Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Lr1916_08</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1916</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Lr1916_08</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Lóchrann</title><imprint><publisher>An Lóchrann</publisher><date>1916</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Lóchrann</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>PÁIPÉAR GAEDHILGE IN AGHAIDH GACHA MÍ.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Uimh a 5.  LUGHNASA 1916.  PINGINN A FHIACHA.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>AN MADARUADH & AN CHRUTHÓG</span>
<lb n="8"/><span>LIATH.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Sa tsean-aimsir bhí madaruadh agus</span>
<lb n="11"/><span>cruthóg liath 'na gcomhnaidhe i n-aon choill</span>
<lb n="12"/><span>amháin.  Bhíodar ana-mhuinnteardha le n-a</span>
<lb n="13"/><span>chéile & théigheadh an bheirt aca i dteannta</span>
<lb n="14"/><span>'chéile is gach aon áit agus do roinnidís le</span>
<lb n="15"/><span>chéile pé rud a mharbhuighidís.  Ar an tsligh</span>
<lb n="16"/><span>sin bhí saoghal breagh acu araon mar bhí</span>
<lb n="17"/><span>ceann aca chómh maith leis an tarna duine</span>
<lb n="18"/><span>chun rud a sholáthar.  Nuair a raghadh an</span>
<lb n="19"/><span>madaruadh ag goid aon nídh bheadh an chruth-</span>
<lb n="20"/><span>óg liath anáirde ar chrann ag faire dhó, agus</span>
<lb n="21"/><span>nuair a chífeadh sé an duine ag teacht</span>
<lb n="22"/><span>scaoilfeadh sé “gráig” as agus chuirfeadh</span>
<lb n="23"/><span>an madaruadh an talamh de go tapaidh.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Aon lá amháin dúbhairt an madaruadh leis</span>
<lb n="26"/><span>an gcruthóig go raibh leisce air féin agus</span>
<lb n="27"/><span>go mbeadh sé ana-bhuidheach di ach dul agus</span>
<lb n="28"/><span>greim éigin le n-ithe a sholáthar do.  D'imthigh</span>
<lb n="29"/><span>sí agus ní fada bhí sí imthighthe nuair tháinig</span>
<lb n="30"/><span>sí arís agus dubhairt sí leis teacht léi</span>
<lb n="31"/><span>tamaillín beag.  Do stadadar cois chlaidhe</span>
<lb n="32"/><span>bóthair agus chonncadar gearrchaille chúcha</span>
<lb n="33"/><span>agus beiste ime ar a ceann aici ag dul ar</span>
<lb n="34"/><span>an margadh 'á dhíol.  Do phreab an chruthóg</span>
<lb n="35"/><span>liath amach ar an mbóthar roimpi agus leig</span>
<lb n="36"/><span>sí uirthi go raibh a cos briste.  Nuair a</span>
<lb n="37"/><span>chonnaic an ghearrchaille í chuir sí an beiste</span>
<lb n="38"/><span>ar an gclaidhe agus siúd i ndiaidh an éin í.</span>
<lb n="39"/><span>Bhí an chruthóg liath ag imtheacht ar “cosa-</span>
<lb n="40"/><span>bacóid” roimpi amach agus a dhá sciathán ar</span>
<lb n="41"/><span>leathadh aici agus cheap an ghearrchaille go</span>
<lb n="42"/><span>raibh greim aici uirthi gach aon nóimeat.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>An fhaid a bhí san ar siubhal bhí an mada-</span>
<lb n="45"/><span>ruadh ag ithe an ime ar a shuaimhneas agus é</span>
<lb n="46"/><span>ag baint sásamh a chroidhe as 'á scaoileadh</span>
<lb n="47"/><span>siar 'n-a scórnaigh.  Bhí an ghearrchaille ag</span>
<lb n="48"/><span>leanamhaint ar an gcruthóig agus bhí sí sin</span>
<lb n="49"/><span>ag iúnfhairt léi cúpla slat roimpi amach.</span>
<lb n="50"/><span>Chuireadar píosa maith bóthair díobh sa tsligh</span>
<lb n="51"/><span>sin go dtí go raibh lán a bhuilg d'im ithte</span>
<lb n="52"/><span>ag an madaruadh agus gur chuaidh sé i</span>
<lb n="53"/><span>ndiaidh na beirte bhí imthighthe an bóthar.</span>
<lb n="54"/><span>Nuair a chonnaic an chruthóg é sin d'éirigh</span>
<lb n="55"/><span>sí sa spéir agus d'fhág sí an ghearrchaille</span>
<lb n="56"/><span>bocht ag féachaint beal-oscailte n-a diaidh.</span>
<lb n="57"/><span>D'fhill an chruthóg ar an mbeiste agus an</span>
<lb n="58"/><span>rud nár ith an madaruadh d'ith sise é.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Annsan nuair a bhí a mbolg lán aca chuimh-</span>
<lb n="61"/><span>nigheadar ar spórt éigin a chur ar siúbhal</span>
<lb n="62"/><span>chun an lá a chaitheamh.  Bhí fir ag baint</span>
<lb n="63"/><span>phrátaí agus bhíodar ag obair leó nuair a</span>
<lb n="64"/><span>thúirlig an chrúthóg ar cheann duine aca.</span>
<lb n="65"/><span>Chonnaic duine eile í agus thug sé fúithe le</span>
<lb n="66"/><span>práta agus bain sé an hata de'n iarracht</span>
<lb n="67"/><span>san de'n duine go raibh an chruthóg air.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>“B'fhearra dhuit cur uait,” arsa fear a'</span>
<lb n="70"/><span>hata.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Níor thóg an fear eile aon cheann do mar</span>
<lb n="73"/><span>bhí sé ag faire ar an gcruthóig ag teacht</span>
<lb n="74"/><span>anuas ar an bhfear céadna arís.  Ní raibh sí</span>
<lb n="75"/><span>ar a cheann i gceart nuair a thóg sé práta</span>
<lb n="76"/><span>eile agus bhuail sé an fear céadna i gcúl</span>
<lb n="77"/><span>an chinn leis.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>“Dubhart leat stad agus ní dhéanfá,”</span>
<lb n="80"/><span>arsan fear a buaileadh ag tabhairt fé'n</span>
<lb n="81"/><span>bhfear a chaith an práta agus 'á leagadh.  Seo</span>
<lb n="82"/><span>chúcha na fearaibh eile agus bhuail gach</span>
<lb n="83"/><span>aoinne aca dorn ar son a dhuine féin gan a</span>
<lb n="84"/><span>fhiafraighe cad é cúis na troda i sligh is go</span>
<lb n="85"/><span>raibh sé 'n-a bhrúscar eatortha.  Sar ar</span>
<lb n="86"/><span>stadadar bhíodar tinn go maith agus an</span>
<lb n="87"/><span>madaruadh agus an chruthóg ag briseadh a</span>
<lb n="88"/><span>gcroidhe le h-áthas.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Níor sheasaimh an biadh maith san dóibh i</span>
<lb n="91"/><span>gcómhnaidhe.  Bhídís ar chaol-chuid go minic.</span>
<lb n="92"/><span>Insan am san bhí nead ag an gcruthóig agus</span>
<lb n="93"/><span>a lán gearrcach aici.  Aon lá amháin bhí</span>
<lb n="94"/><span>ocras ar an madaruadh agus tháinig dúil</span>
<lb n="95"/><span>aige 'sna gearrcaigh agus d'ith sé iad nuair</span>
<lb n="96"/><span>a bhí an mháthair amuich.  Nuair a tháinig sí</span>
<lb n="97"/><span>ní raibh aon ghearrcach roimpi, agus bhí fhios</span>
<lb n="98"/><span>aici go maith cad d'imthig ortha.  Níor leig</span>
<lb n="99"/><span>sí aon nídh uirthi os comhair an mhadaruaidh</span>
<lb n="100"/><span>ach dubhairt sí léi féin go mbeadh sásamh</span>
<lb n="101"/><span>aici as lá éigin.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Bhí fear i n-aice na h-áite go raibh cú aige</span>
<lb n="104"/><span>agus mheas sí dá mb' fhéidir léi an mada-</span>
<lb n="105"/><span>ruadh a thabhairt léi go dtí an tig sin go</span>
<lb n="106"/><span>marbhochadh an chú é.  Dúbhairt sí leis lá go</span>
<lb n="107"/><span>raibh scata breagh de ghéanna reamhra a bhí</span>
<lb n="108"/><span>lán d'fheoil agus de bhlonaig aige n-a leith-</span>
<lb n="109"/><span>éid seo (fear na con), agus dá dtéigheadh</span>
<lb n="110"/><span>sé 'á bhfuadach go raghadh sí féin anáirde ar</span>
<lb n="111"/><span>chrann ag faire dho.  Bhí an madaruadh</span>
<lb n="112"/><span>sásta agus chuadar araon fé dhéin an tighe.</span>
<lb n="113"/><span>Bhí na géanna istig i mbothán ná raibh ach</span>
<lb n="114"/><span>leathdoras air.  Nuair a chuaidh an mada-</span>
<lb n="115"/><span>ruadh isteach chúcha d'imthig an chrothóg liath</span>
<lb n="116"/><span>agus bhuail sí a gob ar fhuinneoig tighe an</span>
<lb n="117"/><span>fhir agus tháinig seisean amach agus an chú</span>
<lb n="118"/><span>le n-a chois.  Scaoil sé an chú mhór bhán</span>
<lb n="119"/><span>'n-a dhiaidh agus siúd chun siubhail leo araon</span>
<lb n="120"/><span>agus pé áit a raghadh an madaruadh thioc-</span>
<lb n="121"/><span>fadh an chruthóg liath os a chionn anáirde ag</span>
<lb n="122"/><span>bualadh a sciathán agus gach aon “Bhác!</span>
<lb n="123"/><span>Bhác!” aici chun an chú ghéarú ar an mada-</span>
<lb n="124"/><span>ruadh bocht.  Nuair a chonnaic an mada-</span>
<lb n="125"/><span>ruadh í os a chionn anáirde dúbhairt sé léi</span>
<lb n="126"/><span>cleas éígin a dh'imirt ar an madra, go raibh</span>
<lb n="127"/><span>sé ag dul dian air.  Ar sise:</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>“A mhaidrín mhealltaigh,</span>
<lb n="130"/><span>Fé mar d'ithis-se mo chlann-sa</span>
<lb n="131"/><span>Sín do dhrom leis an gcoin mbáin.”</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Tar éis cúrsa mór reatha d'imthigh an</span>
<lb n="134"/><span>madaruadh ó'n gcoin agus do shroich sé a</span>
<lb n="135"/><span>phruais slán.  Nuair a dh'imthigh an saothar</span>
<lb n="136"/><span>de bhí se 'á chur tré n-a chéile 'n-a aigne</span>
<lb n="137"/><span>cionnus a dhíolfadh sé an comhar leis an</span>
<lb n="138"/><span>gcruthóig agus í mharbhú.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Fé dheire chuimhnig sé ar sheift.  Lá breagh</span>
<lb n="141"/><span>gréine shín sé é féin bolg anáirde fé chrann</span>
<lb n="142"/><span>i n-áit a raibh fhios aige go bhfeicfeadh an</span>
<lb n="143"/><span>chruthóg é.  Ní raibh sé i bhfad ann nuair</span>
<lb n="144"/><span>thúirlig sí anuas air, agus bhí sí díreach chun</span>
<lb n="145"/><span>an tsúil a phriocadh as nuair a rug sé ar</span>
<lb n="146"/><span>scrugall uirthi.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>“Anois atánn tú 'gam!” ar seisean.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>“Á! ná mairbh me,” ar sise, “agus</span>
<lb n="151"/><span>gheobhad biadh arís duit.”</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>“Ní bhfaghair,” ar seisean, “mar déanfaidh</span>
<lb n="154"/><span>mé biadh dhíot féin.”</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>“Tóg suas do dhá lapa, mar sin,” ar sise</span>
<lb n="157"/><span>“chun buidheachas a bhreith le Dia 'dtaobh me</span>
<lb n="158"/><span>bheith le n-ithe agat.”</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Tóg sé suas a dhá lapa ach ní thug sé</span>
<lb n="161"/><span>mórán buidheachais do Dhia mar bí an chruthóg</span>
<lb n="162"/><span>liath éirighthe sa spéir sara raibh fhios aige cá</span>
<lb n="163"/><span>raibh sé.</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>“Á!” ar seisean, agus é ag féachaint na</span>
<lb n="166"/><span>diaidh, “is mór mar a dheineas mo bhotún!</span>
<lb n="167"/><span>Mo mhíle mallacht ar aoinne d'athlochadh an</span>
<lb n="168"/><span>biadh go mbeadh sé taobh istigh de n-a chroic-</span>
<lb n="169"/><span>eann ar dtúis aige.”</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Micheál Ó Siochfhradha, Baile an Ghóilín,</span>
<lb n="172"/><span>Daingean Uí Chúise.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>PIAST LOCH A' CHAIRN.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>“Trí dabhach óir,</span>
<lb n="177"/><span>Crann ceóil agus corn,</span>
<lb n="178"/><span>Atá fé lic ar a n-aghaidh ó thuaidh,</span>
<lb n="179"/><span>Idir an Sliabh agus Loch a' Chairn.”</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Piast do labhair an rann san lá, agus</span>
<lb n="182"/><span>mar seo do thárla: —</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Buachaill do tháinig tráth a triall ar</span>
<lb n="185"/><span>Suidhe Finn ar mhullach Chnoc a' Chairn i</span>
<lb n="186"/><span>gCairbre.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>Chaith sé bliain 'na theannta.  An chéad</span>
<lb n="189"/><span>rud fuair sé le déanamh nuair a bhí an</span>
<lb n="190"/><span>t-eolas fachta aige ó Fhionn ná dul a</span>
<lb n="191"/><span>treabhadh & móinfhéar le h-ais an locha .i.,</span>
<lb n="192"/><span>Loch a' Chairn.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>Bhí droch phiast sa loch le fada, do mharbh-</span>
<lb n="195"/><span>uigheadh na Fianna.  Níorbh fhada sa mhóin-</span>
<lb n="196"/><span>fhéar do'n bhuachaill nuair chonaic sé túng</span>
<lb n="197"/><span>(tonn) ag éirighe i lár a' locha, agus siúd</span>
<lb n="198"/><span>amach chuige an phiast.  Níor dhein sé ach iall</span>
<lb n="199"/><span>bhróige do tharac dá bhróig agus do chrotha,</span>
<lb n="200"/><span>agus do dhein claidheamh di; agus bhuail an</span>
<lb n="201"/><span>phiast agus dhein dhá leith dhi.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>Shnáimh sí n-a dhá cuid ar ais chun an locha,</span>
<lb n="204"/><span>ach sul a ndeaghaidh sí fé uisge dúbhairt sí</span>
<lb n="205"/><span>an rann san.</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>(Siar ó thuaidh ó Ros Ó gCairbre atá Cnoc a'</span>
<lb n="208"/><span>Chairn, agus an loch beag ag a bhun.  Deireadh daoine</span>
<lb n="209"/><span>go raibh Pádruig Naomhtha ar an gcnoc san, ach má</span>
<lb n="210"/><span>bhí féin, bhí Fionn ann roimhe agus an phiast curtha</span>
<lb n="211"/><span>chun siubhail ag a bhuachaill aimsire.)</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>Lorga liath-bhán do sholáthair.</span>
<lb n="214"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="215"/><p><span>CIARRAIDHE.</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>Tá Éadach ón mbothán agus Éadach Gaedhealach</span>
<lb n="218"/><span>eile igcóir culaithe:</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>SÚSAÍ, CAIPÍNÍ agus HATAÍ</span>
<lb n="221"/><span>ag</span>
<lb n="222"/><span>MICHEÁL Ó MUIRCHEARTAIGH,</span>
<lb n="223"/><span>An Cheárnóg, Cíll Áirne.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>Má théighir go Cill Áirne, cuir fút i</span>
<lb n="226"/><span>dTIG ÓSTA UÍ IFEARNÁIN,</span>
<lb n="227"/><span>KENMARE PLACE.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>An tig is fearr le Gaedhealaibh.</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>Ní bítear dian san éileamh ann.</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>Tá sé igcómhgar an stásiúin ach leanamhaint</span>
<lb n="234"/><span>ort i leith na láimhe clé.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>AN T-EMPÓRIUM,</span>
<lb n="237"/><span>le</span>
<lb n="238"/><span>M. Ó SÚILEABHÁIN & A MHAC,</span>
<lb n="239"/><span>CILL ÁIRNE.</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>ÉADATHÓIRÍ MAITHE</span>
<lb n="242"/><span>Tá le fághail uatha;</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>Lása Gaedhealach de'n déanamh & de'n phatrún</span>
<lb n="245"/><span>is órnáidighe amuich agus saothar lámh is</span>
<lb n="246"/><span>eadh gach órlach de.</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>Éadach ó Bhothánaibh Chiarraidhe ar a lán sórt</span>
<lb n="249"/><span>datha.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Ciarsúirí de'n Línéadach Cheart Ghaedhealach is</span>
<lb n="252"/><span>a lán saghas eile línéadaigh atá oireamhnach</span>
<lb n="253"/><span>do ghnóthaí tighe agus i nÉirinn do deineadh.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Carabhataí de'n Phoiplín Ghaedhealach ar gach dath</span>
<lb n="256"/><span>is ar gach gné datha.</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>Bróga is buataisí ó Áth Cliath is ó Cheatharlach</span>
<lb n="259"/><span>(Muintir Winstanlí & Mac Gabharnaigh a</span>
<lb n="260"/><span>dheinean.)</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>Brait Chlúdaig (Rugana) de'n olainn is fearr</span>
<lb n="263"/><span>agus flúirse dhíobh ann.  I n-Éirinn do</span>
<lb n="264"/><span>deineadh.</span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>TIGH ÓSTA UÍ GHLASÁIN,</span>
<lb n="267"/><span>Sráid na nÁirne, Cill Áirne.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>Daoine gur mian leo Aoibhneas Locha Léin d'feisint</span>
<lb n="270"/><span>gan ró-chostas, gheobhaidh siad gach ní ar a dtoil sa</span>
<lb n="271"/><span>Tigh Ósta so.  Leabaidh, Breicfeast, Dinnéar, Té</span>
<lb n="272"/><span>agus Freastal ar 5/- sa ló.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>BRÍD NÍ GHLASÁIN, Bean an Tighe.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>SÍOL agus LEASÚ'</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>don bhfeirm nó don gháirdín.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Áthraighe Iarainn agus</span>
<lb n="281"/><span>Stáin.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>Arán, Min, Plúr, Té</span>
<lb n="284"/><span>agus Biotáile.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>SEÁN Ó RIADA,</span>
<lb n="287"/><span>An tSráid Mhór,</span>
<lb n="288"/><span>Cill Áirne.</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>An Mhin Choirce is fearr blas agus is</span>
<lb n="291"/><span>mó substaint — MIN MHAGHCHROMTHA</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>MÍCHEÁL Ó CAOIMH, a dheinean,</span>
<lb n="294"/><span>i Maghchromtha.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Scríobh chuige</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>Bíd na rudaí seo ar fheabhas againn-ne —</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>ÍM, UIBHE & SICÍNÍ.</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>SIOPA LÓIN UÍ DHONOBHÁIN,</span>
<lb n="303"/><span>47 Sráid a' Phrionnsa, CORCAIGH.</span></p>
<lb n="304"/>
<lb n="305"/><p><span>SEAN-FHOCAIL NA</span>
<lb n="306"/><span>MUIMHNEACH.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>“An Seabhac” do bhailigh.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>MUCA:</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>1 — Is cuma nú muc duine gan seift.</span>
<lb n="313"/><span>Ní bhíonn gliocas ar bith i muic.</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>2 — Má bheireann tú ar mhuic beir ar</span>
<lb n="316"/><span>chois uirthi.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>.i.  Ar chois tosaigh.  Sin é an tslígh is fearr chun</span>
<lb n="319"/><span>í chongbháil.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>3 — Na muca ciúine itheann an mhin (nó</span>
<lb n="322"/><span>an triosc.)</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>Is iad na daoine ciúine is mó dheineann saothar,</span>
<lb n="325"/><span>nó toirmeasc.</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>4 — Muc i sac.</span>
<lb n="328"/><span>Rud nach ceart do dhuine a cheannach.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>5 — Péarlaí i gcluasaibh muc.</span>
<lb n="331"/><span>Níor lúgha de mhuic í ná í bheith gan aon phéarla.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>6 — Dá gcuirtheá síoda buidhe ar mhuic</span>
<lb n="334"/><span>b'é binneas a béil gnúsacht.</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>Féach leat uimhir 5.</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>7 — Col an cholaigh le n-a mhucaibh féin.</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Deirtear san le daoinibh a thabharfadh an droch-</span>
<lb n="341"/><span>íde ar a muínntir féin a thabharfaidís ar chách eile.  Ní</span>
<lb n="342"/><span>bhíonn col ar bith ag an gcolach le n-a mhucaibh féin.</span>
<lb n="343"/><span>Col .i. bacadh, cosc.  Col pósta .i. giorracht gaoil</span>
<lb n="344"/><span>idir fhear is mhnaoi.</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>8 — Coinnsias muice i ngarrdha.</span>
<lb n="347"/><span>.i.  Coinnsias a leigeann dí réabadh agus slad</span>
<lb n="348"/><span>agus goid a dhéanamh gan chathú.</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>9 — Saill bhuidhe d'á cur ar dhruim muice</span>
<lb n="351"/><span>méithe,</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Nó:</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>10 — Ag cuimilt blonaige de dhruim (?)</span>
<lb n="356"/><span>muice.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>.i.  Ag cur iomarca le flúirse.</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>11 — Má's maith í an chráin ní beag linn</span>
<lb n="361"/><span>banbh d'á h-ál.</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>12 — Bean nó muc istoidhche.</span>
<lb n="364"/><span>Sin é uair is fearr fhéachaid.</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p><span>13 — Marbhuigheann solaoidí muc.</span>
<lb n="367"/><span>.i. Bheith ag triail saighseanna bidh uirthi.</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>14 — Chuirfeadh sé muc ag aisiog.</span>
<lb n="370"/><span>Rud gráineamhail.</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>15 — Ní banbh gan cró é.</span>
<lb n="373"/><span>Ní duine é gan a thigh agus a áit féin aige.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>16 — Is olc an banbh oscala agat é.</span>
<lb n="376"/><span>Deirtear san i dtaobh duine go mbeifeá i bhfad</span>
<lb n="377"/><span>ag déanamh cineáltais agus tairbhe dho, agus annsan</span>
<lb n="378"/><span>d'iompochadh ort.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>17 — Chómh dána le muic.</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>18 — Gréasaidhe, úcaire is muc,</span>
<lb n="383"/><span>An triúr is sailche amuich.</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>19 — Peata leinbh, peata muice nó peata</span>
<lb n="386"/><span>sagairt.</span>
<lb n="387"/><span>.i.  na peataí is deacra shásamh.</span></p>
<lb n="388"/>
<lb n="389"/><p><span>20 — Is dána bean ná muc.</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>21. — Do bhuaidh an bhean ar an muic,</span>
<lb n="392"/><span>Is do bhuaidh an mhuc ar an aonach.</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>22 — Nár chaithidh an mhuc a laincis! (nó</span>
<lb n="395"/><span>laincide).</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>Déarfaí é sin le bodach duine go mbeadh éadach</span>
<lb n="398"/><span>síodamhail uasal air nár dhual do.</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>GABHAIR:</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>Ta gabhair i bhfad i n-Éirinn ach ní raibh</span>
<lb n="403"/><span>aon mheas riamh ortha.  Ní le mío-thairbhe a</span>
<lb n="404"/><span>bhí droich-mheas ortha, óir do bhí tairbhe mór</span>
<lb n="405"/><span>ionnta.  Sé an cruth agus an déanamh a bhí</span>
<lb n="406"/><span>ortha fé ndeara an scige a deintí fútha.</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>1 — Is deacair rogha a bhaint as dhá ghabhar</span>
<lb n="409"/><span>chaocha.</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>2 — Nuair a théigheann an gabhar 'on</span>
<lb n="412"/><span>teampall ní stadann go h-altóir.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>3 — Is fearr marcaidheacht ar ghabhar ná</span>
<lb n="415"/><span>coisidheacht dá fheabhas.</span></p>
<lb n="416"/>
<lb n="417"/><p><span>4 — Is maith liom do bhainne, a ghabhair</span>
<lb n="418"/><span>bhréin,</span>
<lb n="419"/><span>Ach ní maith liom tú féin ná do dhath.</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>5 — Olann a bhaint de ghabhar nó iarraidh</span>
<lb n="422"/><span>abhrais ar phocán.</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>.i. Rud nárbh' fhéidir a dhéanamh.</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>6 — Mara mbeadh agat ach pocán gabhair</span>
<lb n="427"/><span>bí i lár an aonaigh leis.</span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>.i. Pé gnó a bheidh le déanamh agat ná bíodh náire</span>
<lb n="430"/><span>ná támáilteacht ort 'á dhéanamh.</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>7 — Tá an gabhar dubh 's a h-ál ann,</span>
<lb n="433"/><span>An madra bán 's a chlann.</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>.i., Níl aoinne ann.  Ní “ál” ná “clann” a</span>
<lb n="436"/><span>bhíonn ag gabhar ná ag madra.</span></p>
<lb n="437"/>
<lb n="438"/><p><span>8 — Táiliúir, píobaire is gabhar,</span>
<lb n="439"/><span>An triúr is aeraighe ar domhan.</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>9 — I n-adhairc ghabhair.</span>
<lb n="442"/><span>An áit i raghadh duine le scannradh.</span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>10 — Mar adúbhairt an gabhar bacach —</span>
<lb n="445"/><span>“Ní fheadar ciaca is fearr luas nó</span>
<lb n="446"/><span>moilleas.”</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>11 — “Mar a chéile dhíbh,” a ndubhairt an</span>
<lb n="449"/><span>gabhar le n-a chosa.</span>
<lb n="450"/><span>.i.  A dhá chois tosaigh.</span></p>
<lb n="451"/>
<lb n="452"/><p><span>12 — Is maith iad na gabhair lá na stoirm-</span>
<lb n="453"/><span>each.</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>13 — Is fearr boighreán is bainne gabhar,</span>
<lb n="456"/><span>ná dul go tigh an domhain dá mhéid.</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>Is fearr beagán ded' chuid féin ná dul le déirc.</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>(Tuille le Teacht.)</span></p>
<lb n="461"/>
<lb n="462"/><p><span>IRISLEABHAIR.</span></p>
<lb n="463"/>
<lb n="464"/><p><span>“Guth na Bliana.” (13 Sr. an Mhuilinn,</span>
<lb n="465"/><span>Peairt, i n-Albain; 1/3 tríd an bpost gach</span>
<lb n="466"/><span>ráithe).  Tá sé cinn de aistíbh Gaedhilge</span>
<lb n="467"/><span>ann agus ceithre aiste i mBearla.  Is maith</span>
<lb n="468"/><span>mar a thuigeann A.M.E. cúrsaí “Ár saigh-</span>
<lb n="469"/><span>dearan 'gus am fearann” agus is fuinn-</span>
<lb n="470"/><span>eamhail an saghas Gaedhilge atá aige.  Tá</span>
<lb n="471"/><span>cur-síos ag an bhfear eagair ar “A' Chríosd-</span>
<lb n="472"/><span>acht agus an Cogadh” agus ní ró-chneasda</span>
<lb n="473"/><span>an tuairim atá aige i dtaobh crábhthacht</span>
<lb n="474"/><span>daoine áirighthe.  Is iad nithe atá 'á lorg</span>
<lb n="475"/><span>ag an “Guth” do mhuíntir na h-Alban 'ná</span>
<lb n="476"/><span>— an Ghaedhilg, an talamh, agus páirliméid</span>
<lb n="477"/><span>á gcuid féin.  Go raib aca!</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>“The Scottish Review.” — An saghas</span>
<lb n="480"/><span>céadna tuairime atá ag lucht an “Review”</span>
<lb n="481"/><span>i dtaoibh feabhsú na h-Alban agus atá</span>
<lb n="482"/><span>ag muíntir an “Ghutha.”  Béarla ar fad</span>
<lb n="483"/><span>atá ann, agus caint ann a chuirfeadh fear ó</span>
<lb n="484"/><span>Chlár Luirc i ngeibheann na gcruadh-ghlas,</span>
<lb n="485"/><span>dá n-abradh sé a leath!  Ó'n oifig chéadna</span>
<lb n="486"/><span>do'n “Scottish Review” is do'n “Ghuth”</span>
<lb n="487"/><span>agus chómhfhiacha dhóibh.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>S. T.</span>
<lb n="490"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="491"/><p><span>FzzzzzFil.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Lughnasa, 1916

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Lughnasa, 1916

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
