 scht. 1 lá 7 nuaire 12 nóim. 35 sec. go secuind.</span></p>
<lb n="3387"/>
<lb n="3388"/><p><span>4.  69 lá 10 nuaire 39 sec. go secuind.</span></p>
<lb n="3389"/>
<lb n="3390"/><p><span>5.  7 scht. 3 lá 7 nuaire 11 nóim. go nóimeataí.</span></p>
<lb n="3391"/>
<lb n="3392"/><p><span>6.  365 lá go móimeataí.</span></p>
<lb n="3393"/>
<lb n="3394"/><p><span>7.  49 nuaire 49 nóim. 49 sec. go secuind.</span>
<lb n="3395"/></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="3396"/><p><span>8.  24 bl. 124 lá go laethe.</span></p>
<lb n="3397"/>
<lb n="3398"/><p><span>9.  Dé méid nóimeat i mí Eanair, mí na Samhna, mí na</span>
<lb n="3399"/><span>Feil’ Brighde (1898)?</span></p>
<lb n="3400"/>
<lb n="3401"/><p><span>10.  Comhairigh dé méid uair sa dara leath den</span>
<lb n="3402"/><span>mbliadhain?</span></p>
<lb n="3403"/>
<lb n="3404"/><p><span>Athruigh go bliadhanta (.i. 52 scht.), seachtmhainí, laethe, 7c.-</span></p>
<lb n="3405"/>
<lb n="3406"/><p><span>Ceisteanna Measctha.</span></p>
<lb n="3407"/>
<lb n="3408"/><p><span>Somplaí XXX.</span></p>
<lb n="3409"/>
<lb n="3410"/><p><span>1.  Tá garsún 8 mbl. d’aois agus garsún eile 13 bl.</span>
<lb n="3411"/><span>d’aois.  Dé méid lá ag duine aca ar a chéile?</span></p>
<lb n="3412"/>
<lb n="3413"/><p><span>2.  Buaileann clog gach aon uair, dé méid buille</span>
<lb n="3414"/><span>bhuailfeadh sé i rith na bliadhna?</span></p>
<lb n="3415"/>
<lb n="3416"/><p><span>3.  Teigheann Tadhg a chodladh ar a 9p.m. agus eirigheann</span>
<lb n="3417"/><span>sé ar a 6.30a.m., dé méid secund sa leaba dó?</span></p>
<lb n="3418"/>
<lb n="3419"/><p><span>4.  Dé méid nóimeat i mí Eanair agus na Feil’Brighde,</span>
<lb n="3420"/><span>1916?</span></p>
<lb n="3421"/>
<lb n="3422"/><p><span>5.  Tuilleann cearduidhe 18s. sa ló.  An mór san sa</span>
<lb n="3423"/><span>mbliadhain?</span></p>
<lb n="3424"/>
<lb n="3425"/><p><span>6.  Gluaiseann traen míle sa nóimeat.  Cadé an</span>
<lb n="3426"/><span>fhaid a raghaidh sí idir 9 a.m. agus 22.15 p.m.?</span></p>
<lb n="3427"/>
<lb n="3428"/><p><span>7.  Má leanann cogadh ar feadh 1½ bl., dé meid lá a</span>
<lb n="3429"/><span>sheasuigheann sé?</span></p>
<lb n="3430"/>
<lb n="3431"/><p><span>8.  Teigheann long gaile 28 ml. san uair.  Dé méid</span>
<lb n="3432"/><span>nóimeat a bhaineann se dhi 280 ml. do dheunamh?</span></p>
<lb n="3433"/>
<lb n="3434"/><p><span>9.  Beireann uaireadóir 15 sec. leis in 24 uaire.</span>
<lb n="3435"/><span>Dé méid nóimeat chum cinn é i gcionn coicthighis?</span></p>
<lb n="3436"/>
<lb n="3437"/><p><span>10.  Tá 480 leathanach i leabhar, agus léighfinn</span>
<lb n="3438"/><span>leathanach de in 3 nóim.  Cadé an fhaid a bhainfidh sé</span>
<lb n="3439"/><span>dhíom an leabhar ar fad do léigheamh?</span></p>
<lb n="3440"/>
<lb n="3441"/><p><span>12.  Tuitim dem chodladh 10.15 p.m. agus dúisighim</span>
<lb n="3442"/><span>6.30a.m.  Dé méid nóimeat im chodladh dham?</span>
<lb n="3443"/></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="3444"/><p><span>13.  Tá gearrchaile 8½ bl. d’aois.  Dé méid lá ar</span>
<lb n="3445"/><span>an saoghal di?</span></p>
<lb n="3446"/>
<lb n="3447"/><p><span>14.  Dé méid nóimeat sa cheud ráithe de bhliadhain bhisigh?</span></p>
<lb n="3448"/>
<lb n="3449"/><p><span>15.  Dé méid timcheall d’aghaidh cluig a dheineann</span>
<lb n="3450"/><span>snáthad na h-uaire i mbliadhain?</span></p>
<lb n="3451"/>
<lb n="3452"/><p><span>16.  Dé méid lá a bhainfidh sé de shnáthaid na nóimeat</span>
<lb n="3453"/><span>480 timcheall d’aghaidh an chluig do dheunamh?</span></p>
<lb n="3454"/>
<lb n="3455"/><p><span>17.  Teigheann fear-rothair 12 ml. san uair: dé méid</span>
<lb n="3456"/><span>míle bóthair a chuirfidh sé dhe idir eadarshuth agus 1.45</span>
<lb n="3457"/><span>p.m.?</span></p>
<lb n="3458"/>
<lb n="3459"/><p><span>18.  Bíonn scoláire 5½ uaire den lá ar scoil.  Dé</span>
<lb n="3460"/><span>méid uair a bheidh curtha isteach aige i gcionn 8 scht.</span>
<lb n="3461"/><span>scoile (5 lá)?</span></p>
<lb n="3462"/>
<lb n="3463"/><p><span>19.  Teigheann gluaisteán 35 ml. san uair, agus traen</span>
<lb n="3464"/><span>45 ml. san uair.  Dé méid uair sa mbreis a bhainfidh</span>
<lb n="3465"/><span>sé dhen ngluaisteán 315 do dheunamh?</span></p>
<lb n="3466"/>
<lb n="3467"/><p><span>20.  Cadé an fhaid a bhainfidh sé de cholbhar eitealladh</span>
<lb n="3468"/><span>285 ml., agus é do dhul míle in 2 nóim.?</span></p>
<lb n="3469"/>
<lb n="3470"/><p><span>21.  Rugadh gearrchaile lá coille, 1904.  Dé méid</span>
<lb n="3471"/><span>lá d’aois bhí sí lá coille, 1914?</span></p>
<lb n="3472"/>
<lb n="3473"/><p><span>22.  Dé méid a thuilleann garsún in 8 scht., agus é</span>
<lb n="3474"/><span>d’oibriughadh 8 n-uaire sa ló ar feadh 6 lá na seachtmhaine,</span>
<lb n="3475"/><span>ar 2d. san uair?</span></p>
<lb n="3476"/>
<lb n="3477"/><p><span>23.  Bogann dhá thraen in aoinfheacht, chum dul malairt</span>
<lb n="3478"/><span>treo.  Teigheann ceann aca 60 ml. san uair agus an</span>
<lb n="3479"/><span>ceann eile 50ml san uair.  Dé méid nóimeat go mbeidh</span>
<lb n="3480"/><span>220 ml. eatorra?</span></p>
<lb n="3481"/>
<lb n="3482"/><p><span>24.  Tá 1540 sl. i gcúrsa ráis.  Cadé an fhaid a</span>
<lb n="3483"/><span>bhaineann sé de ghaiscidheach reatha é chur de, agus 110 sl.</span>
<lb n="3484"/><span>do dheunamh dó in 20 sec.?</span></p>
<lb n="3485"/>
<lb n="3486"/><p><span>25.  Dé méid secund i mbliadhain reatha (bhisigh) sa</span>
<lb n="3487"/><span>mbreis ar bhliadhain choitchinn?</span></p>
<lb n="3488"/>
<lb n="3489"/><p><span>26.   Tá 320 custuiméir ag fuinteoir, agus bíonn 4</span>
<lb n="3490"/><span>bulóg an duine uatha sa ló.  Dé méid bulóg a dhíolann</span>
<lb n="3491"/><span>sé i gcaitheamh mí Lughnasa?</span></p>
<lb n="3492"/>
<lb n="3493"/><p><span>27.  Dé méid mion-bhuille a thugann clog lá Nodlag,</span>
<lb n="3494"/><span>agus ceann dá thabhairt in aghaidh an tsecuind aige?</span></p>
<lb n="3495"/>
<lb n="3496"/><p><span>28.  Bhain sé coigthigheas agus 14 uaire de chearduidhe</span>
<lb n="3497"/><span>greas oibre do chur da léimh.  Cadé an tuarastal bhí ag</span>
<lb n="3498"/><span>dul dó d’réir scilling san uair?</span>
<lb n="3499"/></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="3500"/><p><span>Meadhchain agus Tomhais Eile.</span></p>
<lb n="3501"/>
<lb n="3502"/><p><span>Somplaí XXXI.</span></p>
<lb n="3503"/>
<lb n="3504"/><p><span>Meadhchan Troighe.</span></p>
<lb n="3505"/>
<lb n="3506"/><p><span>Athruigh go gráinneacha -</span></p>
<lb n="3507"/>
<lb n="3508"/><p><span>Athruigh go púint, unsaí, 7c. -</span></p>
<lb n="3509"/>
<lb n="3510"/><p><span>Tomhas Cearnach (ná bac péirsí c.)</span></p>
<lb n="3511"/>
<lb n="3512"/><p><span>Athruigh -</span></p>
<lb n="3513"/>
<lb n="3514"/><p><span>16.  30 acra 2 cheathramha (-acra) go troighthe cearnacha.</span></p>
<lb n="3515"/>
<lb n="3516"/><p><span>17.  10 ac. go slata c. 18. 50 sl.c. go h-órlaighe c.</span>
<lb n="3517"/><span>19.  217 ac.3 cr. go slata c.	20. 21 ac. go troighthe c.</span>
<lb n="3518"/><span>21.  30 ac.3 cr. 506 sl.c. 3 tr.c. 112 ór.c. go h-órlaighe c.</span></p>
<lb n="3519"/>
<lb n="3520"/><p><span>Athruigh go h-acraí, ceathramhna (ná bac péirsí c.),</span>
<lb n="3521"/><span>slata c.,7c. -</span></p>
<lb n="3522"/>
<lb n="3523"/><p><span>Tomhas Soitheach.</span></p>
<lb n="3524"/>
<lb n="3525"/><p><span>Athruigh -</span></p>
<lb n="3526"/>
<lb n="3527"/><p><span>28.  3 ceathramhna 1 buiseul 2 phic 3 chairt go piontaí.</span>
<lb n="3528"/><span>29.  13 cr. 2 bs. 2. pc. 1 galún go galúin.</span>
<lb n="3529"/><span>30.  5 cr. 6 bs. 6 gl. go galúin.</span>
<lb n="3530"/><span>31.  1 cr. 2 bs. 2 pc. 3 ct. go piontaí.</span>
<lb n="3531"/></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="3532"/><p><span>Athruigh go beathramhna, buiséil. 7c. -</span></p>
<lb n="3533"/>
<lb n="3534"/><p><span>Tomhas Faid (tuille).</span></p>
<lb n="3535"/>
<lb n="3536"/><p><span>(Somplaí 38-60 le deunamh tar éis eolus d’fhaghbhail ar</span>
<lb n="3537"/><span>chodacha.)</span></p>
<lb n="3538"/>
<lb n="3539"/><p><span>Athruigh -</span></p>
<lb n="3540"/>
<lb n="3541"/><p><span>Athruigh go mílte, stáide, péirsí, slata, 7c. -</span></p>
<lb n="3542"/>
<lb n="3543"/><p><span>Tomhas Cearnach (tuille).</span></p>
<lb n="3544"/>
<lb n="3545"/><p><span>Athruigh -</span></p>
<lb n="3546"/>
<lb n="3547"/><p><span>Athruigh go h-acraí, ceathramhna, péirsí, slata, 7c. -</span></p>
<lb n="3548"/>
<lb n="3549"/><p><span>Tomhas Ciúbach.</span></p>
<lb n="3550"/>
<lb n="3551"/><p><span>Athruigh -</span></p>
<lb n="3552"/>
<lb n="3553"/><p><span>61.  3 sl.cb. 23 tr.cb. 119 ór. cb. go h-órlaighe ciúbacha.</span></p>
<lb n="3554"/>
<lb n="3555"/><p><span>62.  14 sl.cb. 7 tr. cb. 470 ór. cb. go h-órlaighe cb.</span></p>
<lb n="3556"/>
<lb n="3557"/><p><span>63. Dé méid slat ciúbach in míle ciúbach?</span></p>
<lb n="3558"/>
<lb n="3559"/><p><span>64.  Athruigh 361662 ór. cb. go slata ciúbacha, 7c.</span></p>
<lb n="3560"/>
<lb n="3561"/><p><span>65.  Athruigh 70000000 sl. cb. go mílte ciúbacha.</span>
<lb n="3562"/></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="3563"/><p><span>Caibidil VIII.</span></p>
<lb n="3564"/>
<lb n="3565"/><p><span>Na Cheithre Riaghlacha: Airgead</span></p>
<lb n="3566"/>
<lb n="3567"/><p><span>Suimiú Airgid.</span></p>
<lb n="3568"/>
<lb n="3569"/><p><span>38.  Insan dá chaibidil seo (VIII. 7 IX) ar Shuimiú,</span>
<lb n="3570"/><span>Dealú, Meudú agus Roint Airgid, 7c. ní mór nach iad na</span>
<lb n="3571"/><span>riaghlacha ceudna atá ag obair agus atá foghlumtha</span>
<lb n="3572"/><span>cheana ag an scoláire (Caib. II.-V.).  Ní’l acht so sa</span>
<lb n="3573"/><span>deifir eatorra:  In áit comhaireamh ’na ndeicheanna, go</span>
<lb n="3574"/><span>gcomhairighmíd ar dtúis ’na gceathracha (ag deunamh</span>
<lb n="3575"/><span>pingní desna feoirlingí), annsan ’na ndó-dheuga (ag</span>
<lb n="3576"/><span>deunamh scillingí desna pingní), agus annsan ’na</span>
<lb n="3577"/><span>bhfichidí (ag deunamh púint desna scillingí).  Suimiú</span>
<lb n="3578"/><span>comhshuidhte, 7c., a thugtar ar Shuimiú, Dealú, 7c., airgid</span>
<lb n="3579"/><span>agus a leithéid.</span></p>
<lb n="3580"/>
<lb n="3581"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="3582"/>
<lb n="3583"/><p><span>1.  Dé méid feoirling i bpingin?  I leath-phinge?</span>
<lb n="3584"/><span>I scilling?</span></p>
<lb n="3585"/>
<lb n="3586"/><p><span>2.  Dé méid pingin i scilling?  Dé méid órlach i</span>
<lb n="3587"/><span>dtroigh?  Dé méid ní i ndosaoin?  Cad a thugair fá</span>
<lb n="3588"/><span>ndeara ’na dtaobh?</span></p>
<lb n="3589"/>
<lb n="3590"/><p><span>3.  An mór a bheadh ag garsún a mbeadh 5 leath-phinge</span>
<lb n="3591"/><span>agus 7 bpingne aige?</span></p>
<lb n="3592"/>
<lb n="3593"/><p><span>4.  Dé méid pingin a gheobhthá ar 16 feoirling agus</span>
<lb n="3594"/><span>12 fheoirling?</span></p>
<lb n="3595"/>
<lb n="3596"/><p><span>5.  Dé méid é 10d. agus 10 leath-phinge?</span></p>
<lb n="3597"/>
<lb n="3598"/><p><span>6.  Cuir le cheile:</span></p>
<lb n="3599"/>
<lb n="3600"/><p><span>7.  Faigh a n-iomlán so:</span></p>
<lb n="3601"/>
<lb n="3602"/><p><span>8.  Cadé an píosa geal a gheobhthaí orra so:</span></p>
<lb n="3603"/>
<lb n="3604"/><p><span>9.  Tá 9½ d. agam; faghaim scilling óm athair agus</span>
<lb n="3605"/><span>8½ d. óm mháthair.  Dé méid agam ’na dhiaidh san?</span>
<lb n="3606"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="3607"/><p><span>Somplaí XXXII.</span></p>
<lb n="3608"/>
<lb n="3609"/><p><span>Cuir le chéile:</span>
<lb n="3610"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="3611"/><p><span>Somplaí XXXIII.</span></p>
<lb n="3612"/>
<lb n="3613"/><p><span>1.  Sid iad na fiacha atá ag siopadóir ar bhean-tighe:</span>
<lb n="3614"/><span>6½ ar arán, 11d. ar shiúicre, 9½d. ar im, agus 8½ d. ar</span>
<lb n="3615"/><span>shubh.  Dé méid é an bille?</span></p>
<lb n="3616"/>
<lb n="3617"/><p><span>2.  Chuir garsún 9 scillinge i dtaisce, agus thug a</span>
<lb n="3618"/><span>mháthair 5d. dó in aghaidh gach scillinge bhí aige.  An mór</span>
<lb n="3619"/><span>bhí aige annsan?</span></p>
<lb n="3620"/>
<lb n="3621"/><p><span>3.  Cuir 1s. 9¾d. le n-a chéile cheithre h-uaire, agus</span>
<lb n="3622"/><span>dé méid a bheidh agat?</span></p>
<lb n="3623"/>
<lb n="3624"/><p><span>4.  Bhí 6s. 9d. ag Tadhg.  Fuair sé 1s. 7d. agus annsan</span>
<lb n="3625"/><span>dhá raol.  An mór bhí aige ar fad?</span></p>
<lb n="3626"/>
<lb n="3627"/><p><span>5.  Cheannuigh Nóra 5 leabhair ar 1s. 10½ d. an ceann.</span>
<lb n="3628"/><span>Cadé an costas bhí deunta aici?</span></p>
<lb n="3629"/>
<lb n="3630"/><p><span>6.  Chím im sparán 7 raol, leath-choróinn, agus 9 leath-</span>
<lb n="3631"/><span>phinge.  An mór agam ar fad?</span></p>
<lb n="3632"/>
<lb n="3633"/><p><span>7.  Seo mo chúntas i siopa lóin: Siúicre, 1s. 5½d.;</span>
<lb n="3634"/><span>im, 2s. 10d.; min-choirce, 9¼.; cúiríní, 7½d.  Faigh an</span>
<lb n="3635"/><span>t-iomlán.</span></p>
<lb n="3636"/>
<lb n="3637"/><p><span>8.  T’éis dam 2s. 10½d., 3s. 8¼ d., agus 5s. do chaitheamh,</span>
<lb n="3638"/><span>bhí 3s.5¼d. fágtha agam.  Dé méid bhí agam ar dtúis?</span></p>
<lb n="3639"/>
<lb n="3640"/><p><span>9.  Bhailigh bacach an mhála 3s. 9½d. gach lá ar feadh</span>
<lb n="3641"/><span>4 lá.  Dé méid airgid a bhí aige annsan?</span></p>
<lb n="3642"/>
<lb n="3643"/><p><span>10.  Cheannuigh mé hata ar 3s. 10d. agus caipín ar</span>
<lb n="3644"/><span>2s. 4½d., agus annsan bhí leath-shobhran fágtha agam.</span>
<lb n="3645"/><span>An mór a bhí agam ar dtúis?</span></p>
<lb n="3646"/>
<lb n="3647"/><p><span>11.  Tá na fiacha so ag búistéir orm:  Mairt-fheoil,</span>
<lb n="3648"/><span>2s. 7½d.; gríscíní, 1s. 9d.; blonog, 10½d.; caoir-fheoil,</span>
<lb n="3649"/><span>5s. 9d.; dé méid aige orm ar fad?</span></p>
<lb n="3650"/>
<lb n="3651"/><p><span>12.  Thug bean-uasal 7s. 6d. ar hata, 4s.11d. ar</span>
<lb n="3652"/><span>foscán-gréine agus d’fhág san dhá leath-choróinn aici</span>
<lb n="3653"/><span>Dé méid bhí aici ar dtúis?</span></p>
<lb n="3654"/>
<lb n="3655"/><p><span>Dealú Airgid.</span></p>
<lb n="3656"/>
<lb n="3657"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="3658"/>
<lb n="3659"/><p><span>1.  An mór a bheadh ag teacht chugham as scilling</span>
<lb n="3660"/><span>t’réis 7½d. do thabhairt ar leabhar?</span></p>
<lb n="3661"/>
<lb n="3662"/><p><span>2.  Cheannuigh garsún caipín ar 10½d.  Dé méid</span>
<lb n="3663"/><span>d’fhan aige as scilling?</span>
<lb n="3664"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="3665"/><p><span>3.  Bhí raol ag Tomás agus chaith sé 3¾d.  An mór</span>
<lb n="3666"/><span>d’fhág san aige?</span></p>
<lb n="3667"/>
<lb n="3668"/><p><span>4.  Dé méid a chuirfeá le 10½d. chum dhá scilling</span>
<lb n="3669"/><span>do dheunamh?</span></p>
<lb n="3670"/>
<lb n="3671"/><p><span>5.  Tugaim 9d. ar leabhar.  Dé méid atá ag teacht</span>
<lb n="3672"/><span>chugham as leath-choróinn?</span></p>
<lb n="3673"/>
<lb n="3674"/><p><span>6.  Chuir cléireach 5s. síos im choinne in áit 5d.  Dé</span>
<lb n="3675"/><span>méid a bhíodh ionam?</span></p>
<lb n="3676"/>
<lb n="3677"/><p><span>7.  Má chaithim dhá scilling agus 3 raolacha, an mór</span>
<lb n="3678"/><span>bheidh fágtha agam as choróinn?</span></p>
<lb n="3679"/>
<lb n="3680"/><p><span>8.  Dé méid i bhfochair 7¾d. a dheunfadh scilling?</span></p>
<lb n="3681"/>
<lb n="3682"/><p><span>9.  Dé méid agam as leath-shobhran t’réis bille le</span>
<lb n="3683"/><span>8s. 3d. do dhíol?</span></p>
<lb n="3684"/>
<lb n="3685"/><p><span>10.  Bíodh 3s. 6½d. agam’sa agus 2s.9d. agat-sa.</span>
<lb n="3686"/><span>Dé mhéid sa mbreis agam ort?</span></p>
<lb n="3687"/>
<lb n="3688"/><p><span>Somplaí XXXIV.</span>
<lb n="3689"/></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="3690"/><p><span>Déin Somp. 31-39 gan iad do chur fá n-a chéile.</span></p>
<lb n="3691"/>
<lb n="3692"/><p><span>31.  Dealuigh 1s.9½d. ó 3s.8d.</span></p>
<lb n="3693"/>
<lb n="3694"/><p><span>32.  Bain 9s. 8¾d. as 10s. 6d.</span></p>
<lb n="3695"/>
<lb n="3696"/><p><span>33.  As 12s. 1½d.  Bain 4s. 10¼d.</span></p>
<lb n="3697"/>
<lb n="3698"/><p><span>34.  Ó 14s. 2½d. dealuigh 6s. 3¾d.</span></p>
<lb n="3699"/>
<lb n="3700"/><p><span>35.  Faigh an deifir idir 8s.9½d. agus 5s. 10¾d.</span></p>
<lb n="3701"/>
<lb n="3702"/><p><span>36.  Dé méid sa mbreis ag 17s.9¼d. ar 12s.9¾d.?</span></p>
<lb n="3703"/>
<lb n="3704"/><p><span>37.  Dé méid fá bhun 15s.1½d. atá 10s.5¼d.?</span></p>
<lb n="3705"/>
<lb n="3706"/><p><span>38.  Dé méid sa deifir idir 14s.5¼d. agus 11s. 6½d.?</span></p>
<lb n="3707"/>
<lb n="3708"/><p><span>39.  Cad a chuirfeá le 5s. 6½d. chum 9s. do dheunamh?</span></p>
<lb n="3709"/>
<lb n="3710"/><p><span>Oibrigh -</span></p>
<lb n="3711"/>
<lb n="3712"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="3713"/>
<lb n="3714"/><p><span>1.  T’réis 7s.6d. do dhíolas leath-shobhran, dé méid</span>
<lb n="3715"/><span>agam?</span></p>
<lb n="3716"/>
<lb n="3717"/><p><span>2.  Cheannuigh scoláire liathróid iomána ar 3s.9d.</span>
<lb n="3718"/><span>An mór d’fhan aige as 5s.6d.?</span></p>
<lb n="3719"/>
<lb n="3720"/><p><span>3.  Thugas 4s.3d. ar hata.  Dé méid d’fhág san as trí</span>
<lb n="3721"/><span>leath-choróinn agam?</span></p>
<lb n="3722"/>
<lb n="3723"/><p><span>4.  Bhí 12s.6d. ag cailín ’na sparán.  Chaith sí é</span>
<lb n="3724"/><span>go léir go dtí 2s.9d. Dé méid é an caitheamh?</span></p>
<lb n="3725"/>
<lb n="3726"/><p><span>5.  Tá coróinn is raol ag Tadhg agus dá leath-choróinn</span>
<lb n="3727"/><span>i bhfochair píosa-dhá-scilling ag Seán.  Dé méid ag Seán</span>
<lb n="3728"/><span>sa mbreis ar Thadhg?</span></p>
<lb n="3729"/>
<lb n="3730"/><p><span>6.  Dé méid atá 8s.8d. fá bhun 11s.5d.?</span></p>
<lb n="3731"/>
<lb n="3732"/><p><span>7.  Tá 15s.9d. fiacha orm agus ní’l agam acht 12s.10d.</span>
<lb n="3733"/><span>Dé méid nár mhór dam chum na fiacha do ghlanadh?</span></p>
<lb n="3734"/>
<lb n="3735"/><p><span>8.  Dé méid leath-phinge i leath-choróinn sa mbreis ar</span>
<lb n="3736"/><span>1s.8½d.?</span></p>
<lb n="3737"/>
<lb n="3738"/><p><span>9.  Má dhíoltar 13s.9d. as leath-shobhran agus dhá</span>
<lb n="3739"/><span>leath-choróinn, dé méid atá fágtha?</span></p>
<lb n="3740"/>
<lb n="3741"/><p><span>10.  Bhí 15s. ag siopadóir orm agus dhíolas trí leath-</span>
<lb n="3742"/><span>choróinn de leis.  Dé méid aige orm fós?</span>
<lb n="3743"/></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="3744"/><p><span>Somplaí XXXV.</span></p>
<lb n="3745"/>
<lb n="3746"/><p><span>1.  Dé méid agam as shobhran, t’réis peidhre bróg do</span>
<lb n="3747"/><span>cheannach ar 9s.9d. agus caipín ar 2s.6d.?</span></p>
<lb n="3748"/>
<lb n="3749"/><p><span>2.  Teastuigheann uaim ball euduigh do cheannach ar</span>
<lb n="3750"/><span>15r.8d., acht ní’l agam acht 13s.9d.  Dé méid eile a</span>
<lb n="3751"/><span>dheunfadh mo ghnó?</span></p>
<lb n="3752"/>
<lb n="3753"/><p><span>3.  Dhíol bean bille le 8s.3½d. agus bille eile le</span>
<lb n="3754"/><span>3s.7½d. púnt a bhí aici, dé méid bhí ag teacht chúiche as?</span></p>
<lb n="3755"/>
<lb n="3756"/><p><span>4.  Tá 19s.6d. agam.  Má cheannuighim bórd ar</span>
<lb n="3757"/><span>13s.10d. agus cathaoir ar 4s.9d., dé méid a bheidh</span>
<lb n="3758"/><span>agam?</span></p>
<lb n="3759"/>
<lb n="3760"/><p><span>5.  Bain 11s.10½d. as iomlán 8s.6d. agus 10s.3¾d.</span></p>
<lb n="3761"/>
<lb n="3762"/><p><span>6.  Bheannuigh scoláire mála-scoile ar 4s.6d. agus</span>
<lb n="3763"/><span>leabhair ar 3s.9½d.  Dé méid d’fhan aige as cheithre leath-</span>
<lb n="3764"/><span>choróinn?</span></p>
<lb n="3765"/>
<lb n="3766"/><p><span>7.  Tá 6 leath-choróinn agam.  Má cheannuighim bríste</span>
<lb n="3767"/><span>ar 11s.11d. agus caipín ar an gcuid eile, dé méid</span>
<lb n="3768"/><span>a chosnuigheann an caipín orm?</span></p>
<lb n="3769"/>
<lb n="3770"/><p><span>8.  Bhí 16s. 0½d. fiacha ar dhuine agus mhaitheadh 10½d.</span>
<lb n="3771"/><span>dó.  Dé méid bhí air a dhíol?</span></p>
<lb n="3772"/>
<lb n="3773"/><p><span>9.  Dé méid a bhí siopadóir ionam, a bhain 9s.6½ díom</span>
<lb n="3774"/><span>in áit 6s.9½d.?</span></p>
<lb n="3775"/>
<lb n="3776"/><p><span>10.  Ocht scilinge deug agus tistiún a chosain bórd</span>
<lb n="3777"/><span>agus dhá cathaoir.  Má chosain na cathaoireacha 3s.4d.</span>
<lb n="3778"/><span>an ceann, dé méid é luach an bhúird?</span></p>
<lb n="3779"/>
<lb n="3780"/><p><span>11.  Dhíol bean feirmeora meascán ime ar 15s.4d.</span>
<lb n="3781"/><span>As an airgead san cheannuigh sí púnt té ar 2s.10d.</span>
<lb n="3782"/><span>agus cloch shiúicre ar 5s.10d.  Dé méid d’airgead an</span>
<lb n="3783"/><span>ime d’fhan aici?</span></p>
<lb n="3784"/>
<lb n="3785"/><p><span>12.  Tá leath-shobhran go dtí pingin ag Seán.  Coimeád-</span>
<lb n="3786"/><span>ann sé 3s.6d. dó fein agus tugann sé an chuid eile dá</span>
<lb n="3787"/><span>mháthair.  Dé méid a gheibheann sise?</span></p>
<lb n="3788"/>
<lb n="3789"/><p><span>Suimiú Airgid.</span></p>
<lb n="3790"/>
<lb n="3791"/><p><span>39.  Comhairle. - Cuirtear an cleachtadh a mholadh sa</span>
<lb n="3792"/><span>Suimiú Simplí i bhfeidhm sa Suimiú Comhshuidhte.</span>
<lb n="3793"/><span>Cleachtuightear Suimiú Dála 6d.+1s.+1s.6d.+</span>
<lb n="3794"/><span>2s.+7c.</span>
<lb n="3795"/></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="3796"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="3797"/>
<lb n="3798"/><p><span>1.  Tá coróinn airgid agam.  Má gheibhim 1s.7d.</span>
<lb n="3799"/><span>agus 2s.5d., dé méid a bheidh agam annsan?</span></p>
<lb n="3800"/>
<lb n="3801"/><p><span>2.  Chaith Nóra 3s.7d. agus 1s.8d.  Dé méid san?</span></p>
<lb n="3802"/>
<lb n="3803"/><p><span>3.  Tá 3s.9d. orm i siopa lóin, 10s. i siopa eudaigh,</span>
<lb n="3804"/><span>agus 12s.6d. i siopa leabhar.  Dé méid fiacha orm ar</span>
<lb n="3805"/><span>fad?</span></p>
<lb n="3806"/>
<lb n="3807"/><p><span>4.  Má chuirtear 7½d., 8¾d., agus 1s.5d. le chéile,</span>
<lb n="3808"/><span>cadé an t-iomlán?</span></p>
<lb n="3809"/>
<lb n="3810"/><p><span>5.  Tuilleann fear 5s.6d. sa ló.  Tuilleann mac</span>
<lb n="3811"/><span>leis 3s.9d. sa ló agus mac eile 2s.6d. Dé méid é</span>
<lb n="3812"/><span>tuilleamh lae an triúir?</span></p>
<lb n="3813"/>
<lb n="3814"/><p><span>6.  Suimigh 4½d., 9½d., agus 1s.9¾d.</span></p>
<lb n="3815"/>
<lb n="3816"/><p><span>7.  Cheannuigh duine uasal sicín ar 2s. 8½d., lacha</span>
<lb n="3817"/><span>ar 3s.3½d., agus gé ar 9s.6d.  Dé méid costais a</span>
<lb n="3818"/><span>dhein sé?</span></p>
<lb n="3819"/>
<lb n="3820"/><p><span>8.  Cuir le chéile corónn, píosa-dhá-scilling, scilling,</span>
<lb n="3821"/><span>agus raol.</span></p>
<lb n="3822"/>
<lb n="3823"/><p><span>9.  Tuilleann garsún 2s.8d. sa ló, agus tuilleann</span>
<lb n="3824"/><span>a athair 2s.4d. níos mó ná san.  Dé méid a thuillid</span>
<lb n="3825"/><span>eatorra?</span></p>
<lb n="3826"/>
<lb n="3827"/><p><span>10.  Cadé an t-iomlán atá ag 4s.7½d., 4s.4½d.,</span>
<lb n="3828"/><span>agus leath-choróinn?</span></p>
<lb n="3829"/>
<lb n="3830"/><p><span>Somplaí XXXVI.</span></p>
<lb n="3831"/>
<lb n="3832"/><p><span>Suimigh somplaí 1-8 ó bhun go barr agus ó chlé go deis.</span>
<lb n="3833"/><span>Annsan suimigh iomláin na gcolumhan agus iomláin na</span>
<lb n="3834"/><span>sreath, chum a theasbáint go bhfuil an suimiú deunta i</span>
<lb n="3835"/><span>gceart.</span>
<lb n="3836"/></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="3837"/><p><span>Dealú</span></p>
<lb n="3838"/>
<lb n="3839"/><p><span>40.  Comhairle. - 1.  Ní mór don scoláire bheith in iúl ar</span>
<lb n="3840"/><span>dealú do dheunamh gan an t-airgead beag do chur</span>
<lb n="3841"/><span>fá’n airgead mór.  Mar atá, £86 14s. 8d. do bhaint</span>
<lb n="3842"/><span>as £104 7s.11d. gan iad d’aith-scríobhadh.</span></p>
<lb n="3843"/>
<lb n="3844"/><p><span>2.  Más ag baint 4s.10d. as £10 do dhuine is</span>
<lb n="3845"/><span>fusaide an obair na £10 d’athrughadh go £9 19s.12d.</span>
<lb n="3846"/><span>’na aigne ar dtúis.</span></p>
<lb n="3847"/>
<lb n="3848"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="3849"/>
<lb n="3850"/><p><span>1.  Dé méid a bhainfeá as leath-choróinn chum 1s. 3¼d.</span>
<lb n="3851"/><span>do bheith fágtha?</span></p>
<lb n="3852"/>
<lb n="3853"/><p><span>2.  Dé méid a chuirfeá le 10¼d. chum dhá scilling do</span>
<lb n="3854"/><span>dheunamh?</span></p>
<lb n="3855"/>
<lb n="3856"/><p><span>3.  Dá gcaithinn 2s.4d. agus 1s.8½d. as choróinn, an</span>
<lb n="3857"/><span>mór a bheadh fágtha agam?</span></p>
<lb n="3858"/>
<lb n="3859"/><p><span>4.  De méid a bheadh agat as 3s.6d. tar éis 6¼d. do</span>
<lb n="3860"/><span>chaitheamh?</span></p>
<lb n="3861"/>
<lb n="3862"/><p><span>5.  Tá 3s.8½d. ag Peadar agus 9½d. níos lugha ag</span>
<lb n="3863"/><span>Liam.  Dé méid a theastuigheann ó Liam chum trí</span>
<lb n="3864"/><span>scillinge do bheith aige?</span></p>
<lb n="3865"/>
<lb n="3866"/><p><span>6.  Dhíol garsún liathróid ar 1s.9½d. agus ghaibh sé</span>
<lb n="3867"/><span>10½d. Dé méid a bhí aige annsan?</span>
<lb n="3868"/></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="3869"/><p><span>7.  Má bhaintear 5 leath-choróinn as phúnt, an mór</span>
<lb n="3870"/><span>a bheidh fágtha?</span></p>
<lb n="3871"/>
<lb n="3872"/><p><span>8.  Bíodh 3s.6d. agam sa agus 4s.4d. agat-sa.  Má</span>
<lb n="3873"/><span>thugaim 5d. duit, dé méid a bheidh ag ceachtar againn</span>
<lb n="3874"/><span>annsan?</span></p>
<lb n="3875"/>
<lb n="3876"/><p><span>9.  Dá mbeadh 1s.8½d. eile agam, gheobhainn earradh</span>
<lb n="3877"/><span>atá uaim ar 3s.6d. do cheannach.  An mór agam?</span></p>
<lb n="3878"/>
<lb n="3879"/><p><span>10.  De méid a bheadh fágtha t’’réis 6¾d. do bhaint as</span>
<lb n="3880"/><span>4s.6d.?</span></p>
<lb n="3881"/>
<lb n="3882"/><p><span>Somplaí XXXVII.</span></p>
<lb n="3883"/>
<lb n="3884"/><p><span>Oibrigh iad so gan iad d’aith-scríobhadh fá n-a chéile -</span>
<lb n="3885"/></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="3886"/><p><span>Suimiú agus Dealú le Chéile.</span></p>
<lb n="3887"/>
<lb n="3888"/><p><span>41.  Ag gabháil do chúntaisí airgid, rud an-acrach</span>
<lb n="3889"/><span>iseadh é, bheith in iúl ar an suimiú agus an dealú do</span>
<lb n="3890"/><span>dheunamh in aon iarracht amháin.</span></p>
<lb n="3891"/>
<lb n="3892"/><p><span>Smp. - Cuir le céile £81 15s.6d., £17 0s.3d., agus</span>
<lb n="3893"/><span>17s.6d., agus bain an t-iomlán as £193 4s.8d.</span></p>
<lb n="3894"/>
<lb n="3895"/><p><span>Somplaí XXXVIII.</span></p>
<lb n="3896"/>
<lb n="3897"/><p><span>Líontar isteach na línte atá in easnamh insna ceist-</span>
<lb n="3898"/><span>eanna so ar shuimiú airgid (smp.7-9).</span>
<lb n="3899"/></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="3900"/><p><span>Somplaí XXXIX.</span></p>
<lb n="3901"/>
<lb n="3902"/><p><span>1.  Dhíol ceannuightheoir bó ar £26 12s.6d. agus bheir</span>
<lb n="3903"/><span>sé £5 17s.6d. léi.  An mór a thug sé uirre?</span></p>
<lb n="3904"/>
<lb n="3905"/><p><span>2.  Tuilleann fear agus a mhac £20 eatorra.  Má</span>
<lb n="3906"/><span>thuilleann an mac £6 15s.6d., dé méid os a chionn san</span>
<lb n="3907"/><span>a thuilleann an t-athair?</span></p>
<lb n="3908"/>
<lb n="3909"/><p><span>3.  Cheannuigh duine-uasal dhá ghluaisteán ar £500.</span>
<lb n="3910"/><span>Má chosain an ceann ba dhaoire £275 10s., dé méid fá</span>
<lb n="3911"/><span>n-a bhun san a chosain an ceann eile?</span></p>
<lb n="3912"/>
<lb n="3913"/><p><span>4.  Chosain capall, cearr agus culaidh 60 giní.  Dob’</span>
<lb n="3914"/><span>fhiú £5 12s.6d. an chulaidh agus 34 ghiní an capall.  Cad</span>
<lb n="3915"/><span>a chosain an cearr?</span></p>
<lb n="3916"/>
<lb n="3917"/><p><span>5.  Cheannuigh feirmeoir bó ar £22 10s. agus capall</span>
<lb n="3918"/><span>ar £45.  Dhíol se an capall ar £49 10s. agus an bó ar £20</span>
<lb n="3919"/><span>fá n-a bhun san.  Dé méid a bheir sé seo?</span></p>
<lb n="3920"/>
<lb n="3921"/><p><span>6.  Cad a chaithfear a chur le £571 13s.9d. chum</span>
<lb n="3922"/><span>£1001 4s.11d. do dheunamh?</span></p>
<lb n="3923"/>
<lb n="3924"/><p><span>7.  Cad a bhainfead as £1875 4s.8d. chum £1114 16s.8d.</span>
<lb n="3925"/><span>do bheith fágtha agam?</span></p>
<lb n="3926"/>
<lb n="3927"/><p><span>8.  Bhí £5 ag fear ’na phóca; chaill sé 10s., thug sé uaidh</span>
<lb n="3928"/><span>25s. agus dhíol sé dhá bhille le £1 7s.8d. agus £1 11s. 4d.</span>
<lb n="3929"/><span>An mór atá fágtha aige?</span></p>
<lb n="3930"/>
<lb n="3931"/><p><span>9.  Dé méid sa mbreis ag £100 13s.5d. ar</span>
<lb n="3932"/><span>£48 17s.6d.?</span></p>
<lb n="3933"/>
<lb n="3934"/><p><span>Líon isteach na línte atá in easnamh insna cheithre</span>
<lb n="3935"/><span>ceisteanna so ar shuimiú.</span></p>
<lb n="3936"/>
<lb n="3937"/><p><span>14.  £15 7s.11d. an ceann is mó de dhá shuim airgid.</span>
<lb n="3938"/><span>Cadé an ceann is lugha más £20 a n-iomlán araon?</span></p>
<lb n="3939"/>
<lb n="3940"/><p><span>15.  £1801 4s.11d. an ceann is lugha de dhá shuim</span>
<lb n="3941"/><span>airgid.  Cadé an ceann is mó, más £740 18s.9d. an</span>
<lb n="3942"/><span>deifir atá eatorra?</span>
<lb n="3943"/></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="3944"/><p><span>16. Níor fhan agam as nóta deich bpúnt acht 9s. 7½d.</span>
<lb n="3945"/><span>Dé méid a chaith mé?</span></p>
<lb n="3946"/>
<lb n="3947"/><p><span>17.  Bhí £35 fiacha ar fhear.  Dhíol sé 18 nginí agus</span>
<lb n="3948"/><span>annsan £11 17s. 6½d.  Dé méid fiacha bhí air fós?</span></p>
<lb n="3949"/>
<lb n="3950"/><p><span>18.  Tuilleann fear, a bhean agus a mhac £4 12s.6d.</span>
<lb n="3951"/><span>eatorra sa tseachtamhain.  Ma thuilleann an fear dhá</span>
<lb n="3952"/><span>ghiní agus an bhean 10s., níos lugha ná é, dé méid a</span>
<lb n="3953"/><span>thuilleann an mac?</span></p>
<lb n="3954"/>
<lb n="3955"/><p><span>19.  Má bhaintear £34 16s.8¼d. fa dhó as £100, dé</span>
<lb n="3956"/><span>méid atá fágtha?</span></p>
<lb n="3957"/>
<lb n="3958"/><p><span>20.  Tá 10 nginí agam.  Badh mhaith liom fiacha</span>
<lb n="3959"/><span>£6 18s.9½d. agus £4 7s.11¼d. do dhíol.  Dé méid eile</span>
<lb n="3960"/><span>nár mhór dam?</span></p>
<lb n="3961"/>
<lb n="3962"/><p><span>21.  Bain 10s.10½d. as míle púnt.</span></p>
<lb n="3963"/>
<lb n="3964"/><p><span>22.  Chosain tonna prátaidhe £3 3s.6d.  Má dhíoltar</span>
<lb n="3965"/><span>a leath ar £1 18s.10d. agus an leath eile ar dhá ghiní,</span>
<lb n="3966"/><span>dé méid a bheirtear leo?</span></p>
<lb n="3967"/>
<lb n="3968"/><p><span>23. </span></p>
<lb n="3969"/>
<lb n="3970"/><p><span>24.  Dhíol feirmeoir muca ar £17 4s.8½d. agus ba</span>
<lb n="3971"/><span>ar £69 10s.  Chuir se an t-airgead sa mbanc, agus</span>
<lb n="3972"/><span>annsan bhí £100 aige ann.  Dé méid bhí ann roimhe sin</span>
<lb n="3973"/><span>aige?</span></p>
<lb n="3974"/>
<lb n="3975"/><p><span>25.  Bain iomlán £18 11s.4d., £23 17s.11d.,</span>
<lb n="3976"/><span>£81 6s.8d. as £300.</span></p>
<lb n="3977"/>
<lb n="3978"/><p><span>26.  Cadé an difir atá idir £469 18s.4d., agus an</span>
<lb n="3979"/><span>t-iomlán atá ag £17 4s.1d., £18 4s.10d., £19 19s.6d?</span></p>
<lb n="3980"/>
<lb n="3981"/><p><span>27.  Dé méid atá fágtha as £40 t’réis na fiacha so do</span>
<lb n="3982"/><span>dhíol: - £3 17s.6d., £10 18s.1d., £4 8s.5d., £19 19s.?</span></p>
<lb n="3983"/>
<lb n="3984"/><p><span>28.  Faigh an t-iarmhar i ndiaidh £63 11s.8d. -</span>
<lb n="3985"/><span>£17 16s.2d. - £1 11s.8d. - £14 19s.11d. - £7 6s.8d.</span></p>
<lb n="3986"/>
<lb n="3987"/><p><span>29. Faigh suim airgid a bheidh chomh mór le £93 4s.9d.</span>
<lb n="3988"/><span>+£17 6s.8d. - £23 11s.5d. - £16 4s.2d.</span></p>
<lb n="3989"/>
<lb n="3990"/><p><span>30.  Tá na fiacha so leanas ar fhear; agus tá na</span>
<lb n="3991"/><span>fiacha so aige ar dhaoine eile. Ciaca i bhfiacha nó a mhalairt</span>
<lb n="3992"/><span>dó, agus dé méid é?</span>
<lb n="3993"/></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="3994"/><p><span>31.  Cheannuigheadh tigh ar £750, chaitheadh £160 18s.4d.</span>
<lb n="3995"/><span>ar throscán dó, agus annsan dhíoladh idir thigh agus</span>
<lb n="3996"/><span>troscán ar £1000.  An mór a bheireadh leis?</span></p>
<lb n="3997"/>
<lb n="3998"/><p><span>32.  Cuir iomlán £27 3s.4d. agus £19 11s.5½d.</span>
<lb n="3999"/><span>leis an deifir atá eatorra?</span></p>
<lb n="4000"/>
<lb n="4001"/><p><span>33.  Bainim suim éigin airgid as £1001 19s.6d.agus</span>
<lb n="4002"/><span>atá £756 18s.7d.fágtha.  Dé méid a bhainim as?</span></p>
<lb n="4003"/>
<lb n="4004"/><p><span>34.  Cadé an tsuim airgid a mbainfear £9851 14s.7d.</span>
<lb n="4005"/><span>aiste, chum £867 4s.11d. d’fhaghbhail mar iarmhar?</span></p>
<lb n="4006"/>
<lb n="4007"/><p><span>35.  Sidé an faghbhail i siopa áirighthe ar feadh sé lá.  </span>
<lb n="4008"/><span>Sidé an caitheamh ar feadh na</span>
<lb n="4009"/><span>haimsire sin. De méid</span>
<lb n="4010"/><span>atá an faghbhail thar an gcaitheamh.</span></p>
<lb n="4011"/>
<lb n="4012"/><p><span>Meudú Airgid.</span></p>
<lb n="4013"/>
<lb n="4014"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="4015"/>
<lb n="4016"/><p><span>1.  Cad a chosnóchadh 8 sceana ar 9d. an ceann?</span></p>
<lb n="4017"/>
<lb n="4018"/><p><span>2.  An mór a thabharfá ar 6sl. téide ar 6½d. an tslat?</span></p>
<lb n="4019"/>
<lb n="4020"/><p><span>3.  Cad dob’fhiú 3 dosaoin ubh ar 1s.4d. an dosaoin?</span></p>
<lb n="4021"/>
<lb n="4022"/><p><span>4.  Cheannuigh siopadóir earraidhe ar 8½d. an ceann</span>
<lb n="4023"/><span>agus dhíol sé ar scilling an ceann iad.  Dé méid airgid</span>
<lb n="4024"/><span>a dhein sé as dosaoin díobh?</span></p>
<lb n="4025"/>
<lb n="4026"/><p><span>5.  Cad a chosnuigheann 6 pt. té ar 2s. 6d. an púnt?</span></p>
<lb n="4027"/>
<lb n="4028"/><p><span>6.  Dá gceannóchainn 5 dos. oráistí ar 7½d. an dosaoin</span>
<lb n="4029"/><span>agus iad do dhíol ar phingin an ceann, dé méid a bheur-</span>
<lb n="4030"/><span>fainn leo?</span></p>
<lb n="4031"/>
<lb n="4032"/><p><span>7.  Tugtar leath-choróin an duine do mhórsheisear</span>
<lb n="4033"/><span>garsún as shobhran.  An mór atá fágtha?</span></p>
<lb n="4034"/>
<lb n="4035"/><p><span>8.  Dé méid a dhíolfadh as 3 leabhair ar 1s.9d. an</span>
<lb n="4036"/><span>ceann, agus an oiread ceudna leabhar ar 8d. an ceann?</span></p>
<lb n="4037"/>
<lb n="4038"/><p><span>9.  An mór a bheadh ag teacht chugham as leath-shobhran</span>
<lb n="4039"/><span>t’réis díol as 7 leathróidí ar 1s.4d. an ceann?</span></p>
<lb n="4040"/>
<lb n="4041"/><p><span>10.  Dé méid i bhfochair luach 3 pt.ime, ar 1s.6½d. an</span>
<lb n="4042"/><span>púnt, a dheunfadh coróinn?</span>
<lb n="4043"/></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="4044"/><p><span>Somplaí XL.</span></p>
<lb n="4045"/>
<lb n="4046"/><p><span>Somplaí XLI.</span></p>
<lb n="4047"/>
<lb n="4048"/><p><span>1.  Cheannuigh garsún leabhair ar 1s.6d. an ceann,</span>
<lb n="4049"/><span>agus 6 cinn ar 1s.4d. an ceann.  Dé méid é an costas?</span></p>
<lb n="4050"/>
<lb n="4051"/><p><span>2.  Ta 2s.4½d. ag Seán agus a chúig oiread san ag</span>
<lb n="4052"/><span>Tadhg.  Dé méid aca araon eatorra?</span></p>
<lb n="4053"/>
<lb n="4054"/><p><span>3.  Cheannuigheadh 3 sicíní ar 2s.6d. an ceann, agus</span>
<lb n="4055"/><span>4 cinn ar 2s.7½d. an ceann.  Díoladh iad go léir ar</span>
<lb n="4056"/><span>2s.9d. an ceann.  Dé méid a bheireadh leo?</span></p>
<lb n="4057"/>
<lb n="4058"/><p><span>4.  Dé méid fágtha agam as 9s.6d. t’réis 7 mbónaí do</span>
<lb n="4059"/><span>cheannach ar 6½d. an ceann, agus peidhre láimhní ar</span>
<lb n="4060"/><span>1s.11d.?</span></p>
<lb n="4061"/>
<lb n="4062"/><p><span>5.  Dosaoin slat euduigh ar 1s. 5½d. an tslat?</span></p>
<lb n="4063"/>
<lb n="4064"/><p><span>6.  Dé méid ar fad a chosnóchadh cos caoir-fheola, a</span>
<lb n="4065"/><span>mheadhfadh 7 bpt., ar 1s.3½d. an púnt, agus 4 pt. mairt-</span>
<lb n="4066"/><span>fheola ar 1s.4½d. an púnt?</span></p>
<lb n="4067"/>
<lb n="4068"/><p><span>7.  Dé méid airgid nár mhór dam chum díol as 8 n-unsa</span>
<lb n="4069"/><span>té ar 3½d. an t-unsa agus 5 pt. siúicre a 10½d. an</span>
<lb n="4070"/><span>púnt?</span></p>
<lb n="4071"/>
<lb n="4072"/><p><span>8.  Tuilleann garsún 2s.9d. sa ló, agus tá an</span>
<lb n="4073"/><span>méid sin fá dhó dá athair.  An mór a thuillfidís araon</span>
<lb n="4074"/><span>in 2 lá?</span>
<lb n="4075"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="4076"/><p><span>9.  Ciaca is daoire, 7 sicíní ar 2s.8½ d. an ceann,</span>
<lb n="4077"/><span>nó 8 lachain ar 2s.2½d. an ceann?  Dé méid í an bhreis?</span></p>
<lb n="4078"/>
<lb n="4079"/><p><span>10.  An mór a bheadh fágtha agat as chúig leath-choróinn</span>
<lb n="4080"/><span>t’réis 1s.4½d. an ceann do thabhairt ar 9 leabhair?</span></p>
<lb n="4081"/>
<lb n="4082"/><p><span>11.  Cheannuigh siopadóir 9 gcolbhair ar 1s.2d. an</span>
<lb n="4083"/><span>ceann agus 6 coiníní ar 1s.7½d. an ceann.  An mór a</span>
<lb n="4084"/><span>dhíol sé asta go léir?</span></p>
<lb n="4085"/>
<lb n="4086"/><p><span>12.  Dé méid a chosnóchadh 8 sl. eudaigh, ar 1s.6½d.</span>
<lb n="4087"/><span>an tslat, sa mbreis ar 4 pheidhre stocaí, ar 2s.4½d. an</span>
<lb n="4088"/><span>peidhre?</span></p>
<lb n="4089"/>
<lb n="4090"/><p><span>Roint Airgid.</span></p>
<lb n="4091"/>
<lb n="4092"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="4093"/>
<lb n="4094"/><p><span>1.  Dá rointí scilling ar thriúr, dé méid a gheobhadh</span>
<lb n="4095"/><span>gach duine?</span></p>
<lb n="4096"/>
<lb n="4097"/><p><span>2.  Thug Nóra 7½d. ar thrí leabhair-scríobhtha, dé méid</span>
<lb n="4098"/><span>an ceann san?</span></p>
<lb n="4099"/>
<lb n="4100"/><p><span>3.  Dé méid an púnt ar shiúicre, nuair a chosnuigheann</span>
<lb n="4101"/><span>cheithre púint 1s.10d.?</span></p>
<lb n="4102"/>
<lb n="4103"/><p><span>4.  Gheobhainn 2 pht. milseán ar 1s.10d. Dé méid a</span>
<lb n="4104"/><span>bheadh ar leath-phúnt?</span></p>
<lb n="4105"/>
<lb n="4106"/><p><span>5.  Raol ar 4 cinn d’uibhe, dé méid an ceann san?</span></p>
<lb n="4107"/>
<lb n="4108"/><p><span>6.  Dé méid an chloch ar phrátaí, nuair a gheobhthaí 4cl.</span>
<lb n="4109"/><span>ar leath-choróinn?</span></p>
<lb n="4110"/>
<lb n="4111"/><p><span>7.  Dé méid ar leath-dhosaoin ubhall, nuair atá 2s.7½d.</span>
<lb n="4112"/><span>ar thrí dosaoin díobh?</span></p>
<lb n="4113"/>
<lb n="4114"/><p><span>8.  Fuaradh coróinn ar 3 pt. ime, de méid an púnt</span>
<lb n="4115"/><span>san?</span></p>
<lb n="4116"/>
<lb n="4117"/><p><span>9.  Dá bhfuighbhtheá trian 7s.6d. agus an ceathramha</span>
<lb n="4118"/><span>cuid de 10s., dé méid a bheadh agat?</span></p>
<lb n="4119"/>
<lb n="4120"/><p><span>10.  Cad a chosnóchadh leath-phúnt té, agus 3 pt. de</span>
<lb n="4121"/><span>do chosaint 7 scillinge?</span></p>
<lb n="4122"/>
<lb n="4123"/><p><span>11.  Dé méid an t-unsa ar shíolta-aráin nuair a</span>
<lb n="4124"/><span>cheannóchadh scilling 8 n-unsa?</span></p>
<lb n="4125"/>
<lb n="4126"/><p><span>12.  Dá mbeadh a sheacht oiread airgid agam agus atá</span>
<lb n="4127"/><span>agam, bheadh 2s.0½d. agam.  An mór agam?</span>
<lb n="4128"/></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="4129"/><p><span>Somplaí XLII.</span></p>
<lb n="4130"/>
<lb n="4131"/><p><span>Rointear -</span></p>
<lb n="4132"/>
<lb n="4133"/><p><span>Somplaí XLIII.</span></p>
<lb n="4134"/>
<lb n="4135"/><p><span>1.  Dé méid a bheadh agam dá bhfaghainn an cúigmheadh</span>
<lb n="4136"/><span>cuid agus an séimheadh cuid de 12s.6d.?</span></p>
<lb n="4137"/>
<lb n="4138"/><p><span>2.  Dá gcosnóchadh 4pt. té 10s. 8d., dé méid a</span>
<lb n="4139"/><span>thabharfaí ar 3 pt.?</span></p>
<lb n="4140"/>
<lb n="4141"/><p><span>3.  Dhíol bean feirmeora 5 sicíní ar 14s.2d., agus 3</span>
<lb n="4142"/><span>lachain ar 5s.9d.  Dé méid an ceann ar na sicíní?  ar</span>
<lb n="4143"/><span>na lachain?</span></p>
<lb n="4144"/>
<lb n="4145"/><p><span>4.  Cúig slata eudaigh ar 19s.9½d., dé méid an tslat</span>
<lb n="4146"/><span>san?</span>
<lb n="4147"/></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="4148"/><p><span>5.  Bhí leath-choróinn ag teacht chugham as phúnt, t’réis</span>
<lb n="4149"/><span>5 ticéidí traenach do cheannach.  Dé méid an ceann iad?</span></p>
<lb n="4150"/>
<lb n="4151"/><p><span>6.  Dé méid d’fhanfadh agat as 12s.4½d. t’réis an</span>
<lb n="4152"/><span>naomhadh cuid de do chaitheamh?</span></p>
<lb n="4153"/>
<lb n="4154"/><p><span>7.  Chosain 9 bpt. ime agus púnt cáise 13s.6½d.  Má</span>
<lb n="4155"/><span>chosain an cháis 1s.2d., dé méid an púnt a bhí ar an im?</span></p>
<lb n="4156"/>
<lb n="4157"/><p><span>8.  Cheannuigheadh 12 pt. té ar 17s.6d. agus dhíoladh</span>
<lb n="4158"/><span>ar phúnt é.  Dé méid í an bhreith d’réir an phúint?</span></p>
<lb n="4159"/>
<lb n="4160"/><p><span>9.  Cadé an bhreis atá ag an naomhadh cuid de 19s.1½d.</span>
<lb n="4161"/><span>ar an ochtmhadh cuid de 15s.2d.?</span></p>
<lb n="4162"/>
<lb n="4163"/><p><span>10.  Rointear 19s.3d. go cothrom ar mhóirsheisear</span>
<lb n="4164"/><span>garsún agus cúigear gearrchaile.  Dé meid an duine</span>
<lb n="4165"/><span>a gheibhid?</span></p>
<lb n="4166"/>
<lb n="4167"/><p><span>11.  Má mheuduighim suim airgid fá 11, faghaim</span>
<lb n="4168"/><span>13s.0¾d.  Dé méid é?</span></p>
<lb n="4169"/>
<lb n="4170"/><p><span>12.  Dé méid dob’fhiú 4sl. eudaigh, agus 9 sl. de do</span>
<lb n="4171"/><span>chosaint 19s. 1½d.?</span></p>
<lb n="4172"/>
<lb n="4173"/><p><span>13.  Cheannuigh mé 5 cl. prátaí ar 4s.4½d. i siopa</span>
<lb n="4174"/><span>agus 7 gcl. ar 6s.8½d i siopa eile.  Ciaca ba shaoire</span>
<lb n="4175"/><span>d’réir na cloiche, agus dé méid sa deifir eatorra?</span></p>
<lb n="4176"/>
<lb n="4177"/><p><span>14.  Cuir an 1/7 de 11s.11½d. leos an 1/11 de 7s.1¼d.</span></p>
<lb n="4178"/>
<lb n="4179"/><p><span>15.  Thug mé trí leath-choróinn ar 5 phúint feola agus</span>
<lb n="4180"/><span>fuair mé 5d. thar n-ais.  Dé méid an púnt a chuireadh</span>
<lb n="4181"/><span>orm?</span></p>
<lb n="4182"/>
<lb n="4183"/><p><span>Meudú.</span></p>
<lb n="4184"/>
<lb n="4185"/><p><span>42.  Meudú le Cuideoga. - Má tá an meudthóir os</span>
<lb n="4186"/><span>cionn 12 agus gur féidir cuideoga do dheunamh de,</span>
<lb n="4187"/><span>déantar amhlaidh leis.</span></p>
<lb n="4188"/>
<lb n="4189"/><p><span>Nóta:  Badh mhar a chéile an toradh dá meuduightí</span>
<lb n="4190"/><span>ar dtúis fá 7 agus annsan fá 4.  Acht is fusaide</span>
<lb n="4191"/><span>an obair an 4 do bheith mar cheud-mheudthóir, mar</span>
<lb n="4192"/><span>cuireann san na feoirlingí as an tslighe.  Muna</span>
<lb n="4193"/><span>mbeadh feoirlingí san ionmheudú agus go mbeadh</span>
<lb n="4194"/><span>meudthóir dála 36 againn, b’iad na cuideoga</span>
<lb n="4195"/><span>a b’fhearr ná 12 ar dtúis (mar glantar as na</span>
<lb n="4196"/><span>pingní) agus annsan 3.</span>
<lb n="4197"/></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="4198"/><p><span>Nuair atá an meuduighteoir os cionn 12, agus nach</span>
<lb n="4199"/><span>fuiris cuideoga simplidhe do dheunamh de, a rogha den</span>
<lb n="4200"/><span>dá mhódh so don scoláire:</span></p>
<lb n="4201"/>
<lb n="4202"/><p><span>Míniú: Is ionann</span>
<lb n="4203"/><span>meudú fá 467 agus</span>
<lb n="4204"/><span>meudú fá 400, 60,</span>
<lb n="4205"/><span>agus 7 agus na trí</span>
<lb n="4206"/><span>toraidh do chur le</span>
<lb n="4207"/><span>chéile.</span></p>
<lb n="4208"/>
<lb n="4209"/><p><span>Nótaí ar Mheudú.</span></p>
<lb n="4210"/>
<lb n="4211"/><p><span>Is féidir an meudú do ghiorrú go minic, díreach mar</span>
<lb n="4212"/><span>atá deunta ag an scoláire cheana sa meudú coitchianta.</span>
<lb n="4213"/><span>Chum uimhir do mheudú fá 495, meuduightear ar dtúis</span>
<lb n="4214"/><span>fá 5, annsan fá 10, agus fá 10 arís .i. u.x500; annsan</span>
<lb n="4215"/><span>baintear an cheud thoradh as so .i. u.x500 - u.x5</span>
<lb n="4216"/><span>= u.x495.</span>
<lb n="4217"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="4218"/><p><span>Is fuiris meudú agus suimiú do dheunamh le chéile.</span>
<lb n="4219"/><span>Tugtar ceisteanna ar nós na sompla so a leanas</span>
<lb n="4220"/><span>le cleachtadh dosna scoláirí:</span></p>
<lb n="4221"/>
<lb n="4222"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="4223"/>
<lb n="4224"/><p><span>1.  Cad a chosnóchadh 8 bpt. té ar 2s.6d. an púnt?</span></p>
<lb n="4225"/>
<lb n="4226"/><p><span>2.  Dá mbeadh 10¾d. fá 10 agat, dé méid a bheadh agat?</span></p>
<lb n="4227"/>
<lb n="4228"/><p><span>3.  Dé méid a dhíolfadh as dosaoin caipín, ar 1s.8d.</span>
<lb n="4229"/><span>an ceann?</span></p>
<lb n="4230"/>
<lb n="4231"/><p><span>4.  Deich bpúint siúicre ar 1s.5½d. an púnt?</span></p>
<lb n="4232"/>
<lb n="4233"/><p><span>5.  Seacht bpúint cáise ar 11½d. an púnt?</span></p>
<lb n="4234"/>
<lb n="4235"/><p><span>6.  Cad is fiú 8 gcl. plúir ar 2s.8d. an púnt?</span></p>
<lb n="4236"/>
<lb n="4237"/><p><span>7.  An mór a thabharfad ar 9 gcl. prátaí ar 1s.7½d.</span>
<lb n="4238"/><span>a cloch?</span></p>
<lb n="4239"/>
<lb n="4240"/><p><span>8.  Dé méid airgid nár mhór chum 2s.6d. an duine do</span>
<lb n="4241"/><span>thabhairt d’aoinne-deug garsún?</span></p>
<lb n="4242"/>
<lb n="4243"/><p><span>9.  Dé méid airgid a cheannóchadh 6 pt. té ar 2s.8d.</span>
<lb n="4244"/><span>an púnt agus 4pt. siúicre ar 1s.6d. an púnt.</span></p>
<lb n="4245"/>
<lb n="4246"/><p><span>10.  An mór a bheadh fágtha agam as phúnt t’réis</span>
<lb n="4247"/><span>meascán ime 12-pht.  Meadhchain do cheannach ar 1s.5½d.</span>
<lb n="4248"/><span>an púnt.</span></p>
<lb n="4249"/>
<lb n="4250"/><p><span>Somplaí XLIV.</span></p>
<lb n="4251"/>
<lb n="4252"/><p><span>Meuduigh -</span>
<lb n="4253"/></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="4254"/><p><span>Meuduightear le cuideoga -</span></p>
<lb n="4255"/>
<lb n="4256"/><p><span>Meudú fada inso -</span></p>
<lb n="4257"/>
<lb n="4258"/><p><span>Somplaí XLV.</span></p>
<lb n="4259"/>
<lb n="4260"/><p><span>1.  Tuilleann fear £2 1s.7½d. sa tseachtmhain.  Dé</span>
<lb n="4261"/><span>méid a bhíonn tuillte aige i gcionn 4 scht.?</span></p>
<lb n="4262"/>
<lb n="4263"/><p><span>2.  Tuilleann an t-athair fá dhó níos mó ná an mac.</span>
<lb n="4264"/><span>Má thá £1 3s.9d. sa tseachtmhain don mac, dé méid a</span>
<lb n="4265"/><span>thuillfid araon in 5 scht.?</span></p>
<lb n="4266"/>
<lb n="4267"/><p><span>3.  Tá £6 7s.6d. an tonna ar phrátaí, agus £2 16s.8d.</span>
<lb n="4268"/><span>an tonna ar mheacain.  Dé méid a bheadh fágtha as £500</span>
<lb n="4269"/><span>ag an té a cheannóchadh 36 tonnaí de gach saghas?</span></p>
<lb n="4270"/>
<lb n="4271"/><p><span>4.  Dhíol feirmeoir 12 bhanbh ar £3 3s.6d. an ceann</span>
<lb n="4272"/><span>agus 36 caoirigh ar £4 17s.6d. an ceann.  Dé méid a</span>
<lb n="4273"/><span>fuair sé orra go léir?</span></p>
<lb n="4274"/>
<lb n="4275"/><p><span>5.  £22 10s. an cíos bliadhna atá ar ach tigh de ocht</span>
<lb n="4276"/><span>dtighthe.  Dé méid a bheidh dá mbarr ag an tighearna-</span>
<lb n="4277"/><span>talmhan, agus é do chailleamhaint £15 13s.9d. le</span>
<lb n="4278"/><span>deisiuchán orra?</span></p>
<lb n="4279"/>
<lb n="4280"/><p><span>6.  Cheannuigh siopadóir 5 bhoscaí té. a raibh 72 pht. in</span>
<lb n="4281"/><span>gach ceann aca, ar 1s.7½d. an púnt.  Dhíol sé é go léir</span>
<lb n="4282"/><span>ar 2s.4d. an púnt.  Dé méid bhí dá dtairbhe aige?</span></p>
<lb n="4283"/>
<lb n="4284"/><p><span>7.  Tá 7s. 1½d. sa ló do chearduidhe.  Dé méid a bheadh</span>
<lb n="4285"/><span>ag dul dó, i gcionn 9 scht. (seachtmhain = 6 lá oibre)?</span>
<lb n="4286"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="4287"/><p><span>8.  Cadé an tuarastal bliadhna (365 lá) ata ag fear</span>
<lb n="4288"/><span>a dhíoltar d’réir 4s.6d. sa ló?</span></p>
<lb n="4289"/>
<lb n="4290"/><p><span>9.  An mór a chosnóchadh 15 tonna guail ar £3 11s.6d.</span>
<lb n="4291"/><span>an tonna?</span></p>
<lb n="4292"/>
<lb n="4293"/><p><span>10.  Dé méid a bheadh fágtha as £100 t’réis díol as</span>
<lb n="4294"/><span>112pht. té ar 2s.6d. an púnt.  50pht. caifí ar 1s.6d.</span>
<lb n="4295"/><span>an pt., agus 100pt. ime ar 1s.5d. an pt.?</span></p>
<lb n="4296"/>
<lb n="4297"/><p><span>11.  Dé méid sa tseachtamhain a chaithtear ar thuarastail</span>
<lb n="4298"/><span>i muileann, má tá 25 feara ann ag faghbhail £1 15s.6d.</span>
<lb n="4299"/><span>an duine, agus 15 garsúin ag faghbhail £1 1s.6d. an</span>
<lb n="4300"/><span>duine?</span></p>
<lb n="4301"/>
<lb n="4302"/><p><span>12.  Ceannuightear 100 púnt té mar seo: - 20 pt. ar</span>
<lb n="4303"/><span>1s.2d. an pt., 40pt. ar 1s.6d. an pt., 30pt. ar 2s. an</span>
<lb n="4304"/><span>pt., agus an chuid eile ar 2s.6d.an pt.  Dé méid é an</span>
<lb n="4305"/><span>costas?</span></p>
<lb n="4306"/>
<lb n="4307"/><p><span>13.  Dhíol feirmeoir ar aonach 25 laoigh ar £3 6s. an</span>
<lb n="4308"/><span>ceann, 33 banbhaí ar £1 16s. an ceann, 80 caora ar £4 4s.</span>
<lb n="4309"/><span>an ceann, agus trí bramaigh ar £15 15s. an ceann.</span>
<lb n="4310"/><span>An mór a fuair sé orra go léir?</span></p>
<lb n="4311"/>
<lb n="4312"/><p><span>14.  Tá míle púnt ’na chíos bliadhna ag teacht isteach</span>
<lb n="4313"/><span>chum tighearna-talmhan, agus caitheann sé £760 18s. de.</span>
<lb n="4314"/><span>Dé méid i dtaisce aige i gcionn 13 mbliadhain?</span></p>
<lb n="4315"/>
<lb n="4316"/><p><span>15.  Tuilleann saor-chloch £5 5s. sa tseachtmhain;</span>
<lb n="4317"/><span>caitheann sé £2 2s., agus cuireann sé an chuid eile sa</span>
<lb n="4318"/><span>mbanc.  Dé méid tuillte, caithte agus sa mbanc aige</span>
<lb n="4319"/><span>i gcionn na bliadhna (.i. 52 shcht.)?</span></p>
<lb n="4320"/>
<lb n="4321"/><p><span>Roint Chomhshuidhte.</span></p>
<lb n="4322"/>
<lb n="4323"/><p><span>43.  Tá dhá thaobh ar an Roint Chomhshuidhte díreach mar</span>
<lb n="4324"/><span>atá ar an Roint Shimplidhe.</span></p>
<lb n="4325"/>
<lb n="4326"/><p><span>Cás I.  An oiread san coda cothroma do dheunamh</span>
<lb n="4327"/><span>de uimhir thagrach, nó uimhir thagrach do roint ar</span>
<lb n="4328"/><span>uimhir mhaol.</span></p>
<lb n="4329"/>
<lb n="4330"/><p><span>Cás II.  A lorg dé méid uair a gheobhthaí uimhir</span>
<lb n="4331"/><span>thagrach do bhaint as uimhir thagrach eile den chineul</span>
<lb n="4332"/><span>cheudna, nó uimhir thagrach do roint ar uimhir thagrach</span>
<lb n="4333"/><span>eile den chineul cheudna.</span>
<lb n="4334"/></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="4335"/><p><span>Cás I.</span></p>
<lb n="4336"/>
<lb n="4337"/><p><span>Smp. 1. - Roinn £12 9s.6d. ar 3.</span></p>
<lb n="4338"/>
<lb n="4339"/><p><span>Tá an freagra so-fheiscithe inso.</span></p>
<lb n="4340"/>
<lb n="4341"/><p><span>Smp. 2. - Roinn £9 3s. 10¾d. ar 7.</span></p>
<lb n="4342"/>
<lb n="4343"/><p><span>Smp. 3. - Roinn £20 4s. 8¼d. ar 11.</span></p>
<lb n="4344"/>
<lb n="4345"/><p><span>Sa cheist seo, chítear go bhfuil 10 bhfeoirlingí</span>
<lb n="4346"/><span>fágtha .i. 2½d.</span></p>
<lb n="4347"/>
<lb n="4348"/><p><span>Scríobhtar: líon, £1 16s. 9¼d.; fuighleach, 2½d.</span></p>
<lb n="4349"/>
<lb n="4350"/><p><span>Smp. 4. - Roinn £7361 18s. 4½d. ar 67, agus ar 100.</span></p>
<lb n="4351"/>
<lb n="4352"/><p><span>Chum ront ar 100 ní gádh</span>
<lb n="4353"/><span>acht an dá fhigiúir ar deis do</span>
<lb n="4354"/><span>scrios, agus siad na figiúirí,</span>
<lb n="4355"/><span>atá fágtha ar clé, an líon.</span>
<lb n="4356"/><span>Baintear feidhm as an módh</span>
<lb n="4357"/><span>gairid gach aon uair a bhíonn</span>
<lb n="4358"/><span>100,1000 7c., mar rointeoir.</span></p>
<lb n="4359"/>
<lb n="4360"/><p><span>Roint.</span></p>
<lb n="4361"/>
<lb n="4362"/><p><span>Ceisteanna Béil.</span></p>
<lb n="4363"/>
<lb n="4364"/><p><span>1.  Cadé an seachtmhadh cuid de 6s.5d?</span></p>
<lb n="4365"/>
<lb n="4366"/><p><span>2.  Cadé an naomhadh cuid de 8s.3d.?</span></p>
<lb n="4367"/>
<lb n="4368"/><p><span>3.  Cadé an cúigeadh cuid de 3s.10¼d.?</span></p>
<lb n="4369"/>
<lb n="4370"/><p><span>4.  Cadé an deichmheadh cuid de 9s.7d?</span>
<lb n="4371"/></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="4372"/><p><span>5.  Cadé an t-aonmhadh cuid deug de 9s.4¾d.?</span></p>
<lb n="4373"/>
<lb n="4374"/><p><span>6.  Cadé an dara cuid deug de 11s.6d.?</span></p>
<lb n="4375"/>
<lb n="4376"/><p><span>7.  Má fuaireadh 8 bpúint ime ar 15s., dé méid an</span>
<lb n="4377"/><span>púnt bhí air?</span></p>
<lb n="4378"/>
<lb n="4379"/><p><span>8.  Tuilleann 4 garsún agus triúr gearrchaile 2 ghiní.</span>
<lb n="4380"/><span>Dé méid a thuilleann gach aoinne aca?</span></p>
<lb n="4381"/>
<lb n="4382"/><p><span>9.  Chosain 3 pheidhre bróg £5.  Dé méid an peidhre san?</span></p>
<lb n="4383"/>
<lb n="4384"/><p><span>10.  Bhí £70 ag feirmeoir; cheannuigh sé 8 gcinn de</span>
<lb n="4385"/><span>laoigh agus bhí £5 fágtha aige.  De méid an ceann a bhí na</span>
<lb n="4386"/><span>laoigh air?</span></p>
<lb n="4387"/>
<lb n="4388"/><p><span>11.  Roinn £1 ar bheirt, agus bíodh scilling sa mbreis</span>
<lb n="4389"/><span>ag duine aca ar an duine eile.</span></p>
<lb n="4390"/>
<lb n="4391"/><p><span>12.  Tugadh 35s. ar bhórd agus 6 cathaoireacha.  Má</span>
<lb n="4392"/><span>chosain an bórd 10s., dé méid an ceann na cathaoireacha?</span></p>
<lb n="4393"/>
<lb n="4394"/><p><span>Somplaí XLVI.</span></p>
<lb n="4395"/>
<lb n="4396"/><p><span>Rointear (ní’l fuighleach in uimh. 1-4) -</span></p>
<lb n="4397"/>
<lb n="4398"/><p><span>Tabhair an fuighleach sa bhfuirm is simplidhe ionta so</span>
<lb n="4399"/><span>.i. más 7 bhfeoirlingí atá fághtha, scríobh 1¾d. -</span></p>
<lb n="4400"/>
<lb n="4401"/><p><span>Rointear, le cuideoga nuair is féidir é, agus tugtar</span>
<lb n="4402"/><span>an fuighleach, má bhíonn ann, sa bhfuirm is simplidhe -</span>
<lb n="4403"/></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="4404"/><p><span>Somplaí XLVII.</span></p>
<lb n="4405"/>
<lb n="4406"/><p><span>1.  Cheannuigh siopadóir 20 dosaoin ubh ar £1 3s.4d.</span>
<lb n="4407"/><span>Dé méid an dosaoin a chuirfidh sé orra chum coróinn</span>
<lb n="4408"/><span>do bhreith?</span></p>
<lb n="4409"/>
<lb n="4410"/><p><span>2.  Cheannuigheadh píosa eudaigh a raibh 35 slata ar faid</span>
<lb n="4411"/><span>ann ar £23 17s.6d. agus dhíoladh ar £30 6s.8d. é.</span>
<lb n="4412"/><span>Dé méid é an proifíd d’réir na slaite?</span></p>
<lb n="4413"/>
<lb n="4414"/><p><span>3.  Fuair captaoin agus fuireann 25 fear £1363 6s.8d.,</span>
<lb n="4415"/><span>ar ghabháil cuain dá luing.  £380 scair an chaptaoin.</span>
<lb n="4416"/><span>Dé méid a fuair gach fear den bhfuirinn?</span></p>
<lb n="4417"/>
<lb n="4418"/><p><span>4.  Chosain 7 mbaraille biotáile, a raibh 12 ghalún an</span>
<lb n="4419"/><span>ceann ionta £445 4s.  Dé méid an galún a bhí air?</span></p>
<lb n="4420"/>
<lb n="4421"/><p><span>5.  Rointear £202 13s.3½d. go cothrom ar 14 dhuine</span>
<lb n="4422"/><span>fear agus 13 dhuine ban.  Dé méid ag dul do gach aoinne</span>
<lb n="4423"/><span>aca?</span></p>
<lb n="4424"/>
<lb n="4425"/><p><span>6.  1.  Roinn £856 2s.4½d. ar 71.</span>
<lb n="4426"/><span>2.  Cadé an uimhir is lugha feoirling atá le baint</span>
<lb n="4427"/><span>as £856 2s.4½d., chum 71 do roint an iarmhair go</span>
<lb n="4428"/><span>cothrom?</span></p>
<lb n="4429"/>
<lb n="4430"/><p><span>3.  Cadé an tsuim is lugha airgid is gádh a chur le</span>
<lb n="4431"/><span>£856 2s.4½d., chum 71 do roint an iomláin go</span>
<lb n="4432"/><span>cothrom?</span></p>
<lb n="4433"/>
<lb n="4434"/><p><span>7.  Dá rointí £1861 13s.4d. go cothrom ar 100 duine,</span>
<lb n="4435"/><span>dé méid é scair gach duine dhe?</span></p>
<lb n="4436"/>
<lb n="4437"/><p><span>8.  Cadé an tsuim airgid (1) díreach os cionn £1000,</span>
<lb n="4438"/><span>(2) díreach fá bhun £1000, gur féidir 47 gcoda do dheunamh</span>
<lb n="4439"/><span>go glan de?</span></p>
<lb n="4440"/>
<lb n="4441"/><p><span>9.  Roinn £756 12s.7d. ar 43, agus tabhair an feoirling</span>
<lb n="4442"/><span>is giorra do cheart sa bhfreagra.</span></p>
<lb n="4443"/>
<lb n="4444"/><p><span>10.  Cheannuigh feirmeoir 5 ba agus 3 capaill ar £210.</span>
<lb n="4445"/><span>Chosain na capaill a dhá oiread leis na ba.  Dé méid an</span>
<lb n="4446"/><span>ceann na ba?</span>
<lb n="4447"/></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="4448"/><p><span>11. Roinneadh £186 19s.4d. ar 20 fear-oibre, agus</span>
<lb n="4449"/><span>bronnadh a raibh fágtha de phingní ar bhochtán.  Dé méid</span>
<lb n="4450"/><span>pingin a fuair sé?</span></p>
<lb n="4451"/>
<lb n="4452"/><p><span>12.  Cad is líon do £3305763 14s 8¼÷4001?</span></p>
<lb n="4453"/>
<lb n="4454"/><p><span>Cás II.</span></p>
<lb n="4455"/>
<lb n="4456"/><p><span>44.  Smp.1. - Dé méid uair atá £13 2s.6d. in</span>
<lb n="4457"/><span>£1640 12s.6d.?</span></p>
<lb n="4458"/>
<lb n="4459"/><p><span>Sé an fhreagra ceudna do gheobhthaí dá n-athruightí go</span>
<lb n="4460"/><span>leath-choróinneacha, go raolacha, nó go pingní gach suim</span>
<lb n="4461"/><span>airgid.  Athruightear go leath-choróinneacha iad mar is</span>
<lb n="4462"/><span>amhlaidh san is fusa an roint.  £13 2s.6d.=8x13+1</span>
<lb n="4463"/><span>=105 leath-choróinn, agus £1640 12s.6d.=13125 leath-</span>
<lb n="4464"/><span>choróinn.  Rointear 13125 ar 105.  Freag. 125.</span></p>
<lb n="4465"/>
<lb n="4466"/><p><span>Is éigin gach suim airgid d’athrú go feoirlingí inso.</span>
<lb n="4467"/><span>Seo slighe eile -</span></p>
<lb n="4468"/>
<lb n="4469"/><p><span>Gheobhaidh an scoláire cliste an dealú agus an meudú</span>
<lb n="4470"/><span>do dheunamh in aoineacht, gan an toradh do scríobhadh,</span>
<lb n="4471"/><span>agus is lughaide an mhoill san.</span>
<lb n="4472"/></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="4473"/><p><span>Somplaí XLVIII.</span></p>
<lb n="4474"/>
<lb n="4475"/><p><span>Dé méid uair a gheibhtear -</span></p>
<lb n="4476"/>
<lb n="4477"/><p><span>Faigh an líon agus an fuighleach sa bhfuirm is simplidhe</span>
<lb n="4478"/><span>nuair a rointear -</span></p>
<lb n="4479"/>
<lb n="4480"/><p><span>15.  Dé méid £17 16s.8d. le chéile a dheunfadh £107?</span></p>
<lb n="4481"/>
<lb n="4482"/><p><span>16.  Dé méid uair a gheobhthaí £40 0s.10d. do bhaint as</span>
<lb n="4483"/><span>£800 17s.?  Dé méid pingin fágtha?</span></p>
<lb n="4484"/>
<lb n="4485"/><p><span>17.  Bain £4 7s.6d. as £18 19s.2d.  As an bhfuighleach</span>
<lb n="4486"/><span>bain £4 7s.6d. arís, agus mar sin a mhinicigheacht agus a</span>
<lb n="4487"/><span>fheudfair.  Dé méid uair is féidir a bhaint as?  Cadé</span>
<lb n="4488"/><span>an fuighleach deiridh?  An mó uair atá an fuighleach</span>
<lb n="4489"/><span>deiridh so in £4 7s.6d.?</span></p>
<lb n="4490"/>
<lb n="4491"/><p><span>18.  Dé méid duine a gheobhadh £1 7s.as 27 nginí?</span></p>
<lb n="4492"/>
<lb n="4493"/><p><span>19.  De méid leath-choróinn in (1) 10 nginí, (2)</span>
<lb n="4494"/><span>£180 17s.6d.?</span></p>
<lb n="4495"/>
<lb n="4496"/><p><span>20.  Dé méid fear a bhfaghainn £1 3s.6d. an duine</span>
<lb n="4497"/><span>do thabhairt dóibh as £12 18s.6d.?</span></p>
<lb n="4498"/>
<lb n="4499"/><p><span>21.  Má chaitheann fear £1 6s.8d. sa tseachtmhain, dé</span>
<lb n="4500"/><span>méid seachtmhain a raghaidh £500 leis?</span></p>
<lb n="4501"/>
<lb n="4502"/><p><span>22.  Cadé an tsuim is mó airgid a gheobhthaí a bhaint</span>
<lb n="4503"/><span>69 n-uaire as £1000?</span>
<lb n="4504"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="4505"/><p><span>23.  Roinn £9652 6s. ar £100 10s.10¾d.</span></p>
<lb n="4506"/>
<lb n="4507"/><p><span>24.  Dhíol ceannuightheoir £1222 10s. ag an aonach as</span>
<lb n="4508"/><span>roint bó agus capall a cheannuigh sé.  Má thug sé £25 5s.</span>
<lb n="4509"/><span>an ceann ar na ba agus £40 15s. an ceann ar na capaill,</span>
<lb n="4510"/><span>agus gur choimhmhéad a chosnuigheadar, dé méid de gach</span>
<lb n="4511"/><span>saghas a bhí aige?</span></p>
<lb n="4512"/>
<lb n="4513"/><p><span>25.  An mó uair d’fheudfaí £74 5s.1¼d. do bhaint as</span>
<lb n="4514"/><span>£14776 15s.8¾d.?</span></p>
<lb n="4515"/>
<lb n="4516"/><p><span>Somplaí de Cheisteanna Airgid.</span></p>
<lb n="4517"/>
<lb n="4518"/><p><span>45. Smp. 1 - Tá £3 11s.6d. agam ’na leath-choróin-</span>
<lb n="4519"/><span>eacha, ’na phíosaí 2s., agus ’na scillingí, cothrom de gach</span>
<lb n="4520"/><span>saghas.  Dé méid píosa airgid ar fad agam?</span></p>
<lb n="4521"/>
<lb n="4522"/><p><span>Deintear carn ’na mbeidh gach píosa dhíobh .i. 2s.6d.</span>
<lb n="4523"/><span>+2s+1s.  Is ionann san agus 5s.6d., agus tá</span>
<lb n="4524"/><span>3 píosaí airgid agam in aghaidh gach cairn díobh so atá in</span>
<lb n="4525"/><span>£3 11s.6d.  Tugtar go raolacha iad.  £3 11s.6d. =</span>
<lb n="4526"/><span>143 raol; 5s.6d. = 11 raol.  Agus 143/11 = 13.</span>
<lb n="4527"/><span>Dá bhrigh sin, tá 39 bpíosaí airgid agam.  Fr.39.</span></p>
<lb n="4528"/>
<lb n="4529"/><p><span>Smp.2. - Tá £1 11s.3d. ag A agus B eatorra,</span>
<lb n="4530"/><span>£1 13s.6d. ag B agus C eatorra, agus £1 10s.7d.</span>
<lb n="4531"/><span>ag A agus C eatorra.  Dé méid ag gach duine aca?</span></p>
<lb n="4532"/>
<lb n="4533"/><p><span>Chum cuid A d’fhaghbhail, bain £1 13s.6d. as £2 7s.8d.</span>
<lb n="4534"/><span>.i. 14s.2d.</span></p>
<lb n="4535"/>
<lb n="4536"/><p><span>Agus chum cuid B d’fhaghbhail, bain £1 10s.7d. as</span>
<lb n="4537"/><span>£2 7s.8d. .i. 17s.1d.</span>
<lb n="4538"/></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="4539"/><p><span>Somplaí XLIX.</span></p>
<lb n="4540"/>
<lb n="4541"/><p><span>1.  Chosnuigheann 6 cathaoireacha agus bórd £6 13s.</span>
<lb n="4542"/><span>ar fad.  Má tá £3 10s. ar an mbórd leis féin, dé méid</span>
<lb n="4543"/><span>an ceann na cathaoireacha?</span></p>
<lb n="4544"/>
<lb n="4545"/><p><span>2.  Dé méid a bheadh agat as £10 t’réis díol asta so: -</span>
<lb n="4546"/><span>20 pt. té ar 2s.8d. an púnt, 3 dos.pt. siúicre ar 10d.</span>
<lb n="4547"/><span>an púnt, 14 pt. caifí ar 1s. 10d. an púnt, agus 25</span>
<lb n="4548"/><span>boscaí cócó ar 6d. an bosca?</span></p>
<lb n="4549"/>
<lb n="4550"/><p><span>3.  Tá an oiread ceudna scillingí, raolacha, agus</span>
<lb n="4551"/><span>pingní i mála airgid.  Ma tá £1 11s.8d. ar fad sa mála,</span>
<lb n="4552"/><span>dé méid píosa airgid de gach saghas ann?</span></p>
<lb n="4553"/>
<lb n="4554"/><p><span>4.  Tá sreath tighthe ag tighearna-talmhan agus 3s.6d.</span>
<lb n="4555"/><span>cíosa sa tseachtmhain aige ar gach tigh.  Má tá 25 tighthe</span>
<lb n="4556"/><span>ann, dé méid é a chíos bliadhna (.i. 52 scht.) asta go léir?</span></p>
<lb n="4557"/>
<lb n="4558"/><p><span>5.  Chosain carraeste agus peidhre capall £172 13s.</span>
<lb n="4559"/><span>Má chosain na capaill £48 16s.6d. an ceann, dé méid</span>
<lb n="4560"/><span>a chosain an carraeste?</span></p>
<lb n="4561"/>
<lb n="4562"/><p><span>6.  Cadé an tsuim airgid is giorra do £100, a gheobhthaí</span>
<lb n="4563"/><span>roint go cothrom, gan fuighleach, ar 27 nduine?</span></p>
<lb n="4564"/>
<lb n="4565"/><p><span>7.  Dé méid pingin is gádh a chur le £25 14s.3d. chum</span>
<lb n="4566"/><span>13 duine d’fhaghbhail £1 19s.7d. an duine as?</span></p>
<lb n="4567"/>
<lb n="4568"/><p><span>8.  Dé méid airgid a dhíolfadh a dtuarastail ar</span>
<lb n="4569"/><span>feadh 5 seachtmhain le 37 gcearduidhthe, agus £3 18s.6d.</span>
<lb n="4570"/><span>an duine sa tseachtmhain dóibh?</span></p>
<lb n="4571"/>
<lb n="4572"/><p><span>9.  Dé méid púnt té ar 3s.9d. an púnt a chosnóchadh</span>
<lb n="4573"/><span>an méid ceudna le 50 slat eudaigh ar £1 1s.6d. an</span>
<lb n="4574"/><span>tslat?</span></p>
<lb n="4575"/>
<lb n="4576"/><p><span>10.  Cheannuigh mé an oiread ceudna stampaí pingne</span>
<lb n="4577"/><span>agus stampaí leath-phinge ar £1 10s.  Dé méid stampa</span>
<lb n="4578"/><span>a cheannuigh mé ar fad?</span></p>
<lb n="4579"/>
<lb n="4580"/><p><span>11.  Bhí na fiacha so orm in 4 siopaí. An mór agam as</span>
<lb n="4581"/><span>£12 t’réis iad do ghlanadh?</span></p>
<lb n="4582"/>
<lb n="4583"/><p><span>12.  Roinneadh £8 1s.6d. ar an méid ceudna fear</span>
<lb n="4584"/><span>agus ban.  Fuair gach fear coróinn agus gach bean raol</span>
<lb n="4585"/><span>fá n-a bhun.  Dé méid duine bhí ann?</span>
<lb n="4586"/></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="4587"/><p><span>13.  Ta fear ag díol £50 sa mbliadhain cíosa as a thig;</span>
<lb n="4588"/><span>caitheann sé £8 sa tseachtmhain ar lón 7rl. don teaghlach;</span>
<lb n="4589"/><span>tá £12 10s. sraithe sa mbliadhain air; agus imthigheann</span>
<lb n="4590"/><span>£150 ar fó-chostaisí eile.  Dé méid a bhíonn fágtha aige</span>
<lb n="4591"/><span>as na £700 de teacht-isteach atá aige?  (bl.=52 scht.)</span></p>
<lb n="4592"/>
<lb n="4593"/><p><span>14.  Suimigh</span>
<lb n="4594"/><span>agus bain an t-iomlán as</span>
<lb n="4595"/><span>£1394 19s.1d.</span></p>
<lb n="4596"/>
<lb n="4597"/><p><span>15.  Faigh an deifir ’na feoirlingí atá idir £120 15s.10d.</span>
<lb n="4598"/><span>agus 12000 feoirling.</span></p>
<lb n="4599"/>
<lb n="4600"/><p><span>16.  Bhailigheadh £8 4s.3d. ’na leath-choróinneacha,</span>
<lb n="4601"/><span>píosaí dhá scilling, scillingí, raolacha, agus pingní,</span>
<lb n="4602"/><span>cothrom de gach saghas.  Dé méid píosa airgid bhí ann</span>
<lb n="4603"/><span>ar fad?</span></p>
<lb n="4604"/>
<lb n="4605"/><p><span>17.  Dé méid turus traenach a bheadh agam as</span>
<lb n="4606"/><span>£31 4s.2d., más 8s.11d. costas gach turuis?</span></p>
<lb n="4607"/>
<lb n="4608"/><p><span>18.  D’ullmhuigheadh fleadh i gcóir 250 duine.  Bhí</span>
<lb n="4609"/><span>12s.6d. an duine orra, acht cuireadh 5s. sa mbreis ar</span>
<lb n="4610"/><span>190 duine aca, a bhí ag ól fíona.  Dé méid airgid a dhíol</span>
<lb n="4611"/><span>as an bhfleidh?</span></p>
<lb n="4612"/>
<lb n="4613"/><p><span>19.  Cheannuigh siopadóír 78. lín-eudaigh ar 2s. 6½ d.</span>
<lb n="4614"/><span>an tslat, agus 50sl. baifití.  Má chosain sé go léir</span>
<lb n="4615"/><span>£11 6s.4½d. air, dé méid an tslat a thug sé ar an</span>
<lb n="4616"/><span>mbaifití?</span></p>
<lb n="4617"/>
<lb n="4618"/><p><span>20.  An mór a thabharfaí ar thonna (2240 pt.) cáise ar</span>
<lb n="4619"/><span>7d. an pt.?</span></p>
<lb n="4620"/>
<lb n="4621"/><p><span>21.  Tá £1 5s. ag Seán agus ag Tadhg eatorra, £1 3s.6d.</span>
<lb n="4622"/><span>ag Tadhg agus ag Liam eatorra, agus £1 2s.6d. ag Seán</span>
<lb n="4623"/><span>agus ag Liam eatorra.  Dé méid ag gach duine aca?</span></p>
<lb n="4624"/>
<lb n="4625"/><p><span>22.  Faigh suim airgid a mbeidh £27 3s.7d. ann 29</span>
<lb n="4626"/><span>n-uaire?</span></p>
<lb n="4627"/>
<lb n="4628"/><p><span>23.  Dé méid duine a gheobhadh £3 17s.8½d. an duine as</span>
<lb n="4629"/><span>£221 9s.4½d.?</span></p>
<lb n="4630"/>
<lb n="4631"/><p><span>24.  Má rointear £195 17s. go cothrom ar 82 dhuine,</span>
<lb n="4632"/><span>dé méid é scair gach duine?  Dé méid a bheidh fágtha?</span></p>
<lb n="4633"/>
<lb n="4634"/><p><span>25.  Cadé an tsuim airgid is giorra do £250 gur</span>
<lb n="4635"/><span>féidir 71 cuid do dheunamh go cothrom de?  Dé méid</span>
<lb n="4636"/><span>in gach cuid díobh?</span>
<lb n="4637"/></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="4638"/><p><span>26.  Roinneadh £25 15s. ar an oiread ceudna fear,</span>
<lb n="4639"/><span>ban, agus leanbh, 5s. do gach fear, 3s. do gach bean,</span>
<lb n="4640"/><span>agus 1s.6d. do gach leanbh.  Dé méid duine a fuair</span>
<lb n="4641"/><span>scair as?</span></p>
<lb n="4642"/>
<lb n="4643"/><p><span>27.  Má gheibhtear banbh ar £1 10s.6d. agus go ndíol-</span>
<lb n="4644"/><span>tar ar £2 1s.3d. é, an mór a bheurfaí le 250 banbh?</span></p>
<lb n="4645"/>
<lb n="4646"/><p><span>28.  Má rointear £53 12s. ar 25 fheara, 17 mná, agus</span>
<lb n="4647"/><span>12 garsún, agus 18s.6d. do thabhairt do gach bean, agus</span>
<lb n="4648"/><span>10s. do gach garsún, dé méid an duine a gheibheann</span>
<lb n="4649"/><span>na fir?</span></p>
<lb n="4650"/>
<lb n="4651"/><p><span>29.  Caitheann fear 15s.7d. sa ló agus bíonn £24 6d.8d.</span>
<lb n="4652"/><span>i dtaisce aige i gceann na bliadhna.  Cadé an tuarastal</span>
<lb n="4653"/><span>atá aige d’réir na bliadhna .i. 365 lá?</span></p>
<lb n="4654"/>
<lb n="4655"/><p><span>30.  An mór a bheadh fágtha as £90 t’réis na fiacha so</span>
<lb n="4656"/><span>do ghlanadh:</span></p>
<lb n="4657"/>
<lb n="4658"/><p><span>31.  Tá £63 14s.3d. eatorra ag beirt fear, agus tá</span>
<lb n="4659"/><span>a dhá oiread ag duine aca leis an duine eile.  Dé méid</span>
<lb n="4660"/><span>ag ceachtar aca?</span></p>
<lb n="4661"/>
<lb n="4662"/><p><span>32.  Cuirtear sclábhuidhe ag obair ar fead 36 ar 2s.6d.</span>
<lb n="4663"/><span>sa ló, acht gach aon tríomhadh lá ní oibrigheann sé acht ar</span>
<lb n="4664"/><span>feadh leath an lae.  Dé méid a bhí ag teacht chuige i gceann</span>
<lb n="4665"/><span>na h-aimsire?</span></p>
<lb n="4666"/>
<lb n="4667"/><p><span>33.  Dé méid púnt té ar 3s.2½d. an púnt a chaithfí</span>
<lb n="4668"/><span>mhalartú ar 92 sl. síoda ar 8s.0¼d. an tslat?</span></p>
<lb n="4669"/>
<lb n="4670"/><p><span>34.  Dé méid is gádh a bhaint as £8216 15s.8d. chum</span>
<lb n="4671"/><span>£7 6s.8d. do dhul isteach san iarmhar an oiread san uair</span>
<lb n="4672"/><span>slán?</span></p>
<lb n="4673"/>
<lb n="4674"/><p><span>35.  Tá £113 9s.10¼d. i mbosca, idir nótaí £5, nótaí</span>
<lb n="4675"/><span>£1, leath-shobhrain, leath-choróinneacha, scillingí agus</span>
<lb n="4676"/><span>feoirlingí, agus an uimhir cheudna de gach saghas ann.</span>
<lb n="4677"/><span>Cadé an uimhir seo?</span></p>
<lb n="4678"/>
<lb n="4679"/><p><span>36.  Dé méid uair a gheobhainn 14s.11¾d. do dhíol as</span>
<lb n="4680"/><span>£89 2s.6¼d.?</span></p>
<lb n="4681"/>
<lb n="4682"/><p><span>37.  Tá £10 19s. 9¼d. agam le roint go cothrom ar</span>
<lb n="4683"/><span>137 ngarsún.  An mór a bheidh ag dul do gach duine aca?</span></p>
<lb n="4684"/>
<lb n="4685"/><p><span>38.  Dé méid carn a gheobhainn a dheunamh de £13 1s.1d.</span>
<lb n="4686"/><span>airgid, agus leath-choróinn, píosa dhá scilling, raol agus</span>
<lb n="4687"/><span>feoirling do chur i ngach carn?</span>
<lb n="4688"/></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="4689"/><p><span>39.  Roinn £394 12s.6d. ar 15.</span></p>
<lb n="4690"/>
<lb n="4691"/><p><span>40.  Má eirigheann eudach 3s.4d. sa tslat, de méid</span>
<lb n="4692"/><span>sa mbreis a chaithfear a thabhairt ar 830 sl. de?  Dé</span>
<lb n="4693"/><span>méid slat de a gheobhthaí ar £173 6s.8d., má chosain</span>
<lb n="4694"/><span>260 sl. an méid sin airgid sar ar eirigh sé?</span></p>
<lb n="4695"/>
<lb n="4696"/><p><span>41.  Dé méid is gádh a chur le £7634 18s.6¾d. chum</span>
<lb n="4697"/><span>£9001 15s.5¼d. do dheunamh?</span></p>
<lb n="4698"/>
<lb n="4699"/><p><span>42.  I mbosca airgid t’réis bailiúcháin fuaireadh</span>
<lb n="4700"/><span>52 leath-phinge, 679 bpingne, 97 bpíosaí-trí-bpingin,</span>
<lb n="4701"/><span>78 raolacha, 39 scillinge, 21 píosa-dhá-scilling, agus</span>
<lb n="4702"/><span>17 leath-choróinn.  Dé méid a bhí ann ar fad?</span></p>
<lb n="4703"/>
<lb n="4704"/><p><span>43.  Dé méid uair a gheobhainn £237 6s.8d. do dhíol</span>
<lb n="4705"/><span>as £9256?</span></p>
<lb n="4706"/>
<lb n="4707"/><p><span>44.  Dé méid pingin nár mhór a mheudú fá 59 chum</span>
<lb n="4708"/><span>£8 19s.5d. do dheunamh?</span></p>
<lb n="4709"/>
<lb n="4710"/><p><span>45.  Nuair dob’fhiú 9½d. an franc, de méid díobh a</span>
<lb n="4711"/><span>gheobhthá ar £86 1s.10½d.?</span></p>
<lb n="4712"/>
<lb n="4713"/><p><span>46.  Tá £13 17s.6d. ag beirt eatorra, agus tá</span>
<lb n="4714"/><span>17s.6d. ag duine aca sa mbreis ar a chéile.  Dé méid</span>
<lb n="4715"/><span>ag gach duine aca?</span></p>
<lb n="4716"/>
<lb n="4717"/><p><span>47.  Dhíol siopadóir 420 pt.té ar 2s.6d. an púnt</span>
<lb n="4718"/><span>agus 200 pt.caifí, agus bhí £70 5s. aige as an dá earradh.</span>
<lb n="4719"/><span>Dé méid an púnt a bhí aige ar an gcaifí?</span></p>
<lb n="4720"/>
<lb n="4721"/><p><span>48.  D’fhág an t-athair £1991 13s.4d. chum é do roint go</span>
<lb n="4722"/><span>cothrom ar a mhór-sheisear mac agus a sheisear inghean.</span>
<lb n="4723"/><span>Dé méid é scair gach duine?  Dá bhfaghadh gach aon mhac</span>
<lb n="4724"/><span>a dhá oiread le gach inghin, cad dob’fhiú gach scair?</span></p>
<lb n="4725"/>
<lb n="4726"/><p><span>49.  Roinn £2 1s.8d. ar thriúr, A,B, agus C, agus</span>
<lb n="4727"/><span>tabhair leath-raol do B agus raol do C in aghaidh gach</span>
<lb n="4728"/><span>pingine a gheobhaidh A.</span></p>
<lb n="4729"/>
<lb n="4730"/><p><span>50.  Dhíol feirmeoir 30 caora le búistéir ar £135.</span>
<lb n="4731"/><span>Dhíol sé sin an chaoir-fheoil ar 1s.6d. an púnt agus bhí</span>
<lb n="4732"/><span>£45 proifíde aige asta.  Dé méid púnt meadhchain a bhí</span>
<lb n="4733"/><span>in gach caoirigh?</span>
<lb n="4734"/></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="4735"/><p><span>Caibidil IX.</span></p>
<lb n="4736"/>
<lb n="4737"/><p><span>Na Cheithre Riaghlacha: Meadhchain agus</span>
<lb n="4738"/><span>Tomhais.</span></p>
<lb n="4739"/>
<lb n="4740"/><p><span>Suimiú Comhshuidhte.</span></p>
<lb n="4741"/>
<lb n="4742"/><p><span>46.  Tá na ceisteanna ionta so ar aon dul le</span>
<lb n="4743"/><span>ceisteanna an airgid.  Tá snadhm bheag i dtomhas faid</span>
<lb n="4744"/><span>agus i dtomhas cearnach nuair a bhíonn péirsí ionta, agus</span>
<lb n="4745"/><span>is fearra dhon scoláire gan tabhairt fútha go mbeidh</span>
<lb n="4746"/><span>eolas maith aige ar chodacha.  Tá an comhartha roimh</span>
<lb n="4747"/><span>gach ceist a bhfuil snadhm inte.</span></p>
<lb n="4748"/>
<lb n="4749"/><p><span>Sompla 1. - Cuir le chéile</span></p>
<lb n="4750"/>
<lb n="4751"/><p><span>Nóta. - An scoláire ná fuil eolas ar chodacha aige, oibrigheadh</span>
<lb n="4752"/><span>sé mar seo:  110 sl.c.=440 ceathramha sl.c.; acht tá 121</span>
<lb n="4753"/><span>ceathramha sl.c. i bpéirse cearnach, agus 440 = 3x121+77.  Dá</span>
<lb n="4754"/><span>bhrigh sin, faghtar 3 pr.c. agus 11¼ sl.c. fágtha .i. 19¼sl.c.</span></p>
<lb n="4755"/>
<lb n="4756"/><p><span>Somplaí L.</span></p>
<lb n="4757"/>
<lb n="4758"/><p><span>Suimighear iad so, agus athruightear na freagraí go</span>
<lb n="4759"/><span>léir go dtí an ainm is aoirde dá bhfeudtar, acht amháin</span>
<lb n="4760"/><span>nuair adeirtear a mhalairt: -</span></p>
<lb n="4761"/>
<lb n="4762"/><p><span>Meadhchan Mór</span>
<lb n="4763"/>
<pb n="120"/></p>
<lb n="4764"/>
<lb n="4765"/><p><span>Meadhchan Troighe.</span>
<lb n="4766"/></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="4767"/><p><span>Tomhas Faid.</span></p>
<lb n="4768"/>
<lb n="4769"/><p><span>Tomhas Cearnach.</span></p>
<lb n="4770"/>
<lb n="4771"/><p><span>Tomhas Ciúbach.</span>
<lb n="4772"/></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="4773"/><p><span>Tomhas Soitheach.</span></p>
<lb n="4774"/>
<lb n="4775"/><p><span>Tomhas Ama.</span></p>
<lb n="4776"/>
<lb n="4777"/><p><span>Dealú.</span></p>
<lb n="4778"/>
<lb n="4779"/><p><span>47.  Smp. - Dealuigh 4 pr. 4 sl. 1 tr. 10 ór. ó 6 pr.</span>
<lb n="4780"/><span>2 s. 2 tr. 5 ór.</span></p>
<lb n="4781"/>
<lb n="4782"/><p><span>Deintear 1 tr.6 ór den leath-shlait ata sa cheud</span>
<lb n="4783"/><span>fhreagra (A), chum an freagra glan (B) d’fhághail.</span>
<lb n="4784"/></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="4785"/><p><span>Somplaí LI.</span></p>
<lb n="4786"/>
<lb n="4787"/><p><span>Meadhchan Mór.</span></p>
<lb n="4788"/>
<lb n="4789"/><p><span>Baintear</span></p>
<lb n="4790"/>
<lb n="4791"/><p><span>Meadhchan Troighe.</span></p>
<lb n="4792"/>
<lb n="4793"/><p><span>Tomas Faid.</span></p>
<lb n="4794"/>
<lb n="4795"/><p><span>Tomhas Cearnach.</span></p>
<lb n="4796"/>
<lb n="4797"/><p><span>Tomhas Ciúbach.</span></p>
<lb n="4798"/>
<lb n="4799"/><p><span>Tomhas Soitheach.</span>
<lb n="4800"/></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="4801"/><p><span>Tomhas Ama.</span></p>
<lb n="4802"/>
<lb n="4803"/><p><span>19.  50 nóimeat 50 secund as lá.</span></p>
<lb n="4804"/>
<lb n="4805"/><p><span>20.  40 lá 17 n-uaire 12 nóimeat as bliadhain bhisigh.</span></p>
<lb n="4806"/>
<lb n="4807"/><p><span>Meudú.</span></p>
<lb n="4808"/>
<lb n="4809"/><p><span>48.  Feuch leat an da mhódh chum airgead do mheudú.</span>
<lb n="4810"/><span>Má bhíonn an meudthóir an-mhór, sé an dara módh</span>
<lb n="4811"/><span>is oireamhnaigh.</span></p>
<lb n="4812"/>
<lb n="4813"/><p><span>Somplaí LII.</span></p>
<lb n="4814"/>
<lb n="4815"/><p><span>Meuduigh -</span></p>
<lb n="4816"/>
<lb n="4817"/><p><span>Roint.</span></p>
<lb n="4818"/>
<lb n="4819"/><p><span>Feuch leat na somplaí ar Roint an Airgid.</span></p>
<lb n="4820"/>
<lb n="4821"/><p><span>Somplaí LIII.</span></p>
<lb n="4822"/>
<lb n="4823"/><p><span>Rointear iad so, agus tugtar an fuighleach, má tá ann -</span>
<lb n="4824"/>
<pb n="125"/></p>
<lb n="4825"/>
<lb n="4826"/><p><span>10.  Dé méid uair is féidir 3 tn.4cd.1cr.17pt. do</span>
<lb n="4827"/><span>baint as 135tn.4cd.3cr.14pt.?</span></p>
<lb n="4828"/>
<lb n="4829"/><p><span>11.  Cadé an uimhir a meudóchthar 7 ml. 6 st. 22 pr.</span>
<lb n="4830"/><span>4sl. fúithe, chum 211 ml.1st.13pr.3sl.1tr.6ór.</span>
<lb n="4831"/><span>d’fhaghbhail?</span></p>
<lb n="4832"/>
<lb n="4833"/><p><span>12.  Má mheuduightear 13 uaire 32 nóim 15 sec. fá</span>
<lb n="4834"/><span>uimhir áirighthe, 2 shcht.1 lá 19 n-uaire 3 nóim. an freagra</span>
<lb n="4835"/><span>do gheibhtear.  Cadé an uimhir sin?</span></p>
<lb n="4836"/>
<lb n="4837"/><p><span>13.  Dé méid uair atá 10 us.10m.p. in 17 pt.6us.?</span></p>
<lb n="4838"/>
<lb n="4839"/><p><span>14.  Chuir feirmeoir 60 ac.3cr. talmhan ’na gharraidhthe</span>
<lb n="4840"/><span>reachtais chum roint sclábhuidhe, agus 1 ac.2cr.3pr.</span>
<lb n="4841"/><span>méid gach garraidhe díobh.  Dé méid garraidhe a bhí ann?</span></p>
<lb n="4842"/>
<lb n="4843"/><p><span>Somplaí LIV.</span></p>
<lb n="4844"/>
<lb n="4845"/><p><span>(Ceisteanna Eugsamhla).</span></p>
<lb n="4846"/>
<lb n="4847"/><p><span>1.  Nuair ná raibh acht 2½d. an púnt ar an siúicre,</span>
<lb n="4848"/><span>an mór a chosnuigheadh (1) ceud-meadhchain de. (2) tonna</span>
<lb n="4849"/><span>de?</span></p>
<lb n="4850"/>
<lb n="4851"/><p><span>2.  An mór a mheadhfadh 42 spiúnóg airgid, a bhfuil</span>
<lb n="4852"/><span>2 us.3 m.p.8 gr. an ceann ionta?</span></p>
<lb n="4853"/>
<lb n="4854"/><p><span>3.  Dé méid secund a bhí i mí na Feil’Brighde, 1903?</span></p>
<lb n="4855"/>
<lb n="4856"/><p><span>4.  (1) Cuir le chéile 20cd.2cr.14pt.5us.7cd.</span>
<lb n="4857"/><span>22pt.11us.,2cr.4us.,agus 4cd.1cr.4us. (2) Dé</span>
<lb n="4858"/><span>méid máilín-páipéir a raghadh an méid sin siúicre</span>
<lb n="4859"/><span>ionta, agus púnt go leith de do dhul in gach ceann díobh?</span></p>
<lb n="4860"/>
<lb n="4861"/><p><span>5.  Gluaiseann solus 186000 míle sa secund, agus</span>
<lb n="4862"/><span>tá an ghrian 93000000 míle ón domhan so.  Cadé an</span>
<lb n="4863"/><span>fhaid a bhaineann sé de sholus na gréine teacht chughainn?</span></p>
<lb n="4864"/>
<lb n="4865"/><p><span>6.  Dé méid uair a gheibhtear 8 ml.4st.17 pr. in</span>
<lb n="4866"/><span>359 ml. 1st.34pr.?</span></p>
<lb n="4867"/>
<lb n="4868"/><p><span>7.  Deich bpúint an meadhchan atá i ngalún uisce</span>
<lb n="4869"/><span>agus 1000 us. an meadhchan atá i dtroigh ciúbach d’uisce.</span>
<lb n="4870"/><span>Dé méid troigh ciúbach d’uisce a líonfadh coire, a raghad</span>
<lb n="4871"/><span>375 ghalúin ann?</span></p>
<lb n="4872"/>
<lb n="4873"/><p><span>8.  Dé méid nóimeat ó 7.30 a.m. Dé Máirt go dtí</span>
<lb n="4874"/><span>8.15 p.m. an Sathrann ’na dhiaidh?</span></p>
<lb n="4875"/>
<lb n="4876"/><p><span>9.  Dé méid sclábhuidhe a gheobhadh garrdha an duine as</span>
<lb n="4877"/><span>pháirc 5 n-acra, agus 16 pr.c. do bheith i ngach garrdha</span>
<lb n="4878"/><span>díobh?</span></p>
<lb n="4879"/>
<lb n="4880"/><p><span>10.  Roinn 219 lá 2 uair 35 nóim.11 sec.ar 4 lá</span>
<lb n="4881"/><span>3 uaire 13 nóim. 7 sec.</span></p>
<lb n="4882"/>
<lb n="4883"/><p><span>11.  Díoltar £14 6s. cíosa sa mbliadhain as thigh.  Dé</span>
<lb n="4884"/><span>méid san d’réir na seachtmhaine?</span></p>
<lb n="4885"/>
<lb n="4886"/><p><span>12.  Tá leath-phinge órlach ar a treasna.  Dé méid</span>
<lb n="4887"/><span>leath-phinge le h-ais a chéile ’na sreath díreach a shínfeadh</span>
<lb n="4888"/><span>feadh leath-mhíle slighe?</span></p>
<lb n="4889"/>
<lb n="4890"/><p><span>13.  Cadé an meadhchan iomlán atá in 1001 boiscín, a</span>
<lb n="4891"/><span>bhfuil 3 pt. 3 us. 3 dr. an ceann ionta?</span></p>
<lb n="4892"/>
<lb n="4893"/><p><span>14.  Dé méid uair a raghadh 6 tr.2 ór. isteach in 3 ml.</span>
<lb n="4894"/><span>970 sl. 2 thr. 10 ór.?  Dé méid casadh a dheunfadh roth</span>
<lb n="4895"/><span>trucaileach atá 6 tr. 2 ór. ar timcheall i gcúrsa 3 ml.</span>
<lb n="4896"/><span>970 sl. 2 thr. 10 ór.?</span></p>
<lb n="4897"/>
<lb n="4898"/><p><span>15.  Tá 185 pt. 4 us. in dhá mála, agus</span>
<lb n="4899"/><span>tá 16 pt. 8 us. meadhchain i gceann aca thar a chéile.</span>
<lb n="4900"/><span>Dé méid meadhchain atá i ngach mála aca?</span></p>
<lb n="4901"/>
<lb n="4902"/><p><span>16.  Díolann fear 6½ d. sa phúnt as a theacht-isteach.</span>
<lb n="4903"/><span>Dé méid a bhíonn fágtha aige as na £750 de theacht-isteach</span>
<lb n="4904"/><span>atá aige?</span></p>
<lb n="4905"/>
<lb n="4906"/><p><span>17.  Má thógaim 99 gcoiscéim sa nóimeat agus 30 ór.</span>
<lb n="4907"/><span>d’fhaid i ngach coiscéim aca, dé méid míle agus slat a</span>
<lb n="4908"/><span>shiubhlóchainn in uair a chluig?</span></p>
<lb n="4909"/>
<lb n="4910"/><p><span>18.  Líonadh baraille 54 ngalún de bheoir amach i</span>
<lb n="4911"/><span>mbuidéil phionta.  Má dheineadh diomailt ar 2 ghalún de,</span>
<lb n="4912"/><span>dé méid buideul a líonadh?</span></p>
<lb n="4913"/>
<lb n="4914"/><p><span>19.  Dé méid fáinne, a mbeadh 4 m.p. 15gr. an ceann</span>
<lb n="4915"/><span>ionta, a gheobhthaí dheunamh as chnopán óir ’na bhfuil 1 pt.</span>
<lb n="4916"/><span>4 us. 13 m.p. meadhchain?</span></p>
<lb n="4917"/>
<lb n="4918"/><p><span>20.  Cuireadh sa margadh le cearduidhe, 3d. fíneála</span>
<lb n="4919"/><span>bheith air gach aon uair a bheadh sé 10 nóim. deidheanach.</span></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="4920"/><p><span>Má d’imthigh giní go leith uaidh mar sin i gcaitheamh na</span>
<lb n="4921"/><span>bliadhna, dé méid uair a chluig oibre a chaill sé?</span></p>
<lb n="4922"/>
<lb n="4923"/><p><span>21.  An mór a chosnóchadh 3 cr. 10pt. tobac ar 8d. an</span>
<lb n="4924"/><span>t-unsa?</span></p>
<lb n="4925"/>
<lb n="4926"/><p><span>22.  Cheannuigh siopadóir 500 sl. eudaigh ar 3s.6¼d.</span>
<lb n="4927"/><span>an tslat agus bheir sé 1¾d. an tslat leis.  Dé méid</span>
<lb n="4928"/><span>airgid a fuair sé air go léir?  Dé méid a bheir sé leis?</span></p>
<lb n="4929"/>
<lb n="4930"/><p><span>23.  Buaileann clog aon bhuille amháin i gcionn gach</span>
<lb n="4931"/><span>uaire agus gach ceathramha uair.  Dé méid buille a</span>
<lb n="4932"/><span>bhuailfeadh sé i gcaitheamh 5 mbliadhain, agus dhá bhliadhain</span>
<lb n="4933"/><span>bhisigh orra?</span></p>
<lb n="4934"/>
<lb n="4935"/><p><span>24.  Rugadh garsún maidean lae Beultaine, 1901.</span>
<lb n="4936"/><span>Dé méid lá d’aois a bhí sé maidean lae Samhna, 1914?</span></p>
<lb n="4937"/>
<lb n="4938"/><p><span>25.  Dé méid casadh a dheunfadh roth-carraeiste, atá</span>
<lb n="4939"/><span>3 sl. 2 tr. 6 ór. ar timcheall, ag dul 7 ml. 3 st. 34 pr.</span>
<lb n="4940"/><span>4 sl. 1 tr.?</span></p>
<lb n="4941"/>
<lb n="4942"/><p><span>26.  Deineann roth 5000 casadh ar bhóthar ná teastuigh-</span>
<lb n="4943"/><span>eann uaidh acht 100 sl. chum 10 ml. slighe bheith ann.  Dé</span>
<lb n="4944"/><span>méid slat ar timcheall sa roth?</span></p>
<lb n="4945"/>
<lb n="4946"/><p><span>27.  Dé méid airgid nár mhór chum na fiacha so do</span>
<lb n="4947"/><span>ghlanadh? - 14 pt. muic-fheola ar 1s.9¾d. an púnt,</span>
<lb n="4948"/><span>10 pt. mairt-fheola ar 1s.5d. an púnt, 18 n-ae ar 3½ d.</span>
<lb n="4949"/><span>an ceann, 12 pt. gríscíní ar 10½d. an púnt?</span></p>
<lb n="4950"/>
<lb n="4951"/><p><span>28.  Dé méid sa mbreis a chosnóchaidh 10 dtonna</span>
<lb n="4952"/><span>guail t’réis é d’eirighe 1d. sa cheud-meadhchain?</span></p>
<lb n="4953"/>
<lb n="4954"/><p><span>29.  Meuduigh an deifir atá idir 12 cd.3cr.17pt.</span>
<lb n="4955"/><span>10 us. agus 5 cd. 2 cr, 23 pt.  11 us. fá 528.</span></p>
<lb n="4956"/>
<lb n="4957"/><p><span>30.  An mór a bheadh fágtha as £1000 de theacht-isteach,</span>
<lb n="4958"/><span>t’reis cáin 8d. sa phúnt do dhíol as?</span></p>
<lb n="4959"/>
<lb n="4960"/><p><span>31.  Raghadh 6 tn. 6cd. guail isteach i gcarra traenach.</span>
<lb n="4961"/><span>Dé méid carra nár mhór chum 189 tn. d’iomchar?</span></p>
<lb n="4962"/>
<lb n="4963"/><p><span>32.  Dé méid lá ó lá’l Brighde, 1910, go lá Nodlag,</span>
<lb n="4964"/><span>1911?  (ná comhairigh acht ceann de’n dá lá so).</span></p>
<lb n="4965"/>
<lb n="4966"/><p><span>33.  Mheadhuigh 53 boscaí oráistí 6 cr.7pt.9us.</span>
<lb n="4967"/><span>Cadé meadhchan gach bosca díobh, más comh-mheaidhte iad?</span></p>
<lb n="4968"/>
<lb n="4969"/><p><span>34.  Tá na rotha móra fá inneal traenach 16 tr.11 ór.</span>
<lb n="4970"/><span>ar timcheall agus na rotha beaga 7 tr.3 ór. ar timcheall.</span>
<lb n="4971"/><span>Dé méid casadh sa mbreis a bheidh deunta ag na rotha</span>
<lb n="4972"/><span>beaga thar na rotha móra t’réis turus 203 míle?</span>
<lb n="4973"/></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="4974"/><p><span>35.  Dé méid gráinne óir i gcupán a mheadhann</span>
<lb n="4975"/><span>11 us. 3 m.p.?</span></p>
<lb n="4976"/>
<lb n="4977"/><p><span>36.  Cheannuigheadh tonna siúicre ar £40, agus d’ath-</span>
<lb n="4978"/><span>táileadh ar 6s. an púnt é.  Dé méid a bheireadh leis?</span></p>
<lb n="4979"/>
<lb n="4980"/><p><span>37.  Más 5 m.p. 8 gr. an meadhchan atá i sobhran, cad</span>
<lb n="4981"/><span>is fiú 16 pt. 3 us. 4 m.p. de’n mianach ceudna?</span></p>
<lb n="4982"/>
<lb n="4983"/><p><span>38.  Má mheasctar 10 pt. té, ar 3s. an púnt le 6 pt.</span>
<lb n="4984"/><span>té, ar 2s.8d. an púnt, dé méid an púnt is fiú an</span>
<lb n="4985"/><span>meascadh?</span></p>
<lb n="4986"/>
<lb n="4987"/><p><span>39.  Tá cuaillí ’na seasamh 2 tr.6 ór. ón-a chéile feadh</span>
<lb n="4988"/><span>cúrsa ráis atá 350 sl. ar faid.  Má tá cuaille ag gach</span>
<lb n="4989"/><span>ceann de’n gcúrsa, dé méid cuaille ann ar fad?</span></p>
<lb n="4990"/>
<lb n="4991"/><p><span>40.  Athruigh 120 pt. meadhchain mór go dtí púint</span>
<lb n="4992"/><span>agus unsaí Meadhchain Troighe?</span></p>
<lb n="4993"/>
<lb n="4994"/><p><span>41.  Má líontar 3 chd. 2cr. siúicre isteach in máilíní</span>
<lb n="4995"/><span>’na raghadh 1 pt. 8 us., 2pt. 8 us., agus 3 pt., agus</span>
<lb n="4996"/><span>cothrom de gach saghas do líonadh, dé méid máilín ann</span>
<lb n="4997"/><span>ar fad?</span></p>
<lb n="4998"/>
<lb n="4999"/><p><span>42.  Cheannuigheadh roint earradha ar 7s. 6d. an ceann.</span>
<lb n="5000"/><span>Dá bhfaghfaí leagaint 3d. an ceann ionta, badh lugha de</span>
<lb n="5001"/><span>15s. an costas.  Dé méid earradh a cheannuigheadh agus</span>
<lb n="5002"/><span>an mór a chosnuigheadar?</span></p>
<lb n="5003"/>
<lb n="5004"/><p><span>43.  Dé méid timcheall de chúrsa 352 sl. a bheidh ar</span>
<lb n="5005"/><span>rothadóir a dheunamh in rás 10 míle?</span></p>
<lb n="5006"/>
<lb n="5007"/><p><span>44.  Meadhann 6 carraí traenach maille len-a n-ualaighe</span>
<lb n="5008"/><span>36 tn. 6 chd. ar fad.  Más 1 tn. 5chd. 1 cr. meadhchan</span>
<lb n="5009"/><span>gach carra agus gur ionann ualach dóibh, cadé meadhchan</span>
<lb n="5010"/><span>gach ualaigh?</span></p>
<lb n="5011"/>
<lb n="5012"/><p><span>45.  An mór a dhíolfadh as 100000 stampa leath-phinge?</span></p>
<lb n="5013"/>
<lb n="5014"/><p><span>46.  Tá roth tosaigh carraeiste 8 tr. ar timcheall,</span>
<lb n="5015"/><span>agus an roth deiridh 11 tr.  Dé méid casadh sa mbreis</span>
<lb n="5016"/><span>a dheunfaidh ceann aca ar an gceann eile ar feadh 3 ml.</span>
<lb n="5017"/><span>bóthar?</span></p>
<lb n="5018"/>
<lb n="5019"/><p><span>47.  Mheasc óstaeir 10 gl. biotáille ar 11s. an galún,</span>
<lb n="5020"/><span>8 gl. ar 9s. agus 6 gl ar 9s.2d.  Dé méid an galún</span>
<lb n="5021"/><span>a chuir sé ar an meascadh, má bheir sé £1 19s. leis ar</span>
<lb n="5022"/><span>fad?</span></p>
<lb n="5023"/>
<lb n="5024"/><p><span>48.  Líonadh 100 mála arbhair isteach i gcarra; 6pt.</span>
<lb n="5025"/><span>11us. meadhchan gach mála agus 120 pt. meadhchan ualaigh</span></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="5026"/><p><span>gach mála.  Faigh troime an ualaigh ar fadh ’na thonnaí,</span>
<lb n="5027"/><span>ceudta, 7c.</span></p>
<lb n="5028"/>
<lb n="5029"/><p><span>49.  Dé méid ceud agus púnt a mheudóchthar fá 93</span>
<lb n="5030"/><span>chum an toradh ceudna do thabhairt le 4c. 17pt. ar n-a</span>
<lb n="5031"/><span>mheudú fá 91?</span></p>
<lb n="5032"/>
<lb n="5033"/><p><span>50.  Tháinig an 16adh lá de Shamhain, 1899, ar an Diar-</span>
<lb n="5034"/><span>daoin.  Cadé an lá de’n tseachtmhain ar thuit an 4adh lá</span>
<lb n="5035"/><span>de Mhárta air sa mbliadhain cheudna?</span></p>
<lb n="5036"/>
<lb n="5037"/><p><span>51.  Má ghluaiseann traen 60ml. sa uair, dé méid</span>
<lb n="5038"/><span>troigh a theigheann sí sa secund ar an imtheacht san?</span></p>
<lb n="5039"/>
<lb n="5040"/><p><span>52.  Cheannuigheadh 500 oráiste ar 25s.; dhíoladh 300</span>
<lb n="5041"/><span>díobh ar 10d. an dosaoin agus an chuid eile ar 6d. gach</span>
<lb n="5042"/><span>8 gcinn.  Dé méid a bheireadh leo?</span></p>
<lb n="5043"/>
<lb n="5044"/><p><span>53.  Bhí an méid ceudna púnta in dhá thraidín siúicre.</span>
<lb n="5045"/><span>Chosain an cheud traidín £2 3s.9d., sé sin, d’réir 1s.3d.</span>
<lb n="5046"/><span>an púnt, agus chosain an dara traidin £2.0s.10d.</span>
<lb n="5047"/><span>Dé méid púnt a bhí i ngach traidín, agus dé méid an púnt</span>
<lb n="5048"/><span>a bhí ar an dara ceann?</span></p>
<lb n="5049"/>
<lb n="5050"/><p><span>54.  An mó gardha a bheadh i bpáirc 2 ac.3cr.8pr.,</span>
<lb n="5051"/><span>dámbadh 4 sl.c. méid gach garrdha aca?</span></p>
<lb n="5052"/>
<lb n="5053"/><p><span>55.  Bhí díreach 30000 lá caithte ag sean-duine ar an</span>
<lb n="5054"/><span>saoghal nuair a fuair sé bás um eadarshuth lae’l Pádruig,</span>
<lb n="5055"/><span>1916. Cathoin a rugadh é?</span></p>
<lb n="5056"/>
<lb n="5057"/><p><span>56.  Bhí 3 pt. 6 us. fátha t’réis 5 cd.3cr.22pt.</span>
<lb n="5058"/><span>do thomas amach ’na bhearta cothroma, a raibh 7pt.2us.</span>
<lb n="5059"/><span>an ceann ionta.  Dé méid beart ann?</span></p>
<lb n="5060"/>
<lb n="5061"/><p><span>57.  Tá 185 pt. 4 us. meadhchan (móir) in dhá mhála</span>
<lb n="5062"/><span>guail le chéile, agus tá 16 pt. 8 us. sa mbreis i gceann</span>
<lb n="5063"/><span>aca thar a chéile.  Dé méid meadhchain i ngach mála aca?</span></p>
<lb n="5064"/>
<lb n="5065"/><p><span>58.  Thóg mé 10032 coiscéim ag siubhal 4 ml.6st.</span>
<lb n="5066"/><span>dam.  Cadé an fhaid a bhí i ngach coiscéim dá dtugas má</span>
<lb n="5067"/><span>ba chomh-fhaid dóibh?</span></p>
<lb n="5068"/>
<lb n="5069"/><p><span>59.  Dé méid a shábháiltear de chostas 150000 tr. cb.</span>
<lb n="5070"/><span>de ghas, má gheibhtear 3d. sa míle leagaint ann?</span></p>
<lb n="5071"/>
<lb n="5072"/><p><span>60.  Tá roth deiridh carraeiste 2 sl. 2 tr. 2 ór. ar</span>
<lb n="5073"/><span>timcheall.  Dé méid casadh a dheineann sí ag dul 27 ml.</span>
<lb n="5074"/><span>578 sl. 2 tr. 10 ór. slighe.  Má chasann an roth tosaigh</span>
<lb n="5075"/><span>fá dhó níos mire ioná í, dé méid slat, 7c. ar timcheall</span>
<lb n="5076"/><span>inte?</span>
<lb n="5077"/></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="5078"/><p><span>Cuid III.</span></p>
<lb n="5079"/>
<lb n="5080"/><p><span>Cuideoga agus Meuduidhthe.</span></p>
<lb n="5081"/>
<lb n="5082"/><p><span>Caibidil X.</span></p>
<lb n="5083"/>
<lb n="5084"/><p><span>Cuideoga agus Uimhreacha Dochta.</span></p>
<lb n="5085"/>
<lb n="5086"/><p><span>49.  Cuideog. - Má mheuduightear dhá uimhir nó</span>
<lb n="5087"/><span>breis sá n-a chéile an toradh thugtar ar an bhfreagra</span>
<lb n="5088"/><span>gheibhtear, agus Cuideoga den toradh iseadh na</span>
<lb n="5089"/><span>h-uimhreacha mheuduightear.</span></p>
<lb n="5090"/>
<lb n="5091"/><p><span>Mar atá, 6 an toradh ata ag 2x3, agus, dá</span>
<lb n="5092"/><span>bhrigh sin 2 agus 3 na cuideoga atá ag 6.</span></p>
<lb n="5093"/>
<lb n="5094"/><p><span>Comh-chuideog. - Nuair atá an uimhir cheudna mar</span>
<lb n="5095"/><span>chuideoig ag dhá uimhir eile nó breis, comh-chuideog desna</span>
<lb n="5096"/><span>h-uimhreacha san iseadh í.</span></p>
<lb n="5097"/>
<lb n="5098"/><p><span>Mar atá, comh-chuideog de 12 agus 27 iseadh 3.</span>
<lb n="5099"/><span>Sé is meuduidhe uimhreach ná uimhir a raghadh sí</span>
<lb n="5100"/><span>isteach inte go cothrom níos mó na aon uair amháin.</span></p>
<lb n="5101"/>
<lb n="5102"/><p><span>Mar atá, meuduidhe do 2 iseadh 12, mar teigheann</span>
<lb n="5103"/><span>2 isteach in 12 6 uaire.  Tá 12 ’na mheuduidhe ag</span>
<lb n="5104"/><span>3,4,6 leis.</span></p>
<lb n="5105"/>
<lb n="5106"/><p><span>Uimhreacha Leantacha .i. uimhreacha ná fuil de</span>
<lb n="5107"/><span>dheifir eatorra agus a chéile acht 1.</span></p>
<lb n="5108"/>
<lb n="5109"/><p><span>Mar atá, 15,16,17; nó 100,99,98.</span></p>
<lb n="5110"/>
<lb n="5111"/><p><span>Réidh-uimhreacha .i. uimhreacha a dteigheann 2 isteach</span>
<lb n="5112"/><span>ionta gan fuighleach.</span></p>
<lb n="5113"/>
<lb n="5114"/><p><span>Mar atá, 2,4,6,8,10.  Áirmhightear 0 imeasc</span>
<lb n="5115"/><span>na réidh-uimhreach.</span></p>
<lb n="5116"/>
<lb n="5117"/><p><span>Corr-uimhreacha .i. uimhreacha nach féidir a roint</span>
<lb n="5118"/><span>ar 2.</span></p>
<lb n="5119"/>
<lb n="5120"/><p><span>Mar atá, 1,3,5,7,9 …</span></p>
<lb n="5121"/>
<lb n="5122"/><p><span>Uimhreacha Dochta .i. uimhreacha ná fuil de chuideoga</span>
<lb n="5123"/><span>aca acht ia féin agus 1.</span></p>
<lb n="5124"/>
<lb n="5125"/><p><span>Mar atá, 1,2,3,5,7,11,13 …</span>
<lb n="5126"/></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="5127"/><p><span>Uimhreacha Deighilteacha .i. uimhreacha ná fuil</span>
<lb n="5128"/><span>docht.</span></p>
<lb n="5129"/>
<lb n="5130"/><p><span>Mar atá, 4,6,8,9,10,12, …</span></p>
<lb n="5131"/>
<lb n="5132"/><p><span>Tá uimhreacha docht le n-a chéile nuair ná fuil de chomh-</span>
<lb n="5133"/><span>chuideoig aca acht 1.</span></p>
<lb n="5134"/>
<lb n="5135"/><p><span>Mar atá, 15 agus 32.  Nuair atá uimhreacha</span>
<lb n="5136"/><span>docht le n-a chéile ní ionann san agus a rádh go</span>
<lb n="5137"/><span>gcaithfidh gach ceann aca bheith docht inte féin.</span></p>
<lb n="5138"/>
<lb n="5139"/><p><span>Sé thuigtear go coitchianta le “deighilt i gcuideoga”</span>
<lb n="5140"/><span>ná cuideoga docta do dheunamh den uimhir.  Ní’l acht</span>
<lb n="5141"/><span>aon tslighe amháin chuige sin.  Acht tá níos mó ná aon</span>
<lb n="5142"/><span>tslighe amháin chum cuideoga nach docht do dheunamh</span>
<lb n="5143"/><span>d’uimhir. e.g., 12 = 6x2, nó 4x3.</span></p>
<lb n="5144"/>
<lb n="5145"/><p><span>Riaghlacha Ionrointeachta.</span></p>
<lb n="5146"/>
<lb n="5147"/><p><span>50.  Ceapadh an scoláire fein na riaghlacha so as na</span>
<lb n="5148"/><span>ceisteanna a leanas.  Is mar sin is fearr a chuimhneochaidh</span>
<lb n="5149"/><span>sé orra.</span></p>
<lb n="5150"/>
<lb n="5151"/><p><span>1.  Roinn na h-uimhreacha 20, 32, 44, 158 ar 2.  An</span>
<lb n="5152"/><span>roinneann sé go cothrom iad?  Cadé an saghas uimhir</span>
<lb n="5153"/><span>í an figiúir atá i ndeireadh gach uimhreach?  Cadé an</span>
<lb n="5154"/><span>riaghail a bhainfeá as?</span></p>
<lb n="5155"/>
<lb n="5156"/><p><span>2.  Roinn 2352 ar 3.  An roinneann sé go cothrom</span>
<lb n="5157"/><span>é?  Feuch an roinnfeadh 3 suim figiúir na h-uimhreach</span>
<lb n="5158"/><span>go cothrom (.i. 2+3+5+2).  Bain an triail</span>
<lb n="5159"/><span>ceudna as 4785.  Cad is iontuighthe as?</span></p>
<lb n="5160"/>
<lb n="5161"/><p><span>3.  Roinn 4524 ar 3.  An roinneann sé go cothrom</span>
<lb n="5162"/><span>an uimhir a gheibhtear ón dá fhigiúir deiridh, leis?  Bain</span>
<lb n="5163"/><span>an triail ceudna as 5700.  Cadé an riaghail atá le baint</span>
<lb n="5164"/><span>as?</span></p>
<lb n="5165"/>
<lb n="5166"/><p><span>4.  Roinn 100, 215, 360 agus 1545 ar 5.  Tabhair fá</span>
<lb n="5167"/><span>ndeara an figiúir atá i ndeireadh gach uimhreach.  Cadé</span>
<lb n="5168"/><span>é?  Cad iad na h-uimhreacha atá ionrointe ar 5?</span></p>
<lb n="5169"/>
<lb n="5170"/><p><span>5.  Roinn 738 agus 2472 ar 2 agus ar 3.  an</span>
<lb n="5171"/><span>roinneann siad go cothrom iad?  Roinn na h-uimhreacha</span>
<lb n="5172"/><span>cheundna ar 6 (.i. 2x3).  Cionnus a bheadh fhios agat</span>
<lb n="5173"/><span>uimhir do bheith ionrointe ar 6?</span></p>
<lb n="5174"/>
<lb n="5175"/><p><span>6.  Feuch an raghadh 8 isteach go cothrom in 11000 agus</span></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="5176"/><p><span>34128.  Tabhair fá ndeara na trí figiúirí atá i ndeireadh</span>
<lb n="5177"/><span>na cheud uimhreach.  An bhfuil an chuid … 128 den dara</span>
<lb n="5178"/><span>uimhir ionrointe ar 8?  Riaghail?</span></p>
<lb n="5179"/>
<lb n="5180"/><p><span>7.  Roinn 548163 ar 9.  Roinn suim figiúir na</span>
<lb n="5181"/><span>huimhreach (.i. 5+4+8+1+6+3) ar 9.  An</span>
<lb n="5182"/><span>bhfuil fuighleach ann aon uair díobh?  Bain an triail</span>
<lb n="5183"/><span>cheudna as uimhreacha eile.  Riaghail?</span></p>
<lb n="5184"/>
<lb n="5185"/><p><span>8.  Nuair a rointear uimhir ar 10, sé an figiúir</span>
<lb n="5186"/><span>deireanach den uimhir an fuighleach i gcómhnuidhe.  Cadé</span>
<lb n="5187"/><span>an figiúir a bheadh i ndeireadh na h-uimhreach nuair ná</span>
<lb n="5188"/><span>beadh aon fuileach ann?  Cionnus d’aithneochthá uimhir</span>
<lb n="5189"/><span>a bheadh ionrointe ar 10?</span></p>
<lb n="5190"/>
<lb n="5191"/><p><span>9.  Roinn (1) 456786 agus (2) 46192817 ar 11.  An</span>
<lb n="5192"/><span>roinneann sé go cothrom iad?  Anois faigh an deifir atá</span>
<lb n="5193"/><span>idir suim na bhfigiúir sa réidh-shreath agus suim na</span>
<lb n="5194"/><span>bhfigiúir sa chorr-shreath, mar atá</span>
<lb n="5195"/><span>Cadé freagra (1)?  Nach meuduidhe de 11 freagra (2)?</span>
<lb n="5196"/><span>Déin righail as san.</span></p>
<lb n="5197"/>
<lb n="5198"/><p><span>10.  Cuir síos trí uimhreacha atá ionrointe ar 3 agus 4.</span>
<lb n="5199"/><span>Feuch a raghadh 12 isteach ionta.  Cionnus a bheadh fhios</span>
<lb n="5200"/><span>agat uimhir do bheith ionrointe ar 12?</span></p>
<lb n="5201"/>
<lb n="5202"/><p><span>Somplaí LV.</span></p>
<lb n="5203"/>
<lb n="5204"/><p><span>1.  Faigh na cuideoga dochta atá ag -</span></p>
<lb n="5205"/>
<lb n="5206"/><p><span>2.  Ciaca desna h-uimhreacha so a leanas is féidir a</span>
<lb n="5207"/><span>roint go cothrom?</span></p>
<lb n="5208"/>
<lb n="5209"/><p><span>3.  Cad iad na cuideaga a mbainfeá triail asta</span>
<lb n="5210"/><span>feuchaint a mb’fhéidir uimhir áirighthe do roint ar?</span>
<lb n="5211"/></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="5212"/><p><span>4.  Scríobh síos na huimhreacha atá orra so a leanas</span>
<lb n="5213"/><span>gur féidir a roint ar</span></p>
<lb n="5214"/>
<lb n="5215"/><p><span>5.  Scríobh síos an fuighleach t’réis na h-uimhreacha so</span>
<lb n="5216"/><span>a leanas do roint ar</span></p>
<lb n="5217"/>
<lb n="5218"/><p><span>6.  Scríobh síos an fuighleach t’réis na h-uimhreacha</span>
<lb n="5219"/><span>so a leanas do roint ar</span></p>
<lb n="5220"/>
<lb n="5221"/><p><span>Deighilt i gCuideoga.</span></p>
<lb n="5222"/>
<lb n="5223"/><p><span>51.  Gheobhaimíd na riaghlacha so thuas do chur ag</span>
<lb n="5224"/><span>obair anois ar an uimhir 133056.  Mar seo: -</span></p>
<lb n="5225"/>
<lb n="5226"/><p><span>Cuirtear na cuideoga síos d’réir úird a méide</span>
<lb n="5227"/><span>.i. ag tosnú leis an gceann is lugha.</span></p>
<lb n="5228"/>
<lb n="5229"/><p><span>Ní’l aon tslighe ghairid chum a dheunamh amach an féidir</span>
<lb n="5230"/><span>uimhir do roint go cothrom ar 7.</span></p>
<lb n="5231"/>
<lb n="5232"/><p><span>Ní féidir aon righail do dheunamh chum uimhir dhocht</span>
<lb n="5233"/><span>d’aithint, acht má gheibhtear fuighleach gach aon uair a</span>
<lb n="5234"/><span>rointear uimhir ar na h-uimhreacha dochta i ndiaidh a chéile,</span>
<lb n="5235"/><span>caithfidh an uimhir sin bheith docht.</span></p>
<lb n="5236"/>
<lb n="5237"/><p><span>Cuir i gcás go mbeadh an uimhir 401 fágtha t’réis na</span>
<lb n="5238"/><span>cuidoega so-fheiscthe go léir (.i. 2,3, 7c.) d’ídiú.  Annsan</span>
<lb n="5239"/><span>bhainfimís triail i ndiaidh a chéile as 7, 13, 17, 19, acht</span>
<lb n="5240"/><span>ní dheunfaidís an gnó.  B’fhollus dúinn ón bhfeagra</span>
<lb n="5241"/><span>gheobhaimís le 19 mar rointeoir (.i. 21+ ) gur uimhir</span>
<lb n="5242"/><span>dhocht í an uimhir.  Mar 23 an uimhir dhocht is giorra do 19,</span>
<lb n="5243"/><span>agus thabharfadh san uimhir is lugha ná 23 mar líon,</span></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="5244"/><p><span>agus, dá bhrigh sin, ní roinnfeadh 23 an uimhir 401;</span>
<lb n="5245"/><span>mar, dá roinnfeadh, dheunfadh an líon .i. an uimhir is</span>
<lb n="5246"/><span>lugha ná 23, an gnó roimhe sin.</span></p>
<lb n="5247"/>
<lb n="5248"/><p><span>Is fuiris na cuideoga atá ag uimhir d’fheiscint uair-</span>
<lb n="5249"/><span>eanta.</span></p>
<lb n="5250"/>
<lb n="5251"/><p><span>Uimhir na gCuideog. - Is fuiris a dheunamh amach</span>
<lb n="5252"/><span>dé méid cuideog ar fad ag uimhir.  Cuir i gcás an</span>
<lb n="5253"/><span>uimhir seo thuas -</span></p>
<lb n="5254"/>
<lb n="5255"/><p><span>agus aon uimhir a gheibhtear t’réis uimhir ó gach ceann</span>
<lb n="5256"/><span>desna cheithre línte do mheudú fá n-a chéile, e.g.,</span>
<lb n="5257"/><span>roinnfidh sí 133056.</span></p>
<lb n="5258"/>
<lb n="5259"/><p><span>Anois tá 7 n-uimhreacha sa cheud líne, agus 4 cinn sa</span>
<lb n="5260"/><span>dara líne.</span></p>
<lb n="5261"/>
<lb n="5262"/><p><span>Dá bhrigh sin, is féidir 7x4 peidhrí do dheunamh as an</span>
<lb n="5263"/><span>cheud dhá líne.</span></p>
<lb n="5264"/>
<lb n="5265"/><p><span>Sa tslighe cheudna is féidir 7x4x2x2 toraidh</span>
<lb n="5266"/><span>d’fhaghbhail as na cheithre línte .i. 112.</span></p>
<lb n="5267"/>
<lb n="5268"/><p><span>Dá bhrigh sin, tá 112 chuideog ar fad ann.  Áirmhightear</span>
<lb n="5269"/><span>1 agus an uimhir féin orra so.</span></p>
<lb n="5270"/>
<lb n="5271"/><p><span>Somplaí LVI.</span></p>
<lb n="5272"/>
<lb n="5273"/><p><span>Faigh na cuideoga dochta atá ag: -</span>
<lb n="5274"/></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="5275"/><p><span>Dé méid cuideog, gan 1 agus an uimhir féin d’áireamh,</span>
<lb n="5276"/><span>an roinnfidh? -</span></p>
<lb n="5277"/>
<lb n="5278"/><p><span>Faigh na h-uimhreacha dochta go léir atá idir -</span></p>
<lb n="5279"/>
<lb n="5280"/><p><span>Cearnóga agus Preumha Cearnacha.</span></p>
<lb n="5281"/>
<lb n="5282"/><p><span>52.  Má mheuduightear uimhir ar bith fúithe féin,</span>
<lb n="5283"/><span>cearnóg na h-uimreach a thugtar ar an toradh a</span>
<lb n="5284"/><span>gheibhtear, e.g. 5x5=25, dá bhrigh sin sé 25 cearnóg.</span></p>
<lb n="5285"/>
<lb n="5286"/><p><span>5.  Deirtear leis gurbé 5 preumh chearnach 25.</span></p>
<lb n="5287"/>
<lb n="5288"/><p><span>Somplaí - Sé 16 cearnóg 4.</span>
<lb n="5289"/><span>	Sé 121 cearnóg 11.</span>
<lb n="5290"/><span>	Sé 4 preumh chearnach 16.</span>
<lb n="5291"/><span>	Sé 11 preumh chearnach 121.</span></p>
<lb n="5292"/>
<lb n="5293"/><p><span>Chum cearnóg aon uimhir ar bith d’fhághail, ní’l le</span>
<lb n="5294"/><span>deunamh acht í mheudú fúithe fein.</span></p>
<lb n="5295"/>
<lb n="5296"/><p><span>Teasbáinfidh an sompla so a leanas cionnus is féidir</span>
<lb n="5297"/><span>teacht ar phreumh chearnach uimhir ar bith gur féidir a</span>
<lb n="5298"/><span>deighilt ’na cuideóga: -</span></p>
<lb n="5299"/>
<lb n="5300"/><p><span>Dá bhrigh sin, is ionann 11025 agus 3x5x7</span>
<lb n="5301"/><span>meuduighthe faoi féin.</span></p>
<lb n="5302"/>
<lb n="5303"/><p><span>Seo slighe ghairid chum an dá thoradh so do scríobhadh: -</span>
<lb n="5304"/></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="5305"/><p><span>Cleachtadh Béil. - 1.  Cadé an uimhir a mheudóchthaí fúithe</span>
<lb n="5306"/><span>féin chum gach uimhir díobh so a leanas do dheunamh: -</span></p>
<lb n="5307"/>
<lb n="5308"/><p><span>2.  Cearnuigh gach uimhir ó 20 go dtí 100.</span></p>
<lb n="5309"/>
<lb n="5310"/><p><span>Somplaí LVII.</span></p>
<lb n="5311"/>
<lb n="5312"/><p><span>1.  Fághtar, le cuideoga, an phreumh chearnach atá ag -</span></p>
<lb n="5313"/>
<lb n="5314"/><p><span>2.  Scíobhtar síos cearnóg gach uimhir ó 1 go dtí 10,</span>
<lb n="5315"/><span>agus cruthuightear as san nach féidir d’uimhir chearnach</span>
<lb n="5316"/><span>(.i. uimhir a gheibhtear de bharr uimhir eile do chearnú),</span>
<lb n="5317"/><span>2,3,7,8 do bheith mar figiúir deiridh aici.</span></p>
<lb n="5318"/>
<lb n="5319"/><p><span>3.  Faghtar dhá uimhir gur ionann a bpreumh chearnach</span>
<lb n="5320"/><span>agus iad féin.</span></p>
<lb n="5321"/>
<lb n="5322"/><p><span>4.  Faghtar preumh chearnach -</span></p>
<lb n="5323"/>
<lb n="5324"/><p><span>Cad atá le foghluim asta san?</span></p>
<lb n="5325"/>
<lb n="5326"/><p><span>5.  Cad a gheobhthar má mheuduightear preumh chearnach</span>
<lb n="5327"/><span>aon uimhir fá’n préimh sin féin?</span></p>
<lb n="5328"/>
<lb n="5329"/><p><span>Simplightear -</span></p>
<lb n="5330"/>
<lb n="5331"/><p><span>6.  Teasbáintear go bhfuil idir 6 agus 7.  Ar an</span>
<lb n="5332"/><span>gcuma gceudna faghtar dhá uimhir a mbeidh</span>
<lb n="5333"/><span>eatorra istigh.</span></p>
<lb n="5334"/>
<lb n="5335"/><p><span>7.  Tá 22 shlat i slabhra.  An mó slat chearnach i slabhra</span>
<lb n="5336"/><span>cearnach?</span></p>
<lb n="5337"/>
<lb n="5338"/><p><span>8.  Tá 100 cetiméadar i méadar.  An mó centiméadar</span>
<lb n="5339"/><span>cearnach i méadar cearnach?</span>
<lb n="5340"/></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="5341"/><p><span>Caibidil XI.</span></p>
<lb n="5342"/>
<lb n="5343"/><p><span>An Chomh-chuideog is Mó (C.C.M.)</span></p>
<lb n="5344"/>
<lb n="5345"/><p><span>53.  Sí an chomh-chuideog is mó (c.c.m.) athá ag</span>
<lb n="5346"/><span>dhá uimhir nó breis ná an uimhir is mó a roinnfidh ceachtar</span>
<lb n="5347"/><span>aca go cothrom.</span></p>
<lb n="5348"/>
<lb n="5349"/><p><span>Mar atá, comh-chuideog de 72 agus 120 iseadh 6,</span>
<lb n="5350"/><span>agus 12 leis, acht 24 an chomh-chuideog is mó.</span></p>
<lb n="5351"/>
<lb n="5352"/><p><span>Baintear feidhm as dhá mhódh chum an c.c.m. d’fhaghail.</span></p>
<lb n="5353"/>
<lb n="5354"/><p><span>Módh 1. - Nuair is féidir na h-uimhreacha do dheighilt</span>
<lb n="5355"/><span>’na gcuideoga dochta, is fuiris an c.c.m. do phiocadh</span>
<lb n="5356"/><span>amach asta: -</span></p>
<lb n="5357"/>
<lb n="5358"/><p><span>Smp. 1 - Faigh an c.c.m. athá ag 75, 135, 210.</span></p>
<lb n="5359"/>
<lb n="5360"/><p><span>Ní gádh thar ceann desna h-uimhreacha do dheighilt</span>
<lb n="5361"/><span>i gcuideoga uaireanta.  Dá n-iarrtaí orrainn an</span>
<lb n="5362"/><span>C.C.M. atá ag 10 agus 14 d’fhaghail amach ’nár n-aigne,</span>
<lb n="5363"/><span>dheunfaimís cuideoga ar dtúis de’n 10 .i. 2x5;</span>
<lb n="5364"/><span>roinnfeadh 2 an 14, acht ní roinnfeadh 5 é; dá bhrigh sin,</span>
<lb n="5365"/><span>2 an C.C.M.</span></p>
<lb n="5366"/>
<lb n="5367"/><p><span>Smp. 2 - Faigh an C.C.M. athá ag 90,162,306.</span></p>
<lb n="5368"/>
<lb n="5369"/><p><span>Baintear triail as 2,</span>
<lb n="5370"/><span>feuchaint an roinnfeadh sé iad go léir, annsan as 3,</span>
<lb n="5371"/><span>annsan as 3x3.  Is follus ná roinnfidh 5 iad.</span>
<lb n="5372"/><span>Roinnfidh an chuid eile iad go léir.  Dá bhrigh sin,</span>
<lb n="5373"/><span>2x3x3 .i. 18 an C.C.M.</span></p>
<lb n="5374"/>
<lb n="5375"/><p><span><pb n="138"/>.</span></p>
<lb n="5376"/>
<lb n="5377"/><p><span>Somplaí LVIII. - C.C.M. Módh 1.</span>
<lb n="5378"/><span>(Ar do bheul).</span></p>
<lb n="5379"/>
<lb n="5380"/><p><span>Faigh an C.C.M. atá ag -</span></p>
<lb n="5381"/>
<lb n="5382"/><p><span>(Ar pháipeur)</span></p>
<lb n="5383"/>
<lb n="5384"/><p><span>Dlighthe na gCuideog.</span></p>
<lb n="5385"/>
<lb n="5386"/><p><span>53.  I. - Faigh cuideoga aon uimhreach, abraim 14.</span>
<lb n="5387"/><span>Meuduigh 14 fá 5,7,8.  An bhfuil na cuideoga san i</span>
<lb n="5388"/><span>ngach toradh a gheibhtear?  An fíor san go coitchianta?</span>
<lb n="5389"/><span>Cuir síos an dlighe sin i bhfoclaibh.</span></p>
<lb n="5390"/>
<lb n="5391"/><p><span>II. - Tóg aon chomh-chuideog atá ag 30 agus 48.  Feuch</span>
<lb n="5392"/><span>an roinnfeadh sí 30+48.  Bain an triail cheudna as</span>
<lb n="5393"/><span>aon dá uimhir eile.  An fíor san i dtaobh gach peidhre</span>
<lb n="5394"/><span>uimhreach?  Cad atá fíor ’na dtaobh?</span></p>
<lb n="5395"/>
<lb n="5396"/><p><span>III. - “Cuideog de dheifir gach peidhre uimhreach iseadh</span>
<lb n="5397"/><span>gach comh-chuideog atá aca.”  Teasbáin le uimhreacha</span>
<lb n="5398"/><span>gur fíor san.</span></p>
<lb n="5399"/>
<lb n="5400"/><p><span>IV.  “Aon uimhir atá ’na comh-chuideoig de dhá uimhir</span>
<lb n="5401"/><span>eile, tá sí ’na cuideoig de shuim nó de dheifir gach</span>
<lb n="5402"/><span>meuduidhe de cheann aca agus gach meuduidhe de’n cheann</span></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="5403"/><p><span>eile.”  (Cuimhnigh go bhfaghadh neamhní (0) bheigh ’na mheuduidhe</span>
<lb n="5404"/><span>ag aon uimhr ar bith .i. go roinneann an uimhir go</span>
<lb n="5405"/><span>cothrom é.)</span></p>
<lb n="5406"/>
<lb n="5407"/><p><span>Cruthuigh fírinne an dlighe sin le dlighte I., II., III.;</span>
<lb n="5408"/><span>agus teasbáin le uimhreacha leis, gur fíor é.</span></p>
<lb n="5409"/>
<lb n="5410"/><p><span>V. - “Aon uimhir atá ’na comh-chuideoig de dhá uimhir</span>
<lb n="5411"/><span>eile, tá sí ’na cuideoig den bhfuighleach a gheibhtear t’réis</span>
<lb n="5412"/><span>an ceann is mó aca do roint ar an gceann is lugha.”</span></p>
<lb n="5413"/>
<lb n="5414"/><p><span>Cruthuigh le dlighte I. agus III., agus le uimhreacha,</span>
<lb n="5415"/><span>gur fíor san.</span></p>
<lb n="5416"/>
<lb n="5417"/><p><span>VI. - Faigh an C.C.M. atá ag 30 agus 48.  Cadé an</span>
<lb n="5418"/><span>fuighleach atá ann t’réis 48 do roint ar 30?  Cadé an</span>
<lb n="5419"/><span>C.C.M. atá ag an bhfuighleach so agus an uimhir is lugha</span>
<lb n="5420"/><span>den bpeidhre?  An mar a chéile é agus C.C.M. an dá</span>
<lb n="5421"/><span>uimhir féin?  Feuch an fíor san i dtaobh peidhre eile</span>
<lb n="5422"/><span>uimhreach.  Cuir an dlighe sin i bhfoclaibh.</span></p>
<lb n="5423"/>
<lb n="5424"/><p><span>C.C.M. - Módh II.</span></p>
<lb n="5425"/>
<lb n="5426"/><p><span>54.  Ní féidir feidhm do bhaint as Módh I. acht amháin le</span>
<lb n="5427"/><span>uimhreacha gur fuiris cuideoga dheunamh díobh.  Tá Módh</span>
<lb n="5428"/><span>II. ag braith ar dhlighe VI., sé sin, an C.C.M. atá ag dhá</span>
<lb n="5429"/><span>uimhir, sí an C.C.M. ceudna í ata ag an uimhir is lugha</span>
<lb n="5430"/><span>díobh agus an fuighleach a gheibhtear t’réis an ceann is</span>
<lb n="5431"/><span>mó do roint ar an gceann is lugha.</span></p>
<lb n="5432"/>
<lb n="5433"/><p><span>Teasbáintear 3 slighte inso chum an roint do dheunamh.</span>
<lb n="5434"/><span>Sé an cheud slighe is fearr don scoláire a úsáid ar</span>
<lb n="5435"/><span>dtúis, mar sé is fusa a thuisgint.  T’réis tamaill</span>
<lb n="5436"/><span>gheobhaidh sé an dara slighe nó an treas slighe (.i. an módh</span>
<lb n="5437"/><span>Iodáileach) do ghabháil chuige.</span></p>
<lb n="5438"/>
<lb n="5439"/><p><span>Smp. - Faigh an C.C.M. de 703 agus 817.</span>
<lb n="5440"/>
<pb n="140"/></p>
<lb n="5441"/>
<lb n="5442"/><p><span>C.C.M. Nótaí Eugsamhla.</span></p>
<lb n="5443"/>
<lb n="5444"/><p><span>55.  1.  Má bhíonn cuideog in aon cheann desna</span>
<lb n="5445"/><span>rointeoirí nó desna h-ionrointe, gur follus ná bain-</span>
<lb n="5446"/><span>eann sí leis an C.C.M., ní miste í chaitheamh as.</span></p>
<lb n="5447"/>
<lb n="5448"/><p><span>Sa sompla thuas gheobhtaí 57 d’úsáid</span>
<lb n="5449"/><span>mar dara rointeoir in áit 114.</span></p>
<lb n="5450"/>
<lb n="5451"/><p><span>2.  Badh chóir na comh-chuieoga so-fheiscithe go léir</span>
<lb n="5452"/><span>do chur amach as na h-uimhreacha sara dtosnóchthaí ar</span>
<lb n="5453"/><span>Módh II., agus iad do mheudú i ndeireadh fá’n C.C. a</span>
<lb n="5454"/><span>gheibhtear le Módh II.</span></p>
<lb n="5455"/>
<lb n="5456"/><p><span>Cuir i gcás go mbeadh na h-uimhreacha 3515 agus</span>
<lb n="5457"/><span>4085 againn.  Le iad do roint ar 5, faghaimíd</span>
<lb n="5458"/><span>703 agus 817.  19 an C.C.M. atá aca san; dá bhrigh</span>
<lb n="5459"/><span>sin 5x19 .i. 95 an C.C.M. de sna h-uimhreacha.</span></p>
<lb n="5460"/>
<lb n="5461"/><p><span>3.  Má ta an C.C.M. de thrí uimhreacha nó breis ag</span>
<lb n="5462"/><span>teastáil agus ná foghnóchadh Módh I., faghtar an C.C.M.</span>
<lb n="5463"/><span>de’n dá cheann is lugha aca d’réir Módh II.  Más féidir</span>
<lb n="5464"/><span>cuideoga do dheunamh den C.C.M. seo, gheobhthar casadh</span>
<lb n="5465"/><span>ar Módh I.  Muna féidir, cuirtear Módh II. i bhfeidhm ar</span>
<lb n="5466"/><span>an C.C.M. agus an cheud uimhir eile is lugha, agus mar</span>
<lb n="5467"/><span>sin de.</span></p>
<lb n="5468"/>
<lb n="5469"/><p><span>4.  Má tá an C.T.M. (.i. comh-thomhus is mó) de dhá</span>
<lb n="5470"/><span>uimhir thagracha ag teastáil, ní mór na h-uimhreacha</span>
<lb n="5471"/><span>d’athrú go dtí an chomh-ainm cheudna.</span></p>
<lb n="5472"/>
<lb n="5473"/><p><span>Smp. - Faghtar an C.T.M. de</span>
<lb n="5474"/><span>Athruightear gach suim airgid go</span>
<lb n="5475"/><span>pingní .i.</span>
<lb n="5476"/><span>dá bhrigh sin, an</span>
<lb n="5477"/><span>C.T.M. desna suimeanna a tugadh.</span>
<lb n="5478"/></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="5479"/><p><span>Somplaí LIX.</span></p>
<lb n="5480"/>
<lb n="5481"/><p><span>Faigh an C.C.M. de -</span></p>
<lb n="5482"/>
<lb n="5483"/><p><span>27.  Cadé an uimhir is mó a roinnfidh 10549 agus 24797</span>
<lb n="5484"/><span>go cothrom?</span></p>
<lb n="5485"/>
<lb n="5486"/><p><span>28.  Faigh an uimhir is mó gur féidir 61655 agus</span>
<lb n="5487"/><span>70092 do roint go glan uirre.</span></p>
<lb n="5488"/>
<lb n="5489"/><p><span>29.  Cadé an uimhir is aoirde a roinnfeadh ceachtar de</span>
<lb n="5490"/><span>16650, 10730 agus 1961 go cothrom?</span></p>
<lb n="5491"/>
<lb n="5492"/><p><span>30.  Dé méid uair a gheobhthaí an C.C.M. de 150271</span>
<lb n="5493"/><span>agus 165647 do bhaint as ceachtar aca?</span></p>
<lb n="5494"/>
<lb n="5495"/><p><span>31.  Cad iad an dá uimhir is lugha a roinnfí 168543</span>
<lb n="5496"/><span>agus 314675 orra leath-má-leath, agus an líon ceudna</span>
<lb n="5497"/><span>d’fhaghail mar fhreagra?</span></p>
<lb n="5498"/>
<lb n="5499"/><p><span>32.  Cadé an meadhchan is mó a roinnfeadh 3 tn. 5pt.</span>
<lb n="5500"/><span>agus 20 tn. 3 cd. 2cr. go glan?</span></p>
<lb n="5501"/>
<lb n="5502"/><p><span>33.  Dá ndeunfaí codacha comh-mheáidhte de 4 tn.</span>
<lb n="5503"/><span>15 cd. 3 cr. agus 454 cd., cadé an meadhchan is mó</span>
<lb n="5504"/><span>gheobhadh a bheith i ngach cuid díobh?</span></p>
<lb n="5505"/>
<lb n="5506"/><p><span>34.  Roinneadh £3 17s.7d, ’na scaracha cothroma agus</span>
<lb n="5507"/><span>annsan roinneadh £11 1s.8d. ’na scaracha den luach</span>
<lb n="5508"/><span>ceudna.  Dé méid slighe a gheobhthaí san do dheunamh dá</span>
<lb n="5509"/><span>mbeithfí gan na leath-phingí do bhac?</span></p>
<lb n="5510"/>
<lb n="5511"/><p><span>35.  Deineadh scaracha cothroma de £12 17s. 11d.,</span>
<lb n="5512"/><span>agus annsan deineadh scaracha den luach ceudna de</span>
<lb n="5513"/><span>£16 7s.3d. agus de £7 18s.8d.  Má bhí uimhir iomlán na</span>
<lb n="5514"/><span>scaracha chomh beag agus b’fhéidir a bheith, dé méid é,</span>
<lb n="5515"/><span>agus cad dob’fhiú gach scair?</span>
<lb n="5516"/></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="5517"/><p><span>Caibidil XII.</span></p>
<lb n="5518"/>
<lb n="5519"/><p><span>An Comh-Mheuduidhe is Lugha (C.M.L.).</span></p>
<lb n="5520"/>
<lb n="5521"/><p><span>56.  Sé an Comh-mheuduidhe is lugha atá ag dhá</span>
<lb n="5522"/><span>uimhir nó breis na an uimhir is lugha ’na roinnfeadh</span>
<lb n="5523"/><span>ceachtar aca go glan.</span></p>
<lb n="5524"/>
<lb n="5525"/><p><span>Mar atá, cuideoga de 108 iseadh 9 agus 12, agus</span>
<lb n="5526"/><span>comh-mheuduidhe iseadh 108, acht ní hé an comh-mheud-</span>
<lb n="5527"/><span>uidhe is lugha é, mar roinnfeadh an dá uimhir 36 leis,</span>
<lb n="5528"/><span>agus sé 36 an C.M.L. atá aca.</span></p>
<lb n="5529"/>
<lb n="5530"/><p><span>Módh I. - Má gheibhtear cuideoga dochta na n-uimhreach</span>
<lb n="5531"/><span>do chur síos, is fuiris an C.M.L. d’fhaghbhail.</span></p>
<lb n="5532"/>
<lb n="5533"/><p><span>Smp. - Faigh an C.M.L. de 24, 36, 48, 60.</span></p>
<lb n="5534"/>
<lb n="5535"/><p><span>Míniú - Tá na cuideoga 2,3,5 ins ha h-uimh-</span>
<lb n="5536"/><span>reacha agus iad san amháin, dá bhrigh sin tá na</span>
<lb n="5537"/><span>cuideoga so i ngach meuduidhe agus na cuideoga</span>
<lb n="5538"/><span>so amháin sa meuduidhe is lugha.  De bhrigh go</span>
<lb n="5539"/><span>bhfuil 2 fá 4 in 48, agus caithfear 3 a thógaint fá</span>
<lb n="5540"/><span>dhó, mar atá sé amhlaidh in 36, agus 5 aon uair</span>
<lb n="5541"/><span>amháin.</span></p>
<lb n="5542"/>
<lb n="5543"/><p><span>Gheobhthaí an obair seo do shocrú sa tslighe go bhfaghfaí</span>
<lb n="5544"/><span>na h-uimhreacha do bhriseadh ’na gcuideoga agus an</span>
<lb n="5545"/><span>C.M.L. d’fhaghail in aon iarracht amháin.  Mar seo a</span>
<lb n="5546"/><span>scíobhtar é annsan:</span></p>
<lb n="5547"/>
<lb n="5548"/><p><span>Míniú - Cuideog de 48 iseach 24, agus de</span>
<lb n="5549"/><span>bhrigh go roinnfidh sé aon mheuduidhe de 48,</span>
<lb n="5550"/><span>gheobhthar é do scrios.</span></p>
<lb n="5551"/>
<lb n="5552"/><p><span>Roinntear treasna leis na cuideoga atá ag</span>
<lb n="5553"/><span>dhá uimhir díobh nó breis, d’réir úird a méide.</span>
<lb n="5554"/><span>Scríobh a líon fá bhun gach uimhreach a roinntear,</span>
<lb n="5555"/><span>agus tabhair síos go h-iomlán gach uimhir do-</span>
<lb n="5556"/><span>rointe.</span>
<lb n="5557"/></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="5558"/><p><span>57.  Módh II. - Baintear feidhm as an módh seo nuair</span>
<lb n="5559"/><span>nach fuiris cuideoga dochta na n-uimhreach d’fheiscint.</span></p>
<lb n="5560"/>
<lb n="5561"/><p><span>Is ionann an C.C.M. de dhá uimhir agus toradh a gcomh-</span>
<lb n="5562"/><span>chuideog go léir; dá bhrigh sin, má roinntear gach uimhir</span>
<lb n="5563"/><span>díobh ar an C.C.M., gheobhthar mar líon toradh na gcuideog</span>
<lb n="5564"/><span>nach coitcheann.</span></p>
<lb n="5565"/>
<lb n="5566"/><p><span>Is ionann, dá bhrigh sin, an C.M.L. de dhá uimhir agus</span>
<lb n="5567"/><span>toradh an C.C.M. agus an dá líon; nó, is ionann é agus</span>
<lb n="5568"/><span>toradh ceachtar desna h-uimhreacha agus an líon a gheibhtear</span>
<lb n="5569"/><span>nuair a rointear an uimhir eile ar an C.C.M., nó arís,</span>
<lb n="5570"/><span>is ionann é agus an líon a gheibhtear t’réis toradh na</span>
<lb n="5571"/><span>n-uimhreach do roint ar a gC.C.M.</span></p>
<lb n="5572"/>
<lb n="5573"/><p><span>Tógaimís 43709 agus 109981 mar shompla.</span></p>
<lb n="5574"/>
<lb n="5575"/><p><span>Má theastuigheann an C.M.L. de thrí uimhreacha nó</span>
<lb n="5576"/><span>breis nach so-scaoilte i gcuideoga, faghtar an C.M.L. de</span>
<lb n="5577"/><span>dhá cheann aca ar dtúis; annsan an C.M.L. de seo agus</span>
<lb n="5578"/><span>an 3adh uimhir, agus mar sin de go mbeidh go léir ídighthe.</span>
<lb n="5579"/><span>Sé an C.M.L. deireannach an ceann atá ag teastáil.</span></p>
<lb n="5580"/>
<lb n="5581"/><p><span>Somplaí LX.</span></p>
<lb n="5582"/>
<lb n="5583"/><p><span>Faghtar an C.M.L. desna h-uimhreacha so: -</span></p>
<lb n="5584"/>
<lb n="5585"/><p><span>(Ceisteanna Béil.)</span>
<lb n="5586"/></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="5587"/><p><span>(Ceisteanna Scríobhtha.)</span></p>
<lb n="5588"/>
<lb n="5589"/><p><span>Cadé an uimhir is lugha gheobhthaí a roint go glan ar? -</span></p>
<lb n="5590"/>
<lb n="5591"/><p><span>46.  Dé méid uair a roinnfeadh ceachtar de sna h-uimhr-</span>
<lb n="5592"/><span>eacha an C.M.L. atá aca?</span></p>
<lb n="5593"/>
<lb n="5594"/><p><span>47.  Faigh an uimhir is lugha a raghadh</span>
<lb n="5595"/><span>isteach inte go glan.</span></p>
<lb n="5596"/>
<lb n="5597"/><p><span>48.  Cadé an C.M.L. atá ag na h-uimhreacha go léir</span>
<lb n="5598"/><span>suas go dtí 16, agus é féin san áireamh?</span></p>
<lb n="5599"/>
<lb n="5600"/><p><span>Somplaí LXI.</span></p>
<lb n="5601"/>
<lb n="5602"/><p><span>(Ceisteanna eugsamhla ar chuideoga, C.C.M., agus</span>
<lb n="5603"/><span>C.M.L.)</span></p>
<lb n="5604"/>
<lb n="5605"/><p><span>1.  Scríobh na cuideoga dochta go léir atá ag</span>
<lb n="5606"/><span>27720.</span></p>
<lb n="5607"/>
<lb n="5608"/><p><span>2.  Cad iad na comh-chuideoga dochta atá ag 23760</span>
<lb n="5609"/><span>agus 26136?</span></p>
<lb n="5610"/>
<lb n="5611"/><p><span>3.  Faigh an C.C.M.  agus an C.M.L. de 27720 agus</span>
<lb n="5612"/><span>51744.</span></p>
<lb n="5613"/>
<lb n="5614"/><p><span>4.  Cad iad na cuideoga dochta a mheudóchthaí fá n-a</span>
<lb n="5615"/><span>chéile chum 40579 do thabhairt?</span>
<lb n="5616"/></p>
</div>
<pb n="145"/>
<div><lb n="5617"/><p><span>5.  Cadé an deifir atá idir an C.C.M. agus an C.M.L.</span>
<lb n="5618"/><span>de 160, 352, agus 992?</span></p>
<lb n="5619"/>
<lb n="5620"/><p><span>6.  Dé méid uair a roinnfeadh an C.C.M. de 1530,</span>
<lb n="5621"/><span>61506, 10302 a gC.M.L.?</span></p>
<lb n="5622"/>
<lb n="5623"/><p><span>7.  Cadé an C.C.M. de 40457 agus 420325?  Cad iad</span>
<lb n="5624"/><span>na cuideoga dochta fá meudóchthar í chum an C.M.L. do</span>
<lb n="5625"/><span>dheunamh?</span></p>
<lb n="5626"/>
<lb n="5627"/><p><span>8.  Cadé an uimhir is lugha a raghadh 125, 136, 180,</span>
<lb n="5628"/><span>24, 27 isteach inte gan fuighleach?</span></p>
<lb n="5629"/>
<lb n="5630"/><p><span>9.  Faigh an uimhir is mó a roinnfidh 1625, 2281, agus</span>
<lb n="5631"/><span>4217, agus a fhágfaidh 8,4 agus 4 mar fuighligh leith-ar-</span>
<lb n="5632"/><span>leith.</span></p>
<lb n="5633"/>
<lb n="5634"/><p><span>10.  Faigh trí uimhreacha a mbeidh 527 mar thoradh</span>
<lb n="5635"/><span>meuduighthe ag an da cheud cheann aca, 713 mar thoradh ag</span>
<lb n="5636"/><span>an dara agus an tríomhadh ceann agus 391 mar thoradh</span>
<lb n="5637"/><span>ag an cheud agus an tríomhadh ceann.</span></p>
<lb n="5638"/>
<lb n="5639"/><p><span>11.  Cadé an tsuim is lugha airgid a gheobhthar a dhíol</span>
<lb n="5640"/><span>amach go h-iomlán ’na nótaí £8, nó ’na nótaí £10, nó ’na</span>
<lb n="5641"/><span>nótaí £25.</span></p>
<lb n="5642"/>
<lb n="5643"/><p><span>12.  Tá an C.M.L. de dhá uimhir níos mó fá 28 ná a</span>
<lb n="5644"/><span>gC.C.M., agus 1740 a suim araon le chéile.  Más 240</span>
<lb n="5645"/><span>ceann desna h-uimhreacha, cadé an dara ceann?</span></p>
<lb n="5646"/>
<lb n="5647"/><p><span>13.  Faigh an uimhir is mó a roinnfidh 13956 agus 14565</span>
<lb n="5648"/><span>agus a fhágfaidh 7 mar fuighleach ina ndiaidh araon.</span></p>
<lb n="5649"/>
<lb n="5650"/><p><span>14.  Cadé an roinnteoir is mó a fhágfadh 27 agus 49</span>
<lb n="5651"/><span>mar fhuighligh leith-ar-leith le 68130 agus 107275?</span></p>
<lb n="5652"/>
<lb n="5653"/><p><span>15.  Tá dhá uimhir a bhfuil 244188 mar C.M.L. aca,</span>
<lb n="5654"/><span>agus 84 mar C.C.M.  Más 1428 ceann díobh, faigh an</span>
<lb n="5655"/><span>ceann eile.</span></p>
<lb n="5656"/>
<lb n="5657"/><p><span>16.  Faigh uimhir a fhágfaidh 63 mar fhuighleach rointe</span>
<lb n="5658"/><span>le 34100 agus 93 mar fuighleach rointe le 307100.</span></p>
<lb n="5659"/>
<lb n="5660"/><p><span>17.  Cadé an uimhir is lugha a fhágfaidh 22 mar fuighleach</span>
<lb n="5661"/><span>arna roint ar 32, 32 mar fuighleach arna roint ar 42,</span>
<lb n="5662"/><span>agus 42 mar fhuighleach arna roint ar 52?</span></p>
<lb n="5663"/>
<lb n="5664"/><p><span>18.  Tá 20391 galún beorach agus 49287 ngalúin</span>
<lb n="5665"/><span>leanna le líonadh isteach i mbaraillí atá comh-mheud agus</span>
<lb n="5666"/><span>atá deunta chomh mór agus b’fhéidir é.  Dé méid galún</span>
<lb n="5667"/><span>a raghaidh i ngach baraille, gan an dá dheoch do mheascadh?</span></p>
<lb n="5668"/>
<lb n="5669"/><p><span>19.  Shiubhlóchadh ceathrar fear 27 ml., 28 ml., 35 ml. agus</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="5670"/><p><span>45 ml. an duine sa ló; cadé an fhaid slighe is lugha a</span>
<lb n="5671"/><span>bheadh siubhalta ag gach aoinne aca i gcionn an oiread</span>
<lb n="5672"/><span>san laetheanta slána?</span></p>
<lb n="5673"/>
<lb n="5674"/><p><span>20.  Tosnuigheann cheithre cluigíní ag bualadh in</span>
<lb n="5675"/><span>éinfeacht, agus leanaid de t’réis sos 20 sec., 25 sec.,</span>
<lb n="5676"/><span>28 sec., agus 50 secund leith-ar-leith.  Cadé an slán-</span>
<lb n="5677"/><span>uimhir is lugha nóimeat ó thosnuighid go mbíd ar chomh-</span>
<lb n="5678"/><span>chling arís?</span></p>
<lb n="5679"/>
<lb n="5680"/><p><span>21.  Cadé an meadhchan is lugha siúicre gheobhthaí a</span>
<lb n="5681"/><span>thomhus ’na bhearta iomlána a mbeadh na meadhchain seo a</span>
<lb n="5682"/><span>leanas ionta: - 18 pt., 25 pt.7 us, 10 pt.?</span></p>
<lb n="5683"/>
<lb n="5684"/><p><span>22.  Tá tigh 26 sl.2 tr. 1 ór. ar faid agus 14 sl. 1 tr.</span>
<lb n="5685"/><span>11 ór. ar leathad, agus tá leaca cearnacha le cur san</span>
<lb n="5686"/><span>úrlár ann.  Cadé an méad a bheadh i bhfaobhar na lice</span>
<lb n="5687"/><span>is mó gheobhthaí a úsáid?</span></p>
<lb n="5688"/>
<lb n="5689"/><p><span>23.  Ag dul suas dréimre dham, má theighim thar dhá</span>
<lb n="5690"/><span>chéim gach aon iarrracht beidh céim corr i ndeireadh, má</span>
<lb n="5691"/><span>theighim thar 3 chéim beidh 2 chéim corr, má theighim thar</span>
<lb n="5692"/><span>4 chéim beidh 3 cinn corr, má theighim thar 5 chéim beidh 4</span>
<lb n="5693"/><span>cinncorr, má theighim thar 6 chéim beidh 5 cinn corr, má</span>
<lb n="5694"/><span>theighim thar 7 gcéim beidh 6 cinn corr.  Dé méid céim sa</span>
<lb n="5695"/><span>dréimre?</span></p>
<lb n="5696"/>
<lb n="5697"/><p><span>24.  Faigh an uimhir is lugha a thabharfaidh 25 mar</span>
<lb n="5698"/><span>fuighleach nuair a rointear ar 35 í, 35 mar fuighleach</span>
<lb n="5699"/><span>nuair a rointear ar 45 í, agus 45 mar fuighleach nuair a</span>
<lb n="5700"/><span>rointear ar 55 í.</span></p>
<lb n="5701"/>
<lb n="5702"/><p><span>Ceisteanna Eugsamhla.</span></p>
<lb n="5703"/>
<lb n="5704"/><p><span>Chum ath-eolas do chur ar an obair atá deunta cheana.</span></p>
<lb n="5705"/>
<lb n="5706"/><p><span>A.</span></p>
<lb n="5707"/>
<lb n="5708"/><p><span>1.  Cadé an uimhir is mó a meudóchthaí 84 fúithe chum</span>
<lb n="5709"/><span>uimhir chearnach d’fhághail?</span></p>
<lb n="5710"/>
<lb n="5711"/><p><span>2.  Baineann sé 3 uaire an chluig de chaideul 450</span>
<lb n="5712"/><span>troighthe ciúbach d’uisce do thaoscadh as dhabhaigh.  An</span>
<lb n="5713"/><span>fada bhainfeadh sé dhe 1200 tr.cb. do thaoscadh aiste?</span></p>
<lb n="5714"/>
<lb n="5715"/><p><span>3.  Meadhann galún uisce 10 bpúint.  An mór a</span>
<lb n="5716"/><span>mheadhfadh 3 piontaí?</span>
<lb n="5717"/></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="5718"/><p><span>4.  An mó lá ón 5adh lá d’Abrán, 1907, go dtí an</span>
<lb n="5719"/><span>3adh lá d’Eanair, 1909?</span></p>
<lb n="5720"/>
<lb n="5721"/><p><span>5.  Faigh a luach so (agus a dheunamh dhuit sa tslighe is</span>
<lb n="5722"/><span>giorra):</span></p>
<lb n="5723"/>
<lb n="5724"/><p><span>B.</span></p>
<lb n="5725"/>
<lb n="5726"/><p><span>1.  Tá Corrán Tuathail 3414 troighthe ar aoirde.  An</span>
<lb n="5727"/><span>mó slat sa méid sin?  An mó slat siar ó mhíle-slighe é?</span></p>
<lb n="5728"/>
<lb n="5729"/><p><span>2.  Tá obair áirighthe le deunamh a bhfeudfadh 10 fear</span>
<lb n="5730"/><span>í chríochnú in 13 lá, acht caithfear í críochnú laistigh de</span>
<lb n="5731"/><span>8 lá.  An mó fear sa mbreis nár mhór chuige sin?  (Bíodh</span>
<lb n="5732"/><span>ciall leis an bhfreagra.)</span></p>
<lb n="5733"/>
<lb n="5734"/><p><span>3.  Scríobh síos na chúig uimhreacha dochta a leanann 13,</span>
<lb n="5735"/><span>agus meuduigh na sé cinn fá n-a chéile.</span></p>
<lb n="5736"/>
<lb n="5737"/><p><span>4.  An mó púnt, scilling is pingin in 1000000 pingin?</span></p>
<lb n="5738"/>
<lb n="5739"/><p><span>5.  Cuireadh cath Aondroma an 7adh lá de Mheitheamh,</span>
<lb n="5740"/><span>1798.  Cadé an lá den tseachtmhain é sin?</span></p>
<lb n="5741"/>
<lb n="5742"/><p><span>C.</span></p>
<lb n="5743"/>
<lb n="5744"/><p><span>1.  Faigh na cuideoga dochta atá ag 3175524, agus</span>
<lb n="5745"/><span>annsan faigh a phreumh chearnach.</span></p>
<lb n="5746"/>
<lb n="5747"/><p><span>2.  Cosnuigheann 15 chóip de leabhar £4 5s.; cad a</span>
<lb n="5748"/><span>chosnóchadh grós?</span></p>
<lb n="5749"/>
<lb n="5750"/><p><span>3.  Dá gcuirtí coróinn sa mbreis cánach ar gach míle</span>
<lb n="5751"/><span>toitín, cadé an deifir a dheunfadh san sa mbliadhain</span>
<lb n="5752"/><span>do dhuine a chaitheann 7 mboiscín 20 toitín agus boiscín 10</span>
<lb n="5753"/><span>dtoitín sa tseachtmhain?</span></p>
<lb n="5754"/>
<lb n="5755"/><p><span>4.  Meuduigh (a) £52 11s.7½d. fá 475, agus (b) 15 tn.</span>
<lb n="5756"/><span>11 cd. 3cr. fá 368.</span></p>
<lb n="5757"/>
<lb n="5758"/><p><span>5.  Siubhlann coisidhe 27 gciloméadair in 4 uaire;</span>
<lb n="5759"/><span>an mó centiméadar a chuireann sé dhe sa secund?</span></p>
<lb n="5760"/>
<lb n="5761"/><p><span>D.</span></p>
<lb n="5762"/>
<lb n="5763"/><p><span>1.  Má chosnuigheann 6 cd. 2cr. iarainn £26, cadé an</span>
<lb n="5764"/><span>meadhchan iarainn a gheobhthar ar £187 15s.?</span></p>
<lb n="5765"/>
<lb n="5766"/><p><span>2.  Roinneadh £287 11s.4d. ar 53 duine; dé méid</span>
<lb n="5767"/><span>a fuair gach duine aca?  Cadé an fuighleach d’fhan gan</span>
<lb n="5768"/><span>roint?</span>
<lb n="5769"/></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="5770"/><p><span>3.  Ag seo na meadhchain atá in ochtar bádóir. Dá mbeadh</span>
<lb n="5771"/><span>an meadhchan ceudna in gach duine aca agus iomláine</span>
<lb n="5772"/><span>na meadhchan do bheith gan athrú, cadé an meadhchan san</span>
<lb n="5773"/><span>(.i. an meadhchan meadhonach)?</span></p>
<lb n="5774"/>
<lb n="5775"/><p><span>4.  Más ionann púnt airgid agus 45 franc, an mó</span>
<lb n="5776"/><span>franc a mhalartóchthaí ar £24 5s. 4d.?</span></p>
<lb n="5777"/>
<lb n="5778"/><p><span>5.  Deinim beart páipeur do chomhaireamh ’na dtrí</span>
<lb n="5779"/><span>is ’na dtrí agus faghaim ceann corr.  Comhairighim arís</span>
<lb n="5780"/><span>iad ’na sé is ’na sé agus faghaim dhá cheann corr.  An</span>
<lb n="5781"/><span>bhfuil dearmhad deunta agam?  Dé chúis?</span></p>
<lb n="5782"/>
<lb n="5783"/><p><span>E.</span></p>
<lb n="5784"/>
<lb n="5785"/><p><span>1.  Tá £800 de theacht-isteach ag duine.  Tá an cheud</span>
<lb n="5786"/><span>£225 saor ó cháin aige, 3s. sa phúnt ar an dara £225,</span>
<lb n="5787"/><span>agus 6s. sa phúnt ar an gcuid eile dhe.  An mór é iomlán</span>
<lb n="5788"/><span>na cánach atá air?</span></p>
<lb n="5789"/>
<lb n="5790"/><p><span>2.  An mó uimhir idir 10 agus 1000 atá ionrointe</span>
<lb n="5791"/><span>ar 11?</span></p>
<lb n="5792"/>
<lb n="5793"/><p><span>3.  Trí bric as gach aon scór an scair atá ag dul do</span>
<lb n="5794"/><span>iascaire atá páirteach i mbád le iascairí eile.  Cadé</span>
<lb n="5795"/><span>an luach éisc a mharbhann an fhuireann go léir an bhliadhain</span>
<lb n="5796"/><span>go dtuilleann an t-iascaire sin £35?</span></p>
<lb n="5797"/>
<lb n="5798"/><p><span>4.  Faigh an C.C.M. agus an C.M.L. de 9030 agus</span>
<lb n="5799"/><span>12390.</span></p>
<lb n="5800"/>
<lb n="5801"/><p><span>5.  D’ullmhuigheadh dinnéar i gcóir 30 duine ar 7s.6d.</span>
<lb n="5802"/><span>an duine.  Níor tháinig chum an dinnéir acht 27 nduine,</span>
<lb n="5803"/><span>acht chaitheadh an t-iomlán do dhíol le fear an ósta.  Dé</span>
<lb n="5804"/><span>méid costais a bhí ar gach duine?</span></p>
<lb n="5805"/>
<lb n="5806"/><p><span>F.</span></p>
<lb n="5807"/>
<lb n="5808"/><p><span>1.  Measctar 4 galúin fíona ar 21s.9d. an galún le</span>
<lb n="5809"/><span>9 ngal. ar 24s. an galún, agus cuirtear galún uisce</span>
<lb n="5810"/><span>annsan leis.  Cad is fiú galún den meascadh?</span></p>
<lb n="5811"/>
<lb n="5812"/><p><span>2.  Deintear uimhir, a bhfuil 5 mar fhigiúir deiridh inte,</span></p>
</div>
<pb n="149"/>
<div><lb n="5813"/><p><span>do chearnú (.i. do mheudú fúithe féin): cruthuigh go bhfagh-</span>
<lb n="5814"/><span>far uimhir a mbeidh 25 mar deireadh aici?</span></p>
<lb n="5815"/>
<lb n="5816"/><p><span>3.  Thug fear capall fá ndeara gur rith ceann dá</span>
<lb n="5817"/><span>chapaill-ráis 20 leath-shlat in secund, agus b’ionann</span>
<lb n="5818"/><span>san, dar leis, agus 20 míle san uair.  Teasbáin go</span>
<lb n="5819"/><span>raibh sé gairid don bhfírinne agus faigh dé méid é a</span>
<lb n="5820"/><span>dhearmhad.</span></p>
<lb n="5821"/>
<lb n="5822"/><p><span>4.  Cuir le chéile:</span></p>
<lb n="5823"/>
<lb n="5824"/><p><span>(a) Má roinntear an t-iomlán ar mhór-sheisear,</span>
<lb n="5825"/><span>cad a gheobhaidh gach duine aca?  An mbeidh aon</span>
<lb n="5826"/><span>rud fágtha?</span></p>
<lb n="5827"/>
<lb n="5828"/><p><span>5.  Tá fear ’na sheasamh le h-ais an bhóthair-iarainn</span>
<lb n="5829"/><span>agus tugann sé fá ndeara go mbaineann sé 8 sec. de</span>
<lb n="5830"/><span>thraen 176 slat ar faid dul thairis.  An mó míle san</span>
<lb n="5831"/><span>uair atá an traen ag cur di?</span></p>
<lb n="5832"/>
<lb n="5833"/><p><span>G.</span></p>
<lb n="5834"/>
<lb n="5835"/><p><span>1.  Faigh faid an bhinse aga bhfuil tú id shuidhe (le</span>
<lb n="5836"/><span>riaghail nó rl.).  Dé méid binse mar é as a chéile a</span>
<lb n="5837"/><span>shínfeadh feadh míle?</span></p>
<lb n="5838"/>
<lb n="5839"/><p><span>2.  Faigh a luach so:</span></p>
<lb n="5840"/>
<lb n="5841"/><p><span>(a) Má dhúbaltar uimhir, cadé an deifir a dhein-</span>
<lb n="5842"/><span>eann san ’na cearnóig?  Cruthuigh gur fíor san</span>
<lb n="5843"/><span>i gcomhnuidhe.</span></p>
<lb n="5844"/>
<lb n="5845"/><p><span>3.  Comhnuigheann Seán leath-mhíle ón scoil agus</span>
<lb n="5846"/><span>siubhlann sé 110 slata sa nóimeat: tá Ruaidhrí ’na</span>
<lb n="5847"/><span>chomhnuidhe ¼ mhíle ón scoil, agus siubhlann sé 88 slata</span>
<lb n="5848"/><span>sa nóimeat.  Fágann Seán an tigh ar a 9 a chlog agus</span>
<lb n="5849"/><span>fágann Ruaidhrí 9.5 a.m.  Ciaca is túisce ag an scoil,</span>
<lb n="5850"/><span>agus dé méid nóimeat de thosach aige ar an duine eile?</span></p>
<lb n="5851"/>
<lb n="5852"/><p><span>4.  Sé 432 an C.M.L. de dhá uimhir agus 6 an C.C.M.</span>
<lb n="5853"/><span>Cad iad na h-uimhreacha?  (Dhá fhreagra.)</span></p>
<lb n="5854"/>
<lb n="5855"/><p><span>5.  Sa Rúis úsáidtear an “bherst” in áit an míle</span>
<lb n="5856"/><span>( - slighe).  Tá timcheall 3520 troigh i bherst.  Má tá</span>
<lb n="5857"/><span>252 bherst idir dhá chathair sa Rúis, an mó míle san?</span>
<lb n="5858"/></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="5859"/><p><span>H.</span></p>
<lb n="5860"/>
<lb n="5861"/><p><span>1.  Díoltar £49 12s.10d. sa tseachtmhain le 23</span>
<lb n="5862"/><span>sclábhuidhe; dé méid a gheibheann 15 dhuine aca?</span></p>
<lb n="5863"/>
<lb n="5864"/><p><span>2. (a) Athruigh go feoirlingí £47 8s. 3¼d.</span>
<lb n="5865"/><span>(b) Meuduigh £47 8s. 3¼d. fá 480.</span></p>
<lb n="5866"/>
<lb n="5867"/><p><span>Cuir an dá fhreagra i gcompráid le n-a chéile, agus</span>
<lb n="5868"/><span>cúm riaghail áiseamhail chum cesiteanna de’n tsórd so a</span>
<lb n="5869"/><span>dheunamh id ceann (gan páipeur): - 3s. 2½d.x 480,</span>
<lb n="5870"/><span>7s.10d.x 480, 7c.</span></p>
<lb n="5871"/>
<lb n="5872"/><p><span>3.  Cuirtear riaghail-órlach agus riaghail-centiméadar</span>
<lb n="5873"/><span>i slighe go bhfuil a dhá bhfaobhar le n-a chéile agus a línte</span>
<lb n="5874"/><span>tosaigh ar aghaidh a chéile.  Tugtar fá ndeara go bhfuil</span>
<lb n="5875"/><span>94 ar an riaghail-cm. nach mór ar aghaidh 37 ar an riaghail-</span>
<lb n="5876"/><span>ór.; cadé an uimhir ar an riaghail-ór a bheidh geall leis</span>
<lb n="5877"/><span>ar aghaidh 33 ar an riaghail-cm.?</span></p>
<lb n="5878"/>
<lb n="5879"/><p><span>4.  Cheannuigh fear pictiúir ar £3 agus dhíol sé ar 3½</span>
<lb n="5880"/><span>giní é.  Cadé an proifíd a dhein sé?  Cadé an proifíd</span>
<lb n="5881"/><span>a dhein sé in aghaidh gach púint dár chaith sé?  Dá gcaitheadh</span>
<lb n="5882"/><span>sé ceud púnt ar an gcuma ceudna, cadé an proifíd a</span>
<lb n="5883"/><span>dheunfadh sé?</span></p>
<lb n="5884"/>
<lb n="5885"/><p><span>5.  Simpligh:</span></p>
<lb n="5886"/>
<lb n="5887"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="5888"/>
<lb n="5889"/><p><span>1.  In áit uimhir do mheudú fá 495, dhein garsún dear-</span>
<lb n="5890"/><span>mhad agus mheuduigh fá 594 í, agus bhí 37026 de dhearmhad</span>
<lb n="5891"/><span>sa bhfreagra.  Cadé an freagra ceart?</span></p>
<lb n="5892"/>
<lb n="5893"/><p><span>2.  Cadé an uimhir a roinnfí 94 agus 137 uirre, agus</span>
<lb n="5894"/><span>3 agus 4 d’fhághail mar fuighleach leith-ar-leith?</span></p>
<lb n="5895"/>
<lb n="5896"/><p><span>3.  Má chosnuigheann aistear 325 míle ar an mbóthar-</span>
<lb n="5897"/><span>iarainn £2 14s.2d., cad badh cheart a dhíol as aistear</span>
<lb n="5898"/><span>631 míle?</span></p>
<lb n="5899"/>
<lb n="5900"/><p><span>4.  Meadhann troigh ciúbach de chloich 1½cd.  Cadé an</span>
<lb n="5901"/><span>toirt a bheadh sa chloich a mheadhfadh 6 tn.?</span></p>
<lb n="5902"/>
<lb n="5903"/><p><span>5.  Tá traen 240 sl. ar faid ag imtheacht 30 míle san</span>
<lb n="5904"/><span>uair.  An fada a bhainfidh sé di dul thar droichead 112 sl.</span>
<lb n="5905"/><span>ar faid?</span>
<lb n="5906"/></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="5907"/><p><span>L.</span></p>
<lb n="5908"/>
<lb n="5909"/><p><span>1.  Fágann long Luimneach um meadhon lae, Dia Luain,</span>
<lb n="5910"/><span>an 4adh lá de Lughnasa chum dul go baile puirt atá</span>
<lb n="5911"/><span>2148 míle ó bhaile.  Má chuireann sí 365 ml. di in aghaidh</span>
<lb n="5912"/><span>an lae, cadé (a) an lá den tseachtmhain, (b) an lá den mí</span>
<lb n="5913"/><span>a shroichfidh sí port?</span></p>
<lb n="5914"/>
<lb n="5915"/><p><span>2.  Tá an méid seo airgid ag dáireug fear: - £352 7s.</span>
<lb n="5916"/><span>an duine ag triúr aca, £428 11s. an duine ag cúigear</span>
<lb n="5917"/><span>eile, agus</span>
<lb n="5918"/><span>ag an gceathrar eile leath-má-leath.  Má</span>
<lb n="5919"/><span>chuirtear an t-airgead go léir i gceann a chéile agus a</span>
<lb n="5920"/><span>roint go cothrom, ciaca is mó a bheidh caillte leis, agus</span>
<lb n="5921"/><span>an mór a chaillfidh sé?</span></p>
<lb n="5922"/>
<lb n="5923"/><p><span>3.  Cruthuigh go dtuiteann an 10adh lá de mhí Nodlag</span>
<lb n="5924"/><span>ar an lá ceudna den tseachtamhain is a thuigeann an 10adh</span>
<lb n="5925"/><span>lá de Mheadhon Foghmhair sa bhliadhain cheudna.</span></p>
<lb n="5926"/>
<lb n="5927"/><p><span>4.  Tá páirc i bhfuirm triantáin; 712,584,424 troighthe</span>
<lb n="5928"/><span>faid a taobh.  Táthar chum cleatha do chur as a chéile</span>
<lb n="5929"/><span>timcheall léi.  Cadé an fhaid is mó a gheobhaidh a bheith</span>
<lb n="5930"/><span>ins na cleatha a bheidh le gach taobh di, má theastuigheann</span>
<lb n="5931"/><span>cothrom díobh ann?</span></p>
<lb n="5932"/>
<lb n="5933"/><p><span>5.  Má tá gach ceann desna h-uilleacha atá ag bun</span>
<lb n="5934"/><span>triantáin comh-chosaigh fá dhó níos mó ná an uille eile,</span>
<lb n="5935"/><span>an mó céim in gach uillinn den triantán?  (an 3 uilleacha</span>
<lb n="5936"/><span>=180º).</span></p>
<lb n="5937"/>
<lb n="5938"/><p><span>M.</span></p>
<lb n="5939"/>
<lb n="5940"/><p><span>1.  Bhain meitheal fear gort arbhair in 3 lá agus iad</span>
<lb n="5941"/><span>ag obair ar feadh 8 n-uaire sa ló.  An fada a bheidís ghá</span>
<lb n="5942"/><span>bhaint, mar a n-oibrighdís acht 6 uaire sa ló?</span></p>
<lb n="5943"/>
<lb n="5944"/><p><span>2.  Roinneas uimhir ar 42, agus fuaras 39 mar</span>
<lb n="5945"/><span>fuighleach:  Cad a bheadh fágtha dá roinninn an uimhir</span>
<lb n="5946"/><span>cheudna ar 7?</span></p>
<lb n="5947"/>
<lb n="5948"/><p><span>3.  An mó secund ó 10.30 a.m. Dé Luain go dtí 5 p.m.</span>
<lb n="5949"/><span>Dé Máirt?</span></p>
<lb n="5950"/>
<lb n="5951"/><p><span>4.  Díolann £54 tuarastail cúigear sclábhuidhe ar</span>
<lb n="5952"/><span>feadh 6 seachtmhaine.  Cad a thuilleann gach sclábhuidhe</span></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="5953"/><p><span>aca sa tseachtmhain?  An mó seachtmhain a dhíolfadh £216</span>
<lb n="5954"/><span>a dtuarastail le 8 sclábhuidhe?</span></p>
<lb n="5955"/>
<lb n="5956"/><p><span>5.  Táthar chum úrlár do pháiliú le leaca cearnacha -</span>
<lb n="5957"/><span>na leaca is mó b’fhéidir a úsáid, agus iad comh-hór.</span>
<lb n="5958"/><span>Tá an t-úrlár 29tr.3ór. ar fad agus 17tr.4ór ar</span>
<lb n="5959"/><span>leithead.  Cadé faid faobhair gach lice?</span></p>
<lb n="5960"/>
<lb n="5961"/><p><span>N.</span></p>
<lb n="5962"/>
<lb n="5963"/><p><span>1.  Meadhann bosca atá lán de phlúr 9 bpúint:  nuair</span>
<lb n="5964"/><span>a bhíonn sé leath-lán meadhann sé 5 phúint.  Cad a mheadhfadh</span>
<lb n="5965"/><span>sé follamh?</span></p>
<lb n="5966"/>
<lb n="5967"/><p><span>2.  Roinn 78x136-75x52 ar 26, ins an tslighe</span>
<lb n="5968"/><span>is giorra dob’fhéidir.</span></p>
<lb n="5969"/>
<lb n="5970"/><p><span>3.  Cuireann A chum bóthair ar rothar ar a 10 a chlog ar</span>
<lb n="5971"/><span>maidin, agus teigheann sé 9 míle san uair.  Ar 10.40</span>
<lb n="5972"/><span>leanann B é, agus teigheann 11 mhíle san uair.  An fada</span>
<lb n="5973"/><span>ó bhaile atá A nuair a chuireann B chum bóthair?  Cé</span>
<lb n="5974"/><span>méid níos giorra dá chéile a bhíonn siad in aghaidh gach</span>
<lb n="5975"/><span>uaire a chluig?  Cathoin a thiocfaidh B suas le A?</span></p>
<lb n="5976"/>
<lb n="5977"/><p><span>4.  Míle = 1760 slat.  Acra = 4840 slat chearnach.</span>
<lb n="5978"/><span>As san fhaigh dé méid acra in míle cearnach.</span></p>
<lb n="5979"/>
<lb n="5980"/><p><span>5.  Cuimhnigh ar uimhir éigin: meuduigh fá dhó í: cuir</span>
<lb n="5981"/><span>10 léi: tóg a leath san: bain an cheud uimhir as an leath</span>
<lb n="5982"/><span>san.  An 5 an t-iarmhar atá agat?  Teasbáin go cruinn</span>
<lb n="5983"/><span>gurbé an feagra ceudna a gheobhair pé uimhir le n-a</span>
<lb n="5984"/><span>dtosnuighir.</span></p>
<lb n="5985"/>
<lb n="5986"/><p><span>O.</span></p>
<lb n="5987"/>
<lb n="5988"/><p><span>1.  Tochraiseann fear a uaireadóir ar a 8 a chlog ar</span>
<lb n="5989"/><span>maidin agus arís ar a 10 a chlog istoidhche.  Teannann</span>
<lb n="5990"/><span>10 gcasadh ar maidin é:  An mó casadh a theannfadh é</span>
<lb n="5991"/><span>istoidhche?</span></p>
<lb n="5992"/>
<lb n="5993"/><p><span>2.  Teastuigheann ó ghluaisteánuidhe dul 120 míle</span>
<lb n="5994"/><span>in 6 uaire.  I rith na cheud 4 uaire ní dheineann sé acht</span>
<lb n="5995"/><span>18 míle san uair (ar an meadhon).  An mó míle a chaithfidh</span>
<lb n="5996"/><span>sé a dheunamh san uair as san amach, chum an t-aistear</span>
<lb n="5997"/><span>do chríochnú in am?</span></p>
<lb n="5998"/>
<lb n="5999"/><p><span>3.  I gceist rointe, 359 an rointeoir, 428 an líon,</span>
<lb n="6000"/><span>agus 99 an fuighleach.  Faigh an ionroint.</span>
<lb n="6001"/></p>
</div>
<pb n="153"/>
<div><lb n="6002"/><p><span>4.  Seo ceist ’nar deineadh uimhir do chearnú (.i. do</span>
<lb n="6003"/><span>mheudú fúithe féin): -</span></p>
<lb n="6004"/>
<lb n="6005"/><p><span>Cadé an uimhir í?</span></p>
<lb n="6006"/>
<lb n="6007"/><p><span>5.  Roinn £1422 3s. 10½d. ar 727.</span></p>
<lb n="6008"/>
<lb n="6009"/><p><span>P.</span></p>
<lb n="6010"/>
<lb n="6011"/><p><span>1.  Bhí roint airgid ag fear.  Thug sé 3s.7½d. an duine</span>
<lb n="6012"/><span>do 17 nduine agus bhí 3s.4¾d. fágtha aige.  Dé méid</span>
<lb n="6013"/><span>airgid a bhí aige ar dtúis?</span></p>
<lb n="6014"/>
<lb n="6015"/><p><span>2.  Tarraing líne 25cm. ar faid.  Tomhais é feuchaint</span>
<lb n="6016"/><span>an mó órlach atá ann.  As san faigh an mó centiméadar</span>
<lb n="6017"/><span>in 25 ór.</span></p>
<lb n="6018"/>
<lb n="6019"/><p><span>3.  Bailightear gasra fear le chéile agus iad go léir</span>
<lb n="6020"/><span>ar chomh-aoirde.  Más 206 tr.7ór. suim a n-aoirde,</span>
<lb n="6021"/><span>an mó fear sa ngasra?  Cad is aoirde do gach duine</span>
<lb n="6022"/><span>aca?  (Tabhair aire go mbeidh freagra ciallmhar agat!)</span></p>
<lb n="6023"/>
<lb n="6024"/><p><span>4.  Tá beirt fhear ag siubhal i gcoinne a chéile, duine</span>
<lb n="6025"/><span>aca ag cur 3 mhíle de agus an duine eile 4 mhíle, san uair.</span>
<lb n="6026"/><span>Dé méid níos giorra dá chéile iad i gcionn uair an</span>
<lb n="6027"/><span>chluig?  Má tháid 28 míle ó n-a iad i gcionn uaire an</span>
<lb n="6028"/><span>chluig?  Má tháid 28 míle ó n-a chéile ar dtúis, cadé</span>
<lb n="6029"/><span>an fhaid go dteagmhóchaid le chéile?</span></p>
<lb n="6030"/>
<lb n="6031"/><p><span>5.  Cad a thuigeann tú leis na teurmaí seo: - Cuideog,</span>
<lb n="6032"/><span>uimhir dhocht, meuduidhe?  Cadé an uimhir dhocht is giorra</span>
<lb n="6033"/><span>do 200?</span></p>
<lb n="6034"/>
<lb n="6035"/><p><span>R.</span></p>
<lb n="6036"/>
<lb n="6037"/><p><span>1.  Bhí an oiread san leath-shobhran ag duine, a dhá</span>
<lb n="6038"/><span>oiread scilling, a thrí oiread leath-choróinn, agus a</span>
<lb n="6039"/><span>sheacht oiread raol.  Má b’fhiú £26 9s. ar fad é, an mó</span>
<lb n="6040"/><span>píosa airgid a bhí aige?</span></p>
<lb n="6041"/>
<lb n="6042"/><p><span>2.  Tá billeog páipéir 9 n-órlach ar faid agus 5 ór.</span>
<lb n="6043"/><span>ar leithead.  An mó stiall 5ór.x1ór. is féidir a</span></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="6044"/><p><span>ghearradh dhi?  An mó cearnóg 1 ór.x1ór. is féidir</span>
<lb n="6045"/><span>a ghearradh dhi?</span></p>
<lb n="6046"/>
<lb n="6047"/><p><span>3.  D’fheudfadh A mac-samhail a dheunamh de láimh-</span>
<lb n="6048"/><span>scríbhinn a bhfuil 360 leathanach inte in 90 uair:  d’fheudfadh</span>
<lb n="6049"/><span>B é dheunah in 72 uair.  An mó leathanach a dheunfadh</span>
<lb n="6050"/><span>gach duine aca san uair?  An mó leathanach a dheunfadh</span>
<lb n="6051"/><span>an bheirt aca le chéile in uair?  An fada a bhainfeadh</span>
<lb n="6052"/><span>sé dhíobh araon í do chríochnú?</span></p>
<lb n="6053"/>
<lb n="6054"/><p><span>4.  Meuduigh £4 18s.10½d. fá 284 insa tslighe is giorra.</span></p>
<lb n="6055"/>
<lb n="6056"/><p><span>5.  Dealuigh an deifir atá idir raol go leith agus</span>
<lb n="6057"/><span>6 pinge go leith ón deifir atá idir púnt go leith agus</span>
<lb n="6058"/><span>fiche scilling go leith.</span></p>
<lb n="6059"/>
<lb n="6060"/><p><span>S.</span></p>
<lb n="6061"/>
<lb n="6062"/><p><span>1.  Faghann A agus B gluaisteán ar iasacht go cionn</span>
<lb n="6063"/><span>3 mhí.  Bíonn sé dá úsáid ag A trí lá den tseachtmhain,</span>
<lb n="6064"/><span>agus ag B na ceithre lá eile.  Má chosnuigheann an</span>
<lb n="6065"/><span>iasacht 80 giní, cad badh chóir do gach duine aca a dhíol?</span></p>
<lb n="6066"/>
<lb n="6067"/><p><span>2.  Ceannuigheann siopadóir ceud-meudhchain té ar</span>
<lb n="6068"/><span>£12 10s., agus díolann sé ar 2s.10d. an púnt é.  An</span>
<lb n="6069"/><span>mór a bheireann sé leis?  Dé méid a bheireann sé le</span>
<lb n="6070"/><span>gach aon luach £100 de a cheannuigheann sé?</span></p>
<lb n="6071"/>
<lb n="6072"/><p><span>3.  Má íoctar £6 mar chíos as iasacht £100 go ceann</span>
<lb n="6073"/><span>bliadhna, cad is ceart a íoc as iasacht (a)£25, (b)£125?</span>
<lb n="6074"/><span>Cad is ceart a íoc as £125 go ceann 3 mbliadhain?</span></p>
<lb n="6075"/>
<lb n="6076"/><p><span>4.(a) Roinn sa tslighe is giorra.</span></p>
<lb n="6077"/>
<lb n="6078"/><p><span>5.  Tá 32740 duine i mbaile mór agus 5 mhadra ann</span>
<lb n="6079"/><span>in aghaidh gach ceud duine.  Má tá trí leath-choróinn</span>
<lb n="6080"/><span>cánach ar gach madra, dé méid é iomlán cánach na madraí</span>
<lb n="6081"/><span>sa mbaile sin?</span></p>
<lb n="6082"/>
<lb n="6083"/><p><span>T.</span></p>
<lb n="6084"/>
<lb n="6085"/><p><span>1.  Bhí garsún 12bl. 137 lá d’aois lá Beultaine, 1921.</span>
<lb n="6086"/><span>Cadé an lá a rugadh é?</span></p>
<lb n="6087"/>
<lb n="6088"/><p><span>2.  Roinn £192 1s. ar 16 fear agus 13 ban, i slighe</span>
<lb n="6089"/><span>is go bhfaghaidh bean 7s.6d. in aghaidh gach púint a gheibheann</span>
<lb n="6090"/><span>fear.</span>
<lb n="6091"/></p>
</div>
<pb n="155"/>
<div><lb n="6092"/><p><span>3.  Cade an uimhir dhá fhigiúir is mó a roinnfeadh 1746</span>
<lb n="6093"/><span>agus 2637 go cothrom?</span></p>
<lb n="6094"/>
<lb n="6095"/><p><span>4.  Ta cúigear muintire i dtigh, agus tá an bheirt</span>
<lb n="6096"/><span>is óige 5 bl. agus 8 bl. d’aois.  Más 106 bl. suim a</span>
<lb n="6097"/><span>n-aoiseanna go leir anois, cad ba shuim dá n-aoiseanna</span>
<lb n="6098"/><span>6 bl. ó shoin?</span></p>
<lb n="6099"/>
<lb n="6100"/><p><span>5.  Tá úrlár 24tr. ar faid agus 16 tr. ar leithead:</span>
<lb n="6101"/><span>An mó troigh cearnach ann?  (Feuch leat, Ceisteanna</span>
<lb n="6102"/><span>Eugsamhla, R.2.)  Cad a chosnóchadh se é dhathú ar 2½d.</span>
<lb n="6103"/><span>an tr. cearnach?</span></p>
<lb n="6104"/>
<lb n="6105"/><p><span>U.</span></p>
<lb n="6106"/>
<lb n="6107"/><p><span>1.  Faigh, sa tslighe is giorra, a luach so: -</span></p>
<lb n="6108"/>
<lb n="6109"/><p><span>2.  Má chuirtear le chéile suim agus deifir dhá uimhir,</span>
<lb n="6110"/><span>teasbain go bhfaghfar an uimhir is mó dhíobh fá dhó.  Cad</span>
<lb n="6111"/><span>a gheobhthar má bhaintear an deifir ón tsuim?  Más</span>
<lb n="6112"/><span>173 suim dhá uimhir agus 47 a ndeifir, cad iad na</span>
<lb n="6113"/><span>h-uimhreacha féin?</span></p>
<lb n="6114"/>
<lb n="6115"/><p><span>3.  Má scríobhtar síos na h-uimhreacha go léir atá os</span>
<lb n="6116"/><span>cionn 100 agus fá bhun 1000, (a) an mó uimhir a bheidh ann?</span>
<lb n="6117"/><span>(b) an mó figiúir a bheidh ionta?  (c) an mó uair a</span>
<lb n="6118"/><span>scríobhfar an figiúir 3?  (a) an mó uair a scríobhfar 0?</span></p>
<lb n="6119"/>
<lb n="6120"/><p><span>4.  Roinn 51975 in dhá chuideoig a bheidh chomh comhgarach</span>
<lb n="6121"/><span>dá chéile agus dob’fhéidir?</span></p>
<lb n="6122"/>
<lb n="6123"/><p><span>5.  Tá £13 14s 7d. ag A, agus £4 3s.2d. ag B.  Dé</span>
<lb n="6124"/><span>méid a thabharfaidh A do B, i slighe is go mbeidh a dhá</span>
<lb n="6125"/><span>oiread ag A is atá ag B?</span></p>
<lb n="6126"/>
<lb n="6127"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="6128"/>
<lb n="6129"/><p><span>1.  Teasbáin gur ionann 142857x7 agus 999999.</span>
<lb n="6130"/><span>As san ceap slighe comhgarach chum uimhir mhór</span>
<lb n="6131"/><span>(abair 769542) do mheudú fá 142857.</span></p>
<lb n="6132"/>
<lb n="6133"/><p><span>2.  Cad a chialluigheann na teurmaí “comh-chuideog is</span>
<lb n="6134"/><span>mó” agus “comh-mheuduidhe is lugha”?</span></p>
<lb n="6135"/>
<lb n="6136"/><p><span>Cúm-se fein somplaí ghá theasbáint cionnus</span>
<lb n="6137"/><span>a gheibhtear iad.</span>
<lb n="6138"/></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="6139"/><p><span>3.  Cad a chosnóchadh stampaí i gcóir milliún (a)</span>
<lb n="6140"/><span>leitreach, (b) cárta puist?</span></p>
<lb n="6141"/>
<lb n="6142"/><p><span>4.  Má chosnuigheann 5pt. té 13s. 4d., an mó púnt</span>
<lb n="6143"/><span>de a gheobhthar ar £17 1s.4d. (ar an luach ceudna)?</span></p>
<lb n="6144"/>
<lb n="6145"/><p><span>5.  Tá dabhach ann a líonfadh 120 galún í.  Líonfadh an</span>
<lb n="6146"/><span>sgonna A í in 12 nóim., agus an sgonna B in 6 nóim.</span>
<lb n="6147"/><span>Má bhíonn an dá sgonna ag oibriú, an mó galún a</span>
<lb n="6148"/><span>thagann isteach sa nóimeat?  Cadé a fhaid a bhainfeadh</span>
<lb n="6149"/><span>sé díobh an dabhach do líonadh?</span></p>
<lb n="6150"/>
<lb n="6151"/><p><span>Y.</span></p>
<lb n="6152"/>
<lb n="6153"/><p><span>1.  Teasbáin gur ionann</span>
<lb n="6154"/><span>Cad a gheobhthar má mheuduighthear toradh dhá uimhir</span>
<lb n="6155"/><span>fá n-a líon?</span>
<lb n="6156"/><span>Toradh dhá uimhir = 768, a líon = 3; cad iad na</span>
<lb n="6157"/><span>h-uimhreacha?</span></p>
<lb n="6158"/>
<lb n="6159"/><p><span>2.  Tá clog ag imtheacht ró-mhear.  Teasbáineann sé</span>
<lb n="6160"/><span>an t-am ceart um meadhon-lae lá Beultaine, agus</span>
<lb n="6161"/><span>an t-am ceart arís um meadhon-lae Lughnasa a 9.  Dé</span>
<lb n="6162"/><span>méid ró-mhear atá sé ar a 3 a chlog, p.m., Meitheamh a 7?</span></p>
<lb n="6163"/>
<lb n="6164"/><p><span>3.  Chuaidh ceud scoláire fá scrúdú.  Thóg 64 duine</span>
<lb n="6165"/><span>aca Fraingcis mar adhbhar scrúduighthe, 32 dhuine</span>
<lb n="6166"/><span>Gearmáinis.  Bhí 20 duine nár thóg Fraingcis ná</span>
<lb n="6167"/><span>Gearmáinis.  An mó duine a thóg an dá theanga?</span></p>
<lb n="6168"/>
<lb n="6169"/><p><span>4.  Cadé an uimhir a bhfuil a cearnóg idir (a)</span></p>
<lb n="6170"/>
<lb n="6171"/><p><span>(i)  Bhí aithne ag mo shean-athair ar dhuine, agus</span>
<lb n="6172"/><span>bliadhain áirighthe thug an duine sin fá ndeara dá</span>
<lb n="6173"/><span>gcearnuigheadh sé uimhir a aoise go bhfaghadh uimhir</span>
<lb n="6174"/><span>na bliadhna san.  Cadé an bliadhain ’na rugadh é?</span></p>
<lb n="6175"/>
<lb n="6176"/><p><span>5.  Bliadhain áirighthe cuireadh cath in Éirinn.  Dá</span>
<lb n="6177"/><span>gcuirtí 35 le uimhir na bliadhna san gheobhthaí uimhir</span>
<lb n="6178"/><span>chearnach, agus dá mbaintí 46 aiste, gheobhthaí uimhir</span>
<lb n="6179"/><span>chearnach leis.  Cadé an cath san?</span>
<lb n="6180"/></p>
</div>
<pb n="157"/>
<div><lb n="6181"/><p><span>Aguisín</span></p>
<lb n="6182"/>
<lb n="6183"/><p><span>Caibidil XIII.</span></p>
<lb n="6184"/>
<lb n="6185"/><p><span>Táibhlí Meadhchan agus Tomhas.</span></p>
<lb n="6186"/>
<lb n="6187"/><p><span>(a bhfuil in úsáid sa leabhar so dhíobh).</span></p>
<lb n="6188"/>
<lb n="6189"/><p><span>Airgead.</span></p>
<lb n="6190"/>
<lb n="6191"/><p><span>4 feoirlinge (f.) nó 	… pingin (d.)</span>
<lb n="6192"/><span>2 leath-phinge</span>
<lb n="6193"/><span>12 phingin	…	… scilling (s.)</span>
<lb n="6194"/><span>20 scilling	…	… púnt (£)</span></p>
<lb n="6195"/>
<lb n="6196"/><p><span>4 pingne	…	… tistiún</span>
<lb n="6197"/><span>6 pingne	…	… raol</span>
<lb n="6198"/><span>5 scillinge	…	… coróinn</span>
<lb n="6199"/><span>21 scilling	…	… giní</span></p>
<lb n="6200"/>
<lb n="6201"/><p><span>(i Sasana Nua)</span>
<lb n="6202"/><span>100 cent (c.)	…	… dollar ($)</span></p>
<lb n="6203"/>
<lb n="6204"/><p><span>(sa bhFrainc.)</span>
<lb n="6205"/><span>100 centime (c.)…	… franc (fr.)</span></p>
<lb n="6206"/>
<lb n="6207"/><p><span>Meadhchan (“Mór”).</span></p>
<lb n="6208"/>
<lb n="6209"/><p><span>16 dhram (dr.)	…	… unsa (us.)</span>
<lb n="6210"/><span>16 unsaí	…	… púnt (pt.)</span>
<lb n="6211"/><span>14 púint	…	… cloch (cl.)</span>
<lb n="6212"/><span>28 púint nó</span>
<lb n="6213"/><span>2 chloich	…	… ceathramha (cr.)</span>
<lb n="6214"/><span>4 ceathramhna 	…	… ceud-mheadhchain (cd.)</span>
<lb n="6215"/><span>20 ceud		…	… tonna (tn.)</span></p>
<lb n="6216"/>
<lb n="6217"/><p><span>Meadhchan Troighe.</span></p>
<lb n="6218"/>
<lb n="6219"/><p><span>24 ghráinne 	…	… meadhchan-pingne (mp.)</span>
<lb n="6220"/><span>20 meadhchan-pingne	… unsa (us.)</span>
<lb n="6221"/><span>12 unsa		…	… púnt (pt.)</span></p>
<lb n="6222"/>
<lb n="6223"/><p><span>Tomhas Ciúbach.</span></p>
<lb n="6224"/>
<lb n="6225"/><p><span>1,728 órlaighe ciúbacha (ór.cb.)	… troigh chiúbach (tr.cb.)</span>
<lb n="6226"/><span>27 dtroighthe ciúbacha			… slat chiúbach (sl.cb.)</span>
<lb n="6227"/></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="6228"/><p><span>Tomhas Faid.</span></p>
<lb n="6229"/>
<lb n="6230"/><p><span>12 órlach (ór.)		… troigh (tr.)</span>
<lb n="6231"/><span>3 troighthe	…	… slat (sl.)</span>
<lb n="6232"/><span>220 slat	…	… stáid (st.)</span>
<lb n="6233"/><span>8 stáide, nó</span>
<lb n="6234"/><span>1,760 slat		… míle (ml.)</span></p>
<lb n="6235"/>
<lb n="6236"/><p><span>5½ slata	…	… péirse (pr.)</span>
<lb n="6237"/><span>7 slata		…	… péirse mhór</span>
<lb n="6238"/><span>40 péirse	…	… stáid</span>
<lb n="6239"/><span>2,240 slat	…	… míle mór</span></p>
<lb n="6240"/>
<lb n="6241"/><p><span>100 lúb, nó</span>
<lb n="6242"/><span>22 shlait	…	… slabhra (ag tomhas talmhan)</span>
<lb n="6243"/><span>10 slabhra	…	… stáid</span>
<lb n="6244"/><span>6 troighthe	…	… feadh (ag tomhas doimheas na fairrge)</span></p>
<lb n="6245"/>
<lb n="6246"/><p><span>6,080 troigh	…	… míle fairrge (ag tomhas luas long</span>
<lb n="6247"/><span>3 mhíle		…	… léig</span></p>
<lb n="6248"/>
<lb n="6249"/><p><span>Tomhas Faid Méadrach</span></p>
<lb n="6250"/>
<lb n="6251"/><p><span>10 milliméadair (mm.)	… centiméadar (cm.)</span>
<lb n="6252"/><span>10 centiméadar 		… deciméadar (dm.)</span>
<lb n="6253"/><span>10 ndeciméadair		… méadar (m.)</span>
<lb n="6254"/><span>10 méadair		… decaméadar (Dm.)</span>
<lb n="6255"/><span>10 ndecaméadair		… hectoméadar (Hm.)</span>
<lb n="6256"/><span>10 hectoméadar		… ciloméadar (Cm.)</span></p>
<lb n="6257"/>
<lb n="6258"/><p><span>Tomhas Cearnach.</span></p>
<lb n="6259"/>
<lb n="6260"/><p><span>144 órlaighe cearnacha (ór.c.)	… troigh chearnach (tr.c.)</span>
<lb n="6261"/><span>9 dtroighthe cearnacha		… slat chearnach (sl.ch.)</span>
<lb n="6262"/><span>4,840 slat chearnach		… acra (ac.)</span>
<lb n="6263"/><span>640 acra			… míle cearnach (ml.c.)</span></p>
<lb n="6264"/>
<lb n="6265"/><p><span>30 ¼ slat chearnach		… péirse chearnach (pr.c.)</span>
<lb n="6266"/><span>49 slata cearnacha		… péirse chearnach mhór.</span>
<lb n="6267"/><span>40 péirse cearnach		… ceathramha (cr.)</span>
<lb n="6268"/><span>4 ceathramhna			… acra.</span></p>
<lb n="6269"/>
<lb n="6270"/><p><span>Tomhas Ama.</span></p>
<lb n="6271"/>
<lb n="6272"/><p><span>60 secund (sec.)	… nóimeat (nóim.,nó.,nm.)</span>
<lb n="6273"/><span>60 nóimeat	…	… uair (u.)</span>
<lb n="6274"/><span>24 uaire	…	… lá (l.)</span>
<lb n="6275"/><span>7 lá		…	… seachtmhain (scht.)</span>
<lb n="6276"/><span>365 lá		…	… bliadhain (bl.)</span>
<lb n="6277"/><span>366 lá		…	… bliadhain bhisigh</span></p>
<lb n="6278"/>
<lb n="6279"/><p><span>2 sheachtmhain	…	… coigthigheas</span>
<lb n="6280"/><span>3 mhí		…	… ráithe</span></p>
<lb n="6281"/>
<lb n="6282"/><p><span>Tomhas Soitheach</span></p>
<lb n="6283"/>
<lb n="6284"/><p><span>4 chnagaire	…	… pionta (pnt.)</span>
<lb n="6285"/><span>2 phionta	…	… cáirt (ct.)</span>
<lb n="6286"/><span>4 cháirt 	…	… galún (gl.)</span>
<lb n="6287"/><span>2 ghalún	…	… pic (pc.)</span>
<lb n="6288"/><span>4 phic		…	… buiseul (bs.)</span>
<lb n="6289"/><span>8 mbuiséil	…	… ceathramha.</span>
<lb n="6290"/></p>
</div>
<pb n="159"/>
<div><lb n="6291"/><p><span>Aguisín II</span></p>
<lb n="6292"/>
<lb n="6293"/><p><span>Léigheamh agus Scríobhadh Uimhreach</span></p>
<lb n="6294"/>
<lb n="6295"/><p><span>Caibidil XIV.</span></p>
<lb n="6296"/>
<lb n="6297"/><p><span>Uimhir-comharthaí na Rómhánach.</span></p>
<lb n="6298"/>
<lb n="6299"/><p><span>Sid iad uimhir-chomharthaí an Mhódha Rómhánaigh: -</span></p>
<lb n="6300"/>
<lb n="6301"/><p><span>I. .i. 1,	X. .i. 10, 	C. .i. 100</span>
<lb n="6302"/><span>V. .i. 5, 	L. .i. 50, 	D. .i. 500</span>
<lb n="6303"/><span>M. .i. 1000</span></p>
<lb n="6304"/>
<lb n="6305"/><p><span>Seo mar theasbáintear uimhreacha leo: -</span></p>
<lb n="6306"/>
<lb n="6307"/><p><span>i.  Suimightear luach na gcomharthaí.  Cuirtear an</span>
<lb n="6308"/><span>comhartha is mó luach ar tosach, agus an chuid eile ’na</span>
<lb n="6309"/><span>dhiaidh d’réir úird a méide, mar atá:</span></p>
<lb n="6310"/>
<lb n="6311"/><p><span>Ní gnáth thar trí cinn desna comharthaí ceudna do</span>
<lb n="6312"/><span>chur indiaidh a chéile.  Is cead IIII. (.i. 4) do scríobhadh,</span>
<lb n="6313"/><span>acht is minicí gheibhthear sa tslighe eile é (feuch leat ii.).</span>
<lb n="6314"/><span>Ní scríobhthar VV. (10), LL. (100), DD. (1000).</span></p>
<lb n="6315"/>
<lb n="6316"/><p><span>(ii.)  Má bhíonn comhartha díreach roimh comhartha is</span>
<lb n="6317"/><span>mó ná é, baintear a luach as an gcomhartha mór, mar</span>
<lb n="6318"/><span>atá: </span></p>
<lb n="6319"/>
<lb n="6320"/><p><span>Ní bhaintear thar aon chomhartha amhain amhlaidh san as</span>
<lb n="6321"/><span>chomhartha is mó ná é.  Ní scríobhfaí IIV. i gcomhair 3.</span></p>
<lb n="6322"/>
<lb n="6323"/><p><span>(iii.)  Meuduigheann líne os cionn an chomhartha a</span>
<lb n="6324"/><span>luach fá mhíle, mar atá: </span></p>
<lb n="6325"/>
<lb n="6326"/><p><span>Acht is anamh feidhm á bhaint as</span></p>
<lb n="6327"/>
<lb n="6328"/><p><span>Tá an chuid eile ag deunamh aithrise orra san, mar</span>
<lb n="6329"/><span>atá (ó 10-20).</span></p>
<lb n="6330"/>
<lb n="6331"/><p><span>Tugtar fá ndeara nach IXX scríobhtar i gcomhair</span>
<lb n="6332"/><span>19, ná IC, i gcomhair 99.  Badh dhóigh le duine go</span>
<lb n="6333"/><span>mbeadh MCM ar 1900, dála XIX ar 10, ach MDCCCC</span>
<lb n="6334"/><span>a gheibhtear.</span>
<lb n="6335"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Uimhrigheacht

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Uimhrigheacht

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
