Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Sprid</title><author><name type="main">Rev. Peter O'Leary</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">LM130</note>
                         <note type="L">2</note>
                         <note type="B">1902</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>LM130</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>An Sprid</title><author>Rev. Peter O'Leary</author><imprint><publisher>The Irish Book Company</publisher><date>1902</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN SPRID</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>DRÁMA AON GHNÍMH</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>An Fhuirean</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Eóghan na gCaorach.</span>
<lb n="8"/><span>Táiliúir na gCos (Conchúbhar a ainim).</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Siobhán</span>
<lb n="11"/><span>(Bean Eóghain).</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>Eamon (Mac Eóghain).</span>
<lb n="14"/><span>Dómhnal Mór.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Diarmuid an Leasa.</span>
<lb n="17"/><span>Máire Ní Thuathaig.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Nóra Bhán (Inghean do Dhiarmuid).</span>
<lb n="20"/><span>Seághan Mháire Ní Thuathaig.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Fir agus mná agus cailíní agus buachailí.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>AN CHÉAD RADHARC.</span>
<lb n="25"/><span>Tig Eóghain na gCaorach.  Eóghan agus a bhean agus a mhac 'na suighe ag bórd</span>
<lb n="26"/><span>agus iad ag piocadh cnámh.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Siobhán.- Ba dheas é an multachán!  Ní raibh de locht air ach</span>
<lb n="29"/><span>a luighead a bhí ann dé.  Ní fheadar cad a dhéanfimíd anois.  Tá</span>
<lb n="30"/><span>sé piocaithe againn ó cheann go h-erbal.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Eóghan.- Cad é sin agat d'á rádh, a bhean!  Ní fhéadfadh sé</span>
<lb n="33"/><span>bheith ithte fós.  Ní'l chúig bhéile fághalta againn as.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Siobhán.- Pé rud atá fághalta agat as tá sé ithte agat.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Eóghan.- Má tá is amhlaidh d'ithis féin a leath a gan fhios</span>
<lb n="38"/><span>dúinn!  Ní choimeádfadh an dúthaig feóil duit!  Is cuma leat</span>
<lb n="39"/><span>Ní tu bhíon amuich sa n-oidhche ag soláthar na feóla agus ag dul</span>
<lb n="40"/><span>i gcontabhairt na croiche mar gheall uirthi.  Mheasas go mbeadh</span>
<lb n="41"/><span>dóithin coicís eile sa mhultachán an chuid ba lugha dhé.  Greadadh</span>
<lb n="42"/><span>chúgat, a chaileach!  Is ort a bhí an t-airc!  Ní bhfuaras dhá bhéile</span>
<lb n="43"/><span>mhaitha as, mar mhultachán, tar éis a bhfuaras d'á dhuagh agus tar</span>
<lb n="44"/><span>éis mé 'ghá áiteamh ar Mháire Ní Thuathaig gur bh'í an sprid a mairbh</span>
<lb n="45"/><span>é i gcúinne na roilge.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Éamon (ag cur sgeartadh gáire as).- Hó, hó, hó!  Airiú,</span>
<lb n="48"/><span>a dhaid ní'l aon teóra leat!  Airiú conus áitighís uirthi gur bh'í</span>
<lb n="49"/><span>an sprid a mhairbh é?</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Eóghan.- He, he, he!  Bhí sí ag ramharú' an mhultacháin di</span>
<lb n="52"/><span>féin.  Tá an dúil sa bhlúire feóla aici chómh maith díreach agus</span>
<lb n="53"/><span>'tá agat' mháthair ansan.  Ach bhíos-sa ag faire uirthi féin agus</span>
<lb n="54"/><span>ar an multachán, agus díreach nuair a bhí sí ag cuímhneamh ar an</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="55"/><p><span>multachán a mharbhúghadh dhi féin d'imthig an multachán. "A</span>
<lb n="56"/><span>Eóghain, airiú," ar sisi liom cúpla lá 'na dhiagh san, "táim</span>
<lb n="57"/><span>creachda!"  "A Mháire, a chroidhe 'stig!" arsa mise, "is oth liom</span>
<lb n="58"/><span>aon droch sgéal a bheith agat!  Cad é an droch nídh atá tagaithe</span>
<lb n="59"/><span>ort anois?  "Mo mhultachán breágh beathaithe a guideadh uaim,"</span>
<lb n="60"/><span>ar sisi, "agus mé díreach ag cuímhneamh ar é mharbhú' dhom féin."</span>
<lb n="61"/><span>Chonac ag cur na súl tríom í, agus bhí 'fhios agam go raibh an</span>
<lb n="62"/><span>t-amhsas aici orm, ach d'fheuchas suas uirthi chómh símplídhe, chómh</span>
<lb n="63"/><span>neamhthuairmeach san gur dhóich leat ná raibh cor am chroídhe.</span>
<lb n="64"/><span>"Go deimhin, a Mháire," arsa mise léi, "cuirean san i gcuímhne</span>
<lb n="65"/><span>dhom rúd greanamhar, ach is dócha ná creidfir uaim é nuair a</span>
<lb n="66"/><span>'neósfad duit é." "Inis dom é, a Eóghain," ar sisi.  "Thugas</span>
<lb n="67"/><span>fé ndeara," arsa mise, "le tamal go mbíodh an multachán go</span>
<lb n="68"/><span>minic istig i gcúinne na roilge.  Ba dhóich leat air ná sásóch'</span>
<lb n="69"/><span>aon áit eile ar an mbaile é ach an cúinne sin. Chasainn amach é</span>
<lb n="70"/><span>go minic ach ní túisge bhíodh mo dhrom leis 'ná bhíodh sé istig airís.</span>
<lb n="71"/><span>Um thráthnóna Dérdaoín seo ghabh tharainn iseadh chonac go déanach</span>
<lb n="72"/><span>istig ann é.  Ní fheaca beó ná marbh ó shin é." D'fhéuch sí orm</span>
<lb n="73"/><span>"Agus cad 'tá greanamhar sa mhéid sin?" ar sisi.  "Ná fuil</span>
<lb n="74"/><span>fhios agat," arsa mise, "an droch ainim a bheith ar an gcúinne</span>
<lb n="75"/><span>sin?"  "Ó seadh, an sprid," ar sisi.  "Agus dar ndó ní h-amhlaidh</span>
<lb n="76"/><span>a cheapfá gur mhairb an sprid mo mhultachán," ar sisi.  "Agus</span>
<lb n="77"/><span>dar ndó," arsa mise, agus fearg ag teacht orm, mar dh'eadh,</span>
<lb n="78"/><span>"murar mhairbh an sprid é cad a mharbhóch' é!"  Chuir sí an dá</span>
<lb n="79"/><span>láimh ar a dhá cromán agus chuir sí sgearta gáire aisti i dtreó</span>
<lb n="80"/><span>gur dhóich leat ná faghadh sí a h-anál.  Nuair a bhí an gháire sin</span>
<lb n="81"/><span>déanta aici dhéin sí gáire eile ba mhó 'ná é.  "Imthig, a Eóghain,"</span>
<lb n="82"/><span>ar sisi fé dheire, "agus cas chúgham abha le na ba san thíos.  Is</span>
<lb n="83"/><span>mithid iad do chrúth.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Siobhán.- D'oirfadh do'n sprid multachán eile mharbhú' dhúinn</span>
<lb n="86"/><span>feasda.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Eóghan.- Ní'l aon mhultachán eile ag Máire Ní Thuathaig.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Siobhán.- Mura bhfuil tá caoíre maitha aici.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Eóghan.- Dá mbeadh céad caora aici ní tógfar uaithi aon</span>
<lb n="93"/><span>ceann eile acu, ní tógfar san, dá mbeidhthá-sa gan feóil a bhlaise</span>
<lb n="94"/><span>ar feadh do saoghail airís!  Bean mhaith iseadh í, agus baintreach</span>
<lb n="95"/><span>iseadh í.  Bhí a fhios aici go maith cad é an sprid a mhairbh an</span>
<lb n="96"/><span>multachán uirthi agus níor dhéin sí ach spórt dé.  Ní bainfar le</span>
<lb n="97"/><span>h-aon rud is léi a thuile, pé ball 'na bhfaghmid blúire feóla</span>
<lb n="98"/><span>dhuitse, a Shiobhán.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Siobhán - "Duitse, a Shiobhán!"  Maise gan geir ort!  Is</span>
<lb n="101"/><span>mó go mór an dúil atá agat féin sa bhlúire feóla 'ná mar atá</span>
<lb n="102"/><span>ag Siobhán inti.  Mura mbeadh san bheadh sé fuar ag Siobhán bheith</span>
<lb n="103"/><span>ag mianfuíach!</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>Éamon.- Ná fuil caoíre maitha ar an mbaile i n-éaghmuis</span>
<lb n="106"/><span>caoíre Mháire Ní Thuathaig?</span>
<lb n="107"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="108"/><p><span>Siobhán.- Andaigh is díreach san go bhfuilid, agus multacháin</span>
<lb n="109"/><span>leis.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>(Éistid ar feadh tamail.)</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Éamon.- Tá Táiliúir na gCos thiar ag an Lios ag déanamh</span>
<lb n="114"/><span>éudaig do sheana Dhiarmuid.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Siobhán.- Tá, agus bheidh seana Dhiarmuid ag ínsint sgéalta</span>
<lb n="117"/><span>fianaigheachta, agus lán an tíghe bailighthe ann ag sguruígheacht,</span>
<lb n="118"/><span>agus beid siad go léir chómh tógtha suas leis na sgéalta fian-</span>
<lb n="119"/><span>aígheachta go bhféadfí an ceann thíos de'n tig a bhreith chun siúbhail</span>
<lb n="120"/><span>a gan fhios dóibh.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>(Féuchaid ar a chéile.)</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Eóghan (ag éiríghe).- Imthig ort, a Éamoinn, agus chómh</span>
<lb n="125"/><span>luath agus gheabhair greím ar aon rud fóghanta tabhair leat</span>
<lb n="126"/><span>é go cúinne na roilge.  Béad-sa ann rómhat.  Ní baoghal</span>
<lb n="127"/><span>go dtiocfidh aoinne ag cur isteach orainn sa chúinne sin.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>(Imthígheas Éamon.)</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Tóg leat na cnámha san, a Shiobhán, agus cuir i bhfolach iad.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>(Imthígheas.)</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>AN TARNA RADHARC.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Tig sheana Dhiarmuda.  Táiliúir na gCos ar an mbórd ag obair.  Diarmuid sa</span>
<lb n="138"/><span>chúinne agus a chaipín breac air agus é ag ínsint sgéalta.  Fir agus mná</span>
<lb n="139"/><span>agus cailíní agus buachailí cruinnighthe ag éisteacht leis na sgéalta.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Táiliúir na gCos.- Ní chreidfinn focal dé.  Ní'l a leithéidí</span>
<lb n="142"/><span>ann i n-aon chor, agus ní raibh riamh.  Níor bhuail aoinne riamh fós</span>
<lb n="143"/><span>umam d'fhéadfadh a rádh, lom díreach, go bhfeacaidh sé ceann acu.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Dómhnal Mór.-  Éist do bhéul, a dhuine.  Is 'mó duine</span>
<lb n="146"/><span>nár tháinig.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Táiliúir n. gC.- An bhfeacaís féin sprid 'ná púca riamh, a</span>
<lb n="149"/><span>Dhómhnail?</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>Dómhnal Mór- Ní feaca, ach mura bhfeaca is minic a cuireadh</span>
<lb n="152"/><span>eagla mo dhóithin orm.  Bhíos oídhche ag teacht abhaile ó'n gceár-</span>
<lb n="153"/><span>tain. Bhí sé is dócha ag déanamh amach ar buile chlog sa n-oídhche.</span>
<lb n="154"/><span>Nuair a bhíos ag fágáilt na ceártan ní raibh blúire eagla orm ach</span>
<lb n="155"/><span>oiread agus 'tá orm an neómat so.  Chómh luath agus thánag</span>
<lb n="156"/><span>treasna na h-abhan tháinig a leithéid sin d'eagla orm gur mheas as</span>
<lb n="157"/><span>go dtuitfinn ar an mbóthar.  Bhí soc an chéachta am láimh agam.</span>
<lb n="158"/><span>Mheasas gur tháinig leath chéad meaghchaint sa tsoc!  Do shéid an</span>
<lb n="159"/><span>t-alus amach tríom i dtreó go rabhas chómh fliuch agus dá ndéintí</span>
<lb n="160"/><span>mé thumadh sa n-abhainn. Do stríocálas liom go dtí go dtánag</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="161"/><p><span>go drochad.  Chómh luath i n-Éirinn agus bhios ar an dtaobh abhus</span>
<lb n="162"/><span>de'n drochad d'imthig an t-eagla dhiom glan, do phreib.  Tháinig</span>
<lb n="163"/><span>mo neart agus mo mhisneach chúgam.  Tháinig a leithéid sin</span>
<lb n="164"/><span>d'fhuinneamh am ballaibh beatha gur mheasas go ruithfinn le gadhar</span>
<lb n="165"/><span>fiaig.  Níor mhothuígheas de mheaghchaint sa tsoc ach mar bheadh sé</span>
<lb n="166"/><span>déanta d'adhmad!  Cad deirir leis sin!</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>Tailiúir n. gC.- "Cad deirim leis sin!"  Deirim gur beag</span>
<lb n="169"/><span>orm caint gan chial.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Dómhnal Mór.- Agus má seadh cad a chuir an t-eagla orm</span>
<lb n="172"/><span>chómh h-oban, agus cad a bhain díom é chómh h-oban?</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>Táiliúir n. gC.- "Cad a chuir an t-eagla ort chómh h-oban?"</span>
<lb n="175"/><span>Andaigh, a Dhómhnail, chuiris ceist orm.  Cá bh'fhios dómhsa cad a</span>
<lb n="176"/><span>chuir an t-eagla ort!  Ní fheacaís aon rud.  Ba rud éigin do</span>
<lb n="177"/><span>dhuine eagla theacht air dá bhfeicfadh sé aon droch nídh.  Ach ní</span>
<lb n="178"/><span>fheacais-se aon rud, olc 'ná maith, agus bhis i rachtaibh an anama</span>
<lb n="179"/><span>chaileamhaint le sgannra.  Nuair a thagan sgeón i gcapal deir-</span>
<lb n="180"/><span>tear go bhfeicean an capal rud éigin a chuirean an sgeón ann.</span>
<lb n="181"/><span>Ach thainig sgeón ionatsa gan aon rud d'fheisgint.  Ba dheacair</span>
<lb n="182"/><span>d'aoinne a ínsint cad a chuir an sgeóin ionat, a Dhómhnail.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Dómhnal Mór.- Agus cad a bhain an t-eagla díom chómh luath</span>
<lb n="185"/><span>agus thánag thar drochad?</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Táiliúir n. gC.  (ag mion-gháirí).- Andaigh ní fheadarsa san, a</span>
<lb n="188"/><span>Dhómhnail.  Cad is dóich leat féin?</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>Dómhnal Mór.- Tá fhios agam féin go maith cad fé ndeár</span>
<lb n="191"/><span>an t-eagla theacht orm chómh luath agus a thánag thar abhainn agus</span>
<lb n="192"/><span>é dh'imtheacht díom chómh luath agus a thánagh thar drochad.  Chómh</span>
<lb n="193"/><span>luath agus thánag thar abhainn bhíodar tímpal orm 'n-a sluaightibh,</span>
<lb n="194"/><span>agus ansan nuair a thanag thar drochad bhíos ar an dtaobh eile</span>
<lb n="195"/><span>dh'abhainn uatha airís agus b'éigion dóibh fanmhaint am dhiaig.  Bhí</span>
<lb n="196"/><span>an t-eagla orm an fhaid a bhíodar am thímpal agus chómh luath a's</span>
<lb n="197"/><span>bhíos sgartha leó d'imthig an t-eagla.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Agus cé r'bh'iad féin asdó?</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>Dómhnal Mór.- "Cé r' bh'iad féin asdó?"  Is beag d'á</span>
<lb n="202"/><span>mhearathal ort cé r'bh'iad féin!</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>(Tig Máire Ní Thuathaig isteach.)</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>Máire Ní Th.- Bail ó Dhia anso 'steach!</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>Diarmuid.- Ó!  De bheathasa, a Mháire!</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Máire Ní Th.- Go mairirse, a Dhiarmuid!</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>Diarmuid- Suig ainíos chun na teine, a Mháire.  An bhfuil an</span>
<lb n="213"/><span>tú go láidir, a Mháire?</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>Máire Ní Th.- Tá an tsláinte againn, buidhchas le Dia!  An</span>
<lb n="216"/><span>fhaid a bheidh an tsláinte ag duine ní ceart dó beith ag gearán.</span>
<lb n="217"/><span>Is amhlaidh a bhuaileas a leith, a Dhiarmuid, ó 'sé amárach lá an</span>
<lb n="218"/><span>chíosa, go n-iarfinn ort mo chíos-sa bhreith leat agus é dhíol í</span>
<lb n="219"/><span>dteanta do chíosa féin, i dtreó ná beadh orm imtheacht ó'n</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="220"/><p><span>mbaile.  Ní théidhean bóithreóiracht ró mhaith dhom.  Seo (ag síne</span>
<lb n="221"/><span>an airgid chuige).</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>Diarmuid.- Tá go maith, a Mháire.  Tabharfad chúgat an</span>
<lb n="224"/><span>admháil.  Ar thugais aon sgéal nua chúgainn?</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>Máire.- An deamhan faic.  Ní airíghim aon rud choídhche.</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>Dómhnal Mór.- An airíghean tú, a Mháire?  An gcreidean</span>
<lb n="229"/><span>tusa go bhfuil sprideana agus púcaí ann, agus go bhfeictar iad?</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>Máire (ag cur gáire aisti).- Dhe, a ghamhain, cad 'na thaobh</span>
<lb n="232"/><span>ná creidfinn é?  Dar ndó tá 'fhios ag an saoghal go bhfuil a</span>
<lb n="233"/><span>leithéidí ann.</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>Dómhnal Mór.- 'Seadh anois, a tháiliúir, cad tá le rádh agat?</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Ag magadh atá sí, a Dhómhnail.  Fiafraig dí</span>
<lb n="238"/><span>an bhfeacaidh sí sprid ná púca riamh.</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>Máire.- B'fhuiriste dhóibh bheith ann a gan fhios dom, a mhic ó.</span>
<lb n="241"/><span>Ní mise 'ghá bhfeisgint a dhéanfadh iad a bheith ann ná as.</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Inis an méid séo dhom, a Mháire.  An</span>
<lb n="244"/><span>bhfeacaís féin sprid 'ná púca riamh?</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Máire.- Go deimhin ní fheaca, buídhchas le Dia!</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>Táiliúir n. gC.- An bhfeacaís aon duine a dúbhairt leat go</span>
<lb n="249"/><span>bhfeacaidh sé, le n-a shúilibh féin, sprid ná púca riamh?</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Máire.- Aililiú!  'Sé an ceisdiúchán é!  An amhlaidh a</span>
<lb n="252"/><span>chonacís féin sprid nú púca?</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Ní h-amhlaidh, a Mháire, mar ní fhéadfinn iad</span>
<lb n="255"/><span>fheisgint, mar ní'l a leithéidí ann chuige.  Tá Dómhnal Mór anso</span>
<lb n="256"/><span>'gá áiteamh orainn go léir go bhfuil a leithéidí ann, agus nuair</span>
<lb n="257"/><span>a tháinis-se isteach cheap sé go dtógfása páirt leis agus go</span>
<lb n="258"/><span>ndéarfá go bhfuil a leithéidí ann.  Ach 'sé mo thuairim-se go bhfuil</span>
<lb n="259"/><span>a mhalairt de chial agat.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>Máire.- Táim buidheach díot mar gheall ar do mheas ar mo</span>
<lb n="262"/><span>chial.  Ach is eól dom aon áit amháin agus tá sprid ann chómh</span>
<lb n="263"/><span>siúbhrálta agus tá an tsnáthad san ad láimh agat!</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Cad é an áit é sin?</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Máire.- Thoir i gcúinne na roilge.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Cé chonaic ann í?</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>Máire.- Ní fheadar cé chonaic ann í ach tá fhios agam go</span>
<lb n="272"/><span>bhfuil sí ann.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Cad é an cómhartha atá agat ar í bheith ann?</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Máire.- An cómhartha is feár a chonaicís riamh, an díobháil a</span>
<lb n="277"/><span>dhéin sí dhom.</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Airiú cad a dhéin sí ort?</span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>Máire- Mhairbh sí mo mhultachán breágh.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Mhairbh sí do mhultachán!  Dar fiadh, is 'mó</span>
<lb n="284"/><span>díobháil airígheas riamh a bheith déanta ag sprid ach do bhuaidh san</span>
<lb n="285"/><span>ortha go léir!  An bhfeacais an multachán aici d'á mharbhúghadh?</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Máire.- Ní fheaca, ach do chonaic duine eile í 'ghá dhéanamh.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Cé chonaic í 'ghá dhéanamh?</span>
<lb n="290"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="291"/><p><span>Máire.- Chonaic Eóghan na gCaorach í 'ghá dhéanamh.</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>(Liúid go léir agus téidhid ins na trithíbh ag gaírí ach an Táiliúir.  Féuchan</span>
<lb n="294"/><span>an Táiliúir 'na thímpal agus ionghna air.)</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Dómhnal Mór.- Ní dócha go gcreidfadh an táiliúir go</span>
<lb n="297"/><span>n-íosfadh sprid caoírfheóil.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Chreidfinn go n-íosfadh sprid caoírfheóil</span>
<lb n="300"/><span>chómh luath díreach agus chreidfinn an sprid a bheith ann i</span>
<lb n="301"/><span>n-aon chor.</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>Dómhnal Mór.- Bíodh geall ná raghfá soir isteach go cúinne</span>
<lb n="304"/><span>na roilge anois.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Do raghainn dá mbeadh na cosa agam chómh</span>
<lb n="307"/><span>maith agus 'táid siad agatsa, Dia 'd bheanachadh!</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>Dómhnal Mór.- An ndeirean tú liom go raghfá?</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Deirim gan amhras.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Dómhnal Mór.- Dar fiadh béarfadsa soir ar mo mhuin tú</span>
<lb n="314"/><span>agus fágfad thoir sa chúinne thú ad aonar ar feadh uair a' chloig</span>
<lb n="315"/><span>agus ansan tabharfad anoir airís tú.  Má dhéinean tú é sin</span>
<lb n="316"/><span>déarfad ná fuil eagla roimh sprid ná púca ort!</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Diarmuid.- Bíodh cial agat, a Dhómhnail, agus leog do'n</span>
<lb n="319"/><span>duine.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>Dómhnal Mór.- Is breágh bog a thagan caint chuige.  Do </span>
<lb n="322"/><span>raghad sé soir go cúinne na roilge, agus ní bheadh sgáth 'ná eagla</span>
<lb n="323"/><span>air roimis an sprid, dá mbeadh lúth a chos aige.  Is maith atá</span>
<lb n="324"/><span>fhios aige dá mbeadh lúth a chos aige nách baoghal go ndéarfadh sé</span>
<lb n="325"/><span>an chaint sin.  Deir sé ná beadh aon eagla roimis an sprid air</span>
<lb n="326"/><span>mar ná fuil a leithéid ann.  Mura bhfuil sí ann cad é an díobháil</span>
<lb n="327"/><span>fhéadfidh sí dhéanamh dó!  Béarfadsa soir ar mo mhuin é agus</span>
<lb n="328"/><span>ansan beidh fhios againn an bhfuil eagla air nú ná fuil.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>Máire Ní Thuathaig.- Cá bh'fhios duit, a Dhómhnail, nach ort</span>
<lb n="331"/><span>féin a bhéarfadh an sprid an fhaid a bheadh an táiliúir ar do mhuin</span>
<lb n="332"/><span>agat?  Dá mbeinn ad chás ní bhacfinn é mar ghnó.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>Dómhnal Mór.- Má thaisbeánan sí í féin caithfad chúichí an</span>
<lb n="335"/><span>táiliúir agus ruithfad.</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Ná déin a thuile cainte ach tóg leat</span>
<lb n="338"/><span>soir mé.</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Dómhnal Mór.- Seo má 'seadh.  Heidhb!</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>(Tógas Dómhnal an Táiliúir chuige ar a mhuin agus an chuideachta ag cur an</span>
<lb n="343"/><span>anama amach ag gáirí, agus siúd an dorus amach é.)</span>
<lb n="344"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="345"/><p><span>AN TRÍMHADH RADHARC.</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>Cúinne na roilge.  Eóghan na gCaorach 'na luíghe sa chúinne.  Áiríghean sé</span>
<lb n="348"/><span>ciscéim trom ag teacht ar an dtaobh amuich de'n fhala.</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>Eóghan (ag eirighe agus ag féuchaint suas).- Mo ghradhn croídhe</span>
<lb n="351"/><span>thu, a Éamoinn!  Ba gheár an mhaíl ort an méid sin a dheanamh!</span>
<lb n="352"/><span> </span>
<lb n="353"/><span>(Tagan Dómhnal thuas agus greím fé'n dá oscail aige ar an dTáiliúir, 'ghá</span>
<lb n="354"/><span>leogaint síos isteach de dhruim an fhala.  Síneas Eóghan a dhá láimh suas agus</span>
<lb n="355"/><span>beireas ar dhá chromán ar an dTáiliúir.)</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>Ní rabhais abhfad.  An multachán é?  An bhfuil sé ramhar?</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>(Sgaoíleas Dómhnal uaidh an táiliúir agus ruitheas.  Tuiteas an Táiliúir</span>
<lb n="360"/><span>'na chnaipe i laige, idir dhá laimh Eóghain.  Féuchan Eóghan air.  As go brách le</span>
<lb n="361"/><span>h-Eóghan.)</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>Táiliúir n. gC.  (ag teacht chuige féin).- Ó!  Ó!  Ó!  Dia le</span>
<lb n="364"/><span>m'anam!  Is dócha go bhfuilim réidh!  Tiocfid sí airís agus ní</span>
<lb n="365"/><span>fios cad é an cor a tabharfar orm.  Cad iad na crosa a bhí orm</span>
<lb n="366"/><span>nár éisteas mo bhéul!  Ní raibh blúire coinne agam go mbeadh</span>
<lb n="367"/><span>sé de mhisneach i nDómhnal mé thabhairt leis anso.  Measas go</span>
<lb n="368"/><span>stadfadh sé agus go bhfillfadh sé sul a mbéimís leath na slíghe.</span>
<lb n="369"/><span>B'fhéidir gur bh'fheár leis féin anois go ndéanfadh.  Ní thiocfidh sé</span>
<lb n="370"/><span>a'm iaraidh.  Ó! cad a dhéanfad!  Fágfar anso go lá mé!  Dia</span>
<lb n="371"/><span>linn!  Dia linn!  Dia linn!  Cad a dhéanfad i n-aon chor!</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>(Airighean sé ciscéim ag teacht agus cuirean sé cluas air féin.)</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>Éist!  Tá sé ag teacht ambasa.  Ní leogfad aon nídh orm.</span>
<lb n="376"/><span>Áiteóchad air ná raibh aon sprid i n-aon chor ann.</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>(Tig Éamon thuas agus caora mharbh aige.)</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>Éamon.- An bhfuilean tú ansan?</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Táim anso.  Cad 'na thaobh ná beinn?  Cad</span>
<lb n="383"/><span>a choimeád chómh fada thú?</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>Éamon.- 'Sdó ní fhéadfinn breith air.</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Ní fhéadfá breith air!  Cad í an chaint sin</span>
<lb n="388"/><span>ort mar sin!  Táim anso ag feitheamh leat le trí h-uaire chloig.</span>
<lb n="389"/><span>Cad chuige dhuit imtheacht uaim chómh tapaidh agus d'imthighis?  Ba</span>
<lb n="390"/><span>dhóich le duine gur b'amhlaidh a chonaicís an sprid.  Cá bhfuil sí</span>
<lb n="391"/><span>anois tar éis do chainte go léir?</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>Éamon.- Mura mbeadh ná raibh aon bhraon dighe agat déar-</span>
<lb n="394"/><span>finn gur ar meisge a taoín tú!  Tar anso!  Greadadh cugat,</span>
<lb n="395"/><span>tar anso agus beir air seo uaim agus ná bí am bodhradh le d'</span>
<lb n="396"/><span>chuid cainte!</span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>Táiliuír n. gC.  (ag iniúchadh suas).- Airiú, a Dhómhnail, cad</span>
<lb n="399"/><span>é sin agat!  Nú cad tá ag eiríghe dhuit!  Ná fuil fhios agat go</span>
<lb n="400"/><span>maith ná féadfinnse é thógaint uait pé rud é.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>(Caithan Éamon uaidh síos an chaoíra agus as go brách leis.)</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>A Dhómhnail!  (i n-árd a chínn 's a ghutha).  Ní fheadar an tsaoghal</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="405"/><p><span>cad 'tá ar Dhómhnal anois.  Ambasa b'fhéidir mura bhfuaras-sa</span>
<lb n="406"/><span>deoch go bhfuair seisean é.  Cad é seo a thug sé leis?  (ag lámh-</span>
<lb n="407"/><span>cán chun na caorach agus 'ghá lámhsiáil).  Caoíra!  Aililiú!</span>
<lb n="408"/><span>Caoíra mharbh!  Tá Dómhnal as a mheabhair!  Fan go fóil ámhthach.</span>
<lb n="409"/><span>Chonaic sé nár chuireas-sa giócs 'ná míocs asam nuair a rugadh</span>
<lb n="410"/><span>ar chrománaibh orm.  Dar leis ní raibh blúire eagla orm.  D'imthig</span>
<lb n="411"/><span>sé ansan agus thug sé an chaoira mharbh so leis chun í chaitheamh</span>
<lb n="412"/><span>anuas orm féuchaint an gcurfadh san eagal orm.  Tuigim thú, a</span>
<lb n="413"/><span>Dhómhnail, a mhic ó.  Ach béad-sa suas leat.  Ní fheadar an fada</span>
<lb n="414"/><span>cheapan sé mé fhágáilt anso.  B'fhéidir go bhfágfadh sé tamal</span>
<lb n="415"/><span>maith anso mé, mar olc orm.  Ach cuirfidh Diarmuid a'm iaraidh</span>
<lb n="416"/><span>é, nú cuirfidh sé duine éigin a'm iaraidh.  Tá an oídhche ag dul i</span>
<lb n="417"/><span>nglaise.  Ní'l sí seo fuar fós.  Lúighfad isteach 'na h-aice.  Is</span>
<lb n="418"/><span>feár caoíra mharbh féin 'ná duine bheith i n'aonar ar fad.</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>(Luíghean sé isteach i n-aice na caorach agus tuitean a chodla air).</span></p>
<lb n="421"/>
<lb n="422"/><p><span>AN CEATHRAMHADH RADHARC.</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>Tig sheana Dhiarmuda.  An chuideachta go léir ann ach Dómhnal Mór</span>
<lb n="425"/><span>agus Táiliúir na gCos.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>Diarmuid.- agus deirean tú liom, a Mháire, go ndúbhairt</span>
<lb n="428"/><span>sé gur bh'í an sprid i gcúinne na roilge a mhairbh an multachán?</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>Máire.- Dá bhfeicfá an dá shúil a tháinig dó agus é 'ghá rádh.</span>
<lb n="431"/><span>"Murar mhairbh an sprid é," ar seisean, "cad a mhairbh é!"</span></p>
<lb n="432"/>
<lb n="433"/><p><span>Diarmuid.- Andaigh b'fhíor dhó san. B'shiní an cheisd.</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>Nóra Bhán.- Agus cad é an ghnó bheadh ag an sprid de'n</span>
<lb n="436"/><span>mhultachán?  Is minic airígheas díobháil déanta ag sprid ach níor</span>
<lb n="437"/><span>airígheas riamh gur mhairbh sprid multachán!</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>Diarmuid.- Is fíor dhuit é, a laogh.  Ach is docha nách é gach</span>
<lb n="440"/><span>aon mhultachán a bheadh chómh maith leis an multachán a bhí ag Máire</span>
<lb n="441"/><span>Ní Thuathaig.  Is 'mó greím breágh méith a bhí geallta agat duit</span>
<lb n="442"/><span>féin as, a Mháire.  Nách 'mó?</span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>Máire.- Fágaim le h-uacht go raibh sé socair am aigne ná</span>
<lb n="445"/><span>faghadh aon Chríosdaídhe eile oiread agus blaise dhé, ach go</span>
<lb n="446"/><span>gcoimeádfinn an uile bhlúire dhé dhom féin.</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>Seághan (mac do Mháire).- B'fhéidir go dtiocfadh duine</span>
<lb n="449"/><span>éigin lastiar díot, a mháthair, ar chnáimhín dé anois a's airís.</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>Máire.- An multachán a mharbhuígheas dom féin anuirig, ní</span>
<lb n="452"/><span>fheadar an tsaoghal cad fé ndear é, níor sheasaimh sé dhom leath</span>
<lb n="453"/><span>na h-aimsire a mheasas a sheasóch' sé.</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>Nóra Bhán.- B'fhéidir gur b'í an sprid a ghuid uait cuid dé,</span>
<lb n="456"/><span>a Mháire, ó tá an dúil sa chaoírfheóil aici.  Gheabhadh sí an baluith</span>
<lb n="457"/><span>breágh nuair a bheadh an ghaoith adtuaig.  Éist!  Táid siad so</span>
<lb n="458"/><span>ag teacht.</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>(Airightear ciscéim amuich.  Tig Dómhnal Mór agus Éamon isteach.  Lámh</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="461"/><p><span>Éamoinn fé oscail Dhómhnail.  Dath an bháis ar Dómhnal agus a dhá iosgad ag</span>
<lb n="462"/><span>lúbadh fé.)</span></p>
<lb n="463"/>
<lb n="464"/><p><span>Nóra Bhán.- Aililiú! a Dhómhnail, cad d'imthig ort!  (Curtar</span>
<lb n="465"/><span>'na shuíghe i gcathaoir é.) Ambriathar gur dócha go bhfeacaidh sé</span>
<lb n="466"/><span>an sprid.  Ní fheadar cár fhág sé Táiliúir na gCos.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>Éamon.- Táiliúir na gCos!  Cad a bhéarfadh Táiliúir na</span>
<lb n="469"/><span>gCos i n-aonfheacht leis mura mbeadh sé ar a mhuin aige!</span></p>
<lb n="470"/>
<lb n="471"/><p><span>Diarmuid.- Cá bhfuarais é, a Éamoinn?</span></p>
<lb n="472"/>
<lb n="473"/><p><span>Éamon.- Cheapas go mbuailfinn a leith anso ag sgurúigheacht</span>
<lb n="474"/><span>tamal de'n oídhche, agus nuair a thánag go dtí an sgairtín chonac</span>
<lb n="475"/><span>an duine ag déanamh orm.  Cé bheadh ann ach é seo agus é ag</span>
<lb n="476"/><span>dul amú.  Chómhluath agus d'aithnígheas é do labhras leis ach ní</span>
<lb n="477"/><span>fheadfinn húm ná hám a bhaint as.  Níor dheineas ach breith ar</span>
<lb n="478"/><span>chuislinn air agus é thabhairt liom.</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>Diarmuid.- A Dhómhnail!</span></p>
<lb n="481"/>
<lb n="482"/><p><span>Dómhnal.- Úúm!</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>Diarmuid.- Tabhair deoch uisge chuige.  (Tugtar an deoch</span>
<lb n="485"/><span>dó.) Croth suas tú féin, a dhuine!  Cár fhágais an táiliúir?</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Dómhnal.- Ó!  Dia le m'anam!  Dia le m'anam!  Ó!  Ó!  Ó!</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>Diarmuid (ag baint crothadh as).- Croth suas tú féin, a</span>
<lb n="490"/><span>dhuine!  An amhlaidh ná h-aithníghean tú na daoine!  Cár fhágais</span>
<lb n="491"/><span>an táiliúir?</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>Dómhnal.- Ó!  An sprid! an sprid!  Do rug sí air agus</span>
<lb n="494"/><span>do strac sí amach as mo dhá láimh é!  Ó!  Dia le m'anam!  Dia</span>
<lb n="495"/><span>le m'anam!  Ó, a Mhuire! a léithéid de radharc!</span></p>
<lb n="496"/>
<lb n="497"/><p><span>Diarmuid.- Airiú greadadh chúghat, cruinnig do mheabhair</span>
<lb n="498"/><span>agus inis dom cár fhágais an táiliúir.</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>Dómhnal.- Ná deirim leat gur rug sí léi é!  Do strac sí</span>
<lb n="501"/><span>uaim é agus mé díreach 'ghá chur isteach sa chúinne de dhruím</span>
<lb n="502"/><span>an fhala.</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>(Caithan Diarmuid a chóta mór ar a shlinneánaibh agus beirean ar a bhata</span>
<lb n="505"/><span>agus siúd amach é.  Siúd amach iad go léir 'na dhiaig ach Dómhnal.)</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>Dómhnal.- Féuch airiú!  Marbhóchaid sí iad go léir!  (Siúd.</span>
<lb n="508"/><span>amach 'na ndiaig é.)</span></p>
<lb n="509"/>
<lb n="510"/><p><span>AN CÚIGMHADH RADHARC.</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>Cúinne na roilge.  An Táiliúir 'na chodhla go sámh idir an chaoíra mharbh agus an</span>
<lb n="513"/><span>fala.  Solus na gealaíghe sa n-áit.  Airíghtear, go breagh láidir, gach aon</span>
<lb n="514"/><span>tsrann ó'n dTáiliúir.  Tig Diarmuid isteach agus a chaipín breac air agus</span>
<lb n="515"/><span>a bhata 'na láimh aige.  Siúd chun an chúinne é.  Tighid an chuid eile isteach</span>
<lb n="516"/><span>'na nduine a's 'na nduine.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>Diarmuid.- Cad é seo anso againn?  Caoíra mharbh, dar</span>
<lb n="519"/><span>fiadh!  (ag breith ar an gcaoíra agus 'ghá tarac amach as an</span>
<lb n="520"/><span>gcúinne).  Mo chroídhe 'n sliabh ach go bhfuil dhá chaoíra ann!</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>(Ag breith ar phlaitinn ar an dTáiliúir.)</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="523"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Ó! táim réidh!  Tá sí chúgam arís!</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>Diarmuid.- Cé h-é thusa?</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Táiliúir bocht, a bheanuasal, atá gan lúth a</span>
<lb n="528"/><span>chos ó'n lá a rugadh é!  Ní fiú do t'onóir aon díobháil a dhéanamh.</span>
<lb n="529"/><span>dómhsa.  Ní h-uaim féin a thánag anso ag cur isteach ort!  Ní</span>
<lb n="530"/><span>h-eadh go deimhin.  Mar is maith liom bheith am beathaig is amhlaidh</span>
<lb n="531"/><span>a tugadh anso dom' aimhdheóin mé.  Sgreadaim oraibh, a uaisle</span>
<lb n="532"/><span>sídhe!  Iaraig uirthi gan aon díobháil a dhéanamh dom!</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>(Ag feuchaint 'na thímpal ortha go léir.)</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>Tá donus mo dhóithin cheana orm, féuch!  Labhraig léi, a uaisle!</span>
<lb n="537"/><span>Cumaraíghe mh'anama oraibh!  Cad a dhéanfad i n-aon chor má</span>
<lb n="538"/><span>curtar a thuile máchail orm!</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>(Sgeartaid go léir ar gháirí agus ar shult.)</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>Ó! a uaisle, ní cursaí gáirí ná suilt é.  Má leogtar as anois</span>
<lb n="543"/><span>mé geallaim daoíbh ná tiocfad anso go brách airís, agus geall-</span>
<lb n="544"/><span>fad go fírinneach ná labharfad focal i nbhúr gcoinnibh i gcaitheamh</span>
<lb n="545"/><span>mo shaoghail, pé fada gairid é.</span></p>
<lb n="546"/>
<lb n="547"/><p><span>Diarmuid.- Éist do bhéal, a bhrealláin!  Speabhraoídí atá</span>
<lb n="548"/><span>ort.  Bhís ad chodla agus ní'lean tú ad dhúiseacht i gceart fós.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Táiliúir n. gC.  (ag feuchaint ortha ó dhuine go duine agus ag</span>
<lb n="551"/><span>cur aithne ortha).- Mhaise sgeímhle oraibh, a phaca!  Mura sibh a</span>
<lb n="552"/><span>chuir an sgannra orm gan ghá gan ríachtanas!  Ná féadfadh sibh</span>
<lb n="553"/><span>sibh féin a chur i n-iúil dom mar a dhéanfad aon Chríosdaighthe!</span>
<lb n="554"/><span>Tusa agus do chóta mór agus do chaipín breac!  Tabharfinn an</span>
<lb n="555"/><span>leabhar gur bh'í an sprid 'na steilibheathaig a bhí arís agam.  Cad</span>
<lb n="556"/><span>'na thaobh nár thánaís-se a'm iaraidh mar a gheallais, a rascail!</span>
<lb n="557"/><span>Do rithis leat féin agus d'fhágais anso mé agus ba chuma leat</span>
<lb n="558"/><span>beó nó marbh mé!</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>Diarmuid.- Ná bac é féin, a Chonchubhair, ach inis an méid</span>
<lb n="561"/><span>seo dhom.  Cé mhairbh an chaoíra so agus a thug anso í?</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>Táiliúir. n. gC.- Siné ansan é.  Dómhnal Mór a mhairbh í</span>
<lb n="564"/><span>agus a thug anso í.</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>Dómhnal.- Ó!  Airiú thugais d'éitheach, a rascail!  Cad a</span>
<lb n="567"/><span>bhéarfadh go marbhóchainn-se í agus go dtabharfinn anso í!</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Is tusa mhairbh í agus is tú thug anso í.</span>
<lb n="570"/><span>An é radharc mo shúl agus éisteacht mo chluas a mheasfá bhaint</span>
<lb n="571"/><span>díom!  Thugais anso ar do mhuin mé agus do leogais anuas sa</span>
<lb n="572"/><span>chúinne seo mé, agus ansan nuair a chonaicís ná raibh aon eagla</span>
<lb n="573"/><span>ag teacht orm d'imthíghis agus thugais leat an chaoíra so agus</span>
<lb n="574"/><span>thugais iaracht ar í chaitheamh anuas orm, chun sgannra chur orm,</span>
<lb n="575"/><span>dar leat.  Nach cuímhin leat gur ghlaoídhis orm.  "An bhfuilean</span>
<lb n="576"/><span>tú ansan?" arsa tusa.  "Táim," arsa mise, "cad a choimeád</span>
<lb n="577"/><span>thú?"  "Ní fhéadfinn breith air," arsa tusa.  (Sleamhnuígheas</span>
<lb n="578"/><span>Éamon amach a gan fhios.) Ansan d'fhéuchas suas go géar ort</span>
<lb n="579"/><span>agus ghlaodhas as t'ainim ort.  "A Dhómhnail," arsa mise, "cuir</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="580"/><p><span>uait na clis." Ní túisge airíghis t'ainim 'ná chaithis chúgam anuas</span>
<lb n="581"/><span>an chaoíra agus chuiris an talamh díot.</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>Dómhnal.- Ó!  Ó!  Do bhuais ar a bhfeaca riamh chun eithig a</span>
<lb n="584"/><span>cheapadh.  Ní h-eadh ach seo mar a thuit amach.  Is cuímhin liom é.</span>
<lb n="585"/><span>Is cuímhin liom anois é.  Thugas ar mo mhuin tú go bara an fhala,</span>
<lb n="586"/><span>ansan do rugas ar dhá osgail ort chun tú leogaint síos gan tú</span>
<lb n="587"/><span>ghortúghadh.  Le n-a línn sin d'eírig an sprid thíos agus do rug</span>
<lb n="588"/><span>sí ar dhá chromán ort.  "An multachán é?" ar sisi.  "An bhfuil</span>
<lb n="589"/><span>sé ramhar?" ar sisi.  Do sgaoíleas uaim tú agus ní cuímhin liom</span>
<lb n="590"/><span>a thuile go dtí gur rug Éamon abhaile mé, pé ball 'nar bhuail sé</span>
<lb n="591"/><span>umam.  Cá bhfuil sé anois?</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>(Féuchaid go léir 'na dtímpal.  Ní'l aon tuairisg ar Éamon.)</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Diarmuid (ag baint iompáil as an gcaoírigh).- Féuch airiú!</span>
<lb n="596"/><span>Ceann de m'chaoíribh féin iseadh í!  Ambasa ní h-aon spórt</span>
<lb n="597"/><span>dómhsa an obair seo.  Agus féuch; seo sgian. An aithneóch'</span>
<lb n="598"/><span>aoinne agaibh í?</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>Seághan Mháire Ní Thuathaig.- Taisbeáin í, a Dhiarmuid.</span>
<lb n="601"/><span>Ambasa ní gá dhom féuchaint an tarna h-uair uirthi.  Sgian</span>
<lb n="602"/><span>Éamoinn!</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>Táiliúir n. gC.- Achaidhe!  Féuch air sin mar obair!  Eóghan</span>
<lb n="605"/><span>na gCaorach an sprid!  Agus Éamon a thug an chaoíra mharbh</span>
<lb n="606"/><span>leis!  Airiú, a Dhómhnail, nách iad a dhein an t-amadán críoch-</span>
<lb n="607"/><span>nuighthe dhíot!</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>Dómhnal.- Gcloistí air asdó!  Nách mó an t-amadán a dhein-</span>
<lb n="610"/><span>eadar díot féin go mór!</span></p>
<lb n="611"/>
<lb n="612"/><p><span>Seághan Mháire Ní Thuathaig.- Is cuma dhó an tsaoghal, a</span>
<lb n="613"/><span>Dhómhnail, nuair nár dheinadar multachán de, agus an sgian so</span>
<lb n="614"/><span>cur ann, mar a dheinadar le multachán mo máthar!</span></p>
<lb n="615"/>
<lb n="616"/><p><span>Máire Ní Thuathaig.- Mhaise duig siar ionat, a dhailtín!</span>
<lb n="617"/><span>Mura deisbhéalach ataoí!</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>Diarmuid.- Ní cúrsaí gáirí 'ná suilt an obair seo.  Caith-</span>
<lb n="620"/><span>far deire chur le h-Eóghan na gCaorach agus -</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>Seághan Mh.  Ní Th.- Agus leis an multachán.</span></p>
<lb n="623"/>
<lb n="624"/><p><span>Máire Ní Th.- Éist do bhéul a deirim leat!</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>Diarmuid.- Caithfar cosg a chur leó araon. Tá an dúthaig</span>
<lb n="627"/><span>creachta ag an mbeirt.</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>Mháire Ní Th.- Agus cad a dhéanfir, a Dhiarmuid?</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>Diarmuid.- Déanfad dul láithreach agus breith ortha agus</span>
<lb n="632"/><span>iad a thabhairt a láthair an ghiúistís agus dearbhúghadh ortha agus</span>
<lb n="633"/><span>iad a chur i n-áit ná guidfid siad caoíra 'ná multachán - go</span>
<lb n="634"/><span>ceann tamail, pé 'n-Éirinn é.</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>Máire Ní Th.- Fan go fóil, a Dhiarmuid.  Bíodh foidhne agat.</span>
<lb n="637"/><span>Má curtar prísún ar an seanduine sin ní thiocfidh sé amach go</span>
<lb n="638"/><span>deó.  Ba Mhaith liom pionós a chur air, mar tá sé tuílte aige.  Ach</span>
<lb n="639"/><span>níor mhaith liom a anam a bheith orm mar gheall ar chaoíra.</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="640"/><p><span>Seághan Mh.  Ní Th.- Mar gheall ar mhultachán, abair, a mháthair.</span>
<lb n="641"/><span>Ní caoíra a rug sé uaitse ach multachán.</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>Diarmuid.- Téanam, a Dómhnail.  Tá sé chómh maith agatsa</span>
<lb n="644"/><span>teacht leis, a Sheághain, ó aithníghean tú an sgian san.</span></p>
<lb n="645"/>
<lb n="646"/><p><span>Máire Ní Th.- Ní raghaidh aon chos de Sheágan leat, a Dhiar-</span>
<lb n="647"/><span>muid.  Téanam ort abhaile, a Sheághain.</span></p>
<lb n="648"/>
<lb n="649"/><p><span>Seághan Mh.  Ní Th.  (ag ruith amach).- Comáin leat abhaile, a</span>
<lb n="650"/><span>mháthair.  Béadsa ad dhiaid.</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>(imthíghid Diarmuid agus Seághan agus Dómhnal Mór.)</span></p>
<lb n="653"/>
<lb n="654"/><p><span>Máire Ní Th.  (leis an dTáiliúir).- Tusa agus do chuid spridí</span>
<lb n="655"/><span>agus síofraí fé ndeár an obair seo!</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>Táiliúir na gCos.- Agus cad 'na thaobh nár fágadh sa</span>
<lb n="658"/><span>bhaile mé!</span></p>
<lb n="659"/>
<lb n="660"/><p><span>(Tagan Seághan Mháire Ní Thuathaig isteach.)</span></p>
<lb n="661"/>
<lb n="662"/><p><span>Seághan Mh. Ní Th.- Téanam, a Chonchúbhair.  Béarfadsa</span>
<lb n="663"/><span>abhaile thú.  Ní baoghal duit go leogfad leis an sprid tú, mura</span>
<lb n="664"/><span>b'ionan a's Dómhnal Mór.</span></p>
<lb n="665"/>
<lb n="666"/><p><span>(Tógan sé an táiliúir ar a mhuin leis agus imthíghean sé.)</span></p>
<lb n="667"/>
<lb n="668"/><p><span>Máire Ní Th.- Tá droch obair éigin ar siúbhal.  Ní h-abhaile</span>
<lb n="669"/><span>atá Seághan ag breith an táiliúra.  Teanaíg!  Ní'l aon ghnó</span>
<lb n="670"/><span>anso againn.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>(Imthígh'd go léir.)</span></p>
<lb n="673"/>
<lb n="674"/><p><span>AN SÉMHADH RADHARC.</span></p>
<lb n="675"/>
<lb n="676"/><p><span>Tig an ghiúistís.  An giúistís 'ná shuidhe ar chathaoír árd.  Táiliúir na gCos ar a</span>
<lb n="677"/><span>aghaidh amach i gcathaoír na bhfínnithe.  Eóghan na gCaorach agus a mhac i leith</span>
<lb n="678"/><span>taoíbh ann agus iad gabhtha, idir bheirt lucht airm.  Cúighear nú seisear eile</span>
<lb n="679"/><span>lucht airm ar fuid an tíghe.  Diarmuid an leasa agus Seághan Mháire ní</span>
<lb n="680"/><span>Thuathaig agus Dómhnal Mór láithreach, agus tuile.</span></p>
<lb n="681"/>
<lb n="682"/><p><span>Diarmuid an Leasa.- Bitheamhnaig iseadh iad, a dhuinuasail.</span>
<lb n="683"/><span>Ghuidadar caoíra uaimse aréir agus mharbhúighdar í, i gcúinne na</span>
<lb n="684"/><span>roilge.  Do rugas liom an bharántas cuardaig a thugais dom, a</span>
<lb n="685"/><span>dhuinuasail, agus fuaramair sa tig acu cnámha an mhultacháin a</span>
<lb n="686"/><span>ghuidadar ó Mháire Ní Thuathaig.  Do ghabhmair iad agus thugamair</span>
<lb n="687"/><span>linn anso os do chómhair-se iad, a dhuinuasail, go ndéanfá toradh</span>
<lb n="688"/><span>na dlíghe thabhairt dóibh.  Tá an dúthaig creachta acu.</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>An Giúistís.- Tuigim.  Cá bhfuil, where is</span>
<lb n="691"/><span>your evidence?  An fínay?</span></p>
<lb n="692"/>
<lb n="693"/><p><span>Diarmuid.- Tá sé anso, a dhuinuasail.  Siné sa chathaoír é.</span>
<lb n="694"/><span>Ní'l lúth a ghéag ag an nduine mbocht.</span>
<lb n="695"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="696"/><p><span>An Giúistís.- Ó tuigim, tuigim!  </span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>Diarmuid.- 'Sé, a dhuinuasail.</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>An Giúistís (leis an dTáiliúir).- Cé h-é tusa?  </span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>An Táiliúir.- Táiliúir na gCos a thugaid siad orm, a Athair</span>
<lb n="703"/><span>- a dhuinuasail, ach Conchúbhar Bacach is ainim dom.</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>An Giúistís.- Cá raibh tusa nuair - </span></p>
<lb n="706"/>
<lb n="707"/><p><span>An Táiliúir.- Bhíos i gcúinne na roilge, a Athair, an cúinne</span>
<lb n="708"/><span>go bhfuil an sprid ann.</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>An Táiliúir.- Dómhnal Mór a mhairbh í, a Athair.</span></p>
<lb n="711"/>
<lb n="712"/><p><span>(Léiman Dómhnal as a chorp agus siúd anonn chun an Táiliúra é.)</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Dómhnal.- Airiú greadadh chúgat, a bhitheamhnaig, cad é sin</span>
<lb n="715"/><span>agat d'á rádh!  Ná fuil a fhios agat gur b'é Éamon a mhairbh í</span>
<lb n="716"/><span>agus do chaith chúghat isteach i gcúinne na roilge í!</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>(Croman an Táiliúir bocht ar chríth).</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>An Giúistís (go h-árd agus go feargach).- </span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>(Siúd chun Dómhnail na píléirí go leir.  Ar leagadh na súl tá beirt</span>
<lb n="723"/><span>acu ar lár aige le dhá buile dhorn.  Ach dúnaid siad isteach air</span>
<lb n="724"/><span>agus leagaid siad é agus ceangalaid siad é.)</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>Diarmuid.- Gabhaim párdún agat, a dhuinuasail!  Dá mb'é</span>
<lb n="727"/><span>toil t'onóra leogaint dómhsa an sgéal dh'ínsint do thaisbeánfinn</span>
<lb n="728"/><span>do t'onóir conus a thuit gach nídh amach.</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>An Giúistís.- </span>
<lb n="731"/><span>(Ag síne a mhéire chun Eóghain.)</span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>Diarmuid.- Ní bhfuaras, a dhuinuasail, ach do fuaramair</span>
<lb n="734"/><span>cnámha an mhultacháin ann.</span></p>
<lb n="735"/>
<lb n="736"/><p><span>An Giúistís (le duine de na píléirí).- ar ith siad an caoíra?</span>
<lb n="737"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="738"/><p><span>Diarmuid.- Níor itheadar, a dhuinuasail.  Tá an chaoíra</span>
<lb n="739"/><span>agam' thig-se.</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>(Beirtear ar Dhiarmuid agus ceangaltar é.)</span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>Diarmuid.- Ceangailte nú sgaoílte, a dhuinuasail, 'neósfad</span>
<lb n="744"/><span>an fhírinne do t'onóir.  Bhí sórd caitheamh aimsire againn agam'</span>
<lb n="745"/><span>tig-se agus d'eírig aighneas idir an dtáiliúir bocht so agus an</span>
<lb n="746"/><span>fear mór san i dtaobh púcaí.  An táiliúir 'ghá dhéanamh amach ná</span>
<lb n="747"/><span>fuil a leithéidí i n-aon chor ann agus Dómhnal Mór 'ghá dhéanamh</span>
<lb n="748"/><span>amach go bhfuil.  B'é deire an áitimh dóibh go ndúbhairt an táiliúir</span>
<lb n="749"/><span>dá mbeireadh Dómhnal go cúinne na roilge é agus é fhágáilt ann</span>
<lb n="750"/><span>ar feadh sgathaimh aimsire i n'aonar ná beadh beann ar sprid 'ná</span>
<lb n="751"/><span>ar phúca aige.  D'árduig Dómhnal leis é, agus i gceann tamail</span>
<lb n="752"/><span>tháinig Dómhnal chúghainn abhaile agus é i ndeire an anama le</span>
<lb n="753"/><span>sgannra agus gan aon tuairisg ar an dtáiliúir aige ach gur rug</span>
<lb n="754"/><span>an sprid léi é.  Do ritheas féin amach láithreach agus thánag go</span>
<lb n="755"/><span>cúinne na roilge feuchaint an bhfaghainn an táiliúir bocht beó nú</span>
<lb n="756"/><span>marbh ann.  Fuaras an táiliúir.  Agus fuaras rud eile.  Fuaras</span>
<lb n="757"/><span>ceann de m'chaoíribh féin marbh ann agus an táiliúir le n-a h-ais</span>
<lb n="758"/><span>'na chodla go sámh.  Fuaramair sgian i n-aice na caoírach.  Tais-</span>
<lb n="759"/><span>beáin an sgian san do'n ghiúistís, a Sheághain.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>(Sínean Seághan Mháire Ní Thuathaig suas an sgian.)</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>Éamon.- Ó airiú, féuch mar a bhfuil mo sgian a guideadh</span>
<lb n="764"/><span>uaim dhá lá ó shin!</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>An Giúistís.- An í sin do skian?</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>Éamon.- Isí, a dhuinuasail.  D'iar Seághan Mháire Ní Thuathaig</span>
<lb n="769"/><span>orm í, tá dhá lá ó shin ann, chun tobac a ghearadh.  Tá sí 'na phóca</span>
<lb n="770"/><span>aige ó sin, an bligárd, pé gnó a bhí aige 'ghá coimeád uaim.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>An Giúistís.- Ó tuigim.  </span>
<lb n="773"/><span>Cad deir tusa leis sin, a Seághan?</span></p>
<lb n="774"/>
<lb n="775"/><p><span>Seághan Mh. Ní Th.- Deirim gur mór an truagh gan giúistís</span>
<lb n="776"/><span>a dhéanamh d'Éamon. Ní fheaca riamh aon rud chómh deas, chómh</span>
<lb n="777"/><span>tapaidh, leis an gcuma 'nar thug sé an bhréag san amach.  Dá</span>
<lb n="778"/><span>mbeadh sé 'na ghiúistís againn gheabhadh sé do chosaibh sa dlígh fé</span>
<lb n="779"/><span>mar a ghabh sé do chosaibh sa bhfírinne anois, agus dhéanfadh sé bula</span>
<lb n="780"/><span>dall díotsa féin sa n-obair sin, d'á fheabhas tú chuige.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>An Giúistís.- Cad deir sé?  </span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>Seághan Mh. Ní Th.- Mhuise daig an diabhail ionat, a cheann</span>
<lb n="785"/><span>cipín!</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>An Giúistís.- </span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="788"/><p><span>(Beirtear ar Sheághan agus ceangaltar é.  Tagan tighearna airim isteach.)</span>
<lb n="789"/><span>(Casóg dhearg air.  Lord Rag a ainim.)</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>(Téidhid i leith taoibh ag cogarnaig ar feadh cúpla neómat.  Fillid.)</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>(Imthíghid.)</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>BRAT ANUAS.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Sprid

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Sprid

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
