Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">LR1912_05_06</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1912</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>LR1912_05_06</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Lóchrann</title><imprint><publisher>An Lóchrann</publisher><date>1912</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN LÓCHRANN.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>PÁIPEUR LE GAEDHILG IN AGHAIDH AN MHÍOSA É SO.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>IML. IV. UIMHIR IX.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>BEALTAINE — MEITHIMH, 1912.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>PINGINN.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>AN CHOLANN GAN CEANN.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>(Seán Ó Murthuille do bhailig).</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>Bhí baintreabhach ann fad ó agus bhí</span>
<lb n="16"/><span>beirt mhac aici.  Domhnall ab' ainm</span>
<lb n="17"/><span>do dhuine aca agus Seán ab' ainm do'n</span>
<lb n="18"/><span>duine eile.  Bhí an tighearna talmhan</span>
<lb n="19"/><span>ag teacht ortha ag éileamh cíosa agus</span>
<lb n="20"/><span>ní raibh aon airgead aca le tabhairt</span>
<lb n="21"/><span>dó.  Dubhairt an mháthair le Domhnall</span>
<lb n="22"/><span>dul a's dhá ualach coirce a bhreith leis</span>
<lb n="23"/><span>go dtí an margadh chum iad a dhíol.</span>
<lb n="24"/><span>Thug sé ann iad agus dhíol sé iad .  Ar</span>
<lb n="25"/><span>a theacht abhaile dho do bhuail sé isteach</span>
<lb n="26"/><span>go dtí tigh tábhairne a bhí ar thaoibh an</span>
<lb n="27"/><span>bhóthair.  Thug sé uisge agus coirce</span>
<lb n="28"/><span>do sna capallaibh agus bhí deoch ag</span>
<lb n="29"/><span>(aige) féin chómh maith.  'Nuair a</span>
<lb n="30"/><span>chuaidh sé isteach bhí beirt istigh roimis</span>
<lb n="31"/><span>ag imirt chártaí agus iarrdar ar Dhomh-</span>
<lb n="32"/><span>nall cluiththe dh'imirt 'na bhfochair.  Do</span>
<lb n="33"/><span>chuaidh sé ag imirt leo (tha) agus is</span>
<lb n="34"/><span>geárr go raibh luach an choirce caillte</span>
<lb n="35"/><span>aige ar na cártaibh.  D'imigh sé abhaile</span>
<lb n="36"/><span>annsin agus gan pinginn na phócha</span>
<lb n="37"/><span>aige.  Nuair a chuaidh sé isteach abhaile</span>
<lb n="38"/><span>go dt 'na thig féin d'fhiafruigheadar</span>
<lb n="39"/><span>de cá raibh an t-airgead.  Dubhairt</span>
<lb n="40"/><span>sé leótha gurbh amhlaidh a chuaidh sé is-</span>
<lb n="41"/><span>teach go dtí tigh éigin a bhí ar thaoibh</span>
<lb n="42"/><span>an bhothair agus gur chuaidh sé ag imirt</span>
<lb n="43"/><span>chártaí agus chaill sé an t-airgead</span>
<lb n="44"/><span>go léir ortha.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>"Ná bac san," adubhairt a mháthair,</span>
<lb n="47"/><span>"tabhair seans do Sheán agus tabhair dhá</span>
<lb n="48"/><span>ualach eile dhó i mbáireach,"</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Fuair sé an coirce agus dhíol sé é.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>An uair a bhí sé ag teacht abhaile</span>
<lb n="53"/><span>agus é ag deunamh ar an dtigh do</span>
<lb n="54"/><span>dhún sé a shúile chum ná feicfeadh sé</span>
<lb n="55"/><span>an tigh.  Do stad na capaill ar</span>
<lb n="56"/><span>aghaidh an tighe agus níorbh aen mhaith(eas)</span>
<lb n="57"/><span>do a bheith ag gabháiltortha; chaith</span>
<lb n="58"/><span>sé an deoc agus an choirce a thabhairt</span>
<lb n="59"/><span>chucha.  Ansan dubhairt sé go mbeadh</span>
<lb n="60"/><span>deoch aige féin chomh maith agus bhí.</span>
<lb n="61"/><span>Bhí an bheirt cheudna ag imirt roimis</span>
<lb n="62"/><span>agus dhubhradar leis teacht agus cluithche d'-</span>
<lb n="63"/><span>imirt ina bhfochar agus bfhéidir go mbua-</span>
<lb n="64"/><span>dfeadh sé an méid do chaill sé an</span>
<lb n="65"/><span>oidhche roime sin.  Bhíodar ag gabhail(t)</span>
<lb n="66"/><span>do choidhche go dtí gur luig sé isteach</span>
<lb n="67"/><span>in a bhfochair ag imirt.  Ní rabhadar i</span>
<lb n="68"/><span>bhfad ag imirt nuair a bhí airgead an</span>
<lb n="69"/><span>choirce caithte aige.  "Seadh anois,"</span>
<lb n="70"/><span>ar seisean "níl faic agam acht an</span>
<lb n="71"/><span>dá chapall agus an dá chairt agus cuirfead</span>
<lb n="72"/><span>síos iad."  Do dhein, leis, acht is</span>
<lb n="73"/><span>geárr go rabhadar buaidhte uaidh.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>"Seadh anois," adeir sé, "tá a raibh</span>
<lb n="76"/><span>agam imthíghthe uaim, agus tá sé chomh</span>
<lb n="77"/><span>maith agam dul abhaile agus slán d'fhág-</span>
<lb n="78"/><span>aint 'ge mo mháthair agus bailiúghadh liom.</span>
<lb n="79"/><span>D'imthig sé leis abhaile agus chonna-</span>
<lb n="80"/><span>cadar ag teacht é gan capall ná</span>
<lb n="81"/><span>cairt aige.  D'fhiafruigheadar de cár</span>
<lb n="82"/><span>fhág sé na capall agus na cartacha.</span>
<lb n="83"/><span>Adubhairt sé leó gur imir sé iad id-</span>
<lb n="84"/><span>tigh an tábhairne "agus ní thiocfainn</span>
<lb n="85"/><span>abhaile ar ao' chor," ar seisean, "acht</span>
<lb n="86"/><span>chum slán d'fhágaint ag mo mháthair."</span>
<lb n="87"/><span>D'fhág sé slán aca agus seo chum siubhail é.</span>
<lb n="88"/><span>Bhí sé ag siubhal leis go dtí gur thuit</span>
<lb n="89"/><span>an oidhche air.  Ansan bhuail fear leis</span>
<lb n="90"/><span>agus d'fhiafhruig sé dhe cad a bhí air.</span>
<lb n="91"/><span>"Táim ag imtheacht," adeir Domhnall,</span>
<lb n="92"/><span>"ag iarraidh slíghe maireachtain(t)</span>
<lb n="93"/><span>dom féin."  "An bhfuil ocras ort a</span>
<lb n="94"/><span>Dhomhnaill?" adubhairt an fear eile.</span>
<lb n="95"/><span>"Má tá; tá feóil im mhála sa," do</span>
<lb n="96"/><span>shuidheadar síos ar thaoibh an bhóthair</span>
<lb n="97"/><span>agus d'ith Domhnall a dhóithin(t).  An</span>
<lb n="98"/><span>uair a bhíodar sásta d'imthigheadar</span>
<lb n="99"/><span>leó agus bhí teach duine uasail ar</span>
<lb n="100"/><span>thaoibh an bhóthair rómpa agus bhuail</span>
<lb n="101"/><span>Dómhnall ag an doras.  Tháinig</span>
<lb n="102"/><span>duine uasal amach chúcha agus d'iarr Domh-</span>
<lb n="103"/><span>nall lóistín na hoidhche air.  Adubha-</span>
<lb n="104"/><span>irt sé leó go raibh caisleán aige ansain</span>
<lb n="105"/><span>thuas agus dul suas a's go mbeadh sé</span>
<lb n="106"/><span>féin suas in a ndiaidh.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>D'imthigheadar suas agus isteach leó sa</span>
<lb n="109"/><span>chaisleán agus tháinig sé féin in a ndiaidh</span>
<lb n="110"/><span>gan mhoill.  Do thug sé leis Domhnall</span>
<lb n="111"/><span>síos go dtí an soiléir.  Dubhairt sé</span>
<lb n="112"/><span>leo gan ocras ná tart do bheith ortha.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>D'imthig an duine uasal thar n'a</span>
<lb n="115"/><span>ansan agus nuair a fuair Domhnall im-</span>
<lb n="116"/><span>thighthe é do thuir sé síos teine agus dhein</span>
<lb n="117"/><span>sé biadh d'ullamhughadh dhoibh féin agus sul</span>
<lb n="118"/><span>a raibh an bhiadh ithte aca dubhairt sé</span>
<lb n="119"/><span>go raibh sé chomh mhaith aige crúiscín</span>
<lb n="120"/><span>dighe d'fhagháil doibh féin.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>Síos leis go dtí an soiléir agus a</span>
<lb n="123"/><span>crúiscín agus an choinneal aige.  Chuaidh</span>
<lb n="124"/><span>sé go drí an soitheach agus nuair a bhí sé</span>
<lb n="125"/><span>ag casadh an cho(i)c chum an chrúiscín</span>
<lb n="126"/><span>do líonadh dubhairt an cholann gan</span>
<lb n="127"/><span>ceann.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>"Is liomsa an soitheach san."</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>D' fheuch Domhnall in-áirde agus</span>
<lb n="132"/><span>is amhlaidh a bhí an cholann gan ceann</span>
<lb n="133"/><span>in-áirde ar an soitheach.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>"Ó má's leat, bhíodh sí agat," arsa</span>
<lb n="136"/><span>Domhnall.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Chuaidh sé gho dtí ceann eile acht bhí</span>
<lb n="139"/><span>sé ansan leis.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>"Stad" arsa'n guth, is liom sa an</span>
<lb n="142"/><span>soitheach sin."</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>"Teighir in-ainm an diabhail" arsa</span>
<lb n="145"/><span>Domhnall.  "Ní foláir nó ní leat a</span>
<lb n="146"/><span>bhfuil ann aca," agus líon sé an crúiscín</span>
<lb n="147"/><span>agus thug sé suas go dtí an teine é a's</span>
<lb n="148"/><span>d'óladar é.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Nuair a bhí sé ólta aca dubhairt</span>
<lb n="151"/><span>Domhnall leis an bhfear eile dul síos.</span>
<lb n="152"/><span>Nuair a chuaidh an fear bocht síos go</span>
<lb n="153"/><span>dtí an soitheach do labhair an cholann</span>
<lb n="154"/><span>gan ceann.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>"Is liomsa an soitheach san."</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>D'fheuch se in-áirde agus nuair a chon-</span>
<lb n="159"/><span>naic sé an cholann gan ceann thuit an</span>
<lb n="160"/><span>crúiscín agus an choinneal as a láimh agus</span>
<lb n="161"/><span>tháinigh sé aníos agus sgannradh a dhóithin</span>
<lb n="162"/><span>air.  Nuair a tháinigh sé aníos dfhiafh-</span>
<lb n="163"/><span>ruíg Domhnall de cad a bhí air.  Dúbh-</span>
<lb n="164"/><span>airt sé go raibh an cholann gan ceann</span>
<lb n="165"/><span>in-áirde ar an soitheach.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>"Chonnacsa féin é sin, arsa Domh-</span>
<lb n="168"/><span>nall, "acht níor chuireas aon tsuim</span>
<lb n="169"/><span>ann."</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>D'imthig Dómhnall síos agus thug sé</span>
<lb n="172"/><span>aníos an crúiscín lán de dhigh.  D'óla-</span>
<lb n="173"/><span>dar é agus ansan chuadar a chodhladh.  Ní</span>
<lb n="174"/><span>rabhadar a bhfad in a gcodhladh nuair</span>
<lb n="175"/><span>a tháinig fear isteach agus é ag seinm</span>
<lb n="176"/><span>ceóil.  "Is mór an truagh" arsa</span>
<lb n="177"/><span>Domhnall, "ceól a bheith ag dul</span>
<lb n="178"/><span>amúdha a's gan aoinne a bheith ag</span>
<lb n="179"/><span>rinnce.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Nuair a chonnaic an ceóltóir é d'-</span>
<lb n="182"/><span>imthig sé amach ag stairte gáiridhe agus</span>
<lb n="183"/><span>ansan chuaidh Domhnall a chodhladh airís.</span>
<lb n="184"/><span>Is geárr a bhí sé in a chodhladh nuair a</span>
<lb n="185"/><span>tháinig triúr fear isteach ag imirt</span>
<lb n="186"/><span>liathróide.  Bhí beirt aca i gcoinnibh</span>
<lb n="187"/><span>aoinne amháin.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>"Is mór an truagh" arsa Domhnall,</span>
<lb n="190"/><span>"beirt a bheith i gcoinnibh aoinne</span>
<lb n="191"/><span>amháin."</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>Léim sé amach agus thug sé congnamh</span>
<lb n="194"/><span>do'n bhfear aonair.  Nuair a chonna-</span>
<lb n="195"/><span>cadar ag imirt é do bhailigheadar leó</span>
<lb n="196"/><span>agus do chuaidh sé a chodhladh airís.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>Níor bhfada in a dhiadh sin gur tháinig</span>
<lb n="199"/><span>ceathrar isteach agus cófra aca.  Leaga-</span>
<lb n="200"/><span>dar an cófra istigh agus amach leó féin</span>
<lb n="201"/><span>airís.  Nuair a fuair Domhnall im-</span>
<lb n="202"/><span>thighthe iad chuaidh sé go dtí an chófhra</span>
<lb n="203"/><span>agus d'osgail sé é.  Bhí fear mór sínte</span>
<lb n="204"/><span>istigh ann.  "Is fuar an leaba atá</span>
<lb n="205"/><span>agat" arsa Domhnall.  Nár bh'fheárr(a)</span>
<lb n="206"/><span>dhuit eirighe as sin agus dul cois na</span>
<lb n="207"/><span>teineadh."</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>D'eirigh sé agus chuaidh sé cois na tein-</span>
<lb n="210"/><span>eadh.  Nuair a bhí greas de'n teinidh</span>
<lb n="211"/><span>fachta aige dubhairt Domhnall leis</span>
<lb n="212"/><span>dul in a leabhaidh féin agus do chuaidh.</span>
<lb n="213"/><span>Bhí an sean duine istigh ag an bhfalla agus</span>
<lb n="214"/><span>Domhnall in aice leis agus an fear marbh</span>
<lb n="215"/><span>ar an dtaobh amiugh díobh.  Is gearr</span>
<lb n="216"/><span>go raibh an fear marbh ag brúghadh is-</span>
<lb n="217"/><span>teach a's bhí an seanduine brúighte ig</span>
<lb n="218"/><span>coínnibh an fhalla aca.  Bhí sé beagnach</span>
<lb n="219"/><span>marbh aca nuair a léim an fear bocht</span>
<lb n="220"/><span>amach tríd an bhfuinneóig agus gan air</span>
<lb n="221"/><span>acht a léine.  Bhí an fear marbh ag</span>
<lb n="222"/><span>brúghadh Dhomhnaill isteach ansan.</span>
<lb n="223"/><span>Dubhairt Domhnall leis muna bhfanadh</span>
<lb n="224"/><span>sé socair go gcaithfeadh sé amach ar</span>
<lb n="225"/><span>an leabaidh é acht níorabh' aon mhaith</span>
<lb n="226"/><span>dhó bheith leis.  Do rug Domhnall air</span>
<lb n="227"/><span>agus chaith sé amach é.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>Nuair a bhí fear na comhrann caithte</span>
<lb n="230"/><span>ar an urlár dho labhair sé agus seo mar</span>
<lb n="231"/><span>dubhairt sé.</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>"Is tú an fear is feárr a thainig in-</span>
<lb n="234"/><span>so riamh.  Is 'mó fear agus tháinig inso i</span>
<lb n="235"/><span>táid marbh anois.  Chuireadh an sgann-</span>
<lb n="236"/><span>radh chum báis iad.  Is mise athair fir</span>
<lb n="237"/><span>an Chaisleáin seo agus ní leigfeadh</span>
<lb n="238"/><span>sgannradh dho comhnuidhe ann.  Bhí sé</span>
<lb n="239"/><span>in a chomhnuidhe ann cheana.  Tá trí dabh-</span>
<lb n="240"/><span>ach óir fé'n gcloich atá sa chistin agus tá</span>
<lb n="241"/><span>mo cheann ann leis.  Is mise an</span>
<lb n="242"/><span>cholann gan ceann a bhí insan</span>
<lb n="243"/><span>tsoiléir rómhat agus is mise a chuir-</span>
<lb n="244"/><span>eadh an sgannrad ar gac éinne.  Bheadh</span>
<lb n="245"/><span>an trioblóid seo orm go dtí deireadh</span>
<lb n="246"/><span>at tsaogail muna mbeadh tú, agus anois</span>
<lb n="247"/><span>bíodh dabhach de'n ór agat agus tabhair</span>
<lb n="248"/><span>ceann eile do'n bhfear a léim amach</span>
<lb n="249"/><span>tríd an bhfuinneóig agus an ceann eile</span>
<lb n="250"/><span>d'fear an chaisleáin .i. mo mhac.  Tá</span>
<lb n="251"/><span>ingean 'ge m' mhac — an cailín is</span>
<lb n="252"/><span>feárr sa domhain, agus bíodh sí mar mhnaoi</span>
<lb n="253"/><span>agat agus anois bead-sa ag imtheacht."</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Tháinig fear an chaisleáin go moch</span>
<lb n="256"/><span>ar maidin agus ghlaoidh sé ar Dhómhnall.</span>
<lb n="257"/><span>"Táim inso arsa Dómhnall.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>D'fhiafhruigh sé de Dhomhnall a' bh-</span>
<lb n="260"/><span>feaca sé ao' rud feadh na hoidhche.</span>
<lb n="261"/><span>"Mhaise ní fhaca mé puinn" arsa</span>
<lb n="262"/><span>Domhnall agus d'innis sé dho ansan gach</span>
<lb n="263"/><span>aon nídh.  Níor chreid an fear eile é.</span>
<lb n="264"/><span>Do theasbáin Domhnall an t-ór do agus</span>
<lb n="265"/><span>an ceann agus ansan do chreid sé é.  D'-</span>
<lb n="266"/><span>innis Domhnall do gach aon rud mar</span>
<lb n="267"/><span>dubhradh leis.  Dubhairt sé go gcaith-</span>
<lb n="268"/><span>feadh sé a inghean do thabhairt do.</span>
<lb n="269"/><span>"Bíodh sí agat agus fáilte" arsan</span>
<lb n="270"/><span>fear eile.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>D'imthigheadar amach ansan agus fuair-</span>
<lb n="273"/><span>eadar an fear bocht eile amuigh agus é</span>
<lb n="274"/><span>geall le bheith caillte leis an bhfuacht.</span>
<lb n="275"/><span>Thugadar isteach é agus tháinig sé chuige</span>
<lb n="276"/><span>féin tar éis tamaill.  Seachtmhain in</span>
<lb n="277"/><span>a dhiaidh sin do pósadh Domhnall agus in-</span>
<lb n="278"/><span>ghean fhir an chaisleáin agus bhí bainfheis</span>
<lb n="279"/><span>aca ar fheadh seachtmhaine.  Bhí Domh-</span>
<lb n="280"/><span>nall lán tsásta ansan.  Bhí caisleán</span>
<lb n="281"/><span>agus talamh agus airgead aige, agus</span>
<lb n="282"/><span>rud do bfheárr ná iad go léir, bhí</span>
<lb n="283"/><span>bean chomh breágh is a chonnaic súil</span>
<lb n="284"/><span>riamh aige.  Bhí se pósta tamall nuair</span>
<lb n="285"/><span>adubhairt sé le na mhnaoi gur mhaith</span>
<lb n="286"/><span>leis dul agus a mháthair d'fheicsint.</span>
<lb n="287"/><span>Bhí sí sásta agus siúd chum bóthair iad,</span>
<lb n="288"/><span>cóiste fútha agus ceithre capaill gha thar-</span>
<lb n="289"/><span>raing.  Do líod Dómhnall trí spa-</span>
<lb n="290"/><span>ráin d'ór agus thug sé leis iad.  Do chon-</span>
<lb n="291"/><span>naíc Seán ag teacht iad agus dubhairt sé</span>
<lb n="292"/><span>lena mháthair go raibh cóiste ag teacht</span>
<lb n="293"/><span>agus gur dhóigh leis gur Domhnall a bhí</span>
<lb n="294"/><span>ann.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>"Eist do bheul a amadáin!" arsan</span>
<lb n="297"/><span>mháthair, "cá bhfaigheadh Domhnall</span>
<lb n="298"/><span>cóiste?"</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>Chuaidh sé go dtí an doras airís agus</span>
<lb n="301"/><span>adubhairt sé an rud ceudna.  Chuaidh</span>
<lb n="302"/><span>an sean bhean féin amach ansan agus bhí</span>
<lb n="303"/><span>an cóiste staduighthe roimpi.  Nuair</span>
<lb n="304"/><span>do connaic Domhnall í do labhair sé</span>
<lb n="305"/><span>láithreach agus ansan chreid sí Seaghán.</span>
<lb n="306"/><span>Do rith sí amach chuige agus do phóg sí</span>
<lb n="307"/><span>airís agus airís eile é.  "Cá bhfuairis an</span>
<lb n="308"/><span>bhean bhreágh?" arsa sí.  "Sin í mo</span>
<lb n="309"/><span>bhean féin" arsa sé, agus do phóg a mháth-</span>
<lb n="310"/><span>air í sin leis.  Bhís i gcomhnuidhe go</span>
<lb n="311"/><span>maith" arsa sí agus budh fhuiris(t) aithint</span>
<lb n="312"/><span>go n-éireochadh leat."</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>Do ghlaoidh sé ar Sheaghan ansan agus</span>
<lb n="315"/><span>thug sé sparán do.  "Sin é fiacha na</span>
<lb n="316"/><span>gcapall duit" arsa sé "agus sin é</span>
<lb n="317"/><span>luach an oirce," charsa sé, ag síneadh</span>
<lb n="318"/><span>an sparáin eile chuige, "agus sine fiacha</span>
<lb n="319"/><span>na gcairteacha," arsa sé leis an spa-</span>
<lb n="320"/><span>ran deireannach.  Do thóg Seán iad</span>
<lb n="321"/><span>agus iongantas air.  Dubhairt sé le n-a</span>
<lb n="322"/><span>mhathair dul leis féin .i. le Domhnall</span>
<lb n="323"/><span>agus do chuaidh agus bhí saoghal breágh aca as</span>
<lb n="324"/><span>san amach.</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>DUAISEANNA.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>Dhá dhuais atá dá mbronnadh an</span>
<lb n="329"/><span>turus so agam.  An chéad duais</span>
<lb n="330"/><span>d'ár sean charaid.</span></p>
<lb n="331"/>
<lb n="332"/><p><span>Síghle Ní Bhréanain,</span>
<lb n="333"/><span>Sgoil Bhaile na Cille,</span>
<lb n="334"/><span>i n-Uibh Ráthach;</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>agus an dara duais do</span>
<lb n="337"/><span>Eibhlís Ní Chróinín,</span>
<lb n="338"/><span>Beanntraighe.</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Tá a lán duaiseanna eile fós agam</span>
<lb n="341"/><span>agus má gheibhim píosaí deasa Gaedhilge</span>
<lb n="342"/><span>ós na páistibh sgoile roinnfead ortha</span>
<lb n="343"/><span>iad.</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>Fear an Lóchrainn.</span>
<lb n="346"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="347"/><p><span>Ó bo dheonathach le Dia me chuir mar</span>
<lb n="348"/><span>uachtarán spiriodálta as cionn lucht</span>
<lb n="349"/><span>leanamhuna an Chreidiomh Chatoilicidhe</span>
<lb n="350"/><span>an so Díósus so, is dualgus é atá</span>
<lb n="351"/><span>ceangailte orum, agus ann na ccaith-</span>
<lb n="352"/><span>fimé géarrchúntas do thabhairt lá eile</span>
<lb n="353"/><span>a láithir an áirdbhreitheamhnuis, gach</span>
<lb n="354"/><span>teagasg atá riachtanach do thabhairt</span>
<lb n="355"/><span>do na treudtha atá fé mo chúram, le</span>
<lb n="356"/><span>shin, a Dearbhráithireacha ó is ceart</span>
<lb n="357"/><span>sibh do chuir air úr ccosuint ann san</span>
<lb n="358"/><span>aimsir bhuartha chúntabhurtha atá nis</span>
<lb n="359"/><span>aguin, a's air a ttaobh eile nach féidir</span>
<lb n="360"/><span>liom bhieth a láithir gach aoin Phobuil</span>
<lb n="361"/><span>fá leith chum labhuirt limh a bparsin,</span>
<lb n="362"/><span>cuirim mar churam air Shaguirt na</span>
<lb n="363"/><span>Díósus an comhradh so do léigheamh</span>
<lb n="364"/><span>ón altóir, gach aon aca dá Phobhul</span>
<lb n="365"/><span>féin, le muinín as mhór-thróc-uire ar</span>
<lb n="366"/><span>Dtiarna go dabharthuid na daoine</span>
<lb n="367"/><span>géar-aire dho, go riaghalfuigh siad a</span>
<lb n="368"/><span>mbeatha agus a niomchar da réir.</span></p>
<lb n="369"/>
<lb n="370"/><p><span>Is le buaireadh mhór do thuigim, a</span>
<lb n="371"/><span>Dhearbhráithearacha gramhur, go bhfuil a</span>
<lb n="372"/><span>ndíósusuidhe eile, agus fós an Díósus</span>
<lb n="373"/><span>is adhchumuire dhúin, dalacháin bhochta</span>
<lb n="374"/><span>mhealta ag eiridhe suas le buile agus</span>
<lb n="375"/><span>dícéille a guine cheart-dlighe na</span>
<lb n="376"/><span>dúthuighe, a cuir leamhara amach le</span>
<lb n="377"/><span>coimhéagan, a brise síochán na coimh-</span>
<lb n="378"/><span>tiantacht, a tarruinght géarr-smacht</span>
<lb n="379"/><span>a nuachtaráin agus díoltus na Dlighthe,</span>
<lb n="380"/><span>ní she amháin ortha féin, acht fós ar</span>
<lb n="381"/><span>dhaoine bochta síochánta na Dúthuidhe.</span>
<lb n="382"/><span>Do bheirim an san aimsir chéanna</span>
<lb n="383"/><span>boadhachus le Deia, nach cloisin aoin</span>
<lb n="384"/><span>míriaghaltacht don tshortso am Dhiósús,</span>
<lb n="385"/><span>ea (? ná) a measg na bpoibliochadh a</span>
<lb n="386"/><span>tá fé mo chúram agus ní le h-amhuras</span>
<lb n="387"/><span>aoin midhiompar comhuntabhuirteagh</span>
<lb n="388"/><span>don tsamhail seodh (? seo) do bheith</span>
<lb n="389"/><span>éaduirthibhse ná ag meas guh bhuil aon</span>
<lb n="390"/><span>driothaigine aguibh féin do chuirim an</span>
<lb n="391"/><span>teagasg so gu digh sibh ach le h-eagla</span>
<lb n="392"/><span>go dtucfagh aon malathóir didhchéillidhe</span>
<lb n="393"/><span>dhíobh so a triaghal oruimh do dhéanagh</span>
<lb n="394"/><span>aon tiormuisc dhíbh, ná thaireocagh sibh</span>
<lb n="395"/><span>(a) shlighte maluithe míodh fhoirtiúnacha</span>
<lb n="396"/><span>féin, le conntabhuist úr mhille go h-</span>
<lb n="397"/><span>iomlán an sa tsaoghul so, agus ur n-</span>
<lb n="398"/><span>damnudha síorraidhe an sa tsaoghul</span>
<lb n="399"/><span>eile.</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>Ní bhfuil neach an úr measg le</span>
<lb n="402"/><span>nach coimhinle créad é an díomháil do</span>
<lb n="403"/><span>dhin an fhamhulchus so dhíbhsé, agus don</span>
<lb n="404"/><span>Dúthigh eile ar fad, an sa an aimsir</span>
<lb n="405"/><span>dhimig thoruin. créad é an tamaird,</span>
<lb n="406"/><span>chréad e an tuallagh cíosa a's cáin do</span>
<lb n="407"/><span>tharaigiodar oruimh a's féachuig ainis</span>
<lb n="408"/><span>créad é accridhe féin.  An éamuis</span>
<lb n="409"/><span>ar marbhuidheach, agus móran níos mó</span>
<lb n="410"/><span>do chreachagh ó am go h-am le</span>
<lb n="411"/><span>bliadhan, a ccuntaoe Thiobridara, a</span>
<lb n="412"/><span>ccúntaoe Lumuine, a ccúntaoe Chor-</span>
<lb n="413"/><span>cuighe agus mórán tíortha eile; féa-</span>
<lb n="414"/><span>chuig créad a thuit amach is geadhár ó</span>
<lb n="415"/><span>shin, an ur ccomharsanacht féin an sa</span>
<lb n="416"/><span>Daingion.  Do chuirnigh na mílte</span>
<lb n="417"/><span>parsa do na Dalacháin seo a bhfuirim</span>
<lb n="418"/><span>buachaillidhe bána, a baguirt agus</span>
<lb n="419"/><span>dearbhugh guh gcuirfhidís a ndlighthe a</span>
<lb n="420"/><span>bhfeidhim; nach díolfaidhís cáin ná</span>
<lb n="421"/><span>cíos; nár bhfhualáir dhóibh feasda bheith</span>
<lb n="422"/><span>ruimhintpháirtheagh a seibhioras a's ann</span>
<lb n="423"/><span>ula-mhathas na Dúthidhe an ionad bheith,</span>
<lb n="424"/><span>mar bhíodar, a mbochtuinneacht agus a</span>
<lb n="425"/><span>nannroe; acht créad a bhidhe dá bhár</span>
<lb n="426"/><span>acu as an rald (?) maluithe dícéiliogh</span>
<lb n="427"/><span>so?  Do glaomh amach 40 éiccin sai-</span>
<lb n="428"/><span>gheadúirdhe bhí ar an mbaile, noch do</span>
<lb n="429"/><span>chiur ruaguirt agus brise air an chuir-</span>
<lb n="430"/><span>niúdh buile, tar (éis) naonúr aco do</span>
<lb n="431"/><span>ládhach air an láithir, agus a bputóga</span>
<lb n="432"/><span>a sgaoile fé sráid.</span></p>
<lb n="433"/>
<lb n="434"/><p><span>An gadh dhum fós insint díbh nidh do</span>
<lb n="435"/><span>chualabhuir go léir, gur tógach suas</span>
<lb n="436"/><span>ladh feigh deiri tiompal 200 an aon</span>
<lb n="437"/><span>lá amháin a Ccorcuigh; gur lamach</span>
<lb n="438"/><span>aisteach go prísúin iad; agus nach</span>
<lb n="439"/><span>bhfuil duine aco no (?go) mbeig áir-</span>
<lb n="440"/><span>eamh na chúis ná déanfar a chrocha nó</span>
<lb n="441"/><span>a dhíobirt har Farrigi?  Dá mhéid</span>
<lb n="442"/><span>scúirsidhe agus anacura dfhuiling</span>
<lb n="443"/><span>lught an tsaoghar so agus atá fós fé</span>
<lb n="444"/><span>na ccóir, agus dá mhéid a ghutlean</span>
<lb n="445"/><span>orum féin a ccas mío fhortúineach, is</span>
<lb n="446"/><span>deocuir truaidhmhéil bheith dhóibh, thar</span>
<lb n="447"/><span>éis na mórán sompluidhe do chonur-</span>
<lb n="448"/><span>caduir le 40 bliadhn ó nar cheart dóibh</span>
<lb n="449"/><span>a thuisguint, ná beoch go brágh le buadh</span>
<lb n="450"/><span>as midhiompar agus eirighe suas an</span>
<lb n="451"/><span>aghagh na Dlighthe, ach géarr-dhíoltus</span>
<lb n="452"/><span>air na daoine cionntach, agus méaduigh</span>
<lb n="453"/><span>na dtrom ualaighe air coimhtiantacht</span>
<lb n="454"/><span>na mbocht.  Créad bo ghnáthuighe le</span>
<lb n="455"/><span>feisgint an aimsir na mbuachuilidhe</span>
<lb n="456"/><span>mbána, ná prísúinuidhe agus breigh-</span>
<lb n="457"/><span>dionnuidhe da líona, cuid aco dá</span>
<lb n="458"/><span>ládhach le pléaruibh, cuid aco dá</span>
<lb n="459"/><span>ccrocha, a thuile aco dá sciúrsáil go</span>
<lb n="460"/><span>pubuilidhe thridhe bailte móra agus</span>
<lb n="461"/><span>Catharacha, a Mbná dá bhfagáil na</span>
<lb n="462"/><span>Mbeintearacha, a cclan na Ndhileagh-</span>
<lb n="463"/><span>achtuidhe, a ccuid agus a n-</span>
<lb n="464"/><span>giongmháltus bheoga dá ndíbhirt agus</span>
<lb n="465"/><span>da ruagairt as a n-áitribh agus a n-</span>
<lb n="466"/><span>duthuigh.  Agus cé iad bo bhun le seodh,</span>
<lb n="467"/><span>ach daoine díomhaoine, gan strus gan</span>
<lb n="468"/><span>bhraigil, gan crídh, gan tairbheuraige,</span>
<lb n="469"/><span>nach roimh aon-nidhe le caileamhuint agus</span>
<lb n="470"/><span>gan ni eile a naigne ach cuid a ccomh-</span>
<lb n="471"/><span>ursuin mhacánta do shlada, agus do</span>
<lb n="472"/><span>fhuadagh.  Agus a Dhearbhráitíreacha</span>
<lb n="473"/><span>dá mbeath sibh fós gan na sollaoidighe</span>
<lb n="474"/><span>seodh as cóir úr súile nach neosach ur</span>
<lb n="475"/><span>ccial nadúrtha dhíbh nar bhfhéidir leo</span>
<lb n="476"/><span>so dul air a nadhaigh a guine comhachta</span>
<lb n="477"/><span>na Ríoghachta, air amhar nach é amháin</span>
<lb n="478"/><span>arrumháil na dúthaidhe, lucht seibhris</span>
<lb n="479"/><span>agus achmhuine, ach fós gach naon aig</span>
<lb n="480"/><span>dhá mbeogh nidhe ar bith ar a sheilbh,</span>
<lb n="481"/><span>amháin a gharruidhe, a bhathán, a mhuc no</span>
<lb n="482"/><span>a mhion-alach eile e chosnamh, do eiróch</span>
<lb n="483"/><span>suas daon-mhbhaoidhin an aghaidh na ina</span>
<lb n="484"/><span>laghthóiridhe seodh.</span></p>
<lb n="485"/>
<lb n="486"/><p><span>Ach bfhéidir go lamharfuidís libh ar</span>
<lb n="487"/><span>chogu nó ruathar do theacht go Éirinn,</span>
<lb n="488"/><span>go natharóidhfidhe críochsmacht na Dú-</span>
<lb n="489"/><span>thuighe, go bhfaghach sibh saoirse nó</span>
<lb n="490"/><span>fuasguilt ó gach amard.  Seadh,</span>
<lb n="491"/><span>ghearbhráithearacha, nidhe nach fuil bun</span>
<lb n="492"/><span>ná deáreamh leis, amhar, baodhachas le</span>
<lb n="493"/><span>Dia atá baoighean agus sluaite ár</span>
<lb n="494"/><span>roidhe féin comhachtach comusach go</span>
<lb n="495"/><span>leor, air muir agus air tír chum ar</span>
<lb n="496"/><span>namhaid do chonáil uain; ní bhfuil</span>
<lb n="497"/><span>neach do thuisgint ná d'eolas gan</span>
<lb n="498"/><span>fios aige gur díomhain aon ionnsuigh</span>
<lb n="499"/><span>do thabhartheach na Francuigh air theacht</span>
<lb n="500"/><span>go Éirinn, do bhruidhe nach fuil comh-</span>
<lb n="501"/><span>achta san Eóraip is treise ar fairrge</span>
<lb n="502"/><span>ná Sasanna, agus go bhuil a loingeas</span>
<lb n="503"/><span>a ccomhnuidhe amuth ag faire chum</span>
<lb n="504"/><span>bhreith ar na Francuigh, agus iad a chur</span>
<lb n="505"/><span>go grional, dá leodhfuidís a ccuan</span>
<lb n="506"/><span>féin dfhágáilt agus a naghuig do</span>
<lb n="507"/><span>thiospáint air ttaoin.  A ccás féin</span>
<lb n="508"/><span>go bhféadthuidís teacht a dtidhir an ár</span>
<lb n="509"/><span>measg agus buadh a ghfhamháil ar dtúis,</span>
<lb n="510"/><span>créad na mbeoch súil agaibh gur</span>
<lb n="511"/><span>bheárrduigh úr ccuingíol é? féachuig</span>
<lb n="512"/><span>créad a dheinid siad na ndúthuig féin.</span>
<lb n="513"/><span>A chéile do mharbhugh, na cinn do sgotha</span>
<lb n="514"/><span>do gach naon nar dóighe leo go bhuil</span>
<lb n="515"/><span>aoinnidhe aco le fagháil na bhara, gach</span>
<lb n="516"/><span>nidhe chímhid a seilbh a ccomharsan</span>
<lb n="517"/><span>dfhuadach le fóirneart agus creach-</span>
<lb n="518"/><span>ruather.  Créad a dheinid siad ann</span>
<lb n="519"/><span>sgach tidhir eile chum na sroisean</span>
<lb n="520"/><span>cconncuis?  A mbailte agus a Ca-</span>
<lb n="521"/><span>tharacha do leaga, do losga agus do</span>
<lb n="522"/><span>mhille; gach nídhe theagainn na slidhe</span>
<lb n="523"/><span>do lott agus do réaba, gairim do</span>
<lb n="524"/><span>chur ar gach caithir agus baile, suighim</span>
<lb n="525"/><span>airgid do dhéanamh suas dóibh gan</span>
<lb n="526"/><span>mhaoil no a ccinn do bheith a ngeabhal</span>
<lb n="527"/><span>leis; an aon fhocul, gach tír tridhe</span>
<lb n="528"/><span>na ngeamuid siad do léir-sgríos go</span>
<lb n="529"/><span>umlán.  Nó an measuin sibh, a Dhearbh-</span>
<lb n="530"/><span>ráithearacha, go mbheidís níos fabhuir-</span>
<lb n="531"/><span>idhe dhimse, ná do locht a ndúthuighe</span>
<lb n="532"/><span>féin, agus dá ndlughchomharsanuimh?</span>
<lb n="533"/><span>nach mealuig sibh féin; ní bheoch air a</span>
<lb n="534"/><span>naigne, go mór-mhor ar theacht ann so,</span>
<lb n="535"/><span>ach sin go léir, seibhir agus bocht, do</span>
<lb n="536"/><span>creacha; ar amhar go bhuil fhios aco na</span>
<lb n="537"/><span>beoch air a ccumas seilbh na duthuidhe</span>
<lb n="538"/><span>dáiteamh agus do chosnamh aguine an</span>
<lb n="539"/><span>neart-armáil do chuirtheach Sasonna</span>
<lb n="540"/><span>gan mhaoil air dún chum iad do</span>
<lb n="541"/><span>scaipe agus do ruaguirt.</span></p>
<lb n="542"/>
<lb n="543"/><p><span>Tar éis ar chuireas andhúil díbh, má</span>
<lb n="544"/><span>tá an úr measc aoinne chó éagantach</span>
<lb n="545"/><span>agus go mbeoch taobhuidheacht ná leaga</span>
<lb n="546"/><span>ar bith aige le na Francuig air son a</span>
<lb n="547"/><span>cCreidimh, bíoch a fhios nach fuil ionnta</span>
<lb n="548"/><span>anis ach drong díchreideamhach ann</span>
<lb n="549"/><span>chríosdamhail, do tharcuisnios Dia féin,</span>
<lb n="550"/><span>do mhasluidheas gac nidhe da naomhtha</span>
<lb n="551"/><span>agus dá bheanuighthe, do loisgios</span>
<lb n="552"/><span>Teampuil a's Mainistridhe, do chuirios</span>
<lb n="553"/><span>chum báis Sagairt agus bráithire, do</span>
<lb n="554"/><span>raobus Altóiridhe,… go dí naomh-</span>
<lb n="555"/><span>shacrimint corp Criost féin, nach leig-</span>
<lb n="556"/><span>ion thórsa gan brúdh sa chois.</span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>Ach air a shon gur toil le Dia leig-</span>
<lb n="559"/><span>ion leodh sealudh an na mídh-ghníomhar-</span>
<lb n="560"/><span>tha so, bíoch fios agaibh (go) ttarecuig</span>
<lb n="561"/><span>(luath) nó mbabhul cloimh an trom</span>
<lb n="562"/><span>dhíoltus na guine (mar a) dhin aguine</span>
<lb n="563"/><span>Antiochus, Baltasar agus mórán</span>
<lb n="564"/><span>tíoránuigh bhorbadh neimhdhiaguidhe eile</span>
<lb n="565"/><span>nar leig sé srian air feag tamuil, nó</span>
<lb n="566"/><span>gur tháinig aimsir féin chum iad do</span>
<lb n="567"/><span>ghearradh amach.</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>Nach truadhmhéileach an nidhe a cháirde</span>
<lb n="570"/><span>grádhach, na daoine feodh, bhídh, bhídh na</span>
<lb n="571"/><span>bhfír-chríostuidhe thómósagh do rialacha</span>
<lb n="572"/><span>chreidiomh Íoasa Críord, géileamhúil</span>
<lb n="573"/><span>dá nuachtaráin agus don Eaglais,</span>
<lb n="574"/><span>díogruiseach dá Righ, síochánta le</span>
<lb n="575"/><span>céile, daonnachtach, solabhartha, muin-</span>
<lb n="576"/><span>teartha <?> le deoruidhe, múinte</span>
<lb n="577"/><span>béasach thar daoine eile an domhuin,</span>
<lb n="578"/><span>iompogh amach inis na namhuid folas</span>
<lb n="579"/><span>aguine Dé agus daoine, na nannspi-</span>
<lb n="580"/><span>ridigh a cclodh (daoine) gan col le</span>
<lb n="581"/><span>h-aon chuir da thruime ná dá thruaill-</span>
<lb n="582"/><span>idhthe.  Séodh searbh-thora dídhfheirg Dé,</span>
<lb n="583"/><span>noch tharring an críoch maluithe seodh</span>
<lb n="584"/><span>ortha féin, ag tosnughadh le mídhthómós</span>
<lb n="585"/><span>agus neamhubhalaoidheacht dá nuach-</span>
<lb n="586"/><span>taráin dlisdineach, le brise trídh sío-</span>
<lb n="587"/><span>cháin agus deaórdúgh an chomhluaduir,</span>
<lb n="588"/><span>agus le toil buile, a naigne féin a</span>
<lb n="589"/><span>chuir suas an ionad cheart-dlighe na</span>
<lb n="590"/><span>Ríochta.  Nach (cuireadh) so iongna</span>
<lb n="591"/><span>oraibh a dhearbhr, air amhar nach fuil</span>
<lb n="592"/><span>nidhe air bith is modh a tá nadhagh or-</span>
<lb n="593"/><span>duil (?) na Flthuuis do tarruingeas</span>
<lb n="594"/><span>oruin scúirsidhe ó Dhia ní amháin an sa</span>
<lb n="595"/><span>tsaoghul so ach fós an sa tshiaraigh-</span>
<lb n="596"/><span>eacht, ná midhriaghaltacht don tshamhuil</span>
<lb n="597"/><span>seodh.  Mar mhúineas Dia féin dúin</span>
<lb n="598"/><span>as beul an Aspuil Pól a mbhreithre</span>
<lb n="599"/><span>soilléithre an sa 13 C. dá leitir chum</span>
<lb n="600"/><span>na Rómhánuigh "Bíoch," airsé "gach</span>
<lb n="601"/><span>naon úmhal tumósach do dhaoine an</span>
<lb n="602"/><span>árd-chomhachta, amar ní fuil aon chomh-</span>
<lb n="603"/><span>achta ach ó Dhia.  Na comhachtuidhe atá</span>
<lb n="604"/><span>ar bun, sé Dia dórduig iad; dá bhrídh</span>
<lb n="605"/><span>sin an té chuireas a naghadh na ccomh-</span>
<lb n="606"/><span>achta cuirean sé anaghadh ordúgh Dé</span>
<lb n="607"/><span>agus tairringean damuin shíorruidhe</span>
<lb n="608"/><span>(air) féin," arís airsé "díoluig a cheart</span>
<lb n="609"/><span>féin le gach aon duine, áird-chíos le</span>
<lb n="610"/><span>an té do nar ceart áirdchíos, cáin</span>
<lb n="611"/><span>le an té narceart cáin, eagla roimhe</span>
<lb n="612"/><span>an té nar ceart eagla bheith roimhe,</span>
<lb n="613"/><span>ómós do an té nar ceart ómós.  Nach</span>
<lb n="614"/><span>bídheach aoin nidh umodh aige neach or-</span>
<lb n="615"/><span>uimh."  Chímíd Íoasa Críosd ar Dtia-</span>
<lb n="616"/><span>gharna ag aithne áird-chíos do dhíol le</span>
<lb n="617"/><span>Caesar, gé gur Allumharthach Págánach</span>
<lb n="618"/><span>é, do gheirrlean le gach cinéal sgúir-</span>
<lb n="619"/><span>sidhe agus pionaigh," Íosa Críosd féin</span>
<lb n="620"/><span>agus gach aon do admhuigh a Chreidíomh.</span>
<lb n="621"/><span>"Díoluig" ar sé, "le Caesar na nidhthe</span>
<lb n="622"/><span>bhuineas le Caesar, agus le Dia na</span>
<lb n="623"/><span>nidhthe bhuineas le Di."</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Múinean so dhúin, a Dhearbr, créad</span>
<lb n="626"/><span>é an fáth le nar ceart áird-chíos agus</span>
<lb n="627"/><span>cáin do dhíol le nár Nuachtaráin dlis-</span>
<lb n="628"/><span>dionacha; chimhin sibh nach é a Ccredomh</span>
<lb n="629"/><span>ach a nughdasrás is bun leis, mar gur</span>
<lb n="630"/><span>b' iad do chosnamhuid ar ccuid agus</span>
<lb n="631"/><span>ar ccóir, gur biad do thugaid didhean</span>
<lb n="632"/><span>agus taramuin dúin ó nár namhuid</span>
<lb n="633"/><span>agus ar naiscáirde.  Is leis sin a</span>
<lb n="634"/><span>Dhearbhr, a dheir Príomhughdar gach</span>
<lb n="635"/><span>deadhornuigh (?) Dia féin a leabhar na</span>
<lb n="636"/><span>seanráite, "Triah darása riagh-</span>
<lb n="637"/><span>althuidh Righthe, agus eachtamhuin Dli-</span>
<lb n="638"/><span>ghtheóirithe cóir agus ceart" (? Tré</span>
<lb n="639"/><span>m'ughdarás-sa riaghluighid R. agus</span>
<lb n="640"/><span>eachtugheann D. cóir agus ceart.)</span>
<lb n="641"/><span>Agus go dearbhtha, a cháirde grádhach,</span>
<lb n="642"/><span>mar a mbeoch na h-uachtaráin seo as</span>
<lb n="643"/><span>an ccionn, cionnasa bheidhmís a suibh-</span>
<lb n="644"/><span>neas ná síochán fad a bheoch an uile</span>
<lb n="645"/><span>nidhe dá fuadach aige an té bo threise,</span>
<lb n="646"/><span>gan cóir le fághuil aige an lag, gan</span>
<lb n="647"/><span>srian gan teora le an Creachadóir</span>
<lb n="648"/><span>ná le an marbhthóir.</span></p>
<lb n="649"/>
<lb n="650"/><p><span>Agus an é seo an sort saoghuil nó</span>
<lb n="651"/><span>aimsir bo mhian libh? táim deimhneath-</span>
<lb n="652"/><span>each, a dhearbhra, gur le critheaghla</span>
<lb n="653"/><span>féin do smuineamhuin sibh air.  Leis</span>
<lb n="654"/><span>sin, a cháirde mo chroidhe, ní féidir go</span>
<lb n="655"/><span>mbeoch aoine aguibh chó dídhchéilidhe ná</span>
<lb n="656"/><span>chó maluithe sin as lámh a bheith a</span>
<lb n="657"/><span>mbuart ná an araid do tharoiceagh</span>
<lb n="658"/><span>oruimh na scúirsidhe shaoghalta so</span>
<lb n="659"/><span>dáireamhus suas díbh, agus, nidhe is</span>
<lb n="660"/><span>míle measa fós, do thuilteach damuint</span>
<lb n="661"/><span>síorruide dúr nanamnacha, fé mar</span>
<lb n="662"/><span>chualabhuir as beul an Naomh Aspuil</span>
<lb n="663"/><span>Pól.  Agus tar eis ar fhuilingheamhuir</span>
<lb n="664"/><span>féin agus úr síonsar ar feadh 200</span>
<lb n="665"/><span>bliadhan eir son úr ccreidomh, nuair</span>
<lb n="666"/><span>a bhí mórán aguibh le buagh dtaobh a</span>
<lb n="667"/><span>threigion; ar nódh ní féidir gur mian</span>
<lb n="668"/><span>libh sgaramhuint leis anois; nidhe</span>
<lb n="669"/><span>thuaiteach amach dá dthabhuirtheach sibh-</span>
<lb n="670"/><span>cruas do na cóimhirligh mhaluithe atá</span>
<lb n="671"/><span>go déigheanach ag rioth trí an dúthigh,</span>
<lb n="672"/><span>ag corruighe suas agus ag gríosúdh</span>
<lb n="673"/><span>na ndaoine chum sompla diabluidhe</span>
<lb n="674"/><span>Fraince do leanamhuint.  Ní féidir</span>
<lb n="675"/><span>a cháirde mo chroidhe, ní chuirin fé núr</span>
<lb n="676"/><span>gcóir é; go mórmhór ainis tar eis an</span>
<lb n="677"/><span>saoirse agus an fuasguilt do thug ár</span>
<lb n="678"/><span>Righ ceansa daonachtach a ccoimhchean</span>
<lb n="679"/><span>gal le na dhlidhtheoirithe dhúin go léir</span>
<lb n="680"/><span>ó an ngéassmacht agus ó an pionois</span>
<lb n="681"/><span>bhídh as ár ccionn.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>An ionad aon araid ná brise síoch-</span>
<lb n="684"/><span>áin, a tá muinín agam as trócuire</span>
<lb n="685"/><span>gan teorádh ár Dtiarna, go ndéanfa</span>
<lb n="686"/><span>sibh díchiol an chomhairle leanamhuint</span>
<lb n="687"/><span>do bheir sé dhíbh airis as beul an As-</span>
<lb n="688"/><span>puil.  "Diúltugh do neamhdhiaghacht</span>
<lb n="689"/><span>agus do chlaonta an tsaoighil seodh,</span>
<lb n="690"/><span>úr mbeatha a chathamh go measartha, go</span>
<lb n="691"/><span>ceart, agus go cráibhtheach air a dta-</span>
<lb n="692"/><span>lamh, ag feithiomh le dóchus na beatha</span>
<lb n="693"/><span>naomhtha, agus teacht glóire De, agus</span>
<lb n="694"/><span>ár Slánuidhtheoir Íosa Críosd, noch do</span>
<lb n="695"/><span>gheallus dá sheirbhísigh díliosuidhe íobh-</span>
<lb n="696"/><span>nus síorruidhe a bhflathamhnus; nídh do</span>
<lb n="697"/><span>ghuidhim díbh go léir.</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p><span><Easpog de mhuintir Téacháin (t-</span>
<lb n="700"/><span>Séacháin) do bhí i ndíoghóise Chiarraighe</span>
<lb n="701"/><span>san mbl, 1794, do chuir an leitir sin</span>
<lb n="702"/><span>amach.  Do cailleadh san mbl. 1797 é.</span>
<lb n="703"/><span>Leitreacha Rómhánacha atá ar thaobh na</span>
<lb n="704"/><span>Gaedhilge de'n "teagasg" agus dá bhrigh</span>
<lb n="705"/><span>sin agus a bhfuil de "h'anna ann, a's</span>
<lb n="706"/><span>an leitriughadh lochtach, is deacair a</span>
<lb n="707"/><span>léigheadh.</span></p>
<lb n="708"/>
<lb n="709"/><p><span>Dá chúis fé ndeara é do chur sa</span>
<lb n="710"/><span>Lóchrann (1) a dheacra cóib d'fhaghail</span>
<lb n="711"/><span>agus a fhaid ó cuireadh "teagasg"</span>
<lb n="712"/><span>amach i gCiarraighe as Gaedhilg; agus</span>
<lb n="713"/><span>(2) an t-eolas atá ann ar na</span>
<lb n="714"/><span>smaointe a bhí ag borradh i n-aigne</span>
<lb n="715"/><span>muintire na dúthaighe an uair sin.</span>
<lb n="716"/><span>Is dearbh ámhthach nach mór an misneach</span>
<lb n="717"/><span>a chuir an tEaspog san ins na daoine</span>
<lb n="718"/><span>seasamh ar son a gceart féin.</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="719"/><p><span>Insa "teagasg" ní bhfuair sé locht ar</span>
<lb n="720"/><span>bith ar chamastaighil ná ar ghéarlean-</span>
<lb n="721"/><span>amhaint na Sasanach do bhí ann le n-a</span>
<lb n="722"/><span>linn agus ní raibh aon droch-íde béil</span>
<lb n="723"/><span>olc go leor do mhuintir na Frainnce</span>
<lb n="724"/><span>nach dearna olc ar Éirinn riamh.</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>An tagairt atá ag an Easpog Ó</span>
<lb n="727"/><span>Téacháin do'n mharbhughadh insa Dain-</span>
<lb n="728"/><span>gean, tá a chuimhne sin fós ag na sean</span>
<lb n="729"/><span>daoine ann.  "Bliadhain Mharbhuighthe</span>
<lb n="730"/><span>na bhFear" a thugaid siad uirthi, agus</span>
<lb n="731"/><span>is minic a chuala iad ag trácht tháir-</span>
<lb n="732"/><span>sti, acht ní h-é meas an Easpoig atá</span>
<lb n="733"/><span>aca ar na fearaibh bochta.</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>Do bhí aistriughadh Béarla leis an</span>
<lb n="736"/><span>leitir seo san mbliadhain 1794.  Nár</span>
<lb n="737"/><span>chóir, as a luighead, go mbeadh ais-</span>
<lb n="738"/><span>triughadh Gaedhilge ar an gceann a</span>
<lb n="739"/><span>cuirtear amach anois.  Tá 60729</span>
<lb n="740"/><span>Gaedhilgeoirí i gCiarraighe fós — tá</span>
<lb n="741"/><span>níos mó ná san sa díoghóise — agus</span>
<lb n="742"/><span>is maith an dóigh ná raibh an oiread</span>
<lb n="743"/><span>san de lucht Béarla ann céad agus</span>
<lb n="744"/><span>ocht mbladhna déag ó shin.  Is deimhin</span>
<lb n="745"/><span>dá gcuirtí i gcomhairle an Easpoig</span>
<lb n="746"/><span>anois é go dtoileochadh sé é dhéanamh></span></p>
<lb n="747"/>
<lb n="748"/><p><span>DRAOIDHEACHT-LOCHA I gCAIRBRE.</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>(Lorgán)</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>Chuadhas anonn ag triall a Shiobhán</span>
<lb n="753"/><span>arís, tá seachtmhain ó shoin ann.  Ní</span>
<lb n="754"/><span>raibh istig rómham ach í féin agus an</span>
<lb n="755"/><span>leanbh do bhí sa chliabhán, í ghá luasgad</span>
<lb n="756"/><span>aice.  Chromamar ar chainnt.  Bhí sa-</span>
<lb n="757"/><span>gart d'á rádh liom ó shoin," arsa mise,</span>
<lb n="758"/><span>"gur breagh goléir na heascainí iad</span>
<lb n="759"/><span>san do fuaras uait."</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>"Agus cárbh fhios do shagart ar bhith</span>
<lb n="762"/><span>go dtugas a leithéid duit?" ar sise.</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>"Amás" adubhart-sa "do léig sé</span>
<lb n="765"/><span>sa Lóchrann iad.  Bhíodar an mí ó</span>
<lb n="766"/><span>shoin."</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>"Ó, mhuis', ó mhuis', ó mhuise" ar</span>
<lb n="769"/><span>sise, "munab ait an duine tusa, a's</span>
<lb n="770"/><span>a leithéid sin do chur in aon pháipéar."</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>"Féachaint a mbeadh tuille dá sha-</span>
<lb n="773"/><span>ghas agat le tiubhairt dom fé ndeara</span>
<lb n="774"/><span>go dtánag a leith anocht mhuise, féach!</span>
<lb n="775"/><span>Ná bhíodh aon iongna ort in aon chor."</span></p>
<lb n="776"/>
<lb n="777"/><p><span>"Tá agus da iongna orm, a ghamh-</span>
<lb n="778"/><span>ain, mar tá eagla orm go bhfuil ag</span>
<lb n="779"/><span>dul d'bhúr meamhair ar fad, agus aon</span>
<lb n="780"/><span>ghnó de'n t-sórd san do bheith de chúr-</span>
<lb n="781"/><span>am oraibh.  Ní fheadar cad déarfad</span>
<lb n="782"/><span>leis an sagart, is dóigh, más fhíor gur</span>
<lb n="783"/><span>thaithn siúd leis.  A dhe! tá an leanbh</span>
<lb n="784"/><span>ag dúiseacht Hois abá-á-á-á.  Hois</span>
<lb n="785"/><span>abá-á-á-á.  Is iongantach an sagart</span>
<lb n="786"/><span>é.  Hois bá-á-á is eadh san.  Hois</span>
<lb n="787"/><span>abá-á-á-á."</span></p>
<lb n="788"/>
<lb n="789"/><p><span>'Seadh! chuir sí an leanbh chun suain</span>
<lb n="790"/><span>tar éis a lán eile de na Hois abá-ibh,</span>
<lb n="791"/><span>agus chuireas isteach arís airthe.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>CURACH A LICE.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>"Is ait an sgéal do chuala an</span>
<lb n="796"/><span>oidhche fé dheire," arsa mise, "mar</span>
<lb n="797"/><span>gheall ar an Loch san shoir.  Seanduine</span>
<lb n="798"/><span>do bhuail an treo chughainn agus d'fan</span>
<lb n="799"/><span>thall againn oidhche, agus bhí sé ag cur</span>
<lb n="800"/><span>síos linn 'na thaobh.  Dubhairt sé go</span>
<lb n="801"/><span>mbíodh piast fá dhraoidheacht ann fad</span>
<lb n="802"/><span>ó, agus go ndeineadh sí mórán díogh-</span>
<lb n="803"/><span>bhála dos na cómharsanaibh.  Ar airi-</span>
<lb n="804"/><span>ghis aon rud 'na taobh sin mar phéist?",</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>"Ariú, dar ndóigh, do chuala an</span>
<lb n="807"/><span>dúthaig an sgéal san fiche uair cheana,</span>
<lb n="808"/><span>nó conus a thárla gur anois a tháinig</span>
<lb n="809"/><span>fé dot chluasaibh-se.  Is minic a cuirtí</span>
<lb n="810"/><span>sgannradh ár ndóithin orainn mar</span>
<lb n="811"/><span>gheall ar an bpéist sin, a laogh.</span></p>
<lb n="812"/>
<lb n="813"/><p><span>Bhí sí ann, mhuise; dubhairt gach</span>
<lb n="814"/><span>éin'ne é.  Dar ndóigh, bhí sí tamall</span>
<lb n="815"/><span>chómh cómhachtach san go sgriosfadh sí</span>
<lb n="816"/><span>an dúthaig muna dtugtaí bean óg di</span>
<lb n="817"/><span>le n-ithe gach lá Bealtaine.  Ar chua-</span>
<lb n="818"/><span>lais conus mar do mhairbh buachaill</span>
<lb n="819"/><span>aimsire í maidean lae Bealtaine,</span>
<lb n="820"/><span>agus conus mar do fuair sé bean óg</span>
<lb n="821"/><span>bhreagh agus mórán saidhbhris dá bhárr?</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>Deireadh daoine eile nách mar sin</span>
<lb n="824"/><span>do marbhuigheadh í in ao' chor, nó, má</span>
<lb n="825"/><span>b'eadh go raibh piast eile 'na diaidh sa</span>
<lb n="826"/><span>loch a dheineadh sgrios agus gur mhairbh</span>
<lb n="827"/><span>leac oidhre í.  Go deimhin féin do</span>
<lb n="828"/><span>bhíodh bunóirseach anso agam agus is</span>
<lb n="829"/><span>minic d'inis sí dhom conus mar do bhí</span>
<lb n="830"/><span>dritháir céile áintín léi ag tosnú ar</span>
<lb n="831"/><span>chuirneacht do chur mar seo amach tar</span>
<lb n="832"/><span>éis na Nodlag.  Lastuaidh den Loch</span>
<lb n="833"/><span>san do bhí feirm thailimh aige; bhí sé</span>
<lb n="834"/><span>ag cur a chéachta i dtreo i gchúinne</span>
<lb n="835"/><span>na páirce maidean.  Bhí sioc an bhliain</span>
<lb n="836"/><span>chéadna chómh trom san go raibh leac-</span>
<lb n="837"/><span>oidhre ar na h-aibhintibh.  Bhíodh ana</span>
<lb n="838"/><span>chaitheamh aimsire ar an Loch ar feadh</span>
<lb n="839"/><span>trí séachtmhaine, mar bhí sé chómh cruaidh</span>
<lb n="840"/><span>leis a mbóthar.  Ach thainig an leaghadh,</span>
<lb n="841"/><span>agus d'imthig a lán den t-sioc, ach</span>
<lb n="842"/><span>d'fhán clúdach breagh den leac-oidre</span>
<lb n="843"/><span>ar an Loch ar feadh a bhfad.  An mhai-</span>
<lb n="844"/><span>dean áirighthe seo bhí Diarmuid a t-</span>
<lb n="845"/><span>Sionaig, fé mar adubhart leat, a</span>
<lb n="846"/><span>bhfeighil a chéachta nuair chuala sé foth-</span>
<lb n="847"/><span>rom diail sa loch síos uaidh.  Ba chos-</span>
<lb n="848"/><span>mhail le géimnidh fiche bó i dteinneas</span>
<lb n="849"/><span>é.  Bha bhuartha go léir mar fhuaim é.</span>
<lb n="850"/><span>Chuala mórán daoine é, agus do chuir</span>
<lb n="851"/><span>eagla ortha.  Ansan 'sé do chualathas</span>
<lb n="852"/><span>ná an leac-aidhre gá sgoilt, agus cho-</span>
<lb n="853"/><span>naic Diarmuid fé na mar a bheadh rud</span>
<lb n="854"/><span>éigin ag árdú na leac-oidhre ón g-</span>
<lb n="855"/><span>ceann t-soir de trí ná lár siar go</span>
<lb n="856"/><span>dtí an ceann t-siar de agus an</span>
<lb n="857"/><span>glór uaigneach bhí go buartha roimhe</span>
<lb n="858"/><span>sin ba sheacht uaignighe an uair seo é</span>
<lb n="859"/><span>ach ba laige go mór.</span></p>
<lb n="860"/>
<lb n="861"/><p><span>Cheap gach éin'ne gur bh'í an phiast</span>
<lb n="862"/><span>do bhí múchta, geall leis, fé'n leac-</span>
<lb n="863"/><span>oidhre agus gur i gcrólíntí an bháis</span>
<lb n="864"/><span>do bhí sí an t-am do chuaidh sí nsan</span>
<lb n="865"/><span>a' locha siar agus a buairt-phort ar</span>
<lb n="866"/><span>siubhal aice.  Ní dheárna sí aon</span>
<lb n="867"/><span>díoghbháil ó shoin go h-áirighthe.  Tá</span>
<lb n="868"/><span>tig ar an dtaobh theas den loch ag bun</span>
<lb n="869"/><span>cnuic agus aon uair abhíodh feoil ghá</span>
<lb n="870"/><span>beirbhiú' sa tigh sin théigheadh an phiast</span>
<lb n="871"/><span>fé dhéin na h-áite, agus b'éigean</span>
<lb n="872"/><span>dóibh cuid di do thiubhairt di d'fhonn</span>
<lb n="873"/><span>iad féin do shábháilt.  Ach ní dheaghaidh</span>
<lb n="874"/><span>sí ann riamh ón maidin úd, agus ní</span>
<lb n="875"/><span>dóigh liom go raghaidh níos mó."</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>"Sgéal maith é sin, a Shiobhán ach</span>
<lb n="878"/><span>cad é an gnó do bhí ag Diarmuid a</span>
<lb n="879"/><span>t-Sionaigh, pé 'r bé féin, ag dul ag</span>
<lb n="880"/><span>cur cuirneachtan agus an leac-oidhre</span>
<lb n="881"/><span>gan leaghadh?" arsa mise.  "Dar n-</span>
<lb n="882"/><span>dóigh ní sa loch do bhí sé chun í chur,"</span>
<lb n="883"/><span>ar sise,</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>"Ach an faid do bhi leach-oidhre chómh</span>
<lb n="886"/><span>laidir sin ar uisge is deacair dom</span>
<lb n="887"/><span>chreideamhaint go bhféadfaí cuirneacht</span>
<lb n="888"/><span>do chur in ithir len ais.  Nách dóigh</span>
<lb n="889"/><span>leat féin san anois?"</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>Do bheadh sé chómh maith agat," ar</span>
<lb n="892"/><span>sise, "gan dul chómh doimhin sin sa</span>
<lb n="893"/><span>sgéal.  "Is minic a loitean a leith-</span>
<lb n="894"/><span>eid sin de chainnt sgéal maith."</span></p>
<lb n="895"/>
<lb n="896"/><p><span>"B'fhéidir é an baisde, ach ag tag-</span>
<lb n="897"/><span>airt don sgéal do bhíos-sa.  Bhí bhéarsa</span>
<lb n="898"/><span>éigin ag an sean duine leis ach níor</span>
<lb n="899"/><span>chuireas síos é.  A' mbeadh sé agat-</span>
<lb n="900"/><span>sa?</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>Fuaras so mar bhéarsa fadó mar</span>
<lb n="903"/><span>gheall air —</span></p>
<lb n="904"/>
<lb n="905"/><p><span>"A Charach a Lice ní fheaca thu riamh</span>
<lb n="906"/><span>ach fuar,</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>"Bád ná luingeas ní thagan ón</span>
<lb n="909"/><span>Spáinn at chuan;</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>"Gan Breaghacht at uisge as do</span>
<lb n="912"/><span>leacana lán de ruaim</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>A's an ghrian ní fheicir go nglanan</span>
<lb n="915"/><span>na h-áirde ó thuaidh."</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>An é sin do bhí aige?  Dhe ní h-eadh</span>
<lb n="918"/><span>mar ghá mholadh a bhí sé.  Mar seo</span>
<lb n="919"/><span>thosnuig sé dar liom:</span></p>
<lb n="920"/>
<lb n="921"/><p><span>"Churach a lice is geal liom do</span>
<lb n="922"/><span>bhrághaid gan ghruaim.</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>Let thaobh-sa is minic de chaitheas-sa</span>
<lb n="925"/><span>tráth go suairc;</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>Ní cuimhin liom an tríomhadh líne do</span>
<lb n="928"/><span>bhí aige, ach mar seo do chuir sé críoch</span>
<lb n="929"/><span>leis is dócha:</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>"Fét dhéin nuair thigim-se sgaraim</span>
<lb n="932"/><span>le crádh as buairt."</span></p>
<lb n="933"/>
<lb n="934"/><p><span>"Is geal leis a bhfiach dubh a ghear-</span>
<lb n="935"/><span>caigh" ar sise.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>"Mar sin a bhíonn díreach, ach ní</span>
<lb n="938"/><span>beag san dé," adubhart-sa.  "Tá</span>
<lb n="939"/><span>tuille feasa de dhith orm."</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>LOCH AN CHAPAILL.</span></p>
<lb n="942"/>
<lb n="943"/><p><span>Bhfuil aon tuairim agat a Shiobhán</span>
<lb n="944"/><span>cá bhfuil Loch a' Chapaill?" adubhart</span>
<lb n="945"/><span>éis tamaill eile.</span></p>
<lb n="946"/>
<lb n="947"/><p><span>"Tá agus níl," ar sise.  Ní rabhas</span>
<lb n="948"/><span>ann, ach chloisinn a lán daoine ag</span>
<lb n="949"/><span>cainnt mar gheall air, is dóigh.  Agus</span>
<lb n="950"/><span>dála an sgéil, bhíodh eachtra greann-</span>
<lb n="951"/><span>mhar i dtaobh an Locha san ag daoinibh</span>
<lb n="952"/><span>leis."</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>"An piast eile do bhí fé uisge an-</span>
<lb n="955"/><span>san?</span></p>
<lb n="956"/>
<lb n="957"/><p><span>Ní h-eadh ná piast, ach capall odhar,</span>
<lb n="958"/><span>agus chonacthas ann leis é.  Chloistí</span>
<lb n="959"/><span>a lán fothraim san loch san, ach tá sé</span>
<lb n="960"/><span>a bhfad ón mbóthar, agus ní bhíodh</span>
<lb n="961"/><span>treasdal (teasdal) na ndaoine ann</span>
<lb n="962"/><span>chómh mór as bhíodh go Curach a Lice.</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>"Agus cá luighean sé in ao' chor a</span>
<lb n="965"/><span>Shiobhán?"</span></p>
<lb n="966"/>
<lb n="967"/><p><span>Tá sé ag bun Cnoc na h-Óine tamal</span>
<lb n="968"/><span>maith ó thuaidh ó Dhrom 'á Liag.  Ón</span>
<lb n="969"/><span>loch san sgéithean Abha na Banndan,</span>
<lb n="970"/><span>ach ní imthighean di ar an loch ach caol</span>
<lb n="971"/><span>beag, is clos dom.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>"Ní dhéarna sé aon díoghbháil sa</span>
<lb n="974"/><span>chuma san, ach dheineadh easaráil do</span>
<lb n="975"/><span>pháirc dheas chuirneachtan go minic,</span>
<lb n="976"/><span>agus loiteadh sé púcáin coirce leis.</span></p>
<lb n="977"/>
<lb n="978"/><p><span>Níor airigheas go bhfeachathas ach aon</span>
<lb n="979"/><span>uair amháin é.  Fear a ghaibh amach</span>
<lb n="980"/><span>mar seo maidean roimh breacadh</span>
<lb n="981"/><span>an lae sa bh-Foghmhar, chun faire</span>
<lb n="982"/><span>ar bhuin abhí ar bhruach bheirtha.  I b-</span>
<lb n="983"/><span>páirc cois a locha bhí na ba.  Bhí sé ag</span>
<lb n="984"/><span>siubhal go réidh i measg na mbó nuair</span>
<lb n="985"/><span>chonac sé an t-ainmighe mór tamal</span>
<lb n="986"/><span>uaidh.  Cheap sé gur capall le duine</span>
<lb n="987"/><span>dá chómharsanaibh é agus chuaidh sé fé na</span>
<lb n="988"/><span>déin chun é, thimáint roimhe as</span>
<lb n="989"/><span>a brairc.  Ní fheacaidh an capall é</span>
<lb n="990"/><span>go raibh sé i ngioracht faid cúpla</span>
<lb n="991"/><span>ráinne dho, agus a Thighearna a dhuine!</span>
<lb n="992"/><span>an túisge do chonaic sé an fear do</span>
<lb n="993"/><span>léim sé, agus do rith, agus siúd siar</span>
<lb n="994"/><span>é agus do chuaidh de léim isteach sa</span>
<lb n="995"/><span>loch.</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>Lean an fear é mar níor cheap sé</span>
<lb n="998"/><span>gur capall draoidheachtach do bhí ann.</span>
<lb n="999"/><span>Ní raibh d'á thásg ann ach go raibh an</span>
<lb n="1000"/><span>t-uisge ag bualadh a gcoinnibh na g-</span>
<lb n="1001"/><span>cloch ar thaobh an locha, fé mar a bheadh</span>
<lb n="1002"/><span>rud iongantach éigin ghá shuathadh.  An-</span>
<lb n="1003"/><span>san do chualaidh sé siotrach tamal</span>
<lb n="1004"/><span>amach sa loch, agus ba ghairid go bh-</span>
<lb n="1005"/><span>feaca sé dar leis rud éigin chuige</span>
<lb n="1006"/><span>isteach ar bharra an uisge.  D'imthig</span>
<lb n="1007"/><span>sé leis chómh mear agus do bhéarfadh a</span>
<lb n="1008"/><span>chosa é, agus eagla a dhóithin air.  Níor</span>
<lb n="1009"/><span>eirig sé ar feadh trí lá.  Bá dheachair</span>
<lb n="1010"/><span>é chur ag cainnt a dtaobh an chapaill</span>
<lb n="1011"/><span>sin, ach deireadh a g-comhnaidhe gur</span>
<lb n="1012"/><span>capall mór macánta é, agus dath</span>
<lb n="1013"/><span>odhar air."</span></p>
<lb n="1014"/>
<lb n="1015"/><p><span>"Agus an gcreidean tusa go mbíodh</span>
<lb n="1016"/><span>a leithéidí sin do rudaibh ar siubhal a</span>
<lb n="1017"/><span>Shiobhán?"</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>Amás creidim! ca' na thaobh ná</span>
<lb n="1020"/><span>creidfinn?  Ó mhuise féach tá an</span>
<lb n="1021"/><span>leanbh so ag dúiseacht arís.</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>Hois abá-á-ín.  Hois abá-á-ín.  Ní</span>
<lb n="1024"/><span>fheadar cad tá agá ciméad siúd chómh</span>
<lb n="1025"/><span>fada san.  Hois abá-á-á.  Caithfead</span>
<lb n="1026"/><span>é thógaint amach ar fad is dócha.  Hois</span>
<lb n="1027"/><span>abá-á.  Ní h-éan mhaith bheith leis is</span>
<lb n="1028"/><span>baoghalach."</span></p>
<lb n="1029"/>
<lb n="1030"/><p><span>Thóg sí amach an leanbh agus thos-</span>
<lb n="1031"/><span>nuig sí agá dhamhsadh a's á mhealladh:</span></p>
<lb n="1032"/>
<lb n="1033"/><p><span>"Hois abá a bháibí ó!</span></p>
<lb n="1034"/>
<lb n="1035"/><p><span>"Hois abó a bhábí bhuntairín!</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>"Hois abá a bháibhí ó!</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>"'S codail go fóill a chuid limín!</span></p>
<lb n="1040"/>
<lb n="1041"/><p><span>Chuadhas gruig an doras.  "Tá sí</span>
<lb n="1042"/><span>ag teacht aníos an casán" adubhart</span>
<lb n="1043"/><span>mar chonac bean óg a' tighe chugham</span>
<lb n="1044"/><span>aníos.</span></p>
<lb n="1045"/>
<lb n="1046"/><p><span>"Mhuise buidheachas le Dia a laogh,"</span>
<lb n="1047"/><span>ar sise, agus lean sí uirthe go binn</span>
<lb n="1048"/><span>ag portaireacht:</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>"Hois abó a Thaidhgín óig;</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>"Hois abó, as eist a leinbh bhig;</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>"Hois abó as seinnfeadh ceol;</span></p>
<lb n="1055"/>
<lb n="1056"/><p><span>"As déanfam mór chuid jig-eana.</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>"Tá sé déidheanach, as bead-sa ag</span>
<lb n="1059"/><span>imtheacht," arsa mise; agus d' imthi-</span>
<lb n="1060"/><span>gheas.</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>I mBAILE AN FHIRTÉARAIG.</span></p>
<lb n="1063"/>
<lb n="1064"/><p><span>Fonn — "Cnocáinín Aerach Cill Mhuire."</span></p>
<lb n="1065"/>
<lb n="1066"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1067"/>
<lb n="1068"/><p><span>I mBaile 'n Fhirtéuraidh bhíogh Gaedhilge</span>
<lb n="1069"/><span>cheart chóir,</span>
<lb n="1070"/><span>Ag aosta 's ag ógbhadh ghá labhairt,</span>
<lb n="1071"/><span>Bhíodh seanchus sgléipeach as éacht-</span>
<lb n="1072"/><span>chuid de'n spórt,</span>
<lb n="1073"/><span>Gá gcleachta gach uair an ag fearaibh;</span>
<lb n="1074"/><span>Bhíodh farsaing as féile, gan éileamh</span>
<lb n="1075"/><span>at chóir,</span>
<lb n="1076"/><span>Dá mba Gaedheal thu gur bhéol duit</span>
<lb n="1077"/><span>do theanga,</span>
<lb n="1078"/><span>Le fagháil ann, as d'éistfí go béasach</span>
<lb n="1079"/><span>let sgeol,</span>
<lb n="1080"/><span>Dá gcuirtheá-sa cló air go slácht-</span>
<lb n="1081"/><span>mhar.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p><span>Cois Bhaile an Fhirtéaraig tá fraoch-</span>
<lb n="1086"/><span>chnuic go breágh:</span>
<lb n="1087"/><span>Tá móinte 's bánta na n-aice;</span>
<lb n="1088"/><span>Tá talamh chun caerach, as réidhthe chun</span>
<lb n="1089"/><span>ráis;</span>
<lb n="1090"/><span>'S is áluinn ann trághana fá ghainim;</span>
<lb n="1091"/><span>Tá fir ann na gcéadtaibh go tréan-</span>
<lb n="1092"/><span>mhar gan sgáth;</span>
<lb n="1093"/><span>Ag iomradh i mbádaibhtaid gasda;</span>
<lb n="1094"/><span>As molaim a dhéine 's saothruighid gach</span>
<lb n="1095"/><span>tráth,</span>
<lb n="1096"/><span>Ag tuilleamh dá bpáisdí adhbhar</span>
<lb n="1097"/><span>beatha.</span></p>
<lb n="1098"/>
<lb n="1099"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>I mBaile an Fhirtéuraig foth-tréimhse</span>
<lb n="1102"/><span>do bhínn;</span>
<lb n="1103"/><span>(Ní fearr liom am shuidhe me i gcath-</span>
<lb n="1104"/><span>air:)</span>
<lb n="1105"/><span>Agallamh Gaedhealach, as géar-chainnt</span>
<lb n="1106"/><span>ró-bhínn;</span>
<lb n="1107"/><span>Ba ghnáth ann, as caoin-chuid de'n mha-</span>
<lb n="1108"/><span>gadh;</span>
<lb n="1109"/><span>Dá n-eirigheadh le héin'ne trí ghéar-</span>
<lb n="1110"/><span>cheaphadh cruinn,</span>
<lb n="1111"/><span>Aon phiarda de'n bhuidhin ann do</span>
<lb n="1112"/><span>dhalladh,</span>
<lb n="1113"/><span>Bheadh gáire as sgléip ann 's sméide</span>
<lb n="1114"/><span>na rínn,</span>
<lb n="1115"/><span>As seanchus grinn ann dá bharra.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1118"/>
<lb n="1119"/><p><span>I mBaile 'n Fhirtéaraig tá Béarla na</span>
<lb n="1120"/><span>nGall,</span>
<lb n="1121"/><span>Ag borradh gan amhras le tamall;</span>
<lb n="1122"/><span>Ag cailíní caomha bíonn eacht-chuid de</span>
<lb n="1123"/><span>á labhairt,</span>
<lb n="1124"/><span>As tá roinnt díobh breac-Ghallda ann</span>
<lb n="1125"/><span>cheana;</span>
<lb n="1126"/><span>Tá mná ann go faobhrach chun Béarla</span>
<lb n="1127"/><span>mór trom,</span>
<lb n="1128"/><span>Do shéideadh le fonn chun a leanbh;</span>
<lb n="1129"/><span>As nach mairg má séantar an Ghaedh-</span>
<lb n="1130"/><span>ilge san mball</span>
<lb n="1131"/><span>Mar mhaithe le feall-shliocht na Sac-</span>
<lb n="1132"/><span>son!</span>
<lb n="1133"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="1134"/><p><span>V.</span>
<lb n="1135"/><span>I mBaile 'n Fhirtéaraig nuair léigh-</span>
<lb n="1136"/><span>fear mo dhán,</span>
<lb n="1137"/><span>Bá mhaith liom bheith láithreach go dearbh;</span>
<lb n="1138"/><span>Mar ní clipeadh ná aoradh, ná bhéarsaí</span>
<lb n="1139"/><span>gan áird,</span>
<lb n="1140"/><span>Seo breactha ar phár dóibh na magadh;</span>
<lb n="1141"/><span>Ach moladh don Ghaedhealtacht is léir</span>
<lb n="1142"/><span>dom san áit,</span>
<lb n="1143"/><span>As an Ghalldacht má cháineas ní peaca.</span>
<lb n="1144"/><span>Mar creididh mo bhréithre-an bhréag ní</span>
<lb n="1145"/><span>folláin,</span>
<lb n="1146"/><span>'S an fhírinne is áluinn gidh is searbh.</span></p>
<lb n="1147"/>
<lb n="1148"/><p><span>LORGA LIATH-BHÁN.</span>
<lb n="1149"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="1150"/><p><span>SEAGHAN UA CONAILL, EASPOG</span>
<lb n="1151"/><span>CHIARRAIGHE.</span></p>
<lb n="1152"/>
<lb n="1153"/><p><span>Do mhair Seaghan Ua Conaill i n-am</span>
<lb n="1154"/><span>go raibh géir leanmhain ná gCatoil-</span>
<lb n="1155"/><span>ceach i n-Éirinn go h-an-choitcheann.</span>
<lb n="1156"/><span>Dearbhráthair sean-athar Sheághain a</span>
<lb n="1157"/><span>b'eadh Risteárd Ua Conaill, an t-</span>
<lb n="1158"/><span>easpog.  Chuir lucht leanmhana Crom-</span>
<lb n="1159"/><span>aill an Risteárd so chum báis — b'amh-</span>
<lb n="1160"/><span>laidh do chrochadar é i n-aice le Cill</span>
<lb n="1161"/><span>Áirne 'san mbliadhain 1651.</span></p>
<lb n="1162"/>
<lb n="1163"/><p><span>Is inmheasta gur cuireadh Seaghan</span>
<lb n="1164"/><span>chum báis, nuair bhí Anna mar bhain-</span>
<lb n="1165"/><span>ríoghan i Sassana, acht ní'l fios cruinn</span>
<lb n="1166"/><span>aig éinne.  Deireann Ua Bréanáin i</span>
<lb n="1167"/><span>ndíonbhrollach a leabhair "Éire ársa</span>
<lb n="1168"/><span>agus Naomh Pádraig" gur ab iomdha</span>
<lb n="1169"/><span>áit in ar chuarduigh sé eólas ar am bháis</span>
<lb n="1170"/><span>agus ar áit adhlaicthe Shéaghain, acht</span>
<lb n="1171"/><span>go mba gan tairbhe dhó é.  Níor fhogh-</span>
<lb n="1172"/><span>luim sé riamh níos mó 'na thaobh ná</span>
<lb n="1173"/><span>"go raibh sé 'na easpog agus go raibh</span>
<lb n="1174"/><span>sé na bheathaidh 'san mbliadhain 1704."</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>Is minic féin a cuirtear i gceist</span>
<lb n="1177"/><span>go raibh sé riamh 'na easpog, acht tag-</span>
<lb n="1178"/><span>ann a ainm síos tré na h-aoisibh dúinn</span>
<lb n="1179"/><span>i mbeul-aithris na ndaoine i gCiar-</span>
<lb n="1180"/><span>raighe agus i gCorcaigh agus i n-áit-</span>
<lb n="1181"/><span>eannaibh eile mar easpog Chiarraighe</span>
<lb n="1182"/><span>agus mar úghdar "Thuire na h-Éir-</span>
<lb n="1183"/><span>eann."</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>Dán breágh fada i nGaodhluinn ag</span>
<lb n="1186"/><span>cur síos ar chuid mór de stair na h-</span>
<lb n="1187"/><span>Éireann iseadh an "Tuire."</span></p>
<lb n="1188"/>
<lb n="1189"/><p><span>Tosnígheann sé mar seo:</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>Nuair smuainim ar shaoithibh na h-</span>
<lb n="1192"/><span>Éireann,</span>
<lb n="1193"/><span>Sgrios na dtíortha ís díth na cléire,</span>
<lb n="1194"/><span>Bás ár ndaoine is laghdúghadh ár</span>
<lb n="1195"/><span>ngréithre</span>
<lb n="1196"/><span>Bíonn mo chroidhe im' chlidh dá rao-</span>
<lb n="1197"/><span>badh.</span></p>
<lb n="1198"/>
<lb n="1199"/><p><span>Tráchtann ann sin ar an méid a</span>
<lb n="1200"/><span>mhair de'n chine daonda tar éis</span>
<lb n="1201"/><span>díleann, a's cionnus mar do roin-</span>
<lb n="1202"/><span>neadh an domhan eatorna, cuireann</span>
<lb n="1203"/><span>síos ar gach drong a tháinig go h-</span>
<lb n="1204"/><span>Éirinn agus go mór-mhór ar chlann</span>
<lb n="1205"/><span>Mhiléise —</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>"Ghlacadar caladh i n-Inbhear</span>
<lb n="1208"/><span>Sgéine,</span>
<lb n="1209"/><span>I gconndae Chiarruighe i n-iarthar</span>
<lb n="1210"/><span>Éireann."</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>Is ó'n dtriúr bainríoghan a tháinigh</span>
<lb n="1213"/><span>'ná gcuideachtain (?Fr. an I.) fuair</span>
<lb n="1214"/><span>an t-oilean so na h-ainmneacha Eíre</span>
<lb n="1215"/><span>Fódhla agus Banba —</span></p>
<lb n="1216"/>
<lb n="1217"/><p><span>Tugtar fós dúinn cúnntas ar chéad</span>
<lb n="1218"/><span>tabhairt an chreidimh ann so —</span></p>
<lb n="1219"/>
<lb n="1220"/><p><span>"Celestinus, an Pápa naomhtha</span>
<lb n="1221"/><span>Do chuir Pádruig chúgainn 'sa chléi-</span>
<lb n="1222"/><span>righ</span>
<lb n="1223"/><span>Is é do theagasg diadhacht a's daon-</span>
<lb n="1224"/><span>acht</span>
<lb n="1225"/><span>A's Íosa Críost i gcríochaibh Éir-</span>
<lb n="1226"/><span>eann;</span>
<lb n="1227"/><span>Do dhíbir draoidheacht a's deamhain</span>
<lb n="1228"/><span>a's déithe,</span>
<lb n="1229"/><span>Do bhaist ár leinbh a's ar ndaoine,</span>
<lb n="1230"/><span>aosda,</span>
<lb n="1231"/><span>Do chlaoidh an righ gér dheacair a</span>
<lb n="1232"/><span>dhéunamh</span>
<lb n="1233"/><span>Mac leisge Néill Naoi nGiallach,</span>
<lb n="1234"/><span>Laoghaire."</span></p>
<lb n="1235"/>
<lb n="1236"/><p><span>Leanann air ag caint ar an deagh-</span>
<lb n="1237"/><span>threó a bhí ar an dtír 'na dhiaidh sin;</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>"An fhaid do mhair an creidheamh</span>
<lb n="1240"/><span>gan traochadh</span>
<lb n="1241"/><span>Óileán na mhaomh do b'ainm an</span>
<lb n="1242"/><span>Eirinn."</span>
<lb n="1243"/><span>Innstear dhúinn ar theacht na Loch-</span>
<lb n="1244"/><span>lannach agus gur</span>
<lb n="1245"/><span>"Saor Brian Boróimhe an ríoghacht</span>
<lb n="1246"/><span>ó dhaor-bhruid</span>
<lb n="1247"/><span>I gcath Chluana Tairbh Aoine an</span>
<lb n="1248"/><span>Céusda</span>
<lb n="1249"/><span>Is ann do threasgair, cé cail-</span>
<lb n="1250"/><span>leadh é féin ris,</span>
<lb n="1251"/><span>Laochra Lochlann uile le h-aon chath."</span></p>
<lb n="1252"/>
<lb n="1253"/><p><span>Tráchtann ar theacht na Sassanach</span>
<lb n="1254"/><span>agus ar a ndroch-obair ag iarraidh an</span>
<lb n="1255"/><span>creideamh a chur fá chois le feall-</span>
<lb n="1256"/><span>bheart agus le fóiréigin:</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>"Bhí fuil gan chúis dá dortadh a's</span>
<lb n="1259"/><span>dá séideadh</span>
<lb n="1260"/><span>Boicht dá gcreachadh agus cealla dá</span>
<lb n="1261"/><span>raobadh</span>
<lb n="1262"/><span>An bhaintreabhach bhocht ag caoineadh</span>
<lb n="1263"/><span>a céile</span>
<lb n="1264"/><span>'Sa díleachtuighe 'sa díg ag béicigh."</span></p>
<lb n="1265"/>
<lb n="1266"/><p><span>Tá trácht ann ar Aodh Ua Néill,</span>
<lb n="1267"/><span>agus Aodh Ruadh, agus ar Ua Súilio-</span>
<lb n="1268"/><span>bháin Béara agus ar a lán laochraí</span>
<lb n="1269"/><span>Gaodhal eile a throid chum saoirse</span>
<lb n="1270"/><span>d'fhághail dá dtír agus dá gcreideamh.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>Deireann sé i dtaoibh an eirighthe</span>
<lb n="1273"/><span>chum cogaidh 'san mbliadhaid, 1641:</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>"Sé so an cogadh 'do chríochnuigh</span>
<lb n="1276"/><span>Éire</span>
<lb n="1277"/><span>A's do chuir na míllte ag iarraidh</span>
<lb n="1278"/><span>déirce</span>
<lb n="1279"/><span>An uair díbreadh an Nunció naomhtha</span>
<lb n="1280"/><span>Do rith pláigh a's gorta i n-éinfheacht.</span>
<lb n="1281"/><span>Tógbhuim finné Risteáird Bhéilin</span>
<lb n="1282"/><span>Nách dith daoine, bídh ná eudaig</span>
<lb n="1283"/><span>Ná neart namhad do bhain díobh</span>
<lb n="1284"/><span>Éire</span>
<lb n="1285"/><span>Acht iad féin do chaill ar a chéile."</span></p>
<lb n="1286"/>
<lb n="1287"/><p><span>Nuair do claoidheadh na taoisig go</span>
<lb n="1288"/><span>léir, agus nuair bhí léir-sgrios 'ghá</span>
<lb n="1289"/><span>dheunamh ar fuaid na tíre, deireann</span>
<lb n="1290"/><span>sé mar gheall air:</span></p>
<lb n="1291"/>
<lb n="1292"/><p><span>"Ca ngeóbham anois nó créud do</span>
<lb n="1293"/><span>dhéunfam,</span>
<lb n="1294"/><span>Ní díon coillte, cnuic, ná sléibhte,</span>
<lb n="1295"/><span>Ní'l ár leigheas ag liaig i n-Éirinn</span>
<lb n="1296"/><span>Acht Dia do ghuidhe a's na naoimh i</span>
<lb n="1297"/><span>n-éinfheacht.</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>Ní thagann an dán so thar riaghail</span>
<lb n="1300"/><span>na bainríoghna, Anna, agus mar a</span>
<lb n="1301"/><span>dúbhart cheana, is dócha gur cuireadh</span>
<lb n="1302"/><span>Seághan chum báis le réim na bainríogh-</span>
<lb n="1303"/><span>na sin.</span></p>
<lb n="1304"/>
<lb n="1305"/><p><span>AN MADADH RUADH.</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>CORCA DHUIBHNE.</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>Tá níos mo gleó dá dhéanamh mar</span>
<lb n="1310"/><span>gheall ar Chorca Dhuibhne lé déidheanaí</span>
<lb n="1311"/><span>ná mar deineadh le fada.  Tá eagla</span>
<lb n="1312"/><span>orm go gceapfaidh muintear na críche</span>
<lb n="1313"/><span>sin go gairid ná fuil de Gaedhealaibh</span>
<lb n="1314"/><span>ach iad féin san Mumhain.  Dá léighi-</span>
<lb n="1315"/><span>dís an Claidheamh Soluis le tamall,</span>
<lb n="1316"/><span>ach ní dócha gur léigh puinn díobh é</span>
<lb n="1317"/><span>(fiú amháin cuid-mhaith dos na hoidíbh</span>
<lb n="1318"/><span>sgol), bheadh beagán áthais or tha, mar</span>
<lb n="1319"/><span>moladh ann iad.  Fuaradar molodh a's</span>
<lb n="1320"/><span>fuaradar beagán cáine.  Ní fearr</span>
<lb n="1321"/><span>ceann acu ná a chéile nuair</span>
<lb n="1322"/><span>a bhíonn siad tuillte ag duine</span>
<lb n="1323"/><span>nó ag dream daoine.  Tá an oiread</span>
<lb n="1324"/><span>san molta fachta ag na Duibhneachaibh</span>
<lb n="1325"/><span>go bhfuil fonn orm beagán den fhír-</span>
<lb n="1326"/><span>inne do nochta mar gheall ortha anois.</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>Bhíos san Daingean le déidheanaí</span>
<lb n="1329"/><span>agus chonac roinnt seóiníní ann chómh</span>
<lb n="1330"/><span>Gallda agus chómh neamh-mhaitheasach</span>
<lb n="1331"/><span>agus chonac le fada.  Táid chómh dona</span>
<lb n="1332"/><span>le seóiníní Thráighlí, agus cá beag san.</span>
<lb n="1333"/><span>Clann siopdóirí an Daingin agus gan</span>
<lb n="1334"/><span>fiche focal Gaedhilge acu, agus ní</span>
<lb n="1335"/><span>raibh ag a seana-mháthaireacha agus ag</span>
<lb n="1336"/><span>a sean-athaireacha (agus daoine deasa</span>
<lb n="1337"/><span>macánta ab eadh iad) ach toghadh na</span>
<lb n="1338"/><span>deagh-Ghaedhilge.  Agus iad so anois</span>
<lb n="1339"/><span>agus guthaí ortha, agus ní le breis</span>
<lb n="1340"/><span>meamhrach é admhuighim duit-se a léigh-</span>
<lb n="1341"/><span>theóir, agus iad ad iaraidh a chur in</span>
<lb n="1342"/><span>iúl dúinn ná fhuil aon ghaol fé'n</span>
<lb n="1343"/><span>dtuaith acu.  Ach is breagh leo air-</span>
<lb n="1344"/><span>gead na ndaoine ón dtuaith do bheith</span>
<lb n="1345"/><span>sa sparán acu.  Is aindeis an chlann</span>
<lb n="1346"/><span>abhíon ag a lán ban gan éan bhréag.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>Ansan tá dochtúirí ann agus cléirig</span>
<lb n="1349"/><span>sa bhannc agus san oifig eile sin an</span>
<lb n="1350"/><span>phuist; agus tá oifigig ag Coisde na</span>
<lb n="1351"/><span>gCeanntar mBocht ann agus airgead</span>
<lb n="1352"/><span>na n-Gaedeal ghá gcothú, cé bo dhóigh</span>
<lb n="1353"/><span>leat ortha gur leo féin an tír, agus</span>
<lb n="1354"/><span>gan oiread Gaedhilge acu eatortha as</span>
<lb n="1355"/><span>do chuirfeadh asal thar sruth.  Agus</span>
<lb n="1356"/><span>féachaidh anso a Ghaedheala Chorca</span>
<lb n="1357"/><span>Dhuibhne, tá cuid d'bhúr muintir féin</span>
<lb n="1358"/><span>ag déanamh aithris ortha san mar is</span>
<lb n="1359"/><span>dóigh leo go bhfuil sórd uaisleachta</span>
<lb n="1360"/><span>ag baint leo ná fuil ag baint leo</span>
<lb n="1361"/><span>féin.  Nách dall na créatúirí iad tar</span>
<lb n="1362"/><span>éis an t-saoghail.</span></p>
<lb n="1363"/>
<lb n="1364"/><p><span>Tá Bráithre agus Mná Riaghaltha i</span>
<lb n="1365"/><span>bhfeidhil oideachais san Daingean agus</span>
<lb n="1366"/><span>ba dhóigh le duine go mbeadh a leith-</span>
<lb n="1367"/><span>éidí sin Gaedhealach go h-áirighthe.  Ach</span>
<lb n="1368"/><span>a bhfuilid?  Fágaim fúibh fhéin é mar</span>
<lb n="1369"/><span>cheist anois, ach bíodh a fhios agaidh go</span>
<lb n="1370"/><span>bhfuil cúpla céad leanbh i sgoil díobh</span>
<lb n="1371"/><span>ná foghlumighean aon Ghaedhilge, agus</span>
<lb n="1372"/><span>'sé an deifir atá idir an sgoil sin</span>
<lb n="1373"/><span>a's an sgoil eile gur measa an sgoil</span>
<lb n="1374"/><span>eile ná an sgoil sin.  Ní hiongna</span>
<lb n="1375"/><span>seóiníní sa t-sráid agus an sórd san</span>
<lb n="1376"/><span>oideachais fachta acu.</span></p>
<lb n="1377"/>
<lb n="1378"/><p><span>Tá oidí eile sa cheanntar leis agus</span>
<lb n="1379"/><span>is breagh leo an Béarla do bheith gá</span>
<lb n="1380"/><span>labhairt acu.  Tá clann ag cuid acu</span>
<lb n="1381"/><span>agus ní hiad na leanbhaí is fearr</span>
<lb n="1382"/><span>Gaedhilge ar sgoil iad.  Níor mhaith leo</span>
<lb n="1383"/><span>dá gcáininn iad is dócha mar ba</span>
<lb n="1384"/><span>bhreagh leo ainm Ghaedhealach do bheith</span>
<lb n="1385"/><span>ortha.  Tá an Ghaedhilge acu go bínn</span>
<lb n="1386"/><span>leis agus tá mórán di múinte acu.</span>
<lb n="1387"/><span>Ach ní dóigh liom go bhféadfaidis í</span>
<lb n="1388"/><span>lúbadh agus í chasadh chómh h-aicillidhe</span>
<lb n="1389"/><span>le linn leanbhaí do theagasg agus</span>
<lb n="1390"/><span>dhéanfaidís an Béarla do chasadh agus</span>
<lb n="1391"/><span>do lúbadh.  Easbadh taithighthe fé n-</span>
<lb n="1392"/><span>deara san is dócha.  Ach ní maith leo</span>
<lb n="1393"/><span>dul go Coláisde an Daingin ag fogh-</span>
<lb n="1394"/><span>luim.  Cad 'na thaobh ná beadh sgoil</span>
<lb n="1395"/><span>nó cuman eatortha féin agus a g-</span>
<lb n="1396"/><span>cómhairle a chur le chéile ar an gcuma</span>
<lb n="1397"/><span>is fearr chun feabhas do chur ar an</span>
<lb n="1398"/><span>obair?</span></p>
<lb n="1399"/>
<lb n="1400"/><p><span>Chuala gur ainmneacha Béarla atá</span>
<lb n="1401"/><span>sgríobhtha ar na leabharaibh ar sgoil</span>
<lb n="1402"/><span>acu agus gurbh shin na hainmneacha</span>
<lb n="1403"/><span>thugan siad ar na leanbhaibh de ghnáth.</span></p>
<lb n="1404"/>
<lb n="1405"/><p><span>Chuala go bhfuil roinnt cailíní i n-</span>
<lb n="1406"/><span>aice Sgoil Naomh Bhréanain agus</span>
<lb n="1407"/><span>roinnt acu i gCeann Trágha agus gur</span>
<lb n="1408"/><span>Béarla a labhran siad le chéile i g-</span>
<lb n="1409"/><span>comhnaidhe, toisg gur dóigh leo fós</span>
<lb n="1410"/><span>gur cómhartha é sin go bhfuil tabhairt</span>
<lb n="1411"/><span>suas thar bárr ortha seachas na daoine</span>
<lb n="1412"/><span>labhras an Ghaedhilge.  Agus ar an m-</span>
<lb n="1413"/><span>Buailtín tá cailíní ná labharfadh ach an</span>
<lb n="1414"/><span>Sacs-Bhéarla leat, ach níor mhait leo</span>
<lb n="1415"/><span>dá n-ínsteá san dóibh mar ba bhreagh</span>
<lb n="1416"/><span>leo bheith níos Gaedhealaighe ná muin-</span>
<lb n="1417"/><span>tir an Daingin.</span></p>
<lb n="1418"/>
<lb n="1419"/><p><span>Ní hamhlaidh atáim ghá cheapadh gur</span>
<lb n="1420"/><span>ceart do dhaoinibh mar sin gan Béarla</span>
<lb n="1421"/><span>d'fhoghluim ach ceapain agus deirim</span>
<lb n="1422"/><span>nách ceart dóibh bheith chómh dall san</span>
<lb n="1423"/><span>i d-taobh na huaisleachta a bhainean</span>
<lb n="1424"/><span>leis an dhá theangain sin.</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>Is léir dom gur dóigh leo fhós gur</span>
<lb n="1427"/><span>uaislighe Béarla ná Gaedhilge.  Ní h-</span>
<lb n="1428"/><span>uaislighe.  Tá sligh acu san ar Ghaedh-</span>
<lb n="1429"/><span>ilge do labhairt i bhfad níos uaislighe</span>
<lb n="1430"/><span>ná tá Bearlóirí an Daingin chun an</span>
<lb n="1431"/><span>Béarla atá ann do labhairt.</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>Tá áiteana eile i gCorca Dhuibhne</span>
<lb n="1434"/><span>imthighthe chun na haindeise ar fad.</span>
<lb n="1435"/><span>Abhain a Sgáil ceann acu san.  Srái-</span>
<lb n="1436"/><span>dín Gallda é sin.  Is mo spéis cuir-</span>
<lb n="1437"/><span>tear ann i n-óláchan ná san Ghaedhilg</span>
<lb n="1438"/><span>cé go bhfuil foth-Ghaedheal ana-mhaith</span>
<lb n="1439"/><span>ann fós.  Is deacair an áit do mholadh</span>
<lb n="1440"/><span>agus tá as san soir go dtí an Cam</span>
<lb n="1441"/><span>gan éan treo air.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>Tá Lios Póil leis agus snas Béar-</span>
<lb n="1444"/><span>la ag teacht ar theangacha an aosa</span>
<lb n="1445"/><span>óig ann le tamall.</span></p>
<lb n="1446"/>
<lb n="1447"/><p><span>BONN AR BÓTHAR.</span></p>
<lb n="1448"/>
<lb n="1449"/><p><span>AN tOIREACHTAS.</span></p>
<lb n="1450"/>
<lb n="1451"/><p><span>Atáim taithightheach ar an Oireachtas</span>
<lb n="1452"/><span>le deich mbliadhnaibh nó mar sin, agus</span>
<lb n="1453"/><span>tá breac-eolas agam ar an tsligh</span>
<lb n="1454"/><span>adéantar ullmhughadh i gcóir na h-</span>
<lb n="1455"/><span>ocáide sin; acht do bheirim de dheimhin</span>
<lb n="1456"/><span>do lucht an Lóchrainn ná raibh aon</span>
<lb n="1457"/><span>bhreith ag an ullmhuchán a deineadh aon</span>
<lb n="1458"/><span>bhliadhain ar an gcuma atáthar do chur</span>
<lb n="1459"/><span>i mbliadhna ar an ngnó, tá fuadar</span>
<lb n="1460"/><span>agus fuinneamh agus crích dá gcur</span>
<lb n="1461"/><span>leis an ngnó i mbliadhna nach dearnadh</span>
<lb n="1462"/><span>riamh, agus is iongnadh liom-sa muna</span>
<lb n="1463"/><span>mbí Oireachtas mór maith i mbliadhna</span>
<lb n="1464"/><span>ann.</span></p>
<lb n="1465"/>
<lb n="1466"/><p><span>Ní h-aon eolas nuadh do lucht na</span>
<lb n="1467"/><span>Gaedhilge a radh leo go bhfuil clár</span>
<lb n="1468"/><span>mór comórtaisí ag gabháil leis an</span>
<lb n="1469"/><span>Oireachtas.  Tá a fhios san ag cách</span>
<lb n="1470"/><span>cheana.  Acht b'fhéidir nár mhór a chur</span>
<lb n="1471"/><span>na luighe ar dhaoinibh go bhfuil atharu-</span>
<lb n="1472"/><span>ghadh ar an ngnó i mbliadhna seochas</span>
<lb n="1473"/><span>mar bhí go dtí so.  Tá an t-Oireachtas</span>
<lb n="1474"/><span>agus an Súgradh Gaedheal ceangailte dá</span>
<lb n="1475"/><span>chéile i mbliadhna.  Is ceart san agus</span>
<lb n="1476"/><span>is fearrde an dá rud iad a bheith lámh</span>
<lb n="1477"/><span>ar láimh.  "Barr inntleachta agus</span>
<lb n="1478"/><span>barr lútha Gaedheal!"  Sin é brigh an</span>
<lb n="1479"/><span>Oireachtais i mbliadhna.  Ba dhual</span>
<lb n="1480"/><span>do'n Ghaedheal an inntleacht agus an</span>
<lb n="1481"/><span>lúth riamh.  Ní bhfuair aon taobh aca a</span>
<lb n="1482"/><span>ceart ó Bhriseadh na Bóinne anuas.  Ní</span>
<lb n="1483"/><span>bhfuair an Gaedheal a cheart ó shin.  Bhí</span>
<lb n="1484"/><span>gaill i n-uachtar agus ba mhiste clann</span>
<lb n="1485"/><span>Chaitlín sin.  Acht a bhuidhe le Dia</span>
<lb n="1486"/><span>tháinig anuiridh arís.  Tá an Gaedheal</span>
<lb n="1487"/><span>ag teacht.  Tá neart na h-óige ann.</span>
<lb n="1488"/><span>Tá ceol na bhéal agus é go suairc ag</span>
<lb n="1489"/><span>taisteal.  Beireann sé ar an té</span>
<lb n="1490"/><span>bhíonn ag iarraidh é chosg agus caith-</span>
<lb n="1491"/><span>eann uaidh i ndígh an bhóthair é, agus</span>
<lb n="1492"/><span>leanann dá shiubhal agus dá cheol arís.</span></p>
<lb n="1493"/>
<lb n="1494"/><p><span>Is mór an tseachtmhain a dhéanfaidh</span>
<lb n="1495"/><span>an tseachtmain sin do Ghaedhealaibh</span>
<lb n="1496"/><span>ó'n 29adh de Mheitheamh go dtí an 5adh</span>
<lb n="1497"/><span>de Iul.  Luth agus neart agus rith agus léim</span>
<lb n="1498"/><span>Gaedheal, ceol agus seinm agus cuis-</span>
<lb n="1499"/><span>leanna téid-bhinneasa Gaedheal, amh-</span>
<lb n="1500"/><span>rán agus rócán agus rann ghabháil Gaedheal,</span>
<lb n="1501"/><span>litiridheacht agus leabhair agus bláith-</span>
<lb n="1502"/><span>bhriathra Gaedheal, drama agus cluithech agus</span>
<lb n="1503"/><span>cleas Gaedheal: sin é an súgradh béas</span>
<lb n="1504"/><span>i mBaile Átha Cliath an tseachtmhain</span>
<lb n="1505"/><span>sin.  Is aoibhinn do'n té bhéas ann a's</span>
<lb n="1506"/><span>is cráidhte do'n té na féadfaidh dul.</span></p>
<lb n="1507"/>
<lb n="1508"/><p><span>Tá socrughadh speisialta dá dhéanamh</span>
<lb n="1509"/><span>le lucht traenach chun daoine d'iomchar</span>
<lb n="1510"/><span>go dtí Baile Átha Cliath agus iad d'-</span>
<lb n="1511"/><span>fhágaint ann an tseachtmhain sin.</span>
<lb n="1512"/><span>Beidh costas an turais i bhfad níos</span>
<lb n="1513"/><span>ísle ná mar is gnáth leis.</span></p>
<lb n="1514"/>
<lb n="1515"/><p><span>Seadh, is mór an misneach Oireach-</span>
<lb n="1516"/><span>tas na bliadhna so.</span></p>
<lb n="1517"/>
<lb n="1518"/><p><span>LORC.</span></p>
<lb n="1519"/>
<lb n="1520"/><p><span>TÓMHAISEANNA.</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>Seo shíos cúpla ceist do Chormac i</span>
<lb n="1523"/><span>inead na gceisteanna chuir se chug-</span>
<lb n="1524"/><span>gainn.</span></p>
<lb n="1525"/>
<lb n="1526"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1527"/>
<lb n="1528"/><p><span>Ceist agam ort a scoláire,</span>
<lb n="1529"/><span>Ós tú is deireannaighe fhág an cuan,</span>
<lb n="1530"/><span>An mó ghalún den t-Sáile</span>
<lb n="1531"/><span>Tá ins an bhfairge mhór?</span></p>
<lb n="1532"/>
<lb n="1533"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1534"/>
<lb n="1535"/><p><span>Cad is cruinne ná fáinne?</span>
<lb n="1536"/><span>Cad is aoirde ná crann?</span>
<lb n="1537"/><span>Cad is measa ná treibh ban?</span>
<lb n="1538"/><span>Cad is doimhne na an fhairge?</span>
<lb n="1539"/><span>Ciacu do na h-éin is breagtha ceol?</span>
<lb n="1540"/><span>Cad é an chraobh a sgéidheann ar d-</span>
<lb n="1541"/><span>túis?</span>
<lb n="1542"/><span>Cad é an cheud áit 'na d-tuiteann an</span>
<lb n="1543"/><span>drúcht?</span></p>
<lb n="1544"/>
<lb n="1545"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1546"/>
<lb n="1547"/><p><span>Maidin aoibhinn is mé ag siubhal; is</span>
<lb n="1548"/><span>mo phócaidhe lán d'úbhla.</span>
<lb n="1549"/><span>Don cheud duine bhuail umam</span>
<lb n="1550"/><span>Thugas leath a raibh agam agus leath-</span>
<lb n="1551"/><span>ubhall</span>
<lb n="1552"/><span>Do dheineas an rud so fó thrí.</span>
<lb n="1553"/><span>Agus d'fhan agam féin ubhall breagh</span>
<lb n="1554"/><span>buidhe</span>
<lb n="1555"/><span>An mó ubhall a bhí agam is mé fágamt</span>
<lb n="1556"/><span>mo thighe?</span>
<lb n="1557"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="1558"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1559"/>
<lb n="1560"/><p><span>Tá trí Sagart, trí athach agus bád ar</span>
<lb n="1561"/><span>bruach na Laoi gach uair.</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>Ní féidir acht do bheirt dul sa bhád</span>
<lb n="1564"/><span>Agus ní féidir leat Sagart 'fhágaint</span>
<lb n="1565"/><span>i bhfochair dhá athach, mar d'íosfaid</span>
<lb n="1566"/><span>ís é,</span>
<lb n="1567"/><span>Conus chuaidh an Seishear thar an a</span>
<lb n="1568"/><span>bhainn slán?</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1571"/>
<lb n="1572"/><p><span>Trí puinte faoí thrí.</span></p>
<lb n="1573"/>
<lb n="1574"/><p><span>***</span>
<lb n="1575"/><span>***</span>
<lb n="1576"/><span>***</span>
<lb n="1577"/><span>Déin iad a ceangal le ceithre líne</span>
<lb n="1578"/><span>A bheidh chomh díreach le barr an thighe.</span></p>
<lb n="1579"/>
<lb n="1580"/><p><span>Féach! ní féidir leat do pheann</span>
<lb n="1581"/><span>d'árdughadh</span>
<lb n="1582"/><span>Chun go mbeidh siad go léir</span>
<lb n="1583"/><span>ceangailte.</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>Coinneal is coinnleoir ann.</span>
<lb n="1588"/><span>Is cá bhfuil a leath rann san.</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>VII</span></p>
<lb n="1591"/>
<lb n="1592"/><p><span>Cad é an leigheas atá do:</span>
<lb n="1593"/><span>Theas, fuacht, fuath, grádh agus doi-</span>
<lb n="1594"/><span>cheall?</span></p>
<lb n="1595"/>
<lb n="1596"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="1597"/>
<lb n="1598"/><p><span>An mó fiacal ag circ?</span></p>
<lb n="1599"/>
<lb n="1600"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="1601"/>
<lb n="1602"/><p><span>Ca shoin a dheineann.</span>
<lb n="1603"/><span>A h-aon agus a haon a "haon?"</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="1606"/>
<lb n="1607"/><p><span>Ciacu donas is mó da m-beidís ag</span>
<lb n="1608"/><span>fear?</span></p>
<lb n="1609"/>
<lb n="1610"/><p><span>Easba Sláinte</span>
<lb n="1611"/><span>nó</span>
<lb n="1612"/><span>Cailleach Sráide?</span></p>
<lb n="1613"/>
<lb n="1614"/><p><span>XII.</span></p>
<lb n="1615"/>
<lb n="1616"/><p><span>Chím é is ní fheicim é,</span>
<lb n="1617"/><span>Chím do bharr an aitinn é,</span>
<lb n="1618"/><span>Ní gaoth é, ní fearthainné</span>
<lb n="1619"/><span>Is ní sgaipeann sé go brath.</span></p>
<lb n="1620"/>
<lb n="1621"/><p><span>NIAMH BEANNTRAIGHE.</span></p>
<lb n="1622"/>
<lb n="1623"/><p><span>GUTH NA BLIADHNA.</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p><span>Is mór an truagh, dar linn, gan</span>
<lb n="1626"/><span>eolas níos fearr ag Gaedhealaibh Éir-</span>
<lb n="1627"/><span>eann ar a mbráithribh Gaedheal i nAl-</span>
<lb n="1628"/><span>bain.  Lucht aon-chairdrimh dob' eadh</span>
<lb n="1629"/><span>sin go dtí go dtáinig an Béarla</span>
<lb n="1630"/><span>eadrainn.  Níl báidh ar bith anois ag</span>
<lb n="1631"/><span>bearlóir Éireannaigh le Béarlóir Al-</span>
<lb n="1632"/><span>banaigh.  Acht féach! "sinn féin sinn</span>
<lb n="1633"/><span>féin" nuair a labhraimíd an Ghaedhilg.</span>
<lb n="1634"/><span>Bráithre sinn an uair sin, agus ní fearr</span>
<lb n="1635"/><span>neach ar bith beo ná sinn!  "Is maol</span>
<lb n="1636"/><span>an rud guala gan bráthair, agus is mairg</span>
<lb n="1637"/><span>a bheadh gan dearbhráthair."  Tá bráth-</span>
<lb n="1638"/><span>air agus dearbhráthair againn-ne i n-Al-</span>
<lb n="1639"/><span>bainn.  Tá an fhuil chéadna ann.  Tá</span>
<lb n="1640"/><span>an meon céudna aige.  Tá sé ag á</span>
<lb n="1641"/><span>chosaint féin ar an namhaid chéadna .i.</span>
<lb n="1642"/><span>Seán Buidhe an Bhéarla.  Is é a gháir</span>
<lb n="1643"/><span>catha "Alba ar son na nAlbanach!"</span>
<lb n="1644"/><span>Seadh, is mór an misneach orainn duine</span>
<lb n="1645"/><span>eile agus an troid chéadna ar siubhal</span>
<lb n="1646"/><span>aige agus mar atá againn féin.</span></p>
<lb n="1647"/>
<lb n="1648"/><p><span>Sin é do cheapaim-se nuair a léighim</span>
<lb n="1649"/><span>"Guth na Bliadhna."  Aoinne ná fuil</span>
<lb n="1650"/><span>eolas ar Ghaedhilg agus ar litridheacht</span>
<lb n="1651"/><span>Ghaedhilge Alban aige, níl eolas</span>
<lb n="1652"/><span>ar Albain ar chor ar bith aige.</span>
<lb n="1653"/><span>Alba bhréagach iseadh Alba an</span>
<lb n="1654"/><span>Bhéarla; chomh bréagach díreach</span>
<lb n="1655"/><span>agus mar atá a lán d'ar dtír-ne</span>
<lb n="1656"/><span>féin.  Acht tá Alba eile ann, agus is</span>
<lb n="1657"/><span>iongantach an chosamhlacht atá aici leis</span>
<lb n="1658"/><span>an Éirinn bhig Ghaedhealaigh seo againn-</span>
<lb n="1659"/><span>ne atá sgaipithe n-a chodaibh bheaga</span>
<lb n="1660"/><span>tíre.  Sin í ar n-Alba-na agus</span>
<lb n="1661"/><span>ár n-Éire-ne.  Alba agus Éire</span>
<lb n="1662"/><span>na nGaedheal.  Ní beag iad, a cháirde.</span>
<lb n="1663"/><span>Tá síol saoirse Gaedheal fós ionnta.</span></p>
<lb n="1664"/>
<lb n="1665"/><p><span>Tá aiste beag san nGuth 'so i</span>
<lb n="1666"/><span>dtaobh reachta so an Riaghaltais Éir-</span>
<lb n="1667"/><span>eannaigh, agus, ar nós a lán againn</span>
<lb n="1668"/><span>féin, ní go ro-shásta atá an "Guth</span>
<lb n="1669"/><span>leis.  Seo mar adeir sé:</span></p>
<lb n="1670"/>
<lb n="1671"/><p><span>"Is tric a chuala sinn gur feárr</span>
<lb n="1672"/><span>bloigh na builinn na bhi falamh; agus</span>
<lb n="1673"/><span>(air uairean) faodaigh sin a bhi fior.</span>
<lb n="1674"/><span>Ach, dé a thachras, no dé mar ghui-</span>
<lb n="1675"/><span>leanas sinn sinn fein, mur eil anns an</span>
<lb n="1676"/><span>ní a chaidh a thairgse duinn ach</span>
<lb n="1677"/><span>spruan as an rud air am bheil sinn an</span>
<lb n="1678"/><span>tóir?  Mar a thubhairt sinn anns an</span>
<lb n="1679"/><span>áireamh mu dheireadh de'n Guth,</span>
<lb n="1680"/><span>faodaidh maraon duine is dúthaich</span>
<lb n="1681"/><span>prís tuilleadh is àirde a pháidheadh</span>
<lb n="1682"/><span>air an ní is àill leo a chosnadh.  Nach</span>
<lb n="1683"/><span>feàrr a bhi falamh gu tur car tamuill</span>
<lb n="1684"/><span>na bhi breugach a thaobh nam bair-</span>
<lb n="1685"/><span>ailean sin a tha mar cheann-fath is</span>
<lb n="1686"/><span>mar mhàthair aobhair d'ar beo air</span>
<lb n="1687"/><span>fad?</span></p>
<lb n="1688"/>
<lb n="1689"/><p><span>Agus tar éis an tsaoghail atá</span>
<lb n="1690"/><span>daoine i nÉireinn ghá radh gur beart</span>
<lb n="1691"/><span>mór maith atá déana ag an Sasanach</span>
<lb n="1692"/><span>agus ná iarrfaidh Éireannaigh aon</span>
<lb n="1693"/><span>fhuasgailt eile go deo na ndeor!</span></p>
<lb n="1694"/>
<lb n="1695"/><p><span>Ta dráma fada ann as Ghaedhilg</span>
<lb n="1696"/><span>ag D. M. N. C., aiste ar Acht an</span>
<lb n="1697"/><span>Fhear inn as an dteangain céadna.</span>
<lb n="1698"/><span>Tá aiste as Béarla ann ar ní áirighthe</span>
<lb n="1699"/><span>i sean-sgéalaidheacht na h-Alban agus is</span>
<lb n="1700"/><span>taithneamhach an t-alt é.</span></p>
<lb n="1701"/>
<lb n="1702"/><p><span>Dubhairt mé ar dtúis gur truagh</span>
<lb n="1703"/><span>gan caidreamh níos mó ag Gaedhealaibh</span>
<lb n="1704"/><span>Éireann agus Alban ar a chéile.  Níl aon</span>
<lb n="1705"/><span>tsligh is fearr dúinn-ne i nÉirinn chun</span>
<lb n="1706"/><span>san a dhéanamh ná eolas do chur ar</span>
<lb n="1707"/><span>Ghaedhilg na h-Alban agus ar a cuid leith-</span>
<lb n="1708"/><span>ridheachta.</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>Mise,</span></p>
<lb n="1711"/>
<lb n="1712"/><p><span>FEARGUS MAC EARCA.</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>DÁN.</span></p>
<lb n="1715"/>
<lb n="1716"/><p><span>Ag Fáiltiughadh roimh Shearluis mich</span>
<lb n="1717"/><span>Dómhnall Thír fó Thuinn.</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>(Seágán de Hórrdha do chan).</span></p>
<lb n="1720"/>
<lb n="1721"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1722"/>
<lb n="1723"/><p><span>Déantar dóightear teinte teo dhúinn,</span>
<lb n="1724"/><span>Líontar ar bord chughainn tuille de'n</span>
<lb n="1725"/><span>fhíon,</span>
<lb n="1726"/><span>Sinntear céoil dúinn píb is Hautboy,</span>
<lb n="1727"/><span>Binn-chruit órdha a's Fiddle ó chlaidhe;</span>
<lb n="1728"/><span>Suidheam is ólam thort ár ndótháin,</span>
<lb n="1729"/><span>Tá sceul maith nuadh agum nach dóigh</span>
<lb n="1730"/><span>libh dar linn,</span>
<lb n="1731"/><span>Go bhfuil an rígh-ghas mómhrach farradh</span>
<lb n="1732"/><span>Mac Dómhnaill,</span>
<lb n="1733"/><span>Is gliadhaire mhic mhathghamhna a gcuid-</span>
<lb n="1734"/><span>eachtain bhínn.</span></p>
<lb n="1735"/>
<lb n="1736"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1737"/>
<lb n="1738"/><p><span>Fáilte is céadh cuirim tráith roimh</span>
<lb n="1739"/><span>Shéarluis,</span>
<lb n="1740"/><span>Adhbhar an tréinfir is fearr' san río-</span>
<lb n="1741"/><span>ghacht,</span>
<lb n="1742"/><span>Ráib leabhair léidmheach do árd fhuil</span>
<lb n="1743"/><span>Mhiléisius</span>
<lb n="1744"/><span>De mhór-scoith na h-Eireann curadh</span>
<lb n="1745"/><span>barra ár g-críoch.</span>
<lb n="1746"/><span>B'é thárlaidh gan aos é, is árachtach a</span>
<lb n="1747"/><span>ghéaga,</span>
<lb n="1748"/><span>Do fhás 'na bhuinne réigh-ghlan go lan-</span>
<lb n="1749"/><span>nardha groidhe,</span>
<lb n="1750"/><span>Ar lámhach na bpiosdal craonach thug</span>
<lb n="1751"/><span>barr leis a's géilleadh,</span>
<lb n="1752"/><span>'S ní táire dom laoch ar chaismirt an</span>
<lb n="1753"/><span>chloidhimh.</span></p>
<lb n="1754"/>
<lb n="1755"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1756"/>
<lb n="1757"/><p><span>I n-iarrthar Fódhla tá an gliadhaire</span>
<lb n="1758"/><span>crodha,</span>
<lb n="1759"/><span>An Hector óg, an suairc-fhear ghrinn,</span>
<lb n="1760"/><span>A Chríost, b'é 'n glóire é ag fiadhach</span>
<lb n="1761"/><span>tráthnóna</span>
<lb n="1762"/><span>Go srianmhac séadbhar ceolmhar binn.</span>
<lb n="1763"/><span>A dhialaid órdha ar chiar-each mhómhrach,</span>
<lb n="1764"/><span>Do bhearfadh leómhanta luaith ar a'</span>
<lb n="1765"/><span>ngaoith,</span>
<lb n="1766"/><span>'S an gliadhaire greanta Fódla binn</span>
<lb n="1767"/><span>Séarlus a bhfhad rómpa</span>
<lb n="1768"/><span>Is fiadh na mbeannuibh móra ar sgór-</span>
<lb n="1769"/><span>nain 'san líon.</span></p>
<lb n="1770"/>
<lb n="1771"/><p><span>CAOINE AN ATHAR EOGHAIN</span>
<lb n="1772"/><span>(Uí Shúileabháin.)</span></p>
<lb n="1773"/>
<lb n="1774"/><p><span>(Pádraig Ó Briain do Chúm.)</span></p>
<lb n="1775"/>
<lb n="1776"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1777"/>
<lb n="1778"/><p><span>Dochtúir diadhachta molaimís a thréithe,</span>
<lb n="1779"/><span>Tá ag dul fe líogaibh go claoidhte</span>
<lb n="1780"/><span>tréith-lag</span>
<lb n="1781"/><span>Pialóid an teampaill agus gan dabht</span>
<lb n="1782"/><span>a réiltheann,</span>
<lb n="1783"/><span>An Sípéir dílis go fíor, dá tréada.</span></p>
<lb n="1784"/>
<lb n="1785"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1786"/>
<lb n="1787"/><p><span>D'fhágais-se mairg go fairsing ar</span>
<lb n="1788"/><span>chlár luirc</span>
<lb n="1789"/><span>Agus ar pharóistidhthe an Daingin bhí</span>
<lb n="1790"/><span>lasadh le grádh dhuit,</span>
<lb n="1791"/><span>Dar n-dóigh ar o cháirdibh agus gan</span>
<lb n="1792"/><span>do mhalairt in dán dóibh</span>
<lb n="1793"/><span>Ó imthigh an acfuinn an flaith nár</span>
<lb n="1794"/><span>cáineadh.</span></p>
<lb n="1795"/>
<lb n="1796"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1797"/>
<lb n="1798"/><p><span>Tá iarsma dúbhach ar n-dún faoi cheo-</span>
<lb n="1799"/><span>bhruit,</span>
<lb n="1800"/><span>Indhiaidh ár Sagairt bhí carthanach fógh-</span>
<lb n="1801"/><span>anta,</span>
<lb n="1802"/><span>An fear breagh pearsanta calma</span>
<lb n="1803"/><span>córach</span>
<lb n="1804"/><span>Go raibh lonnradh soluis go follus 'na</span>
<lb n="1805"/><span>chlódh gheal</span></p>
<lb n="1806"/>
<lb n="1807"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1808"/>
<lb n="1809"/><p><span>D'imthigh ar laoch mo léan! ró luath</span>
<lb n="1810"/><span>uainn,</span>
<lb n="1811"/><span>Ag moladh na Tríonóide 'sa' Ghlóire</span>
<lb n="1812"/><span>shuanmhar,</span>
<lb n="1813"/><span>Lá Peadair agus Póil mar inneósaidh</span>
<lb n="1814"/><span>tuairisg,</span>
<lb n="1815"/><span>Go ndeaghaidh fé an gCoróin go deo</span>
<lb n="1816"/><span>gan buaidhread.</span></p>
<lb n="1817"/>
<lb n="1818"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1819"/>
<lb n="1820"/><p><span>Ar do thrácht an t-easbog do labhair</span>
<lb n="1821"/><span>go h-árdach,</span>
<lb n="1822"/><span>Ar do cháiligheacht bheanuighthe agus ar</span>
<lb n="1823"/><span>do bheatha gan smáilceas,</span>
<lb n="1824"/><span>Ar thuirse an fhodail agus ar na ros-</span>
<lb n="1825"/><span>caibh ag tál ort.</span>
<lb n="1826"/><span>Agus an chléir ag sileadh le cumann</span>
<lb n="1827"/><span>thar barr duit,</span></p>
<lb n="1828"/>
<lb n="1829"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="1830"/>
<lb n="1831"/><p><span>Lá do mhairb do chuiris anaithe ar</span>
<lb n="1832"/><span>dhaoinibh</span>
<lb n="1833"/><span>An sluagh mór fairsing bhí ag tais-</span>
<lb n="1834"/><span>teal na slighe leat,</span>
<lb n="1835"/><span>Id' diaidh agus rómhat ar an ród id'</span>
<lb n="1836"/><span>chaoinleacht,</span>
<lb n="1837"/><span>Ag gol go diombádhach is go hárd ag</span>
<lb n="1838"/><span>caoineadh.</span></p>
<lb n="1839"/>
<lb n="1840"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="1841"/>
<lb n="1842"/><p><span>Dá siubhluighinn-se Banba agus fear-</span>
<lb n="1843"/><span>anna Chláir Luirc,</span>
<lb n="1844"/><span>Do'n Róimh dá rachainn mar a gcomh-</span>
<lb n="1845"/><span>nuigheann an Pápa</span>
<lb n="1846"/><span>An Fhrainnc 's an Ghairm agus faithchí</span>
<lb n="1847"/><span>na Spainne —</span>
<lb n="1848"/><span>Ní Bhfaghainn pearsa eaglaise chomh</span>
<lb n="1849"/><span>taithneamhach cáil leat.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="1852"/>
<lb n="1853"/><p><span>Ba bhreagh é do sheasamh ar faithche nó</span>
<lb n="1854"/><span>ar stáitse,</span>
<lb n="1855"/><span>Nó ag léigheadh an Aifrinn 's ag ath-</span>
<lb n="1856"/><span>chairt go cráibhtheach,</span>
<lb n="1857"/><span>Do dhá láimh gheala bhíodh ar leathadh le</span>
<lb n="1858"/><span>h-áthas,</span>
<lb n="1859"/><span>Ag athchairt chun an uain gach uair le</span>
<lb n="1860"/><span>gradh dho.</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="1863"/>
<lb n="1864"/><p><span>Ag dlígh nó seorón, ar Bhórd nó ar</span>
<lb n="1865"/><span>Bhinnse,</span>
<lb n="1866"/><span>Ba chiuin tais tláith a bhíodh uaisle</span>
<lb n="1867"/><span>tíorach</span>
<lb n="1868"/><span>Nuair a chloisidís glór ag an leomhan</span>
<lb n="1869"/><span>go h-aoibhinn,</span>
<lb n="1870"/><span>Ag troid go crodha i gcómh-chlos</span>
<lb n="1871"/><span>daoine.</span></p>
<lb n="1872"/>
<lb n="1873"/><p><span>X.</span></p>
<lb n="1874"/>
<lb n="1875"/><p><span>Tré chuantaibh Banban tá t'ainm le</span>
<lb n="1876"/><span>cáil ort,</span>
<lb n="1877"/><span>Le díoghrais mór dá luadh le dántaibh</span>
<lb n="1878"/><span>Ceann feadhna na Sagart ba bhean-</span>
<lb n="1879"/><span>nuighthe í cháil ort;</span>
<lb n="1880"/><span>Fuairis úghdarás mór agus power</span>
<lb n="1881"/><span>ó'n bPápa.</span></p>
<lb n="1882"/>
<lb n="1883"/><p><span>XI.</span></p>
<lb n="1884"/>
<lb n="1885"/><p><span>Tá Tigh na mBocht sa Daingean go</span>
<lb n="1886"/><span>hathtuirseach céasta,</span>
<lb n="1887"/><span>Daill, mairtínigh, mná críonna 'is</span>
<lb n="1888"/><span>daoine aosta,</span>
<lb n="1889"/><span>Dighleachtaidhthe dealbha nuair a theas-</span>
<lb n="1890"/><span>tuigheadh ó n-a mbealaibh,</span>
<lb n="1891"/><span>Go dtéigheadh an t-athair dílis ar an</span>
<lb n="1892"/><span>mBínnse ag pléidh dhóibh.</span></p>
<lb n="1893"/>
<lb n="1894"/><p><span>XII.</span></p>
<lb n="1895"/>
<lb n="1896"/><p><span>Is dolbh is is uaigneach uaigneas do</span>
<lb n="1897"/><span>mháthar,</span>
<lb n="1898"/><span>An banaltra stuamdha gan ghruaim</span>
<lb n="1899"/><span>do thál ort,</span>
<lb n="1900"/><span>An bhean chíúin cheannsa mhall tais</span>
<lb n="1901"/><span>mhánla,</span>
<lb n="1902"/><span>Tá dúbalta i mbrón go deo ná</span>
<lb n="1903"/><span>tráighfidh.</span></p>
<lb n="1904"/>
<lb n="1905"/><p><span>XIII.</span></p>
<lb n="1906"/>
<lb n="1907"/><p><span>Ní h-aon iongnadh liúm-sa go mbeadh</span>
<lb n="1908"/><span>smúit ar Ghaedhealaibh,</span>
<lb n="1909"/><span>Is go gcruinneochadh an Mhumha chun</span>
<lb n="1910"/><span>cúmha a dhéanamh,</span>
<lb n="1911"/><span>Indiaidh an phrionnsa dob' úmhaile</span>
<lb n="1912"/><span>tréine,</span>
<lb n="1913"/><span>D'easgair ar bhláth-shliocht cine Éir-</span>
<lb n="1914"/><span>eann.</span></p>
<lb n="1915"/>
<lb n="1916"/><p><span>XIV.</span></p>
<lb n="1917"/>
<lb n="1918"/><p><span>Dob' é an Pearsa Eaglaise ab' fhearr</span>
<lb n="1919"/><span>agus dob' áirde tréithe,</span>
<lb n="1920"/><span>An cosainteóir iongantach le dúth-</span>
<lb n="1921"/><span>racht naomhtha,</span>
<lb n="1922"/><span>An gaisgidheach álainn gan fleás (!)</span>
<lb n="1923"/><span>gan éislinn,</span>
<lb n="1924"/><span>An leomhan caoin cuthaigh chun com-</span>
<lb n="1925"/><span>airce dhéanamh.</span></p>
<lb n="1926"/>
<lb n="1927"/><p><span>XV.</span></p>
<lb n="1928"/>
<lb n="1929"/><p><span>Glaodhaim feasta, a liaigh chailce na</span>
<lb n="1930"/><span>mánlacht'</span>
<lb n="1931"/><span>Treoruigh suas sinn go buaidh na</span>
<lb n="1932"/><span>cráibhtheacht'</span>
<lb n="1933"/><span>A chonnsiléir thaithneamhaigh bhí 'n-ár n-</span>
<lb n="1934"/><span>aice is lámh linn,</span>
<lb n="1935"/><span>Agus lá an chrith-eagla labhair i n-ár</span>
<lb n="1936"/><span>bhfabhar.</span></p>
<lb n="1937"/>
<lb n="1938"/><p><span>CRÍOCH.</span></p>
<lb n="1939"/>
<lb n="1940"/><p><span>(Má tá an caoine seo ar a mhalairt</span>
<lb n="1941"/><span>de chuma ag aoinne eile ba mhaith linn</span>
<lb n="1942"/><span>dá gcuirtí ag triall orainn é.  Le</span>
<lb n="1943"/><span>linn an droch-shaoghail iseadh bhí an t-</span>
<lb n="1944"/><span>Athair Eoghan insa Daingean.  Tá sé</span>
<lb n="1945"/><span>curtha i seipéal an Daingin.)</span></p>
<lb n="1946"/>
<lb n="1947"/><p><span>NAOMHÓG AN OILEÁIN.</span></p>
<lb n="1948"/>
<lb n="1949"/><p><span>Seán Ó Duinnshléibhe, file, do dhein</span>
<lb n="1950"/><span>an t-amhrán so do naomhóig do bhuaidh</span>
<lb n="1951"/><span>an rás lá i gCuan Fionntragha).</span></p>
<lb n="1952"/>
<lb n="1953"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1954"/>
<lb n="1955"/><p><span>An gcualabhair cúntas ar bheauty</span>
<lb n="1956"/><span>deas an Oileáin,</span>
<lb n="1957"/><span>Do tharraig sí siud i dtúis is ba</span>
<lb n="1958"/><span>mhithid é d'fhagháil,</span>
<lb n="1959"/><span>Níl aon fhear sa domhan i bpower í</span>
<lb n="1960"/><span>mholadh níos fearr</span>
<lb n="1961"/><span>Mar nar cuireadh a rogha ar a'</span>
<lb n="1962"/><span>bpoll ó crannugheadh an Áirc.</span></p>
<lb n="1963"/>
<lb n="1964"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1965"/>
<lb n="1966"/><p><span>Tháinig na brútaigh chúghainn i n-ais-</span>
<lb n="1967"/><span>tear tar Mám,</span>
<lb n="1968"/><span>Do bailigheadar criú is iad a thabh-</span>
<lb n="1969"/><span>airt as gach áit,</span>
<lb n="1970"/><span>Chuadar le chéile i gcúrsaí fada na</span>
<lb n="1971"/><span>trágha,</span>
<lb n="1972"/><span>Go raibh a dteanga 's a súile chomh</span>
<lb n="1973"/><span>súighte is bheadh marbh ar chlár.</span></p>
<lb n="1974"/>
<lb n="1975"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1976"/>
<lb n="1977"/><p><span>D'aithnigheas-sa chugham mo bheauty</span>
<lb n="1978"/><span>ag teacht orm ó'm áth,</span>
<lb n="1979"/><span>'S iad ag iomar go gleóite i gcomh-</span>
<lb n="1980"/><span>tharrac le na dhá láimh</span>
<lb n="1981"/><span>Níor thógas mo shúil díobh súd go</span>
<lb n="1982"/><span>bhfaghaidís an lá</span>
<lb n="1983"/><span>Mar bhí fear aca súd ag cúlad 's</span>
<lb n="1984"/><span>a' chuid eile ag sádh.</span></p>
<lb n="1985"/>
<lb n="1986"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1987"/>
<lb n="1988"/><p><span>Ní ar lochaibh na ngéanna a déineadh</span>
<lb n="1989"/><span>iad súd a thréineáil,</span>
<lb n="1990"/><span>Ná ar na h-oileanaibh ruadha tá ó</span>
<lb n="1991"/><span>thuaidh fé bhun Imileá,</span>
<lb n="1992"/><span>Ach ar fhairrgí fiadhaine na feudfadh</span>
<lb n="1993"/><span>na lachain a shnámh</span>
<lb n="1994"/><span>'S níor mhágamhail an tuairim go</span>
<lb n="1995"/><span>mbuadhfaidís siúd an rás.</span>
<lb n="1996"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="1997"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1998"/>
<lb n="1999"/><p><span>Do casadh me ar mo chúrsaí go</span>
<lb n="2000"/><span>Dún Chuinn tamall de lá,</span>
<lb n="2001"/><span>Ní rabhas riamh im' chomhnaidhe ach i</span>
<lb n="2002"/><span>gcomhnaidhe ag seasamh bhur</span>
<lb n="2003"/><span>bpáirt,</span>
<lb n="2004"/><span>Ba dhóbair go sgannruighinn, do</span>
<lb n="2005"/><span>shamhluigheadar dul ceangailte</span>
<lb n="2006"/><span>im'bhraghaid,</span>
<lb n="2007"/><span>Ach d'aindeoin an domhain tá rogha</span>
<lb n="2008"/><span>na bhfear maith san Oileán.</span></p>
<lb n="2009"/>
<lb n="2010"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="2011"/>
<lb n="2012"/><p><span>A h-Arthní an ghrinn, guidhim ort</span>
<lb n="2013"/><span>go minic sa ló,</span>
<lb n="2014"/><span>Gura fada go dtéighidh no ghéaga</span>
<lb n="2015"/><span>geala fé'n bhfód.</span>
<lb n="2016"/><span>Dá dtagthá chun mo thighe-sé bhéar-</span>
<lb n="2017"/><span>fainn ím duit, bainne 'gus</span>
<lb n="2018"/><span>feoil,</span>
<lb n="2019"/><span>Agus le caitheamh tar éis bidh</span>
<lb n="2020"/><span>gheobhfá fíon daor dearg le</span>
<lb n="2021"/><span>n-ól.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="2024"/>
<lb n="2025"/><p><span>Ó chuireas-sa rómham mo bheauty</span>
<lb n="2026"/><span>chur insa ghréin</span>
<lb n="2027"/><span>Cuirfead i n-iúl dos na comharsain</span>
<lb n="2028"/><span>go ndéanfaidh mé é.</span>
<lb n="2029"/><span>Do shiubhlochadh sí dúbailt le colúr</span>
<lb n="2030"/><span>a sgeinnfeadh ó piléar,</span>
<lb n="2031"/><span>Is mar bharr ar a ndubhart, a criú</span>
<lb n="2032"/><span>do thabharfadh sí saor.</span></p>
<lb n="2033"/>
<lb n="2034"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="2035"/>
<lb n="2036"/><p><span>Dá mhéid a bhfuil ráidhte níl aon</span>
<lb n="2037"/><span>tsásamh ar m' aigne fós,</span>
<lb n="2038"/><span>Go gcroithfidh siad lámh  liom a rádh</span>
<lb n="2039"/><span>gurab 'in athchuinghe gheobhad,</span>
<lb n="2040"/><span>Nuair a thiocfaidh an bhás, is cáirde</span>
<lb n="2041"/><span>fada ní gheobhad,</span>
<lb n="2042"/><span>Go mbeiridh siad mo chnámha leo</span>
<lb n="2043"/><span>thar sáile marbh gan treoir.</span>
<lb n="2044"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="2045"/><p><span>GREAS BEAG FUIRSEOIREACHTA.</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>An Mháthair:  Cad tá ar Mháire, ní</span>
<lb n="2048"/><span>fheadar?  Ba mhithid di bheith annso</span>
<lb n="2049"/><span>anois (Cuireann sí a ceann 'n doras</span>
<lb n="2050"/><span>agus glaodhann ar a h-inghín).  A Mháire,</span>
<lb n="2051"/><span>tá an breicfeast ullamh fad ó.</span>
<lb n="2052"/><span>B'fheidir go mbeadh an té seo fuar</span>
<lb n="2053"/><span>agus go ndéanfadh sé díoghbháil</span>
<lb n="2054"/><span>sláinte dhuit (Glaodhann sí arís).  A</span>
<lb n="2055"/><span>Mháire, agus rl."</span></p>
<lb n="2056"/>
<lb n="2057"/><p><span>Máire: Ba dhóogh le duine gan bodhar</span>
<lb n="2058"/><span>a bheinn!  Cad ba ghádh an liúigreach</span>
<lb n="2059"/><span>go léir?</span></p>
<lb n="2060"/>
<lb n="2061"/><p><span>Máthair:  Ariú, Mháire! cad a choim-</span>
<lb n="2062"/><span>eád thu?  Thá an té agus na h-uibhe agus</span>
<lb n="2063"/><span>gach aon rud fuar.</span></p>
<lb n="2064"/>
<lb n="2065"/><p><span>Máire:  Ach this Irish is a nuisance,</span>
<lb n="2066"/><span>but I suppose I must speak it as she</span>
<lb n="2067"/><span>doesn't know any other.</span></p>
<lb n="2068"/>
<lb n="2069"/><p><span>Máthair:  Cad é an cadaráil sin</span>
<lb n="2070"/><span>agat, a Mháire.  Suidh síos annso</span>
<lb n="2071"/><span>agus ith rud éigin.  Tá sé déannach</span>
<lb n="2072"/><span>anois.  Do cheapas ná tiocfá anuas</span>
<lb n="2073"/><span>choidhche.  Cad a bhí ad' coimeád?</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>Máire:  Cad a bhí am' choimeád an</span>
<lb n="2076"/><span>eadh.  Ní h-aon iongnadh me mall</span>
<lb n="2077"/><span>ag iarraidh me féin a dhéanamh suas,</span>
<lb n="2078"/><span>gan sgáthán gan aon ní eile ar</span>
<lb n="2079"/><span>fóghnamh annso agaibh.</span></p>
<lb n="2080"/>
<lb n="2081"/><p><span>Máthair:  Óidhe dhe dhe! a Mháire a</span>
<lb n="2082"/><span>mhaoineach, cad tá ag cur ort in-</span>
<lb n="2083"/><span>ao' chor?  Seo, caith uait na gothaí</span>
<lb n="2084"/><span>agus bíodh ciall agat.</span></p>
<lb n="2085"/>
<lb n="2086"/><p><span>Máire:  An sean-phort i gcómhnaidhe,</span>
<lb n="2087"/><span>Ciall!  Ciall!!  Is deacair do</span>
<lb n="2088"/><span>dhuine ciall ná meabhair ná cuimhne</span>
<lb n="2089"/><span>a bheith aige san áit seo.</span></p>
<lb n="2090"/>
<lb n="2091"/><p><span>Máthair:  (léi féin).  Ach a shaoghail a</span>
<lb n="2092"/><span>domhain, cad tá uirthi ní fheadar?</span>
<lb n="2093"/><span>(ós árd) a Mháire, a laogh, an amh-</span>
<lb n="2094"/><span>laidh atánn tú gan bheith ar fógnamh.</span></p>
<lb n="2095"/>
<lb n="2096"/><p><span>Máire (go cráidhte) bead im' shean</span>
<lb n="2097"/><span>bhean i gcionn bliadhna má fhanaim</span>
<lb n="2098"/><span>sanáit seo.</span></p>
<lb n="2099"/>
<lb n="2100"/><p><span>Máthair:  (léi féin) A Mhuire 'Mhá-</span>
<lb n="2101"/><span>thair! speabhraídí atá uirthi agus ní</span>
<lb n="2102"/><span>bheidh sí fiche bliadhan go dtí Nod</span>
<lb n="2103"/><span>laig seo chugainn.</span></p>
<lb n="2104"/>
<lb n="2105"/><p><span>Máire (léi féin).  No amusement of</span>
<lb n="2106"/><span>any kind, no dances, no parties, nó</span>
<lb n="2107"/><span>golf, no tennis.</span></p>
<lb n="2108"/>
<lb n="2109"/><p><span>Máthair:  Teinneas!  Teinneas!!</span>
<lb n="2110"/><span>Ariú, a Mháire, cad é an teinneas</span>
<lb n="2111"/><span>atá ort?  Cuirfead fios ar dhoch-</span>
<lb n="2112"/><span>túir láithreach.</span></p>
<lb n="2113"/>
<lb n="2114"/><p><span>Máire:  Bíodh ciall agat a Mháthair.</span>
<lb n="2115"/><span>Níl dochtúir beo leighisfeadh uaig-</span>
<lb n="2116"/><span>neas agus croidhe crádh (Tagann</span>
<lb n="2117"/><span>teachtaire isteach le leitir agus tug-</span>
<lb n="2118"/><span>ann di é.  Léigheann sí é agus buaile-</span>
<lb n="2119"/><span>ann a bosa le h-áthas).  Moladh le</span>
<lb n="2120"/><span>Dia! nach breagh é sin, beidh an</span>
<lb n="2121"/><span>buachaill annso láithreach (Ritheann</span>
<lb n="2122"/><span>go doras).  Ó! tá sé ag teacht</span>
<lb n="2123"/><span>aníos a bóthar!</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>Máthair:  Cia tá ag teacht aníos an</span>
<lb n="2126"/><span>bóthar ariú!</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>Máire:  An buachaill, an buachaill!</span>
<lb n="2129"/><span>caithfead bheith ag imtheacht (Líonann</span>
<lb n="2130"/><span>sí cupán de'n té).</span></p>
<lb n="2131"/>
<lb n="2132"/><p><span>Máthair:  Buachaill!  Buachaill!! a's</span>
<lb n="2133"/><span>dá chamóg gallbháire aige.  Beir-</span>
<lb n="2134"/><span>eann Máire ar an gceann éadtrom</span>
<lb n="2135"/><span>agus beartuigheann sí í).</span></p>
<lb n="2136"/>
<lb n="2137"/><p><span>Máire:  Raghad amach ag imirt ghalf</span>
<lb n="2138"/><span>leis na h-uaislibh agus ní fanfad annso</span>
<lb n="2139"/><span>istigh aon lá eile.</span></p>
<lb n="2140"/>
<lb n="2141"/><p><span>Máthair:  (Beireann an bhata aca).</span>
<lb n="2142"/><span>mBaite is deas an smachtín bata</span>
<lb n="2143"/><span>é seo.  Is cosamhail le camán é ach</span>
<lb n="2144"/><span>go bhfuil sé ró bheag.  Agus cogar,</span>
<lb n="2145"/><span>a Mháire, cad a dhéanfa tú leis?</span></p>
<lb n="2146"/>
<lb n="2147"/><p><span>Máire cad a dhéanfad leis!  Cuir-</span>
<lb n="2148"/><span>eann sí gotha imeartha airthi féin).</span>
<lb n="2149"/><span>Feuch! bhuailfinn buille ar liath-</span>
<lb n="2150"/><span>róidín a chuirfeadh míle slighe ó</span>
<lb n="2151"/><span>bhaile é.</span></p>
<lb n="2152"/>
<lb n="2153"/><p><span>Máthair:  A Mhuire na bhfeart!  Mo-</span>
<lb n="2154"/><span>ladh leat ar fad!!</span></p>
<lb n="2155"/>
<lb n="2156"/><p><span>Máthair:  Ring ur op un du fón!  Mo</span>
<lb n="2157"/><span>mhilleadh 'gus mo bhrón, 's is Friann-</span>
<lb n="2158"/><span>cis sin dar ndóigh, mar ní Gaoluinn</span>
<lb n="2159"/><span>é ná a glór!</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>Máire (téigheann sí 'n seomra agus fill-</span>
<lb n="2162"/><span>eann agus leathóg de hata mhor</span>
<lb n="2163"/><span>leathan uirthí).  Seadh táim ullamh</span>
<lb n="2164"/><span>anois.</span></p>
<lb n="2165"/>
<lb n="2166"/><p><span>Máthair:  Is mithid duit sin.  Ach cad</span>
<lb n="2167"/><span>é an fuadar atá fút aríú?</span></p>
<lb n="2168"/>
<lb n="2169"/><p><span>Máire:  Níl aon fhuadar fúm ach gur</span>
<lb n="2170"/><span>thug Mister Saindí Mac an Aibb</span>
<lb n="2171"/><span>cuireadh dhom chun dul i n-éinfeacht</span>
<lb n="2172"/><span>leis ag imirt ghalf.</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>Máthair:  Mhuiise, nár leigidh Dia</span>
<lb n="2175"/><span>dhúinn Saindí Mac an Aibb, an</span>
<lb n="2176"/><span>grugaire gan slacht, mo léann ar a</span>
<lb n="2177"/><span>chab.</span></p>
<lb n="2178"/>
<lb n="2179"/><p><span>Máire:  Ba chóir go mbeadh mórdháil</span>
<lb n="2180"/><span>ort inghean dem' leithéid a bheith</span>
<lb n="2181"/><span>aghat, seach is duine gan léigheann</span>
<lb n="2182"/><span>gan uaisleacht (Bíonn sí ag im-</span>
<lb n="2183"/><span>theacht).</span></p>
<lb n="2184"/>
<lb n="2185"/><p><span>Máthair:  (Tagann ar an ndoras roi-</span>
<lb n="2186"/><span>nipi).  I n-ainm Dé fan istigh agus</span>
<lb n="2187"/><span>deisigh stocaí t'athar agus ná bí ag</span>
<lb n="2188"/><span>déanamh óinsin díot féin.</span></p>
<lb n="2189"/>
<lb n="2190"/><p><span>Máire: (go mío-shásta acht ag géill-</span>
<lb n="2191"/><span>eadh).  Is dócha go gcaithfead rud</span>
<lb n="2192"/><span>a déanamh ort dom' aindeoin.</span></p>
<lb n="2193"/>
<lb n="2194"/><p><span>(Bíonn an mháthair ag lorg na</span>
<lb n="2195"/><span>stocaí agus an fhaid a bhíonn a cúl</span>
<lb n="2196"/><span>leis an inghin sgiobann sise na bataí</span>
<lb n="2197"/><span>imeartha agus tugann sgiúird an</span>
<lb n="2198"/><span>doras amach agus a hata n-a láimh</span>
<lb n="2199"/><span>aici).</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>Máthair (agus na stocaí aici).  Seo</span>
<lb n="2202"/><span>a cailín, is fearra dhuit —.  Ó!</span>
<lb n="2203"/><span>'gCunntas Dé! tá sí tar éis</span>
<lb n="2204"/><span>teithte, mo truagh-sa an té atá ag</span>
<lb n="2205"/><span>brath ort, ná ar do leithéid eile de</span>
<lb n="2206"/><span>ghligín, nó cá bhfuarthas sibh.  Tá</span>
<lb n="2207"/><span>cailíní óga na h-Éireann imthighthe</span>
<lb n="2208"/><span>na ngliogairí gan áird gan éifeacht</span>
<lb n="2209"/><span>agus mo thruag-sa Éire dá mbeadh sí i</span>
<lb n="2210"/><span>dtaoibh leo.</span></p>
<lb n="2211"/>
<lb n="2212"/><p><span>MEAINICIL.</span></p>
<lb n="2213"/>
<lb n="2214"/><p><span>AMHRÁN NA DÉIRCE.</span></p>
<lb n="2215"/>
<lb n="2216"/><p><span>Sprionnlóg mná a bhí ann uair, ná</span>
<lb n="2217"/><span>Tabharfach déarc ná cabhair do Éinne,</span>
<lb n="2218"/><span>agus bhí fear aice a bhí beag nách cómh</span>
<lb n="2219"/><span>holc léithe.  Tháinig duine muintear-</span>
<lb n="2220"/><span>tha leo chun a Tíghe lá agus é gléasta</span>
<lb n="2221"/><span>suas i gCló bachaig Feuch a' mbain-</span>
<lb n="2222"/><span>feadh fé déarc di le neart Gaedhilge</span>
<lb n="2223"/><span>agus Filidheachta agus seo mar ar</span>
<lb n="2224"/><span>Thuit amach eadtora.</span></p>
<lb n="2225"/>
<lb n="2226"/><p><span>Ó Mhícheál o Cillín atá i gcarraigh</span>
<lb n="2227"/><span>á' Chabhalta iseadh a scrígheas síos an</span>
<lb n="2228"/><span>Tamhrán.  Tá a lán Éirinn eile acu</span>
<lb n="2229"/><span>aige agus níl dabhth ná scríobhfar an'</span>
<lb n="2230"/><span>chui acud le linn an choláiste a bheith</span>
<lb n="2231"/><span>ar oscailt ann imbliadhna.</span></p>
<lb n="2232"/>
<lb n="2233"/><p><span>Seaghán Ó Murthuille.</span></p>
<lb n="2234"/>
<lb n="2235"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="2236"/>
<lb n="2237"/><p><span>Go mbeannuighe rig na naomh duit,</span>
<lb n="2238"/><span>Muire 'gus a hAonmhac,</span>
<lb n="2239"/><span>Is donáinín bocht aosta mé tá am</span>
<lb n="2240"/><span>aonar a' siubhal,</span>
<lb n="2241"/><span>Nár tháinig riamh bhúr n-Éileamh, is</span>
<lb n="2242"/><span>anois tá d'iarraig déirce,</span>
<lb n="2243"/><span>A bhean a tighe bí éasga agus scaoil</span>
<lb n="2244"/><span>me chum siubhail,</span></p>
<lb n="2245"/>
<lb n="2246"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="2247"/>
<lb n="2248"/><p><span>A bhacaig suig is déin reast, is glac</span>
<lb n="2249"/><span>go bog do shaoghal chughat,</span>
<lb n="2250"/><span>Beidh mórán ad dhéig-se dá méid é</span>
<lb n="2251"/><span>do dhúil,</span>
<lb n="2252"/><span>Chúig saibhris do dhéanamh 'á bharr do</span>
<lb n="2253"/><span>mhálaí déirce,</span>
<lb n="2254"/><span>Do mhuirín ort níl éinne, tá tú féin</span>
<lb n="2255"/><span>garbh-mhór.</span></p>
<lb n="2256"/>
<lb n="2257"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="2258"/>
<lb n="2259"/><p><span>A challigh bhrice bhéascuighthe is olc an</span>
<lb n="2260"/><span>díolaidhe déirc tú,</span>
<lb n="2261"/><span>Do dhonáinín bhocht aosta tá i n-éin-</span>
<lb n="2262"/><span>eacht go dúbhach,</span>
<lb n="2263"/><span>Mo mhálaí dhíom do léughfainn is mo</span>
<lb n="2264"/><span>cheantíní le chéile,</span>
<lb n="2265"/><span>Is liom mhaide croise phléasgfad thu</span>
<lb n="2266"/><span>fed bhéul uaim anonn.</span></p>
<lb n="2267"/>
<lb n="2268"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="2269"/>
<lb n="2270"/><p><span>A bhacaig stad do'd bhréithibh is ná</span>
<lb n="2271"/><span>tabhair tuille do'd bhéul fúmham</span>
<lb n="2272"/><span>Nú ar na fir isteach go ghlaofainn chun</span>
<lb n="2273"/><span>do phlaoisgín do bhrúghadh,</span>
<lb n="2274"/><span>Mar a nglachthá prátaí scéith' uaim do</span>
<lb n="2275"/><span>bheadh tirm plúrach pléasgach,</span>
<lb n="2276"/><span>Nú deoch do bhainne géur agus beith</span>
<lb n="2277"/><span>buidheach chuig a' tsiubhail.</span></p>
<lb n="2278"/>
<lb n="2279"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="2280"/>
<lb n="2281"/><p><span>Ní ghlacfainn práthaí scéith' uait a</span>
<lb n="2282"/><span>bheadh tirm plúrach pléasgach.</span>
<lb n="2283"/><span>Ach lomrach na caorac isé do bhfearr</span>
<lb n="2284"/><span>liom,</span>
<lb n="2285"/><span>Scilling gheal chun tréite nú ubh na</span>
<lb n="2286"/><span>circe léithe,</span>
<lb n="2287"/><span>Sin é an uair a déurfainn go mbheinn</span>
<lb n="2288"/><span>bhuidheach chuig a' tsiúbhail.</span></p>
<lb n="2289"/>
<lb n="2290"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="2291"/>
<lb n="2292"/><p><span>Go marbhúighidh an traet thú is beag</span>
<lb n="2293"/><span>d'ólfainn féin de,</span>
<lb n="2294"/><span>Mar tá cíos is cáin ag glaodhach orm</span>
<lb n="2295"/><span>gach lá os mo chionn,</span>
<lb n="2296"/><span>Mar a n-imthigir uaim fé bhuidheachas</span>
<lb n="2297"/><span>is gan teacht go brágh am Éileamh,</span>
<lb n="2298"/><span>Sé an tuisge te do thaosgfainn ort</span>
<lb n="2299"/><span>fé'd bhéul uaim anonn.</span></p>
<lb n="2300"/>
<lb n="2301"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="2302"/>
<lb n="2303"/><p><span>A chailligh bhrice séidthe is tú is measa</span>
<lb n="2304"/><span>cáil i naon chor</span>
<lb n="2305"/><span>Níor mhaoidheamh ná mustar do éinne</span>
<lb n="2306"/><span>mo phlaoisgín do bhrúghadh,</span>
<lb n="2307"/><span>Mar is tu an ealleá' is measa tréithe</span>
<lb n="2308"/><span>dá bhfeaca sa i naon bhall,</span>
<lb n="2309"/><span>Mo mhullacht-sa go h-éag ort 's nílim</span>
<lb n="2310"/><span>buidheach chuig a' tsiubhail.</span></p>
<lb n="2311"/>
<lb n="2312"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="2313"/>
<lb n="2314"/><p><span>Fear a' tíghe.</span></p>
<lb n="2315"/>
<lb n="2316"/><p><span>Eirigh ad suidhe airiú a mháire is téirig</span>
<lb n="2317"/><span>go dthí an mála</span>
<lb n="2318"/><span>Is tabhair de gabhál do árd ollainn</span>
<lb n="2319"/><span>uain,</span>
<lb n="2320"/><span>Cur scilling gheal 'na láimh dheis chun</span>
<lb n="2321"/><span>dul go tig a' tábhairne</span>
<lb n="2322"/><span>Nú tabharfaidh sé ár náire i fráithibh</span>
<lb n="2323"/><span>na mbhó.</span></p>
<lb n="2324"/>
<lb n="2325"/><p><span>(A Chríoch san.)</span></p>
<lb n="2326"/>
<lb n="2327"/><p><span>SUIRIGHEACHT GHALLDA.</span></p>
<lb n="2328"/>
<lb n="2329"/><p><span>Do fhear an Lóchrainn.</span></p>
<lb n="2330"/>
<lb n="2331"/><p><span>A Chara — Is fada me ag léigheamh</span>
<lb n="2332"/><span>an Lóchrainn anois agus bhí meas agam</span>
<lb n="2333"/><span>air, acht tá a mhalairt de thuairim agam</span>
<lb n="2334"/><span>mar gheall air anois.  'Se rud do</span>
<lb n="2335"/><span>chuir na choinnibh me ná an magadh do</span>
<lb n="2336"/><span>deineadh ann an lá fé dheire i dtaobh</span>
<lb n="2337"/><span>cailíní.  Ní ceart do Ghaedhealaibh</span>
<lb n="2338"/><span>bheith ag magadh fúinn.  Ní chreidim</span>
<lb n="2339"/><span>gur cailín do sgriobh leitir Mháire in</span>
<lb n="2340"/><span>aon chor; nó, más cailín í, níl sí ró-</span>
<lb n="2341"/><span>chailíneach.  A leitheidí sin do laitean</span>
<lb n="2342"/><span>ár sgéal ig comhnaidhe.  Tá gearáin</span>
<lb n="2343"/><span>againn le déanamh ach níor chuir sí sin</span>
<lb n="2344"/><span>crot ceart ortha.  Cailín mise agus</span>
<lb n="2345"/><span>tá Gaedhilge agam ach d'fheadfainn</span>
<lb n="2346"/><span>grádh do thabhairt d'fhear mhaith pé 'cu</span>
<lb n="2347"/><span>bheadh Gaedhilge aige nó beadh, agus</span>
<lb n="2348"/><span>ní bhfuighinn aon locht ar fhear go m-</span>
<lb n="2349"/><span>beadh Gaedhilge bhreagh aige dá dtu-</span>
<lb n="2350"/><span>gadh sé grádh do chailín ná beadh aon</span>
<lb n="2351"/><span>Ghaedhilge aice.  Is mó cailín maith</span>
<lb n="2352"/><span>deas clisde againn gan aon Ghaedhilge</span>
<lb n="2353"/><span>acu agus bá dheacair d' fhearaibh gan</span>
<lb n="2354"/><span>bheith ceanamhail ortha dá mbeidís ta-</span>
<lb n="2355"/><span>mall na bhfocair.  Táid siad ceol-</span>
<lb n="2356"/><span>mhar, slachtmhar, béasach agus cuma</span>
<lb n="2357"/><span>dheas ortha.</span></p>
<lb n="2358"/>
<lb n="2359"/><p><span>Ní ag cuimhneamh ar aon teangam</span>
<lb n="2360"/><span>do bheadh an fear a bheadh ag cainnt</span>
<lb n="2361"/><span>le duine acu san, ach ag cuimhneamh ar</span>
<lb n="2362"/><span>an saoghal aoibhinn do bheadh aige dá</span>
<lb n="2363"/><span>mbeadh sé de rath air a leithéid de</span>
<lb n="2364"/><span>chéile do bheith aige.</span></p>
<lb n="2365"/>
<lb n="2366"/><p><span>Rud eile, rud iongantach is eadh an</span>
<lb n="2367"/><span>grádh nuair a bhorran sé i gcroidhe</span>
<lb n="2368"/><span>duine.  Ní thuigean daoine áirighthe</span>
<lb n="2369"/><span>an bhreaghacht agus an chómhacht atá</span>
<lb n="2370"/><span>ann.</span></p>
<lb n="2371"/>
<lb n="2372"/><p><span>Bíon a rian san ortha mar deinean</span>
<lb n="2373"/><span>siad tagairt tuathaltch dó fé mar do</span>
<lb n="2374"/><span>rinne "Máire."  An duine do thug</span>
<lb n="2375"/><span>"an giolla caoch" air is maith do thuig</span>
<lb n="2376"/><span>sé a chómhacht.  Cé gur cailín Gaedh-</span>
<lb n="2377"/><span>ealach mise ní phósfad aon duine mar</span>
<lb n="2378"/><span>gheall ar Gaedhilge do bheith aige.</span>
<lb n="2379"/><span>Pósfad duine éigin uair éigin is dóigh</span>
<lb n="2380"/><span>liom ach beidh snaidhm is treise ná</span>
<lb n="2381"/><span>snaidhm na Gaedhilge ghár dtarac le</span>
<lb n="2382"/><span>chéile roimhe sin.  Beidh snaidhm an</span>
<lb n="2383"/><span>ghrádha ann.  Muna mbeidh fanfad</span>
<lb n="2384"/><span>mar seo.</span></p>
<lb n="2385"/>
<lb n="2386"/><p><span>Go deimhin féin bhí náire orm nuair</span>
<lb n="2387"/><span>do léigheas an litir sin, agus dá m-</span>
<lb n="2388"/><span>beadh "Máire" am aice do thabhrfainn</span>
<lb n="2389"/><span>cómhairle a leasa dhi.  Sinne ag súil</span>
<lb n="2390"/><span>le sgéal ó fhear mar gheall ar chleamh-</span>
<lb n="2391"/><span>nas toisg go bhfuil eolas ar an nGae-</span>
<lb n="2392"/><span>dhilg againn.  Féachaidh ar sin a chail-</span>
<lb n="2393"/><span>íní!</span></p>
<lb n="2394"/>
<lb n="2395"/><p><span>Ní suirigheacht cheart é sin in aon</span>
<lb n="2396"/><span>chor, agus ní cheart dúinn leigint do</span>
<lb n="2397"/><span>dhaoinibh a leithéid do chur 'nár leith.</span>
<lb n="2398"/><span>Déarfadh daoine ar ball gur fonn</span>
<lb n="2399"/><span>pósta a bheadh ar gach cailin a raghadh</span>
<lb n="2400"/><span>ag foghluim Gaedhilge.  Féachaidh ar</span>
<lb n="2401"/><span>sin!  Nách iad na labana iad na fir</span>
<lb n="2402"/><span>seo a bhfuil an Ghaedhilge acu go m-</span>
<lb n="2403"/><span>beadh duine againne ag brath ortha í</span>
<lb n="2404"/><span>shábháilt ó bhéith 'ná sean-mhaighdin ar</span>
<lb n="2405"/><span>ball.  Tá cuid acu maith go leor is</span>
<lb n="2406"/><span>dócha, ach ní fheadar cad déarfad le</span>
<lb n="2407"/><span>cuid eile acu.  Tá eagla orm ná</span>
<lb n="2408"/><span>cuirfir an litir seo sa Lóchrann mar</span>
<lb n="2409"/><span>bhís róbháidheámhail leis an stiúsaí san</span>
<lb n="2410"/><span>"Máire."</span></p>
<lb n="2411"/>
<lb n="2412"/><p><span>Mise,</span></p>
<lb n="2413"/>
<lb n="2414"/><p><span>CAITLÍN.</span>
<lb n="2415"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="2416"/><p><span>A FHEIRMEÓIRÍ!</span></p>
<lb n="2417"/>
<lb n="2418"/><p><span>AN FILLEADH BEAG.</span></p>
<lb n="2419"/>
<lb n="2420"/><p><span>AN CULAITH GAEDHEALACH</span></p>
<lb n="2421"/>
<lb n="2422"/><p><span>I n-IOMLÁN, agus</span>
<lb n="2423"/><span>BRÍSTÍN, agus</span>
<lb n="2424"/><span>BRAT, agus</span>
<lb n="2425"/><span>DEALG, agus</span>
<lb n="2426"/><span>CAIPÍN, i n-a Theannta AR —</span>
<lb n="2427"/><span>50/-</span></p>
<lb n="2428"/>
<lb n="2429"/><p><span>SCRÍOBHAIDH CHUGHAM GO SRÁID AN RÍGHO</span>
<lb n="2430"/><span>49A i gCORCAIG.</span></p>
<lb n="2431"/>
<lb n="2432"/><p><span>TOMÁS Ó GORMÁIN.</span></p>
<lb n="2433"/>
<lb n="2434"/><p><span>TROSGÁN TIGHE.</span></p>
<lb n="2435"/>
<lb n="2436"/><p><span>FÓGRA.</span></p>
<lb n="2437"/>
<lb n="2438"/><p><span>LEABHRÁIN PINGINNE</span>
<lb n="2439"/><span>"AN LÓCHRAINN."</span></p>
<lb n="2440"/>
<lb n="2441"/><p><span>Táid na leabhráin seo leanas ullamh anois —</span></p>
<lb n="2442"/>
<lb n="2443"/><p><span>1. PÁIRLIAMENT NA MBAN,</span>
<lb n="2444"/><span>CUID I.</span></p>
<lb n="2445"/>
<lb n="2446"/><p><span>2. PÁIRLIAMENT NA MBAN,</span>
<lb n="2447"/><span>CUID II.</span></p>
<lb n="2448"/>
<lb n="2449"/><p><span>(Cormac Ua Cadhlaigh do chuir in eagar).</span></p>
<lb n="2450"/>
<lb n="2451"/><p><span>3. CAISMIRT NA gCEARC.</span>
<lb n="2452"/><span>CUID I.</span></p>
<lb n="2453"/>
<lb n="2454"/><p><span>4. CAISMIRT NA gCEARC.</span>
<lb n="2455"/><span>CUID II.</span></p>
<lb n="2456"/>
<lb n="2457"/><p><span>5. AN SIOTA 's A MHÁTHAIR,</span></p>
<lb n="2458"/>
<lb n="2459"/><p><span>6. LIAM NA GIÚISE.</span>
<lb n="2460"/><span>("An Seabhac" do chuir in eagar).</span></p>
<lb n="2461"/>
<lb n="2462"/><p><span>16 Leathanaigh de glan-Ghaedhilge nga</span>
<lb n="2463"/><span>ceann.</span></p>
<lb n="2464"/>
<lb n="2465"/><p><span>Le fághail saor tríd an bpost ar 1½d. an</span>
<lb n="2466"/><span>ceann nó ar 9d. an dosaen.</span></p>
<lb n="2467"/>
<lb n="2468"/><p><span>Scríobhtar go dti</span></p>
<lb n="2469"/>
<lb n="2470"/><p><span>RAIGHILL IS MAC CUIRC,</span>
<lb n="2471"/><span>TRÁIGH-LÍ.</span></p>
<lb n="2472"/>
<lb n="2473"/><p><span>LEABHRA AN CHONNARTHA.</span></p>
<lb n="2474"/>
<lb n="2475"/><p><span>Cath Fionntrágha.  By P. O Seochfradha.  6d. net.</span></p>
<lb n="2476"/>
<lb n="2477"/><p><span>Trí Torpáin.  Specially arranged for Intermediate Programme, with an</span>
<lb n="2478"/><span>extensive Vocabulary and Notes.  Price, 1/- net.</span></p>
<lb n="2479"/>
<lb n="2480"/><p><span>Bruidhean Chaorthainn: An Ossianic Romance.  Edited, with Notes and</span>
<lb n="2481"/><span>Vocabulary, by Padraic MacPiarais, B.A., Barrister-at-Law.  9d. net.</span></p>
<lb n="2482"/>
<lb n="2483"/><p><span>Dearg-Ruathar Chonaill Chearnaigh:  A Rudrican Tale from a Thomond MS.,</span>
<lb n="2484"/><span>with Vocabulary, 123 pp.  Limp Cloth, 9d., net.</span></p>
<lb n="2485"/>
<lb n="2486"/><p><span>Bodach an Chóta Lachtna:  An Ossianic Wondertale.  Edited, with Notes and</span>
<lb n="2487"/><span>Vocabulary, by Padraic Mac Piarais.  80 pp.  6d., net.</span></p>
<lb n="2488"/>
<lb n="2489"/><p><span>AN CLAIDHEAMH SOLUIS.</span></p>
<lb n="2490"/>
<lb n="2491"/><p><span>Cuidigh leis an g-cuis agus ceannuigh an Claidheamh Soluis.  Ní'l as</span>
<lb n="2492"/><span>acht pingin sa tseachtmhain.  Ar an phingin seo gheobhadh tú gach saghar</span>
<lb n="2493"/><span>eoluis ar chúrsai an tsaoghail.</span></p>
<lb n="2494"/>
<lb n="2495"/><p><span>Árus an Chlaidhimh ag — 25 Cearnóg Rutlainn, Baile atha Cliath.</span></p>
<lb n="2496"/>
<lb n="2497"/><p/>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="2498"/><p><span>A Ghaedhla, Cabhruighidh le Chéile!</span></p>
<lb n="2499"/>
<lb n="2500"/><p><span>Gach aon saghar earraí le gághail ann.</span>
<lb n="2501"/><span>WRITE FOR CATALOGUE.</span></p>
<lb n="2502"/>
<lb n="2503"/><p><span>DO THIGHTHIBH AOIDHEACHTA INSO.</span></p>
<lb n="2504"/>
<lb n="2505"/><p><span>Má's as baile dhíbh a Ghaedhilgeóirí gheobhaidh</span>
<lb n="2506"/><span>sibh ósduigheacht agus bárr freasdail má chuireann</span>
<lb n="2507"/><span>sibh fúibh ins na tighthibh Gaedhlacha so:</span></p>
<lb n="2508"/>
<lb n="2509"/><p><span>I gCORCAIGH.</span></p>
<lb n="2510"/>
<lb n="2511"/><p><span>Tigh Inghín Ní Bhuachalla, 6 Sráid an</span>
<lb n="2512"/><span>Droichid.</span></p>
<lb n="2513"/>
<lb n="2514"/><p><span>(Láimh le Droichead Pádraig).</span></p>
<lb n="2515"/>
<lb n="2516"/><p><span>GRIANÁN NA nGAEDHAL</span></p>
<lb n="2517"/>
<lb n="2518"/><p><span>Gaedhluinn ag muintir a' tighe.</span></p>
<lb n="2519"/>
<lb n="2520"/><p><span>IN UÍBH RÁTHACH ÁLUINN</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>Aoidheacht maith do Ghaedhlaibh.</span></p>
<lb n="2523"/>
<lb n="2524"/><p><span>BEAN UÍ DHUILLEÁIN,</span></p>
<lb n="2525"/>
<lb n="2526"/><p><span>Spúncán, An Cuirreán.</span></p>
<lb n="2527"/>
<lb n="2528"/><p><span>Labhartar Gaedhilg 'sa tig seo.</span></p>
<lb n="2529"/>
<lb n="2530"/><p><span>GLANACHAR</span>
<lb n="2531"/><span>SAOIRSEACHT</span>
<lb n="2532"/><span>SÍBHÍALTACHT.</span></p>
<lb n="2533"/>
<lb n="2534"/><p><span>I LÚNNDAIN SASANA.</span></p>
<lb n="2535"/>
<lb n="2536"/><p><span>CUIRIDH FÚIBH I DTIGH AN</span>
<lb n="2537"/><span>PHAORAIGH.</span></p>
<lb n="2538"/>
<lb n="2539"/><p><span>SOCAIR-LIOS DO GHAEDHEALAIBH,</span>
<lb n="2540"/><span>I nDÚN GARBHÁN.</span></p>
<lb n="2541"/>
<lb n="2542"/><p><span>Tá teach aoidheachta deas ag,</span>
<lb n="2543"/><span>MAIGHRÉAD NÍ ANNRACHÁIN</span>
<lb n="2544"/><span>(Private hotel, 26 Mary-Street,</span>
<lb n="2545"/><span>Dungarvan).</span></p>
<lb n="2546"/>
<lb n="2547"/><p><span>Baile an Fheirtéaraig an Craoibhin Aoibhinn,</span>
<lb n="2548"/><span>Ameasg Ceanntair Gaedhlacha nEirinn tíom-</span>
<lb n="2549"/><span>pall,</span>
<lb n="2550"/><span>Tá ann greann Seana-nósa a's ceólta ár sinn-</span>
<lb n="2551"/><span>sear.</span>
<lb n="2552"/><span>Tá rinnce is damhas ann agus amhráin bhríoghmhar</span></p>
<lb n="2553"/>
<lb n="2554"/><p><span>Má tá Gaedhluin uait, ná cunláiste chum í</span>
<lb n="2555"/><span>fhoghluim, nó airgiod agat le caitheamh cuir</span>
<lb n="2556"/><span>fios air an fear fíor ghaedhlach Liam ó Lúbhaing,</span>
<lb n="2557"/><span>Baile an Firtéaraig, Daingean.</span></p>
<lb n="2558"/>
<lb n="2559"/><p><span>I dTRÁIGHLÍ.</span></p>
<lb n="2560"/>
<lb n="2561"/><p><span>TIGH-ÓSTA UÍ SHUILIOBHÁIN,</span>
<lb n="2562"/><span>33 UPPER CASTLE STREET.</span></p>
<lb n="2563"/>
<lb n="2564"/><p><span>TERMS MODERATE.</span></p>
<lb n="2565"/>
<lb n="2566"/><p><span>MUINTIR AODHAGÁIN,</span>
<lb n="2567"/><span>32, SRAID PHÁDRAIG, 32,</span>
<lb n="2568"/><span>I gCORCAAIG.</span></p>
<lb n="2569"/>
<lb n="2570"/><p><span>TÁILLÚIREACTHI.</span></p>
<lb n="2571"/>
<lb n="2572"/><p><span>DONNCHADH UA LIATHÁIN,</span></p>
<lb n="2573"/>
<lb n="2574"/><p><span>43 Sráid Marlboro,</span>
<lb n="2575"/><span>i gCorcaigh.</span></p>
<lb n="2576"/>
<lb n="2577"/><p><span>Labartar Gaedhilge ann,.</span></p>
<lb n="2578"/>
<lb n="2579"/><p><span>TROSGÁN SIGE.</span></p>
<lb n="2580"/>
<lb n="2581"/><p><span>SOLUS</span>
<lb n="2582"/><span>NA nGAEDHEAL</span>
<lb n="2583"/><span>DÉANTA</span>
<lb n="2584"/><span>I mBAILE ÁTA CLIATH</span></p>
<lb n="2585"/>
<lb n="2586"/><p><span>LEABHRÍN NA LEANBH.</span>
<lb n="2587"/><span>Norma Borthwick.</span></p>
<lb n="2588"/>
<lb n="2589"/><p><span>Aesop a tháinig go h-Eirinn.</span>
<lb n="2590"/><span>Parts I. — V.</span>
<lb n="2591"/><span>net. 6d.</span>
<lb n="2592"/><span>by post 7d.</span></p>
<lb n="2593"/>
<lb n="2594"/><p><span>Seadna Part I Reduced to</span>
<lb n="2595"/><span>net 9/-</span>
<lb n="2596"/><span>by post 1/-</span></p>
<lb n="2597"/>
<lb n="2598"/><p><span>Vocabulary to Seadna</span>
<lb n="2599"/><span>net. 2/-</span>
<lb n="2600"/><span>by post 2/2</span></p>
<lb n="2601"/>
<lb n="2602"/><p><span>CÓMHLUCHT NA FÍRINNE CATOILICE</span>
<lb n="2603"/><span>I N-ÉIRINN,</span></p>
<lb n="2604"/>
<lb n="2605"/><p><span>LEABHAR ÚRNAIGHTHE,</span></p>
<lb n="2606"/>
<lb n="2607"/><p><span>FÉ CHOMAIRCE</span>
<lb n="2608"/><span>NAOMH PÁDRAIG</span>
<lb n="2609"/><span>AG SRÁID AN RÍOGH</span>
<lb n="2610"/><span>I gCORCAIG.</span></p>
<lb n="2611"/>
<lb n="2612"/><p><span>SEÁN Ó CONAILL</span></p>
<lb n="2613"/>
<lb n="2614"/><p><span>SAOR EALADHANTA AGUS</span>
<lb n="2615"/><span>SNAIGHTHEADÓIR CLOICHE.</span></p>
<lb n="2616"/>
<lb n="2617"/><p><span>Is uaidh a gheobhfar gach aon nidh dá</span>
<lb n="2618"/><span>fheabhas mar chros-liag, leac-cuimhne</span>
<lb n="2619"/><span>altóra, agus mar sin dóibh, chun</span>
<lb n="2620"/><span>ónáidí ar uaghaibh agus ar eaglaisibh.</span></p>
<lb n="2621"/>
<lb n="2622"/><p><span>"AN LÓCHRANN."</span></p>
<lb n="2623"/>
<lb n="2624"/><p><span>Ar na chur amach gach mí ag Muintir</span>
<lb n="2625"/><span>Raighill is Cuirc i dTráigh-lí.  Le</span>
<lb n="2626"/><span>fághail saor tríd an bpost ar trí</span>
<lb n="2627"/><span>rélachaa san mbliadhain.</span>
<lb n="2628"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Bealtaine - Meithimh 1912

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Bealtaine - Meithimh 1912

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
