Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Faire Pháidí Mhóir agus Pósadh Chonaill Bhig</title><author><name type="main">Séamus Ó Searcaigh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">LU076</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1922</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>LU076</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Faire Pháidí Mhóir agus Pósadh Chonaill Bhig</title><author>Séamus Ó Searcaigh</author><imprint><publisher>Preas Dhún Dealgan</publisher><date>1922</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Faire Phaidí Mhóir.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>"Nach bhfuil faire orainne, a mháthair, ag muintir</span>
<lb n="4"/><span>Phaidí Mhóir?" arsa Donnchadh s' againne le mo</span>
<lb n="5"/><span>mháthair, nuair a bhí an t-eallach uilig ceangailte</span>
<lb n="6"/><span>tráthnóna agus an searrach faoi ghlas sa bhóitheach aige.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>"Maise tá," arsa sise.  "Agus tá tórradh agus</span>
<lb n="9"/><span>ofhráil orainn.  Tháinig sí fhéin isteach 'un toighe</span>
<lb n="10"/><span>annseo nuair a bhí do mháthair mhór marbh agus dhíol</span>
<lb n="11"/><span>sí sgilling d'ofhráil os a cionn.  Thig leat fhéin is</span>
<lb n="12"/><span>leis an ghirrsigh sin bogadh libh suas ar ball beag,</span>
<lb n="13"/><span>eadar seo agus gabháil ó sholus dó."</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>Choinnigh mé fhéin súil ortha; agus nuair a mhothuigh</span>
<lb n="16"/><span>mé ag imtheacht iad, bhí mé 'sna sálaibh acu.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>"Cá bhfuil tusa ag gabhail?" arsa Donnchadh liom</span>
<lb n="19"/><span>fhéin, nuair thug sé fa deara mé ar a chúl.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>"Tá mé ag gabháil 'un na faire," arsa mise.</span>
<lb n="22"/><span>"Nach bhfuil sé comh córtha agam-sa ghabháil ann</span>
<lb n="23"/><span>libh-se?"</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>"B'fhearr duit fanacht sa bhaile agus gan an</span>
<lb n="26"/><span>maighistir a bheith a' do bhualadh i mbárach fa gan bheith</span>
<lb n="27"/><span>ábalta ar dadaidh a léigheadh dó," arsa seisean.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>"Innseochaidh mise do mo mháthair," arsa mé fhéin, ag</span>
<lb n="30"/><span>pilleadh ar mo chois, "go rabh tusa ag caint le nighin</span>
<lb n="31"/><span>Shéarlais 'ig Ruaidhrí ag teach an phobail indiu."</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>"Seo, siubhail leat annseo," ar seisean, "ach</span>
<lb n="34"/><span>ná bhí 'gha rádh go mbéidh tú tinn i mbárach nuair a</span>
<lb n="35"/><span>bhéas an t-aos óg eile ag gabháil 'un na sgoile."</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Bhogamar linn ar ar suaimhneas agus níor mhothuigh-</span>
<lb n="38"/><span>eamar go rabh an oidhche dhubh dhorcha orainn.  Thoisigh</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="39"/><p><span>Donnchadh dh'innse sgéalta fa thaidhbhsibh gheall ar mé</span>
<lb n="40"/><span>fhéin a sgannradh.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>"Marbhadh fear faoi'n bhinn sin thuas fad ó shoin,"</span>
<lb n="43"/><span>ar seisean.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Baineadh aon léim amháin asam fhéin, agus murab</span>
<lb n="46"/><span>é go rabh an bheirt acu liom, níl a fhios goidé mar</span>
<lb n="47"/><span>bhainfinn teach nó áit amach a choidhche.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>"A Dhonnchaidh," arsa mo dheirbhshiúr, "nach dtig</span>
<lb n="50"/><span>leat ciall a bheith agat agus gan an gasúr a chur as</span>
<lb n="51"/><span>a chrann cumhachta le do chuid sgéalta amaideach."</span>
<lb n="52"/><span>(Bhéarfainn mo mhionna gur mhó an eagla bhí uirthi</span>
<lb n="53"/><span>fhéin 'ná mar bhí ar an ghasúr san am.)</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Ach ar dhóigh ar bith bhaineamar teach na faire amach.</span>
<lb n="56"/><span>Chuamar suas 'un na leabtha ag teacht isteach dúinn</span>
<lb n="57"/><span>gur chuir paidir le hanam an chuirp a bhí sínte innti.</span>
<lb n="58"/><span>Shaoil mé fhéin nach rabh aonduine sa teach nach rabh a</span>
<lb n="59"/><span>shúile sáithte ionnam a fhad is bhí mo bhearád díom</span>
<lb n="60"/><span>agus mé ag iarraidh bheith ag guidhe ag taoibh na leabtha.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>"Gabh annseo," arsa bean mhór reamhar a bhí 'na</span>
<lb n="63"/><span>suidhe sa choirneál, liom fhéin, nuair a chonnaic sí me</span>
<lb n="64"/><span>ag cur mo bhearáid orm.  "Suidh ar an stól seo."</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>Sul ar mhothuigh mé bhí greim láimhe aici orm gur fhág</span>
<lb n="67"/><span>'mo shuidhe annsin ar an stól mé a chois na teineadh.</span>
<lb n="68"/><span>Creidim nach rabh oiread de chotú orm dhá uair</span>
<lb n="69"/><span>ariamh is bhí orm an oidhche sin.  Bíodh a fhios agat</span>
<lb n="70"/><span>dá mbéinn-se sa bhaile, i n-áit bheith 'mo shuidhe ag an</span>
<lb n="71"/><span>teinidh i dtoigh Phaidí Mhóir ar an uair sin, go</span>
<lb n="72"/><span>bhfanfainn ann.  Níor fhan aon dheor fhola in mo</span>
<lb n="73"/><span>chorp nach dtáinig aníos in m' aghaidh le náire ag</span>
<lb n="74"/><span>deanamh nach rabh aonduine sa teach nach rabh ag amharc</span>
<lb n="75"/><span>orm agus greim láimhe ag an mhnaoi chóir orm.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>"Agus goidé mar atá do mháthair, a thaisge?"</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="78"/><p><span>arsa sise liom fhéin annsin, nuair a fuair sí 'mo</span>
<lb n="79"/><span>shuidhe mé.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>"Tá sí go maith," arsa mise eadar m'fhiacla.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>"Maise is maith liom dá fheabhas dá mbéidh sí,"</span>
<lb n="84"/><span>arsa'n bhean reamhar.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>"Cé leis an gasúr?" arsa seanduine beag dubh</span>
<lb n="87"/><span>a bhí ina shuidhe ar chathaoir ag cionn an tábla agus é</span>
<lb n="88"/><span>ag gearradh tobac agus 'gha chur ins na píopaibh.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>"Le Róise Phádraic Róise Duibhe maise," arsa'n</span>
<lb n="91"/><span>bhean mhór.  "Nach n-aithneochá ar na daoinibh é?"</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>"Maise ní aithneochainn a choidhche é," arsa'n fear</span>
<lb n="94"/><span>dubh, ag síneadh amach a láimhe agus ag breith greime</span>
<lb n="95"/><span>orm fhéin gur chroith lámh go carthannach liom.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>"Agus goidé mar atá do mháthair, a rún?" ar</span>
<lb n="98"/><span>seisean annsin.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Sul a rabh faill agam fhéin 'seadh nó ní headh a rádh</span>
<lb n="101"/><span>bhí teanga an fhir dhuibh ar bogadh aige arís.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>"Bhí mé le ghabháil soir 'ach a'n lá le seachtmhain</span>
<lb n="104"/><span>dh'amharc ar an ghamhain udaidh agaibh, ach bhuail taom</span>
<lb n="105"/><span>thinnis annseo Brighid Dia Luain s' chuaidh thart is</span>
<lb n="106"/><span>cha dtáinig liom an teach a fhágáil go dtí tá leath-uair</span>
<lb n="107"/><span>ó shoin, go dtáinig mé anall annseo le cupla uair a</span>
<lb n="108"/><span>chaitheamh ar an fhaire.  Abair le do mháthair go mbéidh</span>
<lb n="109"/><span>mé soir tráthnóna i mbárach má thig liom ar chor ar</span>
<lb n="110"/><span>bith é."</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>"Mo dhearmad, a Shéimí," arsa bean bhreagh</span>
<lb n="113"/><span>shochma shoineannta a bhí ag caitheamh a píopa ar an</span>
<lb n="114"/><span>taoibh eile den teinidh, "is goidé mar atá Brighid</span>
<lb n="115"/><span>indiu?"</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>"Leoga níl sí acht go leath-mheasardha, a Nóra,"</span>
<lb n="118"/><span>arsa Séimí.  "Ach níl ádhbhar éilimh againn a fhad</span>
<lb n="119"/><span>is thig léithe bheith eadar an teinidh is an leabaidh."</span>
<lb n="120"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="121"/><p><span>"Dá bhfuigheadh sí bás anois," arsa fear beag</span>
<lb n="122"/><span>cam-chosach féasógach, ag caochadh agus ag tabhairt</span>
<lb n="123"/><span>uilleann don té bhí ag a thaoibh, 'tchífeá Séimí agus</span>
<lb n="124"/><span>é pósta ar chailín deas óg roimhe bhliadhain ó indiu."</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>"Is réidh agat bheith ag magadh ar dhaoinibh, a</span>
<lb n="127"/><span>Thoirdhealbhaigh Uí Dhomhnaill," arsa Séimí agus aoibh</span>
<lb n="128"/><span>an gháire air.  "Ní 'ach a'n ógánach a chuirfeas ceathrar</span>
<lb n="129"/><span>acu fríd a lámhaibh mar rinne tusa."</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Le sin mothuigheadh truisneach éighinteacht fa'n</span>
<lb n="132"/><span>doras.  Tig an bhean bhreagh dhóigheamhail bhán isteach</span>
<lb n="133"/><span>agus 'ach a'n sgread chaointe aici.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>"Och, och, och, óch! gur 'do luighe mar seo a</span>
<lb n="136"/><span>gheobhainn thú anocht, a athair mhuirnigh, is och, och, och, óch!</span>
<lb n="137"/><span>Ar leabaidh luim 'do luighe faoi néal, a athair na</span>
<lb n="138"/><span>páirte, is a athair mo chroidhe, is och, och, och, óch!-"</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Le sin anuas le mnaoi bhig dhaingin as an tseomra</span>
<lb n="141"/><span>agus buailidh a dhá bois ar a chéile agus cuiridh</span>
<lb n="142"/><span>'ach a'n sgread chaointe aisti-fhéin.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Stad an gleo agus an callán agus ní tháinig focal</span>
<lb n="145"/><span>as béal aonduine dá rabh sa teach.  Bhí cách agus</span>
<lb n="146"/><span>aghaidh air comh fada le lá samhraidh.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>"A nighean ó! is a nighean ó!" arsa 'n bhean bheag,</span>
<lb n="149"/><span>"níl d'athair le fáilte a chur romhat anocht, is och,</span>
<lb n="150"/><span>och, och, óch!"</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>"Árú! Órú! gan mo dhearbhráthair Tomás as</span>
<lb n="153"/><span>Australia annseo anocht le cuidiú liom m'athair</span>
<lb n="154"/><span>a chaoineadh," arsa'n nighean, "is och, och, och, óch!</span>
<lb n="155"/><span>A athair na dílse, is a athair na páirte, is beag a</span>
<lb n="156"/><span>shaoil mé tá seachtmhain is an oidhche anocht gur mar</span>
<lb n="157"/><span>seo a gheobhainn thú, is och, och, óch!"</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>Lean an mháthair agus an nighean leo mar seo ag</span>
<lb n="160"/><span>caoineadh go truaighmhéileach ar feadh tamaill fhada.</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="161"/><p><span>Déarfá corr-uair gur seort ceoil a bhí san chaoineadh</span>
<lb n="162"/><span>sin.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Ach fa dheireadh thiar stad an mháthair agus thriomuigh</span>
<lb n="165"/><span>a súile le n-a naprún.  Bhí cuma ar an mhnaoi bhoicht</span>
<lb n="166"/><span>bheith cráidhte amach is amach, agus ina chuideachta sin</span>
<lb n="167"/><span>bhí cuma uirthi bheith tnaoidhte lag le n-a rabh caointe</span>
<lb n="168"/><span>aici.  Chuaidh sí 'un tseomra ar ais agus ní fhaca mise</span>
<lb n="169"/><span>í ní ba mhó gur fhág mé an teach.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Ach níor baineadh faoi'n nighin ach ag caoineadh is</span>
<lb n="172"/><span>ag gol gur shaoil cuid againn nach rabh sí ag brath ar</span>
<lb n="173"/><span>stad ar chor ar bith.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>"A Bhrighid," arsa bean bhán-liath a bhí ina suidhe</span>
<lb n="176"/><span>taobh ba thíos díom fhéin, leis an mhnaoi mhóir reamhair,</span>
<lb n="177"/><span>"nach fearr duit iarraidh ar chéill a chur i Máire? Tá</span>
<lb n="178"/><span>a' sáith caointe aici."</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>D'éirigh Brighid go socair suaimhneach agus bhog</span>
<lb n="181"/><span>anonn i n-aice na mná báine agus thoisigh dh'iarraidh</span>
<lb n="182"/><span>ar thabhairt uirthi stad den chaoineadh.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>"'Nois, a Mháire, a thaisge, nach bhfuil a fhios agat</span>
<lb n="185"/><span>gur droch-rud barraidheacht caointe a dheanamh is nach</span>
<lb n="186"/><span>bhfuil sé órduighthe.  Glac mo chomhairle is cuir</span>
<lb n="187"/><span>thart le sin é."</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>"Árú, a Bhrighid, a Bhrighid! 'sé m'athair a bhí go</span>
<lb n="190"/><span>maith damh-sa is goidé gheanfas mé feasta gan é!</span>
<lb n="191"/><span>Is och, och, óch!"</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>"'Nois, a Mháire, bíodh ciall agat.  Tá'n bás</span>
<lb n="194"/><span>romhainn uilig is gan lá léis ag aonduine againn air.</span>
<lb n="195"/><span>Ní thig le duine an dá shaoghal a thabhairt leis.  Is</span>
<lb n="196"/><span>iomdha muirighin a fágadh ar níos lugha cuidighthe 'ná</span>
<lb n="197"/><span>fágadh sibh-se.  'Sé d'athair fhéin a fuair an saoghal</span>
<lb n="198"/><span>breagh fada.  Ní ceart a bheith ag gabháil i n-aghaidh</span>
<lb n="199"/><span>tola Dé.  Glac mo chomhairle anois agus geallaim</span>
<lb n="200"/><span>duit nach mbéidh aithreachas ort."</span>
<lb n="201"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="202"/><p><span>Ach bhí maith do Bhrighid bheith ag iarraidh a blandar:</span>
<lb n="203"/><span>chaoin sí léithe gur sháruigh is gur shásuigh sí í fhéin.</span>
<lb n="204"/><span>Thug a comhairle fhéin ciall dí fa dheireadh thiar thall</span>
<lb n="205"/><span>agus stad sí agus thriomuigh a súile agus a haghaidh.</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>Chóirigh Brighid áit dí chois na teineadh.  Níor fhan</span>
<lb n="208"/><span>bean sa teach nach dtáinig aníos gur chroith lámh léithe</span>
<lb n="209"/><span>ach triúr nó ceathrar girrseach a bhí ina suidhe thíos i</span>
<lb n="210"/><span>n-aice an dorais.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>Bhí an teach bog-lán go maith i dtráthaibh an ama</span>
<lb n="213"/><span>seo.  Thigeadh duine nó beirt isteach anois agus</span>
<lb n="214"/><span>duine nó beirt eile ar ball beag.  Sheasuigheadh na</span>
<lb n="215"/><span>fir thíos ag an doras ag teacht isteach dóibh an chéad</span>
<lb n="216"/><span>uair agus déarfadh paidir.  Thigeadh na cailíní aníos</span>
<lb n="217"/><span>agus théigheadh ar a nglúinibh ag taoibh na leabtha.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>Ach nuair a stad an caoineadh, thoisigh an chaint is</span>
<lb n="220"/><span>an comhrádh arís.  Thóg fear pláta píopaí agus chuaidh</span>
<lb n="221"/><span>thart ar an teach leo.  Fuair fear eile pláta snaoisín</span>
<lb n="222"/><span>don mhuintir nach rabh ag caitheamh.  Nuair a tháinig</span>
<lb n="223"/><span>sé a fhad liom fhéin, sháith sé an pláta anonn romham.</span>
<lb n="224"/><span>Thóg mé pins agus tharraing suas in mo ghaothsán í</span>
<lb n="225"/><span>mar chonnaic mé an mhuintear eile a dhéanamh.  Ach</span>
<lb n="226"/><span>a rún! níorbh' fhada gur thoisigh an tsróchfach orm</span>
<lb n="227"/><span>fhéin, agus shaoil mé nach bhfuighinn stad go réabfaidhe</span>
<lb n="228"/><span>an ceann orm.  Baineadh 'ach a'n dheor uisge as mo</span>
<lb n="229"/><span>shúilibh a bhí comh mór le do mhéar.  Badh chuma</span>
<lb n="230"/><span>liom sin murab é an náire agus an cotú a chuir sé orm.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>"Is cuma dhuit," arsa Brighid, nuair a chonnaic sí</span>
<lb n="233"/><span>mé fhéin ag lasadh,  "ná bíodh náire ná cotú ort.</span>
<lb n="234"/><span>Gheanfaidh an snaoisín maith duit.  'Sé thógfas an ceo</span>
<lb n="235"/><span>den inchinn agus a bhainfeas an t-uisge as do shúilibh."</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>"Deanadh sé maith nó olc damh," arsa mise in m'</span>
<lb n="238"/><span>intinn fhéin, "dá mbéadh sé gan chaitheamh agam anois</span>
<lb n="239"/><span>bhéadh."</span>
<lb n="240"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="241"/><p><span>"An rabh aithne agat-sa, a Phaidí," arsa Micheál</span>
<lb n="242"/><span>Thoirdhealbhaigh Éamoinn annsin le Paidí Beag</span>
<lb n="243"/><span>Ó Domhnaill, a bhí 'n-a chomhnuidhe i mbéal an dorais</span>
<lb n="244"/><span>againne, "ar mhac Sheáin Uí Ghallchobhair a bhí ag baint</span>
<lb n="245"/><span>faoi thuas ar an Tor?"</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>"Maise badh cheart damh sin aithne bheith agam air.</span>
<lb n="248"/><span>Chaith mé dhá fhoghmhar ina chuideachta i nAlbain,"</span>
<lb n="249"/><span>arsa Paidí.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>"An bhfuil a fhios agat cé'n bhean a bhí aige ?"</span>
<lb n="252"/><span>arsa Micheál annsin.</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>"Nach nighean do Eoin Óg, a Shéimí, a bhí pósta</span>
<lb n="255"/><span>air?" arsa Paidí, ag tabhairt aghaidhe ar an fhear dhubh.</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>"Maise cha dtig liom a rádh anois," arsa Séimí.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>"Ba eadh," arsa bean bheag ruadh a bhí i n-a suidhe</span>
<lb n="260"/><span>thiar faoi'n fhuinneoig.  Bean fa mo thuairim-sa aoise</span>
<lb n="261"/><span>a bhí innti.  Is cuimhneach liom gur chuir mo mháthair mé</span>
<lb n="262"/><span>go toigh Eoin dh'iarraidh iasacht cárda agus mé 'mo</span>
<lb n="263"/><span>ghirrsigh bhig.  Creidim nach dtiocfadh liom bheith</span>
<lb n="264"/><span>mórán níos mó 'ná an gasúr sin thall san am-"</span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>"D'fhéadfá bheith comh mór le Brighid annseo an</span>
<lb n="267"/><span>lá céadna dá mbéadh fás ar bith fút," arsa fear</span>
<lb n="268"/><span>mór meadhon-aosta a bhí ina shuidhe ag cionn an</span>
<lb n="269"/><span>dreisiúir.  Casadh orm-sa thú agus tú ag gabháil</span>
<lb n="270"/><span>suas ag an Charraig Dhóighte, agus, leoga, is iomdha</span>
<lb n="271"/><span>cailín sioctha nach rabh comh sean-chríonnta cuma</span>
<lb n="272"/><span>leat an tráthnóna sin."</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Tháinig aoibh an gháire ar a rabh sa teach ; agus bhris</span>
<lb n="275"/><span>aon racht amháin amach ar sgaifte den aos óg a bhí</span>
<lb n="276"/><span>thíos i n-aice an dorais.</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>"Is ceart an chuimhne atá agat, a Chonaill," arsa'n</span>
<lb n="279"/><span>bhean ruadh agus í ag iarraidh bheith 'gha ghlacadh comh</span>
<lb n="280"/><span>maith is thiocfadh léithi.</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>"Cuimhne!" arsa Micheál.  "Níl aon dhath thárla</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="283"/><p><span>Ó bhí Conall sa chliabhán nach bhfuil cuimhne aige air."</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>"Bhí lá is bhí cuimhne mhaith go leor agam," arsa</span>
<lb n="286"/><span>Conall, "ach d'imthigh an lá sin, is níl ann anois</span>
<lb n="287"/><span>ach go bhfuil cuimhne agam ar an rud a bhí ann</span>
<lb n="288"/><span>anuraidh."</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>'Cá fhad ó tháinig tú as Meirice, a Chonaill?"</span>
<lb n="291"/><span>arsa'n fear dubh.</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>"Tá sé cúig bliadhna déag is fiche go Samhain seo</span>
<lb n="294"/><span>chugainn," arsa Conall.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>"Ba hé an lá céadna tháinig tú a cuireadh mo</span>
<lb n="297"/><span>mháthair," arsa'n fear dubh.  "Ní rabh a fhios agam cé</span>
<lb n="298"/><span>acu cúig bliadhna déag is fiche go Samhain seo chuaidh</span>
<lb n="299"/><span>thart nó go Samhain seo ag tarraingt orainn a bhí sé,</span>
<lb n="300"/><span>agus bhí rún agam a fhiafruighe dhíot 'ach aon am le</span>
<lb n="301"/><span>dhá bhliadhain.  Gach uair a chastaoi orm thú nínn</span>
<lb n="302"/><span>dearmad de go dtáinig sé in mo chionn go díreach</span>
<lb n="303"/><span>anois."</span></p>
<lb n="304"/>
<lb n="305"/><p><span>"Siud a fhad is atá sé go dtí an bomaite," arsa</span>
<lb n="306"/><span>Conall.  "Trí seachtmhainí déag agus trí lá go</span>
<lb n="307"/><span>leith a bhíomar ó d'fhág sinn thall gur bhuaileamar</span>
<lb n="308"/><span>port ar chladach na hÉireann."</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>Bhí cuma ar Chonall a bheith ag gabháil dh'innse dhúinn</span>
<lb n="311"/><span>rud éighinteacht fa dtaobh den dóigh ar chuir sé thart</span>
<lb n="312"/><span>na trí seachtmhainí déag sin ar bharr na dtonn, ach</span>
<lb n="313"/><span>b'éigean do mhnaoi bhig gheabaigh a bhí 'na suidhe ag</span>
<lb n="314"/><span>doras an tseomra a gob a chur isteach agus a fhiafruighe</span>
<lb n="315"/><span>de cá fhad a chaith sé thall.</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>"Gan bheith goirid leat-sa, a bhean mhodhamhail,"</span>
<lb n="318"/><span>arsa Conaill, "chaith mé níos fuide ann 'ná chaith</span>
<lb n="319"/><span>Séamus Brocach ar bhuail an chumhaidh é comh luath</span>
<lb n="320"/><span>is tháinig an soitheach i dtír thall, agus a shaoil nach</span>
<lb n="321"/><span>mbainfeadh sé an baile amach a choidhche nuair nár</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="322"/><p><span>fhan sé le hoidhche a chaitheamh ann fhéin." (Duine</span>
<lb n="323"/><span>muinteardha don mhnaoi ruaidh a bhí i Séamus Brocach.)</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p><span>Ach nuair a bhí sin ráite ag Conall, fuaras a</span>
<lb n="326"/><span>bhlandar gur thoisigh agus gur innis sé dhúinn ó thús</span>
<lb n="327"/><span>go deireadh goidé mar d'éirigh leis ag gabháil anonn</span>
<lb n="328"/><span>is anall dó.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>"Bhí aimsear mhaith go leor ann an chéad chupla lá</span>
<lb n="331"/><span>a bhíomar ar an fhairrge, ag gabháil anonn dúinn.</span>
<lb n="332"/><span>Deich seachtmhainí agus dhá lá gan uair a chur leis</span>
<lb n="333"/><span>na uadh a chaitheamar ar an bhealach.  Na soithigh</span>
<lb n="334"/><span>seoltórachta seo uilig a bhí ag gabháil ann san am ;</span>
<lb n="335"/><span>agus dá dtigeadh ciúineas, ní bhéadh a fhios agat cá</span>
<lb n="336"/><span>fhad a bhéitheá ar an fhairrge le cionn acu.  Agus ba</span>
<lb n="337"/><span>mheasa 'ná sin é dá mbéadh i ndán is go dtiocfadh</span>
<lb n="338"/><span>doineann ort.</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>"Ag teacht anall dúinn, i ndiaidh a bheith amuigh</span>
<lb n="341"/><span>trí lá, tháinig stoirm mhór agus thoisigh sé a shéideadh.</span>
<lb n="342"/><span>Cuireadh ar gcúl sinn go rabhamar fa sheoltóracht lae</span>
<lb n="343"/><span>de thalamh Mheirice ar ais.  Shéid sé leis gan stad</span>
<lb n="344"/><span>ar feadh thrí lá.  I dtráthaibh an mheadhon-lae ar an</span>
<lb n="345"/><span>ceathramhadh lá tháinig ciúineas beag ann agus cuma</span>
<lb n="346"/><span>socruighthe air.  D'éirigh linn na seolta a bhí stróctha</span>
<lb n="347"/><span>stiallta a chóiriú ar dhóigh éighinteacht agus aghaidh</span>
<lb n="348"/><span>a thabhairt amach 'un na fairrge ar ais.</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>"Nuair a bhí tuairim ar sheoltóracht seachtmhaine</span>
<lb n="351"/><span>deanta againn, thug mé fhéin fa deara, agus mé ag</span>
<lb n="352"/><span>siubhal ar bórd, rud mór dubh éighinteacht 'na luighe ar</span>
<lb n="353"/><span>bharr an uisge fa cheathramha míle dhúinn.  Chuamar thart</span>
<lb n="354"/><span>fa ghiota bheag de, agus goidé do bharamhail a bhí ann</span>
<lb n="355"/><span>ach péist mhór agus í 'na codladh.  Bhí duine</span>
<lb n="356"/><span>éighinteacht ar bórd linn comh beag de chéill is go</span>
<lb n="357"/><span>dtug sé aníos gunna is gur sgaoil urchar léithe.</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="358"/><p><span>"Nuair a mhothuigh sí boladh an ghráin, d'éirigh sí de</span>
<lb n="359"/><span>léim amháin agus thóg cith uisge 'sna spéarthaibh a</span>
<lb n="360"/><span>tháinig anuas ar a rabh ar bórd gur fhliuch go craiceann</span>
<lb n="361"/><span>iad. Bhí mé fhéin mar tharraingeochá as an abhainn mé.</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>"Nuair a bhíomar tuairim ar leath bhealaigh anall,</span>
<lb n="364"/><span>chuaidh fear suas sa chrann dh'amharc uadh.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="365"/><span>mé fhéin de, agus é 'n-a shuidhe thuas, an bhfaca sé</span>
<lb n="366"/><span>dadamh.  Dubhairt sé nach bhfaca, ach go mbéadh</span>
<lb n="367"/><span>réablacha gaoithe móire ann roimhe uair a' chluig.</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>"An bhfeiceann sibh an néal sin thuas?" ar seisean.</span>
<lb n="370"/><span>"Sin gaoth mhór uilig agus ní bac dúinn bheith réidh fa</span>
<lb n="371"/><span>n-a coinne."</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>"Ní rabh an uair fhéin caithte go dtáinig aon séideán</span>
<lb n="374"/><span>amháin a chuir an soitheach ar bogadh mar bhéadh cliabhán</span>
<lb n="375"/><span>ann.  D'éirigh agus mhéaduigh an ghaoth agus bhíthear</span>
<lb n="376"/><span>ag caitheamh an tsoithigh anonn is anall mar 'tchífeá</span>
<lb n="377"/><span>fód mónadh sa chuan sin thíos lá fairrge móire.</span>
<lb n="378"/><span>Ceangladh fear don rotha agus tugadh orainne</span>
<lb n="379"/><span>fanacht thíos.  Agus, leoga, aonduine againn a bhí</span>
<lb n="380"/><span>ábalta ar aghaidh a thabhairt aníos ní rabh féidhm iarraidh</span>
<lb n="381"/><span>air fanacht thíos.</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>"Fuair mé fhéin greim maith daingean ar rópa a</span>
<lb n="384"/><span>bhí ann agus chuir aníos mo cheann cupla uair. Bhí</span>
<lb n="385"/><span>fairrge ann a chreathnóchadh thú.  Déarfá gurab é an</span>
<lb n="386"/><span>tEaragal a bhí in gach tuinn a bhí ag teacht ort.</span>
<lb n="387"/><span>Tháinig aon tonn mhillteanach amháin agus ghlan sí</span>
<lb n="388"/><span>léithi amach an fear a bhí ar an stiúir agus ní fhacas</span>
<lb n="389"/><span>ón lá sin go dtí an lá atá indiu ann é.</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>"Ag gabháil ó sholus dó thuit an ghaoth agus tháinig</span>
<lb n="392"/><span>ciúineas breagh ann, ach go rabh an fhairrge reamhar go</span>
<lb n="393"/><span>maith go cionn fada go leor i ndiaidh na doininne.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>"Bhí na seolta 'na mbratógaibh ag teacht isteach</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="396"/><p><span>'un an chuain dhúinn, agus cuid againn ag fagháil bháis</span>
<lb n="397"/><span>beagnach leis an ocras. Bhí mé ar feadh thrí lá agus</span>
<lb n="398"/><span>níor bhlais mé acht an t-aon bhriosga beag amháin a</span>
<lb n="399"/><span>d'éirigh le máirneálach a thabhairt chugam as an chábán.</span>
<lb n="400"/><span>Bíodh a fhios agat gur orainn a bhí an lúthgháir ag teacht</span>
<lb n="401"/><span>amach ar chéidh Dhoire dhúinn."</span></p>
<lb n="402"/>
<lb n="403"/><p><span>"Aithnighim go bhfuair sibh bhur sáith de," arsa'n</span>
<lb n="404"/><span>fear dubh. "Ach, a fheara, ní cóir dearmad a</span>
<lb n="405"/><span>dheanamh den tobac.  Beir ar seo, a Chonaill."</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>Rug Conall ar an phíopa uadh.  Fuair sé an maide</span>
<lb n="408"/><span>briste agus thóg aibhleog as an teinidh gheall ar an</span>
<lb n="409"/><span>phíopa a dheargadh.  Ach cibé driopás a bhí air, leig</span>
<lb n="410"/><span>sé den aibhleoig tuitim agus rinneadh míle cuid dí</span>
<lb n="411"/><span>ar an urlár.  Tháinig drithleog sa chois ar ghirrsigh bhig</span>
<lb n="412"/><span>a bhí eadar é agus an teinidh agus shaoil an créatúr</span>
<lb n="413"/><span>bocht go rabh deireadh léithe nuair a mhothuigh sí an</span>
<lb n="414"/><span>aibhleog dá dóghadh, ná d'éirigh sí fríd an teach agus</span>
<lb n="415"/><span>'ach a'n sgread chaointe aici mar duine a bhéadh ag</span>
<lb n="416"/><span>gabháil as a chéill.</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>"Sópa annseo i mbomaite!" arsa Brighid.  Fuaras</span>
<lb n="419"/><span>giota galluanaighe dí agus chumail Brighid do chois na</span>
<lb n="420"/><span>girrsighe é comh gasta is thiocfadh léithi é.  Ach i</span>
<lb n="421"/><span>ndiaidh a dícheall a dheanamh níor mharbh sí an ghreadfach.</span>
<lb n="422"/><span>D'éirigh spuaic ar chois an pháiste bhoicht a bhí comh mór</span>
<lb n="423"/><span>le huibh chirce.</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>"Nár chóir," arsa bean de na mnáibh le Niall Óg,</span>
<lb n="426"/><span>nuair bhí Brighid réidh leis an chois dhóighte, "go</span>
<lb n="427"/><span>n-innseochá sgéal bréagh, a Néill, a chuirfeadh thart an</span>
<lb n="428"/><span>oidhche."</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>"Maise ní a' do dhiúltú bhéinn, a Mhéadhbha, dá</span>
<lb n="431"/><span>mbéadh aon sgéal agam," arsa Niall.  "Rinne mé</span>
<lb n="432"/><span>dearmad ar a rabh de sgéaltaibh agam.  Chonnaic tú</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="433"/><p><span>an capall sin, a Dhonnchaidh, a cheannuigh Séamus Mór</span>
<lb n="434"/><span>lá an aonaigh s' chuaidh thart?" ar seisean annsin le</span>
<lb n="435"/><span>Donnchadh s' againne gheall ar an sgéal a leigean</span>
<lb n="436"/><span>tharais.  "Ní fhaca," arsa Donnchadh, "ach chuala</span>
<lb n="437"/><span>mé Domhnall ag caint uirthi."</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>"Seo anois, a Néill, toisigh ar an sgéal, le do</span>
<lb n="440"/><span>thoil," arsa'n bhean chéadna arís leis.</span></p>
<lb n="441"/>
<lb n="442"/><p><span>Ní rabh ag Niall bocht ach a lámh a chur suas agus</span>
<lb n="443"/><span>a cheann a thochas: ní rabh teacht as aige.  Chaithfeadh sé</span>
<lb n="444"/><span>an sgéal a innse.  Smaointigh sé air fhéin ar feadh</span>
<lb n="445"/><span>bomaite.</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>"Goidé an sgéal is fearr libh?" ar seisean annsin,</span>
<lb n="448"/><span>nuair a thug sé fa deara sinn uilig ag fanacht leis</span>
<lb n="449"/><span>labhairt.</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>"Ó, sgéal ar bith.  Is cuma linn," arsa leath a</span>
<lb n="452"/><span>rabh istoigh.</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>"Goidé fa mhac Ríogh na Gréige?" ar seisean.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>"Fág annsin é," arsa Paidí Óg.  "Plóid air!</span>
<lb n="457"/><span>tá sé ró-fhada."</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>"Innis dúinn fa'n chogadh," arsa Eoghan Róise</span>
<lb n="460"/><span>Ruaidhe.</span></p>
<lb n="461"/>
<lb n="462"/><p><span>"Tuilleadh bisigh air mar chogadh!" arsa Niall,</span>
<lb n="463"/><span>"mura bhfuil sibh tuirseach ag éisteacht leis!"</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>"Ó níl ar chor ar bith," arsa sgaifte againn a bhí</span>
<lb n="466"/><span>fa'n teinidh (d'éirigh liom fhéin mo bhéal a fhosgladh</span>
<lb n="467"/><span>agus rud éighinteacht a rádh i gcuideachta na codach</span>
<lb n="468"/><span>eile).  "Hach! hach!" arsa Niall agus é ag iarraidh</span>
<lb n="469"/><span>bheith ag réidhteach a sgeadamáin.  "Níl a'n am ó</span>
<lb n="470"/><span>bhí airde an ghasúir sin ionnam," ar seisean, ag amharc</span>
<lb n="471"/><span>anall orm fhéin, "nach bhfuil mé ag éisteacht leis an</span>
<lb n="472"/><span>chogadh a bheith ag teacht.  Ach dálta go leor eile</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="473"/><p><span>nach dtáinig is nach dtig ní móide go dtiocfaidh an</span>
<lb n="474"/><span>cogadh seo go bráth.</span></p>
<lb n="475"/>
<lb n="476"/><p><span>"Maise nár thige!" arsa guth thíos i n-aice an</span>
<lb n="477"/><span>dorais.</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>"Tá a fhios agaibh go rabh sé sa tarngaireacht (agus</span>
<lb n="480"/><span>chonnaic mé fhéin Niall Róise Bhrighde 'gha bhaint as an</span>
<lb n="481"/><span>leabhar), go rabh an cogadh le theacht roimh dheireadh an</span>
<lb n="482"/><span>tsaoghail.  Tiocfaidh lá ar Shasain a mbéidh sí ar</span>
<lb n="483"/><span>bheagán long.  Caillfear a cabhlach ar chóstaibh na</span>
<lb n="484"/><span>hIodáile go dtí nach mbéidh fágtha aici ach an dá shoitheach</span>
<lb n="485"/><span>beag amháin gan mhaith.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>"'Sa Domhan Thoir is ceart don chogadh seo toiseach.</span>
<lb n="488"/><span>Oibreochaidh sé leis anoir.  Bánóchar tíortha go leor,</span>
<lb n="489"/><span>creidim, sul a dtige sé a fhad linne.</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>"Tiocfaidh ceo a mhairfeas trí lá, agus béidh sé comh</span>
<lb n="492"/><span>dorcha sin nach mbéidh dul ag an tsúil is géire a</span>
<lb n="493"/><span>dheanamh amach an lá nó oidhche bhéas ann.</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>"'Tchífear éanlaithe an aeir ag teacht anuas agus</span>
<lb n="496"/><span>ag luighe ar mhullaighibh na dtoighthe.  Ní fhuigfear a'n</span>
<lb n="497"/><span>mhadadh sa tír nach muirbhfear ar eagla go dtabhairfeadh</span>
<lb n="498"/><span>siad sgéala an t-arm a bheith ag teacht.</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>"Béidh an bháighe seo amuigh líonta de shoithigh.</span>
<lb n="501"/><span>Béidh cabhlach ann nach bhfacas a leithéid ó bhí Briseadh</span>
<lb n="502"/><span>na Traoi ann.  Agus-"</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>"Cá bhfuil an Traoi nó cá huair a bhí an cogadh mór</span>
<lb n="505"/><span>sin ann, a Dhomhnaill?" arsa Niall Róise Ruaidhe.</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>"Maise níl a fhios agam, a Néill," arsa Domhnall,</span>
<lb n="508"/><span>"ach chluininn na sean-daoine ag caint air.  Caithfidh</span>
<lb n="509"/><span>sé gur i n-áit éighinteacht sa Domhan Thoir atá sé.  Ní</span>
<lb n="510"/><span>thig liom níos mó a innse dhuit fa dtaobh de."</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>"Cá háit siudh a rabh mé?  Ó, 'seadh: agus nach</span>
<lb n="513"/><span>mór an mhéid acu bhéas ann agus nach dlúth a bhéas</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="514"/><p><span>siad i gcionn a chéile nuair a bhéas fear ábalta ar</span>
<lb n="515"/><span>siubhal eadar Árainn agus Toraigh ar bordaibh long.</span></p>
<lb n="516"/>
<lb n="517"/><p><span>"Tiocfar ar mhuintir na n-oileán san oidhche agus</span>
<lb n="518"/><span>iad 'na gcodladh, agus an mhéid acu nach gcuirfear</span>
<lb n="519"/><span>faoi ghoin claidhimh plúchfar i n-a gcuid leabthach iad.</span></p>
<lb n="520"/>
<lb n="521"/><p><span>"Mo thrí thruaighe naoi n-uaire</span>
<lb n="522"/><span>Toraigh, Uaigh, agus Árainn;</span>
<lb n="523"/><span>Plainceáid shuaighte dhearga fútha</span>
<lb n="524"/><span>I n-áit na bplainceád bán."</span></p>
<lb n="525"/>
<lb n="526"/><p><span>"Agus tá sé i dtarngaireacht Cholumcille go</span>
<lb n="527"/><span>dtiocfaidh Ball Dearg Ó Domhnaill i dtír ón Spáin</span>
<lb n="528"/><span>agus go bpógfaidh sé gaineamh na trágha ag teacht</span>
<lb n="529"/><span>isteach dó, agus go dtabhairfidh sé buidheachas don</span>
<lb n="530"/><span>Rígh as an amharc sin a fhagháil ar a thalamh dhúthchais.</span>
<lb n="531"/><span>Ní mhuirbhfear a'n fhear bán i nDoire an lá sin.</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>"Siubhailfidh sé leis le n-a arm agus níl a'n duine</span>
<lb n="534"/><span>dá gcasfar air nach bhfuigfidh sé dearg ina chuid fola.</span>
<lb n="535"/><span>Ní imtheochaidh fear, bean, ná páiste air, ag deanamh</span>
<lb n="536"/><span>gur Sasanaigh uilig iad agus gur námhaid dó gach</span>
<lb n="537"/><span>duine dá bhfuil dá chastáil air.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>"Le tuitim na hoidhche tiocfaidh sé go mullach</span>
<lb n="540"/><span>árdáin agus 'tchífidh sé uadh síos sagart agus pobal</span>
<lb n="541"/><span>thart air, ag léigheadh Aifrinn.  Rachaidh an sagart ina</span>
<lb n="542"/><span>araicis, agus, ag árdú a lámh dó, fiafróchaidh sé de</span>
<lb n="543"/><span>goidé atá aige dá dheanamh, nó an ag marbhadh a</span>
<lb n="544"/><span>mhuintire fhéin atá sé? Tuitfidh Ball Dearg ar a</span>
<lb n="545"/><span>ghlúinibh i láthair an tsagairt agus iarrfaidh maitheamhnas</span>
<lb n="546"/><span>as an choir atá deanta aige, agus déarfaidh sé gur</span>
<lb n="547"/><span>shaoil sé gur Sasanaigh a bhí aige dá slad.</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>"Comh lia is tá méar orm chuala mé na sean-</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="550"/><p><span>daoine 'gha rádh go rabh sé i dtarngaireacht Cholumcille</span>
<lb n="551"/><span>go rabh dhá mhíle chlaigeann le sábháil thuas annsin i</span>
<lb n="552"/><span>bPoll Chró Bheithe.  Rachaidh na Gaedhil ar thaoibh amháin</span>
<lb n="553"/><span>den chnoc agus rachaidh an námhaid ar an taoibh eile.  Ní</span>
<lb n="554"/><span>fheicfidh ceachtar acu an dream eile agus imtheochaidh</span>
<lb n="555"/><span>na Gaedhil bhochta ar an arm ar an dóigh sin."</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>"A Shéimí, creidim go bhfuil mise agus tusa</span>
<lb n="558"/><span>ró-aosta feasta, má thig an cogadh le n-ar linn, le</span>
<lb n="559"/><span>himtheacht air," arsa Brighid Mhór le Séimí.</span></p>
<lb n="560"/>
<lb n="561"/><p><span>"B'fhearr liom," arsa Séimí agus é ag iarraidh</span>
<lb n="562"/><span>bheith ag baint toite as an phíopa, "nach mbéadh fiachadh</span>
<lb n="563"/><span>orainn imtheacht air.  Ach má's rud go bhfuil sé a</span>
<lb n="564"/><span>chóir baile, níl eagla ar bith orm-sa nach gcoinneochaidh</span>
<lb n="565"/><span>mé cos le cuid de na stócaigh seo go fóill."</span></p>
<lb n="566"/>
<lb n="567"/><p><span>"Maise chuala mé an maighistir 'gha bhaint as an</span>
<lb n="568"/><span>pháipeár lá fa dheireadh annseo go rabh a leithéid sin</span>
<lb n="569"/><span>d'fhear thall sa Spáin anois," arsa stócach a bhí thíos</span>
<lb n="570"/><span>i gcionn an toighe.  "Saoilim gur Ball Dearg</span>
<lb n="571"/><span>Ó Domhnaill a thug sé air."</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>"A Dhia 'ar sábháil!" arsa Brighid, "agus go</span>
<lb n="574"/><span>gcumhdaighe sé sinn ar gach olc, má's mar sin atá.</span>
<lb n="575"/><span>Shaoil mé go mb'fhéidir nach le n-ar linn-ne a thiocfadh</span>
<lb n="576"/><span>an cogadh seo, agus nach bhfeicfeadh aonduine dá</span>
<lb n="577"/><span>bhfuil ann anois na cnuic dearg le fuil."</span></p>
<lb n="578"/>
<lb n="579"/><p><span>"Bí ag deanamh cnaipí," arsa Séimí.  "Bainfear</span>
<lb n="580"/><span>an ceann díot fhéin is d'Eoghainín le haon bhuille</span>
<lb n="581"/><span>amháin den chlaidheamh a bhéas leis na hógánaigh udaidh.</span>
<lb n="582"/><span>Ach nach seo dearmad deanta agam de na píopaibh</span>
<lb n="583"/><span>leis an chogadh bhradach sin!  Seo dhuit, a Dhomhnaill,</span>
<lb n="584"/><span>dearg seo.  Níl ach amaidighe dúinn bás a fhagháil.</span>
<lb n="585"/><span>Seo, a mhná ná spáráilidh an tobac.  Beir ar seo, a</span>
<lb n="586"/><span>Bhrighid."</span>
<lb n="587"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="588"/><p><span>Rug Brighid ar an phíopa ó Shéimí, agus níorbh'</span>
<lb n="589"/><span>fhada go rabh 'ach a'n toit aici dá bhaint as.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>"An bhfuil a fhios agat goidé tá mé ag gabháil a</span>
<lb n="592"/><span>innse dhuit, a Shéimí," arsa sise.  "Ní bhéinn beo</span>
<lb n="593"/><span>murab é an tobac.  Murab é gur thoisigh mé air ar an</span>
<lb n="594"/><span>tsamhradh udaidh a d'imthigh Eoin Óg uaim go Meirice,</span>
<lb n="595"/><span>b'fhada sínte sa reilig sin amuigh mé."</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>D'éirigh gal mhór tobac fríd an teach, agus tháinig</span>
<lb n="598"/><span>aoibh bhreagh, déarfá, ar 'ach aonduine.  Thoisigh an</span>
<lb n="599"/><span>seanchas agus an comhrádh agus d'éirigh an ghib-gheab</span>
<lb n="600"/><span>ar fud an toighe.</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>"An sgannradh is mó a fuair mé ariamh," arsa</span>
<lb n="603"/><span>Donnchadh s' againne, nuair a bhí a sháith den phíopa</span>
<lb n="604"/><span>caithte aige, "is ag teacht aníos as teach Shéarlais</span>
<lb n="605"/><span>Ruaidh a fuair mé é."</span></p>
<lb n="606"/>
<lb n="607"/><p><span>Stad an gleo mar bhuailfeá do dhá bhois ar a chéile</span>
<lb n="608"/><span>agus chuir 'ach aonduine cluas air fhéin ar eagla go</span>
<lb n="609"/><span>gcaillfeadh sé focal de sgéal Dhonnchaidh.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>"Is breagh an cailín an bhean bhán udaidh ag Séarlas</span>
<lb n="612"/><span>Ruadh," arsa stócach deas fionn-bhán a bhí thall faoi'n</span>
<lb n="613"/><span>fhuinneoig, agus mion-gháire air.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>"Bhíomar ag imirt chárdaí," arsa Donnchadh, agus</span>
<lb n="616"/><span>é ag leigean air nach gcuala sé goidé dubhairt an</span>
<lb n="617"/><span>fear fionn-bhán, "agus níor mhothuigheamar go rabh an</span>
<lb n="618"/><span>meadhon-oidhche ann.  Cuireadh deireadh leis an chluiche</span>
<lb n="619"/><span>sin agus leig mé fhéin cith a bhí ag teacht tharm.</span>
<lb n="620"/><span>Rinne Séarlas agus Nóra a gcruaidh-dhícheall orm ag</span>
<lb n="621"/><span>iarraidh tabhairt orm fanacht go maidin.  Ach ba</span>
<lb n="622"/><span>chuma goidé gheanfadh siad bhéadh mo dhóigh fhéin agam-sa.</span>
<lb n="623"/><span>Dá mbristí Coillidh Ghaoth Beara orm, ní fhanfainn</span>
<lb n="624"/><span>acu an oidhche chéadna udaidh.  Ba chuma liom ach</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="625"/><p><span>bhí leisg orm aonduine m'fheiceáil ag teacht aníos ar</span>
<lb n="626"/><span>maidin.</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>"Nuair a bhí an cith thart, bhog mé liom ar mo</span>
<lb n="629"/><span>shuaimhneas.  Ag deanamh gur smaointigh mé ar</span>
<lb n="630"/><span>uaigneas!  Cha rabh a dhath de uaigneas orm ach oiread</span>
<lb n="631"/><span>is tá orm 'mo shuidhe annseo anois.</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>"Ag teacht aníos damh ag Crann Mhághnuis</span>
<lb n="634"/><span>Uí Ghallchobhair tchím an bhean ag gabháil amach romham</span>
<lb n="635"/><span>ar an bhealach mhór.  Char chuir mé suim ar bith innti ag</span>
<lb n="636"/><span>deanamh gur duine éighinteacht de mhuintir Éamoinn</span>
<lb n="637"/><span>nó Phaidí bhí ann.  Bhí cóta dearg fa n-a cionn aici,</span>
<lb n="638"/><span>agus siud trasna an bhealaigh mhóir léithe romham fhéin</span>
<lb n="639"/><span>agus isteach sa dosán aitinne udaidh atá ag clampa</span>
<lb n="640"/><span>mónadh s' agaibhse, a Shéimí.  Ag deanamh gur</span>
<lb n="641"/><span>smaointigh mé nach duine saoghalta a bhí ann!  Níor</span>
<lb n="642"/><span>chorruigh sí aon ribe gruaige ar mo chionn ach oiread</span>
<lb n="643"/><span>is dá mbadh asal Sheáin Bhacaigh a bhéadh ann.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>"Anonn liom go bhfeicfinn cé bhí ann.  Chuartuigh</span>
<lb n="646"/><span>mé síos is suas an áit a bhfaca mé í ag gabháil isteach,</span>
<lb n="647"/><span>ach ní rabh bean ná rud ar bith eile le feiceáil agam</span>
<lb n="648"/><span>ann ach oiread is atá ar an leic sin annsin anois.</span>
<lb n="649"/><span>Nuair nach rabh dul agam ar a feiceáil, smaointigh iné</span>
<lb n="650"/><span>orm fhéin agus bhuail an t-uaigneas ar an bhomaite</span>
<lb n="651"/><span>mé.  Bhí a fhios agam annsin nach dtiocfadh leis gur</span>
<lb n="652"/><span>deagh-rud ar bith a bhí ann.  Thug mé do na bonnaibh é;</span>
<lb n="653"/><span>agus bíodh a fhios agat nár leig mé don fhéar fás</span>
<lb n="654"/><span>faoi mo chosaibh go rabh mé ag doras toighe s' againn</span>
<lb n="655"/><span>fhéin.  Chuir mé mo ghuala leis an chomhlaidh; agus murab</span>
<lb n="656"/><span>é gur fhág an tsean-bhean an doras gan sparradh ag</span>
<lb n="657"/><span>súil liom, bhéadh comhla is uile isteach fríd an teach</span>
<lb n="658"/><span>liom."</span></p>
<lb n="659"/>
<lb n="660"/><p><span>"Fuair tú sgannradh," arsa Domhnall, "ach</span>
<lb n="661"/><span>fan go gcluin sibh goidé d'éirigh damh-sa:</span>
<lb n="662"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="663"/><p><span>"Bhí sgaifte againn thuas san Ailt agus sinne ag</span>
<lb n="664"/><span>imirt chárdaí.  Saoilim anois gur leith-phighinn a cúig</span>
<lb n="665"/><span>fichead an cluiche a bhí againn.  Cé acu sé nó nach é</span>
<lb n="666"/><span>bhí íogán ag gabháil ann; agus bhíthear 'gha chur ar an</span>
<lb n="667"/><span>mhac seo annseo gurbh' é ba mheasa den sgaifte ag</span>
<lb n="668"/><span>an íogán an oidhche sin.  Níor chaill mé mórán ar</span>
<lb n="669"/><span>dhóigh ar bith: bhí cúig is tuistiún in mo phóca bainte</span>
<lb n="670"/><span>liom ag teacht 'un a' bhaile damh.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>"I dtráthaibh am luighe tháinig Domhnall Néillín</span>
<lb n="673"/><span>isteach agus buideál chúig naigín leis.  Hóladh is</span>
<lb n="674"/><span>ceoladh gur fágadh tóin an bhuideáil comh tirim leis</span>
<lb n="675"/><span>an mhaide bhriste sin.</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>"Níl a fhios agam goidé an tuairim ama a rabh sé</span>
<lb n="678"/><span>nuair a thug mé fhéin m'aghaidh ar an bhaile, ach tá a</span>
<lb n="679"/><span>fhios agam gur mhothuigh mé an bhiotáilte go maith in</span>
<lb n="680"/><span>mo chionn.  Thoisigh mé a ghabháil cheoil.  Ag teacht</span>
<lb n="681"/><span>amach ar an Bhearnaidh Dhuibh damh chonnaiceas damh gur</span>
<lb n="682"/><span>mhothuigh mé mar bhéadh truisneach éighinteacht 'mo</span>
<lb n="683"/><span>dhiaidh.  D'amharc mé thart, ach ní rabh a dhath le feiceáil.</span>
<lb n="684"/><span>Bhog mé liom, ach cha dteachaidh mé i bhfad go gcuala</span>
<lb n="685"/><span>mé mar bhéadh duine ag caoineadh fa'n pholl udaidh atá</span>
<lb n="686"/><span>taobh ba thall den Loch Bheag.  D'amharc mé ar 'ach a'n</span>
<lb n="687"/><span>taoibh díom, ach ní rabh dadamh le feiceáil agam.</span>
<lb n="688"/><span>Shiubhail mé liom arís, ach ní thiocfadh leis go rabh níos</span>
<lb n="689"/><span>mó 'ná cupla slat curtha tharm agam nuair a mhothuighim</span>
<lb n="690"/><span>an tormán iongantach ar mo chúl agus mar bhéadh</span>
<lb n="691"/><span>slabhradh dá tharraingt 'mo dhiaidh ar an bhealach mhór.</span>
<lb n="692"/><span>D'amharc mé thart agus, slán gach samhail! 'tchím an</span>
<lb n="693"/><span>rud mór dubh tuairim ar fhichid slat 'mo dhiaidh.</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>"Thug mé do na bonnaibh é comh maith is thiocfadh</span>
<lb n="696"/><span>liom.  Is minic a bhí mé ag smaointiú ó shoin</span>
<lb n="697"/><span>gur mhaith an cú a choinneochadh cos liom an oidhche</span>
<lb n="698"/><span>udaidh.</span>
<lb n="699"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="700"/><p><span>"Ba hé an geimhreadh i ndiaidh mo phósta é.  Bhí</span>
<lb n="701"/><span>Anna í fhéin 'na suidhe ag fanacht liom.  Mhothuigh sí</span>
<lb n="702"/><span>an trup a bhí liom ag teacht anuas taobh an toighe</span>
<lb n="703"/><span>agus shaoil sí gurbh' é an capall a bhí sa bhóitheach a</span>
<lb n="704"/><span>sgaoil.  Thug sí iarraidh amach, ach casadh mise sa</span>
<lb n="705"/><span>doras uirthi.  D'iarr mé deoch uisge, ach sul a rabh</span>
<lb n="706"/><span>faill aici ar a thabhairt damh bhí mé 'mo chnap i laige</span>
<lb n="707"/><span>ar an urlár.</span></p>
<lb n="708"/>
<lb n="709"/><p><span>"Bhí an sagart agus an doctúir agam.  Chuaidh</span>
<lb n="710"/><span>an ola orm.  Agus níor fhág mé an leaba go cionn shé</span>
<lb n="711"/><span>seachtmhainí.  'Nois nach bhfuair mé sgannradh?"</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>"Fuair," arsa Conall go righin eadar a fhiacla.</span>
<lb n="714"/><span>"Bhí tú a chóir comh holc le Domhnall s' againne agus</span>
<lb n="715"/><span>Paidí Bán Mháire Móire d'imthigh síos annseo oidhche</span>
<lb n="716"/><span>gheimhridh gheall ar ruaig a thabhairt fa na cladaigh.</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>"Bhí aithne agat-sa, a Bhrighid, ar Nóra Bheag a</span>
<lb n="719"/><span>bhíodh ag gabháil thart fa'n bhaile seo ag cruinniú</span>
<lb n="720"/><span>a codach."</span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>"Maise bhí na deich n-aithne agam ar an chréatúr, a</span>
<lb n="723"/><span>Chonaill," arsa'n bhean mhór.</span></p>
<lb n="724"/>
<lb n="725"/><p><span>"Cibé bhain dí fuaras í báithte thíos annseo i mbéal</span>
<lb n="726"/><span>na tuinne agus fágadh faoi bhéal curaigh í go bhfuighthidhe</span>
<lb n="727"/><span>a tabhairt fa theach.  Ach siud ar siubhal an dá ógánach:</span>
<lb n="728"/><span>agus nuair a bhí siad thíos annseo ag Carraig na</span>
<lb n="729"/><span>nDeor, thug siad fa deara duibheagán mór agus cith</span>
<lb n="730"/><span>ag cruinniú thiar udaidh.  Chonnaiceas don bheirt acu</span>
<lb n="731"/><span>gurbh' fhearr dóbhtha an cith a leigean tharsta, agus</span>
<lb n="732"/><span>siud síos ag tarraingt ar an churach iad.  Isteach le</span>
<lb n="733"/><span>Domhnall faoi.  Ach, a mhic m'anama, níl ann ach go</span>
<lb n="734"/><span>rabh sé istoigh i gceart nuair a leig sé an sgread</span>
<lb n="735"/><span>udaidh agus ar siubhal ins na feathaibh fásaigh leis</span>
<lb n="736"/><span>agus an fear bán ins na sálaibh aige!</span>
<lb n="737"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="738"/><p><span>"Bhí mé fhéin i ndiaidh mo chosa a bhaint as mo</span>
<lb n="739"/><span>bhrógaibh agus mé ag glanadh pota brúightín a chois</span>
<lb n="740"/><span>na teineadh, nuair siud isteach mo bheirt dhiúlach chugam</span>
<lb n="741"/><span>agus a n-anál ar bharr a nguib agus a gcroidhe ag</span>
<lb n="742"/><span>gabháil amach ar a mbéal acu.  Níl ann ach é gur</span>
<lb n="743"/><span>choinnigh mé an bheirt acu ó thuitim isteach ar chúl na</span>
<lb n="744"/><span>teineadh, bhí siad comh tógtha sin leis an sgannradh a</span>
<lb n="745"/><span>fuair siad.  Níl a'n am ó shoin a gcluinim Domhnaill</span>
<lb n="746"/><span>ag maoidheamh nó ag deanamh mórtais nach n-abraim</span>
<lb n="747"/><span>gur beag mórtas nó caint a bhí ag cur as dó an oidhche</span>
<lb n="748"/><span>udaidh, agus ní fhaca tú a'n fhear ariamh a dtéid sé</span>
<lb n="749"/><span>comh holc dó leis."</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>Bhí mé fhéin sa choirneál agus mé ag éisteacht leo</span>
<lb n="752"/><span>ag caint fa na taidhbhsibh.  Chuala mé sgéal an</span>
<lb n="753"/><span>chogaidh, agus chuir sin eagla orm.  Chuala mé sgéal</span>
<lb n="754"/><span>Dhonnchaidh i dtaoibh na mná a chonnaic sé ag gabháil</span>
<lb n="755"/><span>trasna an bhealaigh mhóir roimhe, agus chuir sin a dhá</span>
<lb n="756"/><span>oiread eagla orm; ach nuair a chuala mé goidé bhain</span>
<lb n="757"/><span>do Chonall bhocht, thoisigh an t-oibriú orm go rabh</span>
<lb n="758"/><span>mé ar bhárr amháin creatha le heagla.  Badh chuma liom</span>
<lb n="759"/><span>dá bhfuighinn an baile a bhaint amach: bhí mé ag ithe na</span>
<lb n="760"/><span>méar díom fhéin nár fhan ann nuair bhí mé sa bhaile,</span>
<lb n="761"/><span>Smaointigh mé annsin go rabh Donnchadh agus cupla</span>
<lb n="762"/><span>duine eile de lucht na comharsanachta le bheith liom</span>
<lb n="763"/><span>agus nach dtiocfadh a dhath orm-sa nach dtiocfadh</span>
<lb n="764"/><span>orthasan.  Bhí an chaint ar siubhal fríd an toigh, ach bhí</span>
<lb n="765"/><span>mo bhuaidhreadh fhéin orm-sa.  Badh chuma liom goidé</span>
<lb n="766"/><span>mar rachadh rud ar bith ach an baile a bhaint amach</span>
<lb n="767"/><span>slán sábháilte.</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>Bhí mé mar seo agus gan mórán áirde agam ar</span>
<lb n="770"/><span>chaint nó ar chomhrádh, nuair cé thig anuas as an tseomra</span>
<lb n="771"/><span>ach nighean an fhir a bhí sa leabaidh agus d'fhiafruig</span>
<lb n="772"/><span>nach rabh sé i n-am an Paidrín a rádh.</span>
<lb n="773"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="774"/><p><span>D'amharc Séimí suas ar an tsean-chlog a bhí ar</span>
<lb n="775"/><span>crochadh ar an bhalla, agus dubhairt go rabhthar i n-am</span>
<lb n="776"/><span>go leor leis, nach rabh sé ach cúig bhomaite i ndiaidh a</span>
<lb n="777"/><span>deich go fóill.</span></p>
<lb n="778"/>
<lb n="779"/><p><span>Thug nighean an fhir a bhí marbh thart a súil agus</span>
<lb n="780"/><span>chonnaic go rabh an clog ag gabháil.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>"Cad chuige nár stapadh an clog seo?" arsa sise.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>"Is deas na daoine atá fa'n teach seo nach bhfuil</span>
<lb n="785"/><span>oiread de choimheád ionnta is go dtiocfadh leo an</span>
<lb n="786"/><span>clog fhéin a stapadh.  Gabh annseo, a Dhonnchaidh, is</span>
<lb n="787"/><span>amharc an bhfuightheá í seo a chur de obair".</span></p>
<lb n="788"/>
<lb n="789"/><p><span>"Arú, goidé an duibhthear í bheith ag gabháil annsin,"</span>
<lb n="790"/><span>arsa Brighid.</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>"Maise creidim nach eadh," arsa'n bhean bhán,</span>
<lb n="793"/><span>"ach nach é an gnás a bhí ann ariamh gan clog bheith</span>
<lb n="794"/><span>ar obair i dtoigh faire?"</span></p>
<lb n="795"/>
<lb n="796"/><p><span>Ach stapadh an clog agus cuireadh thart le sin é.</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>"Déarfaidh tusa an Paidrín, a Chonaill?" arsa</span>
<lb n="799"/><span>sise annsin.</span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>"Ó, déarfaidh Séimí annseo é," arsa Conall.</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>"Chan abraim, maise," arsa Séimí," ach déarfaidh</span>
<lb n="804"/><span>tú fhéin nó Micheál Thoirdhealbhaigh Éamoinn é."</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>"Níl mise ag gabháil a rádh cibe gheanfas Micheál,"</span>
<lb n="807"/><span>arsa Conall.</span></p>
<lb n="808"/>
<lb n="809"/><p><span>"Maise thiocfadh duine níos fearr 'ná mise a fhagháil</span>
<lb n="810"/><span>le cionn a chur ar an Phaidrín annseo anocht," arsa</span>
<lb n="811"/><span>Micheál.  "'Sí Nóra is minice a chuireas ceann air sa</span>
<lb n="812"/><span>bhaile: is fearr leis an aos óg an mháthair a rádh i</span>
<lb n="813"/><span>gcomhnuidhe mar bhím-se ró-fhadálach leis nuair a</span>
<lb n="814"/><span>théighim ina chionn.  Ach i n-ainm Dé tá sé comh</span>
<lb n="815"/><span>maith againn toiseacht air:</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>"I n-ainm an Athar," agus rl.</span>
<lb n="818"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="819"/><p><span>"Toisighmid agus tionnsgnamuid ar na cúig deich-</span>
<lb n="820"/><span>neabhair dhéag-"</span></p>
<lb n="821"/>
<lb n="822"/><p><span>"Dar siud agus dar seo," arsa Donnchadh s'</span>
<lb n="823"/><span>againne ag tógáil a chinn agus ag tabhairt aghaidhe ar</span>
<lb n="824"/><span>Mhicheál, "an ag brath ar nglúine a bhriseadh ar an</span>
<lb n="825"/><span>urlár chruaidh seo atá tú fhéin agus do chúig</span>
<lb n="826"/><span>deichneabhair dhéag!  Déarfá gur Domhnach Aifrinn</span>
<lb n="827"/><span>atá agat ann.  Nár chóir go dtiocfá le cúig deich-</span>
<lb n="828"/><span>neabhair is gan sinn a choinneáil ar ar nglúinibh</span>
<lb n="829"/><span>annseo go maidin?"</span></p>
<lb n="830"/>
<lb n="831"/><p><span>Níl ann ach é go dtáinig liom fhéin na gáiridhe a</span>
<lb n="832"/><span>choinneáil istoigh nuair a chonnaic mé an choil a bhí ar</span>
<lb n="833"/><span>Dhonnchadh le Micheál.  Murab é an eagla bhí orm</span>
<lb n="834"/><span>roimh an mhnaoi mhóir a bhí ar an taobh thall den teinidh,</span>
<lb n="835"/><span>ní choinneochadh a rabh sa toigh mé ó mo sháith gáiridhe a</span>
<lb n="836"/><span>dheanamh.</span></p>
<lb n="837"/>
<lb n="838"/><p><span>"Maith go leor," arsa Micheál.  "Tiocfaidh mise</span>
<lb n="839"/><span>le Paidrín chúig ndeichneabhar má's é is fearr libh."</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>"Toisighmid agus tionnsgnamuid ar na cúig deich-</span>
<lb n="842"/><span>neabhair ghlórmhara agus ofráilimid an Paidrín seo</span>
<lb n="843"/><span>suas i láthair Dé ar son d'anama anocht, a Phaidí Mhóir,</span>
<lb n="844"/><span>má 'tchí Dia aon smál pheacaidh ort, go maithe Sé</span>
<lb n="845"/><span>duit é agus go bhfagha d'anam a chuid den Ghlóir</span>
<lb n="846"/><span>Shíorruidhe."</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>"Amén," arsa sinne.</span></p>
<lb n="849"/>
<lb n="850"/><p><span>Dubhairt Micheál é fhéin an chéad deichneabhar.</span>
<lb n="851"/><span>Dubhairt Brighid an dara ceann, agus níl a fhios agam</span>
<lb n="852"/><span>anois cé dubhairt na trí cinn eile.</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>Thoisigh Micheál annsin ar chionn a chur ar an Phaidrín.</span>
<lb n="855"/><span>Dubhairt sé paidir nó dhó, agus annsin dubhairt sé an</span>
<lb n="856"/><span>Chré.  Bhí sé ag guidhe agus ag cur paidreach 'le</span>
<lb n="857"/><span>deagh-aimsir a thabhairt do na daoinibh,' 'le sinne a</span>
<lb n="858"/><span>stiúradh ar bhealach ar leasa, agus rl.,' gur shaoil cudi</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="859"/><p><span>againn go gcoinneochadh sé ar ar nglúinibh annsin go</span>
<lb n="860"/><span>maidin sinn.</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>"Paidir agus Abhe Maria le hanam na mbocht atá</span>
<lb n="863"/><span>i bpiantaibh Purgadóra, le n-a bpiantaibh a laghdú,</span>
<lb n="864"/><span>a nglóir a mhéadú, agus a n-anam ar shluagh na</span>
<lb n="865"/><span>Glóire Síorruidhe.  Ar n-Athair, agus rl.</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>"Paidir is Abhe Maria le hanam m'athara is mo</span>
<lb n="868"/><span>mháthara, má 'tchí Dia a gcuid dá n-aithrighe a dhíth ortha,</span>
<lb n="869"/><span>go maithe Sé dóbhtha é anocht, a Thighearna.  Ar</span>
<lb n="870"/><span>n-Athair.  agus rl.</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>"Paidir is Abhe Maria le hanamnaibh ar gcáirde</span>
<lb n="873"/><span>gaoil uile-go-léir, is le 'ach a'n duine dá bhfuil fhiachaibh</span>
<lb n="874"/><span>orainn a bheith ag guidhe ar a shon mar i ndúil go</span>
<lb n="875"/><span>ndeanfadh Dia trócaire ortha anocht is go leigfidhe</span>
<lb n="876"/><span>isteach 'un a gcuid den Ghlóir Shíorruidhe iad.  An</span>
<lb n="877"/><span>n-Athair, agus rl."</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p><span>Ach fa dheireadh thiar thall chualamar "Abhe Maria</span>
<lb n="880"/><span>amháin i n-onóir gheanmnaidheachta na Maighdine</span>
<lb n="881"/><span>Muire," agus bhí a fhios againn go rabh fuasgladh dar</span>
<lb n="882"/><span>gcóir.</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>"Shaoil mé, a Mhicheáil," arsa Donnchadh s' againne</span>
<lb n="885"/><span>ag éirghe 'na sheasamh nuair a bhí deireadh thart, "go</span>
<lb n="886"/><span>mbéamuis uilig ins na Flaithis sul a mbéadh deireadh</span>
<lb n="887"/><span>agat leis an Phaidrín sin.  Níor mhaith liom fiachadh</span>
<lb n="888"/><span>bheith orm cuidiú leat a rádh 'ach a'n oidhche."</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>"Ceist agam seo ort, a Dhonnchaidh:" arsa Séimí,</span></p>
<lb n="891"/>
<lb n="892"/><p><span>"Cá mhéad uair a chaith tusa a thrí oiread ama ar do</span>
<lb n="893"/><span>ghlúinibh i dtoiseach curaigh agus tú ag gabháil a dh'</span>
<lb n="894"/><span>iasgaireacht?  Cuirfidh mé geall nach gcuala a'n</span>
<lb n="895"/><span>dhuine thú 'gha rádh go rabh do ghlúine briste ag teacht i</span>
<lb n="896"/><span>dtír dhuit.  Tá duine marbh má chaitheann sé cupla</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="897"/><p><span>bomaite ar a ghlúinibh ag tabhairt onóra agus glóire</span>
<lb n="898"/><span>do Dhia!"</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>"Ach, ach,-" arsa Donnchadh.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>"Ná bí ró-chruaidh ar an duine bhocht, a Shéimí.</span>
<lb n="903"/><span>Níl na glúine ach bog go fóill aige," arsa Micheál</span>
<lb n="904"/><span>agus é ag leamh-gháiridhe.</span></p>
<lb n="905"/>
<lb n="906"/><p><span>Ach cibé caint is comhrádh a bhí eadar Donnchadh is</span>
<lb n="907"/><span>na seandaoine tháinig na taidhbhsí isteach in mo</span>
<lb n="908"/><span>chionn-sa ar ais.  Chonnaiceas damh go mbéadh siad ina</span>
<lb n="909"/><span>gcéadtaibh ar an bhealach romham ag gabháil 'un a' bhaile</span>
<lb n="910"/><span>damh.  Bhéadh taidhbhse faoi an Bheinn Ruaidh.  Bhéadh</span>
<lb n="911"/><span>ceann eile ag an Phortach.  Bhéadh fear ina shuidhe ar</span>
<lb n="912"/><span>chúl na Cloiche Móire.  Bhéadh an áit uile-go-léir</span>
<lb n="913"/><span>líonta le taidhbhsibh is le púcaibh is ní bhéadh imtheacht</span>
<lb n="914"/><span>agam fhéin ortha.  "Ach b'fhéidir, ina dhiaidh sin is</span>
<lb n="915"/><span>uilig," adeirinn liom fhéin, "nach bhfuil taidhbhse ar</span>
<lb n="916"/><span>bith ann, gur caint daoine bhíos ins na taidhbhsibh is ins</span>
<lb n="917"/><span>na púcaibh seo uilig."</span></p>
<lb n="918"/>
<lb n="919"/><p><span>Go gearr i ndiaidh an Phaidrín d'éirigh sgaifte,</span>
<lb n="920"/><span>chroith duine acu an t-uisge coisreagtha, a bhí ar crochadh</span>
<lb n="921"/><span>ag cionn an dreisiúir, ar an chuid eile, agus d'imthigh</span>
<lb n="922"/><span>siad 'un a' bhaile.</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>Toisigheadh a dheanamh tae, agus creid mise gur sin</span>
<lb n="925"/><span>an tae ar baineadh an ghoil as.  Bhí sé a chois na</span>
<lb n="926"/><span>teineadh dá tharraingt gur baineadh as a rabh de shubh</span>
<lb n="927"/><span>ann.  Dóirteadh amach ar mhéis é sa deireadh agus</span>
<lb n="928"/><span>cuireadh bainne agus siuchra air.  Tugadh suas 'un</span>
<lb n="929"/><span>tseomra annsin é agus hiarradh orainne theacht</span>
<lb n="930"/><span>aníos go n-ólfamuis bolgam a bhainfeadh an codladh</span>
<lb n="931"/><span>dínn.</span></p>
<lb n="932"/>
<lb n="933"/><p><span>"Suas leat, a Mhicheáil," arsa bean an toighe.</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>"Ó, goidé an tae atá de dhíth orm-sa," arsa Mícheál.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>"Suas leat anois, adeirim."</span>
<lb n="938"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="939"/><p><span>"Níl áird ar bith agam-sa ar tae comh mall seo,</span>
<lb n="940"/><span>agus ná hiarr orm a chaitheamh, a Nóra," arsa Micheál.</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>Rug sí greim gualanna air agus streacháil go dtí</span>
<lb n="943"/><span>an doras é gurbh' éigean don duine bhocht ghabháil</span>
<lb n="944"/><span>suas agus braon a ól dá aindeoin.  Chuir sí cupla</span>
<lb n="945"/><span>duine eile 'un bídh i n-aghaidh a dtola ar an dóigh</span>
<lb n="946"/><span>chéadna.</span></p>
<lb n="947"/>
<lb n="948"/><p><span>Chuaidh mé fhéin suas gan mórán brosluighthe gur ól</span>
<lb n="949"/><span>mé braon beag, ná, tá dúil mhór sa tae agam.  Agus,</span>
<lb n="950"/><span>leoga, ghlacfá dúil mhór a bheith agat ann nuair a</span>
<lb n="951"/><span>d'ólfá an seort tae a bhí annsiud acu.  Ní thig liom</span>
<lb n="952"/><span>samhail ar bith a thabhairt dó ach mar uisge a gheobhthá i</span>
<lb n="953"/><span>bpoll mhónadh.</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>Arán geal uilig a bhí ann, agus ba hé an nuaidheacht</span>
<lb n="956"/><span>againn é.  D'ith mé fhéin suas é go milis gan im gan</span>
<lb n="957"/><span>annlann.  Bhí cupla measgán beag ime istoigh romhainn</span>
<lb n="958"/><span>ar an tábla cinnte go leor, ach b'fhearr liom mo</span>
<lb n="959"/><span>chuid aráin a ithe tur fiche uair 'ná an t-im sin a</span>
<lb n="960"/><span>bhlasadh, leis an chuma a bhí air.  Thug mé fa deara</span>
<lb n="961"/><span>cupla ribe ar thaoibh measgáin acu agus bhí mo sháith</span>
<lb n="962"/><span>annsin.  Níorbh' fhearr liom mil bheach 'ná giota ime</span>
<lb n="963"/><span>bheith agam i gcomhnuidhe le cur ar mo chuid aráin, ach</span>
<lb n="964"/><span>feicim ach aon ribe amháin ann agus tá mé réidh leis.</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>Cuireadh cupla uair eile thart ag caint is ag comhrádh</span>
<lb n="967"/><span>sa chistinigh.  I ndiaidh an tae hinnseadh sgéalta,</span>
<lb n="968"/><span>cáineadh taoisigh, moladh ríghte, is níor fágadh aon</span>
<lb n="969"/><span>ríoghan ó aimsir Helen go teacht Dhéirdre nár</span>
<lb n="970"/><span>hinnseadh a dtréathra dhúinn.  Is breagh an comhrái-</span>
<lb n="971"/><span>tidhe Micheál Thoirdhealbhaigh Éamoinn, ach b'fhearr</span>
<lb n="972"/><span>liom éisteacht le Niall Óg leath-uair amháin 'ná dá</span>
<lb n="973"/><span>mbéinn ag éisteacht le Micheál ar feadh seachtmhaine.</span>
<lb n="974"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="975"/><p><span>Mhothuigh mé fhéin codladh ag teacht orm, agus i</span>
<lb n="976"/><span>ndiaidh mo dhícheall a dheanamh ní thiocfadh liom mo</span>
<lb n="977"/><span>chionn a choinneáil ó bheith ag tuitim isteach sa teinidh.</span>
<lb n="978"/><span>Bhí mé eadar bheith 'mo chodladh is 'mo dhúiseacht nuair</span>
<lb n="979"/><span>a mhusgail truisneach éighinteacht a bhí fríd an toigh</span>
<lb n="980"/><span>mé. Ag tabhairt mo shúile síos bealach an dreisiúir</span>
<lb n="981"/><span>damh 'tchím cúl chinn Dhonnchaidh ag imtheacht amach</span>
<lb n="982"/><span>ar an doras.  Bhí mé de léim 'mo sheasamh agus siud</span>
<lb n="983"/><span>amach ina dhiaidh mé.</span></p>
<lb n="984"/>
<lb n="985"/><p><span>Bhí an solas agus an codladh in mo shúilibh.  Níorbh'</span>
<lb n="986"/><span>fhada a bhí an t-aer ag baint an chodalta díom; ach,</span>
<lb n="987"/><span>i dtaca leis an tsolas de, chonnaiceas damh an oidhche</span>
<lb n="988"/><span>a bheith comh dorcha sin nár léar duit an té bhéadh</span>
<lb n="989"/><span>coiscéim romhat.  Ní rabh Donnchadh le feiceáil agam</span>
<lb n="990"/><span>thall ná i bhfos, agus siud mé ag tabhairt aghaidhe ar an</span>
<lb n="991"/><span>bhaile, ag deanamh go rabh sé ar siubhal romham.</span></p>
<lb n="992"/>
<lb n="993"/><p><span>Bhog mé liom faoi shodar mhaith, ach ní rabh dul agam</span>
<lb n="994"/><span>ar theacht aníos leis. Thoisigh mé a smaointiú</span>
<lb n="995"/><span>annsin go mb'fhéidir gur fhág mé 'mo dhiaidh é.</span>
<lb n="996"/><span>Bhí mé a chóir a bheith ag caoineadh nuair a d'éirigh rud</span>
<lb n="997"/><span>éighinteacht agus leig sgread ag mo chluais a chuaidh</span>
<lb n="998"/><span>fríom gur thóg airde fir den talamh mé.  Ach</span>
<lb n="999"/><span>ndiaidh amharc soir agus siar thug mé fa deara nach</span>
<lb n="1000"/><span>rabh ann ach crotach mara a bhí ag fágáil an bhealaigh</span>
<lb n="1001"/><span>agam.</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>Rith mé liom ac ní rabh Donnchadh le feiceáil</span>
<lb n="1004"/><span>romham.  Bhuail an t-uaigneas fa dheireadh mé.</span>
<lb n="1005"/><span>Smaointigh mé ar an mhnaoi a chonnaiceas ag gabháil</span>
<lb n="1006"/><span>trasna an bhealaigh mhóir. Smaointigh mé ar an</span>
<lb n="1007"/><span>sgannradh a fuair Micheál bocht.  Tháinig céad agus</span>
<lb n="1008"/><span>fiche rud isteach in mo chionn.  Ní rabh aon taidhbhse</span>
<lb n="1009"/><span>dá bhfaca fear nó bean ariamh nach bhfacas damh-sa</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="1010"/><p><span>bheith ar an bhealach romham an oidhche udaidh.  Bhí rud</span>
<lb n="1011"/><span>mór dubh ar chúl carraige thíos agus rud mór dubh</span>
<lb n="1012"/><span>eile ar chúl carraige thuas.  Bhí cnádán ag fás faoi</span>
<lb n="1013"/><span>bhinn a bhí ann, agus nuair a chonnaic mé an toirt</span>
<lb n="1014"/><span>romham, níor fhan aon ribe gruaige ar mo chionn nár</span>
<lb n="1015"/><span>éirigh 'na sheasamh. Thoisigh an t-allus a theacht liom.</span>
<lb n="1016"/><span>Thug mé do na bonnaibh é comh tiugh géar is thiocfadh</span>
<lb n="1017"/><span>liom.  Nuair a bhí mé sáruighthe amach ag rith, chuimhnigh</span>
<lb n="1018"/><span>mé ar mo Choróin Mhuire.  Chuir mé mo lámh in mo</span>
<lb n="1019"/><span>phóca ag féacháil an bhfuighinn í.  Agus go hádhmhail bhí</span>
<lb n="1020"/><span>sí ann.  Tharraing mé amach í agus thoisigh orm a</span>
<lb n="1021"/><span>dh'urnaighthe gheall ar na taidhbhsibh a chur as mo chionn.</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>Chuir mé leath-mhíle de chorr bealaigh orm fhéin leisg</span>
<lb n="1024"/><span>ghabháil thart leis an áit ar ubhairt Donnchadh a</span>
<lb n="1025"/><span>bhfuaras an fear marbh tá fad ó shoin.  Ach leis an</span>
<lb n="1026"/><span>eagla bhí orm níor mhothuigh mé riamh go rabhas faoi</span>
<lb n="1027"/><span>bhinn mhóir dhuibh.  Bhí mé ag éisteacht ariamh go</span>
<lb n="1028"/><span>gcluinfidhe ceol píob fa'n bhinn sin i dtráthaibh an</span>
<lb n="1029"/><span>mheadhon-oidhche.  Chuir mé mo lámha ar mo chluasaibh</span>
<lb n="1030"/><span>agus d'imthigh liom comh socair ciúin is thiocfadh liom</span>
<lb n="1031"/><span>ar eagla go ndeanfainn trup nó tormán go bhfuaras</span>
<lb n="1032"/><span>thairstí.  Thug mé do na bonnaibh arís é.</span></p>
<lb n="1033"/>
<lb n="1034"/><p><span>Bhí mé ag rith liom an méid a bhí in mo chorp nuair</span>
<lb n="1035"/><span>goidé nocht chugam, giota beag taobh thoir díom, ach</span>
<lb n="1036"/><span>rud mór geal bán éighinteacht agus é ag deanamh orm</span>
<lb n="1037"/><span>fa dheifre mhóir. Bíodh a fhios agat gur bhain sé léim</span>
<lb n="1038"/><span>asam.  Smaointigh mé ar mhnaoi mhóir bháin a bhí le</span>
<lb n="1039"/><span>feiceáil fa na sléibhtibh rith an gheimhridh, "agus seo</span>
<lb n="1040"/><span>chugam thú anois, a chailín maith," arsa mise i m'intinn</span>
<lb n="1041"/><span>fhéin, "cibé cearn den domhan a rabh tú ann le</span>
<lb n="1042"/><span>tamall."</span></p>
<lb n="1043"/>
<lb n="1044"/><p><span>Bhí mé fríd a chéile mór go leor, ach bhí oiread de</span>
<lb n="1045"/><span>chéill agam is go bhfuair mé mo sgian phóca a chur in</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1046"/><p><span>mo láimh chlí agus an Choróin Mhuire a chur in mo láimh</span>
<lb n="1047"/><span>dheis.  Dá mbadh é an sean-ógánach é fhéin a bhéadh</span>
<lb n="1048"/><span>ann, bhí a fhios agam nach mbéadh baoghal ná contabhairt</span>
<lb n="1049"/><span>orm a fhad is bhí mé gléasta ar an chuma sin roimhe.</span>
<lb n="1050"/><span>Bhí a fhios agam nach dtiocfadh leis méar a leagan</span>
<lb n="1051"/><span>orm a fhad is bhí an t-iarann coisreagtha agus an</span>
<lb n="1052"/><span>Choróin Mhuire eadar mo mhéara agam.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Bhog mé liom go faitcheach crith-eaglach go rabhas fa</span>
<lb n="1055"/><span>chúig slata den rud.  Sheasuigheas agus d' amharcas</span>
<lb n="1056"/><span>air.  Agus goidé a bhí ann ach Cloch Mhór Léim' an</span>
<lb n="1057"/><span>tSionnaigh!  Tháinig uchtach chugam.  Ach mar sin</span>
<lb n="1058"/><span>fhéin, bhí a fhios agam nach rabh mé slán thar gach con-</span>
<lb n="1059"/><span>tabhairt go fóill.  Choinnigh mé an sgian agus an</span>
<lb n="1060"/><span>Choróin Mhuire mar bhí siad.</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>Bhain mé an baile amach le sgairt an choiligh, agus go</span>
<lb n="1063"/><span>dtí an lá atá indiu ann ní stadaim ach ag deanamh</span>
<lb n="1064"/><span>mórtais as an ghníomh a rinne mé an oidhche udaidh .i.</span>
<lb n="1065"/><span>theacht as toigh Phaidí Mhóir oidhche fhaire is gan</span>
<lb n="1066"/><span>críostaidhe liom ach mé fhéin.</span>
<lb n="1067"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1068"/><p><span>Pósadh Chonaill Bhig</span>
<lb n="1069"/><span>Uí Raithbheartaigh.</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>Bhí an Inid ag teacht agus ní rabh iomrádh ar bith</span>
<lb n="1072"/><span>ag Conall Beag ar phósadh.  Ní hé nach mbéadh gnaithe</span>
<lb n="1073"/><span>aige le mnaoi ar a theinteán, oir bhí a mháthair anonn</span>
<lb n="1074"/><span>go maith i mbliadhantaibh agus b'fhada ó bhí tapadh</span>
<lb n="1075"/><span>innti le mórán a dheanamh, ach bhí cnag-aois ag an</span>
<lb n="1076"/><span>duine agus ní phósfadh sé choidhche go dtabhairfeadh</span>
<lb n="1077"/><span>an riachtanas air bean a iarraidh.  Dá dtigtheá</span>
<lb n="1078"/><span>bealach an toighe tráthnóna earraigh, 'tchífeá an</span>
<lb n="1079"/><span>mháthair sa chlúdaigh, a paidrín eadar a méara aici,</span>
<lb n="1080"/><span>agus í ag urnuighthe.  Agus nuair d'iarrfadh sí ort</span>
<lb n="1081"/><span>suidhe síos, tharraingeochadh sí uirthi an píopa go</span>
<lb n="1082"/><span>ndeargfadh é go sínfeadh chugat é ag deanamh cin-</span>
<lb n="1083"/><span>eáltais an tobaca ort.  Ní bhíodh fonn mór cainte</span>
<lb n="1084"/><span>uirthi; ach nuair thigeadh duine isteach a dtugadh sí</span>
<lb n="1085"/><span>taitneamh dó, ní bhéadh léigheadh ná innse sgéil uirthi</span>
<lb n="1086"/><span>mar chomhráitidhe.  Deireadh cuid de na comharsanaigh</span>
<lb n="1087"/><span>go rabh sí san aois leanbuidhe, ach chuala mé fhéin an</span>
<lb n="1088"/><span>Sagart Mór Ó Dubhthaigh 'gha rádh nach rabh sin sa</span>
<lb n="1089"/><span>pharóiste aon bhean eile b'fhearr ciall agus céadfaidh</span>
<lb n="1090"/><span>'ná Brighid Bhán Ní Raithbheartaigh.  Badh cheart go</span>
<lb n="1091"/><span>mbéadh a fhios aige-san goidé an cineál mná í, ná</span>
<lb n="1092"/><span>is iomdha abhrán agus sgéal Gaedhilge d'fhoghluim</span>
<lb n="1093"/><span>sé uaithe.  Ní fhosgladh sí a croidhe do dhuine ar</span>
<lb n="1094"/><span>bith mar d'fhosgladh sí don tSagart Mhór é; agus</span>
<lb n="1095"/><span>isé an port is minice bhíodh ag cur bhuadhartha uirthi</span>
<lb n="1096"/><span>nuair a bhíodh an bheirt acu i sians comhráidh, Conall</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1097"/><p><span>Beag a fheiceáil pósta ar chailín chiallmhar sul a</span>
<lb n="1098"/><span>bhfuighe sí fhéin bás.  An stócach thugadh sí ar Chonall,</span>
<lb n="1099"/><span>ach bhí a fhios ag gach duine dá rabh i n-aois an phinsin</span>
<lb n="1100"/><span>gur fada ó bhí Conall Beag Ó Raithbheartaigh ina</span>
<lb n="1101"/><span>stócach.  Cupla bliadhain roimh an am ar a bhfuil</span>
<lb n="1102"/><span>mé ag caint thug Brighid Mhiseoige iarraidh ar</span>
<lb n="1103"/><span>chleamhnas a dheanamh eadar é fhéin agus cailín ar</span>
<lb n="1104"/><span>an bhaile s' againne.  Leig cailín an bhaile s' againne</span>
<lb n="1105"/><span>an rún le cailín a bhíodh mar chomráduidhe aici, agus</span>
<lb n="1106"/><span>d'imthigh an bheirt acu ar bhéal maidne go hAonach</span>
<lb n="1107"/><span>an Chlocháin Léith a bhreathnú ar an duine.  Mhol</span>
<lb n="1108"/><span>Brighid go mór é.  'Níl an fear aosta, agus níl</span>
<lb n="1109"/><span>aige ach é fhéin, mar béidh obair ag an mháthair an</span>
<lb n="1110"/><span>geimhreadh a chur thairsti.  Tá giota de thalamh aige</span>
<lb n="1111"/><span>comh maith is atá ó seo 'un na nGleanntach.  Deirim</span>
<lb n="1112"/><span>leat go bhfuil sé ina shuidhe go te, agus go mbéidh</span>
<lb n="1113"/><span>seasgaireacht ag an chailín gheobhas é.  Ní bhéidh sí</span>
<lb n="1114"/><span>gan bainne sa chroc ná measgán an ime ar a tábla.</span>
<lb n="1115"/><span>Ní bhéidh sí gan olann na caorach ná cuid na gcearc.</span>
<lb n="1116"/><span>Béidh éadach an Domhnaigh, agus éadach na seachtmhaine</span>
<lb n="1117"/><span>aici.  Isé ar ubhairt cailín an bhaile s' againne go</span>
<lb n="1118"/><span>rabh sí buidheach dí, ach nach gceannóchadh sí choidhche</span>
<lb n="1119"/><span>muc i mála; agus socruigheadh eatortha go mbéadh</span>
<lb n="1120"/><span>Conall Beag ar Aonach na bhFaoilleach ar an Chlochán</span>
<lb n="1121"/><span>Liath.</span></p>
<lb n="1122"/>
<lb n="1123"/><p><span>Agus cinnte go leor bhí sé ar an aonach.  Chonaic</span>
<lb n="1124"/><span>an bheirt chailín uatha é thuas ag cionn na sráide,</span>
<lb n="1125"/><span>agus fhobair go dteachaidh siad i laige nuair thug</span>
<lb n="1126"/><span>siad fa deara an toirt bheag a bhí ann.  Ach nuair</span>
<lb n="1127"/><span>tháinig sé ní ba chomhgaraighe dóbhtha agus chonaic</span>
<lb n="1128"/><span>siad an fhéasóg bheag ruadh ar a smigead, ba hé</span>
<lb n="1129"/><span>luas na mbonn thug as an aonach iad.</span></p>
<lb n="1130"/>
<lb n="1131"/><p><span>Bhí cuma na haoise cinnte go leor ar an fhear,</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1132"/><p><span>agus ní rabh sé mór; ach oibridhe maith a bhí ariamh ann:</span>
<lb n="1133"/><span>Bhíodh an baraille preataí agus an chruach choirce</span>
<lb n="1134"/><span>agus an coca féir le díol aige nuair a bhíodh na</span>
<lb n="1135"/><span>comharsanaigh gan pór le cur sa talamh ná greim le</span>
<lb n="1136"/><span>tabhairt don eallach a bhí ar tógáil de dhíoghbháil bídh</span>
<lb n="1137"/><span>acu.  Ní rabh sé olc fa'n iasacht; agus a fhad is</span>
<lb n="1138"/><span>bhíodh cuid na ranna aige, ní bhéadh páiste na comharsan</span>
<lb n="1139"/><span>gan bainne ar a chuid tae ná ceapaire ina láimh.</span>
<lb n="1140"/><span>Deirtí gurab é croidhe maith na máthara nach leigfeadh</span>
<lb n="1141"/><span>dí rud a bheith aici fhéin agus duine eile ina fheidhm</span>
<lb n="1142"/><span>ba bhun le seo.  B'fhéidir gurbh' é; ach ní chuala duine</span>
<lb n="1143"/><span>ar bith ariamh Conall ag crosadh uirthi dadaidh dá</span>
<lb n="1144"/><span>rabh fairsing aici a thabhairt uaithe.  Bhí an focal</span>
<lb n="1145"/><span>maith ag gach duine dó ach amháin ag na cailínibh óga</span>
<lb n="1146"/><span>a rabh eagla ortha go mbéithidhe 'gha luadh leo fhéin.</span>
<lb n="1147"/><span>Ní rabh locht de lochtaibh corpordha nach rabh acu-san</span>
<lb n="1148"/><span>air: Bhí sé beag.  Bhí sé aosta.  Bhí sé ciothromach</span>
<lb n="1149"/><span>creapallaiste.  Agus mar bharr ar sin uile, bhí</span>
<lb n="1150"/><span>smig féasóige air.  "Och! och!" adeireadh Tomaisín</span>
<lb n="1151"/><span>Eoin nuair chluineadh sé iad ag fagháil lochta air,</span>
<lb n="1152"/><span>"is cosamhail nach mbíonn meas ach ar an óige.  Ach</span>
<lb n="1153"/><span>bhí lá agus bhí meas ar Chonall Bheag Ó Raithbheartaigh.</span>
<lb n="1154"/><span>Ní rabh iománuidhe b'fhearr 'ná é ar Thráigh an Tuir</span>
<lb n="1155"/><span>an lá rug an pharóiste i bhfos an bhuaidh ar an pharóiste</span>
<lb n="1156"/><span>thuas.  I gcionn curaigh nó báid ní rabh a shárú ó</span>
<lb n="1157"/><span>Chionn Ghlinne go Málainn.  Ar mhuin capaill lá</span>
<lb n="1158"/><span>na rásaí bhíodh sé i gcomhnuidhe ar toiseach a fhad is</span>
<lb n="1159"/><span>mhair an gearrán bán aige.  Ach ní mhaireann cuimhne</span>
<lb n="1160"/><span>an roda atá thart, agus ní bhíonn meas i láthair na</span>
<lb n="1161"/><span>huaire ach ar an óige."</span></p>
<lb n="1162"/>
<lb n="1163"/><p><span>B'fhíor dó mar atchífimid ar ball beag.</span></p>
<lb n="1164"/>
<lb n="1165"/><p><span>Domhnach na Cogarnaighe a bhí ann, agus i ndiaidh</span>
<lb n="1166"/><span>an Aifrinn chonaiceas Conall Beag ag gabháil 'un</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1167"/><p><span>cainte le hEoghainín Ruadh.  "Bíodh Éamonn Bhrighde</span>
<lb n="1168"/><span>leat" an focal deireannach cluineadh uadh agus an</span>
<lb n="1169"/><span>bheirt ag sgaradh ó chéile ag geafta theach an phobail.</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>"Cuirfidh mé mo rogha geall," arsa Donnchadh</span>
<lb n="1172"/><span>Mór le n-a mhnaoi agus iad ar a ndinneár an</span>
<lb n="1173"/><span>tráthnóna céadna sin, "go gcluinfidh tú i mbárach</span>
<lb n="1174"/><span>go rabh Conall Beag ó Raithbheartaigh amuigh ag iarraidh</span>
<lb n="1175"/><span>mná."  Maise, duine beag fiúntach a rabh meas mór</span>
<lb n="1176"/><span>ariamh agam air Conall Beag," arsa'n bhean, nuair</span>
<lb n="1177"/><span>a bhí an greim a bhí ina béal slugtha aici, "ach tá eagla</span>
<lb n="1178"/><span>orm má théid sé amach anois gur a dh'iarraidh ban</span>
<lb n="1179"/><span>agus nach a dh'iarraidh mná a rachas sé."</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>Ní thiocfadh leat gaoth an fhocail a leigean uait</span>
<lb n="1182"/><span>a ghan a fhios do Dhonnchadh Mhór, agus bhain sé a</span>
<lb n="1183"/><span>mheadaracht fhéin as an fhocal a chuala sé ag geafta</span>
<lb n="1184"/><span>theach an phobail.</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>Tamall beag i ndiaidh ghabhail ó sholas dó cluineadh</span>
<lb n="1187"/><span>madadh Uí Raithbheartaigh ag amhastraigh, agus ba</span>
<lb n="1188"/><span>ghearr ina dhiaidh sin gur bhuail Eoghainín Ruadh agus</span>
<lb n="1189"/><span>Éamonn Bhrighde isteach chuig Conall Beag.  Bhí</span>
<lb n="1190"/><span>Conall gléasta go galánta ag feitheamh leo, agus</span>
<lb n="1191"/><span>dhá bhuideál chúig naigín ina phóca.</span></p>
<lb n="1192"/>
<lb n="1193"/><p><span>"Choimrighe an Ríogh libh agus ádh mór oraibh!"</span>
<lb n="1194"/><span>arsa'n tsean-bhean sa chlúdaigh agus í ag caitheamh</span>
<lb n="1195"/><span>an mhaide bhriste ina ndiaidh agus iad ag gabháil</span>
<lb n="1196"/><span>amach ar an doras.  Leig an madadh glaim as, mar</span>
<lb n="1197"/><span>bhéadh sé ag réidhteach a sgeadamáin, agus d'imthigh</span>
<lb n="1198"/><span>agus a ruball eadar a chosa deiridh aige gur luigh</span>
<lb n="1199"/><span>ar chladach na teineadh.</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>Oidhche spéir-ghealaighe a bhí ann agus fuacht siocáin</span>
<lb n="1202"/><span>san aer.  Bhí tuaim na doinnine ag an bharra thoir,</span>
<lb n="1203"/><span>ach ní har a leithéid a bhí intinn Chonaill Bhig i láthair</span>
<lb n="1204"/><span>na huaire sin.  Bhí sé ag gabháil i gcionn gnaithe</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1205"/><p><span>anois a bhí ag cur cheathraighe air.  Níor shamhail sé</span>
<lb n="1206"/><span>ariamh go mbéadh air imtheacht a choidhche a dh' iarraidh</span>
<lb n="1207"/><span>mná, agus tháinig cineál de thocht air gur ar éigin</span>
<lb n="1208"/><span>a bhí sé ábalta ar labhairt nuair a smaointigh sé agus</span>
<lb n="1209"/><span>nach rabh a fhios aige goidé a bhí i ndán dó.  Is iomdha</span>
<lb n="1210"/><span>contabhairt ar muir agus ar tír a dtáinig an fear</span>
<lb n="1211"/><span>céadna fríthe, ach ní rabh oiread de bheag-uchtaigh ariamh</span>
<lb n="1212"/><span>air is bhí ar an bhomaite sin - ní rabh oiread de</span>
<lb n="1213"/><span>cheathraighe fhéin air an lá tionntuigheadh an curach</span>
<lb n="1214"/><span>i mbéal an chuain air is bhí an oidhche sin.</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>"Go teach Shéimí Bháin rachamuid an chéad uair,"</span>
<lb n="1217"/><span>arsa Eoghainín Ruadh, "murar iniste leat-sa, a Chonaill</span>
<lb n="1218"/><span>Bhig."  "Tá mise sásta go leor ar ghabháil áit ar</span>
<lb n="1219"/><span>bith ar maith libh-sé, a fheara,' arsa Conall Beag.</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>Bhí Séimí a chois na teineadh, spéaclóir air, agus</span>
<lb n="1222"/><span>é ag léigheadh Targaireacht Cholumcille do Nóra a</span>
<lb n="1223"/><span>bhí ina suidhe sa chlúid.</span></p>
<lb n="1224"/>
<lb n="1225"/><p><span>"Dia sa teach seo!" arsa Eoghainín agus é ag</span>
<lb n="1226"/><span>tarraingt na ruaime agus ag fosgladh an dorais.</span></p>
<lb n="1227"/>
<lb n="1228"/><p><span>"Dia agus Muire dhaoibh, a strainséirí!" arsa Nóra</span>
<lb n="1229"/><span>ag éirghe agus ag cur cathaoireach i n-aice na teineadh.</span>
<lb n="1230"/><span>"Bígidh 'mar suidhe, a fheara.'</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>Deargadh na píopaí, agus chuaidh Éamonn agus</span>
<lb n="1233"/><span>Nóra a chaint fa chruas an gheimhridh agus annsin ar</span>
<lb n="1234"/><span>luach an eallaigh ar aonach dheireannach an Chlocháin</span>
<lb n="1235"/><span>Léith go bhfuair Eoghainín faill ar chogar a thabhairt</span>
<lb n="1236"/><span>do Shéimí fa'n ghnaithe ar a rabh siad.  Tháinig stad</span>
<lb n="1237"/><span>sa chomhrádh eadar Nóra agus Éamonn, agus le</span>
<lb n="1238"/><span>n-a linn sin cluineadh Séimí ag rádh: "Fuigfidh</span>
<lb n="1239"/><span>mise acu fhéin é.  Níl mo chuid cailín-sa ach óg go</span>
<lb n="1240"/><span>fóill, agus leis an fhírinne a rádh chan fhuil deifre</span>
<lb n="1241"/><span>ar bith orainn 'gha gcur 'un siubhail."</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>Deir an sean-fhocal gur leor nod don eolach,</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1244"/><p><span>agus ba hé a dhálta sin ag beirt nigheanach Shéimí</span>
<lb n="1245"/><span>Bháin é.  Thug siad baramhail, nuair a chonaic siad an</span>
<lb n="1246"/><span>triúr fear nach rabh i n-aoinfheacht an bealach ariamh</span>
<lb n="1247"/><span>aroimhe, nach a dh'airneál a bhí siad ag teacht: agus</span>
<lb n="1248"/><span>ar an adhbhar sin níor luaithe an focal as béal a</span>
<lb n="1249"/><span>n-athara 'ná siud 'un an tseomra iad mar bhéadh</span>
<lb n="1250"/><span>madaidh an bhaile ina ndiaidh.  Agus nuair a chuaidh</span>
<lb n="1251"/><span>an mháthair le n-a mblandar ar ais 'un na cistinighe,</span>
<lb n="1252"/><span>ní rabh as béal an chailín ba sine ach: "Cuir ar shiubhal</span>
<lb n="1253"/><span>iad! Cuir ar shiubhal iad!"</span></p>
<lb n="1254"/>
<lb n="1255"/><p><span>B'éigean do na créatúir imtheacht.  Chuaidh Séimí</span>
<lb n="1256"/><span>go tóin an toighe leo; agus nuair a chuir sé ádh mór</span>
<lb n="1257"/><span>ortha, isé an freagra a thug Eoghainín air:  "Go</span>
<lb n="1258"/><span>Paite Gabha leat fhéin agus le do chuid nigheanach!"</span></p>
<lb n="1259"/>
<lb n="1260"/><p><span>Nuair a bhí an charthannacht sin curtha de ag Eoghainín,</span>
<lb n="1261"/><span>labhair sé le n-a chuid fear: "Rachamuid go toigh</span>
<lb n="1262"/><span>Mhicí Uí Ghallchobhair, a fheara, ná dar mo chubhaise</span>
<lb n="1263"/><span>ní rachaidh Eoghainín Ruadh ó Baoighill ar ais go Tor</span>
<lb n="1264"/><span>Eoin go bhfagha sé bean duit-se, a Chonaill Bhig Uí</span>
<lb n="1265"/><span>Raithbheartaigh."</span></p>
<lb n="1266"/>
<lb n="1267"/><p><span>Thoisigh madadh Mhicí a thafann.  "Glan suas an</span>
<lb n="1268"/><span>teach sin," arsa bean Mhicí le n-a nighin.  Sin duine</span>
<lb n="1269"/><span>éighinteacht ag an mhadadh."</span></p>
<lb n="1270"/>
<lb n="1271"/><p><span>Bhí an diúltú céadna roimhe Chonall bhocht i dtoigh</span>
<lb n="1272"/><span>Mhicí a bhí roimhe i dtoigh Shéimí Bháin.</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>"Tóg seo orm," arsa Eoghainín ag gabháil amach</span>
<lb n="1275"/><span>ar an doras dó, ag cur i gcéill go rabh ceig trom</span>
<lb n="1276"/><span>biotáilte leis agus gan leo ach dhá bhuideál chúig</span>
<lb n="1277"/><span>naigín a bhí le Conall ina phóca agus nár tugadh 'un</span>
<lb n="1278"/><span>cinn go fóill agus nach dtabhairfidhe go mbéithidhe ar</span>
<lb n="1279"/><span>bhéalaibh an chleamhnais a dheanamh.</span></p>
<lb n="1280"/>
<lb n="1281"/><p><span>Bhí an cadhrán bog; agus cé go rabh sé ag sioc,</span>
<lb n="1282"/><span>níor fhág sin na fir gan láb go múrnám ortha.  Síos</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1283"/><p><span>gleann agus suas cnoc leo go dteachaidh siad go</span>
<lb n="1284"/><span>teach na Baintreabhaighe, go dteachaidh siad go teach</span>
<lb n="1285"/><span>an Tailliúra, go dteachaidh siad go teach an Fhigheadóra,</span>
<lb n="1286"/><span>go dteachaidh siad go teach Shimisín Thoirdhealbhaigh</span>
<lb n="1287"/><span>Dhuibh, gur diúltuigheadh in gach teach acu iad.</span></p>
<lb n="1288"/>
<lb n="1289"/><p><span>"Níl an cluiche thart go fóill," arsa Eoghainín.</span>
<lb n="1290"/><span>'Mura bhfuil amhras mór orm-sa, tá an cíonádh in</span>
<lb n="1291"/><span>mo dhorn a bhainfeas an duais.  Mura n-éirghe liom,</span>
<lb n="1292"/><span>rachaidh mé 'un a' bhaile agus béad sásta le toil Dé.</span>
<lb n="1293"/><span>Siubhailigidh libh, a fheara, go dtéighmid go toigh Néill</span>
<lb n="1294"/><span>Bhig."</span></p>
<lb n="1295"/>
<lb n="1296"/><p><span>"Go toigh Néill Bhig!" arsa Conall.  "B'fhearr</span>
<lb n="1297"/><span>liom sé lá na seachtmhaine a chaitheamh i bpoll mhonadh</span>
<lb n="1298"/><span>'ná ghabháil coiscéim eile."</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>Bhí an duine bocht tuirseach cinnte go leor, ach</span>
<lb n="1301"/><span>níorbh' í an tuirse thug air sin a rádh.  Níor shamhail</span>
<lb n="1302"/><span>sé Máire Néill Bhig ariamh dó fhéin, mar mheas sé</span>
<lb n="1303"/><span>go rabh sí i bhfad ró-ghalánta dá leithéid-san.  Bean</span>
<lb n="1304"/><span>í a chaith cupla bliadhain i Meirice; agus nuair a</span>
<lb n="1305"/><span>tháinig sí 'un a' bhaile ar cuairt ionns'ar a hathair,</span>
<lb n="1306"/><span>isé an port a bhíodh i gcomhnuidhe aici nuair a bhíodh</span>
<lb n="1307"/><span>stócaigh an bhaile istoigh ar a n-airneál go rabh sí</span>
<lb n="1308"/><span>ag imtheacht anonn ar ais fa Shamhain.  Tháinig an</span>
<lb n="1309"/><span>tSamhain, ach char imthigh sí.  Chuaidh an Nodlaig thart</span>
<lb n="1310"/><span>agus cha rabh iomrádh ar bith aici ar bheith ag deanamh</span>
<lb n="1311"/><span>réidh le himtheacht.  Bhíthear anonn go maith 'sna</span>
<lb n="1312"/><span>Faoilligh anois agus bhí Máire Néill Bhig fa chladach</span>
<lb n="1313"/><span>na teineadh go fóill ag a hathair.  "Tchífeá í gach</span>
<lb n="1314"/><span>tráthnóna Domhnaigh agus í gléasta i gculaidh den</span>
<lb n="1315"/><span>tsíoda ba daoire agus péire de na brógaibh ba</span>
<lb n="1316"/><span>deise chonaic tú ariamh uirthi.  Bhíodh slabhradh óir</span>
<lb n="1317"/><span>fa n-a muineál agus fáinne a rabh lonnradh na gréine</span>
<lb n="1318"/><span>ann ar a méar.  Bhíodh an pobal cruinn agus an</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1319"/><p><span>sagart ag bun na haltóra nuair thigeadh sí isteach</span>
<lb n="1320"/><span>chuig Aifreann an Domhnaigh; agus ní thiocfadh leis</span>
<lb n="1321"/><span>na sean-daoinibh cráibhtheacha paidir ná cré a rádh go</span>
<lb n="1322"/><span>mbéadh bean an hata ar a glúinibh, agus í comh díreach</span>
<lb n="1323"/><span>le feadh, gan súil thall ná súil i bhfos aici ach a</span>
<lb n="1324"/><span>hintinn ar a leabhar mar bhéadh intinn an tsagairt ar</span>
<lb n="1325"/><span>a phortús.  Dubhairt Mairneálach Inis Mhic an Doirn</span>
<lb n="1326"/><span>gur shiubhail sé gach páirt d' Éirinn agus nach bhfaca</span>
<lb n="1327"/><span>sé samhail an hata bhíodh ar Mháire Néill Bhig ar</span>
<lb n="1328"/><span>mhnáibh uaisle Bhaile Átha Cliath fhéin.  Bhéadh eagla</span>
<lb n="1329"/><span>ar Chonall lámh a chrathadh le n-a leithéid de mhnaoi</span>
<lb n="1330"/><span>ghalánta chan é amháin a hiarraidh mar chéile.</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>Ach níor chuir a galántas sgannradh ar bith mar</span>
<lb n="1333"/><span>sin ar Eoghainín ón lá chonaic sé í agus sean-shac</span>
<lb n="1334"/><span>mar naprún uirthi agus í costarnocht sa chistinigh.</span>
<lb n="1335"/><span>Bhí sé ar lorg caorach a d'imthigh ón tsliabh uadh agus</span>
<lb n="1336"/><span>tharla bealach toighe Néill é.  Cuiridh sé a cheann</span>
<lb n="1337"/><span>isteach ar an doras agus 'tchí sé an bhean ag glanadh</span>
<lb n="1338"/><span>an toighe, naprún saic uirthi, agus í ag spágáil anonn</span>
<lb n="1339"/><span>is anall gan bróg gan stoca uirthi.  Níor chreid sé</span>
<lb n="1340"/><span>a shúile an chéad uair, ach smaointigh sé uirthi anois</span>
<lb n="1341"/><span>nuair a sháruigh air bean a fhagháil do Chonall Bheag</span>
<lb n="1342"/><span>ó Raithbheartaigh.  Dar leis, má bhí éadach galánta</span>
<lb n="1343"/><span>fhéin aici, nár chailín Domhnaigh í.  Badh mhaith leis</span>
<lb n="1344"/><span>bean mhaith chéillidhe ag a charaid, ag Conall Beag,</span>
<lb n="1345"/><span>agus mheas sé go rabh sin aige i Máire Néill Bhig.</span>
<lb n="1346"/><span>"Go gcuire Dia ar mo leas mé,' ar sé ina intinn</span>
<lb n="1347"/><span>fhéin agus é ag deanamh caol díreach ar dhoras thoighe</span>
<lb n="1348"/><span>Néill.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>Bhí bodhránacht an lae ann agus bhí Máire ina</span>
<lb n="1351"/><span>suidhe a chois na teineadh, muga tae ina láimh agus</span>
<lb n="1352"/><span>stiall aráin sa láimh eile, a ceann gan chíoradh, agus</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1353"/><p><span>í 'gha téidheadh fhéin ag an teinidh bhreagh mhónadh a bhí</span>
<lb n="1354"/><span>sí i ndiaidh chur síos.</span></p>
<lb n="1355"/>
<lb n="1356"/><p><span>Níor luaithe chuala sí an truisgneach fa'n doras</span>
<lb n="1357"/><span>amuigh, 'ná siud 'un tseomra léithe.  D'éirigh Niall</span>
<lb n="1358"/><span>agus tharraing air a bhríste gur leig isteach na</span>
<lb n="1359"/><span>strainséirí.  Chóirigh sé cathaoireacha timcheall na</span>
<lb n="1360"/><span>teineadh dóbhtha agus thoisigh a chur tuairisg na sean-</span>
<lb n="1361"/><span>daoine.  Shín a reatha bhí an méid sin deanta aige</span>
<lb n="1362"/><span>nuair a bhí Máire i láthair na bhfear, í gléasta mar</span>
<lb n="1363"/><span>bhéadh bainríoghan ann, aoibh an gháire uirthi, agus</span>
<lb n="1364"/><span>fearadh na fáilte aici roimhe na fir.</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>Níor dheacair an cleamhnas a réidhteach.  Níor</span>
<lb n="1367"/><span>ubhairt Máire ach gurbh' fhearr léithe bheith beo bocht</span>
<lb n="1368"/><span>i nÉirinn 'ná bheith ag imtheacht ar na rothaibh thall.</span>
<lb n="1369"/><span>Nuair a chuaidh Eoghainín ag brath ar labhairt fa chruth,</span>
<lb n="1370"/><span>thug Conall uille dó 'gha iarraidh air gan an sgéal</span>
<lb n="1371"/><span>a chur ní b'fhuide.  Bhí Conall bocht buidheach</span>
<lb n="1372"/><span>beannachtach bean a fhagháil gan pighinn gan bonn.</span>
<lb n="1373"/><span>Bhí a sháith sulamaire aige mar bhí sé, agus dubhairt</span>
<lb n="1374"/><span>sé leis fhéin anois gurbh' fhearr bean 'ná spré.</span></p>
<lb n="1375"/>
<lb n="1376"/><p><span>Pósadh an lánamhain Máirt Inide, agus fhobair</span>
<lb n="1377"/><span>go dtáinig fear gortach ar Chonall ag gabháil 'un</span>
<lb n="1378"/><span>a' bhaile dóibh.  Bhí an fear bocht ina throsgadh ó bhí</span>
<lb n="1379"/><span>an meadhon-oidhche ann.  Go moch ar maidin nuair a</span>
<lb n="1380"/><span>bhí an sagart ag teacht go teach an phobail leis an</span>
<lb n="1381"/><span>Aifreann a rádh agus an lánamhain a phósadh, tháinig</span>
<lb n="1382"/><span>airtiogal air agus b'éigean dó imtheacht an méid a</span>
<lb n="1383"/><span>bhí ina chorp go dtí an ceann eile den pharóiste, ar</span>
<lb n="1384"/><span>dhóigh go rabh sé anonn go maith sa lá nuair a bhí sé</span>
<lb n="1385"/><span>ar ais.  Bhí sé sáruighthe go maith i ndiaidh an tsiubhail</span>
<lb n="1386"/><span>agus an t-ocras ag cur air, ná maidin bheag chruaidh</span>
<lb n="1387"/><span>earraigh a bhí ann.  Níl amhras ar bith nach rabh sé</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1388"/><p><span>fríd a chéile go mór, oir shíl sé gurbh' é an</span>
<lb n="1389"/><span>seanshaoghal a bhí aige ann, agus d'orduigh sé don chléireach</span>
<lb n="1390"/><span>imtheacht agus eochair an dorais a thabhairt chuige go</span>
<lb n="1391"/><span>bpósfadh sé an lánamhain.  Níorbh 'é faill na faillighe</span>
<lb n="1392"/><span>ag Máire é: tharraing sí chuici as a póca an fáinne</span>
<lb n="1393"/><span>óir gur fhobair dí amharc na súl a bhaint den tsagart</span>
<lb n="1394"/><span>bhocht.</span></p>
<lb n="1395"/>
<lb n="1396"/><p><span>Ní fhuair mise cuireadh 'un na bainse, oir bhí an</span>
<lb n="1397"/><span>gaol a bhí eadar mo mháthair agus Conall Beag i</span>
<lb n="1398"/><span>bhfad amach, ach chuala mé gur ubhairt Conall, nuair a</span>
<lb n="1399"/><span>bhí braon beag ólta aige, go mbéadh sé gan phósadh</span>
<lb n="1400"/><span>go bráth dá mbéadh air theacht fríd an rud chéadna</span>
<lb n="1401"/><span>an dara huair.</span></p>
<lb n="1402"/>
<lb n="1403"/><p><span>Déir cuid den mhuintir a bhí i bPobal na</span>
<lb n="1404"/><span>gCeall Domhnach na Smut liom nach bhfaca tú</span>
<lb n="1405"/><span>ariamh péire ba sona sásta cuma 'ná Conall Beag ó</span>
<lb n="1406"/><span>Raithbheartaigh agus Máire Néill Bhig.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Faire Pháidí Mhóir agus Pósadh Chonaill Bhig

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Faire Pháidí Mhóir agus Pósadh Chonaill Bhig

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
