Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Lr1926_07</note>
                         <note type="L">57</note>
                         <note type="B">1926</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Lr1926_07</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Lóchrann</title><imprint><publisher>An Lóchrann</publisher><date>1926</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN LÓCHRANN</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>PÁIPÉAR GAEDHILGE IN AGHAIDH GACHA MÍ.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Uimh a 8. (An 3adh Srath).  IÚL, 1926.  Dhá Phinginn a Fhiacha.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>MAR BAISTEADH MAIDHC.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Níorbh' aon sgéal mór in-ao'-chor é, i</span>
<lb n="10"/><span>mBaile an Deataigh, go raibh duine breise</span>
<lb n="11"/><span>tagaithe ar mhuintir Mhurchadha.  Ní mhair-</span>
<lb n="12"/><span>eann suim ann ná iomrádh ar a leithéid de</span>
<lb n="13"/><span>sgéal nuair a thárluigheann sé ró-mhinic</span>
<lb n="14"/><span>agus dob' é seo an tríú turus déag go</span>
<lb n="15"/><span>raibh a leithéid de nuadhacht ar an muintir</span>
<lb n="16"/><span>chéadna san.  Mhairbh san an t-iongnadh.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>“Dhé, caith uaim é mar sgéal,” arsa</span>
<lb n="19"/><span>Peaid Mór, “tá an dream san chomh</span>
<lb n="20"/><span>rathmhar leis a' raithnigh.”</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Agus ní mór an suathadh a cuireadh ar</span>
<lb n="23"/><span>mhuintir Mhurchadha féin.  Bhí Seán — sé sin</span>
<lb n="24"/><span>fear a' tighe, i mbun a ghnótha ar fuaid na</span>
<lb n="25"/><span>feirmeach agus ní aithneochadh an saol áthas</span>
<lb n="26"/><span>ná a mhalairt air ach é ciúin, cúramach.</span>
<lb n="27"/><span>Shéan sé an tigh ar fad agus d'fhág sé</span>
<lb n="28"/><span>fé rialú ban é.  Chaitheadar glaodhach trí</span>
<lb n="29"/><span>h-uaire air chun teacht agus a dhínnéar</span>
<lb n="30"/><span>d'ithe.  Ní raibh aon chaitheamh aige i ndiaidh</span>
<lb n="31"/><span>comhluadair na laethannta so.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Dob' í Seana-Neil Cluimhin do chuir</span>
<lb n="34"/><span>fáilte roimh an mbunóic ar an saol.  Dob' í</span>
<lb n="35"/><span>an Neil chéadna a chuir fáilte roimh a</span>
<lb n="36"/><span>dtáinig de bhunócaibh i mBaile an Deataigh</span>
<lb n="37"/><span>le fiche bliain agus thuig Seán, is dócha,</span>
<lb n="38"/><span>nár ghádh cabhair ná comhairle do ghabháil</span>
<lb n="39"/><span>léi sa ghnó.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>D'fhan an sgéal mar sin cúpla lá.  Níor</span>
<lb n="42"/><span>cheistigh sé siúd na mná agus ní lugha ná</span>
<lb n="43"/><span>thugadar san aon eolas do ach gach duine</span>
<lb n="44"/><span>agus a chúram féin air.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Bhí sé a' druidim le h-aimsir chodlata</span>
<lb n="47"/><span>is t-oidhche Dia h-Aoine nuair do tháinig</span>
<lb n="48"/><span>Seana-Neil aníos as an seomra agus do</span>
<lb n="49"/><span>labhair le Seán.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>“Dubhairt bean a' tighe go mb' fhearra</span>
<lb n="52"/><span>dhuit an chairt a bhualadh ar an gcapall</span>
<lb n="53"/><span>amáireach agus é siúd a thabhairt' dtí an</span>
<lb n="54"/><span>Séipéal,” ar sise.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Dob' é ‘é siúd’ ná an bhunóc.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>“É bhaisteadh amáireach, in-eadh?”</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>“Seadh” ars' í sin.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>“Nach preabúil atá sé agaibh,” arsa</span>
<lb n="63"/><span>Seán, agus níor chaitheadar a thuilleadh</span>
<lb n="64"/><span>cainnte air mar sgéal.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>Lár a' lae Dia Sathairn bhí gach rud ullamh</span>
<lb n="67"/><span>réidh ag fear a' tighe chun gluaiseachta.</span>
<lb n="68"/><span>Shuidh Seana Neil isteach sa chairt agus an</span>
<lb n="69"/><span>bhunóc aici.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>“Beam a' gluaiseacht is dócha,” arsa</span>
<lb n="72"/><span>Seán, agus leath-thuairim aige, mar sin</span>
<lb n="73"/><span>féin, go raibh órduighthe fós ná raibh</span>
<lb n="74"/><span>fachta aige.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>“Dubhairt sí féin leat do cheann a chur</span>
<lb n="77"/><span>isteach nóimeat sar a dtéigheam chun bóthair,”</span>
<lb n="78"/><span>arsa Neil.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Chuaidh Seán go dtí béal dorais a'</span>
<lb n="81"/><span>tseomra.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>“Cad é seo anois é?” ar seisean le</span>
<lb n="84"/><span>'na bhean thíos.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>“Cad é an ainm a thabharfair air sin?”</span>
<lb n="87"/><span>ar sise.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>“Cá bhfios domh-sa cad a thabharfair</span>
<lb n="90"/><span>air?” arsa Seán.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>“Ná fuil éinne ded' shínnsear gur</span>
<lb n="93"/><span>bhfiú leat é 'na chomh-ainm aige?” adubhairt</span>
<lb n="94"/><span>an bhean, agus a fhios aici go maith ná luadh-</span>
<lb n="95"/><span>fadh Seán aon ainm as a stuaim féin</span>
<lb n="96"/><span>go deo agus ní lugha na theastuigh san</span>
<lb n="97"/><span>uaithi leis.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>“Níl,” arsa Seán.  “B'fhearra dhuit</span>
<lb n="100"/><span>tarrac ar do shínnsear féin nó ainm éigin</span>
<lb n="101"/><span>cúl le cine a thabhairt air, ach brostuighimís.”</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Is dócha gur mó rud a samhluightear do</span>
<lb n="104"/><span>mháthair in a leithéid de ócáid.  B'fhéidir</span>
<lb n="105"/><span>gur mheas an bhean mhacánta so go mbeadh</span>
<lb n="106"/><span>a maicín 'na fhear mhór léighinn lá éigin,</span>
<lb n="107"/><span>nó 'na shagart, nó 'na Theachta Dála, nó go</span>
<lb n="108"/><span>raghadh sé go dtí tíortha san imigcéin agus</span>
<lb n="109"/><span>go mbeadh a ainm i mbéalaibh na ndaoine</span>
<lb n="110"/><span>agus i leabhraibh na saoi faid a mhairfeadh</span>
<lb n="111"/><span>an saol, trí bhuaidh a ínntleachta.  Ní foláir</span>
<lb n="112"/><span>nó taidhsigheadh rud éigin d'á shaghas di mar</span>
<lb n="113"/><span>cad é an dian-chuardach ar ainm ba ghádh</span>
<lb n="114"/><span>dá mba dhóigh léi gur aon chineál eile</span>
<lb n="115"/><span>saoghail a bheadh roimis.  Níorbh' é saghas</span>
<lb n="116"/><span>mná í bean Sheáin Uí Mhurchadha a shamhlóchadh</span>
<lb n="117"/><span>aon nidh d'á cloinn ach saol galánta, uasal,</span>
<lb n="118"/><span>agus mar sin ba ghádh, ar an gcéad bhuile,</span>
<lb n="119"/><span>ainm galánta, uasal, ar a maicín.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>“Tabhair Fred air, mar sin,” ar sise,</span>
<lb n="122"/><span>“agus bailigh leat.”</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>“Cad é seo adubhrais?” arsa Seán,</span>
<lb n="125"/><span>agus chuir sé cluas le h-éisteacht air féin.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>“Fred,” ars' í sin.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>“Fred! ar ndóigh, ní raibh a leithéid sin</span>
<lb n="130"/><span>ar éinne riamh.”</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>“Nách cuma dhuit ach é a thabhairt air</span>
<lb n="133"/><span>siúd,” ar sise.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Ní ró-mhaith a thaithn an sgéal le Seán ach</span>
<lb n="136"/><span>ní raibh de rogha aige anois ach rud a</span>
<lb n="137"/><span>dhéanamh uirthi.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>“Tá go maith,” ar seisean.  “Ní cás</span>
<lb n="140"/><span>liom-sa go dtabharfá ‘gaoth i dtreabhsar’</span>
<lb n="141"/><span>air.”  Do léim sé isteach sa chairt agus</span>
<lb n="142"/><span>thug fé'n mbaile mór.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Nuair a bhíodar a' déanamh isteach ar an</span>
<lb n="145"/><span>mbaile do labhair Seana-Neil aniar.</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>“Cé bheidh 'na athair bhaistighe agat air</span>
<lb n="148"/><span>seo?” ar sise.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>“Maidhc Shéamais sa tsráid,” arsa Seán,</span>
<lb n="151"/><span>“má bhíonn sé romhainn.”</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Bhí Maidhc rómpa agus é go fáiltiúil.</span>
<lb n="154"/><span>Fear tabhairne do b'eadh Maidhc agus sean-</span>
<lb n="155"/><span>chompánach ag Seán.  Deineadh an capall</span>
<lb n="156"/><span>a scur agus bhuaileadar go léir isteach 'on</span>
<lb n="157"/><span>tigh go bhfeiceadh na mná an leanbh agus go</span>
<lb n="158"/><span>gcuirthí nidhthe i gcóir chun dul fé'n Séipéal.</span>
<lb n="159"/><span>D'fhan Seán agus Maidhc amuich sa tsiopa.</span>
<lb n="160"/><span>Dar ndóigh, ba mhór agus ba mhaith le Maidhc</span>
<lb n="161"/><span>bheith 'na athair bhaistighe ar éinne de chloinn</span>
<lb n="162"/><span>Sheáin.  D'óladar sláinte an leinbh.  Bhí</span>
<lb n="163"/><span>moill ar na mnáibh.  D'óladar deoch eile.</span>
<lb n="164"/><span>Chuir Maidhc tuairisg na mná agus an</span>
<lb n="165"/><span>dáréag eile cloinne.  D'óladar deoch eile.</span>
<lb n="166"/><span>Chuireadar a gcomh-cháirdeas i n-iúil d'á</span>
<lb n="167"/><span>chéile agus ní fada go raibh sé 'na chomhrádh</span>
<lb n="168"/><span>dighe eadortha.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Tar éis uair' an chluig tháinig Seana-Neil</span>
<lb n="171"/><span>amach.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>“An mbogfaidh sibh choidhche,” ar sise.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>“Libh-se a bhíomair a' fanúint,” arsa</span>
<lb n="176"/><span>Seán, go fearúil.  “Seo leat, a Mhaidhc.”</span>
<lb n="177"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="178"/><p><span>FEIS IAR-MHÚSCRAIDHE</span>
<lb n="179"/><span>I MAGHCHROMDHA</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>LUGHNASA 22adh</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>Duaiseanna Maithe do'n Saoghal</span>
<lb n="184"/><span>Fódhla</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>An Clár ó Mh. Ó Luasaigh,</span>
<lb n="187"/><span>Cill na Martra.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>DEOCH</span>
<lb n="190"/><span>BHLASTA</span>
<lb n="191"/><span>FHOLÁIN</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>ISEADH</span></p>
<lb n="194"/>
<lb n="195"/><p><span>“TANÓRA”</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>Sugh Óráistí atá ann agus</span>
<lb n="198"/><span>Cois Laoi a deintar</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>Scríobh chuig</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>SEÁN Ó DÁLAIGH</span>
<lb n="203"/><span>IS A CHUA. TTA.,</span>
<lb n="204"/><span>I gCORCAIGH</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>in a thaobh</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>FEIS THIGH MOLAIGE</span>
<lb n="209"/><span>DÉ DOMHNAIGH, an 4adh lá d'IÚL</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>Fé fhallaíbh na SEAN-MHAINISTREACH</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>Comórtasaí ar fheabhas —</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>CEOL, RINNCE & LÚITHCHLEASA</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>Ní lá “doilig duairc” ach lá</span>
<lb n="218"/><span>SOILBHIR SUAIRC a bheidh ann</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>FEIS BHÉAL ÁTHA 'N GHAORPHAIDH</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>LÚL AN 11 adh LÁ</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>Ana Chomórtasaí.  Lá aoibhinn sa Ghaeltacht</span>
<lb n="225"/><span>Eolus ón Rúnaí</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>Bhuaileadar isteach san Séipéal.  Tháinig</span>
<lb n="228"/><span>an sagart agus an cléireach agus chuaidh an</span>
<lb n="229"/><span>obair chun cínn go breágh.  D'imthigh Maidhc</span>
<lb n="230"/><span>bocht amugha sa Chré cúpla uair — toisc an</span>
<lb n="231"/><span>mhearbhthaill is dócha — ach tháinig Seana Neil</span>
<lb n="232"/><span>chun fóirtheana air go tráthúil.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>Dhein an sagart a lán cainnte — cainnt</span>
<lb n="235"/><span>nár thuig Seán a bheag ná a mhór di.  Sa</span>
<lb n="236"/><span>deire do labhair sé le Seán.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>“Cé'n ainm é seo a thabharfair air, a</span>
<lb n="239"/><span>Sheáin,” ar seisean, go cneasta.</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>Bhain san stad as Seán.  Dhein sé</span>
<lb n="242"/><span>machtnamh.  Níorbh' aon chabhair do é.  Bhí</span>
<lb n="243"/><span>an ainm imithe glan as a chuimhne.  Thug sé</span>
<lb n="244"/><span>súil ar Sheana-Neil féachaint an bhfaghadh</span>
<lb n="245"/><span>sé aon nod uaithi mar ba sheanabhean</span>
<lb n="246"/><span>deaghmheabhrach í.  Thuig sise an cás 'na</span>
<lb n="247"/><span>raibh sé ach ní raibh aon leigheas aici air</span>
<lb n="248"/><span>mar nár innis bean a' tighe an ainm di</span>
<lb n="249"/><span>féin in-ao'-chor.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>“Nár shocruighis ar ainm  éigin le bean</span>
<lb n="252"/><span>a' tighe 's tú a' teacht an doras amach,” ar</span>
<lb n="253"/><span>sise, go cabharthach.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Ní raibh gíog as Seán bocht.  Bhí an sgéal</span>
<lb n="256"/><span>dulta sa mhuileann air.</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>Tharraing cléireach an tsagairt leabhar</span>
<lb n="259"/><span>chuige agus léigh sé liosta d'ainmneacha</span>
<lb n="260"/><span>naomh agus aingeal.  Níor éirigh le Seán</span>
<lb n="261"/><span>an ainm do luaidh bean a' tighe do aimsiú</span>
<lb n="262"/><span>'na measg, dá mhéid bhí ann díobh.  Bhí sé 'na</span>
<lb n="263"/><span>bhalbhán.  Bhí náire air ós comhair na ndaoine.</span>
<lb n="264"/><span>Labhair sé le Maidhc ar leathtaoibh beagáin-</span>
<lb n="265"/><span>ín mar go raibh gach duine eile teipithe air</span>
<lb n="266"/><span>fé'n dtráth so.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>“Féach,” ar seisean le Maidhc, “tá</span>
<lb n="269"/><span>Seáinín agus Séamaisín agam agus Tomáis-</span>
<lb n="270"/><span>ín agus Páidín … agus d'ainmnigh sé an</span>
<lb n="271"/><span>dáreág cloinne do réir mar saoluigheadh</span>
<lb n="272"/><span>iad — 'na gcúplaibh nó duine ar dhuine.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>“Ainmnigh arís iad,” arsa fear a'</span>
<lb n="275"/><span>tabhairne.  Dhein Seán san go solamhanta,</span>
<lb n="276"/><span>dí-mhisniúil.</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>“Ádhe! a dhuine!” arsa fear a' tabhairne,</span>
<lb n="279"/><span>“níl aon Mhaidhc agat ortha,” agus bhuail</span>
<lb n="280"/><span>sé buile ar ghualainn ar Sheán sa tslí gur</span>
<lb n="281"/><span>bh'éigin do súd cúpla coiscéim a thabhairt</span>
<lb n="282"/><span>i ndiaidh' chúil ar eagla a thuitithe.</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>“Fíor duit,” arsa Seán, agus braoinín</span>
<lb n="285"/><span>de'n bhfuil a' teacht 'na chroidhe.  Mar sin</span>
<lb n="286"/><span>féin is maith a thuig sé nárbh' é sin an ainm</span>
<lb n="287"/><span>a dubhrathas leis a thabhairt ar an leanbh.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>“Cogar,” ar seisean le fear a tabhairne,</span>
<lb n="290"/><span>“an raibh aon Mhaidhc riamh imeasg na</span>
<lb n="291"/><span>mbeannaithe?”</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>“Dhera, nárbh' é ba mhó ortha, a dhuine.</span>
<lb n="294"/><span>Nárbh' é a chlaoidh na Deamhain Uabhair?”</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>“Fíor dhuit,” arsa Seán.  Mar sin féin,</span>
<lb n="297"/><span>níorbh' é sin an ainm adubhairt a bhean leis.</span>
<lb n="298"/><span>Thuig fear a' tabhairne go raibh sé idir dhá</span>
<lb n="299"/><span>chomhairle.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>“Maidhc is ainm dom féin,” ar seisean.</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>“Fíor duit,” arsa Seán, “Maidhc atá</span>
<lb n="304"/><span>ort féin,” ach ar a shon san ba leasg leis</span>
<lb n="305"/><span>imtheacht ó chomhairle na mná.  Is annsan</span>
<lb n="306"/><span>do labhair an sagart.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>“Seo anois, a Sheáin,” ar seisean.</span>
<lb n="309"/><span>“Brostuighimís.”</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>“Agus féach, a Sheáin,” arsa fear a'</span>
<lb n="312"/><span>tabhairne, i gcogar ós árd leis, “ní raibh</span>
<lb n="313"/><span>Maidhc riamh ar dhroc-fhear.”</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>“Seadh, a Athair,” arsa Seán, “tugaimís</span>
<lb n="316"/><span>Maidhc air.”</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Cúig bliana déag 'na dhiaidh san bhí</span>
<lb n="319"/><span>buachaill óg a' lorg teastas ar a</span>
<lb n="320"/><span>aois mar go raibh sé ar intinn dul fé</span>
<lb n="321"/><span>scrúdú.  D'fhiafruigh an cléireach de cad</span>
<lb n="322"/><span>é an ainm a bhí air.</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>“Fred Ó Murchadha,” ar seisean.</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>Chuardaigh an cléireach an leabhar.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>“Níl do leithéid annso,” ar seisean.</span>
<lb n="329"/><span>“Cathain a rugadh tú?”</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>“Ar an 17adh de Mhí an Mheithimh 1911,”</span>
<lb n="332"/><span>arsa an garsún.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>“Bhfuilir cinnte gur Fred is ainm duit?”</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>“Ní thug éinne a mhalairt riamh orm.”</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>“Ní rugadh do leithéid an lá san,” ars'</span>
<lb n="339"/><span>an cléireach, “ach rugadh mac athar 's</span>
<lb n="340"/><span>máthar duit gur baisteadh Maidhc air.”</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>Ní raibh réidhteach an sgéil sa bhaile go</span>
<lb n="343"/><span>dtáinig Seán isteach tráthnóna.</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>Níor chodail Seán go sámh an oidhche</span>
<lb n="346"/><span>sin.  Beag iongnadh san.  Bhí a bean</span>
<lb n="347"/><span>go searbh-ráidhteach.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>Mícheál Ó Siochfhradha.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>CLUICHE COIS TEINE.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Bíonn bata ag an gcéad duine.</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>“Seo dhuit é seo,” adeir sé leis an</span>
<lb n="356"/><span>dara duine.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>“Céard é seo?” adeir an dara duine</span>
<lb n="359"/><span>'á thógaint.</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>“Sin é seo an crann-abhall cam.”</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>Cuirtear ó dhuine go duine 'á rádh sin</span>
<lb n="364"/><span>gach uair.</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p><span>Tosnuigheann an chéad duine arís.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>“Seo dhuit é seo.”</span></p>
<lb n="369"/>
<lb n="370"/><p><span>“Céard é seo?”</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>“Sin é seo an féar cam a d'fhás faoi'n</span>
<lb n="373"/><span>gcrann-ubhall cam.”</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>Cuirtear thart arís é …</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>An treas uair adeirtear:</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>“Seo dhuit é seo.”</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>“Céard é seo?”</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>“Sin é seo an capall cam a dh'uaigh</span>
<lb n="384"/><span>(d'ith) cam an féar a dh'fhás cam faoi'n</span>
<lb n="385"/><span>gcrann-ubhall cam.”</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>Cuirtear rud nua leis gach uair go deire</span>
<lb n="388"/><span>an chluiche.</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>Ó Thamhain.</span>
<lb n="391"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="392"/><p><span>IASCAIRE CHILL h-ÁIRNE.</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>Fear do bhí ag iascach ar Loch Léin.</span>
<lb n="395"/><span>Duine iasachta dob' eadh é.  Do bhí iascaire</span>
<lb n="396"/><span>ó Chilláirne fairis sa bhád.  Bhíodar ag</span>
<lb n="397"/><span>teacht tar iascaireacht agus do bhí an</span>
<lb n="398"/><span>duine deorata ag innsint scéalta móra</span>
<lb n="399"/><span>iascaireachta do'n duine ó Chilláirne.  Do</span>
<lb n="400"/><span>chreid seisean iad go léir agus do bhí a</span>
<lb n="401"/><span>bhéal ar leathadh le h-iongantas na</span>
<lb n="402"/><span>ngníomhartha gaiscidh do dhein an duine ias-</span>
<lb n="403"/><span>achta ar bhreacaibh agus ar bhradánaibh agus</span>
<lb n="404"/><span>ar mhíoltaibh móra.  B'aoibhinn leis an duine</span>
<lb n="405"/><span>iasachta a shaoráidighe a chreideadh an</span>
<lb n="406"/><span>duine bocht maol na scéalta breághtha</span>
<lb n="407"/><span>san, agus cheap sé gur mhór an truagh</span>
<lb n="408"/><span>gan iad a thabhairt do.</span></p>
<lb n="409"/>
<lb n="410"/><p><span>“Is dóigh liom,” ar seisean, “gurab é</span>
<lb n="411"/><span>an cruadhtan is mó rug riamh orm — lá bhíos</span>
<lb n="412"/><span>ag siubhal cois trágha san Afraic Thiar.</span>
<lb n="413"/><span>Do bhí brothal beirbhithe ann agus cheapas</span>
<lb n="414"/><span>go raghainn ag snámh.  Do bhaineas díom.</span>
<lb n="415"/><span>Isteach liom agus shnámhas tamall amach,</span>
<lb n="416"/><span>ach nuair chasas isteach arís cad a bheadh</span>
<lb n="417"/><span>idir mé féin agus an talamh ach Searc.</span>
<lb n="418"/><span>Seo chugham é.  Thugas fé éalú.  Bhí sé</span>
<lb n="419"/><span>ró luath dhom.  Thumas fé.  Thúm seisean</span>
<lb n="420"/><span>fúm-sa.  ‘Táim réidh,’ arsa mise.  Thugas</span>
<lb n="421"/><span>me féin suas do Dhia, ach sin é an uair</span>
<lb n="422"/><span>díreach a chuimhnigheas ar an sciain a bhí im'</span>
<lb n="423"/><span>phóca.  D'oscluigheas í.  Thug an Searc</span>
<lb n="424"/><span>arís fúm.  Chuireas an scian n-a chab.</span>
<lb n="425"/><span>Leis an siubhal a bhí fé do scoilt an scian</span>
<lb n="426"/><span>go h-eirball é!  Do shaor an scian me.”</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>Do mhol iascaire Cille h-Áirne an scéal</span>
<lb n="429"/><span>sin go mór.  Dubhairt sé gur mhaith an</span>
<lb n="430"/><span>ceapadh an scian.  “Agus cuireann san</span>
<lb n="431"/><span>i gcuimhne dhom,” ar seisean, “rud beag a</span>
<lb n="432"/><span>thárla dhom féin lá dá rabhas ar an loch</span>
<lb n="433"/><span>so.  Bhíos ag iascach bradán.  Ní fhuaireas</span>
<lb n="434"/><span>priocadh go ceann i bhfad.  Tráthnóna thiar</span>
<lb n="435"/><span>d'éirigh an rud i bhfuirm bradáin.  Chuaidh</span>
<lb n="436"/><span>an dubhán i bhfastódh ann.  Síos leis.</span>
<lb n="437"/><span>Scaoileas dorugha chuige.  Aníos arís leis</span>
<lb n="438"/><span>agus tharrgaingeas go dlúth air.  Do dhein</span>
<lb n="439"/><span>sé fáinní agus lúbanna timcheall orm féin</span>
<lb n="440"/><span>agus ar an mbád.  Bhíos 'á thraochadh.</span>
<lb n="441"/><span>Tháinig sé i n-aici an bháid uair.  Fuaireas</span>
<lb n="442"/><span>mo ghatha.  An mhaidean chéadna 'seadh</span>
<lb n="443"/><span>chuireas plannda fuinnseoige mar chois</span>
<lb n="444"/><span>ann.  Chuireas an gatha 'na eirball.  Bhain</span>
<lb n="445"/><span>sé cor as féin.  Choimeádas mo ghreim.</span>
<lb n="446"/><span>Annsan do thúm sé.  Tharraing sé thar bórd</span>
<lb n="447"/><span>me.  Síos liom 'na dhiaidh agus greim ar</span>
<lb n="448"/><span>mo ghatha agam.  Siúd linn araon fé'n loch</span>
<lb n="449"/><span>anonn.  Ach bhíos dom bháthadh, bhíos dom</span>
<lb n="450"/><span>mhúchadh.  Scaoileas uaim an gatha agus</span>
<lb n="451"/><span>thánag aníos.  Bhí an báidín míle go leith</span>
<lb n="452"/><span>uaim!</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>Bliain is an lá san díreach — lá breágh</span>
<lb n="455"/><span>Bealtaine, bhíos ag iascach arís ar an loch.</span>
<lb n="456"/><span>Níorbh' fhada gur éirigh aníos chugham mo</span>
<lb n="457"/><span>sheana-chara, bradán na bliana roime sin.</span>
<lb n="458"/><span>Bhí marc maith agam air — an gatha bhí</span>
<lb n="459"/><span>sáithte 'na eirball agus fás bliadhna</span>
<lb n="460"/><span>tagaithe ar an bplannda fuinnseoige</span>
<lb n="461"/><span>agus duilleabhar nuadh á chlúdach!  Thosnuigh-</span>
<lb n="462"/><span>eamar ar a chéile.  An pléidhe bhí bliadhain</span>
<lb n="463"/><span>roime sin againn bhí sé arís againn.  Bhí sé</span>
<lb n="464"/><span>chomh láidir le tarbh.  Thugas i n-aice an</span>
<lb n="465"/><span>bháid é.  Phreabas.  Cheangluigheas téadán</span>
<lb n="466"/><span>an bháid de'n fhuinnseoig.  Siúd leis an</span>
<lb n="467"/><span>mbradán.  Shuidheas i ndeire an bháidín</span>
<lb n="468"/><span>agus dheineas an phíp a dheargadh.  Thug</span>
<lb n="469"/><span>an bradán cúrsa an locha fá thrí.  Bhí</span>
<lb n="470"/><span>cubhrán bán le tosach an bháidín 'na dhiaidh</span>
<lb n="471"/><span>aniar.  Tráthnóna thug sé aghaidh ar Bhéal</span>
<lb n="472"/><span>na Leamhna.  Síos an Leamhain linn.  Fé</span>
<lb n="473"/><span>dhroichead na Leamhna linn.  Thar Paróiste</span>
<lb n="474"/><span>na Tuaithe linn agus Cillorglan, gur bhain-</span>
<lb n="475"/><span>eamar amach an fhairrge ag an gCromán.</span>
<lb n="476"/><span>Siúd linn siar bagh an Daingin, thar na</span>
<lb n="477"/><span>Cealla, thar Cuan Cromtha, thar Oileán</span>
<lb n="478"/><span>Dairbhre go Ceann Breagha agus gach aon</span>
<lb n="479"/><span>chnag a bhuaileadh mo bháidín ar ailp fairrge</span>
<lb n="480"/><span>go measainn go bpléasgfadh sí.  Nuair</span>
<lb n="481"/><span>bhíos ag an Sceilg cheapas gurbh' fhearr</span>
<lb n="482"/><span>stad agus do ghearras an téadán.  D'imthigh</span>
<lb n="483"/><span>an bradán.  Thánag-sa abhaile.</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>An Seabhac.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>PAIDIR AR SON NA MARBH.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>Ofrálaimíd suas cúig paidir, cúig Ábhé</span>
<lb n="490"/><span>Máire, cúig Glória Parta (?) agus Cré na</span>
<lb n="491"/><span>n-Aspal le h-anmann na marbh go dílis</span>
<lb n="492"/><span>dúthrachtach, leis an anam is déannaighe</span>
<lb n="493"/><span>d'fhág sinn is le gach anam eile is mó</span>
<lb n="494"/><span>atá 'na ghábhtar, le h-anmann ár ndlúth-</span>
<lb n="495"/><span>cháirde muinnteardha agus le h-anmnachaibh</span>
<lb n="496"/><span>bochta ná fuil aoinne leo féin ar an</span>
<lb n="497"/><span>saoghal so chun guidhe ortha.  Cuirimíd</span>
<lb n="498"/><span>fé chuidiú na guidhe seo iad 'á iarraidh</span>
<lb n="499"/><span>ar Dhia na bhFlaitheas tré athchuinghe na</span>
<lb n="500"/><span>Maighdine Muire, má tá aon trioblóid</span>
<lb n="501"/><span>ó'n saoghal so ag déanamh aon díobhála</span>
<lb n="502"/><span>dá n-anam, fuascailt agus fuarthan agus</span>
<lb n="503"/><span>saorbhreithiúntas go dtugaidh Dia d'á</span>
<lb n="504"/><span>n-anam chun Ríocht na bhFlaitheas agus</span>
<lb n="505"/><span>ar [? d']anmnachaibh Purgadóireachta an</span>
<lb n="506"/><span>domhain mar orduigheann Dia agus an</span>
<lb n="507"/><span>Eaglais dúinn guidhe ortha, ar ár n-anam</span>
<lb n="508"/><span>féin nuair a ragham 'á iarraidh.  Laigheadú</span>
<lb n="509"/><span>ar a bpianta, méadú ar a nglóire agus</span>
<lb n="510"/><span>go soilsighidh an Solus Glórmhar ortha agus</span>
<lb n="511"/><span>go gcomhnuighidh siad sa tSíocháin, Amen.</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>Muiris Breathnach.</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>[Paidir í seo a bhí coitianta i gCiarraighe sular</span>
<lb n="516"/><span>deineadh Aingliseóireacht ar an Eaglais againn.</span>
<lb n="517"/><span>B'fhéidir go gcuirfeadh duine éigin cóib níos iomláine</span>
<lb n="518"/><span>chughainn di.  Fr. an L.].</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Beir mo thuairisc go dtí an fear stuamdha</span>
<lb n="521"/><span>go bhfuilim-se 'meath,</span>
<lb n="522"/><span>Is gur thréigeas comh-luadar is cuideachta</span>
<lb n="523"/><span>fear;</span>
<lb n="524"/><span>Le fuacht mór mo ghualann go bhfuil mo</span>
<lb n="525"/><span>luirgne breac,</span>
<lb n="526"/><span>Agus buanacht na luaithne gur bhaineas</span>
<lb n="527"/><span>de'n chat.</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>Ó Scanaill, cct.</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>MAINISTIR NA MÓRNA</span>
<lb n="532"/><span>FEIS & CLEASA LÚITH</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>18adh lá de MHÍ an IÚIL</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>Tagaidh uile beidh togha spóirt ann — RINNCE,</span>
<lb n="537"/><span>AMHRÁIN, BHEIDHLÍN, CLEASA LÚITH dhá fheabhas;</span>
<lb n="538"/><span>Duaiseanna flaitheamhla:  Buinn Óir, &c.</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>Gach eolas le fagháil ó Rúnaidhe na Feise</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>“MIC MO ROGHA!”</span>
<lb n="543"/><span>(“Mick for me”)</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>Caith Tobac</span></p>
<lb n="546"/>
<lb n="547"/><p><span>“MIC Mc QUAID”</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>is é is fearr ar domhan</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>Isiad lucht a dheunta —</span></p>
<lb n="552"/>
<lb n="553"/><p><span>P. Ó CEARBHAILL</span>
<lb n="554"/><span>is a Chua (Teor)</span>
<lb n="555"/><span>DÚNDEALGAN</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>COLÁISDE</span>
<lb n="558"/><span>CHAIRBRE</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>CUAN DOR</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>Mí Lughnasa. 1926</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>Ball-searc an deiscirt Cuan Dor</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>GAEDHLUINN MHAITH</span>
<lb n="567"/><span>OLLAMHNACHT ANA-MHAITH</span>
<lb n="568"/><span>AOIBHNEAS MÓR TÍMPAL</span>
<lb n="569"/><span>agus</span>
<lb n="570"/><span>LÓISDÍN GAN LOCHT</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>MICHEÁL Ó CUILLEANÁIN, O.S.,</span>
<lb n="573"/><span>An Sciobairín,</span>
<lb n="574"/><span>Rúnaí</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>ÉIST!  A Ghaodhail na n-aran</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>Má tá CLÓDÓIREACHT uait</span>
<lb n="579"/><span>cabhraigh le</span>
<lb n="580"/><span>SPREALLAIRÍNÍ DUBHA SHASANA;</span>
<lb n="581"/><span>LEÓ SIÚD ATÁ LÁN DE PHÓNAIRE;</span>
<lb n="582"/><span>nú le</span>
<lb n="583"/><span>TADHGÍN A' DÁ THAOBH,</span>
<lb n="584"/><span>Ach ar t'anam ná dein ach</span>
<lb n="585"/><span>MACHTNAMH ar CHLÓ NA LAOI</span>
<lb n="586"/><span>(21 Terrace Theas), Corcaigh.</span>
<lb n="587"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="588"/><p><span>AN LÓCHRANN.</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>Seoltar i dtaobh cúrsaí gnótha nó airgid nó</span>
<lb n="591"/><span>díolacháin nó fógríochta an pháipéir seo go dtí —</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>Bainisteoir “An Lóchrann,”</span>
<lb n="594"/><span>27 Sráid Tucaí i gCorcaigh</span></p>
<lb n="595"/>
<lb n="596"/><p><span>agus</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>Seoltar litreacha i dtaobh eagarthóireachta agus</span>
<lb n="599"/><span>scríbhneóireachta go dtí —</span></p>
<lb n="600"/>
<lb n="601"/><p><span>Fear Eagair “An Lóchrann,”</span>
<lb n="602"/><span>119 Bóthar Morehampton, Domhnach Broc</span>
<lb n="603"/><span>Bleá Cliath.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>Seoltar síntiúsaí oinigh go dtí —</span></p>
<lb n="606"/>
<lb n="607"/><p><span>Tadhg Ó Tuama,</span>
<lb n="608"/><span>Muirebhille, Bhóthar Bhictória,</span>
<lb n="609"/><span>Corcaigh.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>“An Lóchrann” saor tríd an bpost ar feadh</span>
<lb n="612"/><span>Bliana 3/6</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>AG MÚSCAILT.</span></p>
<lb n="615"/>
<lb n="616"/><p><span>Tá lucht na Gaedhilge ag múscailt arís.</span>
<lb n="617"/><span>Tá a nglór le clos thoir is tiar ar fuaid</span>
<lb n="618"/><span>na tíre ag fógairt agus ag teagasc an</span>
<lb n="619"/><span>chreidimh fhírinnigh .i. gurab é an Gaedhealachas</span>
<lb n="620"/><span>an chuspóir náisiúntais is tábhachtaighe, is</span>
<lb n="621"/><span>uaisle agus is riachtanaighe i láthair na</span>
<lb n="622"/><span>h-uaire seo.  Tá a chomhartha ann go bhfuil</span>
<lb n="623"/><span>cuid de na Gaedhil 'á thuigsint le tamall</span>
<lb n="624"/><span>gur rud beag naoi lá aon chineál polait-</span>
<lb n="625"/><span>íochta atá ann fé láthair — gur rud polait-</span>
<lb n="626"/><span>íocht a bhíonn géar teasaidhe ar nós fiabhrais</span>
<lb n="627"/><span>ar feadh na laetheannta a mhaireann sí ach</span>
<lb n="628"/><span>go dtrághann sí nuair a imigheann an teas</span>
<lb n="629"/><span>agus riachtanas na h-aon uaire a thug ar</span>
<lb n="630"/><span>an saoghal í.  Ní'l sa pholaitíocht ach práinn</span>
<lb n="631"/><span>na h-aon uaire.  Ní h-ionnam san agus</span>
<lb n="632"/><span>an náisiún.  Maireann san choidhche nó</span>
<lb n="633"/><span>gheibheann buan-bhás.  Tá Gaedhil ag teacht</span>
<lb n="634"/><span>ar an dtuigsint sin arís.  Is maith é agus</span>
<lb n="635"/><span>is mithid.</span></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>Ní mór do lucht na Gaedhilge bheith i bhfad</span>
<lb n="638"/><span>níos dána agus i bhfad níos glóraighe i</span>
<lb n="639"/><span>dtaobh a gcuspóirí féin.  Ní'l aon chuspóir</span>
<lb n="640"/><span>eile is aoirde náisiúntas ná ath-Ghaedhealú</span>
<lb n="641"/><span>ár ndaoine agus aon duine chuireas aon</span>
<lb n="642"/><span>rud eile roim an rud san NÍ GAEDHEAL É.</span>
<lb n="643"/><span>Sin é iomláine an scéil.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>Dá bhrí sin cuirtear an Gaedhealachas os</span>
<lb n="646"/><span>cionn gach uile ní.  Tugadh cách géilleadh</span>
<lb n="647"/><span>dho agus deineadh cách saothar do.  Ná bíodh</span>
<lb n="648"/><span>aoinne ag cur a choinsiasa chun suaimhnis le</span>
<lb n="649"/><span>bheith 'á rádh gur cheart nó gur mhait an rud</span>
<lb n="650"/><span>go gcuirfeadh an Rialtas so — nó an Rial-</span>
<lb n="651"/><span>tas eile ba mhaith leo féin — an Ghaedhilg ar</span>
<lb n="652"/><span>a bonnaibh.  An té ná déanfaidh a chuid féin</span>
<lb n="653"/><span>de — 'na phearsain féin, 'na ghnó féin, 'na</span>
<lb n="654"/><span>thinnteán féin — ní'l ann ach gal suip nó</span>
<lb n="655"/><span>teanga liom leat a fhágann rudaí mar</span>
<lb n="656"/><span>bhíodar roim ré.  Bíodh feidhm sa ghnó.  Ní</span>
<lb n="657"/><span>mhairfidh Gaedhilg gan í labhairt agus ní</span>
<lb n="658"/><span>mhairfidh sí i dteaghlachaibh mara dtugtar</span>
<lb n="659"/><span>do'n chlainn óig í.  Ní bheidh ainm Ghaedheal-</span>
<lb n="660"/><span>ach ar dhuine mara ndeinidh sé troid gach</span>
<lb n="661"/><span>lá i gcoinnibh an dreama nach maith leo</span>
<lb n="662"/><span>ainm Ghaedhealach a bheith ar aoinne agus ná</span>
<lb n="663"/><span>leigfidh d'aoinne í chur air féin mara ndeinidh</span>
<lb n="664"/><span>sé troid.  Tugadh Gaedhil fé eirghe las-</span>
<lb n="665"/><span>náirde de dhrisibh agus de neanntógaibh na</span>
<lb n="666"/><span>n-achrann a bhí i nÉirinn le ceithre bliana</span>
<lb n="667"/><span>agus fógruídís teagasc uasal na náisiún-</span>
<lb n="668"/><span>tachta — an náisiúntacht d'ár di Cormac</span>
<lb n="669"/><span>agus Brian agus Ceallachán agus Seán an</span>
<lb n="670"/><span>Díomais agus Pádraig Mac Piarais agus</span>
<lb n="671"/><span>na céadta miliún Gaedheal dár mhair agus</span>
<lb n="672"/><span>dár éag i nÉirinn riamh.  Is é ar ngnó-na</span>
<lb n="673"/><span>iarrachtaí agus cuspóirí na tíre a cheangal</span>
<lb n="674"/><span>de'n smaoineamh san agus iad a rialú agus</span>
<lb n="675"/><span>a stiúrú dá réir.</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>Fr. an L.</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>BUIDHEACHAS.</span></p>
<lb n="680"/>
<lb n="681"/><p><span>I n-uimhir na Samhna agus arís i n-uimhir</span>
<lb n="682"/><span>Abrán agus Bealtaine bhí i gcló liostaí</span>
<lb n="683"/><span>d'ainmneacha daoine thug síntiúsaí oinigh</span>
<lb n="684"/><span>do'n “Lóchrann.”  Seo 'n-ár ndiaidh annso</span>
<lb n="685"/><span>liosta d'ainmneacha daoine eile do chabhruigh</span>
<lb n="686"/><span>linn sa tslighe chéadna.  Dóibh go léir, de</span>
<lb n="687"/><span>bhárr a mór-fhéile, tá ár bhfíor-bhuidheachas</span>
<lb n="688"/><span>ag dul.  Ní'l deire le líon ár gcarad sa</span>
<lb n="689"/><span>méid seo ámh, agus fillimíd ar an scéal</span>
<lb n="690"/><span>arís.</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>LIOSTA.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>£ s. d.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>Máire Ní Mhainin, O.S,,</span>
<lb n="697"/><span>Baile 'n Fhiritearaigh 1 0 0</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p><span>Conbheint Trócaire Naomh Muire,</span>
<lb n="700"/><span>An Oileáin, Corcaigh 1 0 0</span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>Séamus Ó Casaide,</span>
<lb n="703"/><span>Cluain Tairbh 1 0 0</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>Pádraig Ó Dálaigh,</span>
<lb n="706"/><span>Áth Cliath 1 0 0</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>Mícheál Smidic,</span>
<lb n="709"/><span>Áth Cliath 1 0 0</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>Mícheál Ó Ríoghbhardáin, O.S.,</span>
<lb n="712"/><span>Áth Cliath 1 0 0</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Pádraig Ó h-Aodha, M.G.</span>
<lb n="715"/><span>Béara 10 0</span></p>
<lb n="716"/>
<lb n="717"/><p><span>Muiris Ó Cathain, O.S.,</span>
<lb n="718"/><span>Áth Cliath 10 0</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>Cormac Breathnach, O.S.,</span>
<lb n="721"/><span>Áth Cliath 10 0</span></p>
<lb n="722"/>
<lb n="723"/><p><span>Bean Uí Éaluighthe, O.S.,</span>
<lb n="724"/><span>Áth Cliath 10 0</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>Máire Ní Shíothcháin, Droichead Dortha</span>
<lb n="727"/><span>Áth Cliath 10 0</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>“AN SCUAB.”</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>Is clos dúinn go bhfuil “An Scuab” 'á</span>
<lb n="732"/><span>thógáil ar láimh ag dream nua agus go</span>
<lb n="733"/><span>bhfuiltear a shocrú chun go bhféadtaí lean-</span>
<lb n="734"/><span>úint de.  Beidh moill míosa ar an gcéad</span>
<lb n="735"/><span>chur amach eile do réir mar is clos dúinn.</span>
<lb n="736"/><span>Tá súil againn go mbeidh scuabadh maith</span>
<lb n="737"/><span>fairsing á dhéanamh arís aige mar ba</span>
<lb n="738"/><span>dhual do.</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>Fr. an L.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>ORTHA NA bhFRANNCACH.</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>Tá a fhios ag gach duine a tógadh in</span>
<lb n="745"/><span>san nGaedhltacht go mbíodh daoine ann</span>
<lb n="746"/><span>gur bh'fhéidir leo Franncaigh do chur ó áit</span>
<lb n="747"/><span>go h-áit fé mar ba thoil leo.  Deirtear</span>
<lb n="748"/><span>go bhfuil daoine ann fós a dhéanfadh é.  Le</span>
<lb n="749"/><span>h-ortha is eadh deintear é, agus tugtar</span>
<lb n="750"/><span>díolfiach maith uaireanta do'n té dhíbrígh-</span>
<lb n="751"/><span>eann na Franncaigh amach as tigh, mar crádh</span>
<lb n="752"/><span>éachtach mór do dhuine is eadh Franncaigh a</span>
<lb n="753"/><span>bheith in a thigh.</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>Thugas féin cuaird air Chlaedigh um</span>
<lb n="756"/><span>Nodlaig seo caithte, agus do h-ínnseadh</span>
<lb n="757"/><span>scéal dom ann i dtaoibh mná áirithe air a</span>
<lb n="758"/><span>dtugtí Peig Ní Bhuachalla, go mbíodh sé de</span>
<lb n="759"/><span>bhuadh aici na Franncaigh do dhíbirt.  Bhíodh</span>
<lb n="760"/><span>sí in a cómhnaidhe ar Doire Aimhréidh, baile</span>
<lb n="761"/><span>atá ar an dtaobh theas de Ghleann Chlaedíghe,</span>
<lb n="762"/><span>ar an mbóthar mór ó Chill Áirne go Baile</span>
<lb n="763"/><span>Bhúirne.  File searbhasach do b'eadh í, agus</span>
<lb n="764"/><span>cuireadh fios uirthe, oidhche Gheimhridh, go tigh</span>
<lb n="765"/><span>feirmeóra, chun Franncaigh do dhíbirt as an</span>
<lb n="766"/><span>áit.  An oidhche chéadna, bhí an tigh lán de</span>
<lb n="767"/><span>dhaoinibh ó'n gcómharsanacht do tháinig ann</span>
<lb n="768"/><span>ag scoruídheacht.  Ortha so do bhí fear oibre</span>
<lb n="769"/><span>ar a dtugtí “Braidlí” mar leas-ainm.</span>
<lb n="770"/><span>Nuair a chualaidh seisean cad do thug Peig</span>
<lb n="771"/><span>ann, do dhírigh sé air bheith ag magadh fúithe</span>
<lb n="772"/><span>agus ag fonómhaid, mar nár chreid sé in</span>
<lb n="773"/><span>aon ortha, ná go bhféadfadh aon chómhacht</span>
<lb n="774"/><span>de'n tsórt san a bheith ag éinne.  Níor</span>
<lb n="775"/><span>labhair Peig focal.  Tar éis ana-chuid</span>
<lb n="776"/><span>magaidh a bheith déanta, agus na daoine a</span>
<lb n="777"/><span>bhí istigh ag eirighe cortha dhe, d'athruigh fear</span>
<lb n="778"/><span>an tighe an scéal, agus d'iarr sé ar Pheig</span>
<lb n="779"/><span>Ní Bhuachalla labhairt.</span></p>
<lb n="780"/>
<lb n="781"/><p><span>“Cé leis go labhrfad?” arsa Peig.</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>“Labhair leis na Franncaigh,” arsa fear</span>
<lb n="784"/><span>an tighe.</span></p>
<lb n="785"/>
<lb n="786"/><p><span>Do labhair Peig mar leanas:</span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>“Aoir agus athchuingí iaraim ar an bhFran-</span>
<lb n="789"/><span>cach is liaithe agaibh,</span>
<lb n="790"/><span>Bríste ‘Bhraidlí’ d'fhiadhach dom, a's é a</span>
<lb n="791"/><span>ghearradh a's a stiall go mion;</span>
<lb n="792"/><span>Ó is fíor go bhfuil seana-bheist liath air</span>
<lb n="793"/><span>nár tumadh fós riamh sa tsruth</span>
<lb n="794"/><span>Stríocaidh ó dheas agus siar é, a's bíodh</span>
<lb n="795"/><span>giobail in bhúr ndiaidh go tiugh,”</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>Nuair a éirigh “Braidlí” lá ar na</span>
<lb n="798"/><span>bháireach, ní raibh de'n bhríste ná de'n bheist</span>
<lb n="799"/><span>fágtha aige, ach na giobail.</span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>Seán Ó Cuill.</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>1. Do dhaoine fad-shaoghlach is fearr</span>
<lb n="804"/><span>cáirde na h-aimsire.</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>2. An rud is eagal liom a rádh liom bíodh</span>
<lb n="807"/><span>a thúis agam féin.</span></p>
<lb n="808"/>
<lb n="809"/><p><span>3. “Cionnus taoi'n tú, a Dhiarmaid?”</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>“Cuibheasach gan a bheith maoidhteach,”</span>
<lb n="812"/><span>arsa Diarmaid, “ná ró claoidhte ach ag</span>
<lb n="813"/><span>caitheamh an tsnátha liom mar bhíodh seana-</span>
<lb n="814"/><span>mhná Cnoc na Gaoithe.”</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>Seán Ó Cadhla,</span>
<lb n="817"/><span>Chuilinn.</span>
<lb n="818"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="819"/><p><span>AN TOST.</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>1916.</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>An Aoine tar éis na Cásga do bhí ann.</span>
<lb n="824"/><span>Do b'fhada ó chonaic Baile Átha Cliath Cáisg</span>
<lb n="825"/><span>chomh h-áluinn aimsear — grian an earraigh</span>
<lb n="826"/><span>ag taithneamh anuas gach aon lá as spéir</span>
<lb n="827"/><span>gan smál.  Ach bhí lasair ba thréine agus</span>
<lb n="828"/><span>ba ghlórmhaire ná an ghrian féin ar lasadh</span>
<lb n="829"/><span>sa chathair aoibhinn, agus gaethe na lasrach</span>
<lb n="830"/><span>san ag imtheacht ar fuaid an domhain —</span>
<lb n="831"/><span>lasair an tír-ghrádha do sprioc buidhean</span>
<lb n="832"/><span>bheag Gaodhal chun Éire do shlánú le</span>
<lb n="833"/><span>h-ídhbirt fhola.  An troid sin fé ndeár</span>
<lb n="834"/><span>folamhas na sráideanna agus an ciúnas</span>
<lb n="835"/><span>ait corruitheach do réabtí anois agus arís</span>
<lb n="836"/><span>ag “fuaim an mhacalla agus lámhach gunnaí</span>
<lb n="837"/><span>tréan.”</span></p>
<lb n="838"/>
<lb n="839"/><p><span>Duairc go maith do bhí Seán Ó Suibhne</span>
<lb n="840"/><span>agus é 'n-a luighe san ospidéal mar ar</span>
<lb n="841"/><span>tugadh é uair a' chluig roimis sin.  Ní ar</span>
<lb n="842"/><span>an nglóire a luigheann smaointe an té go</span>
<lb n="843"/><span>mbíonn a ghlúin 'n-a dhá leath ag piléar.  Bhí</span>
<lb n="844"/><span>a chuid smaointe ag casadh arís agus arís</span>
<lb n="845"/><span>eile ar an mbóthar gcéadna.  Bunú na</span>
<lb n="846"/><span>n-Óglaoch sa mbliadhain 1913; an fás mí-</span>
<lb n="847"/><span>chuibheasach do bhí fútha ar dtúis, an meath</span>
<lb n="848"/><span>mí-chuibheasach ar ball; díoghrais an dreama</span>
<lb n="849"/><span>d'fhan dílis; an dubhsglábhuidheacht do bhí</span>
<lb n="850"/><span>déanta aige féin ar son na cúise, agus</span>
<lb n="851"/><span>anois — buille leinbh i n-ionad buille tréin-</span>
<lb n="852"/><span>fhir, an neart go léir imthithe ar neamhnidh,</span>
<lb n="853"/><span>agus dóchas na Banban múchta.</span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>Nuair a chuimhnigheadh sé ar a chás féin is</span>
<lb n="856"/><span>beag má bhíodh an sgéal aon phioc ní b'fheárr.</span>
<lb n="857"/><span>An obair i n-a raibh sé sáithte le cúpla</span>
<lb n="858"/><span>bliadhan, bhí de bhuadh aici ná tugadh sí</span>
<lb n="859"/><span>uain dó ar a sgéal féin do chásamh</span>
<lb n="860"/><span>mórán.  An phian úd do bhíodh 'n-a chroidhe</span>
<lb n="861"/><span>tar éis do Mháire é thréigean, bhí sí nach</span>
<lb n="862"/><span>mór dearmhadta aige.  Ach bhí deire leis</span>
<lb n="863"/><span>an obair sin feasta, dar leis, agus bheadh</span>
<lb n="864"/><span>an t-ádh leis mura mbeirtí air agus é</span>
<lb n="865"/><span>ropadh isteach i bpríosún, agus b'fhéidir</span>
<lb n="866"/><span>cos bhacach bheith fé go deó.  Ba bhreágh an</span>
<lb n="867"/><span>saoghal do bhí roimis!</span></p>
<lb n="868"/>
<lb n="869"/><p><span>Do h-osgladh an dorus agus ghaibh banaltra</span>
<lb n="870"/><span>na h-oidhche isteach.  Ní raibh sa tseómra ach dhá</span>
<lb n="871"/><span>leabaidh; fear eile do bhí sa tarna ceann agus</span>
<lb n="872"/><span>gan cor aige dá chur de.  Dhein an bhanaltra</span>
<lb n="873"/><span>anonn air sin agus d'fhéach go géar air.</span>
<lb n="874"/><span>Annsan tháinig sí anall mar a raibh Seán.</span>
<lb n="875"/><span>An chéad fhéachaint do thug sé uirthi, d'aithin</span>
<lb n="876"/><span>sé an folt ciardhubh agus an béal miochair</span>
<lb n="877"/><span>do chuireadh a chroidhe ag preabadh — cé'n</span>
<lb n="878"/><span>fhaid ó shoin?</span></p>
<lb n="879"/>
<lb n="880"/><p><span>Máire!  A Dhia, nár leór a raibh de</span>
<lb n="881"/><span>bhriseadh-chroidhe air gan an tseana-chréacht</span>
<lb n="882"/><span>d'osgailt athuair!</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>Níor thug sé an tarna féachaint uirthe ach</span>
<lb n="885"/><span>d'iompuigh ar a chliathán go fann, agus an</span>
<lb n="886"/><span>tseana-phian ag réabadh a chroidhe istigh.</span>
<lb n="887"/><span>An grádh do mheas sé bheith marbh, bhí sé beó</span>
<lb n="888"/><span>dáiríribh anois, agus é ghá chéasadh.  Cad é</span>
<lb n="889"/><span>an tuairim a bhéadh aici fé'n éirighe-amach?</span>
<lb n="890"/><span>Níor dhóichighe sgéal de ná go gcuirfeadh sí</span>
<lb n="891"/><span>a mallacht air, ar nós na mban úd do</span>
<lb n="892"/><span>dhiúltuigh cabhair ar bith do thabhairt leis</span>
<lb n="893"/><span>féin nuair a gonadh é.</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>“A Sheáin,” ar sise, go réidh.  Má</span>
<lb n="896"/><span>chualaidh sé an focal, ní thug sé aon áird</span>
<lb n="897"/><span>uirthi.</span></p>
<lb n="898"/>
<lb n="899"/><p><span>“A Sheáin, ba bhreágh an troid do</span>
<lb n="900"/><span>dheineabhair.  Beidh ainm na h-Éireann</span>
<lb n="901"/><span>anáirde go deó!”</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>Bí cinnte gur airigh sé an méid sin.</span>
<lb n="904"/><span>Dá mhéid do bhí an ghlúin ag cur air,</span>
<lb n="905"/><span>d'iompuigh sé sa leabaidh agus d'fhéach suas</span>
<lb n="906"/><span>uirthi.  Ní ag magadh do bhí sí, dar leis.</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>“An dáiríribh ataoi?”</span></p>
<lb n="909"/>
<lb n="910"/><p><span>“Am' briathar go bhfuilim, a Sheáin.”</span>
<lb n="911"/><span>Do thuig sí nár mhór cur leis an méid sin,</span>
<lb n="912"/><span>agus do chuir:  “Is amhlaidh a fuaras ciall</span>
<lb n="913"/><span>Dia Luain seo caithte,” ar sise.</span></p>
<lb n="914"/>
<lb n="915"/><p><span>Bhí sé ag féachaint uirthi fós, agus eagla</span>
<lb n="916"/><span>air sul a ndeineadh sé deimhne d'á dhóchas.</span>
<lb n="917"/><span>Taidhbhreamh do bhí d'á dhéanamh dó, is dócha,</span>
<lb n="918"/><span>agus dhúiseochadh sé ar ball.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>Chuir sí lámh léi ar chlár a éadain go mín</span>
<lb n="921"/><span>réidh.  Ní túisge do chuir ná bhuail seisean</span>
<lb n="922"/><span>lámh leis anuas ar an láimh sin.  Is amhlaidh</span>
<lb n="923"/><span>a bhí leath-choinne aige go n-imtheochadh gach</span>
<lb n="924"/><span>aonnidh ar ceal sar a n-éirigheadh leis an</span>
<lb n="925"/><span>méid sin do dhéanamh; ach d'éirigh.  Do rith</span>
<lb n="926"/><span>leis, de phreib, gur ar a láimh clé do bhí</span>
<lb n="927"/><span>greim aige, agus ná raibh aon fháinne uirthi.</span>
<lb n="928"/><span>Má ba thaidhbhreamh é seo, mheas sé nár</span>
<lb n="929"/><span>mhiste leis tuille d'á shórt!</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>“A Sheáinín” ar sise (agus do bhíodhg a</span>
<lb n="932"/><span>chroidhe ar an leas-ainm do chlos dó), “éist</span>
<lb n="933"/><span>liom go fóill.  Beidh na saighdiúirí ag</span>
<lb n="934"/><span>teacht ar maidin amáireach ag cuardach an</span>
<lb n="935"/><span>tighe seo, agus aithneófar láithreach tú.</span>
<lb n="936"/><span>Caithfir éalú as so ar chuma éigin — ach ní</span>
<lb n="937"/><span>fheadar conus.”</span></p>
<lb n="938"/>
<lb n="939"/><p><span>“Nach féidir mé aistriú anocht?”</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>“Ní féidir.  Cuid de mhuinntir na</span>
<lb n="942"/><span>sráide seo adubhairt leó go raibh Ógláigh</span>
<lb n="943"/><span>ghonta annso, agus bheidís ag faire.”</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>Thuit an lug ar an lag aige arís.  Dá</span>
<lb n="946"/><span>mbéadh a chiall cheart aige, b'fhéidir go</span>
<lb n="947"/><span>gcuimhneochadh sé ar sheift éigin — ach ní raibh</span>
<lb n="948"/><span>ann machtnamh dá leithéid do dhéanamh tar</span>
<lb n="949"/><span>éis ar ghaibh sé tríd, gan trácht ar phéin na</span>
<lb n="950"/><span>glúine.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>Do thóg Máire an lámh dhe (ba leasg leis</span>
<lb n="953"/><span>bogadh dhi), agus do chuaidh anonn go dtí</span>
<lb n="954"/><span>an leabaidh eile.  An fear do bhí innti,</span>
<lb n="955"/><span>níor chuir sé aon chor de ó shoin.  D'fhan sí</span>
<lb n="956"/><span>neómat ag féachaint air, agus annsan do</span>
<lb n="957"/><span>tháinig thar n-ais go dtí Seán.</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>“Dá mbeitheá marbh,” ar sise, “ní</span>
<lb n="960"/><span>bhacfadh na saighdiúirí thú.  Is amhlaidh a</span>
<lb n="961"/><span>gheobhaidís sásamh sa sgéal.”</span></p>
<lb n="962"/>
<lb n="963"/><p><span>Dá mbéadh sé marbh!  “Ní thuigim,” ar</span>
<lb n="964"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>Do shín sí méar i dtreó na leabthan eile.</span>
<lb n="967"/><span>“Tá sé siúd marbh le dhá uair a' chluig</span>
<lb n="968"/><span>agus tá sé cosamhail go leor leat-sa.</span>
<lb n="969"/><span>Dá mbeitheá-sa 'n-a leabaidh sin, agus</span>
<lb n="970"/><span>eisean annso, bheidís sásta nuair a chífidís</span>
<lb n="971"/><span>an éide Ógláigh le n'ais.  Dá mbraithidís</span>
<lb n="972"/><span>aon atharrach ad' dheallramh, déarfaidís</span>
<lb n="973"/><span>gurbh é an bás fé ndeár é.”</span></p>
<lb n="974"/>
<lb n="975"/><p><span>Thuig sé an sgéal annsan, ach ní raibh aon</span>
<lb n="976"/><span>ionntaoibh aige aisti mar sheift.  “Airiú,” ar</span>
<lb n="977"/><span>seisean, “cad mar gheall ar a mhuinntir</span>
<lb n="978"/><span>siúd — ná beid siad ag teacht?  Agus ní</span>
<lb n="979"/><span>h-amhlaidh a fuair sé bás i gan fhios d'aoinne!”</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>“Ní fál go h-aer é.  Fear é sin do</span>
<lb n="982"/><span>leagadh sa tsráid seachtmhain ó shoin, agus</span>
<lb n="983"/><span>níl fiú a ainm againn.  Ní tháinig duine</span>
<lb n="984"/><span>ná deóraidhe ag cur a thuairisce ó tugadh</span>
<lb n="985"/><span>annso é.  Mise agus an séipilíneach do</span>
<lb n="986"/><span>bhí le n'ais nuair éag sé, agus ní baoghal</span>
<lb n="987"/><span>duit an sagart.”</span></p>
<lb n="988"/>
<lb n="989"/><p><span>“A Mháire, murab ort-sa atá an ceann!</span>
<lb n="990"/><span>Agus dá n-abrainn é, tá do chroidhe dá</span>
<lb n="991"/><span>réir.”</span></p>
<lb n="992"/>
<lb n="993"/><p><span>Do gháir sí.  “Seo, dá luathacht a</span>
<lb n="994"/><span>dhéanfaimíd an malairtiú iseadh is feárr</span>
<lb n="995"/><span>é — d'eagla aoinne do chur isteach orainn.</span>
<lb n="996"/><span>Taraingeochad do leabaidh-se anonn go</span>
<lb n="997"/><span>dtí an leabaidh eile ar dtúis, agus annsan</span>
<lb n="998"/><span>caithfidh tusa éirighe isteach sa cheann eile.</span>
<lb n="999"/><span>Mura mbéadh na h-uimhreacha bheith ortha níor</span>
<lb n="1000"/><span>ghádh san.”</span></p>
<lb n="1001"/>
<lb n="1002"/><p><span>“Ach cad mar gheall ar — an marbh?”</span></p>
<lb n="1003"/>
<lb n="1004"/><p><span>“Ná bíodh ceist ort.  Táim taithightheach</span>
<lb n="1005"/><span>go leór ar chorpáin ó thánag annso.”  Le</span>
<lb n="1006"/><span>n-a linn sin bhí sí ag tarang na leabthan go</span>
<lb n="1007"/><span>réidh treasna an urláir, go raibh an dá</span>
<lb n="1008"/><span>leabaid le h-ais a chéile.</span></p>
<lb n="1009"/>
<lb n="1010"/><p><span>“Anois,” ar sise, “caithfir-se éirighe</span>
<lb n="1011"/><span>agus fanamhaint ad' sheasamh an fhaid a</span>
<lb n="1012"/><span>bhéad ghá aistriú so.”  Ní gan mórán d'á</span>
<lb n="1013"/><span>dhuadh do tháinig leis éirighe, ach ba mhór an</span>
<lb n="1014"/><span>sólás dó an taca do bhí aige chuige.</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>D'iompuigh sí annsan chun an mhairbh.</span>
<lb n="1017"/><span>“Tusa Seán Ó Suibhne feasta” ar sise</span>
<lb n="1018"/><span>go staidéarach.  “Trócaire Dé le t'anam,</span>
<lb n="1019"/><span>a Sheáin.”</span></p>
<lb n="1020"/>
<lb n="1021"/><p><span>“Amen,” arsa'n té do bhí 'n-a sheasamh</span>
<lb n="1022"/><span>idir an dá leabaidh.</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>Do thogh sí an corpán bocht go solamhanta</span>
<lb n="1025"/><span>urramach, agus do chuir sa leabaidh eile é.</span>
<lb n="1026"/><span>Annsan do chabhruigh sí le Seán chun éirighe</span>
<lb n="1027"/><span>isteach sa leabaidh fholamh.  Nach fuar do</span>
<lb n="1028"/><span>bhí sí!  Níor fhéad sé gan bheith ag crith leis</span>
<lb n="1029"/><span>an bhfuacht agus le h-eagla éigin íogair a</span>
<lb n="1030"/><span>bhain leis an marbh.</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>Ach ní fada d'fhan cuimhne an mhairbh aige</span>
<lb n="1033"/><span>agus cuideachta Mháire aige.  Fiche neómat</span>
<lb n="1034"/><span>'n-a dhiaidh san, bhí an teódas ag rith tré n-a</span>
<lb n="1035"/><span>bhallaibh beatha go léir, agus an leabaidh</span>
<lb n="1036"/><span>eile thar n-ais mar a mbíodh sí.  Tháinig</span>
<lb n="1037"/><span>Máire isteach arís.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>“Cuimhnigh,” ar sise, “gur Liam Ó</span>
<lb n="1040"/><span>Brádaigh is ainm duit go fóill.  Cuimhneoch-</span>
<lb n="1041"/><span>aidh tú air sin nuair a dhúiseochair ar</span>
<lb n="1042"/><span>maidin, agus tiocfaidh do “dhriotháir” ad'</span>
<lb n="1043"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1044"/><p><span>MÁ THEASTUIGHEANN UAIT</span>
<lb n="1045"/><span>LEABHAR GAEDHILGE DE</span>
<lb n="1046"/><span>SHAGHAS AR BITH</span></p>
<lb n="1047"/>
<lb n="1048"/><p><span>Gheobhair annso é</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>Deinimíd</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>LEABHAR an ATHAR PEADAR</span>
<lb n="1053"/><span>do chraobhscaoile</span></p>
<lb n="1054"/>
<lb n="1055"/><p><span>Sinne Muintir</span></p>
<lb n="1056"/>
<lb n="1057"/><p><span>BRÚIN & NUALLÁIN</span>
<lb n="1058"/><span>2 Sráid an Chócaire,</span>
<lb n="1059"/><span>i gCORCAIGH</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>PÁDRAIG DE BÚRCA</span>
<lb n="1062"/><span>10 SRÁID CHÚC, CORCAIGH</span></p>
<lb n="1063"/>
<lb n="1064"/><p><span>A GHAEDHEALA!  Nuair a bheidh TAE, SIÚICRE,</span>
<lb n="1065"/><span>TOITÍNÍ, &c., ag teastáil uaibh ceannuighidh</span>
<lb n="1066"/><span>uaim-se iad</span></p>
<lb n="1067"/>
<lb n="1068"/><p><span>D. T. Ó SÚILLEABHÁIN</span></p>
<lb n="1069"/>
<lb n="1070"/><p><span>Reiceadóir Rothar & Mótar</span>
<lb n="1071"/><span>Gunnaí agus Ceatrisí</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>37 SRÁID CHÚC I gCORCAIGH</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>lorg um thráthnóna, agus beidh tú chomh</span>
<lb n="1076"/><span>maith sin go n-árdochaidh sé leis thú.”</span></p>
<lb n="1077"/>
<lb n="1078"/><p><span>“Tuigim, a Mháire.  Mura mbéadh tusa</span>
<lb n="1079"/><span>bhí an príosún, ar a luighead, i ndán dom.</span>
<lb n="1080"/><span>Ach …”</span></p>
<lb n="1081"/>
<lb n="1082"/><p><span>“Ach cadé?”</span></p>
<lb n="1083"/>
<lb n="1084"/><p><span>“Cathain a chífead arís thú, má imthighim</span>
<lb n="1085"/><span>as so?”</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>Do gháir sí go meidhreach.  “Tá aithne</span>
<lb n="1088"/><span>agam ar do “dhriotháir” agus chífimíd a</span>
<lb n="1089"/><span>chéile mar sin.  Pól so againne a bheidh</span>
<lb n="1090"/><span>ann — tá sé pósta.  Ach ba chóir duit-se</span>
<lb n="1091"/><span>bheith ad' chodlad fé'n am so” — agus</span>
<lb n="1092"/><span>d'imthigh sí.</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>Codladh?  Conus a chodlochadh sé agus</span>
<lb n="1095"/><span>an t-amhrán úd ar siubhal 'n-a chroidhe?  “A</span>
<lb n="1096"/><span>bhuidhe le Dia na nGrást, agus le Muire</span>
<lb n="1097"/><span>Mháthair, Cúis ár n-áthais!” adeireadh sé,</span>
<lb n="1098"/><span>arís agus arís eile.  Agus sin mar do</span>
<lb n="1099"/><span>thuit sé d'á shuan sa deire.</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>An mhaidin a bhí chughainn, tháinig banaltra</span>
<lb n="1102"/><span>eile isteach.  Ní bhéadh am Mháire istigh go</span>
<lb n="1103"/><span>ceann tamaillín eile.  Dhruid an cailín</span>
<lb n="1104"/><span>eile anall chúichi.</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>“Nach iongantach ar fad an t-éirighe atá</span>
<lb n="1107"/><span>déanta ag Uimhir a 15?” ar sise.  “Ba</span>
<lb n="1108"/><span>dhóigh leat nach é an duine céadna i n-aon</span>
<lb n="1109"/><span>chor é.”</span></p>
<lb n="1110"/>
<lb n="1111"/><p><span>“Is iongantach,” arsa Máire.  “Dubhairt</span>
<lb n="1112"/><span>sé liom gurab amhlaidh a bhíodh buairt mhór</span>
<lb n="1113"/><span>éigin ag cur air, ach gur tógadh an t-ualach</span>
<lb n="1114"/><span>d'á chroidhe aréir.  Agus thug sé a ainm</span>
<lb n="1115"/><span>agus a sheoladh dhom.”</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>Do ghluais mí.  An racht guil do tháinig</span>
<lb n="1118"/><span>ar na spéartha féin agus iad ag caoineadh</span>
<lb n="1119"/><span>na sár-laoch do thuit, bhí sé i leathtaoibh,</span>
<lb n="1120"/><span>agus níor dhóigh leat ar aghaidh na tíre</span>
<lb n="1121"/><span>indiú go dtáinig brón riamh ar chlainn</span>
<lb n="1122"/><span>Adhaimh.</span></p>
<lb n="1123"/>
<lb n="1124"/><p><span>Dá mbeitheá i mbeann Éadair, chífeá an</span>
<lb n="1125"/><span>bheirt ag siubhal le cois a chéile ar imeall</span>
<lb n="1126"/><span>na coille bige, cailín bláthmhar agus óigfhear</span>
<lb n="1127"/><span>go raibh éislinn éigin bhacaighe ann.  Tar</span>
<lb n="1128"/><span>éis tamaill do shuidheadar.  D'fhéach an</span>
<lb n="1129"/><span>cailín roimpi amach ar an áilneacht do bhí</span>
<lb n="1130"/><span>'n-a dtímpal ar gach taobh agus a croidhe</span>
<lb n="1131"/><span>lán d'aoibhneas na h-uaire.</span></p>
<lb n="1132"/>
<lb n="1133"/><p><span>Is mó uair, roimis seo, d'fhéach Seán Ó</span>
<lb n="1134"/><span>Suibhne ar an radharc gcéadna, agus ba</span>
<lb n="1135"/><span>mhinic é ghá dhearbhú ná raibh a shárú de radharc</span>
<lb n="1136"/><span>ar domhan.  Ach an uair seo, adeirim, ní ar</span>
<lb n="1137"/><span>mhuir ná ar thír do bhí sé ag féachaint.  Mar</span>
<lb n="1138"/><span>adeir lucht na matematica, is móide uille</span>
<lb n="1139"/><span>an radhairc a ghiorracht a bhíonn an rud</span>
<lb n="1140"/><span>duit, i gcás gur féidir dod' láimh, ach í</span>
<lb n="1141"/><span>bheith i n-aice do shúl, aghaidh na gréine do</span>
<lb n="1142"/><span>cheilt ort.  Ar an gcuma gcéadna — ach</span>
<lb n="1143"/><span>ní léigheacht é seo.</span></p>
<lb n="1144"/>
<lb n="1145"/><p><span>Fé dheire do labhair sé.</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>“A Mháire,” ar seisean, “an cuimhin</span>
<lb n="1148"/><span>leat … an cuimhin leat an uair</span>
<lb n="1149"/><span>úd a bhí fáinne agam duit?”</span></p>
<lb n="1150"/>
<lb n="1151"/><p><span>“Is cuimhin, go maith.”</span></p>
<lb n="1152"/>
<lb n="1153"/><p><span>Do sgeinn smóilín anáirde as an aiteann</span>
<lb n="1154"/><span>le n-a dtaobh — sul a gcloiseadh sé a thuille,</span>
<lb n="1155"/><span>is dócha.</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>“Sdó, tá — tá — tá (bhí lóipín ar a thean-</span>
<lb n="1158"/><span>gain, cinnte!) — tá sé am' phóca anois.</span>
<lb n="1159"/><span>Cuir i gcás …”</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>Focal ní dubhairt sí, ach do sín an lámh</span>
<lb n="1162"/><span>chlé chuige.  Bhí greim aige ar an láimh eile</span>
<lb n="1163"/><span>le tamall.  Do chrom an smóilín ar</span>
<lb n="1164"/><span>channtain ar a dhícheall lastuas.</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Ach dá mhéid binneas a bhí sa cheól, ba</span>
<lb n="1167"/><span>bhinne ná é an tost.</span></p>
<lb n="1168"/>
<lb n="1169"/><p><span>Barra Ó Caochlaoich.</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>ÁILNEACHT LÉIN-LOCHA.</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>I gcaol-ruis im' aonar i ngaortha ghlas aoibhinn,</span>
<lb n="1174"/><span>Cois léin-locha 'raer is mé ag taisteal um neóin,</span>
<lb n="1175"/><span>Bhí tímpireacht ag éanaibh i ngéagaibh im' thimcheall</span>
<lb n="1176"/><span>Do réidhfeadh gach daoirse le h-aiteas a gceóil.</span>
<lb n="1177"/><span>Bhí míolta 'gus tréan-phuic ag pléireacht ar ínseacha,</span>
<lb n="1178"/><span>Slaod mheala i gcír age beacha chun stóir;</span>
<lb n="1179"/><span>Na crainn uile ag géilleadh le h-aontortha milse</span>
<lb n="1180"/><span>Is mianach glan soillse le h-amharc an óir (?).</span></p>
<lb n="1181"/>
<lb n="1182"/><p><span>Éisc mheara ag preabadh chun tailimh ó'n líon,</span>
<lb n="1183"/><span>Géim ag an easaigh ar shleasaibh an ghlinn,</span>
<lb n="1184"/><span>Is d'á réir ba thaithneamhach maise gach baill</span>
<lb n="1185"/><span>Ó thaobh Tuirc go Leamhain is as san go Rinn.</span></p>
<lb n="1186"/>
<lb n="1187"/><p><span>Finghin Ó Scanaill, cct.</span></p>
<lb n="1188"/>
<lb n="1189"/><p><span>TOBAR NA SÚILE.</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>Bhí feirmeóir 'na chómhnaidhe i n-aice le</span>
<lb n="1192"/><span>Baile Thaidhg i gCiarraighe.  Bhí an tigh aige</span>
<lb n="1193"/><span>i n-aice le Tobar na Súile atá sa ghleann</span>
<lb n="1194"/><span>ach ní as an dtobar san a gheibhtí aon uisce</span>
<lb n="1195"/><span>chun gnó an tighe a dhéanamh leis.</span></p>
<lb n="1196"/>
<lb n="1197"/><p><span>Tráth d'á dtáinig, fuair sé cailín aimsire</span>
<lb n="1198"/><span>ó áit éigin i bhfad ó bhaile.  Tráthnóna d'á</span>
<lb n="1199"/><span>raibh sí ag ullmhú béile na h-oidhche dos na</span>
<lb n="1200"/><span>fearaibh a bhí ar an ngort, thárla ná raibh</span>
<lb n="1201"/><span>aon bhraon uisce istigh agus b'éigean di</span>
<lb n="1202"/><span>dul 'á iarraidh.  Toisc gan eolas na</span>
<lb n="1203"/><span>h-áite aici thóg sí as an gcéad tobar a</span>
<lb n="1204"/><span>bhuail léi é — Tobar na Súile.  Chuir sí lán</span>
<lb n="1205"/><span>chitil de ar an teine.  I gcionn uair a</span>
<lb n="1206"/><span>chluig ní raibh aon teas tagaithe ar an</span>
<lb n="1207"/><span>uisce.  Mhéaduigh sí an teine fé ach níorbh'</span>
<lb n="1208"/><span>aon mhaith é — ní théidhfeadh an t-uisce.</span></p>
<lb n="1209"/>
<lb n="1210"/><p><span>Tháinig an feirmeóir agus na fir isteach</span>
<lb n="1211"/><span>agus nuair ná raibh an biadh ullamh dóibh</span>
<lb n="1212"/><span>bhítheas ag gearán.  Leis sin d'innis an</span>
<lb n="1213"/><span>cailín go raibh trí theine mhóna caithte fé'n</span>
<lb n="1214"/><span>gciteal.</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>“Cá bhfuairis an t-uisce?” arsa fear</span>
<lb n="1217"/><span>an tighe.</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>“Fuaireas i dtobar sa Ghleann é,” ar</span>
<lb n="1220"/><span>sise.  B'éigean di dul agus an áit a</span>
<lb n="1221"/><span>thaisbeáint do.</span></p>
<lb n="1222"/>
<lb n="1223"/><p><span>“Faid a mhairfidh tú beo,” ar seisean</span>
<lb n="1224"/><span>léi, “ná cuir braon de'n uisce sin ar</span>
<lb n="1225"/><span>theine.  Sin é Tobar na Súile agus ní</span>
<lb n="1226"/><span>chuirfeadh a bhfuil de mhóin i n-Éirinn ar</span>
<lb n="1227"/><span>fiuchaidh é.”</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>Daoine go mbíodh galar súl ortha</span>
<lb n="1230"/><span>thagaidís go dtí an tobar so agus</span>
<lb n="1231"/><span>thugaidis “turus” air.  Deintí an tsúil a</span>
<lb n="1232"/><span>nighe leis an uisce agus is minic a leighistí</span>
<lb n="1233"/><span>daoine mar sin.  D'fhágadh daoine comharthaí</span>
<lb n="1234"/><span>'na ndiaidh ag an dtobar — cuir i gcás</span>
<lb n="1235"/><span>cnaipí nó snátha olna nó eanga éadaigh.</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>Mícheál Ó Raghaill,</span>
<lb n="1238"/><span>Daingean-Uí-Chúise.</span></p>
<lb n="1239"/>
<lb n="1240"/><p><span>DÁ mBEITHEÁ THIAR.</span></p>
<lb n="1241"/>
<lb n="1242"/><p><span>Beirt phósta a bhí ann agus bhíodh an fear</span>
<lb n="1243"/><span>ag déanamh gaiscidh i gcomhnaidhe faoi'n áit</span>
<lb n="1244"/><span>a bhí ag a mhuinntir san iarthar.  Gach uair</span>
<lb n="1245"/><span>dá ndéarfadh an bhean rud ar bith i dtaobh</span>
<lb n="1246"/><span>a h-áite féin déarfadh seisean — “Dá</span>
<lb n="1247"/><span>mbeitheá thiar!”</span></p>
<lb n="1248"/>
<lb n="1249"/><p><span>Sa deireadh chuaidh sí siar i gan fhios dó</span>
<lb n="1250"/><span>agus tháinic sí aniar.  Nuair a bhí sí ag</span>
<lb n="1251"/><span>cainnt faoi rud eicínt dubhairt seisean —</span>
<lb n="1252"/><span>“Um!  Dá mbeitheá thiar.”</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>“Bhí mé thiar,” ar sise.</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>“Céard a chonnaic tú thiar?” ar seisean.</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>“Sean-fhear críon, liath,</span>
<lb n="1259"/><span>Sean-bhean gan aon chiall,</span>
<lb n="1260"/><span>Sean bhó bhreac gan laogh, gan lacht,</span>
<lb n="1261"/><span>Agus pocaide gabhair ceangailte ar</span>
<lb n="1262"/><span>iall.”</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>Séamas Ó Glasáin do sholáthruigh</span>
<lb n="1265"/><span>sa Ceathramhain Ruaidh,</span>
<lb n="1266"/><span>i gConnachtaibh Thiar.</span>
<lb n="1267"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1268"/><p><span>GAOIS.</span></p>
<lb n="1269"/>
<lb n="1270"/><p><span>Slibire de gharsún a b'eadh é seo.  Bhí</span>
<lb n="1271"/><span>biorán sábháltha i mbóna a chasóige; bos a</span>
<lb n="1272"/><span>chaipín briste ag iomad fearthaine 's leadhb</span>
<lb n="1273"/><span>de anuas ar a shúilibh; cúl an chaipín chéadna</span>
<lb n="1274"/><span>ag tarrac gaoithe go fairsing agus liataisí</span>
<lb n="1275"/><span>bróg air gur mhór an éirim aigne bhí ins an</span>
<lb n="1276"/><span>té thug fé iad a shnasadh, mar snasta a</span>
<lb n="1277"/><span>bhíodar.  Obair i siopa bhí uaidh agus dada</span>
<lb n="1278"/><span>eile ní thógfadh sé.</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>N'fheadar cad a bhain do Thadhg na</span>
<lb n="1281"/><span>Cluaise agus é leigint isteach 'na shiopa.</span>
<lb n="1282"/><span>Is mó fear carthanachtúil a thabharfadh béile</span>
<lb n="1283"/><span>bídh do agus déarfadh leis annsan bheith ag</span>
<lb n="1284"/><span>bogadh, acht b'fhéidir go dtug Tadhg fé</span>
<lb n="1285"/><span>ndeara féachaint ghéar na gaoise 'na dhá</span>
<lb n="1286"/><span>shúil agus bhí a fhios againn go léir go raibh</span>
<lb n="1287"/><span>fód ar Thadhg.</span></p>
<lb n="1288"/>
<lb n="1289"/><p><span>B'é a chéad lá san tsiopa é agus ní</span>
<lb n="1290"/><span>nárbh' iongnadh bhí Máirín 's Brighdín 's</span>
<lb n="1291"/><span>Gobnait ag freasdal go mion minic ar</span>
<lb n="1292"/><span>thigh Thaidhg.  Níor bh'é gnás muinntire ár</span>
<lb n="1293"/><span>mbaile-ne coimhthigheach bheith na measc gan</span>
<lb n="1294"/><span>súil a choimeád air.  Caithfí é bhreithniú agus</span>
<lb n="1295"/><span>a thomhas agus a agallamh.</span></p>
<lb n="1296"/>
<lb n="1297"/><p><span>Tháinig aimsir an dinnéir agus chuir Tadhg</span>
<lb n="1298"/><span>na mionna dubha ar an ngeócach gan luach</span>
<lb n="1299"/><span>cionóige leigint uaidh ar cáirde.  Fuair</span>
<lb n="1300"/><span>sé na leabhair bhreaca agus na geallúintí</span>
<lb n="1301"/><span>díochra ná leigfí agus b'sheo leis isteach</span>
<lb n="1302"/><span>sa chistin.</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>B'shin í an chaoi a bhí ó Mhaidhc Fhada.</span>
<lb n="1305"/><span>Shúghfadh a bhróga báisteach ó Mhám na</span>
<lb n="1306"/><span>Fearthaine agus maidir le gaoith bhíodh</span>
<lb n="1307"/><span>fuarmáil agus feadghail aici tímcheall a</span>
<lb n="1308"/><span>órdóg nuair a shéideadh sí andeas.  B'sheo</span>
<lb n="1309"/><span>seans chun a malairt d'fhagháil agus seo</span>
<lb n="1310"/><span>isteach chun an gheócaigh é.  Pheidhre bróg</span>
<lb n="1311"/><span>a bhí uaidh.  Bhíodar ag an bhfear beag agus</span>
<lb n="1312"/><span>b'é sás a molta é.  Ní raibh Maidhc ró dhian</span>
<lb n="1313"/><span>agus deineadh an margadh ar naoi sgillinge.</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>Ceathair is raol a bhí ag Maidhc 's bhí an</span>
<lb n="1316"/><span>diad de dheabhadh air!  Bhí na prátaí ar an</span>
<lb n="1317"/><span>ithir, is an claidhe manntach agus bheadh sé</span>
<lb n="1318"/><span>annso amáireach leis an gceathair 's raol</span>
<lb n="1319"/><span>eile.  Cad é an dearmhad a bhain do agus</span>
<lb n="1320"/><span>é d'fhágaint na dhiaidh — ná raibh sé 'na</span>
<lb n="1321"/><span>bhríste Domhnaigh i dteannta roinnt nótaí!</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>“Gheobhainn an bóthar,” ars an bioránach</span>
<lb n="1324"/><span>óg, “dá dtugainn duit iad.”</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>“Ó! ná bíodh ceist ort,” ars Maidhc,</span>
<lb n="1327"/><span>“tá aithne mhaith ag Tadhg orm-sa.”  B'fhíor</span>
<lb n="1328"/><span>do san — bhí aithne ag Tadhg air agus a</span>
<lb n="1329"/><span>chúis aige.</span></p>
<lb n="1330"/>
<lb n="1331"/><p><span>“Ó má tá,” ars an díthreabhach, “déan-</span>
<lb n="1332"/><span>faidh san.”</span></p>
<lb n="1333"/>
<lb n="1334"/><p><span>D'fheistigh sé suas an beart!</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>“Beir annso amáireach?” ar seisean.</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>“Gan teip,” arsa Maidhc, is a theanga</span>
<lb n="1339"/><span>na phluic.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>Ghread sé leis an doras amach agus i</span>
<lb n="1342"/><span>gceann tamaill tháinig Tadhg ó'n gcistin.</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>“Ar dhíolais aon ní ó shoin?” ar seisean.</span></p>
<lb n="1345"/>
<lb n="1346"/><p><span>“Pheidhre bróg.”</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>“Go maith!  Fuairis airgead ortha?”</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>“Ní bhfuaireas ach a leath,” arsa mo dhuine.</span></p>
<lb n="1351"/>
<lb n="1352"/><p><span>“A mhífhortúnaig, ná dubhairt leat gan</span>
<lb n="1353"/><span>faic a leigint uait ar cáirde.  Seo, a</span>
<lb n="1354"/><span>phleidhce amadáin, gluais is ná feicim</span>
<lb n="1355"/><span>arís tú.”</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>“Do Mhaidhc Fhada a thugas iad agus</span>
<lb n="1358"/><span>beidh sé annso amáireach leis an airgead.”</span></p>
<lb n="1359"/>
<lb n="1360"/><p><span>“Do Mhaidhc Fhada!  Sgrios adeirim!”</span>
<lb n="1361"/><span>agus chuir sé liúgh as.</span></p>
<lb n="1362"/>
<lb n="1363"/><p><span>Níor chorruig an buachaill.  Dhún sé a</span>
<lb n="1364"/><span>shúil chlé go gasta agus tháinig mionga</span>
<lb n="1365"/><span>gaire na bheólaibh.</span></p>
<lb n="1366"/>
<lb n="1367"/><p><span>“Tabharfaidh,” ar seisean, “Dhá bhróig</span>
<lb n="1368"/><span>chlé a thugas do agus bheidh sé annso ar</span>
<lb n="1369"/><span>maidin.”</span></p>
<lb n="1370"/>
<lb n="1371"/><p><span>B'fhíor do.</span></p>
<lb n="1372"/>
<lb n="1373"/><p><span>Tamall ó shoin ó thuit so amach ach</span>
<lb n="1374"/><span>ráinigheas an tslíghe anuraidh agus bhí ana</span>
<lb n="1375"/><span>oidhche agam.  Pósadh ingine Thaidhg leis</span>
<lb n="1376"/><span>an slibire a bhí ar siubhal.  Ach níor shlibire</span>
<lb n="1377"/><span>é an tráth so ach fear groidhe cumasach.</span>
<lb n="1378"/><span>Cloistear dam ó shoin ná fuil aon chúram</span>
<lb n="1379"/><span>ar Thadhg anois ach ag luascadh cliabháin</span>
<lb n="1380"/><span>agus ag coimeád na sicíní ó'n ngarraidhe.</span></p>
<lb n="1381"/>
<lb n="1382"/><p><span>S. Ó M.</span></p>
<lb n="1383"/>
<lb n="1384"/><p><span>AN DÁ CHOMHAIRLE.</span></p>
<lb n="1385"/>
<lb n="1386"/><p><span>Dhá chomhairle thug athair dá mhac bhí ag</span>
<lb n="1387"/><span>fágaint an bhaile:</span></p>
<lb n="1388"/>
<lb n="1389"/><p><span>(1) “Ná bí cruaidh agus ná bí bog!</span>
<lb n="1390"/><span>I gcúntas Dé, a Sheáin, ná bí ró-bhog ach</span>
<lb n="1391"/><span>go h-áirithe!”</span></p>
<lb n="1392"/>
<lb n="1393"/><p><span>(2) “Má bheireann fear ar bith cor</span>
<lb n="1394"/><span>asat aon uair amháin mo náire air-sean!</span>
<lb n="1395"/><span>Má bheireann sé an cor asat an tarna</span>
<lb n="1396"/><span>h-uair mo náire ort-sa!”</span></p>
<lb n="1397"/>
<lb n="1398"/><p><span>Beir mo thuairisc go dtí an fear stuamdha</span>
<lb n="1399"/><span>go bhfuilim-se 'meath,</span>
<lb n="1400"/><span>Is gur thréigeas comh-luadar is cuideachta</span>
<lb n="1401"/><span>fear;</span>
<lb n="1402"/><span>Le fuacht mór mo ghualann go bhfuil mo</span>
<lb n="1403"/><span>luirgne breac,</span>
<lb n="1404"/><span>Agus buanacht na luaithe gur bhaineas de'n</span>
<lb n="1405"/><span>chat.</span></p>
<lb n="1406"/>
<lb n="1407"/><p><span>Ó Scanaill, cct.</span></p>
<lb n="1408"/>
<lb n="1409"/><p><span>Adeir fear Leitir Calaidh le Sagart</span>
<lb n="1410"/><span>Leitir Mhór lá — “tá fad mhéire de pháiste</span>
<lb n="1411"/><span>le baiste' agam.  An mbaistfidh tú é?”</span></p>
<lb n="1412"/>
<lb n="1413"/><p><span>“Má tá,” ars an Sagart, “beir leat</span>
<lb n="1414"/><span>aniar in do phóca ar ball é.”</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>(Ó'n gCeathramhain Ruaidh).</span></p>
<lb n="1417"/>
<lb n="1418"/><p><span>SEÁN Ó CONAILL</span></p>
<lb n="1419"/>
<lb n="1420"/><p><span>Dealbhóir Gaedhlach,</span>
<lb n="1421"/><span>SRÁID MHIC CHURTÁIN, CORCAIGH</span></p>
<lb n="1422"/>
<lb n="1423"/><p><span>Sgríobh ag triall air</span></p>
<lb n="1424"/>
<lb n="1425"/><p><span>COLÁISDE</span>
<lb n="1426"/><span>na</span>
<lb n="1427"/><span>MUMHAN</span></p>
<lb n="1428"/>
<lb n="1429"/><p><span>I mBÉAL ÁTHA</span>
<lb n="1430"/><span>'n GHAORTHAIGH</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>BEIDH AN COLÁISDE AR</span>
<lb n="1433"/><span>SIUBHAL, Mar ba ghnáthach,</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>I MÍ IÚIL AGUS I</span>
<lb n="1436"/><span>MÍ na LUGHNASA</span></p>
<lb n="1437"/>
<lb n="1438"/><p><span>Gheobhfar gach tuairisc i dtaobh na</span>
<lb n="1439"/><span>Coláiste ó'n Rúnaí —</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>LIAM DE RÓISTE,</span>
<lb n="1442"/><span>27 Grand Parade,</span>
<lb n="1443"/><span>Corcaigh</span></p>
<lb n="1444"/>
<lb n="1445"/><p><span>AN BONN</span>
<lb n="1446"/><span>a's</span>
<lb n="1447"/><span>AN CORN</span>
<lb n="1448"/><span>a's</span>
<lb n="1449"/><span>AN CHRAOBH DO'N</span>
<lb n="1450"/><span>LÚTHAIDHE</span></p>
<lb n="1451"/>
<lb n="1452"/><p><span>AN SEÓD LUACHMHAR</span>
<lb n="1453"/><span>& obair chondualach air</span></p>
<lb n="1454"/>
<lb n="1455"/><p><span>An stoc so againne-ne níl</span>
<lb n="1456"/><span>a shárú in Éirinn</span>
<lb n="1457"/><span>breághthacht agus buaine</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>LIAM MAC AODHGÁIN</span>
<lb n="1460"/><span>Is a Chl. Mhac</span>
<lb n="1461"/><span>Seódoirí agus Gaibhne geala,</span>
<lb n="1462"/><span>31 & 32 SR. PHÁDRAIG NAOMHTHA</span>
<lb n="1463"/><span>I gCORCAIGH</span>
<lb n="1464"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1465"/><p><span>CHÓMH BLASTA</span>
<lb n="1466"/><span>le</span>
<lb n="1467"/><span>H-AON-ÍM!</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>MARGAIRÍN</span>
<lb n="1470"/><span>“LEANDAR”</span></p>
<lb n="1471"/>
<lb n="1472"/><p><span>TÁ 'Á DHÉANAMH</span>
<lb n="1473"/><span>I gCORCAIGH</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>ag</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>Ó DUBHDAILL</span>
<lb n="1478"/><span>Ó MATHÚNA</span>
<lb n="1479"/><span>agus a gCualacht</span></p>
<lb n="1480"/>
<lb n="1481"/><p><span>Bí 'á lorg ar lucht siopa,</span>
<lb n="1482"/><span>led' thoil.</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>AN PHÍOB CHEOIL.</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>Bhí feirmeóir ann aon uair amháin agus</span>
<lb n="1487"/><span>bhí aon mhac amháin aige gurbh' ainm do</span>
<lb n="1488"/><span>Conchubhairín.  Nuair a bhí an mac deich</span>
<lb n="1489"/><span>mbliana d'aois cailleadh a mháthair.  Bhí</span>
<lb n="1490"/><span>an feirmeóir annsan gan aoinne aige chun</span>
<lb n="1491"/><span>bó a chrúdh nó chun béile bídh a ghléasadh.</span>
<lb n="1492"/><span>Phós sé baintreach go raibh beirt mhac aici.</span>
<lb n="1493"/><span>An fhaid a mhair a athair do leog an leas-</span>
<lb n="1494"/><span>mháthair uirthi go raibh ana-chion aici ar</span>
<lb n="1495"/><span>Chonchubhairín, ach ní fada gur cailleadh an</span>
<lb n="1496"/><span>t-athair agus d'fhág san an saoghal ar mí-</span>
<lb n="1497"/><span>chomhthrom ag an dighileachtaidhe.  D'fhág</span>
<lb n="1498"/><span>an t-athair a raibh aige le h-udhacht ag</span>
<lb n="1499"/><span>Conchubhairín agus chuir an méid sin an</span>
<lb n="1500"/><span>leas-mháthair le báiní agus bheartuigh sí 'na</span>
<lb n="1501"/><span>h-aigne Conchubhairín a chur chun báis.</span></p>
<lb n="1502"/>
<lb n="1503"/><p><span>Bhí dhá chaora aca agus chuireadh sí ar an</span>
<lb n="1504"/><span>sliabh i bhfad ó'n dtigh gach lá iad.  Nuair</span>
<lb n="1505"/><span>a théighidís amú chuireadh sí Conchubhairín ar</span>
<lb n="1506"/><span>a lorg agus nuair ná beireadh sé abhaile</span>
<lb n="1507"/><span>iad do dhíoladh sé as.  Bhíodh sé amuich fliuch,</span>
<lb n="1508"/><span>tirm; moch, déannach.  Bhíodh sé 'á leathadh</span>
<lb n="1509"/><span>leis an bhfuacht agus leis an ocras, agus</span>
<lb n="1510"/><span>nuair a chruadhadh an scéal go mór air</span>
<lb n="1511"/><span>chromadh sé ar ghol i lár an tsléibhe amuich,</span>
<lb n="1512"/><span>agus do ghlaodh ar a athair is ar a mháthair</span>
<lb n="1513"/><span>teacht agus é bhreith leo ó'n leas-mháthair.</span></p>
<lb n="1514"/>
<lb n="1515"/><p><span>Bhí sé ag gol go cráidhte mar sin lá</span>
<lb n="1516"/><span>nuair a sheasaimh duine beag, íseal, ar</span>
<lb n="1517"/><span>a aghaidh amach.  “Cad é seo ort, a</span>
<lb n="1518"/><span>Chonchubhairín?” ar seisean leis.  D'innis</span>
<lb n="1519"/><span>Conchubhairín do.  Bhí trua an domhain ag</span>
<lb n="1520"/><span>an bhfear beag do.  “Mise do shin-sean-</span>
<lb n="1521"/><span>úncail,” ar seisean.  Tharraing sé píob</span>
<lb n="1522"/><span>cheoil as a phóca.  “Seo dhuit an phíob so,”</span>
<lb n="1523"/><span>ar seisean, “agus aon uair a bheir ag lorg</span>
<lb n="1524"/><span>na gcaorach arís níl agat ach cromadh ar í</span>
<lb n="1525"/><span>sheinm agus tiocfaidh na caoire chughat.</span>
<lb n="1526"/><span>Tá buadh eile ag an bpíb seo — aoinne</span>
<lb n="1527"/><span>chloisfeadh an ceol a déanfaí uirthi chaith-</span>
<lb n="1528"/><span>feadh sé rinnce leis agus ní fhéadfadh sé</span>
<lb n="1529"/><span>stad go stadfadh an ceol.  Nuair a</span>
<lb n="1530"/><span>raghair abhaile anocht téir' go dtí an tor</span>
<lb n="1531"/><span>draighin atá ar aghaidh an tighe agus leig</span>
<lb n="1532"/><span>ort bheith ag féachaint isteach ann.  Nuair</span>
<lb n="1533"/><span>a thiocfaidh do leas-mháthair fiafrochaidh sí</span>
<lb n="1534"/><span>dhíot cad air go bhfuilir ag féachaint.</span>
<lb n="1535"/><span>Abair léi go bhfuil fáinne breá óir istigh i</span>
<lb n="1536"/><span>nid atá sa tor agus ná féadfá teacht air.</span>
<lb n="1537"/><span>Raghaidh sí sa tor d'iarraidh an fháinne.</span></p>
<lb n="1538"/>
<lb n="1539"/><p><span>Nuair a bheidh sí istigh sa tor crom-se ar</span>
<lb n="1540"/><span>an gceol agus ná stad de go ngeallaidh</span>
<lb n="1541"/><span>sí dhuit saoghal níos fearr a thabhairt duit.”</span></p>
<lb n="1542"/>
<lb n="1543"/><p><span>D'imigh an fear beag uaidh annsan.  Chuir</span>
<lb n="1544"/><span>Conchubhairín an phíob 'na bhéal agus do</span>
<lb n="1545"/><span>chrom ar sheinm.  Ní túisce sin ná seo</span>
<lb n="1546"/><span>chuige an dá chaora agus thiomáin sé roimis</span>
<lb n="1547"/><span>abhaile iad.</span></p>
<lb n="1548"/>
<lb n="1549"/><p><span>Nuair a tháinig sé 'on bhuaile chuaidh sé</span>
<lb n="1550"/><span>anonn chun an toir draighin agus bhí ag</span>
<lb n="1551"/><span>féachaint isteach 'na lár.  Tháinig an leas-</span>
<lb n="1552"/><span>mháthair i leith chuige.</span></p>
<lb n="1553"/>
<lb n="1554"/><p><span>“Cad tá uait annsan?” ar sise.</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>“Tá,” arsa Conchubhairín, “fáinne breá</span>
<lb n="1557"/><span>óir sa nid sin istigh sa tor agus ní fhéad-</span>
<lb n="1558"/><span>fainn dul chuige.”</span></p>
<lb n="1559"/>
<lb n="1560"/><p><span>“Fág an áit sin!” ars an leas-mháthair,</span>
<lb n="1561"/><span>“do chailleas fáinne óir an lá fé dheire</span>
<lb n="1562"/><span>agus is dócha gurab é an t-éan bradach</span>
<lb n="1563"/><span>san a bheir uaim é.”</span></p>
<lb n="1564"/>
<lb n="1565"/><p><span>Nuair a bhí sí istigh i lár an toir tharraing</span>
<lb n="1566"/><span>Conchubhairín chuige a phíob cheoil agus do</span>
<lb n="1567"/><span>chrom ar sheinm.  Má chrom, siúd an bhean</span>
<lb n="1568"/><span>ag rinnce istigh sa tor agus deilgne an</span>
<lb n="1569"/><span>draighin 'á stracadh agus í ag scréachaigh</span>
<lb n="1570"/><span>leis an dtinneas.</span></p>
<lb n="1571"/>
<lb n="1572"/><p><span>“Coisc an ceol!” ar sise, “coisc</span>
<lb n="1573"/><span>an ceol!”</span></p>
<lb n="1574"/>
<lb n="1575"/><p><span>“Ná an riach cosc,” arsa Conchubhairín</span>
<lb n="1576"/><span>“mara dtugair geallúint go bhfaghad mo</span>
<lb n="1577"/><span>cheart.”</span></p>
<lb n="1578"/>
<lb n="1579"/><p><span>“Ní bhfaghair cóir ná ceart uaim-se,”</span>
<lb n="1580"/><span>ar sise.</span></p>
<lb n="1581"/>
<lb n="1582"/><p><span>Chrom sé sin arís ar an gceol agus níor</span>
<lb n="1583"/><span>stad go raibh an bhean sa tor stracaithe</span>
<lb n="1584"/><span>gearrtha agus an fhuil ar sileadh léi.  Bhéic</span>
<lb n="1585"/><span>sí.  “Ar son Dia! leog amach me.  Táim</span>
<lb n="1586"/><span>traochta.  Geallaim duit aon ní is maith</span>
<lb n="1587"/><span>leat.”  Stad sé annsan agus tháinig an</span>
<lb n="1588"/><span>leas-mháthair amach as an dtor agus í</span>
<lb n="1589"/><span>mínithe go maith agus ó'n lá san go dtí</span>
<lb n="1590"/><span>an lá cailleadh í bhí sí 'na ceann mhaith</span>
<lb n="1591"/><span>do Conchubhairín.</span></p>
<lb n="1592"/>
<lb n="1593"/><p><span>Áine Ní Chonaill,</span>
<lb n="1594"/><span>Cathair Domhnall.</span></p>
<lb n="1595"/>
<lb n="1596"/><p><span>Nách buadhartha bhídh na daoine ar uireaba</span>
<lb n="1597"/><span>lóin,</span>
<lb n="1598"/><span>Is an uaigh dá líonadh dhíobh go minic san ló;</span>
<lb n="1599"/><span>Ní luaithe do'n chill an fíothal foirbhthe</span>
<lb n="1600"/><span>d'reóil</span>
<lb n="1601"/><span>Ná an luaith-fhear groidhe nó an naoidhean</span>
<lb n="1602"/><span>gan fuinneamh n-a ghlór.</span></p>
<lb n="1603"/>
<lb n="1604"/><p><span>SNASÁIN “SCIENCE”</span></p>
<lb n="1605"/>
<lb n="1606"/><p><span>“GILE NA GILE”</span></p>
<lb n="1607"/>
<lb n="1608"/><p><span>SNASÁIN agus SMEARA</span></p>
<lb n="1609"/>
<lb n="1610"/><p><span>Do'n BHRÓIG Do'n ÚRLÁR Do'n TROSCÁN</span></p>
<lb n="1611"/>
<lb n="1612"/><p><span>SNASÁIN GAN LOCHT</span></p>
<lb n="1613"/>
<lb n="1614"/><p><span>Ná glac ach “SCIENCE”</span></p>
<lb n="1615"/>
<lb n="1616"/><p><span>PUNCH is a CHUAL. i gCORCAIGH a dheineann</span>
<lb n="1617"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Iúl, 1926

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Iúl, 1926

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
