Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Ciall na Sean-Ráidhte</title><author><name type="main">Peadar T. Mac Fhionnlaoich</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">LU082</note>
                         <note type="L">4</note>
                         <note type="B">1920</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>LU082</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Ciall na Sean-Ráidhte</title><author>Peadar T. Mac Fhionnlaoich</author><imprint><publisher>Ó Cathail agus a Bhuidhin, Teo.</publisher><date>1920</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>I.  Is Minic Cú Mall Sona.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Bhí fear de mhuintir Mhic Giolla Cearr na innilteoir </span>
<lb n="4"/><span>ar Oileán na Ríoghna i mBéilfeirsde ach chlis a chuid</span>
<lb n="5"/><span>oibre air, agus b'éigin dó stad.  Chá rabh obair eile le </span>
<lb n="6"/><span>fághail aige agus dá mbeadh an obair le fághail féin</span>
<lb n="7"/><span>aige ní maith a d'fhóirfeadh obair eile dhó.  Bhí a cheárd</span>
<lb n="8"/><span>féin aige agus ba leor dó sin, ach nuair cuireadh as a</span>
<lb n="9"/><span>áit é níor bhfuras áit fhóirstíneach eile d'fhághail.  Do</span>
<lb n="10"/><span>hinnseadh dó go rabh obair de'n tseort fairsing go leor</span>
<lb n="11"/><span>i Meiricea, ach chan i Meiricea a bhí sé ach i nÉirinn agus</span>
<lb n="12"/><span>char mhaith leis glanadh as an tír.  Dá mbeadh fonn</span>
<lb n="13"/><span>imtheachta féin air bhí sé gann in airgead agus ba mhór</span>
<lb n="14"/><span>leis luach an turais d'íoc agus go mb'fhéidir go gcaitheadh</span>
<lb n="15"/><span>sé teacht arais arís dá gcliseadh air thall.  Maidin amháin</span>
<lb n="16"/><span>Chuaidh sé go dtí an tOileán (ní hé an tOileán Úr, ach</span>
<lb n="17"/><span>Oileán na Ríoghna) d'fheiceáil an rabh aon tuairim go </span>
<lb n="18"/><span>mbeadh obair le fághail aige go goirid.  Dubhradh leis</span>
<lb n="19"/><span>go rabh long mhór a snaidhmeadh san áit sin, an Titanach,</span>
<lb n="20"/><span>ar tí imtheacht go Meiricea i gcionn seachtmhaine;</span>
<lb n="21"/><span>go rabh fuireann innilteóra ceaptha duíthe cheana féin,</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="22"/><p><span>ach dá mbadh mhaith leis an turas do dhéanamh gur bhféidir</span>
<lb n="23"/><span>dó gabhail mar chuidightheoir, agus go bhfuigheadh sé an</span>
<lb n="24"/><span>pháidhe chéadna do bhíodh ag teacht dó nuair a bhíodh sé ag</span>
<lb n="25"/><span>obair sa' bhaile.  Bhí luthgháir an domhain air agus dubhairt</span>
<lb n="26"/><span>ar an bpointe go rachadh sé go fonnmhar.  Ó bhaile-phuirt</span>
<lb n="27"/><span>i Sasanaibh bheadh an long ag triall ach i gcionn dhá lá</span>
<lb n="28"/><span>bheadh long eile ag fágáil Bhéilfeirsde le freastail uirthe</span>
<lb n="29"/><span>sul a n-imthigheadh sí agus d'fhéadfadh Seaghán (Seaghán do</span>
<lb n="30"/><span>bhí mar ainm díleas air) gabhail ar an luing sin go dtí</span>
<lb n="31"/><span>Sutamton mar a rabh an Titanach na luighe agus do ghabhail</span>
<lb n="32"/><span>ar bórd in súd.  Tráthnóna Dia haoine ar a naoi a chlog</span>
<lb n="33"/><span>a bhí socruighthe do'n luing imtheacht.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Cha rabh barraidheacht ama fágtha ag Seaghan.  Bhí a</span>
<lb n="36"/><span>neitheanna le cur ar bórd na luinge.  Bhí air slán fhágáil</span>
<lb n="37"/><span>ag a cháirdibh. Buachaill lághach aereach do bhí ann agus bhí</span>
<lb n="38"/><span>móran carad aige ar fud na cathrach agus chaithfeadh sé</span>
<lb n="39"/><span>gabhail thart le hiad d' fheiceail.  Cha rabh dúil aige pilleadh</span>
<lb n="40"/><span>go luath.  B'eidir go mb' fhada an lá sul a bhfeiceadh sé</span>
<lb n="41"/><span>arís iad.  Ach d' eirigh leis go maith agus tráthnóna Dia</span>
<lb n="42"/><span>hAoine bhí a bhagaiste ar bórd agus uair le spárail aige</span>
<lb n="43"/><span>sul a n-imthigheadh an long.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Is annsin shmuainigh sé in a inntinn féin go rabh seal</span>
<lb n="46"/><span>cáirde aige sul a n-imthigheadh an long, agus go mbeadh</span>
<lb n="47"/><span>faill aige seársa a thabhairt ar an tram go dtí Bóthar</span>
<lb n="48"/><span>Aontruime mar ar chomhnuidhe Síbéal Ní Ghadhra agus focal</span>
<lb n="49"/><span>eile do bheith aige léithe. Is fíor gur fhág sé slán aicí trí</span>
<lb n="50"/><span>huaire roimhe ré ach mar sin féin d'fhágfadh sé slán aicí</span>
<lb n="51"/><span>arís.  Inghean bhaintreabhaighe a rabh siopa beag díolta</span>
<lb n="52"/><span>tobac aici a bhí i Síbéal agus b'fhuras í fheiceáil 'sa'</span>
<lb n="53"/><span>tsiopa.  Cha bheadh sé dh' fhéidhm air eirghe as an tram ar</span>
<lb n="54"/><span>chor ar bith, b'fhéidir.  Acht stad an tram ós cuinne an</span>
<lb n="55"/><span>tsiopa amach, d'eirigh sé as agus chuaidh isteach sa tsiopa.</span>
<lb n="56"/><span>Bhí Síbéal ann agus luthgháir an tsaoghail uirthí Seaghán</span>
<lb n="57"/><span>d'fheiceáil arís.  Bhí beagán cainnte agus comhráidh aca</span>
<lb n="58"/><span>agus annsin dubhairt Síbéal go rachadh sí 'fhaid leis an</span>
<lb n="59"/><span>luing ar an iúl leis.  Cha deachaidh siad ar an tram an</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="60"/><p><span>uair seo mar b'fhearr leobhtha siúbhal ar a suaimhneas.</span>
<lb n="61"/><span>Shiubhail siad ar a suaimhneas agus ar a n-aoibhneas agus an</span>
<lb n="62"/><span>t-am do roich siad an chéibh bhí an long ag séideadh na</span>
<lb n="63"/><span>hadhairce ag gabhail amach an loch duíthe.  Fágadh Seaghán</span>
<lb n="64"/><span>agus rugadh a bhagáisde go Sasanaibh.  Leig sé a shean-</span>
<lb n="65"/><span>gháire as fá'n taisme agus an míothapadh d'eirigh dó acht má</span>
<lb n="66"/><span>leig féin bhí imnidhe agus míoshástacht go leor air.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>"Goidé dheanfas tú anois, a Sheagháin?" arsa</span>
<lb n="69"/><span>Síbéal.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>"Bád na hoidhche máraighe go Libherpúl, is dóighthe,</span>
<lb n="72"/><span>agus gabhail ar an traen go Sutamton.  Ach caithfidh mé</span>
<lb n="73"/><span>mo leithsgéal do dhéanamh san oifig i mbárach, agus</span>
<lb n="74"/><span>féachaint an leigfidh siad damh gabhail ar chor ar bith."</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>"Ná gabh," arsa Síbéal.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>"Ach ní thig liom fanacht!"</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>"Cad chuige?" arsa Síbéal.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>"Ní thig liom obair fhághail, go háithrid an obair ar a</span>
<lb n="83"/><span>bhfuil cleachtadh agam, agus chan fhóireann obair ar bith</span>
<lb n="84"/><span>eile damh"</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>"Dhéanfá fear siopa?" arsa Síbéal, agus dhearc sí</span>
<lb n="87"/><span>go soineannta eadar an dá shúil air.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>"Go ciotach, tá eagla orm," ar séisean go mío-</span>
<lb n="90"/><span>stuamdha.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>"Chan fhuil againne ach sinn féin," arsa Síbéal go</span>
<lb n="93"/><span>faitcheach (mar dheadh), "sé sin, mo mháthair agus mé féin.</span>
<lb n="94"/><span>B'fhearrde dúinn fear 'sa' tsiopa -"</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Stad sí go tobann agus dhearc sí air arís.  Do thuig</span>
<lb n="97"/><span>sé í an uair seo.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>"An bpósfá mé, a Shíbéal?" ar séisean i nglór ísiol.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>"Do phósfainn," ar sise i nglór ní b'ísle.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Seachtmhain 'na dhéidh sin pósadh beirt go luath ar</span>
<lb n="104"/><span>maidin i dteampoll Naoimh Phóil i mBóthar na bhFál.  D'ith</span>
<lb n="105"/><span>siad a mbricfeasta ag teach ósda i n-aice phuirt an</span>
<lb n="106"/><span>Bhóthair Iarainn Thuaidh.  Bhí toicéada aca cheana féin do</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="107"/><p><span>bhéarfadh go Baile-Átha-Cliath agus arais iad.  Sul ar</span>
<lb n="108"/><span>imthigh traen a haondéag casadh fear ag an phort ortha</span>
<lb n="109"/><span>agus tháinig sé comhgarach do Sheaghán gur chogar sé in a</span>
<lb n="110"/><span>chluais.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>"An gcuala tú go bhfuil an Titanach dhá báthadh i lár</span>
<lb n="113"/><span>na fairge móire eadar seo agus Nua Eabhrach."</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>"Ag magadh atá tú?" arsa Seaghán.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>"B'fhearr liom go rabh mé ag magadh," arsa mo</span>
<lb n="118"/><span>dhuine.  "Tá mo mhac féin uirthí agus go bhfóiridh Dia orm</span>
<lb n="119"/><span>má chailltear é.  Tháinig teachtaireacht tinntrighe go dtí</span>
<lb n="120"/><span>an oifig tá leath-uair ó shoin agus tá cunntas beacht inntí</span>
<lb n="121"/><span>gur bhuail an Titanach ar pháirc oidhre, nó ar chnoc oidhre;</span>
<lb n="122"/><span>gur loiteadh tóin an tsoithigh, go bhfuil an t-uisge ag eirghe</span>
<lb n="123"/><span>inntí agus go rachaidh sí go grinneal gan ró-mhoill mura</span>
<lb n="124"/><span>ndeantar tárrtháil uirthi.  Deirtear fósda gur tugadh</span>
<lb n="125"/><span>sgéala tré theachtaireacht ghansrang do thrí nó ceithre</span>
<lb n="126"/><span>longa eile atá in áit éigin san comhursanacht agus tá</span>
<lb n="127"/><span>dúil as Dia agam go mb'fhéidir go mbéarfaidh ceann aca</span>
<lb n="128"/><span>uirthí sul má dtéidh sí síos.  Och! mo ghasúr bocht," ar</span>
<lb n="129"/><span>séisean agus tháinig na deora leis.  D'imthigh sé leis.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Bhí Seaghán agus Síbéal in a suidhe i gcarbad ag</span>
<lb n="132"/><span>triall ar Bhaile-atha-Cliath nuair d' innis Seaghan an sgéal</span>
<lb n="133"/><span>brónach do Shíbéal.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>"Hobair duit, a ghráidh," ar sí. ""Is minic cú mall</span>
<lb n="136"/><span>sona,' agus is é a dhálta sin agam-sa,"arsa Seaghan.</span>
<lb n="137"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="138"/><p><span>II.  - Leigh 'un an Bhodaigh mé ach na</span>
<lb n="139"/><span>leig an bodach 'mo chomhair.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Fear do bhí 'na chomhursain againn 'sa' bhaile.  Fear</span>
<lb n="142"/><span>sámhtháil suailceach do bhí ann agus do bhíodh luthgháir i</span>
<lb n="143"/><span>gcomhnuidhe orrainn .i. ar an aos óg nuair thigeadh sé go</span>
<lb n="144"/><span>toighe s' againne.  Ba mhinic dó theacht; óir chomhnuigh sé</span>
<lb n="145"/><span>cúpla míle taobh ba shiar dínn ar thaoibh sléibhe agus cibe</span>
<lb n="146"/><span>ar bith áit a mbíodh sé ag gabhail bhí teach s' againne ar a</span>
<lb n="147"/><span>bhealach nó i ngar dá bhealach agus mura mbíodh, chuireadh</span>
<lb n="148"/><span>sé corr-bealaigh air féin, nó ghearradh sé aithghiorra</span>
<lb n="149"/><span>trasna na bpáirceann go mbuaileadh sé isteach.  Agus</span>
<lb n="150"/><span>bhíodh sgéal nuaidh éighinteach leis i dtólaimh; nó mura</span>
<lb n="151"/><span>mbíodh chumadh sé sgéal, nó dh'innsigheadh sé sean-sgéal do</span>
<lb n="152"/><span>bhéadh comh maith le sgéal nuadh.  Ní fada bhíodh sé istigh</span>
<lb n="153"/><span>nuair bhíodh an tulán ag guil agus bhíodh bóla maith tae le</span>
<lb n="154"/><span>fághail aige.   Nó dá mb'é an Domhnach do bhíodh ann agus é</span>
<lb n="155"/><span>ag teacht ó'n Aifrionn thigeadh sé isteach tamall in déid</span>
<lb n="156"/><span>'na muintire eile nuair bhíodh an dinéar ar clár agus ar</span>
<lb n="157"/><span>ndóighe gheobhadh sé cuireadh suidhe isteach 'un cláir agus</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="158"/><p><span>cúpla préataí dh' ithe.  Leigeadh sé air go mbudh chuma</span>
<lb n="159"/><span>leis ach sé an deireadh bhíodh ar an sgéal go ndeanadh sé a</span>
<lb n="160"/><span>dhínéar de na préataibh, agus do im agus bainne ramhar, nó</span>
<lb n="161"/><span>cibe ar bith bhíodh ar an chlár againn.  Agus thigeadh an tae</span>
<lb n="162"/><span>'na dhéidh sin agus dheanadh sé ceapaire breagh a d'íosadh sé</span>
<lb n="163"/><span>leis an tae; agus ar ball nuair d'imthigheadh sé dheamhan</span>
<lb n="164"/><span>tart nó ocras do bhíodh air.  Go dearbhtha cha bhíodh deifre</span>
<lb n="165"/><span>air imtheacht óir bhí dúil aige sa chuideachta agus san</span>
<lb n="166"/><span>chainnt.  Is annamh d' fhan sé go maidin; óir níor mhisde</span>
<lb n="167"/><span>leis bheith amuich de shiúbhal oidhche ach oiread leis an lá geal.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>Bhí teach Phaidí in áit iargcúlach agus b'annamhmh do aon</span>
<lb n="170"/><span>duine cuairt do thabhairt air, agus dá dtiubhradh féin bhíodh</span>
<lb n="171"/><span>Paidí i gcomhmhnuidhe as baile; agus a bhean bhocht, cha rabh</span>
<lb n="172"/><span>aithne aici ar na daoinibh, óir b' annamh duíthe an baile d'</span>
<lb n="173"/><span>fhágáil.  Bhí cos luthmhar ag Paidí agus chaitheadh duine</span>
<lb n="174"/><span>éighinteach fanmain fá 'n toigh.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Thárla damh féin lá amháin gur bh' éigin damh gabhail go</span>
<lb n="177"/><span>Leitirceanainn liom féin agus mé 'mo bhuinneán de ghasúr</span>
<lb n="178"/><span>ar a cheathar déag d'aois nó mar sin. Do réir mo chuimhne</span>
<lb n="179"/><span>bhíos faoi sgrúdú nó rud éighinteach mar sin.  Lá foghmhair</span>
<lb n="180"/><span>do bhí ann agus cha rabh faill ag mo athair nó ag duine de'n</span>
<lb n="181"/><span>teaghlach gabhail liom. Bhí obair le deanamh ag na capallaibh</span>
<lb n="182"/><span>agus b'éigin damh siúbhal ar mo dhá chois.  Bhí ocht míle</span>
<lb n="183"/><span>slighe eadar toigh s' againne agus an baile mór agus siúd</span>
<lb n="184"/><span>is gur bheag liom sin roimhe ré, (bhí meisneach na hóige</span>
<lb n="185"/><span>ionnam an uair sin), bhí mé turseach go leor nuair roich mé</span>
<lb n="186"/><span>an baile mór agus bróg de mo chuid ag luighe le mo</span>
<lb n="187"/><span>ladharaibh agus ag a ngortú.  Chuaidh mé faoi sgrúdú.  Ba</span>
<lb n="188"/><span>shuarach le rádh é mar sgrúdú.  D'eirigh mé amach as an áit</span>
<lb n="189"/><span>go héasgaidh agus chas mé isteach i siopa go bhfuair mé</span>
<lb n="190"/><span>braon tae.  Sgilling ar fad do bhí agam in mo phóca ar</span>
<lb n="191"/><span>dtús agus thug mé a leath sin ar an tae.  Chaith mé an leath</span>
<lb n="192"/><span>eile ár bhréagánaibh agus ar mhilseán.  Is annsin thug me</span>
<lb n="193"/><span>m'aghaidh ar an bhaile.  Síos an tsráid liom agus dhá</span>
<lb n="194"/><span>luathas dhár thoisigh mé ar an aisdear shonnraigh mé</span>
<lb n="195"/><span>mo laghra frithre a' bagairt orm arís. Chá rabh neart</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="196"/><p><span>air, má tá: chaithfinn pilleadh 'na bhaile agus do bhí</span>
<lb n="197"/><span>an tráthnóna ag druidim liom cheana féin.  Ach cé</span>
<lb n="198"/><span>'tchidhfinn romhaim ar an tsráid san am ceudna ach Paidí a</span>
<lb n="199"/><span>Cuinn agus beitheadhach is cart leis agus gan lód nó</span>
<lb n="200"/><span>lasd ar an chart leis ach é féin.  Chan fhuil gar a</span>
<lb n="201"/><span>rádh go rabh lúthgháir orm agus rith mé 'na dhéidh go dtáinig</span>
<lb n="202"/><span>mé fhaid leis.  Chuir mé forán air agus bheannaigh sé damh</span>
<lb n="203"/><span>go múinte.  Bhí sé istigh sa' bhaile mhór le lód mónadh, bhí</span>
<lb n="204"/><span>sé díolta aige agus é ag pilleadh 'na bhaile arís.  An</span>
<lb n="205"/><span>dtiubhardh sé marcuidheacht damh?  Cinnte bhéaradh agus</span>
<lb n="206"/><span>cad chuige nach dtiubhradh do mhac mo athar agus mo mháthar;</span>
<lb n="207"/><span>agus ó sin siar.  Ach bhí dórnán féir aige le tabhairt do'n</span>
<lb n="208"/><span>bheitheadhach agus bhí braon tae dhe fhéidhm air féin agus chá</span>
<lb n="209"/><span>bheadh sé réidh go cionn uaire.  D'fheadfainn siúbhal thart</span>
<lb n="210"/><span>go dtí sin agus gan amhrus d'fhanfadh sé liom ag a leithéid</span>
<lb n="211"/><span>seo de thoigh go dtiocfainn fhaid leis, bíodh sé sin fada nó</span>
<lb n="212"/><span>goirid.  Cad chuige nach bhfanfadh agus an lúthgháir do bhí</span>
<lb n="213"/><span>air mac mo athar agus mo mháthar d'fheicáil.  Agus</span>
<lb n="214"/><span>tuilleadh de'n chainnt chéadna.</span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>Bhí fonn go leor orm féin na siopaí d'fheicáil arís</span>
<lb n="217"/><span>agus shiúbhal mé thart go rabh an chuid is mó de'n uair</span>
<lb n="218"/><span>caithte, ach chá deárn mé dearmad de'n am agus bhí mé ag</span>
<lb n="219"/><span>an teach úd sul a rabh an uair istigh.  Sé an chéad rud</span>
<lb n="220"/><span>hinnseadh damh go rabh Paidí a Cuinn ar shiúbhal a bhfad ó</span>
<lb n="221"/><span>shoin.  "Chár fhan sé cúig bhomaite," adubhart bean a'</span>
<lb n="222"/><span>toighe liom, "ach comh fada is bhí sé ag ól leathghloine é féin</span>
<lb n="223"/><span>agus ag tabhairt deoch uisge do'n bheitheadhach."  D'iarr sé</span>
<lb n="224"/><span>ar mhnaoi an toighe innse damhsa go rabh áit éigin aige le</span>
<lb n="225"/><span>gabhail fá choinne lóid aoil le n-a thabhairt 'na bhaile leis</span>
<lb n="226"/><span>agus go ndéarna sé dearmad ar sin nuair a bhí sé ag</span>
<lb n="227"/><span>cainnt liomsa.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>"Ach d'innis sé damhsa," ars' an bhean, "nach rabh san</span>
<lb n="230"/><span>mhéid sin ach finnsgéal ach go rabh a shean-chapall tuirseach</span>
<lb n="231"/><span>agus gur ualach go leor dó é féin dh'iomchuir 'na bhaile.</span>
<lb n="232"/><span>An seanrógaire," arsa sise, agus fearg uirthi, "ag</span>
<lb n="233"/><span>órdí damhsa bréag dh'innse duitse ar a shon, rud nach</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="234"/><p><span>ndeanfainn ar mo shon féin.  Sean stoicaire atá ann nach</span>
<lb n="235"/><span>gcaillfeadh feoirling le máthair Dé agus nach dtuibhradh</span>
<lb n="236"/><span>marcuidheacht dá shean-mháthair dá mbeadh sí ag siúbhal</span>
<lb n="237"/><span>cos-tarnocht roimhe."</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>B'éigin damh siúbhal 'na bhaile ar mo bhonnaibh féin agus</span>
<lb n="240"/><span>dar a leabhara a bhí mé tuirseach go leor an oidhche sin tráth</span>
<lb n="241"/><span>roich mé an baile agus é mall san oidhche.  Rug mé ar</span>
<lb n="242"/><span>Phaidí agus a shean-chapall ach char labhair mé leis agus leig</span>
<lb n="243"/><span>sé air féin nach bhfaca sé mé.  D'innis mé an sgéal 'sa'</span>
<lb n="244"/><span>bhaile.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>"Seadh," arsa mo mháthair agus buaile uirthi, "sé an</span>
<lb n="247"/><span>sean-sgéal é, 'leig 'un an bhodhaigh mé ach na leig an</span>
<lb n="248"/><span>bodach 'mo chomhair."  Is iomadh cinéal agus féirín fuair</span>
<lb n="249"/><span>sé ins an toigh seo le deich mbliadhna agus cha chaillfeadh</span>
<lb n="250"/><span>sé an oiread sin le duine againn.  Ach bheirims-se mo</span>
<lb n="251"/><span>bhriathar nach gcuirfidh sé greim bidh nó deoch dighe ina</span>
<lb n="252"/><span>bhéal 'sa' toighe arís comh fhad is mairfidh mise agus éisean."</span>
<lb n="253"/><span>Agus chár chuir.</span>
<lb n="254"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="255"/><p><span>III. - Cibé cé théid as nó nach</span>
<lb n="256"/><span>dtéid as, is annamh théid fear</span>
<lb n="257"/><span>na hidriscine as.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Chuaidh mé féin agus Toirdhealbhach Mór agus dhá</span>
<lb n="260"/><span>thurcail linn siar cois-fharrge fá dhéin dhá lasd sgadán.</span>
<lb n="261"/><span>Chualamar go rabh gabhail sgadán ann fá'n chladach siar</span>
<lb n="262"/><span>agus ghíodh nós i n-áit s'againne nuair thigeadh na sgadáin</span>
<lb n="263"/><span>isteach go dtéidheadh na feirmeóirí a rabh beitheadhach is</span>
<lb n="264"/><span>turcail aca siar fá choinne lasda sgadán.  Cuid aca</span>
<lb n="265"/><span>dheanadaois na sgadáin do shailleadh agus iad bheith mar</span>
<lb n="266"/><span>annlan leis na préataí rith na bliadhna: cuid eile</span>
<lb n="267"/><span>aca théidhdís thart thimchioll ameasg na gcomhursan leis</span>
<lb n="268"/><span>an lasd sgadán agus dhíoladaois doisín leis an té seo</span>
<lb n="269"/><span>agus leath-dhoisín leis an té eile go mbeadh an t-iomlan</span>
<lb n="270"/><span>díolta.  Corr-uair dhéanadaois tuarastal maith ar a</span>
<lb n="271"/><span>gcuid shaothair agus ar uairibh cha ndéanadaois mórán.</span>
<lb n="272"/><span>Nuair d'eirigheadh leobhtha is minic théighdís ar ais fá choinne</span>
<lb n="273"/><span>lasda eile agus mar sin go n-imthigheadh na sgadáin agus</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="274"/><p><span>go stadtaoi de'n iasgaireacht.  Chá rabh mise ar an turas</span>
<lb n="275"/><span>úd ariamh aroimhe, ach bhí sean-eolas ag Toirdhealbhach ar an</span>
<lb n="276"/><span>ghnó.  Tháinig sé 'toigh sagainne agus an gháire áthais leis go</span>
<lb n="277"/><span>rabh na sgadáin ar an chaladh agus na hiasgairí ag breith</span>
<lb n="278"/><span>ortha go tiugh agus buidh mhaith leis cuideachta bheith aige ag</span>
<lb n="279"/><span>gabhail siar.  Chá rabh mórán le déanamh againne fá'n am</span>
<lb n="280"/><span>sin agus níor mhisde le mo mháthair dornán sgadán do</span>
<lb n="281"/><span>bheith aici le haghaidh an gheimhridh, mar bhí an teaghlach mór</span>
<lb n="282"/><span>agus dúil ag gach duine aca i sgadán mhaith le n-a gcuid</span>
<lb n="283"/><span>phréataí.  Mar sin tugadh cead damhsa capall do</span>
<lb n="284"/><span>chur faoi thurcail agus imtheacht siar le Toirdhealbhach</span>
<lb n="285"/><span>fá dhéin na sgadán.  Bhí luthgháir mhór ormsa, ar</span>
<lb n="286"/><span>ndóighe, óir bhínn tuirseach 'sa' bhaile, agus b'fhearr liom</span>
<lb n="287"/><span>ar siúbhal corr-uair mar is gnáthas do'n óige.  Bhí an</span>
<lb n="288"/><span>bealach fada leath-tromach mar chaithimís siúbhal dé shiúbhal</span>
<lb n="289"/><span>oidhche.  Ba chuma liom; 'tchífinn ruda agus cluinfinn</span>
<lb n="290"/><span>ruda agus bheadh spórt agam.  Ba mhaith an chuideachta</span>
<lb n="291"/><span>Toirdhealbhach fósda.  Bhí croidhe éadtrom óigeánta aige.</span>
<lb n="292"/><span>Mheas daoine críonna go rabh sé ró-éadtrom agus nach</span>
<lb n="293"/><span>rabh ciall nó stuaim nó gliocas ann mar ba cheart.  B'éidir</span>
<lb n="294"/><span>go rabh an ceart aca ach b'amhlaidh a b'fhearr a thaitin sé</span>
<lb n="295"/><span>liomsa.  Bhí sé deich mbliadhna ní ba shine ná mise ach bhí an</span>
<lb n="296"/><span>chiall cheudna aige is bhí agam féin; déarfainn go rabh sé</span>
<lb n="297"/><span>níos óigeánta agus níos aigeanta na mise.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>D'fhágamar an baile go luath ar maidin i mí na</span>
<lb n="300"/><span>Samhna agus thiomáineamar linn thar na sléibhte atá eadar</span>
<lb n="301"/><span>barr Ghleannsúiligh agus na Rosaigh.  Chuadhmar thar Mín</span>
<lb n="302"/><span>a-Chapaill-Caoich, thar Mín an Con, thar Mín-an-Fhir-Ruaidh</span>
<lb n="303"/><span>thar an Ceann-Gharbh agus isteach go Fionntún.  Stopamar</span>
<lb n="304"/><span>ag teach ósda ann sin go bhfuaramar beagán bídh agus</span>
<lb n="305"/><span>dighe dúinn féin agus do na beitheadhaigh.  D'fhágamar an</span>
<lb n="306"/><span>úghaim orthu agus chá rabhamar abhfad a gcur faoi na turcála</span>
<lb n="307"/><span>arís agus sheolamar linn go dtí an Dubhchoradh.  Fuaramar</span>
<lb n="308"/><span>rud le hól annsin agus ar shiúbhal linn arís.  B'fhada</span>
<lb n="309"/><span>roighin ar dtriall imeasg na bportach ó sin siar agus bhí an</span>
<lb n="310"/><span>oidhche orainn anuas.  Tá an ród ag snigh anonn agus</span>
<lb n="311"/><span>anall imeasg na móinteach ar nós go measfá an té cheap</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="312"/><p><span>é go rabh fonn air ceapadóireacht Cheilteach do dhéanamh</span>
<lb n="313"/><span>ar.  B'annamh casadh teach orainn agus b'annamh casadh</span>
<lb n="314"/><span>duine orainn. B'uaigneach an turas é, agus gan tuaim</span>
<lb n="315"/><span>le cluinstín ach na héanacha fiadhaine ag scréachadh ameasg</span>
<lb n="316"/><span>na bportach.  Deirtear gur fada an ród nach mbíonn</span>
<lb n="317"/><span>casadh ann; ach b'fhada an ród sin agus b'iomdha casadh do</span>
<lb n="318"/><span>bhí ann.  Ach mar sin féin rangamar deireadh ar gcúrsa.</span>
<lb n="319"/><span>Bhuaileamar isteach san Chlochán Liath sul a rabh mórán de'n</span>
<lb n="320"/><span>oidhche caithte.</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>Níorbh é sin deireadh ar gcúrsa i gceart.  Thuigeamar</span>
<lb n="323"/><span>go gcaitheamaois gabhail níos fuide siar go hAlt a'</span>
<lb n="324"/><span>Chorráin, nó go Ceann Caslach.  Ach hinnseadh dúinn</span>
<lb n="325"/><span>ar an Chlochán Liath nach rabh na sgadáin le fághail.</span>
<lb n="326"/><span>Bhí níos mó cainnte ortha 'ná bhí de sgadáin ann.</span>
<lb n="327"/><span>Tháinig beagán ar dtús agus mheas gach uile dhuine</span>
<lb n="328"/><span>go rabh an t-uathbhás acú ann.  D'eirigh na hiasgairí</span>
<lb n="329"/><span>amach in a mbádaibh agus a gcuid eangach gléasta.</span>
<lb n="330"/><span>Fuarthas dornán beag maith an chéad uair agus chuaidh</span>
<lb n="331"/><span>an t-iomrádh amach go rabhthar ghá bhfhághail go tiugh.</span>
<lb n="332"/><span>Tháinig lucht a gceannachta as gach uile áit.  Annsin stad</span>
<lb n="333"/><span>na sgadáin dhe theacht; nó thigidís go tanaidhe. Bhí na</span>
<lb n="334"/><span>hiasgairí ag gabhail dóbhtha de oidhche ach thighidís isteach ar</span>
<lb n="335"/><span>maidin gan na báid do bheith lán agus an méid do bhíodh</span>
<lb n="336"/><span>aca bhíodh na ceannuidhthe ag troid is a ciapáil fá dtaoibh</span>
<lb n="337"/><span>daoibhthe agus ghá gcur chun daoirse ar a chéile.  Ar an</span>
<lb n="338"/><span>ádhbhar sin dubhradh linn nach rabh aon mhaith dúinn gabhail</span>
<lb n="339"/><span>ní b'fhuide an oidhche sin; ach moladh dúinn furacht cúpla lá</span>
<lb n="340"/><span>mar dubhairt na daoine abfhearr eolas ar dhóigheanaibh na</span>
<lb n="341"/><span>sgadán go dtiocfadaois isteach go trom roimh abhfad.</span>
<lb n="342"/><span>Ghlacamar leis an chomhairle sin agus chuireamar fúinn i</span>
<lb n="343"/><span>dtoigh tábhairne ar an Chlochan Liath le fanacht go maidin.</span>
<lb n="344"/><span>Go dearbhtha cha rabh fonn orainn gabhail ní b'fhuide.  Bhí</span>
<lb n="345"/><span>tuirse go leor ar ar gcnámhaibh agus ar ar mballaibh, siúd</span>
<lb n="346"/><span>is nach dearnamar mórán coisidheachta i rith an lae.  Chan</span>
<lb n="347"/><span>sochmaidhe suidhe ar thurcail ar feadh deich n-uair an chluig</span>
<lb n="348"/><span>lá geimhridh.  Ach nuair do chuireamar na beigheadhaigh isteach</span>
<lb n="349"/><span>agus fuaramar féin cupa tae agus shuidheamar síos cois</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="350"/><p><span>na teineadh dho seanchus tháinig aoibh níos fearr orainn</span>
<lb n="351"/><span>araon.  D'ól Toirdhealbhach cúpla gloine uisge beatha agus</span>
<lb n="352"/><span>fuair sé a chroidhe agus a aigneadh dá réir.  Chuidigh fear</span>
<lb n="353"/><span>an toighe leis san ólachán (mar nach rabh mise ag blasadh</span>
<lb n="354"/><span>biotáilte agus theastuigh comhluadar éiginteach uaidh ná</span>
<lb n="355"/><span>go mbeadh sé náiriste dá n-óladh sé leis féin), agus bhí</span>
<lb n="356"/><span>cuma ar an duine mhaith sin nár bhí sin an chéad uair d'ól</span>
<lb n="357"/><span>sé bolgan am lá sn.  Mheas mé féin go dearbhtha go rabh</span>
<lb n="358"/><span>sé ar meisge agus bhí mé cinnte dé sul a rabh an oidhche</span>
<lb n="359"/><span>caithte.</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>Chár fhanamar fó-fhada 'nar suidhe.  Bhí ciall ag</span>
<lb n="362"/><span>Toirdhealbhach gan a dhul ró-fhada leis an ólachán agus mar</span>
<lb n="363"/><span>dubhairt mé cheana, bhí tuirse ar an bheirt againn.  Tugadh</span>
<lb n="364"/><span>leabaidh dúinn i seomra beag ós cionn 'a cisteannaighe,</span>
<lb n="365"/><span>agus chuadhmar dho luighe.  Char bhfada dúinn 'nar</span>
<lb n="366"/><span>luighe nuair thuiteamar 'nar gcodladh.  Ní'l fhios agam</span>
<lb n="367"/><span>cá fhad a bhí sinn in ar gcodladh nuair musgladh</span>
<lb n="368"/><span>sinn go tobann; bhí racán éighinteach ar cois fúinn</span>
<lb n="369"/><span>ins an chistineach.  D'éisteamar. Níor bhfada gur thuig</span>
<lb n="370"/><span>muid an sgéal.  Bhí bruighean ar bun eadar fear an</span>
<lb n="371"/><span>toighe agus a mhnaoi; bhí séisean ar na stealltrachaibh ar</span>
<lb n="372"/><span>meisge agus ise b'fhéidir gan a bheith saor.  Ar sgór ar</span>
<lb n="373"/><span>bith bhí sise ag cur thairstí go tiugh agus éisean 'gá</span>
<lb n="374"/><span>freagairt mar a tháinig leis.  Anois agus arís bhriseadh a</span>
<lb n="375"/><span>fhoighid airsean agus bhéaradh sé iarraigh uirthi le n-a cragadh,</span>
<lb n="376"/><span>d'imthigheadh sise uaidh, agus b'fhéidir go dtuiteadh sé thar</span>
<lb n="377"/><span>chathaoir nó stól nó tábla agus mheasfeá go rabh leath dhá</span>
<lb n="378"/><span>raibh sa toighe briste aca.  Ruaig de'n tseort sin do</span>
<lb n="379"/><span>mhusgail as ar gcodladh sinn.  Nuair a mhoithigheamar</span>
<lb n="380"/><span>goidé bhí ar cois chá rabh ann ach greann agus adhbhar magaidh</span>
<lb n="381"/><span>dúinn, agus chuaidh an pléidhe ar aghaidh ar an chuma sin ar</span>
<lb n="382"/><span>feadh tamaill.  I gcionn an ama sin thug sí droch íde ar</span>
<lb n="383"/><span>fad dó leis an teangaidh.  Dhírigh séisean uirthi agus</span>
<lb n="384"/><span>d'eirigh an racán arís.  Má tá, is cosmhail go bhfuair sé</span>
<lb n="385"/><span>gréim uirthi an iarraidh sin mar leig sí sgread agus míle</span>
<lb n="386"/><span>murdar aisti.  Bhí ciarabúca shíos ar feadh tamaill eile</span>
<lb n="387"/><span>agus leig sí ollghlór aisti arís.  Mhoithigheamar an bualadh</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="388"/><p><span>agus an básgadh agus tuaim an mhaide bhriste i láimh duine</span>
<lb n="389"/><span>aca.  Sgread sise go millteanach annsin agus sgairt ar</span>
<lb n="390"/><span>thárrtháil i n-ainm Dé ná go rabh sé ghá marbhadh.</span></p>
<lb n="391"/>
<lb n="392"/><p><span>D'eirigh Toirdhealbhach de phreib ar an leabaidh.</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>"Tá sé ghá marbhadh!" ar séisean.  Níor mheas mise</span>
<lb n="395"/><span>go rabh agus dubhairt mé sin.  "A chead acú," arsa mise,</span>
<lb n="396"/><span>"tá an bheirt aca ar meisge."  Luigh sé siar ina leabaidh</span>
<lb n="397"/><span>arís.</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>Shocruigh an callán síos beagán.</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>Thoisigh an bhean arís leis an bháirseáil agus an</span>
<lb n="402"/><span>droch-chainnt.  D'fhulaing an fear tamall agus annsin</span>
<lb n="403"/><span>thoisigh sé ghá freagairt, rud do ba amaideach dó.  Annsin</span>
<lb n="404"/><span>d'eirigh an breilsge arís agus leig an bhean sgread</span>
<lb n="405"/><span>millteanach aisti.</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>"A fheara shuas!" adubhairt sí "goidé'n seort daoine</span>
<lb n="408"/><span>meathta sibh agus a rádh go leigfeadh sibh do dhamantar fir</span>
<lb n="409"/><span>mé mharbhadh annseo."</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>Léim Toirdhealbhach amach as an leabaidh arís; tharraing</span>
<lb n="412"/><span>sé air a chuid éadaigh agus siúd síos na staighre é.  In éis</span>
<lb n="413"/><span>tamaill lean mise é.  Chá rabh solus ró-mhaith shíos.  Chá</span>
<lb n="414"/><span>rabh de sholus ann ach an méid a tháinig ó ghríosaigh bhig</span>
<lb n="415"/><span>teineadh do bhí ar an teallach.  Nuair chuaidh Toirdhealbhach</span>
<lb n="416"/><span>síos fuair sé fear a'toighe ag greadadh ar a mhnaoi agus</span>
<lb n="417"/><span>mhaide briste in a láimh aige.  Rug Toirdhealbhach ar an</span>
<lb n="418"/><span>mhaide briste ar an chéad iarraidh ach char leigeadh leis</span>
<lb n="419"/><span>é.  Sgaoil an duine a ghréim de'n mhnaoi agus chas ar</span>
<lb n="420"/><span>Thoirdhealbhach.  Ní fada go raibh sé istoigh i gcúinne ag</span>
<lb n="421"/><span>Toirdhealbhach agus cársán air leis an fháisgeadh do bhí</span>
<lb n="422"/><span>Toirdhealbhach a thabhairt dó.</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>"Ná tacht é, a dhuine mhaith!" ars an bhean.</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>B'éidir nár chuala Toirdhealbhach í, ach, ar sgór ar bith,</span>
<lb n="427"/><span>chá dtug sé áird uirthi.  Thóg sí seanstól do bhí cois na</span>
<lb n="428"/><span>teineadh agus bhuail i mullach na cloigne leis é.  Sgaoil </span>
<lb n="429"/><span>sé a ghréim de'n fhear agus thionntuigh thart.  Bhuail an</span>
<lb n="430"/><span>fear é leis an mhaide briste.  Rug sé ar an mhaide briste</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="431"/><p><span>arís agus thoisigh siad dá streachailt.  Go díreach nuair do</span>
<lb n="432"/><span>chuir mise mo cheann isteach 'sa' chistinigh chonnaic mé an</span>
<lb n="433"/><span>bhean ag bualadh Thoirdhealbhaigh arís leis an stól.  Rinne</span>
<lb n="434"/><span>mé féin iarraidh uirthí go mbaininn an stól as a láimh ach</span>
<lb n="435"/><span>baineadh tuisle asam agus fágadh ar lár mé.  Bhuail mé</span>
<lb n="436"/><span>mo chos i n-aghaidh rud éighinteach de'n toirc toighe do bhí</span>
<lb n="437"/><span>ar an urlár agus thuit mé ar mhullach mo chinn san ghríosaigh.</span>
<lb n="438"/><span>Ag eirghe damh bhuail an bhean mé leis an stól agus rinn</span>
<lb n="439"/><span>giorcalach damh.  Bhí Toirdhealbhach buailte fá'n am sin agus</span>
<lb n="440"/><span>b'éigin dó teicheadh suas na staighre.  Lean mise é chomh</span>
<lb n="441"/><span>tiugh is bhí in mo chnamha.  Char lean an bheirt eile sinn agus</span>
<lb n="442"/><span>chuadhmar a luighe ach dheamhan mórán ar codhluigheamar an</span>
<lb n="443"/><span>oidhche sin.  Bhí an bheirt againn brúighte, briste.  Nuair</span>
<lb n="444"/><span>d'eirigh sinn ar maidin bhí bricfeasta ar an chlár dúinn</span>
<lb n="445"/><span>agus bean a' toighe go haerach ag freasdáil orainn.  Bhí</span>
<lb n="446"/><span>fear a' toighe 'sa' tsiopa ag freasdáil lucht ceannachta</span>
<lb n="447"/><span>agus é ag feadalaigh go beodha.  Fuaramar sgéala go</span>
<lb n="448"/><span>rabh stoirm ar an fhairge agus nach dtiocfadh iasgaireacht</span>
<lb n="449"/><span>ar bith a dheanadh go cionn tamaill.  Dhíolamar an sgór,</span>
<lb n="450"/><span>chuireamar an úghaim ar na gearráin agus thugamar</span>
<lb n="451"/><span>ar n-aighthe glan díreach ar ar mbaile féin.  Bhí sé i</span>
<lb n="452"/><span>gcomhair an am' luighe an oidhche sin nuair rangamar teach</span>
<lb n="453"/><span>s'againne.  Bhí iongantas ar an teaghlach sinn fheicáil chomh</span>
<lb n="454"/><span>luath sin.  Ceistnigh mo athair sinn agus d'innis Toirdheal-</span>
<lb n="455"/><span>bhach ar eirigh dúinn.</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>"Cibé cé théid ar nó nach dtéid as chá deachaidh fear</span>
<lb n="458"/><span>na hidriscine ar ariamh gan buille an fhir idriscine," ar</span>
<lb n="459"/><span>séisean.</span></p>
<lb n="460"/>
<lb n="461"/><p><span>Char leigeadh mé féin ar shiubhal ar lorg sgadán arís.</span>
<lb n="462"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="463"/><p><span>IV. - Cuir síod ar ghabhar is béidh</span>
<lb n="464"/><span>sé 'na ghabhar i gcomhnuidhe</span></p>
<lb n="465"/>
<lb n="466"/><p><span>Siopadóir mór do bhí i Leitirceannain agus é ag</span>
<lb n="467"/><span>iarraidh mná.  Chá rabh sé 'na shiopadóir mhór i gcomhnuidhe.</span>
<lb n="468"/><span>Tógadh go bocht é, fa 'n dtuaith.  Ní maith an pór do bhí</span>
<lb n="469"/><span>ann ach oiread.  Lucht bruighne agus meisge, gan mhacán-</span>
<lb n="470"/><span>tacht, gan mhúnadh, a mhuintear, an chuid ba mhó aca.</span>
<lb n="471"/><span>Cuireach Peadar ar an margadh go luath in aimsir a óige le</span>
<lb n="472"/><span>fostadh do dheanamh, agus d'fhosduigh sé cúpla uair ach chan</span>
<lb n="473"/><span>fhanadh sé san áit.  Bhí an droch-thabhairt-suas air agus char</span>
<lb n="474"/><span>mhaith leis leanmhain do chúram ar bith.  B'fhearr leis bheith</span>
<lb n="475"/><span>ag ithe préataí rósta 'sa' bhaile ná ag saothrú bidh is éadaigh</span>
<lb n="476"/><span>dó féin ag obair.  B'fhearr leis an diomhaointeas agus an</span>
<lb n="477"/><span>t-ocras na an bhuil a b'fhearr a gcuirtí air agus go</span>
<lb n="478"/><span>gcaithfeadh sé saothar do ghlacadh.  Cuireadh chuig táilliúr</span>
<lb n="479"/><span>é 'na dhéidh sin leis an chéird sin dho fhoghluim ach char fhan sé</span>
<lb n="480"/><span>ní b'fhuide ag an táilliúr na d'fhan sé ag an fheirmeoir.</span>
<lb n="481"/><span>D'fhan sé sa' bhaile seal eile agus annsin d'imthigh sé leis</span>
<lb n="482"/><span>agus char cluineadh mórán fá dtaoibh dé ar feadh a bhfad.</span>
<lb n="483"/><span>Chas duine air in Albain uair agus paca ar a mhuin agus é</span>
<lb n="484"/><span>'na mhangaire.  Chas duine eile air 'na dhéidh sin i</span>
<lb n="485"/><span>bhFiladelfia in Amerioca agus é gléasta go galánta ar</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="486"/><p><span>nós phuncánaigh, ach char thuig an duine goidé an teacht</span>
<lb n="487"/><span>isteach do bhíodh aige no goidé an chéard do bhí is láimh aige.</span>
<lb n="488"/><span>Seal bliadhan in éis sin tháinig sé i dtír in Éirinn arís</span>
<lb n="489"/><span>agus é gléasta go talamh le héadaigh síoda agus ornáidtí</span>
<lb n="490"/><span>óir.  Bhí saidhbhreas óir i bhfáinnibh ar a mhéaraibh amháin agus</span>
<lb n="491"/><span>ó sin go dtí a bhróga 'tchidhfeá slabhraí óir agus fáinní óir</span>
<lb n="492"/><span>crochta anuas leis, agus búclaí airgid ag drillsiú 'sa'</span>
<lb n="493"/><span>ghréin.  An Milliúnaidhe tugtaoi air agus bhí iongantas an</span>
<lb n="494"/><span>domhain ar dhaoinibh nuair cheannuig sé teach i Leitir-</span>
<lb n="495"/><span>cheanainn.  Teach tábhairne fósda do bhí ann agus chuir sé</span>
<lb n="496"/><span>faoi ann.  Chá rabh sé ró-óg fá 'n am seo ach dubhradh go</span>
<lb n="497"/><span>rabh sé óg go leor le pósadh agus cha rabh sé abhfad ann</span>
<lb n="498"/><span>gur thoisigh sé dho chuartú mná.  Ní'l féidhm a rádh go rabh</span>
<lb n="499"/><span>sé doshásta go maith agus ba hiad na cailíní ba bhreagha sa</span>
<lb n="500"/><span>tír amháin a leagadh sé a shúil ortha.  Bhí na cailíní fá 'n</span>
<lb n="501"/><span>bhaile mhór ag sgríobadh a chéile mar gheal air ach dheamhan</span>
<lb n="502"/><span>a mhaith do bhí aca ann.  Dubhairt sé nár áin leis cailín as</span>
<lb n="503"/><span>an bhaile mhór mar chonnaic sé barraidheacht dá seort agus</span>
<lb n="504"/><span>é ar a chois ar fud an domhain, agus go mb'fhearr leis</span>
<lb n="505"/><span>cailín soineannta ó 'n tuaith, dá mbeadh a leithéid le</span>
<lb n="506"/><span>fágháil, a d'fhóirfeadh dó.  Agus do bhí a leithéid ann agus</span>
<lb n="507"/><span>dheamhan abhfad a bhí sé go bhfuair sé amach í.</span></p>
<lb n="508"/>
<lb n="509"/><p><span>Inghean fheirmeóra do bhí innti, .i. Gormfhlaith Nic</span>
<lb n="510"/><span>a' Bháird.  Feirmeoir measardha láidir do bhí in a hathair,</span>
<lb n="511"/><span>Pádraig Mac a' Bháird.  Chá raibh ach a'n inghin amháin aige</span>
<lb n="512"/><span>agus ní'l gar damh a rádh go rabh sé cúramach go maith fá</span>
<lb n="513"/><span>dtaoibh duíthe.  Cuireadh ar sgoil í ag na mnáibh riaghalta</span>
<lb n="514"/><span>tamall, leis an oideachas do chríochnú aicí, mar deiridís</span>
<lb n="515"/><span>an uair sin, agus chá rabh sgolta na maban riaghalta chomh</span>
<lb n="516"/><span>fairsing an uair sin is tá siad anois, agus ba mhór an</span>
<lb n="517"/><span>mórtas agus an maoidheamh d'fheirmeoir a inghean do bheith</span>
<lb n="518"/><span>ar a leithéid sin do sgoil.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Tháinig sí 'na bhaile arís i gcionn cúpla bliadhan agus í</span>
<lb n="521"/><span>athruighthe go mór in a hiomchur agus in a cainnt.  Nuair</span>
<lb n="522"/><span>d'eirigh sí amach Dia Domhnaigh ní mó ná gur aithin a sean</span>
<lb n="523"/><span>cháirde í agus ní mó 'na gur aithin sise iad, nó leigh sí</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="524"/><p><span>uirthi nár aithin.  Chuir Paidí Bhrighde forán uirthi, ar</span>
<lb n="525"/><span>ndóighe, agus d'fhreagair sí go múinte é ach sin a rabh ann.</span>
<lb n="526"/><span>Chan amhlaidh do labhradh sí leis sul a deachaidh sí ar sgoil.</span>
<lb n="527"/><span>Bhíodh seandáimh eadar í féin agus Paidí sul ar eirigh sí</span>
<lb n="528"/><span>ró-ghalánta dó.  Níorbh fheirmeoir Paidí nó duine dá</span>
<lb n="529"/><span>mhuintir.  Saor cloiche do bhí in a athair agus lean séisean</span>
<lb n="530"/><span>do chéird a athar.  Ach ba mhacánta múinte an buachaill é,</span>
<lb n="531"/><span>guailneacha leathana air, agus d'iomchuireadh sé é féin go</span>
<lb n="532"/><span>fearamhail agus go héasgaidh i gcomhnuidhe.  Bhíodh sé ar</span>
<lb n="533"/><span>sgoil tamall le Gormfhlaith agus bhíodh sé ar chéilidhthibh</span>
<lb n="534"/><span>léithi agus chasadh sé uirthi ag an teach phobail Dia Domhnaigh</span>
<lb n="535"/><span>nó ar mharghadh i Leitircheanainn.  Bhíodh siad go suailceach</span>
<lb n="536"/><span>agus go dáimheamhail le chéile.  Sin a rabh ann, má tá,</span>
<lb n="537"/><span>agus chá leigfeadh an eagla do Phaidí gabhail ní b'fhuide</span>
<lb n="538"/><span>leis an sgéal.  Bhí fhios aige go maith nach mbeadh Pádraig</span>
<lb n="539"/><span>Mór Mac a'Bháird sásta leis mar chliamhain agus bhí eagla</span>
<lb n="540"/><span>air nach mbeadh Gormfhlaith sásta leis mar fhear.  Annsin</span>
<lb n="541"/><span>cuireadh ar sgoil í 'sa' Chonbhint.  Bhí sí na cailín fásta san</span>
<lb n="542"/><span>am, agus chan fhaca Paidí ní ba mó í go rabh an dá bhliadhain</span>
<lb n="543"/><span>caithte.  Nuair chonnaic, bhaigge, níor bhfeairrde dó é.  Ní</span>
<lb n="544"/><span>deárnadh a dhath agus níor labhradh focal eatortha ach an</span>
<lb n="545"/><span>focal amháin a labhradh ag doras an toighe phobail, ach</span>
<lb n="546"/><span>thuig Paidí go rí-mhaith go rabh athrú inntinne ar Ghormfhlaith</span>
<lb n="547"/><span>agus gur mhéaduigh an bród agus an mórtas uirthí ó d'fhág</span>
<lb n="548"/><span>sí an baile.  Ba bhrónach an tuigsint dó é ach chá rabh neart</span>
<lb n="549"/><span>air agus chuaidh sé 'na bhaile an lá sin agus a chroidhe i</span>
<lb n="550"/><span>sálaibh a mbróg aige.</span></p>
<lb n="551"/>
<lb n="552"/><p><span>Mar d'órduigh Dia é, nó b'fhéidir gur tugadh cumhacht</span>
<lb n="553"/><span>do'n mhac mallachtáin an chúis d'órdú fá'n am sin, ba hí</span>
<lb n="554"/><span>oidhche an lae sin tháinig an Milliúnaidhe go toigh Phádraig</span>
<lb n="555"/><span>Mhóir d'iarraidh a ingne air le n-a phósadh.  Má tá, chár iarr</span>
<lb n="556"/><span>sé í le pósadh an oidhche sin ar fad; chá deárn sé ach cuairt</span>
<lb n="557"/><span>do thabhairt ar Phádraig, mar dh'eadh, ach thuig gach uile</span>
<lb n="558"/><span>dhuine fáth a thurais.  Thuig sé féin é.  Thuig Pádraig Mór</span>
<lb n="559"/><span>é.  Thuig Gormfhlaith é.  Thuig na comhursanna é.  Chaith sé</span>
<lb n="560"/><span>cúpla oidhche eile ar cuairt ann sul a ndeárnadh an</span>
<lb n="561"/><span>cleamhnas, ach bhí sé socruidhthe i n-aigne gach duine ó'n</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="562"/><p><span>chéad oidhche chuir an Milliúnaidhe a chos thar tharsaigh</span>
<lb n="563"/><span>Phádraig Mhóir.  Agus bí sin an chéad uair leag sé féin</span>
<lb n="564"/><span>agus Gormfhlaith súil ar a chéile.  Cleamhnas míonádúrdha</span>
<lb n="565"/><span>do bhí ann nár thaitin le Gormfhlaith go ró-mhaith, ach chuir</span>
<lb n="566"/><span>síoda agus ór an Mhilliúnaidhe dallóg dhraoidheachta ar a</span>
<lb n="567"/><span>súilibh agus ghlac sí leis an chleamhnas.</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>Gheall Pádraig Mór cúpla céad punta spré le</span>
<lb n="570"/><span>Gormfhlaith.  Mhearfadh duine go mba chuma le milliúnaidhe</span>
<lb n="571"/><span>fá chúpla céad punta ach ní hamhlaidh do bhí ag mo dhuine.</span>
<lb n="572"/><span>Mhaoidheamh sé a shaidhbhreas féin agus go mbudh cheart do</span>
<lb n="573"/><span>Phádraig díol dá réir.  Cibé ar bith socruigheadh an</span>
<lb n="574"/><span>cleamhnas agus chuaidh Peadar 'un an tsagairt le cead</span>
<lb n="575"/><span>pósadh fhághail.  Bhí deifir air adubhairt sé agus budh mhaith</span>
<lb n="576"/><span>leis cead speisialta fhághail agus mhaoidheamh sé go ndíolfadh</span>
<lb n="577"/><span>sé go maith as.  Cha dtiubhradh an sagart dó é má seadh:</span>
<lb n="578"/><span>chaithfeadh sgéala fhághail ó'n Oileán Úr, adubhairt sé, nach</span>
<lb n="579"/><span>rabh sé pósda cheana féin.  Ghlac an milliúnaidhe go holc</span>
<lb n="580"/><span>an rádh sin, ach dubhairt an sagart nach rabh ann ach riaghail</span>
<lb n="581"/><span>na hEaglaise: ní ghlacfadh sé níos mó ná cúpla seachtmhain</span>
<lb n="582"/><span>le freagair fhagháil ar ais ó'n sagart pharáisde thall.</span>
<lb n="583"/><span>Shocruigh mo dhuine síos leis sin.  Thug sé seoladh sagairt</span>
<lb n="584"/><span>i bhFiladelfia dó agus cuireadh an pósadh siar seal.</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>Bhí an sgéal mar sin nuair tháinig Seumas Mac Suibhne</span>
<lb n="587"/><span>oidhche go toigh Phádraig Mhóir Mhic a' Bháird.  Bhí gaol</span>
<lb n="588"/><span>éighinteach eadar é féin agus Pádraig agus iad go</span>
<lb n="589"/><span>muinteardha le chéile.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>"Cluinim," arsa Seamus, "go bhfuil cleamhnas ar cois</span>
<lb n="592"/><span>eadar Gormfhlaith s' agat-sa agus an Milliúnaidhe?"</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>"Ní maith an mhaise duitse, a Sheamais, leasainm do</span>
<lb n="595"/><span>thabhairt ar dhuine uasal a bhfuil mise ar tí mo inghean do</span>
<lb n="596"/><span>thabhairt dó mar mhnaoi, agus is iongantach liom go</span>
<lb n="597"/><span>ndéanfá a leithéid."  Labhair sé seo go searbh le Seumas.</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>"Duine uasal, mar dheadh!" arsa Seamas go droch-</span>
<lb n="600"/><span>mhúinteach.  "Nach bhfuil aithne mhaith agam air féin agus ar</span>
<lb n="601"/><span>an bhunadh ar dé é.  Droch-phór atá ann, agus dá mbeadh</span>
<lb n="602"/><span>inghean agamsa cha dtiubhrainn do mhac a athar í."</span>
<lb n="603"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="604"/><p><span>"Dá rabh fiche inghean agat, cha n-iarrfadh sé ceann</span>
<lb n="605"/><span>aca agus is iomarcach an rud duitse a leithéid a rádh</span>
<lb n="606"/><span>leis.  Cibé ar bith mar bhí a athair tá Peadar 'na dhuine</span>
<lb n="607"/><span>uasal, rud nach bhfuil tusa, agus do theanga nimhneach."</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>"Cuir síoda ar ghabhar is béidh sé na ghabhar i</span>
<lb n="610"/><span>gcomhnuidhe.  Tá an droch-phór agus an droch-bhraon</span>
<lb n="611"/><span>ann, siúd is go bhfuil sé crochta anuas le hór.  Béidh</span>
<lb n="612"/><span>aithreachas ortsa má phósann Gormfhlaith é.  Casadh</span>
<lb n="613"/><span>orm fear ar aonach na Brocaighe an lá fá dheireadh</span>
<lb n="614"/><span>a rabh aithne aige air i nAlbain agus dubhairt se go rabh</span>
<lb n="615"/><span>bean phósda aige annsin.  B'fhéidir go bhfuil bean phósda</span>
<lb n="616"/><span>aige i n-áit éighinteach go fóil."</span></p>
<lb n="617"/>
<lb n="618"/><p><span>"Is droch-mhúinte an rud duit a leithéid a rádh, go</span>
<lb n="619"/><span>bpósfadh sé mo ingheansa agus bean eile aige.  Chan</span>
<lb n="620"/><span>éistim níos mó leat agus má 's é sin do ghnó liomsa fág</span>
<lb n="621"/><span>mo theach anois."</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>"Fágfaidh agus fáilte má ghlacann tú mar sin é,"</span>
<lb n="624"/><span>agus gan focal eile d'imthigh Seumas amach ar an doras</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>"Na diabhlaidhtheoirí!" arsa Pádraig leis féin, agus</span>
<lb n="627"/><span>é ar buile, "cuireann siad amach ráslaí mar sin ar dhuine</span>
<lb n="628"/><span>ar bith a d'eirigh sa tsaoghal agus nach luigheann 'sa' chlábar</span>
<lb n="629"/><span>acú féin," ach nuair tháinig sé chuige féin ar ball chuir an</span>
<lb n="630"/><span>sgéal imnidhe air.  Ach char innis sé focal dé do Ghormfhlaith</span>
<lb n="631"/><span>ar eagla go gcuirfeadh sí suas do'n chleamhnas.</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>Bhí boitheach le tógáil ag Seumas Mac Suibhne agus</span>
<lb n="634"/><span>bhuail sé isteach i dtoigh an tsaoir chloiche.  Bhí an oiread</span>
<lb n="635"/><span>feirge air is bhí ar Phádraig Mhór, agus thoisigh sé dho chur</span>
<lb n="636"/><span>thairis.  Ní fada go rabh an sgéal uilig ag Paidí Bhrighde,</span>
<lb n="637"/><span>agus chan fhuil féidhm a rádh gur chuir sé suim ann.</span></p>
<lb n="638"/>
<lb n="639"/><p><span>"An bhfuil fhios agat?" adeir sé le Seumas, "ca'n</span>
<lb n="640"/><span>áit a rabh an Milliúnaidhe 'na chomhnuidhe i nAlbain nuair</span>
<lb n="641"/><span>bhí sé annsin?"</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>"Chan fhuil fhios agam i gceart ach go mbíodh sé ag</span>
<lb n="644"/><span>mangaireacht fá Dúndaoi i n-oirthear Alban.  An fear a</span>
<lb n="645"/><span>rabh mise ag cainnt leis chá rabh aithne ró-mhaith aige air</span>
<lb n="646"/><span>ach chuala sé go rabh sé 'na fhear-phósda.  Chan fhaca sé an</span>
<lb n="647"/><span>bhean agus chá rabh sé in a thoigh ariamh."</span>
<lb n="648"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="649"/><p><span>Chá rachadh Paidí Bhríghde le Seumas dho thógáil an</span>
<lb n="650"/><span>bhothighe, téidheadh a athair.  Bhí sé a smuaineadh ar imtheacht</span>
<lb n="651"/><span>as baile tamall, rud do chuir iongantas ar a athair.</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>Cúpla lá na dhéidh sin shiúbhail sé isteach chuig sean-</span>
<lb n="654"/><span>shagart i nDúndaoi i nAlbain, agus d'innis dó, gan murab</span>
<lb n="655"/><span>é 'sa' sgéal, fáth a thurais.</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>"Bhí aithne agam ar a leithéid," arsan sagart, nuair</span>
<lb n="658"/><span>d'innis Paidí dó ce'n cineál duine an Milliúnaidhe, "agus</span>
<lb n="659"/><span>má's é an duine ceudna é bhí sé pósda ar chailín nach</span>
<lb n="660"/><span>deárn mórán maithe dó annso nó éisean duíthe.  Ba chailín</span>
<lb n="661"/><span>í do bhíodh ag obair i muileann cnáibe sul ar pósadh í.  Tar</span>
<lb n="662"/><span>éis a pósda chuir sí spéis 'sa' bhraon, agus ní maith a tháinig</span>
<lb n="663"/><span>sí féin agus an mangaire le chéile, chuala mé."  Cha rabh</span>
<lb n="664"/><span>aithne ag an sagart uirthi, óir níor thuig sé gur Catoiliceach</span>
<lb n="665"/><span>í.  Fá dheireadh d'imthigh an mangaire leis agus chuala sé</span>
<lb n="666"/><span>gur fhág sé an bhean in a dhéidh.</span></p>
<lb n="667"/>
<lb n="668"/><p><span>Níl fhios aige bhfuil sí beo go fóil ach is dóigh leis go</span>
<lb n="669"/><span>bhfuil.  Níor mhór an aois do bhí uirthi nuair pósadh í.  Is</span>
<lb n="670"/><span>dóighthe go bhfuil sí ag obair i monarchain arís, óir sin an</span>
<lb n="671"/><span>cheárd a bhí aici.  Níorbh fhuras í a fhághail, b'éidir, ach bhí</span>
<lb n="672"/><span>fear tuigseach a rabh teach lóisdín aige in a leithéid seo d'áit</span>
<lb n="673"/><span>agus má bhí sí ós cionn talmhan gheobhadh an fear sin eolas</span>
<lb n="674"/><span>uirthi, agus mar sin.</span></p>
<lb n="675"/>
<lb n="676"/><p><span>D'imthigh Paidí agus trí lá na dhéidh sin tugadh é go</span>
<lb n="677"/><span>dtí an teach in a rabh bean Pheadair agus bhí comhrádh fada</span>
<lb n="678"/><span>aige léithe.  Tháinig sé 'na bhaile i gcionn seachtmhaine agus</span>
<lb n="679"/><span>char innis a dhath dár eirigh dhó d'aonduine.  Mheas daoine</span>
<lb n="680"/><span>gur ar shiúbhal ag cuartú oibre do bhí sé agus nár eirigh</span>
<lb n="681"/><span>leis agus char chuir siad suim sa cheist ní ba mhó.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>Tháinig litir ó'n tsagart san Oileán Úr.  Dubhairt</span>
<lb n="684"/><span>go rabh duine do leithéid an Mhilliúnaidhe 'n-a chomhnuidhe</span>
<lb n="685"/><span>in a pharáisde ar feadh tamaill: nach rabh aithne ró-mhaith aige</span>
<lb n="686"/><span>air: nach ró-mhaith an tuairisg fuair sé air ach oiread; ach</span>
<lb n="687"/><span>nár chuala sé riamh go rabh bean phósda aige.  Bhí an</span>
<lb n="688"/><span>sagart 'sa' bhaile sásta leis sin agus thug cead pósda do</span>
<lb n="689"/><span>Pheadar.  Socruigheadh an pósadh do bheith ann lá éigin</span>
<lb n="690"/><span>agus chuaidh Gormfhlaith agus a muintear go teach a</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="691"/><p><span>phobail agus lean an Milliúnaidhe agus buidhean dá chuid</span>
<lb n="692"/><span>féin iad.  Chuaidh se ar marcuidheacht ar chóisde ceithre</span>
<lb n="693"/><span>gcapall, siúd is nach rabh ach fá thuairim leathmhíle siúbhail</span>
<lb n="694"/><span>air 'un an teampuill.  Bhí a lán daoine i láthair leis an</span>
<lb n="695"/><span>pósadh fheiceáil, agus an bhean Albanach chomh maith le duine.</span>
<lb n="696"/><span>Shuidh sí go socair ar leathtaoibh go dtáinig an sagart</span>
<lb n="697"/><span>amach ar an altóir le hiad do phósadh.  Annsin d'éirigh sí</span>
<lb n="698"/><span>agus teine ina súilibh.  "Gabhaim maitheamhnas," arsa sí i</span>
<lb n="699"/><span>gcanmhain Bhéarla Alban, "is liomsa an fear seo."</span>
<lb n="700"/><span>Baineadh preab as a rabh i láthair.  Baineadh preab as an</span>
<lb n="701"/><span>tsagart féin.  "Goidé sin adeir tú, a bhean chóir?" ar</span>
<lb n="702"/><span>séisean agus mheas sé gur bhean í a bhí éadtrom in a ceann.</span>
<lb n="703"/><span>"Is liomsa an fear seo a bhfuil tú ar tí pósadh.  Is é</span>
<lb n="704"/><span>m'fhear pósda féin é.  Tháinig mé fá n-a dhéin agus amharc</span>
<lb n="705"/><span>an lúthgháir atá air rómhaim," agus shín sí a méar i dtreo</span>
<lb n="706"/><span>Pheadair.  D'amharc an sagart agus d'amharc gach uile</span>
<lb n="707"/><span>dhuine 'sa' treo ceudna.  Cha rabh smeach ann ach é na</span>
<lb n="708"/><span>sheasamh ar nós deilbhe i lár an urláir agus gan braon fola</span>
<lb n="709"/><span>ina chorp, shílfeá, bhí se chomh bán sin.  Thuig an sagart ó'n</span>
<lb n="710"/><span>bhomaite sin go rabh an fhírinne ag an mhnaoi, ach cheistnigh</span>
<lb n="711"/><span>sé arís í.  "Is trom, tairbheach an rud atá tú a cur i leith</span>
<lb n="712"/><span>an duine seo, a bhean! an bhfuil cruthú ar bith agat ar do</span>
<lb n="713"/><span>sgéal?"</span></p>
<lb n="714"/>
<lb n="715"/><p><span>"Tá gach uile chruthú," ar sí, agus tharraing sí páipéar</span>
<lb n="716"/><span>gorm as a brollach, agus do shín chuig an tsagart é.</span>
<lb n="717"/><span>D'amharc seisean siar air.  "Tá cuma ar seo, go bhfuil sé</span>
<lb n="718"/><span>i gceart," ar sé: "A Pheadair, an fíor an méid adeir an</span>
<lb n="719"/><span>bhean seo?"</span></p>
<lb n="720"/>
<lb n="721"/><p><span>"Is fíor faraor!" arsa Peadar, go briste.</span></p>
<lb n="722"/>
<lb n="723"/><p><span>"Maiseadh! imthigh léithe agus fág an teach seo, a</span>
<lb n="724"/><span>dhuine mhío-fhórtúnaigh.  Hobair duit coir uathbhásach do</span>
<lb n="725"/><span>chríochnú agus coir do chuirfeadh thú féin faoi ghlas chomh</span>
<lb n="726"/><span>maith."</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>"Chan imthigheann sé as an áit seo," arsa Pádraig</span>
<lb n="729"/><span>Mór, ag teacht 'un tosaigh agus cruth thairbh fhiadháin air,</span>
<lb n="730"/><span>"go mbainfidh mise sásamh as ar son m'ingne do mhaslú,</span>
<lb n="731"/><span>agus sgannail agus dí-mheas dho thabhairt anuas uirthí."</span>
<lb n="732"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="733"/><p><span>Léim an sagart amach roimh Pádraig.  "Cosgaim ort,</span>
<lb n="734"/><span>i n-ainm Dé agus Muire, bruighin dho thógáil san áit</span>
<lb n="735"/><span>bheannuighthe seo.  Cosgaim ort fósda méar do leagan ar</span>
<lb n="736"/><span>an duine dona sin i n-áit ar bith.  Tá an t-ádh ort féin</span>
<lb n="737"/><span>agus ar do inghin nach deachaidh an gnó níos fuide.  Agus</span>
<lb n="738"/><span>cogar in do chluais, a Phádraig!  Chan fhuil tú féin saor ó</span>
<lb n="739"/><span>locht ins an chás.  Gabh 'na bhaile agus sgrúdaigh do</span>
<lb n="740"/><span>chogubhas agus bíodh ciall níos fearr agat uair eile.  Agus</span>
<lb n="741"/><span>tusa, a chailín óig!" ar sé le Gormfhlaith, "tá brón orm</span>
<lb n="742"/><span>ar do shon-sa.  Tá tú óg soineannda agus ní fheudfá</span>
<lb n="743"/><span>cleasaidheacht an tsaoghail do thuigbheáil.  Tuilleann an</span>
<lb n="744"/><span>fear do mheall thú smachtú éigin agus is dóigh liom go</span>
<lb n="745"/><span>bhfuighbhe sé sin.  Fágamaois faoi Dhia é - agus faoi na</span>
<lb n="746"/><span>mhnaoi.  Ní dhéarfainn," ar seisean, agus bhris meanga</span>
<lb n="747"/><span>gáire air, "ná go mbainfear cúitiú as ar an tsaoghal seo</span>
<lb n="748"/><span>féin."</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>Sgab an sluagh.  D'imthigh an Milliúnaidhe agus a bhean</span>
<lb n="751"/><span>ar thraen an tráthnóna sin agus chan fhacthas iad i Leitir-</span>
<lb n="752"/><span>ceanainn ó shoin.  Thiomáin Pádraig Mór leis na bhaile</span>
<lb n="753"/><span>agus Gormfhlaith leis ar an charr.  Chá rabh méid circe</span>
<lb n="754"/><span>inntí, an créatúir bocht!  Bhí se bliadhanta in dhéidh sin sul</span>
<lb n="755"/><span>ar thóg sí a ceann.  Ach fuair Paidí Bhríghde aiméar ar</span>
<lb n="756"/><span>labhairt léithe anois agus arís agus pósadh iad 'sa' deireadh.</span>
<lb n="757"/><span>Chá rabh Pádraig Mór sásta leis an chleamhnas agus chá</span>
<lb n="758"/><span>dtug sé pighinn ruadh mar spré dá inghin.  Ba chuma le</span>
<lb n="759"/><span>Paidí: buachaill miotalach aigeantach do bhí ann, lean se</span>
<lb n="760"/><span>dá chéird, d'eirigh leis go maith agus tá se ag teacht i dtír</span>
<lb n="761"/><span>fá láthair níos láidre ná Pádraig Mór féin.</span>
<lb n="762"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="763"/><p><span>V. - Pós ar an chárn-aoiligh ach</span>
<lb n="764"/><span>díol do bhó abhfad ó'n bhaile.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>Bhí cliú mór ar m'athair mar fhear déanta cleamhnas.</span>
<lb n="767"/><span>Ní feasach damh an rabh an cliú tuillte aige nó nach rabh,</span>
<lb n="768"/><span>ach ghlacadh sé leis go rí-mhaith nuair bhíodh daoine 'gá</span>
<lb n="769"/><span>mhaoidheamh air.</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>"Phós mé cuid mhaith buachaillí le mo linn," ar seisean</span>
<lb n="772"/><span>oidhche amháin linn, "ach chár casadh orm riamh fear ba dhoilighe</span>
<lb n="773"/><span>pósadh 'na mo dhuine muinteardha féin, Pádraig Mac</span>
<lb n="774"/><span>Fhionnlaoich.  Chá rabh sé ró-óg nuair a shmuainigh sé ar</span>
<lb n="775"/><span>phósadh.  Ní chuirfeadh sé mórán geimhreadh thairis leis an</span>
<lb n="776"/><span>deich is daichead do chríochnú.  Agus bhí triúr dearbhrathar</span>
<lb n="777"/><span>ní ba shine na é féin 'sa' toigh.  Muintear na háirce</span>
<lb n="778"/><span>bhéaradh a gcomhursanna ortha bhíodar comh sean-nósach sin.</span>
<lb n="779"/><span>Ar an adhbhar sin chá rabh mórán misnigh agam nuair tháinig</span>
<lb n="780"/><span>Pádraig fhaid liom oidhche amháin cúpla lá roimh an Chargas</span>
<lb n="781"/><span>agus d'iarr orm gabhail leis dho chuartú mná.</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>"'An bhfuil braon maith uisge beatha le fághail agat,</span>
<lb n="784"/><span>a Phádraig?"" arsa mise.</span></p>
<lb n="785"/>
<lb n="786"/><p><span>""Bhí dúbláil agam aréir, agus thug mé leath-ghalúin</span>
<lb n="787"/><span>dé liom.""</span></p>
<lb n="788"/>
<lb n="789"/><p><span>""Maith a' fear! Bíodh geall go mbéidh bean bhreagh</span>
<lb n="790"/><span>agam duit sul a rabh an leath-ghalúin caithte."</span>
<lb n="791"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="792"/><p><span>""Ca'n áit a rachas muid?" arsa Pádraig."</span></p>
<lb n="793"/>
<lb n="794"/><p><span>""Tá dhá inghin ag Eoghan a' Gallchobhair thall annsiúd</span>
<lb n="795"/><span>agus bhéaramaoid an cheud ruaig chucasan.""</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>"'Tá mé sásta go leor," arsa Pádraig, "ach char</span>
<lb n="798"/><span>casadh orm iad ariamh" (tá fhios agaibh nár chomhnuigh</span>
<lb n="799"/><span>Pádraig ins an pharáisde seo agus nach rabh aithne ró-mhaith</span>
<lb n="800"/><span>aige ar bhunadh na háite seo) "ach chuala mé go bhfuil siad</span>
<lb n="801"/><span>beadaidhe go maith.""</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>"'Na bac le n-a mbeadaidheacht, a Phádraig! Tá</span>
<lb n="804"/><span>aithne mhaith ag Eoghan ormsa agus ní chuirfidh sé amach sinn,</span>
<lb n="805"/><span>ar sgór ar bith.""</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>"Anonn linn 'toigh Eoghain.  Chuir sé fáilte romhainn</span>
<lb n="808"/><span>agus bhí an bheirt chailín agus a máthair 'na suidhe cois na</span>
<lb n="809"/><span>teineadh.</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>"Bhí eagla orm féin nach nglacfadh na cailíní nó</span>
<lb n="812"/><span>ceachdar aca le Pádraig agus go mbeadh níos fuide le</span>
<lb n="813"/><span>siúbhal againn agus mar sin char chaith mé barraidheacht</span>
<lb n="814"/><span>aimsire ag bualadh timchioll an duis ach rinne mé go</span>
<lb n="815"/><span>díreach ar an tomóig in a rabh an gearrfhiadh."</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>"'Seo buachaill óg," arsa mise, ag sméideadh mo chinn</span>
<lb n="818"/><span>le Pádraig, "a thug leis mé dh'iarraidh do inghne, a Eoghain,"</span>
<lb n="819"/><span>arsa mise."</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>"Bhí Eoghan beagán mall 'sa' chainnt agus ó tháinig</span>
<lb n="822"/><span>mé ró-thobann air char fhreagair sé ar dtús; ach thoisigh a</span>
<lb n="823"/><span>aghaidh dh'oibriú.  Mheasfá air gur bhuail taom de'n ghalar</span>
<lb n="824"/><span>chreathach leis.  Nuair fuair sé a anál leis ins an deireadh</span>
<lb n="825"/><span>b'iad na focla "Dia is Muire linn!" do tháinig leis agus</span>
<lb n="826"/><span>sin go sgioptha.  Ach chuir sean-Róise .i. bean an toighe,</span>
<lb n="827"/><span>a súla thríd an bheirt againn agus í chomh socair suaimhneach</span>
<lb n="828"/><span>le breitheamh 'na shuidhe sa chúirt."</span></p>
<lb n="829"/>
<lb n="830"/><p><span>""Cár fhág tú an buachaill óg, a Mhichil?" ar sise, agus</span>
<lb n="831"/><span>thuig mé ó n-a glór go maith gur ag sgige do bhí sí."</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>"'Ní gnáthach duitse bheith caoch, a Róise," arsa mise,</span>
<lb n="834"/><span>'nach bhfeiceann tú an duine uasal seo atá le mo thaoibh?</span>
<lb n="835"/><span>Duine muinteardha damh é as a leithéid seo d'áit.  Is minic</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="836"/><p><span>a chuala sé trácht ar d'ingheanaibh agus tháinig sé anocht</span>
<lb n="837"/><span>d'iarraidh na hingne is sine le n-a pósadh," arsa mise, ag</span>
<lb n="838"/><span>amharc go dána ar shean-Róise."</span></p>
<lb n="839"/>
<lb n="840"/><p><span>""Is iongantach liom," ar sí, "nach í an cailín is óige</span>
<lb n="841"/><span>atá sé iarraidh!"  Labhair sí an méid seo go geur agus go</span>
<lb n="842"/><span>tiugh ach stop sí annsin agus labhair ní ba réidhe.  "Gabhaim</span>
<lb n="843"/><span>maitheamhnas," ar sí, "a fheara, ach tá cailíní s'againne</span>
<lb n="844"/><span>ró-óg le pósadh go fóil.  Chár shmuainigh siad ar a leithéid.""</span></p>
<lb n="845"/>
<lb n="846"/><p><span>"Budh cheart damh rádh gur imthigh an bheirt chailín as</span>
<lb n="847"/><span>an chistinigh dá luathas d'fhosgail mé mo bhéal ar an cheist</span>
<lb n="848"/><span>agus chan fhacamar ní ba mhó iad."</span></p>
<lb n="849"/>
<lb n="850"/><p><span>"'Ní misde dóbhtha smuaineadh ar a leithéid," arsa</span>
<lb n="851"/><span>mise.  "Tá feirm mhaith talmhan ag mo charaid agus stoc</span>
<lb n="852"/><span>láidir uirthi.  Tá triúr dearbhráthar aige níos sine na é</span>
<lb n="853"/><span>féin atá na n-oibridhthe maithe -"</span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>""Caithfidh sé go bhfuil gearr-chuid aoise aca eatortha',</span>
<lb n="856"/><span>arsa bean-a-toighe go searbh, "agus go bhfuil ciall aca</span>
<lb n="857"/><span>mura bhfuil obair ionnta.""</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>"Chuir an rádh seo fearg orm féin agus bhí mé a</span>
<lb n="860"/><span>smuaineadh ar fhreagair nuair labhair Eoghan go séimh</span>
<lb n="861"/><span>macánta, ag tabhairt súile ar a mhnaoi san am cheudna."</span></p>
<lb n="862"/>
<lb n="863"/><p><span>""Chan fhuil gar duit, a Mhichil, gabhail níos fuide leis</span>
<lb n="864"/><span>an sgéal.  Cha rachadh mo chailíní go dtí an duthaigh sin ar</span>
<lb n="865"/><span>chor ar bith.  Ach támaoid buidheach duit agus iad d'iarraidh.</span>
<lb n="866"/><span>Ná tuitimís amach fa dtaoibh dé.""</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>"Bhí seo réasúnta go leor agus thuig mé ó'n dóigh ar</span>
<lb n="869"/><span>labhair Eoghan nach raibh gar a bheith ag cainnt.</span></p>
<lb n="870"/>
<lb n="871"/><p><span>"'Támaoid sásta leis an fhreagair sin," arsa mise,</span>
<lb n="872"/><span>"agus ní bhacfaidh muid leis an chleamhnas níos mó, ach tá</span>
<lb n="873"/><span>braon beag biotáilte linn annseo agus ma tá cead</span>
<lb n="874"/><span>againn budh mhaith liom féin mo bhéal a fhliuchadh.'  Tugadh</span>
<lb n="875"/><span>an cead dúinn agus d'ólamar gloine araon ach amháin an</span>
<lb n="876"/><span>tseanbhean, ach d'eirigh sise féin níos modhamhla linn sul</span>
<lb n="877"/><span>ar imthigheamar agus tháirg tae dúinn ach ghabhamar ar</span>
<lb n="878"/><span>leithsgéal mar bhí ar n-obair le déanamh againn fós."</span>
<lb n="879"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="880"/><p><span>Nuair bhíomar ar an bhealach mhór arís, arsa mise le</span>
<lb n="881"/><span>Pádraig, ní'l ach inghean amháin ag Domhnall na mBan</span>
<lb n="882"/><span>agus ní'l sí comh hóg leobhtha seo.  Siúd thall a theach a</span>
<lb n="883"/><span>bhfuil an solus ann.  Tá grabhar maith airgid ag Domhnall</span>
<lb n="884"/><span>agus is dóigh liom go bhfuighbhe Eilis an chuid is mó de mar</span>
<lb n="885"/><span>tá an fheirm ag gabhail chuig an mhac agus chan fhuil oighre</span>
<lb n="886"/><span>eile ag Domhnall nuair a stiúcfaidh sé féin.""</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>Tá go maith, arsa Pádraig, agus rinneamar díreach</span>
<lb n="889"/><span>ar thoigh Dhomhnaill."</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>"Bhí Domhnall istigh agus Eilis ag déanamh an bhrocháin</span>
<lb n="892"/><span>fá choinne an tsuipéir.  Bhí Eilis fá thuairim daichead</span>
<lb n="893"/><span>bliadhan d'aois.  Cailín breagh láidir do bhí innti ach chá</span>
<lb n="894"/><span>rabh sí ró-ghnaoidheamhail riamh.  In a toigh féin is measa an</span>
<lb n="895"/><span>chuma do bhí uirthi.  Bhí sí dubh agus beagán garbh fá na</span>
<lb n="896"/><span>inalaibh agus fá na leicnibh.  Ní mó ná go rabhamar 'nár</span>
<lb n="897"/><span>suidhe agus na píopaí dearg againn nuair shín Pádraig</span>
<lb n="898"/><span>spág dá spágaibh anall chugam agus thug bruideadh ins an</span>
<lb n="899"/><span>lurgain damh.  D'amharc mé air agus dhruid sé a leath-shúil</span>
<lb n="900"/><span>liom, chroith a cheann go bagarach agus chuir carr air féin.</span>
<lb n="901"/><span>Thuig mé go maith goidé bhí cearr agus ar ball beag nuair</span>
<lb n="902"/><span>fuair sé aiméar orm chogar sé in mo chluais, 'ná bac le</span>
<lb n="903"/><span>hEilis'.  Leigeamar orainn annsin nar theastuigh uainn ach</span>
<lb n="904"/><span>toit de'n phíopa agus sinn ar ar dturas go háit éigin</span>
<lb n="905"/><span>eile agus nuair do bhí píopa tobac caithte againn d'fhágamar</span>
<lb n="906"/><span>an teach agus ar shiúbhal linn."</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>"'Goidé tháinig ort, a Phádraig" arsa mise."</span></p>
<lb n="909"/>
<lb n="910"/><p><span>"'An donas ort!" ar se, "goidé thug ort mé thabhairt</span>
<lb n="911"/><span>annsin?  Chá phósfainn an cailín sin dá rabh trí chéad</span>
<lb n="912"/><span>púnta aici.  Tá sí chomh sean le spadóig agus chomh</span>
<lb n="913"/><span>míofuair le gráinneóig.  An bhfaca tú an fhéasóg atá</span>
<lb n="914"/><span>uirthi?</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Dheamhan ribe féasóige do bhí ar an chailín mhacánta</span>
<lb n="917"/><span>agus bhí sí seal bliadhan ní b'óige ná é féin, ach cha rabh aon</span>
<lb n="918"/><span>mhaith a bheith ag cainnt leis, agus thuig mé anois go mbeadh</span>
<lb n="919"/><span>m obair gearrtha amach agam agus bean fhagháil dó an oidhche</span>
<lb n="920"/><span>sin má bhí sé comh doshásta agus comh beadaidhe sin."</span>
<lb n="921"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="922"/><p><span>"Tá aithne agam ar chailín a d'fhóirfeadh i gceart</span>
<lb n="923"/><span>duit, inghean Sheumais an tSléibhe, ach tá teach Sheumais</span>
<lb n="924"/><span>giota maith as seo, tuairim is míle go leith, agus tá droch</span>
<lb n="925"/><span>bhealach le gabhail ann.  Tá casán thríd an phortach ach ní mó</span>
<lb n="926"/><span>ná go bhfeudfamaois an casán do leanmhain ar shiúbhal</span>
<lb n="927"/><span>oidhche, agus chan fhuil eolas ró-mhaith ag ceachdar againn</span>
<lb n="928"/><span>air.""</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>"'Goidé'n seort cailín í?" arsa Pádraig ag hamh-</span>
<lb n="931"/><span>rusach.""</span></p>
<lb n="932"/>
<lb n="933"/><p><span>"'Tá cúigear cailín ag Seumas agus sin a bhfuil de</span>
<lb n="934"/><span>theaghlach aige agus tá fhios agam go maith nach mbeadh aon</span>
<lb n="935"/><span>doicheall ar bith aige roimh an té d'iarrfadh bean acu.  Is</span>
<lb n="936"/><span>breagh na cailíní iad ach tá barraidheacht aca i n-aon toigh</span>
<lb n="937"/><span>amháin agus mar tá an teach cuid mhaith ar leath-taoibh is</span>
<lb n="938"/><span>beag buachaill théid an fhaid sin agus is annamh eirigheann</span>
<lb n="939"/><span>siad amach.  Tugaim fá deara fósda go mbíonn faitchíos</span>
<lb n="940"/><span>ar bhuachaillibh briseadh ar sgata cailín mar sin, siúd is gur</span>
<lb n="941"/><span>fearr sicín as áilín nó sicín aonránach.  Má théidhmíd ann</span>
<lb n="942"/><span>sí an cailín is sine a chaithfeas muid iarraidh gan gramascar</span>
<lb n="943"/><span>do dhéanamh do'n sguaine.""</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>"'Goidé'n seort cailín í, agus goidé 'n aois atá</span>
<lb n="946"/><span>uirthi?'"</span></p>
<lb n="947"/>
<lb n="948"/><p><span>"'Tá sí amach is isteach fá'n deich is fiche agus dá</span>
<lb n="949"/><span>mbéinn ag piocadh mná as an chúigear is í bheadh liom.</span>
<lb n="950"/><span>Cailín macánta, modhamhail, gnaoidheamhail atá innti.'"</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>"'Siubhlamaois!' arsa Pádraig, agus thionntuigh sé</span>
<lb n="953"/><span>ar a sháil."</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>"'Go socair, a dhuine,' arsa mise, "caithfimid na</span>
<lb n="956"/><span>cnuic do ghlacadh orrainn féin, agus char mhaith liomsa</span>
<lb n="957"/><span>gabhail i gcionn an tsiúbhail suas gan deoch do bheith</span>
<lb n="958"/><span>againn.'"</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>"'Is túisge deoch nó sgéal,' arsa Pádraig agus</span>
<lb n="961"/><span>tharraing sé amach buidéal agus bhí deoch againn.  Bhuail-</span>
<lb n="962"/><span>eamar trasna na bpáirceann annsin go dtáinig muid ar an</span>
<lb n="963"/><span>chasán agus leanamar an casán comh maith is d'fheudamar.</span>
<lb n="964"/><span>Ach is iomdha poll agus díog do bhí ann.  Bhí an salachar ar</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="965"/><p><span>ar gcuid éadaigh agus glugar an uisge i n-ár mbrógaibh</span>
<lb n="966"/><span>an t-am a bhaineamar amach teach Sheumais.  Bhí an teaghlach</span>
<lb n="967"/><span>uilig istigh, mar b'annamh dóbhtha bogadh amach de shiúbhal</span>
<lb n="968"/><span>oidhche bhí an casán comh fada agus comh hanasta sin.  Bhí</span>
<lb n="969"/><span>teine bhreagh mhónadh ar an teallach agus cuma sómasach</span>
<lb n="970"/><span>ar ghach uile dhuine.  Cha rabhmar abhfad 'nár suidhe gur chuir</span>
<lb n="971"/><span>mé i n-úmhal do Sheumas fáth ar dturais, bhí mé ag iarraidh</span>
<lb n="972"/><span>a inghine do'n bhuachaill mhacánta seo do bhí liom.  Chuir</span>
<lb n="973"/><span>Seumas roinnt cheisteann fá dtaoibh dé agus bhí sé sásta</span>
<lb n="974"/><span>do'n chleamhnas.  Daichead púnta do bhí ceaptha aige</span>
<lb n="975"/><span>thabhairt do ghach duine dá ingeanacha, dubhairt sé, agus</span>
<lb n="976"/><span>mheas mé féin gur leor dó sin ná chá rabh aige ach móinteán</span>
<lb n="977"/><span>mar fheirm.  Thug Pádraig an buidéal amach agus d'ólamar</span>
<lb n="978"/><span>bolgam maith, se sin, na fir, mar ní bhlasfadh na cailíní</span>
<lb n="979"/><span>deor.  Rinne siadsan an tae agus bhí gach uile rud ag</span>
<lb n="980"/><span>gabhail ar aghaidh go maith nuair chogar Pádraig in mo</span>
<lb n="981"/><span>chluais nuair fuair sé faill orm, "an cailín bán atá in mo</span>
<lb n="982"/><span>cheann, bíodh fhios agat." "An diabhal," arsa mise ar ais</span>
<lb n="983"/><span>leis.  B'í an cailín a b'óige an cailín bán: tuairim is fiche</span>
<lb n="984"/><span>bliadhain d'aois do bhí aicí.  B'í an cailín a ba ghnaoidheamhla</span>
<lb n="985"/><span>díobhtha í gan amhrus, ach chá rabh innti ach páisde agus peata</span>
<lb n="986"/><span>nach bpósfadh fear ciallmhar."</span></p>
<lb n="987"/>
<lb n="988"/><p><span>"Bhí Pádraig ar bhog-mheisge fa'n am seo agus é</span>
<lb n="989"/><span>go meidhreach.  Bhog sé a chathaoir i n-aice leis an chailín</span>
<lb n="990"/><span>bhán agus chuir spraic uirthi.  Dhruid sise amach uaidh agus</span>
<lb n="991"/><span>las a gruaidh.  Bhog séisean a chathaoir arís agus thug gach</span>
<lb n="992"/><span>uile dhuine fa deara é.  Labhair Seumas: "Is í Brighid an</span>
<lb n="993"/><span>ghorsach is sine," ar sé ag sméideadh a chinn le Brighid</span>
<lb n="994"/><span>agus í ag nigheadh soitheach an tae.  D'amharc Pádraig</span>
<lb n="995"/><span>uirthi go mall agus rinn' leamhthóg gáire.</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>"'Is cuma liom-sa ciaca is sine nó is óige ach sí</span>
<lb n="998"/><span>an cailín bán mo thaisge.'"</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>"Chroith Seumash a ghuailne go mí-shásta."</span></p>
<lb n="1001"/>
<lb n="1002"/><p><span>"'Ag deanamh grinn atá tú a dhuine mhacánta.  Tá</span>
<lb n="1003"/><span>ceachdar aca óg go leor agatsa.'"</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>"Bhí fhios agam anois go rabh an t-im thríd an bhrochán</span>
<lb n="1006"/><span>ach thug mé iarraidh ar fhearg Sheumais do mhaolú."</span>
<lb n="1007"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1008"/><p><span>"'Chan fhuil ann ach greann, a Sheumais.  Sí Brighid</span>
<lb n="1009"/><span>a tháinig muid dh'iarraidh, ar ndóighe.'"</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>"Chuir Pádraig cluas ar féin.  Annsin thionntuigh sé</span>
<lb n="1012"/><span>thart orainn go dána.  "Má seadh," ar seisean, "chan</span>
<lb n="1013"/><span>fhaca mé an cailín bán go dtí anocht.  Is í mo ghrádh í</span>
<lb n="1014"/><span>agus cha phósaim ach í.""</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>"'Agus dar bhrigh m'fhocail chá phósann tú ise, a dhuine</span>
<lb n="1017"/><span>dhí-mhúinte.  Má sé sin an cineál duine thug tú leat, a</span>
<lb n="1018"/><span>Mhichil, dho iarraidh leathcheal dho dheunamh ar mo ingheanachaibh</span>
<lb n="1019"/><span>ní mór mo bhuidheachas duit, agus na déanaidh moill in mo</span>
<lb n="1020"/><span>theach-sa.'"</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>"Rinne mé mo dhithchioll síothcháin agus idriscin do</span>
<lb n="1023"/><span>dheunamh eadar an bheirt aca ach cha rabh gar damh ann.</span>
<lb n="1024"/><span>Bhí siad mí-réasúnta ar ghach taoibh agus bhí beagán ólta</span>
<lb n="1025"/><span>aca agus chá rabh gar a bheith leobhtha.  D'fhágamar an teach</span>
<lb n="1026"/><span>gan mhairg gan bheannacht."</span></p>
<lb n="1027"/>
<lb n="1028"/><p><span>""Goidé an diabhal a tháinig ort, a Phádraig?  Nach</span>
<lb n="1029"/><span>rabh Brighid óg go leor duit gan a bheith a' brath ar</span>
<lb n="1030"/><span>bhabóig na gruaige báine?""</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>"A Mhichil," ar sé, "tá Brighid comh buidhe le cois</span>
<lb n="1033"/><span>lachan agus an bhfaca tú na súla atá ag an mhnaoi eile.'"</span></p>
<lb n="1034"/>
<lb n="1035"/><p><span>"'Chan fhaca mé a súla," arsa mise, go tur, agus chár</span>
<lb n="1036"/><span>labhramar focal eile go rabhamar ar an bhealach mhór</span>
<lb n="1037"/><span>arís."</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>"'Bhí am go leor agam-sa meabhrú ar an chasán agus</span>
<lb n="1040"/><span>dubhairt mé in mo aigne féin nach rachainn le Pádraig</span>
<lb n="1041"/><span>arís i n-aon teach a rabh sgaifte cailín.  Go dearbhtha bhí</span>
<lb n="1042"/><span>mé ag cailleadh uchtaigh fán am seo go n-eireochadh liom</span>
<lb n="1043"/><span>ar chor ar bith ach tháinig beagán diabhlaidheachta in mo</span>
<lb n="1044"/><span>cheann agus shmuainigh mé ar inghin an Mháirnéalaigh."</span></p>
<lb n="1045"/>
<lb n="1046"/><p><span>"Chá rabh san Mháirnéalach ach leasainm ar Thadhg Mac</span>
<lb n="1047"/><span>Pháidín de bhrigh go rabh sé ar bórd luinge seal i n-aimsir</span>
<lb n="1048"/><span>a óige.  Bhí sé na fheirmeóir bheag ó shoin.  Bhí sé 'na</span>
<lb n="1049"/><span>bhaintreabhach, agus chá rabh aige de chloinn ach Sighle, a</span>
<lb n="1050"/><span>inghean.  Bhí an bheirt aca rud beag crosta, agus chár</span>
<lb n="1051"/><span>mhaith liom go bpósfadh Pádraig an cailín ach bhí fhios agam</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1052"/><p><span>dá ndéanamaois cleamhnas féin go mb'fhuras a bhriseadh ach</span>
<lb n="1053"/><span>clampar éighinteach do thógbháil fá dtaoibh de spré nó</span>
<lb n="1054"/><span>fá dtaoibh de rud éighinteach eile.  Níor bha dheacair</span>
<lb n="1055"/><span>bruighean do thógbháil le Tadhg nó le Sighle."</span></p>
<lb n="1056"/>
<lb n="1057"/><p><span>"Labhair mé le Pádraig."</span></p>
<lb n="1058"/>
<lb n="1059"/><p><span>"'Goidé'n aois atá uirthi," arsa seisean go hamhrusach.'"</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>"'A dó dhéag is fiche.'"</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>"'Bhfuil sí buidhe?'"</span></p>
<lb n="1064"/>
<lb n="1065"/><p><span>"'Chan fhuil.'"</span></p>
<lb n="1066"/>
<lb n="1067"/><p><span>"'Bhfuil féasóg uirthí?'"</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>"'Chan fhuil.'"</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>"Ní rabh mé cinnte an rabh sé ag magadh nó ar íribh, ach</span>
<lb n="1072"/><span>chá rabh rún agam barraidheacht eolais do thabhairt dó ar</span>
<lb n="1073"/><span>eagla go locfadh se."</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>"'Seo linn i n-ainm Dé,' ar se."</span></p>
<lb n="1076"/>
<lb n="1077"/><p><span>"Chár dhubhairt mé Amén leis seo, óir, dar liom nárbh'</span>
<lb n="1078"/><span>é an Fear shuas a bhí 'gár stiúradh fá láthair, ach chá rabh</span>
<lb n="1079"/><span>mórán aimsire caithte nó mórán cainnte ach oiread go</span>
<lb n="1080"/><span>rabhamar ag toigh an Mháirnéalaigh.  Bhí se ag eirghe mall</span>
<lb n="1081"/><span>san oidhche ach bhí solus breagh ó'n fhuinneóig agus rinneamar</span>
<lb n="1082"/><span>díreach ar an doras.  Chá deárnamar stop nó truisle</span>
<lb n="1083"/><span>fá'n doras ach tharraing an sreang agus siúbhail isteach.</span>
<lb n="1084"/><span>Chá rabh aon duine ins an chistinigh ach an Máirnéalach féin:</span>
<lb n="1085"/><span>b'éidir go rabh Sighle i na leabaidh.  Bhí an Máirnéalach</span>
<lb n="1086"/><span>i na shuidhe ar stól cois an teallaigh, a spéachlairí ar a shróin,</span>
<lb n="1087"/><span>péire sean-bhrístí ar a ghlúin agus snáthad in a láimh dheis,</span>
<lb n="1088"/><span>agus é go dímheirceach ag cur paiste ar na brístí.  Léim</span>
<lb n="1089"/><span>sé 'n-a sheasamh nuair chuir mise mo cheann isteach.  Bhí</span>
<lb n="1090"/><span>cuma fhiadhain air agus bhain sé preab asam féin, agus</span>
<lb n="1091"/><span>shleamhnugh mé ar gcúl beagán go rabh mé i gcúl an dorais.</span>
<lb n="1092"/><span>Chár stad Pádraig go rabh sé i lár an úrláir agus chá</span>
<lb n="1093"/><span>dtug sé fá deara mise ag sleamhnú ar gcúl."</span></p>
<lb n="1094"/>
<lb n="1095"/><p><span>""Cé tú féin?" ars' an Máirnéalach, go fíochmhar,</span>
<lb n="1096"/><span>"nó goidé thug annseo thú?"  Ní thug Pádraig freagair</span>
<lb n="1097"/><span>air; is dóigh liom go rabh se barraidheacht thríd a chéile le</span>
<lb n="1098"/><span>n-a thuigbheáil go maith."</span>
<lb n="1099"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1100"/><p><span>"Chá deárn an Máirnéalach ach cromadh ar an stól</span>
<lb n="1101"/><span>ar a rabh sé n-a shuidhe sul ar eirigh sé, rug sé ar an</span>
<lb n="1102"/><span>stól, chas thar a cheann é agus thug palltóg do Phádraig i</span>
<lb n="1103"/><span>mullach a chinn.  Thuitfeadh sé ar an úrlár ach gur rug mé</span>
<lb n="1104"/><span>air.  Bhí an stól ins an aer arís ach bhris mé an bhuille le</span>
<lb n="1105"/><span>mo láimh.  Bhí caragal againn, an triúr againn, i gcúl</span>
<lb n="1106"/><span>an dorais ach 'sa' deireadh fuaramar gabhail amach ar an</span>
<lb n="1107"/><span>doras agus as go bráthach linn síos an ród ar ar sean-</span>
<lb n="1108"/><span>ruith."</span></p>
<lb n="1109"/>
<lb n="1110"/><p><span>"'Goidé'n diabhal do bhí ar an fhear sin?" arsa</span>
<lb n="1111"/><span>Pádraig, "nó an dtug tú mé chuig fear mire le n-a inghin</span>
<lb n="1112"/><span>dh'iarraidh!"</span></p>
<lb n="1113"/>
<lb n="1114"/><p><span>"'Ní thug: chan fhuil mire ar bith ag baint leis ach bhí</span>
<lb n="1115"/><span>sé ar buile leat teacht isteach air agus é a fuagháil a</span>
<lb n="1116"/><span>bhríste.  Creidim go rabh Sighle i n-a leabaidh; is iongan-</span>
<lb n="1117"/><span>tach liom nárbh' ise do bhí ag fuagháil.'"</span></p>
<lb n="1118"/>
<lb n="1119"/><p><span>"Chár labhair Pádraig arís agus shiúbhlamar linn giota</span>
<lb n="1120"/><span>maith.  Bhí sé mall san oidhche anois agus an chuid is mó</span>
<lb n="1121"/><span>de na daoinibh, bhí siad ina luighe.  Ach thug mé fá deara</span>
<lb n="1122"/><span>go rabh solus breagh i dtoigh Bhriain Néill.  Bhí cailín</span>
<lb n="1123"/><span>breagh aige sin, Gormfhlaith Bhriain, agus labhair mé le</span>
<lb n="1124"/><span>Pádraig i na taoibh."</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>"'Áit ar bith is mian leat,' ar séisean: 'is cuma</span>
<lb n="1127"/><span>liom cé gheobhas mé anois ach gan dul ar ais folamh in éis</span>
<lb n="1128"/><span>na hoidhche seo.'"</span></p>
<lb n="1129"/>
<lb n="1130"/><p><span>"Siúd ar aghaidh linn go toigh Bhriain."</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>"Nuair a chuadhmar isteach bhí an teaghlach uilig ag</span>
<lb n="1133"/><span>suidhe thart, teine bhreagh ar an teallach, lampa ar lasadh</span>
<lb n="1134"/><span>ar an chlár, agus buidéal uisge beatha agus dornán gloine</span>
<lb n="1135"/><span>in aice leis.  Bhí beirt diúlach ó'n chomharsanacht n-a</span>
<lb n="1136"/><span>suidhe cois na teineadh.  Bhí Gormfhlaith 'n-a suidhe i n-aice</span>
<lb n="1137"/><span>duine aca agus í cóiriste go measardha maith agus ní</span>
<lb n="1138"/><span>fhaca mé cuma níos fearr uirthí le fada: go dearbhtha ba</span>
<lb n="1139"/><span>chailín dóigheamhail í ar sgór ar bith.</span></p>
<lb n="1140"/>
<lb n="1141"/><p><span>"Bhí aoibh bhreagh ar Bhrian agus budh dhóigh leat air gur</span>
<lb n="1142"/><span>bhlas sé braon de'n bhuidéal."</span>
<lb n="1143"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1144"/><p><span>"'Sé bhur mbeatha, a fheara,' ar séisean, 'Cé seo tá</span>
<lb n="1145"/><span>leat, a Mhíchil?'</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>"'Duine muinteardha damh, as a leithéid seo d'áit.</span>
<lb n="1148"/><span>Pádraig Mac Fhionnlaoich a ainm agus a shloinne.'"</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>"'Sé bheatha, agus is maith liom go dtáinig sibh isteach.</span>
<lb n="1151"/><span>Támaoid ag déanamh cleamhnais annseo, nó tá sé déanta</span>
<lb n="1152"/><span>is ceart damh a rádh, eadar Diarmaid Mac Crosáin agus</span>
<lb n="1153"/><span>m'inghean-sa agus ó thárla sibh ann tá fáilte romhaibh agus</span>
<lb n="1154"/><span>ólfaidh sibh sláinte na beirté.'"</span></p>
<lb n="1155"/>
<lb n="1156"/><p><span>"D'ólamar agus chár dhubhairt a dhath ach chá rabh</span>
<lb n="1157"/><span>Pádraig ar a shuamhneas gur fhág muid an teach arís."</span></p>
<lb n="1158"/>
<lb n="1159"/><p><span>"'Chan fhuil bean i ndán damh anocht, a Mhichíl, agus is</span>
<lb n="1160"/><span>fearr damh pilleadh.'"</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>"'Tá seans amháin eile againn,' arsa mise."</span></p>
<lb n="1163"/>
<lb n="1164"/><p><span>"'Cé'n seans é sin,' ar séisean."</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>"'Tá aithne agat ar Éamonn Ó Griana,' arsa mise."</span></p>
<lb n="1167"/>
<lb n="1168"/><p><span>"'Tá,' ar séisean.  "'Tchím go minic é ar na haon</span>
<lb n="1169"/><span>taighibh.  Tá áit bhreagh aige, cluinim.  Ach is dóigh liom go</span>
<lb n="1170"/><span>mbeadh sé ag iarraidh áit mhaith dá inghin fósda.  Cá mheud</span>
<lb n="1171"/><span>inghean aige?""</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>"'Tá beirt; ach tá ceann aca ró-óg duit agus mar</span>
<lb n="1174"/><span>gheall ar an Righ leig duíthe-se an iarraidh seo.'"</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>"'Goidé an aois atá ar an cheann eile?"</span></p>
<lb n="1177"/>
<lb n="1178"/><p><span>"'Tá sí deich mbliadhna agus corrú níos óige na tú</span>
<lb n="1179"/><span>féin agus nach leor sin duit?'"</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>"'Is leor creidim,' arsa Pádraig go roighin."</span></p>
<lb n="1182"/>
<lb n="1183"/><p><span>"Shiúbhlamar linn go toigh Éamoinn.  Bhí áit bhreagh ag</span>
<lb n="1184"/><span>Éamonn agus bhíodh sé ag ceannach 's ag díol éallaigh go</span>
<lb n="1185"/><span>minic ar na haontaighibh mar dubhradh.  Má 'seadh féin bhí</span>
<lb n="1186"/><span>sé lom go leor ar an tsaoghal; bhí fhios agam féin go rabh</span>
<lb n="1187"/><span>fiacha troma air, ná ní thiubhradh sé aire dá ghnoithe ach ar</span>
<lb n="1188"/><span>shiúbhal as baile achan lá i n-áit éighinteach.  Bhíodh gunna</span>
<lb n="1189"/><span>aige agus sgata madadh, eadar conaibh agus gadhraibh, agus</span>
<lb n="1190"/><span>madaibh lathaighe, an rud is míofhortúnaighe bhí ag aon duine</span>
<lb n="1191"/><span>riamh; agus chaitheadh sé lá foghmhair ag fiadhach gearrfhiadh</span>
<lb n="1192"/><span>nó ag lamhach cearc-fraoich.  Bhí sé mórtusach go leor, má</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1193"/><p><span>tá, mar is minic luigheann an bród agus an bochtanas i</span>
<lb n="1194"/><span>n-aon leabaidh.  Bhí mé ag déanamh nach dtiubhradh sé a</span>
<lb n="1195"/><span>inghean do Phádraig agus sin go díreach an fáth ar mhol mé</span>
<lb n="1196"/><span>do Phádraig feucháil do chur air, ná níor bha dhóigh liom go</span>
<lb n="1197"/><span>bhfóirfeadh inghean Éamoinn dó; chaithfeadh sí a fheirm taoibh</span>
<lb n="1198"/><span>istigh do chúig bliadhna."</span></p>
<lb n="1199"/>
<lb n="1200"/><p><span>"B'éigin dúinn Éamonn do chur as a leabaidh agus</span>
<lb n="1201"/><span>hobair go mbeadhmaois ithte ag na madaidhibh sul a dtáinig</span>
<lb n="1202"/><span>sé go dtí an doras.  Leig sé isteach sinn, ní gan doicheall,</span>
<lb n="1203"/><span>mheas mé, ach nuair tharraing Pádraig amach buidéal</span>
<lb n="1204"/><span>cárta tháinig aoibh ní b'fhearr air.  D'ólamar bolgam maith</span>
<lb n="1205"/><span>ar dtús sul ar nochduigheamar ar ngnoithe dó.  Chár chuir an</span>
<lb n="1206"/><span>t-eolas aon fhearg air.  Chuir sé an inghean na suidhe agus</span>
<lb n="1207"/><span>a bhean agus chuadhmar i mbun an chleamhnais.</span></p>
<lb n="1208"/>
<lb n="1209"/><p><span>"Ar ball beag fuair Pádraig faill ar chogar do</span>
<lb n="1210"/><span>thabhairt damhsa."</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>"'Chá phósfainnse í sin ar a bhfaca mé riamh,' ar séisean."</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>"'Goidé an breall atá agat uirthi?' arsa mise."</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>"'Tá a srón ró-fhada agus a pusa ró-thanaidhe.  Bheadh</span>
<lb n="1217"/><span>sí go síor ag cabaracht agus chá bheadh lá suaimhnis agam</span>
<lb n="1218"/><span>léithe.'"</span></p>
<lb n="1219"/>
<lb n="1220"/><p><span>"'Tá an donas ort! arsa mise, "ach ar d'anam na</span>
<lb n="1221"/><span>leig ort.  Má gheibh Éamonn amach go bhfuil tú ag lochtú a</span>
<lb n="1222"/><span>inghne sgaoilfeadh sé an gunna leat comh héasgaidh is</span>
<lb n="1223"/><span>shmuaineochadh sé air.  Fág agam-sa é agus déanfaidh mé</span>
<lb n="1224"/><span>an cleamhnas do mhilleadh fá'n spré.'"</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>"'Béidhmid ag dúil le cruth maith léithe, a Éamoinn,'</span>
<lb n="1227"/><span>arsa mise go dána."</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>"'Nach leor daoibh m'inghean fhághail?' ar séisean go</span>
<lb n="1230"/><span>doicheallach."</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>"'Ní leor,' arsa mise."</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>"'Cá mhéad bheadh sibh a dh'iarraidh?" ar séisean."</span></p>
<lb n="1235"/>
<lb n="1236"/><p><span>"'Céad go leith,' arsa mise."</span></p>
<lb n="1237"/>
<lb n="1238"/><p><span>"'An bhfuil tú as do chéill?'"</span>
<lb n="1239"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1240"/><p><span>"'Chan fhuil,' arsa mise.  "Budh cheart go mbeadh</span>
<lb n="1241"/><span>grabhar maith airgid agat-sa anois.  Tá feirm mhaith ag mo</span>
<lb n="1242"/><span>charaid ach tá triúr dearbhráthar aige agus caithfidh siad</span>
<lb n="1243"/><span>a gcuid féin d'fhághail.'"</span></p>
<lb n="1244"/>
<lb n="1245"/><p><span>"'An fiú mórán an fheirm?' arsa Éamonn."</span></p>
<lb n="1246"/>
<lb n="1247"/><p><span>"'Cúig céad púnta,' arsa mise."</span></p>
<lb n="1248"/>
<lb n="1249"/><p><span>"'Ní fiú cúig céad púnta a bhfuil de thalamh ar an</span>
<lb n="1250"/><span>taoibh thall de chnoc Mhín an Fhir Ruaidh,' ar séisean go</span>
<lb n="1251"/><span>dímhúinte."</span></p>
<lb n="1252"/>
<lb n="1253"/><p><span>"Maiseadh is iongantach go gcuirfeá d'inghean ann</span>
<lb n="1254"/><span>mar sin," arsa Pádraig go cunasach."</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>"'Char chuir go fóil,' arsa Éamonn, 'agus ní'l mé</span>
<lb n="1257"/><span>cinnte go gcuirfidh.'"</span></p>
<lb n="1258"/>
<lb n="1259"/><p><span>"'Déan do rogha rud,' arsa Pádraig.  'Chan fhuil</span>
<lb n="1260"/><span>mise i-na muinighin.'"</span></p>
<lb n="1261"/>
<lb n="1262"/><p><span>"'Más mar sin atá tóg ort as mo thoigh-se agus</span>
<lb n="1263"/><span>ná feicim arís tú.'"</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>"'Bíodh geall nach bhfeiceann go bráthach,' arsa</span>
<lb n="1266"/><span>Pádraig."</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>"Bhíomar i n-ar seasamh cheana féin agus ag tarraingt</span>
<lb n="1269"/><span>ar an doras."</span></p>
<lb n="1270"/>
<lb n="1271"/><p><span>"'Slán leat,' arsa mise le hÉamonn agus an doras</span>
<lb n="1272"/><span>eadrainn."</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>"'Imtheacht gan philleadh daoibh, a bhacaigh!' arsa</span>
<lb n="1275"/><span>séisean."</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>"Bhí na madaidh ag tamhthann ar an tsráid ar ghabháil</span>
<lb n="1278"/><span>amach dúinn."</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>"Ag binn an toighe bhí beart uirleisí na seasamh ann.</span>
<lb n="1281"/><span>Rug mé gréim ar phíce agus thug mé sean-spád do</span>
<lb n="1282"/><span>Phádraig.  Dar liom go dteastóchadh siad uainn agus</span>
<lb n="1283"/><span>theastuigh.  Dhreasuigh Éamonn na madaidh ionnainn agus</span>
<lb n="1284"/><span>chár mhór an dreasú theastuigh uatha.  Bhí siad timchioll</span>
<lb n="1285"/><span>orainn agus gach aon guldar asta mheasfá go mbeadhmaois</span>
<lb n="1286"/><span>slugtha aca ar an phointe.  Fuair mise aiméar ar cheann</span>
<lb n="1287"/><span>aca agus sháith mé an phíce ann agus bhuail Pádraig ceann</span>
<lb n="1288"/><span>eile aca leis an spád.  Theich siad agus an míle murdar</span>
<lb n="1289"/><span>asta."</span>
<lb n="1290"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1291"/><p><span>"'Rith anois an méid atá in do chorp,' arsa mise,</span>
<lb n="1292"/><span>'no sgaoilfidh sé an gunna linn.'  As go bráthach linn.  Go</span>
<lb n="1293"/><span>díreach ar rochtain an bhealaigh mhóir dúinn sgaoileadh dhá</span>
<lb n="1294"/><span>urchar linn.  Bhíomar ró-fhada ar shiúbhal le dochar ar bith</span>
<lb n="1295"/><span>do dhéanamh dúinn, ach lá thar na bhárach fuaramar gránacha</span>
<lb n="1296"/><span>luaidhe i n-ar gcuid éadaigh."</span></p>
<lb n="1297"/>
<lb n="1298"/><p><span>"'Hobair dúinn an iarraidh sin,' arsa Pádraig nuair</span>
<lb n="1299"/><span>bhíomar leath-mhíle ó'n teach.  'Ní rachaidh mé i n-áit ar bith</span>
<lb n="1300"/><span>eile leat anocht.'"</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>"'Is mithid stad,' arsa mise.  'Tá an mhaidin ann.</span>
<lb n="1303"/><span>Ach cogar, a Phádraig,' arsa mise leis ar ball, 'nach bhfuil</span>
<lb n="1304"/><span>inghean ag Toirdhealbhach Ó Fearadhaigh béal dorais agat</span>
<lb n="1305"/><span>féin.'"</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>"'Tá,' arsa Pádraig."</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>"'Nach bhfóirfeadh sí sin duit agus nach bpósfadh</span>
<lb n="1310"/><span>sí thú?'"</span></p>
<lb n="1311"/>
<lb n="1312"/><p><span>"'Is dóigh liom go bhfóirfeadh; ní'l fhios agam an</span>
<lb n="1313"/><span>bpósfadh sí mé: chár chuir mé an cheist uirthi riamh.'"</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>"'Maiseadh is mithid duit an cheist do chur uirthi agus</span>
<lb n="1316"/><span>ar a hathair.  Rachaidh mise leat anocht agus iarrfamaoid</span>
<lb n="1317"/><span>a inghean ar Thoirdhealbhach.  Cá ainm sin atá uirthe?'"</span></p>
<lb n="1318"/>
<lb n="1319"/><p><span>"'Nellí,' arsa Pádraig go faitcheach."</span></p>
<lb n="1320"/>
<lb n="1321"/><p><span>"Déanfadh mé sgéal goirid dé anois.  Fuaramar</span>
<lb n="1322"/><span>Nellí agus pósadh iad roimh an Chargais.  Tá mé cinnte</span>
<lb n="1323"/><span>dearbhtha gurbh í an bhean amháin de'n tseachtar a d'fhóir do</span>
<lb n="1324"/><span>Phádraig.  Thuig sí é agus thuig séisean ise.  Bhí aithne</span>
<lb n="1325"/><span>aicí ar an áit agus ar an teaghlach agus chá rabh sí ag dúil</span>
<lb n="1326"/><span>go mbeadh an saoghal i n-aisge aicí, rud nach rabh.  Chá</span>
<lb n="1327"/><span>dtug Toirdhealbhach duithe mar spré ach colpach dhá bhliadhan;</span>
<lb n="1328"/><span>an duine bocht ba bheag an saidhbhreas do bhí aige féin ach</span>
<lb n="1329"/><span>bhí beirt dearbhráthar óg ag Nellí agus chuidigh siad</span>
<lb n="1330"/><span>go mór leobhtha ag saothru na feirme nuair d'éirigh</span>
<lb n="1331"/><span>dearbhráithreacha Phádraig féin ró-shean nó ró-fhallsa le</span>
<lb n="1332"/><span>hobair do dhéanamh.  Is maith an chomhairle é, "pós ar an</span>
<lb n="1333"/><span>charn-aoiligh," sé sin, pós cailín a bhfuil sean-aithne agat</span>
<lb n="1334"/><span>uirthi."</span>
<lb n="1335"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1336"/><p><span>"'Ach an chuid eile de'n chomhairle,' arsa mise.  "Díol</span>
<lb n="1337"/><span>do bhó abhfad as baile,' goidé is ciall dí?"</span></p>
<lb n="1338"/>
<lb n="1339"/><p><span>"Ní'l sí chomh bríoghmhar leis an chéad chuid, mar ní</span>
<lb n="1340"/><span>ionnann bó agus bean agus ní ionnann margadh eile agus</span>
<lb n="1341"/><span>margadh an phósda; ach is í an chiall atá leis sin gur fearr</span>
<lb n="1342"/><span>an bhó do dhíol le strainséir ná le comhursain.  Má bhíonn</span>
<lb n="1343"/><span>locht ar an bhoin nó má théid rud ar bith cearr léithe is</span>
<lb n="1344"/><span>furas socrú dhéanamh le strainséir; ach má thuiteann tú</span>
<lb n="1345"/><span>amach le comhursain, agus is fusa tuitim amach ná tuitim</span>
<lb n="1346"/><span>isteach arís, rachaidh an pléidhe níos fuide.  Chá bheadh fhios</span>
<lb n="1347"/><span>agat a choidhche an méid díoghbhála thigeadh as ins an</span>
<lb n="1348"/><span>deireadh."</span>
<lb n="1349"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1350"/><p><span>VI. - An rud is measa leat na</span>
<lb n="1351"/><span>do Bhás b'éidir gurab é lár</span>
<lb n="1352"/><span>do leasa é.</span></p>
<lb n="1353"/>
<lb n="1354"/><p><span>Bhí mé amuich ar an tsléibh lá foghmhair agus bhí sé mall</span>
<lb n="1355"/><span>'sa' tráthnóna nuair phill mé 'na bhaile.  Bhí cúpla míle</span>
<lb n="1356"/><span>slighe le siúbhal agam trasna caoráin agus portaigh ach</span>
<lb n="1357"/><span>is beag an buaidhreadh chuir sin orm, óir bhí eolas maith</span>
<lb n="1358"/><span>agam ar gach bhruach agus sruthán san tsléibh sin.  Shiubhal</span>
<lb n="1359"/><span>mé liom, nó rith mé liom, cuid de'n bhealach, ná b'éigin</span>
<lb n="1360"/><span>damh léimne ó thurtóig go turtóig.  Bhí an oidhche breagh</span>
<lb n="1361"/><span>geal agus cha rabh eagla orm roimh taibhse nó duine.  Ach</span>
<lb n="1362"/><span>ag teacht isteach damh ag Árd na Cruaiche Mónadh chuala</span>
<lb n="1363"/><span>mé glór aisdeach do chuir stad le mo aisdear agus do chuir</span>
<lb n="1364"/><span>mo chroidhe ag preabadaidhe in mo lár.  Glór caointe agus</span>
<lb n="1365"/><span>béicridh a bhí ann agus char thuig mé ciaca glór duine, nó</span>
<lb n="1366"/><span>glór madaidh, nó glór taidhbhse bhí ann.  Bhí barraidheacht</span>
<lb n="1367"/><span>sgannartha orm ar dtús le héisteacht go cúramach ach</span>
<lb n="1368"/><span>nuair shocruigh mó chroidhe beagán dar liom gur glór duine</span>
<lb n="1369"/><span>do bhí ann agus mheas mé gur thuit an duine i bpoll nó</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1370"/><p><span>gur eirigh taisme no míothapadh dhó agus go rabh sé ag</span>
<lb n="1371"/><span>iarraidh chuidighthe.  Sa deireadh tharraing mé air, ní gan</span>
<lb n="1372"/><span>fhaitchios go leor.  Duine do bhí ann.  Bhí sé 'na luighe i</span>
<lb n="1373"/><span>mbéal cruaiche mónadh agus shíl mé ar dtús go rabh sé</span>
<lb n="1374"/><span>gortuighthe nó gonta i ndóigh nar bhféidir dó eirghe, ach</span>
<lb n="1375"/><span>d'amharc mé go geár air agus thug mé fá deara go</span>
<lb n="1376"/><span>rabh ceangal na gcúig gcaol air.  Labhair mé leis agus</span>
<lb n="1377"/><span>nuair d' fhreagair sé mé d' aithin mé go maith é.  Hannraoi</span>
<lb n="1378"/><span>Óg Ó Ceallaigh do bhí ann, buachaill macanta ó'n chomhur-</span>
<lb n="1379"/><span>sanacht.</span></p>
<lb n="1380"/>
<lb n="1381"/><p><span>"In ainm Dé," arsa mise, "goidé an chuma seo atá</span>
<lb n="1382"/><span>ort?"</span></p>
<lb n="1383"/>
<lb n="1384"/><p><span>"Sgaoil amach mé ar dtús, a Pheadair, agus inn-</span>
<lb n="1385"/><span>seochaidh mé sin duit."</span></p>
<lb n="1386"/>
<lb n="1387"/><p><span>Bhí an ceart aige.  Ní socharach an dóigh do bhí air le</span>
<lb n="1388"/><span>sgéal dho innse.  Sgaoil mé amach é.  Bhí sé ceangailte</span>
<lb n="1389"/><span>agus craptha suas i modh nár bhféidir do bogadh.  D'eirigh</span>
<lb n="1390"/><span>sé 'na sheasamh, chraith é féin agus bhuail a chosa ar an</span>
<lb n="1391"/><span>talamh leis an fhuil do thabhairt arais ionnta.</span></p>
<lb n="1392"/>
<lb n="1393"/><p><span>"Chan iad na sidheoga cheangail mar sin thú?" arsa</span>
<lb n="1394"/><span>mise leis.</span></p>
<lb n="1395"/>
<lb n="1396"/><p><span>"Chan iad," ar seisean, "ach an bheirt diabhlaidhthóra</span>
<lb n="1397"/><span>sin Seaghan Dubh agus Seárlus Beag."</span></p>
<lb n="1398"/>
<lb n="1399"/><p><span>"Is damanta cruaidh a cheangail siad thú," arsa</span>
<lb n="1400"/><span>mise.  "Más ag deanamh grinn a bhí siad chuaidh siad</span>
<lb n="1401"/><span>ró-fhada leis an sgéal."</span></p>
<lb n="1402"/>
<lb n="1403"/><p><span>"Chan eadh greann ar bith do bhí ann ach lom aríribh," ar</span>
<lb n="1404"/><span>séisean agus d'innis sé iomlán an sgéil damh.</span></p>
<lb n="1405"/>
<lb n="1406"/><p><span>D'eirigh sé amach tráthnóna ag tarraingt ar Fhaithche-</span>
<lb n="1407"/><span>chaoin agus chaithfeadh sé gearradh trasna an tsléibhe nó</span>
<lb n="1408"/><span>corr-bhealaigh mór do chur air féin.  Rinne sé ar an</span>
<lb n="1409"/><span>tsléibh.  Cha deachaidh sé abhfad nuair rug an bheirt eile air.</span>
<lb n="1410"/><span>Cheistnigh siad é ca rabh sé ag gabhail agus d'innis sé</span>
<lb n="1411"/><span>dóbhtha go rabh sé ag gabhail go toighe Phaidí Mhaghnuis.</span>
<lb n="1412"/><span>Anois bhí inghean ag Paidí, Siúbhán; nó Siúbhsaigh a ba</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1413"/><p><span>ghnáthach thabhairt uirthi, agus ba dheacair í shárú ar dhóigheamh-</span>
<lb n="1414"/><span>lacht.  Bhí a leath de bhuachaillibh na háite éadtrom in a</span>
<lb n="1415"/><span>gcinn fá dtaoibh duíthe.</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>"Dh' amharc ar Shiúbhsaigh atá tú ag gabhail, go</span>
<lb n="1418"/><span>mairim," arsa Seaghán Dubh leis.</span></p>
<lb n="1419"/>
<lb n="1420"/><p><span>"Cad chuighe nach rachainn dho amharc uirthi," arsa</span>
<lb n="1421"/><span>Hannraoi.</span></p>
<lb n="1422"/>
<lb n="1423"/><p><span>"Mholfainn duit gan a ghabhail anocht," arsa Seaghán</span>
<lb n="1424"/><span>Dubh.</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>"Char iarr mé do chomhairle," arsa Hannraoi.</span></p>
<lb n="1427"/>
<lb n="1428"/><p><span>"Char iarr," arsa Seaghán, "ach tá mé aga tabhairt</span>
<lb n="1429"/><span>duit in aisge."</span></p>
<lb n="1430"/>
<lb n="1431"/><p><span>"Comhairle in aisge comhairle gan tairbhe," arsa</span>
<lb n="1432"/><span>Hannraoi; "ach goidé an bhaint atá agatsa liomsa nó</span>
<lb n="1433"/><span>le Paidí Mhaghnuis no le Siúbhsaigh Phaidí go dtiubhrthá</span>
<lb n="1434"/><span>comhairle ar bith damh 'sa' chás."</span></p>
<lb n="1435"/>
<lb n="1436"/><p><span>"Tá mearbhall ort," arsa Seaghan, "fá sin.  Bíodh</span>
<lb n="1437"/><span>fhios agat mar sin go bhfuil cleamhnas deanta agam le</span>
<lb n="1438"/><span>Siúbhsaigh agus go bhfuil sí le heulodh liom anocht agus</span>
<lb n="1439"/><span>ní theastuigheann cuideachta ar bith uainn ach an méid</span>
<lb n="1440"/><span>atá socruighthe againn cheana féin.  Ar an adhbhar sin," arsa</span>
<lb n="1441"/><span>Seaghán go carthanach, mar dheadh, "is fearr duit tionntú</span>
<lb n="1442"/><span>'na bhaile anocht."</span></p>
<lb n="1443"/>
<lb n="1444"/><p><span>"Hobair damh," arsa Hannraoi ag innse an sgéil</span>
<lb n="1445"/><span>damhsa "go dtuitfinn ar mhullach mo chinn leis an phreib</span>
<lb n="1446"/><span>ar bhain tuairisg Sheagháin asam; ná bhí mé ag deanamh</span>
<lb n="1447"/><span>Siubhsaigh damh féin agus is ag brath go bhfuighbhinn faill</span>
<lb n="1448"/><span>labhairt léithe chuir mé an turas orm anocht.  Ar an tséala</span>
<lb n="1449"/><span>sin dhiúltaigh mé philleadh, bhagair Seaghán orm agus sé an</span>
<lb n="1450"/><span>deireadh bhí leis gur rug an bheirt aca orm, leag siad</span>
<lb n="1451"/><span>mé agus cheangail go docht mé mar chonnaic tú le na</span>
<lb n="1452"/><span>gciarsúiribh agus píosaí sreang do bhí leobhtha in a bpócaibh.</span>
<lb n="1453"/><span>Go dearbhtha chuartuigh siad mo phócaí féin agus fuair an</span>
<lb n="1454"/><span>giota rópa sin a bhí ar mo chosaibh orm féin.  Shaoil mé go</span>
<lb n="1455"/><span>stiúcfainn nuair d' fhág siad ann seo mé.  Ní hé amháin</span>
<lb n="1456"/><span>go rabh na ceangla ag mo ghortú agus go rabh eagla orm</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1457"/><p><span>go gcaithfinn fanacht go maidin, ach ba mheasa ná sin orm</span>
<lb n="1458"/><span>go mbeadh Siúbhsaigh ar shiúbhal le Seaghán Dubh sul a</span>
<lb n="1459"/><span>d'fheudfainn dadaidh dheanamh.  Dar liomsa dá bhfuighbhinn</span>
<lb n="1460"/><span>faill labhairt léithe agus le n-a hathair agus a máthair go</span>
<lb n="1461"/><span>bhfeudfainn cleamhnas dheanamh léithe mé féin.  Bhí sí i</span>
<lb n="1462"/><span>gcomhnuidhe go dáimheamhail liom, í féin agus a muintear,</span>
<lb n="1463"/><span>agus dá bhfuighbhinn - ach tá sí ar shiúbhal le Seaghán Dubh</span>
<lb n="1464"/><span>anois," agus chuir sé bollsgóid caointe as.</span></p>
<lb n="1465"/>
<lb n="1466"/><p><span>Nuair shocruigh sé beagán, "goidé tá dúil agat a</span>
<lb n="1467"/><span>dheanamh?" arsa mise.</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>"Pilleadh 'na bhaile is dóighthe," ar sé.  "Tá an dochar</span>
<lb n="1470"/><span>deanta anois agus chan fhuil léaghas air."</span></p>
<lb n="1471"/>
<lb n="1472"/><p><span>"Na habair sin," arsa mise, "Ca fhad a bhfuil sé ó</span>
<lb n="1473"/><span>d'imthigh siad uait?"</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>"Tamall beag sul a dtáinig tusa.  Níl siad mórán</span>
<lb n="1476"/><span>thar leath-uair ar shiúbhal go fóil."</span></p>
<lb n="1477"/>
<lb n="1478"/><p><span>"Siúbhal leat, má seadh," arsa mise, "Beidhmíd in</span>
<lb n="1479"/><span>am go fóil."</span></p>
<lb n="1480"/>
<lb n="1481"/><p><span>"Ach goidé thig linn a dheanamh?  Nár dhubhairt sé go</span>
<lb n="1482"/><span>bhfuil Siúbhsaigh ar tí eulodh leis dá deoin féin agus goidé</span>
<lb n="1483"/><span>d'fheudfainn-se dheanamh 'sa' chás?"</span></p>
<lb n="1484"/>
<lb n="1485"/><p><span>"Goidé fhios agat nach ag stealladh na mbréag chugat</span>
<lb n="1486"/><span>a bhí Seaghán Dubh; agus ar sgór ar bith má bhí muid in am</span>
<lb n="1487"/><span>le leath-fhocal a thabhairt do Phaidí Mhaghnuis goidé tá ar</span>
<lb n="1488"/><span>cois millfimid an cleamhnas anocht agus béidh faill agat</span>
<lb n="1489"/><span>do rámha a chur isteach go fóil."</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>"Agus an rachaidh tú liom?"</span></p>
<lb n="1492"/>
<lb n="1493"/><p><span>"Rachaidh gan amhrus: budh mhaith liom an greann dho</span>
<lb n="1494"/><span>fheiceáil."</span></p>
<lb n="1495"/>
<lb n="1496"/><p><span>Tháinig beagan uchtaigh in a chroidhe arís agus ar aghaidh</span>
<lb n="1497"/><span>linn thríd an phortach go toigh Phaidí Mhaghnuis.</span></p>
<lb n="1498"/>
<lb n="1499"/><p><span>An t-am a tháinig sinn ós coinne an toighe amach ar an</span>
<lb n="1500"/><span>phortach chonncamar baicle beag daoine ag imtheacht giota</span>
<lb n="1501"/><span>ó'n toigh ag tarraingt ar an chaorán mhór.  Leanamar</span>
<lb n="1502"/><span>iad ós ísiol go bhfacamar gur ceathrar daoine do bhí ann,</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1503"/><p><span>beirt fhear agus beirt bhan agus cha rabh amhrus orainn gur</span>
<lb n="1504"/><span>bh'iad Seaghán agus Seárlus do bhí ann agus Siúbhsaigh agus</span>
<lb n="1505"/><span>cailín eile leóbhtha - an t-eulodh.</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>"Ca mbeadh siad ag gabhail an bealach sin?" arsa</span>
<lb n="1508"/><span>mise.</span></p>
<lb n="1509"/>
<lb n="1510"/><p><span>"Chan fhuil fhios agam," arsa Hannraoi, "ach tá oncal</span>
<lb n="1511"/><span>ag Seaghan Dubh 'na chomhnuidhe i Mín-thiubraid agus</span>
<lb n="1512"/><span>deirfinn gur ag deanamh ar an toigh sin atá siad."</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>"Más amhlaidh atá caithfidh siad casadh arais thar an</span>
<lb n="1515"/><span>tSruthán Ruadh.  Rachaidh sinne an aithghiorra, cois na</span>
<lb n="1516"/><span>haibhne, agus beidhmid rómpa."</span></p>
<lb n="1517"/>
<lb n="1518"/><p><span>"Ach goidé thig linn a dheanamh?" "An rud a bhí tú</span>
<lb n="1519"/><span>ag deanamh nuair a tháinig mise fhad leat anocht.  Má</span>
<lb n="1520"/><span>leigeann tú goldar caointe asat mar leig tú an uair</span>
<lb n="1521"/><span>sin dheamhan duine aca rachas trasna na haibhne anocht."</span></p>
<lb n="1522"/>
<lb n="1523"/><p><span>Ar aghaidh linn arís.  Luigheamar síos ar bhruach na</span>
<lb n="1524"/><span>haibhne go bhfacamar iad ag teacht anuas an mholaidh</span>
<lb n="1525"/><span>chugainn.  Annsin leig Hannraoi an míle-murdar as, agus</span>
<lb n="1526"/><span>nuair a stad séisean leig mise béic asam.  Tar éis</span>
<lb n="1527"/><span>tamaill d'eirigheamar in ar seasamh agus shiúbhlamar síos</span>
<lb n="1528"/><span>agus aníos an tsruthán agus sinn ag caoineadh linn.</span></p>
<lb n="1529"/>
<lb n="1530"/><p><span>Ní'l féidhm a rádh go rabh sgannradh ar an dream thall.</span>
<lb n="1531"/><span>Mheas siad gur bean sidhe a bhí ann agus gur droch-thuar</span>
<lb n="1532"/><span>do'n chleamhnas é agus cha rachadh Siúbhsaigh ní b'fhuide leis.</span>
<lb n="1533"/><span>Dubhairt Seaghan Dubh go dtiocfadh sé arais oidhche eile ach</span>
<lb n="1534"/><span>dubhairt Siúbhsaigh leis gan a theacht, nach rachadh sí ní</span>
<lb n="1535"/><span>b'fhuide leis mar nach mbeadh an t-adh ar an obair.</span></p>
<lb n="1536"/>
<lb n="1537"/><p><span>Phill siad arais ar sgór ar bith.</span></p>
<lb n="1538"/>
<lb n="1539"/><p><span>"Anois, a Hannraoi, caithfimid bheith rómpa ag toigh</span>
<lb n="1540"/><span>Phaidí arís go bhfeicfimid goidé dheanfas siad."</span></p>
<lb n="1541"/>
<lb n="1542"/><p><span>Arais linn an bealach ceudna a thángamar go rabhamar</span>
<lb n="1543"/><span>ag binn toighe Phaidí.</span></p>
<lb n="1544"/>
<lb n="1545"/><p><span>Sgar na buachaillí agus na cailíní ó n-a chéile giota</span>
<lb n="1546"/><span>siar ó'n toigh.</span>
<lb n="1547"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1548"/><p><span>"Anois, a Hannraoi, seo an t-am agus an aimsear</span>
<lb n="1549"/><span>duit.  Béidh faitchíos ar Shiúbhsaigh pilleadh un toighe agus</span>
<lb n="1550"/><span>go bhfuighbhe an ráflaigh seo amach uirthe.  Dean thusa eulodh</span>
<lb n="1551"/><span>léithe anocht agus críochnuigh an cleamhnas do thúsaigh</span>
<lb n="1552"/><span>Seaghán."</span></p>
<lb n="1553"/>
<lb n="1554"/><p><span>D'eirigh linn go geal.  D'eirigheamar amach roimh na</span>
<lb n="1555"/><span>cailíníbh agus chuir spraic orra.  Leig siad amach an turas</span>
<lb n="1556"/><span>a rabh siad air agus an míothapadh d'eirigh dóbhtha.</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>"Na bac leis, a Shiúbhsaigh," arsa mise.  "Cha rabh sé</span>
<lb n="1559"/><span>in dán duit Seaghán Dubh do phósadh.  Seo Hannraoi Óg</span>
<lb n="1560"/><span>annseo a tháinig amach anocht dho iarraidh cleamhnais ort.</span>
<lb n="1561"/><span>Is dóigh liom go mbeadh do athair sásta go léor leis mar</span>
<lb n="1562"/><span>chliamhain ach ó thárla go bhfuil sibh ar an bhealach mar tá</span>
<lb n="1563"/><span>sibh anocht sé mholfainn daoibh imtheacht arís in ainm Dé</span>
<lb n="1564"/><span>agus eulodh do dheanamh dé."</span></p>
<lb n="1565"/>
<lb n="1566"/><p><span>"B' fhearr liom Hannraoi féin do chluinstin," arsa</span>
<lb n="1567"/><span>Siúbhsaigh.</span></p>
<lb n="1568"/>
<lb n="1569"/><p><span>"Maiseadh a Shiúbhsaigh an méid adeir Peadar leat</span>
<lb n="1570"/><span>deirfinn féin agus abhfad níos mó ach go rabh faitchíos orm</span>
<lb n="1571"/><span>labhairt leat."</span></p>
<lb n="1572"/>
<lb n="1573"/><p><span>"Más amhlaidh atá rachaidh mé libh, in ainm Dé," arsa</span>
<lb n="1574"/><span>sise.</span></p>
<lb n="1575"/>
<lb n="1576"/><p><span>Chasamar ar ar gcosaibh agus shiúbhlamar linn, ach stad</span>
<lb n="1577"/><span>Hannraoi go tobann arís agus arsa sé liomsa.</span></p>
<lb n="1578"/>
<lb n="1579"/><p><span>"Ach can áit a rachas muid.  Cha rabh -."</span></p>
<lb n="1580"/>
<lb n="1581"/><p><span>"Na bac leis sin, a Hannraoi," arsa mise.  "Tá</span>
<lb n="1582"/><span>teach measardha mór ag mo athair agus char dhruid sé an</span>
<lb n="1583"/><span>doras ar bhur leithéid ariamh."</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>Go dearbhtha b' aoibhinn le mo athair iad do theacht un</span>
<lb n="1586"/><span>toighe.  Cuireadh fá dhéin fidiléir.  Cuireadh fá dhéin na</span>
<lb n="1587"/><span>gcomhursan agus tháinig an t-aos óg isteach.  Bhí oidhche</span>
<lb n="1588"/><span>mheidhreach againn go maidin, bíodh geall.  Cuireadh sgéala</span>
<lb n="1589"/><span>chuig Paidí Mhaghnuis agus tháinig sé trathnóna lá thar na</span>
<lb n="1590"/><span>bhárach agus thug an bheirt óg na bhaile leis.  Bhí oidhche mhór</span>
<lb n="1591"/><span>spóirt aca an oidhche sin arís toigh Phaidí agus socruigheadh</span>
<lb n="1592"/><span>gach uile rud.  Bhí bainéis ann an Domhnach na dhéidh.</span>
<lb n="1593"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1594"/><p><span>Bhí Hannraoi sásta go maith leis an chleamhnas agus</span>
<lb n="1595"/><span>rug sé mé féin ar leathtaoibh oidhche na bainse 'tabhairt</span>
<lb n="1596"/><span>bhuidheachais damh.</span></p>
<lb n="1597"/>
<lb n="1598"/><p><span>"An rud is measa leat na do bhás b'éidir gurab</span>
<lb n="1599"/><span>é lár do leasa é."  Sé an t-adh do bhí orm gur ceangladh</span>
<lb n="1600"/><span>mé an oidhche sin.  Ach mar a d'eirigh damh, b'éidir nach</span>
<lb n="1601"/><span>mbeadh an meisneach agam labhairt le Siúbhsaigh go mbéinn</span>
<lb n="1602"/><span>ró-mhall."</span></p>
<lb n="1603"/>
<lb n="1604"/><p><span>Ach is doiligh gach aon duine do shásamh.  Fuair Seaghán</span>
<lb n="1605"/><span>Dubh amach gur mise ba chionntach leis an bhean sidhe do</span>
<lb n="1606"/><span>theacht orra oidhche an euloidh, agus ní dóigh liom gur mhaith</span>
<lb n="1607"/><span>sé damh é, ariamh ó shoin.</span>
<lb n="1608"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Ciall na Sean-Ráidhte

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Ciall na Sean-Ráidhte

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
