Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Eachtra Aodha Ruaidh Uí Dhomhnaill</title><author><name type="main">Peadar T. Mac Fhionnlaoich</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">LU095</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1911</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>LU095</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Eachtra Aodha Ruaidh Uí Dhomhnaill</title><author>Peadar T. Mac Fhionnlaoich</author><imprint><publisher>Gill, M. H. & a Mhac</publisher><date>1911</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Eachtra Aodha Ruaidh Uí Dhomhnaill.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Caib. I.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Duine muinteardha d'Aodh: teachtaireacht an duine</span>
<lb n="6"/><span>mhuinteardha: cainnt amaideach Uí Chonchubhair</span>
<lb n="7"/><span>Shlígigh.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Lá ann bhí Aódh Ruadh Ua Domhnaill ann a</span>
<lb n="10"/><span>Chaisleán féin i nDún-na-n-Gall agus tugadh</span>
<lb n="11"/><span>sgéala dhó go rabh fear de Mhuintir Chonchubh-</span>
<lb n="12"/><span>air Shligigh san Bhaile agus é ag iarraidh seal</span>
<lb n="13"/><span>cainnte le flaith Thír Chonaill.  Thug Aodh Ruadh cead</span>
<lb n="14"/><span>uadh an fear do thabhairt ann a láthair.  Ar dteacht</span>
<lb n="15"/><span>isteach do mhac Uí Chonchubhair d' umhlaigh sé do'n triath.</span>
<lb n="16"/><span>Do chlaoin Aodh Ruadh a cheann agus do labhair go</span>
<lb n="17"/><span>ceannsa leis an fhear eile, agus d'fhiasraigh dó goidé</span>
<lb n="18"/><span>bhí ag cur buadhartha air, ná goidé fath a asdair ó Chúige</span>
<lb n="19"/><span>Chonnacht.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Char fhreagair an fear é acht labhair ann a dhóigh féin.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>"A Uí Dhomhnaill," ar sé tá mise gaolmhar duitse."</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>"Goidé an gaol atá eadrainn ?" arsa Aodh Ruadh.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>"Tá," ars an fear, "col seachtair eadrainn.  Bhí</span>
<lb n="28"/><span>fear do mo shinnsearaibh pósda ar mhnaoi de chloinn</span>
<lb n="29"/><span>Dálaigh agus siúd is gur de Mhuintir Chonchubhair mise</span>
<lb n="30"/><span>tá fuil Cloinne Dálaigh ann mo chuisleannaibh.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Do bhuail Aodh Ruadh mion-bhuille ar chloigín do bhí</span>
<lb n="33"/><span>ar chlár ós a choinne agus tháinig a ghiolla isteach chuige.</span>
<lb n="34"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="35"/><p><span>"A Thaidhg!" ar sé, "beir isteach chugam sé cuirn</span>
<lb n="36"/><span>uisge agus corn amháin bainne agus soitheach follamh</span>
<lb n="37"/><span>le n-a measgadh."</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Do imthigh Tadhg agus níor bhfada dhó imthighthe go</span>
<lb n="40"/><span>dtáinig sé isteach arís agus na neitheanna leis do</span>
<lb n="41"/><span>theastuigh ó'n Fhlaith.  Dhóirt Aodh Ruadh féin an méid</span>
<lb n="42"/><span>a bhí ins na seacht gcuirnibh isteach san tsoitheach follamh</span>
<lb n="43"/><span>agus le spán mhór do mheasg sé an t-iomlan thríd a</span>
<lb n="44"/><span>chéile.  D'amharc sé go geur-radharcach san tsoitheach</span>
<lb n="45"/><span>go bfhaca sé go rabh dath beag de'n bhainne ar an uisge.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>"Seadh, a mhic Uí Chonchubhair," ar sé, "is fíor dhuit.</span>
<lb n="48"/><span>Tá dath d'fhuil an Dálaigh Mhóir ann do chuisleannaibh.</span>
<lb n="49"/><span>Cuirim fáilte romhat go Dún-na-nGall, rud nach</span>
<lb n="50"/><span>ndeannfainn roimhe do fhlaith mar tá fhios agam</span>
<lb n="51"/><span>nach cara damhsa é."</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Rinne sé crathamh Lámh leis an Chonchubharach.  Bhuail</span>
<lb n="54"/><span>sé an cloigín arís, agus ar dteacht isteach do'n ghiolla,</span>
<lb n="55"/><span>thug Aodh órdughadh dhó fíon agus biotáilte thabhairt</span>
<lb n="56"/><span>isteach: proinn mhaith bidh do ghléasadh dhó, agus seomra</span>
<lb n="57"/><span>leaptha do chóiriughadh dó fá choinne na hoidhche.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>"A fhlaith onóraigh Thírchonaill," arsan duine uasal</span>
<lb n="60"/><span>ar ball, "b'fhíor duit an méid adubhairt tú anois</span>
<lb n="61"/><span>nach cara dhuit Ua Chonchubhair Shligigh.  Siné an fáth a</span>
<lb n="62"/><span>bhfuil mise ann seo anocht.  Ní tháinig mé ó Chúige</span>
<lb n="63"/><span>Mheidhbhé ar fad le tuairisg thabhairt duitse fá'n tsean-</span>
<lb n="64"/><span>ghaol atá eadrainn, acht isé fáth mo theachta le fios</span>
<lb n="65"/><span>a thabhairt duit fá mar do thug mo thighearna-sa .i.  Ua</span>
<lb n="66"/><span>Conchubhair Shligigh droch-mheas duit."</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>"Chán sgéal nuadh damhsa," arsa Ua Domhnaill,</span>
<lb n="69"/><span>"gur eascara damh Ua Conchubhair gidh gur mise</span>
<lb n="70"/><span>a rí dlisdeanach, agus go bhfuil ceannas ag Tighearnaibh</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="71"/><p><span>Tír-Chonaill le fada riamh ar Ua Conchubhair</span>
<lb n="72"/><span>Shligigh agus ar ghach triath agus taoseach i gCorrainn,</span>
<lb n="73"/><span>i gCairbre agus i dtuaisceart Chonnacht uilig.  Acht</span>
<lb n="74"/><span>tá Donnchadh Ua Conchubhair comh tógtha sin le Gallaibh</span>
<lb n="75"/><span>Duibhlinne, agus comh tugtha do'n Ghalldachas nach</span>
<lb n="76"/><span>leor leis gan chíos do dhíol liom-sa mar is dual dó :</span>
<lb n="77"/><span>acht go bhfuil sé ag mo mhaslughadh gach aon uair is</span>
<lb n="78"/><span>féidir leís é: agus acht nach leigfeadh an eagla dhó é</span>
<lb n="79"/><span>thógfadh sé bruidhean orm i gConnacht.  Acht goidé</span>
<lb n="80"/><span>an maslughadh seo thug sé orm ar na moillibh ?"</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>"Tá," arsa mac Uí Chonchubhair.  "Tháinig sé tá</span>
<lb n="83"/><span>tamall ó shoin ó 'Ath Cliath, áit a rabh sé rith na bliadhna,</span>
<lb n="84"/><span>cómh fhad is bhí tusa agus do shluagh i gConnachtaibh agus</span>
<lb n="85"/><span>drong mhór do mhaithibh na nGall ann aoinfheacht leis,</span>
<lb n="86"/><span>agus sluagh saighdiúr Gallda leobhtha fosda.  Thug sé</span>
<lb n="87"/><span>drong de mhór-uaislibh na nGall leis ar cuairt go</span>
<lb n="88"/><span>Caislean Uí Chonchubhair, agus do chuir cuid eile aca</span>
<lb n="89"/><span>ar aoidheacht chuige uaislibh na tíre.  Na saighdiúirí i</span>
<lb n="90"/><span>gcoitchionn cuireadh iad ar coinnmheadh ann a ndream-</span>
<lb n="91"/><span>annaibh ann seo agus ann siúd ar fud na tíre agus</span>
<lb n="92"/><span>b'éigin do na daoinibh bochta ar fud na dúithche biadh</span>
<lb n="93"/><span>agus deoch do choinneailt leo gan íocaidheact gan</span>
<lb n="94"/><span>bhuidheachas.  Rinne sé a dhithcheall fósda comhcháirdeas</span>
<lb n="95"/><span>do shnaidhmeadh eadar Ghaedhealaibh agus Gallaibh agus</span>
<lb n="96"/><span>thug cuireadh go minic do thriathaibh na nGaedheal i</span>
<lb n="97"/><span>dtuaisceart Chonnacht teacht i gcomhdháil na Sacsanach</span>
<lb n="98"/><span>ag fleadhaibh ag cluichibh máighe ag sealgaracht agus ag</span>
<lb n="99"/><span>súgradh agus comhluadar do ghach uile chineal.  Lá ann</span>
<lb n="100"/><span>bhí drong mhór d'uaislibh, eadar Gaedhealaibh agus</span>
<lb n="101"/><span>Gallaibh ar siúbhal ag sealgaracht agus leanadar</span>
<lb n="102"/><span>fiadh ruadh go barr Beinne Gulbán.  Ar dteacht</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="103"/><p><span>dóbhtha ann sheasadar ag amharc uatha amach ar an tír</span>
<lb n="104"/><span>áluinn do bhí sínte amach rompa.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>"Nach áluinn an tír í' arsa fear de na Gallaibh.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>D' fhreagair Ua Conchubhair é:-</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>"Is áluinn go deimhin," ar sé "ní'l áit eile san</span>
<lb n="111"/><span>domhan níos deise 'na Binn Gulban agus an tír</span>
<lb n="112"/><span>timchioll uirre; agus' ar séisean "acht go bhfuil an</span>
<lb n="113"/><span>sliabh áluinn seo ag tabhairt a aighthe ar an tuaisceart</span>
<lb n="114"/><span>dubh gránda leaghfainn ór ar a éadan siocair a</span>
<lb n="115"/><span>áilneachta agus a bhréaghachta.""</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>"Do thuigeadar gach uile dhuine de 'n tsluagh gur</span>
<lb n="118"/><span>ag tabhairt gotha agus droichmheasa ortsa bhí Ua Chon-</span>
<lb n="119"/><span>chubhair nuair a thrácht sé ar an tuaisceart ghránda;</span>
<lb n="120"/><span>agus thógadar uilig sgig gháire ós árd, acht amháin</span>
<lb n="121"/><span>Mac Diarmada, Muighe-Luirg, agus MacUillíaim,</span>
<lb n="122"/><span>Teabóid, mac Uáitir.  Do chromadar siad-san a</span>
<lb n="123"/><span>gcinn amhail agus nach gcualadar na baoth-fhocla úd."</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Stad mac Uí Choncubhair dá chomhrádh.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>"Tá tú ceart go leor," arsa Aodh Ruadh, "Is de</span>
<lb n="128"/><span>mhí-mheas orm-sa labhair Donnchadh Ua Conchubhair na</span>
<lb n="129"/><span>focla sin.  Bainfidh mise cúitiughadh as acht chán eadh</span>
<lb n="130"/><span>ar na foclaibh díomhaoine úd na mar gheall ar a dhroich-</span>
<lb n="131"/><span>mheas ormsa: acht mar gheall ar a chomhcháirdeas le</span>
<lb n="132"/><span>Gallaibh atá ag léirsgriosadh agus ag láin mhilleadh</span>
<lb n="133"/><span>na tíre; agus mar gheall ar a dtabhairt isteach imeasg</span>
<lb n="134"/><span>Gaedheal le heolas a thabhairt dóbhtha ar an tír; mar</span>
<lb n="135"/><span>gheall, fosda, ar eascáirdeas agus imreasán do</span>
<lb n="136"/><span>thógbháil eadar triatháibh Gaedhealacha; agus mar gheall</span>
<lb n="137"/><span>ar ór do sgababh ar ghach bhrathadóir agus ar ghach</span>
<lb n="138"/><span>mhéirleach san tír le fealltachas agus le spíodóireacht</span>
<lb n="139"/><span>do dheanamh ann ar n-aghaidh-ne.</span>
<lb n="140"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="141"/><p><span>Caib. II.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Sluághacht Fear Thírchonaill.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Chár thuit tráthnóna an lae sin go rabh</span>
<lb n="146"/><span>teachtairí ar siubhal ag Aodh Ua Domhnaill</span>
<lb n="147"/><span>go triathaibh agus taoiseachaibh Thírchonaill</span>
<lb n="148"/><span>le hiad do chomh-ghairm chuige go Dún-</span>
<lb n="149"/><span>na-Gall.  Teachtaire aca go Ua Dochartaigh Seaán</span>
<lb n="150"/><span>Óg, ceannphort calmha Iniseoghain; teachtaire eile</span>
<lb n="151"/><span>go Caislean na Finne ann ar chomhnuigh Niall Garbh</span>
<lb n="152"/><span>Ua Domhnaill; teachtaire eile go Port an Leith-</span>
<lb n="153"/><span>bhir ann a rabh Mághnus Óg, dearbhrathair d' Aodh Ruadh,</span>
<lb n="154"/><span>go dream do bhuainaidhibh Thírchonaill: teachtaire</span>
<lb n="155"/><span>eile go Niall Mór Ua Gallchobhair i nGleann-Fhinne;</span>
<lb n="156"/><span>teachtaire eile go Mac Suibhne Fhánáda, Domhnall</span>
<lb n="157"/><span>Mac Thoirdhealbhaigh; teachtaire eile go dtí Mac</span>
<lb n="158"/><span>Suibhne na dTuath, Eoghan Óg, oide Aodha Ruaidh; teach-</span>
<lb n="159"/><span>taire eile go dtí Mac Suibne Boghainneach, Donnchadh</span>
<lb n="160"/><span>Mac Mhaolmuire Mheirgigh: teachtaire eile go hUa</span>
<lb n="161"/><span>Baoighill, Niall, i mBaoigheallach, agus teachtairí eile</span>
<lb n="162"/><span>nach n-áirmhighim ann seo.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Ar feadh seachtmhaine ó'n lá sin, bá léir do mhuintir</span>
<lb n="165"/><span>Thírchonaill go rabh a bhflaith ar tí sluaghacht do dheanamh.</span>
<lb n="166"/><span>Chonnacthas ar ghach bhealach ata a tarraingt ar Dhún na</span>
<lb n="167"/><span>nGall - ar an bhealach sin cois fairrge ó'n tSean</span>
<lb n="168"/><span>Ghleann agais ó na Ceallaibh Beaga, ar an bhealach</span>
<lb n="169"/><span>sin eile ó Bhóthainneach, Baoighilleach, agus ó na Rosaibh;</span>
<lb n="170"/><span>ar an bhealach dóshiúbhalta aduigh ghabhas thríd an Bhearnas</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="171"/><p><span>Mhór ó mhagh Itha agus an Oirthear; agus ar an Bhealach</span>
<lb n="172"/><span>thigeas ó Bhaile na trágha agus Béal átha Seanaigh -</span>
<lb n="173"/><span>Connacthas, adeirim, fir troda Thírchonaill ag cruinni-</span>
<lb n="174"/><span>ughadh ann a ndreamannaibh, ann a mbuidhnibh, agus</span>
<lb n="175"/><span>ann a sluaightibh eadar troighthibh agus marcachaibh, go</span>
<lb n="176"/><span>rabh arm agus mór-shluagh cruinnighthe ann aon láthair</span>
<lb n="177"/><span>ann a sgoraibh agus ann a bhfian-bhothaibh ar na bántaibh,</span>
<lb n="178"/><span>ar na machairibh agus ar na faithchibh 'ma gcuairt ar</span>
<lb n="179"/><span>Dún-na-ngall.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>In diaidh comhairle do ghlacadh le ceannphortaibh</span>
<lb n="182"/><span>agus le maithibh an tsluaigh thug Aodh Ruadh órdughadh</span>
<lb n="183"/><span>do'n tsluagh go léir gluaiseacht as go Cúige Chon-</span>
<lb n="184"/><span>nacht.  Ghluaiseadar as i dtrí chathaibh.  Ua Dochartaigh,</span>
<lb n="185"/><span>Seaán Óg, ba cheannphort ar an chath tosaigh: Niall</span>
<lb n="186"/><span>Garbh dó bhí i gceannas an chatha mheadhonaigh; agus an</span>
<lb n="187"/><span>cath deirionnach faoi cheannas Rudhraighe Uí Dhomhnaill,</span>
<lb n="188"/><span>Ríogh dhamhna Chinéil Chonaill.  Aodh Ruadh féin ann</span>
<lb n="189"/><span>Árd-cheannas an tsluaigh iomlán.  Thrialladar go</span>
<lb n="190"/><span>hÁth Seanaigh, agus as sin thar Shamhaoir, thar Dhrobhaois,</span>
<lb n="191"/><span>thar Dhubh, lámh dheas le fairrge, lámh chlé le sléibhtibh,</span>
<lb n="192"/><span>agus char stadadar de ló ná d'oidché ar an imtheacht</span>
<lb n="193"/><span>sin.  Acht ní ró-ghasda na i gainfhios d'fheudfadh an mór-</span>
<lb n="194"/><span>shluagh sin imtheacht thríd an tír.  Is furas a thuigbhéal</span>
<lb n="195"/><span>gur thóg siad callán agus racán as cuimse le</span>
<lb n="196"/><span>priumsal agus seitrigh na n-each, le coisidheacht na</span>
<lb n="197"/><span>bhfear troda, agus le ráflaí agus raipliuthúta na</span>
<lb n="198"/><span>ngiollanrach.  Do theicheadar muintear na tíre rompa</span>
<lb n="199"/><span>agus tugadh sgéala d'Ua Chonchubhair ann a dhún-árus</span>
<lb n="200"/><span>go rabh Uá Domhnaill go n-a shluagh chuige.  Ba mhór</span>
<lb n="201"/><span>an sgannradh dó-san an tuairisg sin agus chár fhan</span>
<lb n="202"/><span>le teacht flatha Thírchonaill ná le n-a athardha do</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="203"/><p><span>chosaint; acht do theich leis gan mhoill gan mhailltriallán,</span>
<lb n="204"/><span>agus na Gaill ann aoinfheacht leis; ná ba mhaith a bhí</span>
<lb n="205"/><span>fhios aca nach rabh ionnta seasamh ós coinne airm Aodha</span>
<lb n="206"/><span>Ruaidh.  Mar sin de ar rochtain d' Ua Domhnaill</span>
<lb n="207"/><span>maille le n-a shluagh go Caisleán Uí Chonchubhair chan</span>
<lb n="208"/><span>fhuaradar ann triath nó giolla, no fós crodh, nó</span>
<lb n="209"/><span>caora, éadáil nó airnéis.  Bhí an uile rud glanta</span>
<lb n="210"/><span>amach rompa.  Chá dearnadar acht aoibhleog do chur</span>
<lb n="211"/><span>leis an chaislean agus a dhóghadh go talamh.  Chuir</span>
<lb n="212"/><span>Aodh Ruadh amach, thar éis sin, sgeimhealta agus creach-</span>
<lb n="213"/><span>adóirí ar feadh na tíre agus chár fhágadar innti bó</span>
<lb n="214"/><span>nó caora, capall nó gabhar náchar thiomaineadar leo:</span>
<lb n="215"/><span>ag creachadh agus ag aidhmhilleadh na dúithche sin go</span>
<lb n="216"/><span>léir, agus ag iomchur leo gach earraidhe agus gach</span>
<lb n="217"/><span>éadála d'ar casadh orra, go ndearnadh fásach do'n</span>
<lb n="218"/><span>tír uilig; agus ba thruacánta thruaighmhéileach muintear</span>
<lb n="219"/><span>Chonchubhair indiaidh na cuarta sin.  Thug Aodh Ruadh</span>
<lb n="220"/><span>órdughadh fósda d'fhearaibh Thírchonaill gach Sacsanach</span>
<lb n="221"/><span>go casfaidhe orra do mharbhadh mar do bhí troid go</span>
<lb n="222"/><span>héag eadar é féin agus iad féin.  Agus ba hé an</span>
<lb n="223"/><span>comhartha thug sé dobhtha leis na Sacsanaigh d'aithint,</span>
<lb n="224"/><span>fear ar bith nach rabh canamhain ghlan réidh Ghaedhilge</span>
<lb n="225"/><span>aige a chur chum báis.  Thárla go rabh cuid de na</span>
<lb n="226"/><span>saighdiúiribh Sacsanacha sgabtha thríd an tír mar do</span>
<lb n="227"/><span>bhíodar ar a gcoinnmheadh ann áitibh iargcúltacha agus</span>
<lb n="228"/><span>chán fhuaradar sgéala ar theacht Aodha Ruaidh.  Marbhadh</span>
<lb n="229"/><span>iad seo go léir agus b'iomdha ruaig agus ruathar do</span>
<lb n="230"/><span>bhí ann a indiaidh.  Mhéaduigh na ruaga úd uamhan</span>
<lb n="231"/><span>agus imeagla muintire na tíre gidheadh chá dearnadh</span>
<lb n="232"/><span>orra-san acht a gcuid earraidhe do bhaint daobhtha.</span>
<lb n="233"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="234"/><p><span>Caib. III.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Inghean Uí Conchubháir: aisíoc na Creach-ghabhála.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Nuair do shásaigh Clanna Chonaill a</span>
<lb n="239"/><span>n-agneadh ag creachadh agus ag milleadh</span>
<lb n="240"/><span>dúithche Uí Chonchubhair, chruinnigheadar</span>
<lb n="241"/><span>gach eadáil agus gach ainmhidhe do</span>
<lb n="242"/><span>bhaineadar amach ar an chreach-ghabháil sin agus</span>
<lb n="243"/><span>philleadar ar ais go Tír Chonaill.  Ba mhór meud</span>
<lb n="244"/><span>an tsluaigh ag pilleadh dó agus ba sgannradhach an</span>
<lb n="245"/><span>torman agus an ruailli-buaillí do thógadar; le</span>
<lb n="246"/><span>búirebéice na mbó, le sitrigh na gcapall, le meidhligh</span>
<lb n="247"/><span>na gcaorach, le meigidreacht na ngabhar, le tamhaint na</span>
<lb n="248"/><span>madadh, le béiceadh na laochraidhe agus le gach tuaim agus</span>
<lb n="249"/><span>ollghlór an mhór-shluaigh sin.  Seacht míle slighe do bhí</span>
<lb n="250"/><span>líonta leo eadar coisidhibh agus marc-shluagh, cródh agus</span>
<lb n="251"/><span>caorchaibh, fir troda agus giollanraidh, lucth tiománta</span>
<lb n="252"/><span>agus ainmhinte díchéillidhe.  Ar rochtain do thús an</span>
<lb n="253"/><span>tsluaigh go hÁth Sheanaigh bhí a dheireadh taobh budh dheas</span>
<lb n="254"/><span>do Dhrobhaois; agus ba hé sin uair agus aimsear</span>
<lb n="255"/><span>do chuir fear do lucht choimhéada Uí Dhomhnaill ann</span>
<lb n="256"/><span>úmhail dó go rabh dhá chailín óga gha leanmhaint ar dhá</span>
<lb n="257"/><span>each fá lán-shiúbhal.  D'fhan Ua Domhnaill san áit a rabh</span>
<lb n="258"/><span>sé go dtáinig siad a' fhad leis.  Mná uaisle óga</span>
<lb n="259"/><span>áilne do bhí ionnta.  Bean aca ar stéid-each ghlas agus</span>
<lb n="260"/><span>an bhean eile ar chapall dhonn.  Tógas Aodh Ruadh a</span>
<lb n="261"/><span>bhairréad ann a láimh dheis agus beannuigheas do na</span>
<lb n="262"/><span>mnáibh uaisle.  Tuirlingidh siad-san ar an bhán agus</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="263"/><p><span>gabhaid ar a nglúnaibh ós coinne Aodha Ruaidh.  Ruitheas</span>
<lb n="264"/><span>séisean go tapaidh, tugas lámh do ghach mhnaoi aca, agus</span>
<lb n="265"/><span>thógas ann a seasamh iad.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>"A fhlaith chalma Thírchonaill," ar bean an eich ghlais,</span>
<lb n="268"/><span>"mise Meadhbh, inghean Uí Chonchubhair Sligigh agus is</span>
<lb n="269"/><span>í seo Fionnghuala Ní Mhic Dhiarmada Mhuighe Luirg.</span>
<lb n="270"/><span>Bhí mise ar cuairt i gCaisleán Mic Dhiarmada le seal</span>
<lb n="271"/><span>agus níor tugadh sgéala dhúinn go dtí indé fá'n chreach-</span>
<lb n="272"/><span>ghabháil rinnis ar dhuthaigh m'athar agus fá'n léirmhilleadh</span>
<lb n="273"/><span>d'imir tú ar na daoinibh bochta um an dúthaigh.  Ní'l</span>
<lb n="274"/><span>mise ag fiafraighe díot goidé an fáth bhí agat leis an</span>
<lb n="275"/><span>gabháil seo, nó ag dearbhadh nach rabh siocair agat</span>
<lb n="276"/><span>deanamh mar rinne tú.  Ní thuigim na neitheanna seo.</span>
<lb n="277"/><span>Acht tuigim an méid seo - go bhfuil na daoine bochta</span>
<lb n="278"/><span>ar feadh na dúithche fágtha gan bhó gan ghamhain gan</span>
<lb n="279"/><span>chaora gan ghabhar, agus gan fhios aca goidé mar mhairfidh</span>
<lb n="280"/><span>siad rith an gheimhridh seo.  Do dheonuigh tusa, a Árd-</span>
<lb n="281"/><span>fhlaith, gan iad do mharbhadh mar a bí sé fá chumas do</span>
<lb n="282"/><span>shluaigh a dheanamh.  B'fheárr dóbhtha a bhfad dá ndean-</span>
<lb n="283"/><span>adaois a marbhadh go léir 'ná a gcuid bidh agus dighe</span>
<lb n="284"/><span>do thógbháil uatha, go dtí nach dtig leobhtha gan mior-</span>
<lb n="285"/><span>bhuilte ó Dhia mairstin thríd an gheimhreadh atá rompa.</span>
<lb n="286"/><span>A Aoidh Ruaidh," ar sí, agus thuit na deora go fras</span>
<lb n="287"/><span>anuas léithe "tá cliú ort go bhfuil tú borb, dúr-</span>
<lb n="288"/><span>chroidhéach neamh-thrócaireach dó do náimhdibh, acht chá</span>
<lb n="289"/><span>deárn tú riamh cogadh ar mhnáibh nó ar pháisdibh.</span>
<lb n="290"/><span>Guidhim thú, a thaoisígh cumhachtaigh Thírchonaill, agus</span>
<lb n="291"/><span>glac truaighe do'n mhuintir seo agus tabhair ar ais</span>
<lb n="292"/><span>dóbhtha a gcuid earraidhe agus ní misde dhuit a</span>
<lb n="293"/><span>gcuid urnaighthe agus fós uimaighthe na Maighdine</span>
<lb n="294"/><span>Beannuighthe maraon leobhtha ins na cruadh-cathaibh</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="295"/><p><span>atá romhat ann aghaidh Gall agus Gaedheal ann</span>
<lb n="296"/><span>Eirinn."</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>Chár dhubhairt Aodh Ruadh seadh nó chan eadh an fhad</span>
<lb n="299"/><span>agus bhí an óigbhean ag labhairt, acht bí cinnte go rabh</span>
<lb n="300"/><span>sé ag machtnadh agus ag staidéir ar an méid a dubhairt</span>
<lb n="301"/><span>sí agus uirre féin.  Ba chuimhneach leis girseach dár</span>
<lb n="302"/><span>bh' ainm Méadhbh inghean d' Ua Chonchubhair Shligigh, acht</span>
<lb n="303"/><span>ba dhóigh leis nár bhféidir gur bh'í an óigbhean stáideamhail</span>
<lb n="304"/><span>bhéasach do bhí anois ag cainnt leis.  Seacht mbliadhna</span>
<lb n="305"/><span>roimh an am sin bhí sé ar cuairt, ann aoinfheacht le n-a</span>
<lb n="306"/><span>mháthair .i. an Inghean Dhubh, i dúnarus Uí Chonchubhair,</span>
<lb n="307"/><span>ar feadh seachtmhaine agus ba hí an Mheadhbh sin ba</span>
<lb n="308"/><span>chompánach dhó ar feadh an ama sin.  Ba chomh-aois</span>
<lb n="309"/><span>dóbhtha araon; agus siúd is gur bh' shaitcheach cúlanta</span>
<lb n="310"/><span>an cailín beag í char bhfada dóbhtha ar aon chomhluadar</span>
<lb n="311"/><span>gur éirigh cáirdeas agus dáimh eatorra dá chéile, agus</span>
<lb n="312"/><span>chár theastuigh comhluadar eile uatha astuigh ná amuich</span>
<lb n="313"/><span>acht iad féin, ag coisidhéacht nó ag marcuidheacht, ag</span>
<lb n="314"/><span>rith nó ag siúbhal, agus ba bhrónach iad an bheirt aca</span>
<lb n="315"/><span>ar sgaramhaint le n-a chéile i gcionn na seachtmhaine.</span>
<lb n="316"/><span>Ó d' aithin Aodh Ruadh gurbh í an Mheadhbh chéadna sin</span>
<lb n="317"/><span>do bhí ag cainnt leis anois, agus ag iarraidh athchuinge</span>
<lb n="318"/><span>uaidh, is amhlaidh do líon a chroidhe leis an sean-ghrádh</span>
<lb n="319"/><span>dhí, agus bhí sé ar tí an chreach ghabhail go léir do sgaoi-</span>
<lb n="320"/><span>leadh léithe nuair do smaoinigh sé nach bhfórfeadh sin</span>
<lb n="321"/><span>le n-a shluagh.  Chár ghnáthach leobhtha-san teacht 'na</span>
<lb n="322"/><span>bhaile follamh ó shluaghacht ar bith; agus b' fhios dó go</span>
<lb n="323"/><span>ró-mhaith go rabh náimhde dhó san sluagh sin, imeasg</span>
<lb n="324"/><span>a ghaoil féin, go dearbhtha; agus chuirfeadh siad mío-</span>
<lb n="325"/><span>chuma ar a ghníomh dá sgaoilfeadh sé an chreach-ghabhail</span>
<lb n="326"/><span>le hinghin Uí Chonchubhair.  Chá rabh a chumhacht nó a cheannas</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="327"/><p><span>daingean go leor i dTírchonaill fós go ndeanfadh sé</span>
<lb n="328"/><span>do réir a thola féin.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>Ar an ádhbhar sin d' fhreagair sé an ainnir amhail agus</span>
<lb n="331"/><span>dá mbeadh sé gan aon aithne do bheith aige uirri.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>"Go deimhin, a inghean Uí Chonchubhair," arsé.  "Is</span>
<lb n="334"/><span>méannra do Chloinn Chonchubhair do léithéid-se d'</span>
<lb n="335"/><span>eadarghuidhtheoir a bhéith aca.  Chán fhuil sé ionnamsa</span>
<lb n="336"/><span>do eiteach.  Acht cheana, chá dtig le fearaibh Thírchonaill</span>
<lb n="337"/><span>gabhail arais go Tírchonaill gan a luach saothair bheith</span>
<lb n="338"/><span>leo.  Chán gan costas atá an sluagh seo beathuighthe</span>
<lb n="339"/><span>amuich "na" sa' bhaile.  Caithfear a dtuarastal a thabhairt</span>
<lb n="340"/><span>do bhuanaidhibh agus d'amhsannaibh; agus fosda ní</span>
<lb n="341"/><span>ceart ar ngnáth-mhuintear féin do chur na bhaile ar</span>
<lb n="342"/><span>easbhaidh éadala thar éis a sluaghachta.  Acht bíodh do</span>
<lb n="343"/><span>rogha agat, a inghean Uí Chonchubhair.  Sin iad romhat</span>
<lb n="344"/><span>eallach agus earradh Cloinne Chonchubhair agus sin é</span>
<lb n="345"/><span>romhat fosda an talamh ar a bhfuil siad.  Má's roghan</span>
<lb n="346"/><span>leat an t-eallach agus an t-earradh bíodh siad agat</span>
<lb n="347"/><span>acht coinneochaidh flaith Thírchonaill an talamh.  Má's</span>
<lb n="348"/><span>roghan leatsa an talamh coimneochad-sa an spré."</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>"Mar gheall ar na daoinibh bochta," arsa.  Méadhbh,</span>
<lb n="351"/><span>"toghaim an crodh agus an airnéis.  Deanadh Ua</span>
<lb n="352"/><span>Conchubhair Shligigh réidhteach leatsa fá dtaoibh de'n</span>
<lb n="353"/><span>tír."  Agus d' árduigh sí a ceann go huaibhreach, ag</span>
<lb n="354"/><span>deanamh dí féin go bhfeudfadh a hathair an talamh do</span>
<lb n="355"/><span>bhaint amach arís.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>D'fhág na cailiní slán ag Ua Domhnaill agus a</span>
<lb n="358"/><span>chuideachta, d'éirigh ar a n-eachaibh agus philleadar dá</span>
<lb n="359"/><span>nduthaigh féin.  Do cheap muintear Aodha Ruaidh arais ar</span>
<lb n="360"/><span>a gcúlai gach capall, gach bó, gach caora, agus gach uile</span>
<lb n="361"/><span>bheathadhach do chuid Chloinne Chonchubhair: agus thugadar</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="362"/><p><span>suas gach airnéis agus gach éadail do mhuintir Chonchubhair</span>
<lb n="363"/><span>sul má deachaidh siad troigh níos fuide.  Thóg Aodh Ruadh</span>
<lb n="364"/><span>claidhe teorann seacht mile budh dheas ó Áth Seanaigh,</span>
<lb n="365"/><span>agus coimhcheangladh an talamh sin le Tírchonaill ó'n am</span>
<lb n="366"/><span>sin go dtí gur briseadh ar Ghaedhealaibh ag Ceann</span>
<lb n="367"/><span>tSáile, agus gur árduigheadh cumhacht agus ceannas</span>
<lb n="368"/><span>na nGall ós cionn Thírchonaill, ós cionn chúige Mhéidhbhe</span>
<lb n="369"/><span>agus ós cionn gach uile dhúthaigh i dtalamh glas na</span>
<lb n="370"/><span>hEireann.</span>
<lb n="371"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="372"/><p><span>Caib. IV.</span>
<lb n="373"/><span>Eachtra Aodha Ruaidh go Cúige Mhéidhbhe.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>Níor bha shlán d' Aodh Ruadh ann a mheanmain</span>
<lb n="376"/><span>tharéis na sluaghachta sin.  Ba dhóigh leis</span>
<lb n="377"/><span>nach bhfacaidh sé riamh roimhe go dtí 'n</span>
<lb n="378"/><span>t-am sin ainnir ba dheise chuma, nó b'áilne</span>
<lb n="379"/><span>snódh, nó ba mhúinte méinn, ná an Mheadhbh</span>
<lb n="380"/><span>sin, inghean Uí Chonchubhair Shligigh.  Acht</span>
<lb n="381"/><span>cheana, ba inghean a námhad í, agus dá bhárr ar sin,</span>
<lb n="382"/><span>mheas sé ó'n dóigh ann ar labhair sí leis go rabh fuath</span>
<lb n="383"/><span>agus gráin aici air.</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>"Agus" ar seiseann ann a inntinn féin.  "Cad</span>
<lb n="386"/><span>chuige nach mbéadh gráin aici orm; nár sgriosas</span>
<lb n="387"/><span>a dúthaigh, nár dhíbreas a hathair, nár ghabhas</span>
<lb n="388"/><span>chugam seacht míle tíre d' athardha Uí Chonchubhair.  Char</span>
<lb n="389"/><span>bha sláine dó ann a mheanmain thré an mhachtnughadh</span>
<lb n="390"/><span>adaigh.  Agus iar sgabadh do'n tsluagh, agus ar</span>
<lb n="391"/><span>mbeith socair suaimhneach do ghach uile rud ann a</span>
<lb n="392"/><span>thimchioll, ba mhó d'éirigh mearughadh croidhe agus</span>
<lb n="393"/><span>buaidhirt aigeanta air.  Chár fheud sé fanacht mar</span>
<lb n="394"/><span>a bhí sé ní b'fhuide agus sé an rún do chinn sé leis féin,</span>
<lb n="395"/><span>cuairt do thabhairt, acht an-chuma nó bréag-riocht do</span>
<lb n="396"/><span>chur air féin, an dóigh nach n-aithneochaidhé é, go Cais-</span>
<lb n="397"/><span>léan Mhic Dhiarmada, Muighe Luirg, ar an gCarraig</span>
<lb n="398"/><span>i Loch Cé i ndúil go bhfeicfeadh sé Méadhbh Ní Chonchu-</span>
<lb n="399"/><span>bhair, gan fhios dí féin agus do chách.  Chuir sé ann</span>
<lb n="400"/><span>úmhail d'a chomhdhálta .i. do Mhaolmuire Mac Suibhne</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="401"/><p><span>Mac Eoghain Oig goidé bhí ann a inntinn aige agus</span>
<lb n="402"/><span>thug leis é ar an turus.  Ba stuamdha géarchúiseach</span>
<lb n="403"/><span>an duine an Suibhneach, acht chár mhaith an companách do</span>
<lb n="404"/><span>Aodh Ruadh é, na dhiaidh sin.  Fear doimhin tosdach</span>
<lb n="405"/><span>caiminntineach a bhí ann agus cáil air go nglacfadh sé</span>
<lb n="406"/><span>anshaothar ann a ghnoithe féin acth fíor-bheagan sao-</span>
<lb n="407"/><span>thair i ngnoithe dhuine eile.  Acht ba chomhdhálta d'Aodh</span>
<lb n="408"/><span>Ruadh é, agus chuir Aodh muinighin ann.</span></p>
<lb n="409"/>
<lb n="410"/><p><span>Ba hé an chuma ann a deachaidh Aodh Ruadh ar an</span>
<lb n="411"/><span>eachtra sin i ndeilbh cruitire fánaigh agus cheangail sé</span>
<lb n="412"/><span>bréigfheasóg fhada ar féin, agus dháthuigh a ghruag agus</span>
<lb n="413"/><span>chuir an-chuma ar féin i riocht nach n-aithneochadh duine</span>
<lb n="414"/><span>beo é: gléasadh an Suibhneach i gcosamhlacht giolla</span>
<lb n="415"/><span>iomchura na cruite.  Nuair a bhí siad gléasta i gceart</span>
<lb n="416"/><span>d'imthigheadar leo i gConnachtaibh.  D' fhanadar an chéad</span>
<lb n="417"/><span>oidhche i dtigh Biadhtaigh i dTír Chorainn, agus ó bhí a</span>
<lb n="418"/><span>lán daoine ar aoidheacht ann ba mhian leo ar ndóighe</span>
<lb n="419"/><span>ceol na cruite do chluinsint ó'n chruitire.  B'éigin</span>
<lb n="420"/><span>d' Aodh Ruadh seinm ar an chláirsigh agus abhrain do</span>
<lb n="421"/><span>ghabhail fosda, rud nár dhoiligh dhó, ná bhí guth binn aige</span>
<lb n="422"/><span>agus é oilte go maith i ndántaibh agus i bhfilidheacht na</span>
<lb n="423"/><span>mbárd.  Bhí móran cainnte ar cois aca fá shluaghacht</span>
<lb n="424"/><span>fear Thírchonaill.  Chuala Aodh Ruadh iad ag trácht</span>
<lb n="425"/><span>ar a anfhlaitheas féin, agus dubhradh gur thríd uamhan</span>
<lb n="426"/><span>agus imeagla roimh Ua Conchubhair ghéill sé an chreach</span>
<lb n="427"/><span>ghabháil do thabhairt ar ais do inghin Uí Chonchubhair.</span>
<lb n="428"/><span>D' aithris duine ann, do ghuth árd, an iomad uirsgéal</span>
<lb n="429"/><span>ar anfhlaitheas agus tíorantas Aodha Ruaidh ann a</span>
<lb n="430"/><span>thír féin; mar go gcrochfadh sé fear gan fiú acht cnaipe</span>
<lb n="431"/><span>ná biorán do ghoid.  D' aithin Aodh an duine seo.  Ba</span>
<lb n="432"/><span>mhéirleach é, do dhruing mhéirleach, do chleachtuigheadh</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="433"/><p><span>a méirleachas ar lucht siúbhail fá'n Bhearnas Mhór.</span>
<lb n="434"/><span>Nuair ghabh Aodh Ruadh flaitheas Tírchonaill ruaig sé as</span>
<lb n="435"/><span>an tír iad, ag crochadh an méid aca ar a bhfuair sé</span>
<lb n="436"/><span>greim.  B'éigin dó éisteacht leis an bhradaidhe comh</span>
<lb n="437"/><span>maith le duine agus is cinnte dearbhtha dá n-aithneochaidhe</span>
<lb n="438"/><span>é féin go mbadh deacair dó imtheacht slán as an duthaigh</span>
<lb n="439"/><span>sin.</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>Oidhche eile d' Aodh Ruadh agus dá chompanach i dtigh</span>
<lb n="442"/><span>bhiadhtaigh i gCairbre.  Bhíodar ag gabhail cheoil agus</span>
<lb n="443"/><span>ag rinnce agus ag sgéalaidheacht go ham luighe.  Ar</span>
<lb n="444"/><span>na bhárach ghluaiseadar leo go tuitim na hoidhche; ba</span>
<lb n="445"/><span>gheárr uatha anois Loch Cé agus Caisleán Mhic Dhiarmada.</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>Ag imtheacht dóbhtha ar bhealach chumhang dó-leanta i</span>
<lb n="448"/><span>lár coilleadh chonnacthas dóbhtha gur chualádar glór</span>
<lb n="449"/><span>daoine gan a bheith ró-fhada uatha, agus droch theacht</span>
<lb n="450"/><span>le chéile aca réir chosamhlachta.  Stadadar ar a gcéim</span>
<lb n="451"/><span>d'éistacht, acht ní mó na gur stad siad nuair tógadh</span>
<lb n="452"/><span>sgread ó mhnaoi éigin, mar do bhéadh sí dá sárughadh.</span>
<lb n="453"/><span>Chá deárn an bheirt moill go rabh siad san áit a rabh</span>
<lb n="454"/><span>an sgreadach.  Goidé chonnaic siad ann sin acht trí</span>
<lb n="455"/><span>bitheamhnaigh ag baint a cuid seod de chailín óig uasail.</span>
<lb n="456"/><span>Bhí maidí breagha ramhra daraigh ag Aodh Ruadh agus</span>
<lb n="457"/><span>ag a bhráthair, agus siúd is go rabh miodóga ag na</span>
<lb n="458"/><span>gaduidhibh, chár bhféidir iad do tharraing gur leagadh</span>
<lb n="459"/><span>ar lár iad le buillibh troma treanmhara flatha Thír-</span>
<lb n="460"/><span>chonaill agus an tSuibhnigh, Maolmuire.  An t-am do</span>
<lb n="461"/><span>loiteadh agus do bualadh na foghlaidhthe go leor, do</span>
<lb n="462"/><span>gheárr Aodh Ruadh na téada as an chruit, agus do chean-</span>
<lb n="463"/><span>gail na foghlaighthe le chéile agus d'fhág 'na luighe iad</span>
<lb n="464"/><span>san áit a rabh siad gur tugadh sgéala do Mhac</span>
<lb n="465"/><span>Diarmada a bhí 'na cheannphort ar an dúthaigh sin.  Thug</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="466"/><p><span>Aodh Ruadh aghaidh ar an ógmhnaoi ann sin agus d</span>
<lb n="467"/><span>fhiafraigh dí fáth an ghéibhinn ann a rabh sí.</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p><span>"A dhaoine uaisle, thréanmhara!" ar sise, "mise</span>
<lb n="470"/><span>Fionnghuala, inghean Mhic Dhiarmada, Muighe Luirg.</span>
<lb n="471"/><span>Bhí mé ar cuairt ag duine mhuinteardha dhamh.  Ag</span>
<lb n="472"/><span>teacht ar ais dúinn (bhí giolla liom agus sinn ar</span>
<lb n="473"/><span>marcuidheacht) d'éirigh na trí bitheamhnaigh seo amach</span>
<lb n="474"/><span>as an choill, stop siad m' each-sa, agus thógadar mise</span>
<lb n="475"/><span>ó'n diallaid ar an bhán agus chuir siad an tóir ar an</span>
<lb n="476"/><span>each eile gur tiomáineadh ar siubhal é féin agus a</span>
<lb n="477"/><span>mharcach.  H'órduigheadh damhsa mó fhleasg óir agus</span>
<lb n="478"/><span>m' fháinní óir do bhaint díom agus a dtabhairt dóbhtha.</span>
<lb n="479"/><span>dhiúltuigh mé sin do dheanadh, agus rug duine aca orm</span>
<lb n="480"/><span>do ghréim bhrollaigh, agus do bhí ar tí mo chuid sheod</span>
<lb n="481"/><span>do bhaint díom.  Thóg mé sgread agus gáir agus chan</span>
<lb n="482"/><span>fhuil cuimhne agam goidé thárlaigh ó sin amach go bhfaca</span>
<lb n="483"/><span>mé sibhse ag troid leis na gadudhthibh agus a ngreadadh</span>
<lb n="484"/><span>agus a gceangailt."</span></p>
<lb n="485"/>
<lb n="486"/><p><span>Chár innis inghean bhláith Mich Diarmada dóbhtha acht</span>
<lb n="487"/><span>roinnt do'n sgéal.  Chán ar cuairt ag duine</span>
<lb n="488"/><span>muinteardha do bhí sí ar chor ar bith, acht ag tabhairt</span>
<lb n="489"/><span>cuarta ar mhnaoi draoidheachta nó mnaoi feasa a</span>
<lb n="490"/><span>chomhnuigh 'san choill.  Agus is é theastuigh uaithe</span>
<lb n="491"/><span>luibheanna piseogacha do bhéarfadh fuasgladh dí ó</span>
<lb n="492"/><span>chruadhdáil ann ó rabh sí ó thug sí searc agus grádh do</span>
<lb n="493"/><span>dhuine éigin; agus an duine sin níór bha athrughadh</span>
<lb n="494"/><span>duine é acht Aodh Ruadh féin.</span></p>
<lb n="495"/>
<lb n="496"/><p><span>Anois ba mháthair mhéirleach agus righ-bhréagaidhe an</span>
<lb n="497"/><span>chailleach sin a rabh cáil dhraoidheachta uirri, agus chá</span>
<lb n="498"/><span>rabh sí acht ag bréagadh daoine isteach chum na coilleadh,</span>
<lb n="499"/><span>agus dá mbéadh cuma orra airgead do bheith aca ná</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="500"/><p><span>seoid do bheith orra bhéarfadh sí sgéala dá macaibh</span>
<lb n="501"/><span>agus dá gcuideachta go mbainfidís a gcuid maoine</span>
<lb n="502"/><span>daobhthe san choill.</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>Mar sin de, chá rabh fios fátha an sgéil ag Fionn-</span>
<lb n="505"/><span>ghuala í féin agus ba lugha go mór an fios a bí ag Aodh</span>
<lb n="506"/><span>Ruadh agus ag n-a ghiolla.</span></p>
<lb n="507"/>
<lb n="508"/><p><span>"Gabh mo mhíle bhuidheachas, a dhaoine uaisle,"</span>
<lb n="509"/><span>adubhairt Fionnghuala ar gcríochnughadh a sgéil dí.</span>
<lb n="510"/><span>"Sin thall caisleán m' athar ins an Loch agus tigidh</span>
<lb n="511"/><span>anonn go gtugaidh sé fáilte romhaibh, agus go dtiubh-</span>
<lb n="512"/><span>raidh sé buidheachas daoibh, ar son a inghine do chósaint</span>
<lb n="513"/><span>in aghaidh na méirleach."</span>
<lb n="514"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="515"/><p><span>Caib. V.</span></p>
<lb n="516"/>
<lb n="517"/><p><span>Caisleán Mhic Diarmada: inghean Uí Chonchubhair:</span>
<lb n="518"/><span>fealltachas Mhaolmhuire Mhic Suibhne: bréagchomh-</span>
<lb n="519"/><span>airle Inghine Ní Mhic Dhiarmada.</span></p>
<lb n="520"/>
<lb n="521"/><p><span>Thrialladar an triúr aca anonn go</span>
<lb n="522"/><span>Caisleán Mhic Diarmada, agus ba mhór</span>
<lb n="523"/><span>an corrughadh a bhí annsin agus ba mhór an</span>
<lb n="524"/><span>luthghair do bhí ar athair agus ar mháthair</span>
<lb n="525"/><span>Fhionnghuala ar a feiceáil slán arís.  Óir tháinig an</span>
<lb n="526"/><span>giolla 'na bhaile agus an gháir bháidhte leis fá'n bhfuadach a</span>
<lb n="527"/><span>rinneadh ar an ógmhnaoi; agus mheuduigh sé an chontabh-</span>
<lb n="528"/><span>airt go mór ag deánamh leithsgéil do féin ar an</span>
<lb n="529"/><span>teicheadh cladhaireach a rinne sé.  Ar an bpointe</span>
<lb n="530"/><span>cuireadh drong de mhuintear Mhic Diarmada go dtí</span>
<lb n="531"/><span>an choill go bhfuaradar na bitheamhnaigh ceangailte san</span>
<lb n="532"/><span>áit ar fhág Aodh Ruadh iad, agus ba mhór an t-iongnadh</span>
<lb n="533"/><span>do bhí ar Mhac Diarmada nuair tháinig an drong</span>
<lb n="534"/><span>arais agus na trí méirligh leobhtha, óir ba léir</span>
<lb n="535"/><span>dóbhtha anois go rug an cruitire agus a ghiolla</span>
<lb n="536"/><span>buaidh ar na trí foghluidhibh, agus bhí aithne ag</span>
<lb n="537"/><span>muintir Diarmada orra agus bhí fhios aca gurbh iad</span>
<lb n="538"/><span>an triúr ba threise agus ba dána do mhéirlighibh na</span>
<lb n="539"/><span>duithche iad.  Bhí Meadhbh Ní Chonchubhair ins an Chaisleán</span>
<lb n="540"/><span>agus budh í bhí athasach fá n-a caraid Fionnghuala do</span>
<lb n="541"/><span>theacht ar ais slán.  Rinne sí crathadh lámh leis an</span>
<lb n="542"/><span>chruitire agus d'fheuch ann a ghnúis le luthgháir, agus</span>
<lb n="543"/><span>labhair go ceannsa carthannach leis.  Do mheudaigh seo</span>
<lb n="544"/><span>searc Aodha dhí agus mhearaigh sé a cheann agus a chainnt,</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="545"/><p><span>agus tháinig na focla amach bun ós-cionn thríd a chéile</span>
<lb n="546"/><span>gur shaoil Meadhbh gur le duine éadtrom seachránach</span>
<lb n="547"/><span>do bhí sí ag cainnt.</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>Lá ar na bhárach fearadh féasda ag Mac Diarmada</span>
<lb n="550"/><span>fá choinne na gcuairteoir dtréan.  Coimhthionoladh</span>
<lb n="551"/><span>uaisle na tíre le honóir agus ómós do theisbéaint</span>
<lb n="552"/><span>do'n chruitire agus dá ghiolla.  Tráth fiafruigheadh</span>
<lb n="553"/><span>d' Ua Domhnaill cé é féin no carbh' as dó adubhairt</span>
<lb n="554"/><span>sé gur de mhuintir Chatháin é, as Arachtaigh Uí Chátháin</span>
<lb n="555"/><span>agus gur bha ghiolla agus deisciobal dó an t-óglach.</span>
<lb n="556"/><span>Chaitheadar an oidhche sin go súgach sásta; ag gabháil</span>
<lb n="557"/><span>cheoil, ag cruitireacht, ag rinnce, ag ól uisge-beatha,</span>
<lb n="558"/><span>agus fíona agus leanna, ag sgéalaidheacht agus ag</span>
<lb n="559"/><span>mion-chainnt, ag imirt carta agus fithchille.  D'fhanadar</span>
<lb n="560"/><span>an bheirt úd ar feadh seachtmhaine i gCaisleán Mhic</span>
<lb n="561"/><span>Diarmada i Loch Cé.  Bhí na hóg-mhná ann a gcuideach-</span>
<lb n="562"/><span>táin ó am go ham, agus ba mhór an spéis chuireadar</span>
<lb n="563"/><span>i gcruitireacht i sgéaluidheacht agus i mion-chainnt Aodha</span>
<lb n="564"/><span>Ruaidh.  Uair amháin thárla dó bheith ann aoinfheacht le</span>
<lb n="565"/><span>Méadhbh Ní Chonchubhair leo féin agus thrácht sí ar Fhlaith</span>
<lb n="566"/><span>Thírconaill.  D'fhiafruigh sí dhé ar thárla dhó bheith i</span>
<lb n="567"/><span>dThírchonaill riamh.</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>"Sé an áit is deireannaighe d'fhág mé," ar seisean,</span>
<lb n="570"/><span>agus b'fhíor dó an méid sin ar sgor ar bith.</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>"An bhfaca tú Aodh Ruadh," ar sise.</span></p>
<lb n="573"/>
<lb n="574"/><p><span>"Chonnaic go dearbhtha.  Tá fir Thírchonaill uilig</span>
<lb n="575"/><span>gá lochtughadh nár thóg sé leis go Tírchonaill an</span>
<lb n="576"/><span>chreach do bhain siad ó mhuintir Uí Chonchubhair Sligigh.</span>
<lb n="577"/><span>Tá sé ráidhte go mbéadh gach uile rud leis, acht amáin</span>
<lb n="578"/><span>gur bhréag inghean Uí Chonchubhair é le sgéimheacht a</span>
<lb n="579"/><span>pearsann agus le binneas a hurlabhra."</span>
<lb n="580"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="581"/><p><span>D'amharc an cruitire uirri ar a rádh seo dhó acht bhí</span>
<lb n="582"/><span>a ceann cromtha agus thug sé fá deara a leaca agus</span>
<lb n="583"/><span>a héadan ar dhearg-lasadh.</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>"Bhí mé ag cainnt fosda," ars an cruitire, ag</span>
<lb n="586"/><span>leanmhain dá sgéal, "le hAodh Ruadh féin, agus thrácht</span>
<lb n="587"/><span>sé ortsa.  Ba dhóigh leis nach rabh agatsa acht gráin agus</span>
<lb n="588"/><span>fuath air, mar námhaid do d' athair agus do do mhuintir,</span>
<lb n="589"/><span>agus loisgeadóir agus creachadóir do dhúithche."</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>Stad an cruitire dá chómhradh go tobann, amhail is</span>
<lb n="592"/><span>da mbeadh sé ag feitheamh le freagar.</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>"Níl gráin nó fuath agam dó, maiseadh," arsa Meadhbh,</span>
<lb n="595"/><span>agus í ag cainnt léithe féin deirfeá.  "Is calma,</span>
<lb n="596"/><span>cródha an taoiseach é.  Is dóiche go deárn m' athair</span>
<lb n="597"/><span>beart éigin ann a aghaidh do chuir fearg air; agus is</span>
<lb n="598"/><span>cinnte é nach maith le hUa Domhnaill m' athair do bheith</span>
<lb n="599"/><span>i gcomh-cháirdeas leis na Gallaibh.  Ní thuigim féin goidé</span>
<lb n="600"/><span>'n fáth nach ndeanann Ua Domhnaill cáirdeas le</span>
<lb n="601"/><span>Sasanaibh mar ghní m' athair agus taoiseacha eile.</span>
<lb n="602"/><span>Chuala mé féin Ser Coinneas Clifford a ráidht nár</span>
<lb n="603"/><span>bhfeárr leis an darna fear ann Éirinn teacht ann</span>
<lb n="604"/><span>a chomhcháirdeas agus géilleadh do 'n bhainríoghain ná</span>
<lb n="605"/><span>Flaith Thírchonaill."</span></p>
<lb n="606"/>
<lb n="607"/><p><span>D' éirigh an cruitire ar buile  "na madrái Gall!"</span>
<lb n="608"/><span>ar sé, "mise teacht ann a gcomhair agus géilleadh dá</span>
<lb n="609"/><span>mbainríoghain! an drong míothrrócaireach a tá ag</span>
<lb n="610"/><span>milleadh ar dtíre agus ag daoradh ar gcinidh.  Nach</span>
<lb n="611"/><span>rabh mé ann a gcarcair bréan go rabh mé chomhair a</span>
<lb n="612"/><span>bhéith marbh aca! nach -."</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>Mhothuigh sé ann seo go rabh Meadhbh ag amharc air</span>
<lb n="615"/><span>aimhail is dá mbudh fhear mire a bhí ann.  Chas sé an</span>
<lb n="616"/><span>sgéal go cliste.</span>
<lb n="617"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="618"/><p><span>"Bhí Aodh Ruadh i gcarcair ag na Sasanaibh fosda</span>
<lb n="619"/><span>agus rinneadh éagcóra móra dó leis na Gallaibh, agus</span>
<lb n="620"/><span>níor mhaith leis géilleadh dóbhtha nidh nach iongnadh.</span>
<lb n="621"/><span>Acht dá sgaoilfeadh d' athair a choimhcheangailt le Gallaibh</span>
<lb n="622"/><span>agus troid do dheanamh ann a n-aghaidh mar budh dhual</span>
<lb n="623"/><span>do thriath de Chloinn Chonchubhair bhéadh Aodh Ruadh ann</span>
<lb n="624"/><span>a shán-charaid aige.  Bhéarfadh sé arais an leadhb</span>
<lb n="625"/><span>talmhan aduigh dó agus do bhéarfadh sé cúitiughadh dó</span>
<lb n="626"/><span>i ngach dochar agus díoghbháil do rinneadh air."</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>Chár dhubairt an óigbhean seadh ná chan eadh mar nach</span>
<lb n="629"/><span>rabh fhios aicí goidé 'n rún do bhí ag a hathair agus</span>
<lb n="630"/><span>mheas sí nach rabh fios ag an chruitire goidé 'n rún do</span>
<lb n="631"/><span>bhí ag Aodh Ruadh, acht oiread.</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>Cibé ar bith mar chuaidh an sgéal eadar Aodh Ruadh</span>
<lb n="634"/><span>agus Méadhbh Ní Chonchubhair, is cinnte sin go rabh</span>
<lb n="635"/><span>beirt 'san Chaisleán nar thaitin a gcomhluadar-san</span>
<lb n="636"/><span>leobhtha .i.  Maolmhuire Mac Suibhne agus Fionnghuala</span>
<lb n="637"/><span>Ní Mhic Diarmada.  B' fhios do'n tSuibhneach fáth</span>
<lb n="638"/><span>theachta Aodha Ruaidh ar an eachtra sin, agus ba chuma</span>
<lb n="639"/><span>leis é go dtí go bhfaca sé Méadhbh.  Ó'n uair sin</span>
<lb n="640"/><span>d'eirigh éad agus formad ann a chliabh ann aghaidh a</span>
<lb n="641"/><span>chómhdhálta mar d'eirigh grádh ann a chroidhe do Mhéadhbh.</span>
<lb n="642"/><span>B' fhear fealltach cam é ó nádúir agus ann a chroidhé</span>
<lb n="643"/><span>istigh rinne sé Meadhbh dhó féin, agus rinne sé rún Aodh</span>
<lb n="644"/><span>do thiomaint ó'n Chaisleán.  Bhí barramhail aige go</span>
<lb n="645"/><span>rabh fuath ag Meadhbh d' Ua Domhnaill ó do sgrios sé</span>
<lb n="646"/><span>dúthaigh a hathar, agus sé an chead rud do rinne sé</span>
<lb n="647"/><span>innsint duithe gurab é Aodh Ruadh an cruitire.  Chá</span>
<lb n="648"/><span>rabh fhios aici anois goidé dheanfadh sí acht chuaidh sí</span>
<lb n="649"/><span>ionnsaigh air Fhionnghuala Ní Mhic Dhiarmada agus d'</span>
<lb n="650"/><span>innis an sgéal dí ó thús go deireadh.</span>
<lb n="651"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="652"/><p><span>Anois chár lugha an t-iongantas do bhí ar Fhionnghuala</span>
<lb n="653"/><span>'na bhí uirri-se ar gcluinstin an sgéil aisteach sin.  Tá</span>
<lb n="654"/><span>fhios ag an léightheoir cheana féin go dtug sise grádh</span>
<lb n="655"/><span>d' Aodh Ruadh, ó'n cheud amharc a fuair sí air, agus</span>
<lb n="656"/><span>go bhfuair sí luibheanna draoidheachta ó chailligh na</span>
<lb n="657"/><span>coilleadh le n-a bhréagadh chuici.  Ba dhóig léithe gurbh'</span>
<lb n="658"/><span>é an draoidheacht sin do sheol Aodh Ruadh chuici anois</span>
<lb n="659"/><span>isteach ann a toigh féin.  Acht anois ba shóiléir</span>
<lb n="660"/><span>dí gur do Mheadhbh Ní Chonchubhair a bhí sé ag</span>
<lb n="661"/><span>tabhairt áird' nó bfhéidir grádha.  Bhí sí deanamh</span>
<lb n="662"/><span>duithe fém dá mbéadh Meadhbh as an bhealach gur</span>
<lb n="663"/><span>bh' fhuras dul do chur ar chroidhe Aodha Ruaidh agus</span>
<lb n="664"/><span>thug sí comhairle do Mheadhbh go mbudh cheart duithe</span>
<lb n="665"/><span>cuairt do thabhairt ar a hathair .i. ar Ua Conchubhair</span>
<lb n="666"/><span>Sligigh i mBaile átha-cliath.  Ghlac Meadhbh an chomhairle,</span>
<lb n="667"/><span>siúd is nár mhaith léithe é.  Go haithrid chár mhaith léithe</span>
<lb n="668"/><span>go saoilfeadh Aodh Ruadh gur thré ghráin dó féin a</span>
<lb n="669"/><span>d' imthigh sí, agus sgríobh sí litir chuige ag míniughadh</span>
<lb n="670"/><span>dó gur thuig sí gurbhé bhí ann, nach rabh fuath ar bith aici</span>
<lb n="671"/><span>féin dó, acht nár thaitin léithe an cruth ann a dtáinig</span>
<lb n="672"/><span>sé anois agus dá mbudh mhian leis comhchainnt do bheith</span>
<lb n="673"/><span>aige léithe-se go gcaithfeadh sé a theacht ann a chruth féin</span>
<lb n="674"/><span>agus i bhfiadhnuise a hathar agus a cáirde gaoil.</span>
<lb n="675"/><span>D' fág sí an sgríbhinn ag Fionnghuala le n-a thabhairt</span>
<lb n="676"/><span>d' Aodh Ruadh agus d' imhthigh léithe í féin agus a giolla.</span>
<lb n="677"/><span>Chá dtug Fionnghuala an litir d' Aodh Ruadh riamh, acht</span>
<lb n="678"/><span>d' innis dó go bhfuair Méadhbh amach gurbh é bhí ann agus</span>
<lb n="679"/><span>gur imthigh sí as an toigh.  Sgaoil sí leathfhocal leis</span>
<lb n="680"/><span>san am céadna nach n-imtheochadh sí féin as an toigh</span>
<lb n="681"/><span>ann a mbéadh sé.</span>
<lb n="682"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="683"/><p><span>Caib. VI.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>Bainfheis agus tórradh; turus agus bás Aodha Ruadh.</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>Chár thuig Aodh an sgéal uilig acht amháin go</span>
<lb n="688"/><span>rabh Méadhbh imthighthe, thríd ghráin dósan do</span>
<lb n="689"/><span>réir chosamhlachta agus chá dearn sé ní ba mhó</span>
<lb n="690"/><span>moille i gCaisleán Mhic Dhiarmada acht d'imthigh leis</span>
<lb n="691"/><span>go Tírchonaill.  Chán amhlaidh do Mhaolmuire Mac</span>
<lb n="692"/><span>Suibhne, "Maolmuire an Bhata Bhuidhe."  Do ghluais</span>
<lb n="693"/><span>sé go Baile-átha-cliath Dhuibhlinne agus do thairg</span>
<lb n="694"/><span>a chlaidheamh agus a ghaisgidheacht d' Ua Chonchubhair</span>
<lb n="695"/><span>Sligigh agus do na Gallaibh.  Ba Lánáthasach iad-</span>
<lb n="696"/><span>san fá theacht an churaidh sin óir ba ghaisgidheach</span>
<lb n="697"/><span>tréan dásachtach é, agus ó'n lá sin amach chá rabh fear</span>
<lb n="698"/><span>ann arm na bainríogna do throid ann aghaidh Gaedheal</span>
<lb n="699"/><span>Éireann comh fíóchmhar nimhneach eascáirdeamhail agus</span>
<lb n="700"/><span>rinne an Maolmuire sin.  Dálta Dhiarmada na nGall</span>
<lb n="701"/><span>agus Néill Gairbh Uí Dhomhnaill agus daoine eile</span>
<lb n="702"/><span>diombainte dobhtha ó rinne sé feall ar a thír bhí sé</span>
<lb n="703"/><span>díleas do'n námhaid agus thug seirbhís luachmhar dóbhtha</span>
<lb n="704"/><span>agus tugadh luach saothair dó dá réir.  Rinneadh</span>
<lb n="705"/><span>taoiseach agus duine uasal dé agus d' athruigheadh a</span>
<lb n="706"/><span>chomhainm.  Tugad Sir John Mac Swyne air ar nós</span>
<lb n="707"/><span>gallda.  Comh luath is tháinig Meadhbh Ní Chonchubhair</span>
<lb n="708"/><span>go Baile-atha-cliath, d'iarr "Sir John," ar a hathair</span>
<lb n="709"/><span>í le n-a pósadh agus tugadh dó í.  Pósadh iad i mBaila-</span>
<lb n="710"/><span>átha-cliath imeasg gallantais agus bréaghachta agus</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="711"/><p><span>fearadh bainfheis agus féasda do mhór chruinniughadh do</span>
<lb n="712"/><span>mhaithibh Gall Átha Cliath.</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Thárla do Aodh Ruadh bheith i gCaisleán Mhic Diarmada</span>
<lb n="715"/><span>arís nuair a tháinig sgéala an phósda fhad leis.</span>
<lb n="716"/><span>Hobair go dtuitfeadh an t-anam as nuair chuala sé an</span>
<lb n="717"/><span>sgéal aisdeach sin.  Bhí Fionnghuala Ní Mhic Dhiarmada</span>
<lb n="718"/><span>'na luighe breoidhte an tráth sin.  D'iarr sí comhrádh</span>
<lb n="719"/><span>ar Ua Domhnaill agus chuaidh sé fhad léithe.  "A Aoidh</span>
<lb n="720"/><span>Ruaidh" ar sí "Chá rabh fhios agat ariamh go dtug</span>
<lb n="721"/><span>Fionnghuala Ní Mhic Diarmada searc a hóige duit</span>
<lb n="722"/><span>agus chá bhéadh an fios sin agat anois acht go bhfuil mo</span>
<lb n="723"/><span>bhás orm.  Acht is fíor an sgéal é."</span></p>
<lb n="724"/>
<lb n="725"/><p><span>Do thoisigh sí ann sin agus do nochduigh an sgéal dó</span>
<lb n="726"/><span>ó thús go deireadh agus chár cheil air fealltacht an</span>
<lb n="727"/><span>tSuibhnigh nó fós a cluanaireacht féin.  Cár mhair sí i</span>
<lb n="728"/><span>bhfad i ndiaidh an ama sin, agus lean Ua Domhnaill a</span>
<lb n="729"/><span>comhnair chum na roilge.</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>"A ainnir bhócht!" arsa Aodh Ruadh ann a aigneadh</span>
<lb n="732"/><span>féin "agus rinne tusa an cleas adaigh orm thré ghrádh</span>
<lb n="733"/><span>dhamh.  Ní ionann 'sa' chás do'n fhealltóir Maolmhuire</span>
<lb n="734"/><span>Mac Suibhne, an brathadóir! an bradaige! d'fheall</span>
<lb n="735"/><span>sé ar a thír agus ar a bhrathair - Ó má geibhim gréim</span>
<lb n="736"/><span>air!  Agus is mar sin do bréagadh uaim mo Mhéadhbha</span>
<lb n="737"/><span>bhocht."</span></p>
<lb n="738"/>
<lb n="739"/><p><span>Thuit na deora go fras anuas leis.  Acht ba ghoirid</span>
<lb n="740"/><span>gur thóg sé a cheann arís agus d' amharc uaidh ar an</span>
<lb n="741"/><span>tír.  "A Éire!" ar sé "chan fhuil grádh agam anois</span>
<lb n="742"/><span>acht thú agus tá tusa chomhair a bheith caillte orm fosda.</span>
<lb n="743"/><span>Ó dá gcuirfeadh Rí Pilib an t-airgead agus an t-arm</span>
<lb n="744"/><span>chugainn do gheall sé dhúinn bhéadh lá maith againn in</span>
<lb n="745"/><span>Éirinn fós! faraor géar! Is fadalach é 'ga gcur</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="746"/><p><span>agus is mairg dúinn ag fuireacht leo!  Acht ní'l gar</span>
<lb n="747"/><span>a bheith ag cainnt: má tá sé i ndán dúinn tuitim agus</span>
<lb n="748"/><span>réim na nGall do bheith árduighthe ós ar gcionn agus</span>
<lb n="749"/><span>ós ar gcorp, bíodh sé do réir tola Dé; acht is iomdha</span>
<lb n="750"/><span>foghluidhe Gall thuitfeas linn roimhe ré."</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>B'fhíor dó an méid sin acht má tá féin cuireadh an</span>
<lb n="753"/><span>cath ar féin agus ar shliocht Gaedheal ag Ceann tSáile,</span>
<lb n="754"/><span>D'imthigh sé thar sáile d'iarraidh cabhra ar Rí Pilib.</span>
<lb n="755"/><span>Tá an sgéal anois leathta ar fud an domhain mar do</span>
<lb n="756"/><span>leanadar cleasa na nGall é, agus mar tugadh nimh</span>
<lb n="757"/><span>dó i Simancas san Spáinn, agus nár phill sé choidhche</span>
<lb n="758"/><span>dá thír dhílis dhúthchais féin.  Tá a dhíl-chuimhne úr i</span>
<lb n="759"/><span>gcroidhthibh Gaedheal go dtí an lá 'ndiú agus béidh go</span>
<lb n="760"/><span>broinn an bhrátha.  Glóir na bhFlaitheas go rabh aige.</span>
<lb n="761"/><span>Ba hé an laoch ba thréine de phór "Mhilidh Easpáine."</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>Cú Uladh.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Eachtra Aodha Ruaidh Uí Dhomhnaill

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Eachtra Aodha Ruaidh Uí Dhomhnaill

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
