Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Séadna</title><author><name type="main">An tAthair Peadar Ua Laoghaire</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">LM019</note>
                         <note type="L">5</note>
                         <note type="B">1904</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>LM019</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Séadna</title><author>An tAthair Peadar Ua Laoghaire</author><imprint><publisher>The Irish Book Company</publisher><date>1904</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>SÉADNA</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>CAIBIDIOL A H-AON.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Cois na teine.  Peig, Nóra, Gobnait, Síle bheag, agus</span>
<lb n="6"/><span>Cáit ní Bhuachalla.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>Nóra. — A Pheig, inis sgeul dúinn.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Peig. — B'ait liom san!  Inis féin sgeul.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Gobnait. — Ní'l aon mhaith inti, a Pheig.  B'fhearr linn</span>
<lb n="13"/><span>do sgeul-sa.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>Síle. — Déin, a Pheig.  Béimíd ana shocair.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Peig. — Nach maith nár fhanais socair aréir, nuair a bhí</span>
<lb n="18"/><span>“Madra na n-Ocht gCos” agam d'á innsint!</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Síle. — Mar sin ní stadfadh Cáit ní Bhuachalla ach am'</span>
<lb n="21"/><span>priocadh.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>Cáit. — Thugais d'éitheach!  Ní rabhas-sa ad' phriocadh, a</span>
<lb n="24"/><span>chaillichín!</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Gobnait. — Ná bac í féin, a Cháit.  Ní raibh aoinne 'ghá</span>
<lb n="27"/><span>priocadh ach í 'ghá leigint uirthi.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Síle. — Do bhí, astóin; agus mura mbéadh go raibh, ní</span>
<lb n="30"/><span>liúghfainn.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Nóra. — Abair le Peig na liúghfair anois, a Shíle, agus</span>
<lb n="33"/><span>'neósaidh sí sgeul dúinn.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Síle:— Ní liúghfad, a Pheig, pé rud imtheóchaidh orm.</span>
<lb n="36"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="37"/><p><span>Peig:— Má's eadh, suigh anso am' aice, i dtreó ná</span>
<lb n="38"/><span>féadfaidh aoinne thú phriocadh a gan fhios dom.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Cáit:— Bíodh geall go bpriocfaidh an cat í.  A thoice</span>
<lb n="41"/><span>bhig, bhéadh sgeul breagh againn mura mbéadh tú féin</span>
<lb n="42"/><span>agus do chuid liúighríghe.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Gobnait. — Éist, a Cháit, nó cuirfir ag gol í, agus</span>
<lb n="45"/><span>béimíd gan sgeul.  Má curtar fearg ar Pheig ní</span>
<lb n="46"/><span>'neósaidh sí aon sgeul anocht.  'Seadh anois, a</span>
<lb n="47"/><span>Pheig, tá gach aoinne ciúin ag brath ar sgeul</span>
<lb n="48"/><span>uait.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Peig:— Bhí fear ann fad ó agus isé ainim a bhí air</span>
<lb n="51"/><span>'ná Séadna.  Gréasaidhe b'eadh é.  Bhí tigh beag deas</span>
<lb n="52"/><span>clúthmhar aige ag bun cnuic, ar thaobh na fothana.  Bhí</span>
<lb n="53"/><span>cathaoir shúgáin aige do dhéin sé féin dó féin, agus ba</span>
<lb n="54"/><span>ghnáth leis suidhe inti um thráthnóna, nuair a bhíodh obair</span>
<lb n="55"/><span>an lae críochnuighthe, agus nuair a shuidheadh sé inti bhíodh</span>
<lb n="56"/><span>sé ar a shástacht.  Bhí mealbhóg mine aige ar crochadh i</span>
<lb n="57"/><span>n-aice na teine, agus anois agus airís chuireadh sé a lámh</span>
<lb n="58"/><span>inti agus thógadh sé lán a dhoirn de'n mhin, agus bhíodh</span>
<lb n="59"/><span>sé 'ghá cogaint ar a shuaimhneas.  Bhí crann ubhall ag</span>
<lb n="60"/><span>fás ar an dtaobh amuich de dhorus aige, agus nuair a</span>
<lb n="61"/><span>bhíodh tart air ó bheith ag cogaint na mine, chuireadh sé</span>
<lb n="62"/><span>lámh sa chrann san agus thógadh sé ceann des na h-ubhlaibh,</span>
<lb n="63"/><span>agus d'itheadh sé é.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Síle:— Ó, a thiarcais! a Pheig, nár dheas é!</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Peig:— Ciacu an chathaoir nó an mhin nó an t-ubhall ba</span>
<lb n="68"/><span>dheas?</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Síle:— An t-ubhall, gan amhras!</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Cáit. — B'fhearr liom-sa an mhin: Ní bhainfeadh an</span>
<lb n="73"/><span>t-ubhall an t-ocras de dhuine.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Gobnait. — B'fhearr liom-sa an chathaoir, agus chuirfinn</span>
<lb n="76"/><span>Peig 'na suidhe inti, ag innsint na sgeul.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Peig:— Is maith chun plámáis tú, a Ghobnait.</span>
<lb n="79"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="80"/><p><span>Gobnait:— Is fearr chun na sgeul tusa, a Pheig.  Conus</span>
<lb n="81"/><span>d'imthigh le Séadna?</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Peig:— Lá d'á raibh sé ag déanamh bróg, thug sé fé</span>
<lb n="84"/><span>ndeara ná raibh a thuille leathair aige, ná a thuille</span>
<lb n="85"/><span>snáithe, ná a thuille céireach.  Bhí an taoibhín déanach shuas</span>
<lb n="86"/><span>agus an greim déanach curtha, agus níor bh'fholáir dó</span>
<lb n="87"/><span>dul agus adhbhar do sholáthar sul a bhféadfadh sé a</span>
<lb n="88"/><span>thuille bróg a dhéanamh.  Do ghluais sé ar maidin, agus</span>
<lb n="89"/><span>bhí trí sgillinge 'na phóca, agus ní raibh sé ach míle ó'n</span>
<lb n="90"/><span>dtigh nuair a bhuail duine bocht uime, a d'iaraidh déarca.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>“Tabhair dhom déirc ar son an tSlánuightheóra agus</span>
<lb n="93"/><span>le h-anaman do mharbh, agus tar cheann do shláinte,”</span>
<lb n="94"/><span>arsa 'n duine bocht.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Thug Séadna sgilling dó, agus ansan ní raibh aige</span>
<lb n="97"/><span>ach dhá sgilling.  Dúbhairt sé leis féin go mb'fhéidir go</span>
<lb n="98"/><span>ndéanfadh an dá sgilling a ghnó: Ní raibh sé ach míle</span>
<lb n="99"/><span>eile ó bhaile nuair a bhuail bean bhocht uime agus í cos-</span>
<lb n="100"/><span>nochtaithe.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>“Tabhair dhom congnamh éigin,” ar sise, “ar son an</span>
<lb n="103"/><span>tSlánuightheóra, agus le h-anaman do mharbh, agus tar</span>
<lb n="104"/><span>cheann do shláinte.”</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>Do ghlac truagh dhí é, agus thug sé sgilling dí, agus</span>
<lb n="107"/><span>d'imthigh sí.  Do bhí aon sgilling amháin ansan aige, ach</span>
<lb n="108"/><span>do chomáin sé leis, ag brath air go mbuailfeadh seans</span>
<lb n="109"/><span>éigin uime a chuirfeadh ar a chumas a ghnó a dhéanamh.</span>
<lb n="110"/><span>Níor bh'fhada gur casadh air leanbh agus é ag gol le</span>
<lb n="111"/><span>fuacht agus le h-ocras.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>“Ar son an tSlánuightheóra,” arsa 'n leanbh, “tabhair</span>
<lb n="114"/><span>dhom rud éigin le n-ithe.”</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Bhí tigh ósda i ngar dóibh, agus do chuaidh Séadna</span>
<lb n="117"/><span>isteach ann, agus cheannuigh sé bríc aráin agus thug sé</span>
<lb n="118"/><span>chun an leinbh é.  Nuair a fuair an leanbh an t-arán</span>
<lb n="119"/><span>d'athruigh a dhealbh.  D'fhás sé suas i n-aoírde, agus do</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="120"/><p><span>las solas iongantach 'na shúilibh agus 'na cheannachaibh,</span>
<lb n="121"/><span>i dtreó go dtáinig sgannradh ar Shéadna.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Síle. — Dia linn! a Pheig, is dócha gur thuit Séadna</span>
<lb n="124"/><span>bocht i laige.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>Peig. — Níor thuit; ach má 's eadh, ba dhícheal dó.  Chómh</span>
<lb n="127"/><span>luath agus d'fhéad sé labhairt, dúbhairt sé:—</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>“Cad é an saghas duine thusa?”  Agus isé freagra</span>
<lb n="130"/><span>a fuair sé:—</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>“A Shéadna, tá Dia buidheach díot.  Aingeal iseadh</span>
<lb n="133"/><span>mise.  Is mé an trímhadh h-aingeal gur thugais déirc</span>
<lb n="134"/><span>dó indiú ar son an tSlánuightheóra.  Agus anois tá</span>
<lb n="135"/><span>trí ghuidhe agat le fághail ó Dhia na glóire.  Iar ar Dhia</span>
<lb n="136"/><span>aon trí ghuidhe is toil leat, agus gheobhair iad.  Ach tá</span>
<lb n="137"/><span>aon chómhairle amháin agam-sa le tabhairt duit. — Ná</span>
<lb n="138"/><span>dearmhaid an Trócaire.”</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>“Agus an ndeirir liom go bhfaighead mo ghuidhe?”</span>
<lb n="141"/><span>arsa Séadna.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>“Deirim, gan amhras,” arsa 'n t-aingeal.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>“Tá go maith,” arsa Séadna.  “Tá cathaoir bheag dheas</span>
<lb n="146"/><span>shúgáin agam sa bhaile, agus an uile dhailtín a thagan</span>
<lb n="147"/><span>isteach, ní foláir leis suídhe inte.  An cheud duine eile</span>
<lb n="148"/><span>a shuídhfidh inte, ach mé féin, go gceangalaidh sé inte!”</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>“Faire, faire, a Shéadna!” arsa 'n t-aingeal; “sin</span>
<lb n="151"/><span>guidhe breagh imthighthe gan tairbhe.  Tá dhá cheann eile</span>
<lb n="152"/><span>agat, agus ná dearmhaid an Trócaire.”</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>“Tá,” arsa Séadna, “mealbhóigín mine agam sa</span>
<lb n="155"/><span>bhaile, agus an uile dhailtín a thagan isteach, ní foláir</span>
<lb n="156"/><span>leis a dhorn a sháthadh inte.  An cheud duine eile a</span>
<lb n="157"/><span>chuirfidh lámh sa mhealbhóig sin, ach mé féin, go</span>
<lb n="158"/><span>gceangalaidh sé inte, feuch!”</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>“Ó, a Shéadna, a Shéadna, ní'l fasg agat!” arsa 'n</span>
<lb n="161"/><span>t-aingeal.  “Ní'l agat anois ach aon ghuidhe amháin eile.</span>
<lb n="162"/><span>Iar Trócaire Dé do t'anam.”</span>
<lb n="163"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="164"/><p><span>“Ó, is fíor dhuit,” arsa Séadna, “ba dhóbair dom é</span>
<lb n="165"/><span>dhearmhad.  Tá crann beag ubhall agam i leath-taoibh mo</span>
<lb n="166"/><span>dhoruis, agus an uile dhailtín a thagan an treó, ní foláir</span>
<lb n="167"/><span>leis a lámh do chur i n-áirde agus ubhall do stathadh agus</span>
<lb n="168"/><span>do bhreith leis.  An cheud duine eile, ach mé féin, a</span>
<lb n="169"/><span>chuirfidh lámh sa chrann san, go gceangalaidh sé ann! —</span>
<lb n="170"/><span>Ó! a dhaoine!” ar seisean, ag sgairteadh ar gháirídhe,</span>
<lb n="171"/><span>“nach agam a bhéidh an spórt ortha!”</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>Nuair a tháinig sé as na trithídhibh, d'fheuch sé suas agus</span>
<lb n="174"/><span>bhí an t-aingeal imthighthe.  Dhéin sé a mhachtnamh air féin</span>
<lb n="175"/><span>ar feadh tamaill mhaith.  Fé dheire thiar thall, dúbhairt sé</span>
<lb n="176"/><span>leis féin: “Feuch anois, ní'l aon amadán i n-Éirinn</span>
<lb n="177"/><span>is mó 'ná mé!  Dá mbéadh triúr ceangailte agam um</span>
<lb n="178"/><span>an dtaca so, duine sa chathaoir, duine sa mhealbhóig, agus</span>
<lb n="179"/><span>duine sa chrann, cad é an mhaith a dhéanfadh san dómh-sa</span>
<lb n="180"/><span>agus mé abhfad ó bhaile, gan bhiadh, gan deoch, gan</span>
<lb n="181"/><span>airgead?”</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>Ní túisge bhí an méid sin cainte ráidhte aige 'ná thug</span>
<lb n="184"/><span>sé fé ndeara ós a chómhair amach, sa n-áit 'na raibh an</span>
<lb n="185"/><span>t-aingeal, fear fada caol dubh, agus é ag glinneamhaint</span>
<lb n="186"/><span>air, agus teine chreasa ag teacht as a dhá shúil 'na</span>
<lb n="187"/><span>spréachaibh nímhe:  Bhí dhá adhairc air mar bhéadh ar phocán</span>
<lb n="188"/><span>gabhair; agus meigioll fada liath-ghorm garbh air,</span>
<lb n="189"/><span>eirball mar bhéadh ar mhada ruadh, agus crúb ar chois</span>
<lb n="190"/><span>leis mar chrúb thairbh.  Do leath a bheul agus a dhá shúil</span>
<lb n="191"/><span>ar Shéadna, agus do stad a chaint.  I gceann tamaill</span>
<lb n="192"/><span>do labhair an Fear Dubh.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>“A Shéadna,” ar seisean, “ní gádh dhuit aon eagla</span>
<lb n="195"/><span>do bheith ort rómham-sa.  Ní'lim ar tí do dhíobhála.  Ba</span>
<lb n="196"/><span>mhian liom tairbhe éigin a dhéanamh dhuit, dá nglacthá mo</span>
<lb n="197"/><span>chómhairle.  Do chloiseas thú, anois beag, 'ghá rádh go</span>
<lb n="198"/><span>rabhais gan bhiadh, gan deoch, gan airgead.  Thabharfainn-</span>
<lb n="199"/><span>se airgead do dhóithin duit ar aon choinghíll bheag amháin.”</span>
<lb n="200"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="201"/><p><span>“Agus greadadh tré lár do sgairt!” arsa Séadna,</span>
<lb n="202"/><span>agus tháinig a chaint dó; “ná féadfá an méid sin do</span>
<lb n="203"/><span>rádh gan duine do mhilleadh led' chuid glinneamhna, pé</span>
<lb n="204"/><span>h-é thú féin?”</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>“Is cuma dhuit cia h-é mé, ach bhéarfad an oiread</span>
<lb n="207"/><span>airgid duit anois agus cheannóchaidh an oiread leathair</span>
<lb n="208"/><span>agus choimeádfaidh ag obair thú go ceann trí mbliaghan</span>
<lb n="209"/><span>ndeug, ar an gcoinghíll seo — go dtiocfair liom an</span>
<lb n="210"/><span>uair sin.”</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>“Agus má réidhtighim leat, cá raghmaoíd an uair</span>
<lb n="213"/><span>sin?”</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>“Cá beag duit an cheist sin do chur nuair a bhéidh an</span>
<lb n="216"/><span>leathar ídighthe agus bhéimíd ag gluaiseacht?”</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>“Táir geur-chúiseach.  Bíodh agat.  Feiceam an t-</span>
<lb n="219"/><span>airgead.”</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>“Táir-se geur-chúiseach.  Feuch!” — do chuir an Fear</span>
<lb n="222"/><span>Dubh a lámh 'na phóca agus tharaing sé amach sparán mór,</span>
<lb n="223"/><span>agus as an sparán do leig sé amach ar a bhais carn beag</span>
<lb n="224"/><span>d'ór bhreagh bhuidhe.</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>“Feuch!” ar seisean, agus shín sé a lámh agus chuir</span>
<lb n="227"/><span>sé an carn de phíosaibh gleóidhte gléineacha suas fé</span>
<lb n="228"/><span>shúilibh Shéadna bhoicht.  Do shín Séadna a dhá láimh, agus</span>
<lb n="229"/><span>do leathadar a dhá laghar chun an óir:</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>“Go réidh!” arsa 'n Fear Dubh, ag tarang an óir</span>
<lb n="232"/><span>chuige isteach.  “Ní'l an margadh déanta fós.”</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>“Bíodh 'na mhargadh!” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>“Gan teip?” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>“Gan teip,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>“Dar bhrígh na mionn?” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>“Dar bhrígh na mionn,” arsa Séadna.</span>
<lb n="243"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="244"/><p><span>Caibidiol a dó.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Nóra:—  'Seadh! — a Pheig.  Táimíd anso-airís.  Tá</span>
<lb n="247"/><span>saothar orm — bhíos ag ruith.  Bhí eagla orm — go</span>
<lb n="248"/><span>mbéadh an sgeul ar siúbhal rómham, agus go mbéadh</span>
<lb n="249"/><span>cuid de caillte agam.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Peig: — Am briathar go bhfanfamaois leat, a Nóra, a</span>
<lb n="252"/><span>laogh.  Ní'l abhfad ó tháinig Gobnait.</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>Gobnait: — Mar sin do bhí cuigion againn d'á dhéanamh,</span>
<lb n="255"/><span>agus b'eigean dómh-sa dul siar leis an im go Beul</span>
<lb n="256"/><span>an Ghearrtha, agus nuair a bhíos ag teacht abhaile an</span>
<lb n="257"/><span>cómhgar, do thuit an oídhche orm, agus geallaim dhuit</span>
<lb n="258"/><span>gur baineadh preab asam.  Bhíos ag cuimhneamh ar</span>
<lb n="259"/><span>Shéadna agus ar an ór agus ar an bhFear nDubh,</span>
<lb n="260"/><span>agus ar na spréachaibh bhí ag teacht as a shúilibh, agus</span>
<lb n="261"/><span>mé ag ruith sul a mbéinn déanach, nuair a thógas mo</span>
<lb n="262"/><span>cheann agus cad do chífinn ach an rud 'na sheasamh</span>
<lb n="263"/><span>ar m'aghaidh amach — an gollán!  Ar an gceud</span>
<lb n="264"/><span>amharc d'á dtugas air, do thabharfainn an leabhar</span>
<lb n="265"/><span>go raibh adharca air!</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Nóra: — A dhiamhaise, a Ghobnait; éist do bheul, agus ná</span>
<lb n="268"/><span>bí 'gár mbodhradh led' ghollánaibh agus led'</span>
<lb n="269"/><span>adharcaibh.  Adharca ar an ngollán!  Feuch air sin!</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>Gobnait: — B'fhéidir dá mbeitheá féin ann gur beag an</span>
<lb n="272"/><span>fonn magaidh a bhéadh ort.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Síle: — Feuch anois! cia atá ag cosg an sgéil?</span>
<lb n="275"/><span>B'fhéidir go gcuirfeadh Cáit ní Bhuachalla orm-sa é.</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>Cáit: — Ní chuirfidh, a Shíle.  Táir ad' chailín mhaith anocht,</span>
<lb n="278"/><span>agus tá ana chion agam ort.  Mo ghrádh í sin!  Mo</span>
<lb n="279"/><span>ghrádh am' chroídhe 'stigh í!</span>
<lb n="280"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="281"/><p><span>Síle: — 'Seadh go díreach!  Fan go mbéidh fearg ort,</span>
<lb n="282"/><span>agus b'fhéidir ná déarfá “Mo ghrádh í sin!”</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>Nóra. — Seo, seo!  Stadaidh, a chailíní.  Mise agus mo</span>
<lb n="285"/><span>ghollán fé ndear an obair seo.  Caith uait an stoca</span>
<lb n="286"/><span>san, a Pheig, agus sgaoil chugainn an sgeul.  An</span>
<lb n="287"/><span>bhfuair Séadna an sparán?  Is 'mó duine bhí i</span>
<lb n="288"/><span>riocht sparáin d'fhághail agus ná fuair.</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>Peig. — Chómh luath agus dúbhairt Séadna an focal</span>
<lb n="291"/><span>“dar bhrígh na mionn!” do tháinig athrughadh gné ar an</span>
<lb n="292"/><span>bhFear nDubh.  Do nocht sé a fhiacla shíos agus tsuas,</span>
<lb n="293"/><span>agus isiad a bhí go dlúite ar a chéile.  Tháinig sórd</span>
<lb n="294"/><span>crónáin as a bheul, agus do theip ar Shéadna a dhéanamh</span>
<lb n="295"/><span>amach cia'cu ag gáirídhe a bhí sé nó ag dranntughadh.</span>
<lb n="296"/><span>Ach nuair fheuch sé suas idir an dá shúil air, ba dhóbair</span>
<lb n="297"/><span>go dtiocfadh an sgannradh ceudna air a tháinig air i</span>
<lb n="298"/><span>dtosach.  Do thuig sé go maith nach ag gáirídhe bhí an</span>
<lb n="299"/><span>díolúnach.  Ní fheacaidh sé riamh roimhe sin aon dá shúil</span>
<lb n="300"/><span>ba mheasa 'ná iad, aon fheuchaint ba mhalluighthe 'ná an</span>
<lb n="301"/><span>fheuchaint do bhí acu, aon chlár éadain chómh dúr, chómh</span>
<lb n="302"/><span>droch aigeanta leis an gclár éadain do bhí os a</span>
<lb n="303"/><span>gcionn.  Níor labhair sé, agus do dhéin sé a dhícheal</span>
<lb n="304"/><span>gan a leigint air gur thug sé fé ndeara an drann-</span>
<lb n="305"/><span>tughadh.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>Le n-a linn sin do leig an Fear Dubh an t-ór amach</span>
<lb n="308"/><span>airís ar a bhais agus do chómhairimh.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>“Seo!” ar seisean.  “A Shéadna, sin céad púnt</span>
<lb n="311"/><span>agat ar an gceud sgilling a thugais uait indiú.  An</span>
<lb n="312"/><span>bhfuilir díolta?”</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>“Is mór an bhreis í!” arsa Séadna:  “Ba chóir go</span>
<lb n="315"/><span>bhfuilim.”</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>“Cóir nó éagcóir,” arsa 'n Fear Dubh, “an bhfuilir</span>
<lb n="318"/><span>díolta?”  Agus do ghéaruigh agus do bhrostuigh ar an</span>
<lb n="319"/><span>ndranntughadh.</span>
<lb n="320"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="321"/><p><span>“Ó, táim díolta, táim díolta!” arsa Séadna, “go</span>
<lb n="322"/><span>raibh maith agat-sa.”</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>“Seo, má 's eadh,” ar seisean.  “Sin céad eile agat</span>
<lb n="325"/><span>ar an tarna sgilling a thugais uait indiú.”</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>“Siní an sgilling a thugas do'n mhnaoi a bhí cos-</span>
<lb n="328"/><span>nochtaithe.”</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>“Siní an sgilling a thugais do'n mhnaoi uasail</span>
<lb n="331"/><span>cheudna.”</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>“Má ba bhean uasal í, cad do bheir cos-nochtaithe í?</span>
<lb n="334"/><span>Agus cad do bheir dí mo sgilling do bhreith uaim-se,</span>
<lb n="335"/><span>agus gan agam ach sgilling eile 'na diaigh?”</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>“Má ba bhean uasal í!  Dá mbéadh a fhios agat!</span>
<lb n="338"/><span>Siní an bhean uasal do mhill mise!”</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Le linn na bhfocal san do rádh dhó, do tháinig crith chos</span>
<lb n="341"/><span>agus lámh air.  Do stad an dranntán.  Do luigh a</span>
<lb n="342"/><span>cheann siar ar a mhuineál.  D'fheuch sé suas ins an</span>
<lb n="343"/><span>spéir.  Tháinig driuch báis air agus cló cuirp ar a</span>
<lb n="344"/><span>cheannachaibh.</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>Nuair a chonaic Séadna an iompáil lí sin, tháinig</span>
<lb n="347"/><span>iongnadh a chroídhe air.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>“Ní foláir,” ar seisean, go neamhchuiseach, “nó ní h-é</span>
<lb n="350"/><span>seo an cheud uair agat ag aireachtaint teacht tháirsi siúd.”</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>Do léim an Fear Dubh.  Do bhuail sé buille d'á</span>
<lb n="353"/><span>chrúib sa talamh, i dtreó gur chrith an fód a bhí fé chois</span>
<lb n="354"/><span>Shéadna.</span></p>
<lb n="355"/>
<lb n="356"/><p><span>“Ciorúghadh ort!” ar seisean.  “Éist do bheul nó</span>
<lb n="357"/><span>basgfar thú!”</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>“Gabhaim párdún agat, a dhuin' uasail,” arsa Séadna</span>
<lb n="360"/><span>go modhamhail, “cheapas go mb'fhéidir gur braon beag</span>
<lb n="361"/><span>a bhí ólta agat, trá 's gur thugais céad púnt mar</span>
<lb n="362"/><span>mhalairt ar sgilling dom.”</span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>“Thabharfainn, agus seacht gcéad, dá dtiocfadh liom</span>
<lb n="365"/><span>baint ó'n dtairbhe do dhéin an sgilling cheudna; ach</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="366"/><p><span>nuair a thugais uait í ar son an tSlánuightheóra ní féidir</span>
<lb n="367"/><span>a tairbhe do lot choídhche.”</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>“Agus,” arsa Séadna, “cad is gádh an mhaith do lot?</span>
<lb n="370"/><span>Ná fuil sé chómh maith agat tairbhe na sgillinge úd</span>
<lb n="371"/><span>d'fhágáil mar atá sé?”</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>“Tá an iomad cainte agat; an iomad ar fad.</span>
<lb n="374"/><span>Dubhart leat do bheul d'éisteacht.  Seo!  Siné an</span>
<lb n="375"/><span>sparán ar fad agat,” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>“Ní h-éidir, a dhuin' uasail,” arsa Séadna, “ná</span>
<lb n="378"/><span>béadh dóithin na h-aimsire ann.  Is 'mó lá i dtrí</span>
<lb n="379"/><span>bliaghnaibh déag.  Is 'mó bróg bhéadh deunta ag duine</span>
<lb n="380"/><span>i gcaitheamh an méid sin aimsire, agus is 'mó cuma 'na</span>
<lb n="381"/><span>n-oirfeadh sgilling dó.”</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>“Ná bíodh ceist ort,” arsa 'n Fear Dubh, ag cur</span>
<lb n="384"/><span>smuta gáire as.  “Taraing as chómh géar i n-Éirinn</span>
<lb n="385"/><span>agus is maith leat é.  Béidh sé chómh teann an lá déanach</span>
<lb n="386"/><span>agus 'tá sé indiú.  Ní bhéidh puínn gnótha agat de as</span>
<lb n="387"/><span>san amach.”</span></p>
<lb n="388"/>
<lb n="389"/><p><span>Bhí Séadna sásta:</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>“Trí bliaghna deug!” ar seisean i n-a aigne féin.</span>
<lb n="392"/><span>“Agus neart dom tarang as ar mo dhícheal.  Chuir sé</span>
<lb n="393"/><span>brígh na mionn orm, ach bheirim-se brígh gach miona agus</span>
<lb n="394"/><span>gach móide dhuit-se, a sparáinín, go mbainfear ceól</span>
<lb n="395"/><span>asat! — Slán beó agat-sa!” ar seisean leis an bhFear</span>
<lb n="396"/><span>nDubh.</span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>D'iompuigh sé ar a sháil chun teacht abhaile, agus má</span>
<lb n="399"/><span>dh'iompuigh, siúd le n-a chois an Fear Dubh.  Ghéaruigh</span>
<lb n="400"/><span>sé a choisidheacht.  Ghéaruigh seisean chómh maith.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>“Cad a dhéanfad?” arsa Séadna 'na aigne féin.</span>
<lb n="403"/><span>“Chífid na cómharsain é.”</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>“Ná bíodh ceist ort,” arsa 'n Fear Dubh.  “Ní</span>
<lb n="406"/><span>fheicfidh aoinne mé ach tú féin.  Ní foláir dom tú</span>
<lb n="407"/><span>thionnlacan abhaile agus eólus na slíghe do chur, agus</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="408"/><p><span>radharc d'fhághail ar an gcathaoir shúgáin úd, agus ar an</span>
<lb n="409"/><span>mealbhóig, agus ar na h-ubhlaibh.”</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>“Gan rath ortha mar chathaoir agus mar mhealbhóig agus</span>
<lb n="412"/><span>mar chrann ubhall!  Is breagh na trí neithe do loiteadh</span>
<lb n="413"/><span>indiú orm d'á mbárr,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>“Ní h-é sin an ceann is measa de'n sgeul,” arsa 'n</span>
<lb n="416"/><span>Fear Dubh.  “Ach má thagan aon chómharsa isteach agus</span>
<lb n="417"/><span>go suidhfidh sé sa chathaoir, ní foláir duit aontigheas do</span>
<lb n="418"/><span>thabhairt saor ó chíos dó, mar ní bhéidh ar do chumas é</span>
<lb n="419"/><span>chur amach agus é ceangailte sa chathaoir agat.”</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>“A dhróluinn na bhfeart!  Cad a dhéanfad má tá</span>
<lb n="422"/><span>triúr ceangailte rómham sa bhaile anois?” arsa</span>
<lb n="423"/><span>Séadna.  “B'fhéidir, a dhuin' uasail, go bhféadfá-sa</span>
<lb n="424"/><span>iad do sgaoileadh.  Téanam ort.  Tá míle fáilte</span>
<lb n="425"/><span>rómhat.”</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>“Foidhne, foidhne! a Shéadna,” arsa 'n Fear Dubh.</span>
<lb n="428"/><span>“Ní'l aoinne ceangailte fós.  Bhí doicheal ort ó chianaibh,</span>
<lb n="429"/><span>agus anois tá míle fáilte rómham.  Á! a Shéadna, siní</span>
<lb n="430"/><span>an fháilte mar mhaithe leat féin.”</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>“'Sdó!  Is amhlaidh mar atá sé, a dhuine uasail —”</span>
<lb n="433"/><span>arsa Séadna, agus d'fheuch sé suas ar na h-adharcaibh</span>
<lb n="434"/><span>agus síos ar an gcrúib.</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>“Ó, tuigim,” arsa 'n Fear Dubh.  “Ní thaithnean</span>
<lb n="437"/><span>déanamh na bróige seo leat, ná an saghas órnáide atá</span>
<lb n="438"/><span>ar mo cheann.  Ná bac san.  Nuair a bhéidh taithíghe agat</span>
<lb n="439"/><span>ortha ní bhfaighir locht ar bith ortha.”</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>“ 'Sdó, go deimhin féin anois, a dhuin' uasail,” arsa</span>
<lb n="442"/><span>Séadna, “agus creid mé leis, ní chúca san a bhíos.  Ach</span>
<lb n="443"/><span>dá bhfeicidís na cómharsain tú do sgannróchaidís, agus</span>
<lb n="444"/><span>bhéadh díobháil déanta, b'fhéidir.”</span></p>
<lb n="445"/>
<lb n="446"/><p><span>“Thar a bhfeacaís riamh!  Ná fuilim tar éir a rádh</span>
<lb n="447"/><span>leat nach baoghal go bhfeicfidh aoinne mé ach tú féin?”</span>
<lb n="448"/><span>arsa 'n Fear Dubh.</span>
<lb n="449"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="450"/><p><span>“Tá go maith,” arsa Séadna: “Téanam ort.”</span></p>
<lb n="451"/>
<lb n="452"/><p><span>Síle. — A thiarcais! a Pheig, ba dhóigh liom, dá</span>
<lb n="453"/><span>bhfeicinn é, go dtuitfeadh an t-anam tur teith</span>
<lb n="454"/><span>asam.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Cáit. — Cad é an mhaith dhuit bheith ag caint mar sin?</span>
<lb n="457"/><span>Na dúbhairt sé ná féadfadh aoinne é fheiscint ach</span>
<lb n="458"/><span>Séadna féin?</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>Síle. — Á! a Cháit, a ghrádh dhil, cá bhfios duit an raibh</span>
<lb n="461"/><span>sé ag innsint na fírinne?  Ní chreidfinn focal ó'n</span>
<lb n="462"/><span>rógaire.</span></p>
<lb n="463"/>
<lb n="464"/><p><span>Cáit. — Nach maith a thug sé an t-airgead do Shéadna?</span></p>
<lb n="465"/>
<lb n="466"/><p><span>Gobnait. — Cá bhfios duit ar bh'airgead é?  D'airigheas</span>
<lb n="467"/><span>duine 'ghá rádh go raibh seana Mhicheál Réamoinn lá</span>
<lb n="468"/><span>i dtigh tabhairne i Sráid an Mhuilinn, agus go raibh</span>
<lb n="469"/><span>a dó agus dá thistiún ag bean an tabhairne air,</span>
<lb n="470"/><span>agus go raibh sí ag coimeád a hata i ngeall leis</span>
<lb n="471"/><span>an airgead.  Do chuaidh Micheál amach sa chlós agus</span>
<lb n="472"/><span>do phioc sé suas a ceathair nó a cúig de licíníbh</span>
<lb n="473"/><span>slinne, agus tar éis diablaidheachta éigin a dhéanamh</span>
<lb n="474"/><span>ortha, thug sé chuici isteach iad, agus nuair dh'fheuch</span>
<lb n="475"/><span>sí ortha cheap sí gur bh' airgead dleaghthach iad, agus</span>
<lb n="476"/><span>thug sí an hata dhó.  Deirtí gur fhoghluim Micheál</span>
<lb n="477"/><span>“freemashun” ó'n Ridire, agus go bhféadfadh sé</span>
<lb n="478"/><span>gabhar a dhéanamh dhíot, ach dá n-aisdreóchadh an ghaoth</span>
<lb n="479"/><span>agus tú ad' ghabhar, ná féadfadh sé thú chasadh thar</span>
<lb n="480"/><span>n-ais.</span></p>
<lb n="481"/>
<lb n="482"/><p><span>Séamus ua Buachalla. — Bail ó Dhia oraibh anso!</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>Peig. — Ó, Dia 's Muire dhuit, a Shéamuis.  Do dhriofúr</span>
<lb n="485"/><span>atá uait, is dócha.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Séamus. — Dúbhradh léi teacht abhaile láithreach.  Tháinig</span>
<lb n="488"/><span>Neill.</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>Cáit. — Airiú greadadh chúgat, a Shéamuis!  Cathain?</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>Séamus. — Ó chianaibh beag.</span>
<lb n="493"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="494"/><p><span>Cáit. — Go dtugaidh Dia oídhche mhaith dhuit, a Pheig, agus</span>
<lb n="495"/><span>díbh go léir.</span></p>
<lb n="496"/>
<lb n="497"/><p><span>Peig. — Go dtéidhir slán, a Cáit!</span></p>
<lb n="498"/>
<lb n="499"/><p><span>Cáit. — Ní 'neósfair a thuille anocht, a Pheig?</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>Peig. — Tá go maith, a Cháit.</span>
<lb n="502"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="503"/><p><span>Caibidiol a trí.</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>Peig. — Dé bheatha-sa, a Cháit!</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>Cáit. — Go mairir-se, a Pheig!  Ní deirim ná go bhfuil</span>
<lb n="508"/><span>tosach agam anocht.</span></p>
<lb n="509"/>
<lb n="510"/><p><span>Peig. — Ambasa tá, tosach agat ortha go léir ach ar Shíle</span>
<lb n="511"/><span>bheag.</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>Cáit. — Conus fhéadfainn tosach a bheith agam ar Shíle agus</span>
<lb n="514"/><span>í anso i gcómhnuidhe agat?</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>Síle. — Béidh tosach ar gach aoinne anois aici ó tá mac</span>
<lb n="517"/><span>óg agá driofúr.</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>Peig. — Éist, a thoice.  Conus tá Neill, a Cháit?</span></p>
<lb n="520"/>
<lb n="521"/><p><span>Cáit. — Tá sí go h-ana mhaith, a Pheig, agus tá an leanbh</span>
<lb n="522"/><span>go maith leis.  Agus ó, go deimhin agus go dearbhtha,</span>
<lb n="523"/><span>a Pheig, isé an leanbh is deise agus is gleóidhte</span>
<lb n="524"/><span>agus is gile a chonaicís riamh ad' shúilibh cinn é, agus</span>
<lb n="525"/><span>is mise a mháthair.</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>Peig. — Tusa!  Cheapas gur bh'í Neill a mháthair.</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>Cáit. — Airiú cnoc air mar sgeul! dar ndóigh isí leis.</span>
<lb n="530"/><span>Ach is mise a bhaist é.</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>Peig. — Aililliú! a Cháit a chroídhe 'stigh, cad ba ghádh</span>
<lb n="533"/><span>san agus gan é ag dul chun báis?  Nach raibh an</span>
<lb n="534"/><span>sagart ann?</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>Cáit. — Ach, go bhfeuchaidh Dia orainn!  Cad é sin agam</span>
<lb n="537"/><span>d'á rádh!  Dar ndóich, nídh nách iongnadh, isé an</span>
<lb n="538"/><span>sagart a bhaist é, agus mise a sheasaimh chun baistí</span>
<lb n="539"/><span>leis, mé féin agus Séamus.  Ach cad a chuir ad'</span>
<lb n="540"/><span>cheann é bheith ag dul chun báis, a Pheig?  Ní'l aon</span>
<lb n="541"/><span>chómharthaí báis air, Dia 'ghá bheannachadh!  Ná bíodh</span>
<lb n="542"/><span>eagal ort.</span>
<lb n="543"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="544"/><p><span>Peig. — 'Sdó, dúbhrais ar dtúis gur tú a mháthair, agus</span>
<lb n="545"/><span>ansan gur tú a bhaist é; agus deir an Teagasg</span>
<lb n="546"/><span>Críosdaidhe ná féadfadh aoinne ach an sagart é</span>
<lb n="547"/><span>bhaisteadh, mura mbéadh sé ag dul chun báis agus</span>
<lb n="548"/><span>gan sagart ann.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Síle. — Ní deirim ná gurab amhlaidh mar atá an sgeul</span>
<lb n="551"/><span>ag Cáit an aimsir seo, ná feadair cos léi cad a</span>
<lb n="552"/><span>dhéanfaidh lámh léi.</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>Cáit: — Fágaim le h-uadhacht, a Shíle, go bhfuil an ceart</span>
<lb n="555"/><span>agat.  Ní fheadair cos liom cad a dhéanfaidh lámh</span>
<lb n="556"/><span>liom, agus ní fheadar féin cad a dhéanfaidh cos ná</span>
<lb n="557"/><span>lámh liom.  Dá bhfeicfeá é, a Shíle, bhéadh árd-chion</span>
<lb n="558"/><span>agat air.  Tá oiread-san ceana agam-sa air gur</span>
<lb n="559"/><span>dóigh liom go n-íosfad é!</span></p>
<lb n="560"/>
<lb n="561"/><p><span>Gobnait. — Aililliú, a Cháit!  Cad é sin agat d'á rádh?</span>
<lb n="562"/><span>Níor mhaith liom go mbéadh puínn ceana agat orm-</span>
<lb n="563"/><span>sa, má's mar sin dhéanfá liom é!</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Peig. — Dé bheatha-sa, a Ghobnait!  An bhfeacaís Nóra</span>
<lb n="566"/><span>ag teacht?</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>Gobnait. — Tá sí chúgat an doras isteach.  Bhí sí ag</span>
<lb n="569"/><span>bagairt orm-sa fanamhaint léi, ach bhí eagla orm go</span>
<lb n="570"/><span>gcaillfinn aon chuid de'n sgeul san Shéadna.</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>Nóra. — Feuch anois, a Ghobnait, níor bh'fhiú dhuit gan</span>
<lb n="573"/><span>fanamhaint liom.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Peig. — Dé bheatha, a Nóra!  Ní gearánta dhuit.  Ní</span>
<lb n="576"/><span>rabhais abhfad 'na diaigh.  'Seadh anois, a chailíní,</span>
<lb n="577"/><span>druidigh aníos anso i gcómhgar na teine.  Tá an</span>
<lb n="578"/><span>tráthnóna buille beag glas ann féin.  Siné!</span>
<lb n="579"/><span>B'fhéidir anois go bhfuilimíd go seasgair.</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Gobnait. — Feuch gur maith a shocaruighean Síle í féin i</span>
<lb n="582"/><span>n-aice Cháit agus gan eagla uirthi go bpriocfaí í!</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>Síle. — Cogar, a Cháit!  Cad é an ainim atá air?</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>Cáit. — Tá Éamonn.</span>
<lb n="587"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="588"/><p><span>Peig. — Agus Éamonn a athair.  Sidé Éamonn óg —</span>
<lb n="589"/><span>Éamonn óg ua Flainn.  Is breagh an ainim í, a</span>
<lb n="590"/><span>Cháit.  Molaim thú!</span></p>
<lb n="591"/>
<lb n="592"/><p><span>Nóra. — Agus molaim-se Séadna, a Pheig, mar fuair sé</span>
<lb n="593"/><span>an sparán agus cead tarang as.  Ach conus do</span>
<lb n="594"/><span>sgar sé leis an réice?  Nó ar sgar sé i n-aon</span>
<lb n="595"/><span>chor leis?</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>Síle. — Is baoghalach nár sgar sé ar foghnamh leis.</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>Peig. — Níor sgar sé leis go dtánadar araon go tigh</span>
<lb n="600"/><span>Shéadna.  Is ar éigin do bhí aghaidh tabhartha acu ar an</span>
<lb n="601"/><span>mbaile nuair a chonaic Séadna airís an leanbh agus an</span>
<lb n="602"/><span>bríc aráin fé n' osguil aige, agus bhí sé sa riocht i n-a</span>
<lb n="603"/><span>bhfeacaidh sé ar dtúis é.  D'fheuch sé ar Shéadna go</span>
<lb n="604"/><span>buidheach, agus ansan do sgeinn sé as a radharc.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>Ba ghairid dóibh 'na dhiaigh sin go bhfeacaidh Séadna</span>
<lb n="607"/><span>an bhean chos-nochtaithe, agus d'fheuch sise leis air go</span>
<lb n="608"/><span>buidheach, agus d'osgail sí a lámh dheas i gcaoi go</span>
<lb n="609"/><span>bhfeacaidh sé an sgilling ansúd ar chroídhe a dearnan</span>
<lb n="610"/><span>agus ansan do sgeinn sí as a radharc fé mar a dhéin</span>
<lb n="611"/><span>an leanbh.</span></p>
<lb n="612"/>
<lb n="613"/><p><span>Fé cheann tamaill eile do chonaic Séadna, ag siúbhal</span>
<lb n="614"/><span>ar an mbóthar roimis amach, an duine bocht gur thug sé</span>
<lb n="615"/><span>an cheud sgilling dó.  Bhí drom an duine bhoicht leis,</span>
<lb n="616"/><span>ach mar sin féin d'aithin sé go maith é.</span></p>
<lb n="617"/>
<lb n="618"/><p><span>“Ní fheadar,” arsa Séadna 'na aigne féin, “ar</span>
<lb n="619"/><span>choimeád sé an sgilling a thugas dó, fé mar choimeád</span>
<lb n="620"/><span>an bhean a ceann féin, nó fé mar choimeád an leanbh an</span>
<lb n="621"/><span>bríc.”</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>Ní túisge bhí an méid sin machtnaimh déanta aige 'ná</span>
<lb n="624"/><span>d'iompuigh an duine bocht ar a sháil agus thug sé a aghaidh</span>
<lb n="625"/><span>ortha.  Do bhí dhá dheóir mhóra ag teacht anuas ó n-a dhá</span>
<lb n="626"/><span>shúil.  Do shín sé amach a dhá láimh agus iad ar leathadh,</span>
<lb n="627"/><span>i dtreó go bhfuair Séadna radharc ar a dhá dhearnain,</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="628"/><p><span>agus bhíodar araon folamh.  Nuair a chonaic Séadna san,</span>
<lb n="629"/><span>thug sé strac-fheuchaint ar an bhFear nDubh, ach má thug,</span>
<lb n="630"/><span>níor chuir seisean aon tsuím ann.  Níor leig sé air go</span>
<lb n="631"/><span>bhfeacaidh sé an duine bocht.  Nuair d'fheuch Séadna thar</span>
<lb n="632"/><span>n-ais, bhí an duine bocht imthighthe.</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>Thiomáineadar leó.  Níor labhair aoinne acu focal.</span>
<lb n="635"/><span>Fé dheire bhíodar ag déanamh ar an dtigh.  Bhuail duine</span>
<lb n="636"/><span>des na cómharsanaibh úmpa agus bheannuigh sé do</span>
<lb n="637"/><span>Shéadna.</span></p>
<lb n="638"/>
<lb n="639"/><p><span>“Dia 's Muire dhuit, a Shéadna,” ar seisean.  “Nach</span>
<lb n="640"/><span>luath sa lá atáir tagaithe abhaile ó'n sráid, agus tú ad'</span>
<lb n="641"/><span>aonar leis!”</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>“Ní raibh puínn le déanamh agam,” ar seisean, agus</span>
<lb n="644"/><span>thug sé strac-fheuchaint eile ar an bhFear nDubh.  Níor</span>
<lb n="645"/><span>chuir an Fear Dubh aon tsuím ann, agus ansan do thuig</span>
<lb n="646"/><span>Séadna ná feacaidh an chómharsa é.</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>Chuadar isteach.  Bhí an chathaoir ansúd i n-aice an</span>
<lb n="649"/><span>tínteáin agus gan cor curtha dhi ó fhág Séadna í ar</span>
<lb n="650"/><span>maidin.  Bhí an mhealbhóg ansúd ar crochadh, ar an ndul</span>
<lb n="651"/><span>gcéadna ar a bhfeacaidh sé ar maidin í nuair a bhain sé</span>
<lb n="652"/><span>an dorn déanach mine aisti.  D'fheuch an Fear Dubh</span>
<lb n="653"/><span>ortha, ar an gcathaoir agus ar an mealbhóig.  Ansan</span>
<lb n="654"/><span>d'fheuch sé ar Shéadna.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>“Aistirigh í sin,” ar seisean.</span></p>
<lb n="657"/>
<lb n="658"/><p><span>Chuaidh Séadna anonn agus chuir sé a lámh ar dhrom</span>
<lb n="659"/><span>na cathaoireach.</span></p>
<lb n="660"/>
<lb n="661"/><p><span>“Ó!” ar seisean.  “Tá sí ceangailte!”</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>Chuir sé an dá láimh uirthi.  Theip air filleadh ná feacadh</span>
<lb n="664"/><span>a bhaint aisti.</span></p>
<lb n="665"/>
<lb n="666"/><p><span>“Aililliú!” ar seisean.  “Tá sí chómh daingean agus</span>
<lb n="667"/><span>tá an chos insa tuairgín!”</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>“Aistirigh an mhealbhóg,” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>Chuaidh sé suas agus bhuail sé lámh ar an mealbhóig.</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="672"/><p><span>Bhí sí chómh ceangailte de thaobh an fhalla agus bhéadh an</span>
<lb n="673"/><span>chloch ar an lic oidhir.</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>Do stad Séadna agus chrom sé a cheann.</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>“'Seadh,” ar seisean.  “Táim réidh anois murab</span>
<lb n="678"/><span>ionan a's riamh.  Ní fheadar an tsaoghal ná an domhan le</span>
<lb n="679"/><span>chéile cad 'tá le déanamh agam.  Ní fheadar ó Chúig</span>
<lb n="680"/><span>Árdaibh na Naoi bhFionn cad a dhéanfad.  D'á fheabhas</span>
<lb n="681"/><span>aireachas a dhéanfad uirthi, tiocfaidh duine éigin dom'</span>
<lb n="682"/><span>lom deirig aimhdheóna, agus suidhfidh sé inti, agus béidh</span>
<lb n="683"/><span>an dúthaigh 'na chogadh dhearg am' thímpal!  Mairbheóchar</span>
<lb n="684"/><span>ar lic mo thínteáin féin mé gan truagh gan taise! —</span>
<lb n="685"/><span>B'fhéidir, a dhuine uasail, go bhféadfá-sa an easgaine</span>
<lb n="686"/><span>bhaint díobh?”</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>“‘B'fhéidir go bhféadfainn an easgaine bhaint díobh’</span>
<lb n="689"/><span>tar éis é féin 'ghá cur ortha le lán-chroídhe,” arsa 'n</span>
<lb n="690"/><span>Fear Dubh go searbh.  “‘Nach aige bhéadh an spórt</span>
<lb n="691"/><span>ortha!’ — Cá bhfuil an spórt anois?”</span></p>
<lb n="692"/>
<lb n="693"/><p><span>“Tá an spórt go h-aindeis anois, admhuighim,” arsa</span>
<lb n="694"/><span>Séadna, “ach má tá féin ní dhuit-se is cóir é chasadh</span>
<lb n="695"/><span>liom.  Is dócha nár dhéinis féin botún riamh.  Cia h-í</span>
<lb n="696"/><span>an bhean uasal úd a mhill thú?”</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>“Stad! stad! a Shéadna!  Caithimís uainn é mar</span>
<lb n="699"/><span>bhotún!  Bainfead-sa an easgaine dhíobh so dhuit ar</span>
<lb n="700"/><span>choinghíll ná tráchtfair choídhche le h-aoinne beó ná marbh</span>
<lb n="701"/><span>ar an margadh so atá déanta agat féin agus agam-sa</span>
<lb n="702"/><span>le chéile.”</span></p>
<lb n="703"/>
<lb n="704"/><p><span>“Bíodh do choinghíoll agat agus fáilte,” arsa Séadna.</span>
<lb n="705"/><span>“Geallaim dhuit ná fuil aon fhonn orm-sa trácht air</span>
<lb n="706"/><span>le h-aoinne.  Is amhlaidh a bhí eagla orm go mbeidhfeá ag</span>
<lb n="707"/><span>caidiráil le duine éigin mar gheall air.  Ach má tá dúil</span>
<lb n="708"/><span>agat sinn araon do choimeád rúin air, táim-se lán-</span>
<lb n="709"/><span>tsásta.”</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>D'imthigh an Fear Dubh suas agus chrom sé síos i n-aice</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="712"/><p><span>na cathaoireach, agus le h-órdóig a láimhe deise dhéin</span>
<lb n="713"/><span>sé fáinne ar an dtalamh 'na tímpal, agus thug Séadna</span>
<lb n="714"/><span>fé ndeara gur eirigh, as an áit 'nar chimil an órdóg</span>
<lb n="715"/><span>do'n talamh, gal mar ghal teine, agus gur dhéin an órdóg</span>
<lb n="716"/><span>rian ar an dtalamh mar dhéanfadh bior dearg iarainn.</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>Ansan d'fheuch Séadna uaidh ar an gcrann ubhall agus</span>
<lb n="719"/><span>sgannradh air le h-eagla go mb'fhéidir go bhfeicfeadh sé</span>
<lb n="720"/><span>garsún ceangailte thuas ann.  Chuaidh sé amach, agus an</span>
<lb n="721"/><span>Fear Dubh le n-a chois.  Ní fheacaidh Séadna aon duine</span>
<lb n="722"/><span>sa chrann, ach chonaic sé mar bhéadh eun ar an ngéig ab</span>
<lb n="723"/><span>aoirde.  Bhí an t-eun ag crothadh a sgiathán fé mar a</span>
<lb n="724"/><span>bhéadh sé ag casadh le h-eiríghe de'n chrann agus ná</span>
<lb n="725"/><span>féadfadh sé é.  Thánadar i n-aice an chrainn.  D'fheuch</span>
<lb n="726"/><span>Séadna ar an bhFear nDubh.  Bhí an Fear Dubh ag</span>
<lb n="727"/><span>feuchaint suas ar an eun.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>“Tá sé ceangailte sa chrann, a dhuin' uasail,” arsa</span>
<lb n="730"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>Níor labhair an Fear Dubh.  Chuaidh sé anonn chun an</span>
<lb n="733"/><span>chrainn agus chrom sé síos agus chuir sé órdóg a láimhe</span>
<lb n="734"/><span>deise ar an dtalamh ag bun an chrainn.  Ansan do</span>
<lb n="735"/><span>tharaing sé an órdóg fan an tailimh mór-thímpal an</span>
<lb n="736"/><span>chrainn.  Chonaic Séadna gal deataigh ag teacht as an</span>
<lb n="737"/><span>dtalamh sa n-áit 'nar bhain an órdóg leis.  D'fhan</span>
<lb n="738"/><span>fáinne ruadh ar an bhfeur ag bun an chrainn i ndiaigh na</span>
<lb n="739"/><span>h-órdóige, fé mar fhanfadh dá mba iaran dearg a</span>
<lb n="740"/><span>taraiceófaí air.  D'eirigh an Fear Dubh 'na sheasamh nuair</span>
<lb n="741"/><span>a bhí an méid sin déanta aige.  D'fheuch Séadna suas ar</span>
<lb n="742"/><span>bhara an chrainn.  Bhí an t-eun imthighthe.  Bhí iongnadh ar</span>
<lb n="743"/><span>Shéadna nár airigh sé ag imtheacht é.  Níor airigh sé aon</span>
<lb n="744"/><span>fhothram sgiathán, ach bhí an t-eun imthighthe.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Chuadar isteach airís ansan.  Dhéin an Fear Dubh suas</span>
<lb n="747"/><span>ar an mealbhóig agus dhéin sé fáinne 'na tímpal ar an</span>
<lb n="748"/><span>bhfalla, agus tháinig an gal céadna as an bhfalla, agus</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="749"/><p><span>d'fhan an rian céadna 'na dhiaigh air.  An fhaid a bhí sé</span>
<lb n="750"/><span>ar a chromadh thug Séadna feuchaint ghéar ar an eirball,</span>
<lb n="751"/><span>mar bhí comhthrom aige.  Chonaic sé amuich 'na bhárr ionga</span>
<lb n="752"/><span>mhór fhada cham théagartha, agus bior nímhe uirthi, agus í</span>
<lb n="753"/><span>'ghá síor-chasadh féin anonn 's anall, anonn 's anall,</span>
<lb n="754"/><span>mar bhéadh bárr eirbaill cait agus é ag faire ar luich.</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>“Dar fiadh! a bhioránaigh,” arsa Séadna 'na aigne</span>
<lb n="757"/><span>féin, “má bhíon tochas ort, ní bhéidh díth ingne ort!”</span></p>
<lb n="758"/>
<lb n="759"/><p><span>Chómh maith agus dá labharfadh Séadna, thóg an Fear</span>
<lb n="760"/><span>Dubh a cheann agus d'fheuch sé air.</span></p>
<lb n="761"/>
<lb n="762"/><p><span>“Seachain an ionga san,” ar seisean, “le h-eagla go</span>
<lb n="763"/><span>mbainfeadh sí an tochas díot-sa agus go gcuirfeadh sí</span>
<lb n="764"/><span>teinneas i n-inead an tochais ort.  Imthigh suas anois</span>
<lb n="765"/><span>agus aistirigh an chathaoir.”</span></p>
<lb n="766"/>
<lb n="767"/><p><span>D'imthigh Séadna suas agus isé a bhí go creathánach.</span>
<lb n="768"/><span>Chuir sé lámh go h-aicillídhe uirthi, agus má chuir, siúd</span>
<lb n="769"/><span>leis í chómh h-éasga agus bhog sí riamh leis.  Chuir sé lámh</span>
<lb n="770"/><span>ar an mealbhóig, agus ní túisge a chuir 'ná choruigh sí</span>
<lb n="771"/><span>anonn 's anall fan an fhalla.  D'fheuch sé ar an bhFear</span>
<lb n="772"/><span>nDubh.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>“Ó! a dhuin' uasail,” ar seisean, “táim ana</span>
<lb n="775"/><span>bhuídheach díot!  Ó!  Ó!  Ó! go mbuaidhidh Dia go</span>
<lb n="776"/><span>h-árd leat, agus a Mháthair bheannuighthe!”</span></p>
<lb n="777"/>
<lb n="778"/><p><span>Oidhe! a dhaoine mh'áran agus mh' anama!  Chómh luath</span>
<lb n="779"/><span>agus tháinig an focal san as béal Shéadna, d'athruigh an</span>
<lb n="780"/><span>Fear Dubh.  Thóg sé suas a dhá láimh chómh h-árd leis na</span>
<lb n="781"/><span>h-adharcaibh.  Tháinig lasair ghorm as a shúilibh.  Do rinnc</span>
<lb n="782"/><span>an chrúb.  D'eirigh an t-eirball, do shín an ionga, agus</span>
<lb n="783"/><span>chuir sé an bhúirth as mar chuirfeadh leómhan buile.  Do</span>
<lb n="784"/><span>thosnuigh an bhúirth sin le dranntughadh agus do bhorr</span>
<lb n="785"/><span>agus do neartuigh air gur chrith an t-úrlár, gur chrith an</span>
<lb n="786"/><span>tigh, gur chrith an sliabh mór-thímpal.  Nuair a chonaic</span>
<lb n="787"/><span>Séadna an t-athrughadh agus nuair airigh sé fuaim agus</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="788"/><p><span>neart na búirthe sin ag borradh agus ag árdughadh, do</span>
<lb n="789"/><span>dhéin an tigh bullabáisín 'na thímpal, tháinig sgamal os</span>
<lb n="790"/><span>cómhair a shúl agus do thuit sé 'na chnaipe ar an úrlár</span>
<lb n="791"/><span>gan aithne gan úrlabhra.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>Síle. — Ó! a Pheig!  Chím é, chím é!  Ó!  Ó!  Ó!</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>Peig. — Éist!  Éist! a Shíle, a laogh.  Cad a chíon</span>
<lb n="796"/><span>tú?</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>Síle. — Ó!  Fear na n-adharc, fear na n-adharc.  Cad a</span>
<lb n="799"/><span>dhéanfad!  Cad a dhéanfad!  Ó!</span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>Cáit — Aireóchaid na cómharsain í.  Éist, a Shíle, mo</span>
<lb n="802"/><span>ghrádh í sin!</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Gobnait. — Tá do mháthair ag gabháil aníos an pháirc, a</span>
<lb n="805"/><span>Pheig.</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>Peig. — Tar i leith, a Shíle, agus suidh anso am' ucht.</span></p>
<lb n="808"/>
<lb n="809"/><p><span>Síle. — Ó!  Ó!  Cad a dhéanfad!  Cad a dhéanfad</span>
<lb n="810"/><span>Ó!  Ó!</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>Máire (máthair Pheig agus Shíle). — Cad é seo ar siúbhal</span>
<lb n="813"/><span>anso agaibh?  Cad a chuir ag gol tú, a Shíle, a</span>
<lb n="814"/><span>laogh?</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>Síle. — Maise, ní fheadar, a mham.  Is amhlaidh a tháinig</span>
<lb n="817"/><span>sgannradh orm, agus cheapas go bhfeaca fear na</span>
<lb n="818"/><span>n-adharc.</span></p>
<lb n="819"/>
<lb n="820"/><p><span>Máire. — Fear na n-adharc!  Airiú, cia h-é sin?</span></p>
<lb n="821"/>
<lb n="822"/><p><span>Síle. — Fear an eirbaill, a mheasas a rádh.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>Máire. — Fear an eirbaill!</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>Síle. — Fear an eirbaill agus na h-iongan ann.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>Máire. — Mhaise, go deimhin féin, a Pheig, is mór an</span>
<lb n="829"/><span>náire dhuit é.  Tá aos óg an bhaile loitithe agat.</span>
<lb n="830"/><span>Ní fheadar an tsaoghal conus bhailighis a bhfuil de</span>
<lb n="831"/><span>ráiméisibh agat istigh ad' cheann, ná conus</span>
<lb n="832"/><span>choimeádan tú cúntas ortha, agus gan tú ach trí</span>
<lb n="833"/><span>bliaghna déag chun na Bealtaine.  Cad é an sgéal</span>
<lb n="834"/><span>atá ar siúbhal anois, a Shíle?</span>
<lb n="835"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="836"/><p><span>Síle. — Tá “Séadna,” a mham, ach is dóigh liom go bhfuil</span>
<lb n="837"/><span>sé marbh.</span></p>
<lb n="838"/>
<lb n="839"/><p><span>Máire. — Gabhaim-se orm ná fuil, agus ná béidh, ní fios</span>
<lb n="840"/><span>cathain.</span></p>
<lb n="841"/>
<lb n="842"/><p><span>Síle. — Dó' mhaise, fuair sé an t-anaithe.  Dá mbéinn</span>
<lb n="843"/><span>'na chás bhíos chómh marbh le h-Art.</span></p>
<lb n="844"/>
<lb n="845"/><p><span>Máire. — Mheasas go raibh cúigear nó seisear agaibh ann.</span>
<lb n="846"/><span>Cá bhfuil an chuid eile?</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>Peig. — Is dóigh liom, a mháthair, gur éaluigheadar uait.</span></p>
<lb n="849"/>
<lb n="850"/><p><span>Máire. — Níor ghádh dhóibh sin.  Eirigh, a Pheig, a ghamhain,</span>
<lb n="851"/><span>agus faigh rud éigin le n-ithe dhúinn.  Go deimhin</span>
<lb n="852"/><span>ní beag de sheó an sgeón a chuireabhúir sa leanbh so.</span>
<lb n="853"/><span>Feuch air sin mar osna a thagan aisti.  Ní deirim</span>
<lb n="854"/><span>'ná go bhfuil sí 'na codladh.</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>Síle: — Ach!  Ní'lim, a mham.  Ní'l blúire codlata orm.</span>
<lb n="857"/><span>Ní fiú biorán a's é.  Níor chuir aoinne sgeón</span>
<lb n="858"/><span>ionam.  Mé féin fé ndear é.  Dá mb'áil liom gan</span>
<lb n="859"/><span>bheith ag cuimhneamh air chómh géar agus bhíos ní</span>
<lb n="860"/><span>fheicfinn é.  Ní chuimhneóchad a thuille air, an</span>
<lb n="861"/><span>bitheamhnach.  Ní fheadar an tsaoghal, a Pheig, cad</span>
<lb n="862"/><span>a chuir fhiachaibh air a leithéid de bhúirth do chur as.</span></p>
<lb n="863"/>
<lb n="864"/><p><span>Peig. — Tá do chuid ollamh anois, a mháthair.  Tar i leith</span>
<lb n="865"/><span>chúgam-sa, a Shíle, agus leig dod' mháthair a cuid</span>
<lb n="866"/><span>bídh a chaitheamh.  Siné!</span>
<lb n="867"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="868"/><p><span>Caibidiol a ceathair.</span></p>
<lb n="869"/>
<lb n="870"/><p><span>Gobnait. — Airiú, a Shíle, cá bhfuil Peig?</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>Síle. — Chuaidh sí anonn go tigh Liaim uí Bhuachalla.  Ní</span>
<lb n="873"/><span>shásóchadh an saoghal Cáit gan í dhul anonn go</span>
<lb n="874"/><span>bhfeicfeadh sí Éamonn óg.  Táimíd bodhar aici féin</span>
<lb n="875"/><span>agus ag Éamonn óg.  Dá mbeidhfeá ag caint léi</span>
<lb n="876"/><span>ní fhéadfadh sí dhá fhocal a labhairt gan Éamonn óg</span>
<lb n="877"/><span>thoir thiar thall aici.  D'áiteóchadh sí ort go dtugan</span>
<lb n="878"/><span>sé fé ndeara í féin seachas aoinne eile, cheana</span>
<lb n="879"/><span>féin, agus gan é ach seachtmhain!  An oídhche fé</span>
<lb n="880"/><span>dheire, sul ar thánaís, dubhairt sí le Peig gur bh'í</span>
<lb n="881"/><span>féin a mháthair, agus ansan gur bh'í féin do bhaist</span>
<lb n="882"/><span>é, agus fé dheire dúbhairt sí go raibh eagla uirthi go</span>
<lb n="883"/><span>n-íosfadh sí é!</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>Gobnait. — Ambasa, a Shíle, is cuimhin liom an focal go</span>
<lb n="886"/><span>dian mhaith: Bhíos díreach ag teacht isteach an dorus</span>
<lb n="887"/><span>nuair airigheas é, agus bhí iongnadh mo chroídhe orm</span>
<lb n="888"/><span>cia air go raibh an cion go léir aici.  An dóigh leat</span>
<lb n="889"/><span>an mbéidh Peig abhfad?</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>Síle. — Ní dóil.  Tá tamall mór ó imthigheadar.</span>
<lb n="892"/><span>Dúbhairt sí liom-sa aire mhaith a thabhairt do'n teine,</span>
<lb n="893"/><span>i dtreó go mbéadh sí ar lasadh go breagh rómhat-sa</span>
<lb n="894"/><span>agus roimh Nóra Bhán.  Agus dúbhairt sí liom a</span>
<lb n="895"/><span>rádh libh ná déanfadh sí aon ríghneas ach chómh beag</span>
<lb n="896"/><span>agus d'fhéadfadh sí é.</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>Gobnait. — 'Seadh!  Sidí Nóra.  Tá tosach agam ort,</span>
<lb n="899"/><span>a Nóra.</span></p>
<lb n="900"/>
<lb n="901"/><p><span>Nóra. — Mhaise, is cuma liom, a Ghobnait, nuair ná</span>
<lb n="902"/><span>fuil an sgéal ar siúbhal.  Airiú, cá bhfuil Peig?</span>
<lb n="903"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="904"/><p><span>Gobnait: — Ní bhéidh aon chuid de'n sgéal anocht againn</span>
<lb n="905"/><span>is baoghalach.  Caithfead féin sgéal a dh'innsint</span>
<lb n="906"/><span>dóibh.</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>Nóra. — Níor chás duit!  Cá bhfuil Peig, a Shíle?</span></p>
<lb n="909"/>
<lb n="910"/><p><span>Peig. — Tá sí anso, a Nóra, a ghrádh dhil.  (Tagaid Peig</span>
<lb n="911"/><span>agus Cáit isteach.)</span></p>
<lb n="912"/>
<lb n="913"/><p><span>Nóra (le Gobnait). — Dhé mhaise, sgeimhle ort, a thoice! —</span>
<lb n="914"/><span>Conus tá Éamonn óg, a Cháit?</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Gobnait. — 'S dócha go bhfuil sé ithte um an dtaca</span>
<lb n="917"/><span>so aici.</span></p>
<lb n="918"/>
<lb n="919"/><p><span>Cáit. — Ochón!  Oidhé!  Is gearr ná féadfaidh aoinne</span>
<lb n="920"/><span>dul uaithi-seo, tá sí ag iompáil amach chómh</span>
<lb n="921"/><span>deisbhéalach!</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>Gobnait. — Ó, is fíor dhuit, a Cháit.  Níor chuimhnigheas</span>
<lb n="924"/><span>riamh orm fhéin.  Andaigh ar neóin, ní h-iongnadh</span>
<lb n="925"/><span>go mbéadh cion agat air agus gur tú féin a mháthair.</span>
<lb n="926"/><span>(Sgeartaid uile ar gháirídhibh.)</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>Cáit. — Mhaise, le h-anaman do mharbh, a Pheig, sgaoil</span>
<lb n="929"/><span>chúgainn do sgéal, feuchaint an gcuirfeadh sé stop</span>
<lb n="930"/><span>leó san.</span></p>
<lb n="931"/>
<lb n="932"/><p><span>Gobnait. — Déin, a Pheig, agus bain an chluas díom má</span>
<lb n="933"/><span>bhíon gíocs ná míocs as aoinne againn.</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>Peig. — Cá bhfuil Síle?  Cheapas go raibh sí ansan anois</span>
<lb n="936"/><span>beag.</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>Cáit: — Sidí anso ar an dtaobh thiar díom-sa í, a ceann</span>
<lb n="939"/><span>fém' fhalaing, mar bhéadh eun beag ag dul fé</span>
<lb n="940"/><span>chirc.</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>Peig. — Airiú, a Shíle, a chuid, cad tá ort anois?</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>Síle. — Ach!  Ní'l giob, a Pheig, ach ní foláir dom mo</span>
<lb n="945"/><span>cheann a chlúdach go fóil le h-eagla go gcuirfeadh</span>
<lb n="946"/><span>fear na n-adharc búirth eile as, agus go bhfeicfinn</span>
<lb n="947"/><span>airís é.</span></p>
<lb n="948"/>
<lb n="949"/><p><span>Peig: — Ní baoghal duit.</span>
<lb n="950"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="951"/><p><span>Nuair a tháinig Séadna chuige fein agus d'fheuch sé 'na</span>
<lb n="952"/><span>thímpal bhí fear na n-adharc imthighthe.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>Síle. — Imtheacht gan teacht air, an cladhaire!</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>Peig. — Is dócha nár chuid ba lúgha 'ná a fhonn a bhí ar</span>
<lb n="957"/><span>Shéadna an rud ceudna do rádh leis, nuair a tháinig sé</span>
<lb n="958"/><span>chuige féin agus fuair sé é féin 'na aonar.  Bhí allus</span>
<lb n="959"/><span>an bháis air agus sgáird 'na dhá shúil, ach 'na thaobh san,</span>
<lb n="960"/><span>pé rud adúbhairt sé, isé ceud rud a dhéin sé 'ná a lámh</span>
<lb n="961"/><span>a chur 'na phóca feuchaint an raibh an sparán aige, agus</span>
<lb n="962"/><span>ambasa bhí.  Bhí sé ansúd sa phóca cheudna 'nar chuir sé</span>
<lb n="963"/><span>é, agus isé a bhí go breagh teann agus go breagh</span>
<lb n="964"/><span>trom.</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>Chuir sé lámh i bpóca eile leis, agus má dhéin, fuair</span>
<lb n="967"/><span>sé an dá cheud púnt a tugadh dó thar cheann an dá</span>
<lb n="968"/><span>sgilling.</span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>“Dá mb'áil liom sgaoileadh leis an uair úd,” ar</span>
<lb n="971"/><span>seisean leis féin, “bhéadh trí cheud agam; ach ní dhéanan</span>
<lb n="972"/><span>san deifirigheacht ar bith, mar d'airigheas 'ghá rádh é go</span>
<lb n="973"/><span>leanfadh an sparán teann, d'aimhdheóin a mbainfí as.”</span></p>
<lb n="974"/>
<lb n="975"/><p><span>Chuir sé an t-airgead 'na phóca airís, agus chuir sé</span>
<lb n="976"/><span>chuige an sparán go cruinn agus go h-aireach sa phóca</span>
<lb n="977"/><span>a bhí ar an dtaobh istigh d'á bhest.  D'eirigh sé 'na sheasamh</span>
<lb n="978"/><span>ansan agus chroth sé é féin, agus geallaim dhuit gur ró</span>
<lb n="979"/><span>ghearr a lean cuimhne an sgannradh dhe.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>“'Seadh!” ar seisean.  “Ní mór dom capall a</span>
<lb n="982"/><span>cheannach agus gan bheith am' mharbhadh féin ag dul go dtí</span>
<lb n="983"/><span>an t-Aifrean am' chuis gach Domhnach agus lá saoire.</span>
<lb n="984"/><span>Agus ní mór dom bó a cheannach agus gan bheith ag brath</span>
<lb n="985"/><span>ar cheann do na h-ubhlaibh beaga san chun an tarta do</span>
<lb n="986"/><span>bhaint díom.  Agus go deimhin is dócha go gcaithfead</span>
<lb n="987"/><span>pósadh, mar conus fhéadfainn féin an bhó do chrúth?</span>
<lb n="988"/><span>Ach pé rud a dhéanfad, ní mór dom rud éigin d'ithe</span>
<lb n="989"/><span>láithreach.  Ní raibh a leithéid d'ocras orm le bliaghain!”</span>
<lb n="990"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="991"/><p><span>D'fheuch sé suas ar an mealbhóig agus ar an gcathaoir,</span>
<lb n="992"/><span>agus ambasa bhí sórt sgáth' air dul 'na ngoire.  Do</span>
<lb n="993"/><span>iniúch sé ar an dtalamh go cruinn mór-thímpal na</span>
<lb n="994"/><span>cathaoireach, agus má dhéin, do chonaic sé ansúd go</span>
<lb n="995"/><span>gléineach rian na h-órdóige.  Cheap sé go raibh baluith</span>
<lb n="996"/><span>dóighte fós féin uaidh.  Chuir sé bárr a mhéire ar an</span>
<lb n="997"/><span>gcathaoir.  Ní túisge chuir 'ná bhog sí leis go h-éasga.</span>
<lb n="998"/><span>Chuir san misneach air agus shuidh sé inti.  Bhog sé anonn</span>
<lb n="999"/><span>'s anall í; bhog sí leis go breagh.  Bhí a aigne sásta.</span>
<lb n="1000"/><span>Chuir sé lámh sa mhealbhóig agus chrom sé ar a ghreim beag</span>
<lb n="1001"/><span>mine do chogaint mar ba ghnáth.  Chómh luath agus bhí</span>
<lb n="1002"/><span>tart air, do chuaidh sé amach agus thug sé leis isteach</span>
<lb n="1003"/><span>cúpla ceann dos na h-ubhlaibh agus d'ith sé iad.</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>Ar maidin lar na mháireach do ghluais sé go moch ag</span>
<lb n="1006"/><span>dul ar an aonach go gceannóchadh sé capall agus bó</span>
<lb n="1007"/><span>bhainne.</span></p>
<lb n="1008"/>
<lb n="1009"/><p><span>Ba ghearr gur bhuaileadar na cómharsain uime.</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>“Airiú, a Shéadna, cad d'imthigh um thráthnóna inde</span>
<lb n="1012"/><span>ort?” arsa duine aca.  “Cheapamair go léir gur</span>
<lb n="1013"/><span>b'amhlaidh a thuit caor ar do thigh agus go rabhais loisgithe</span>
<lb n="1014"/><span>ad' bheathaidh.  Níor airigheas riamh a leithéid de</span>
<lb n="1015"/><span>thóirthnigh.”</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>“Tá an éagcóir agat,” arsa duine eile.  “Níor</span>
<lb n="1018"/><span>thóirthneach é ach búirtheach mar ghéimreach thairbh.”</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>“Éist do bheul,” arsa 'n trímhadh duine.  “Cá bhfuil</span>
<lb n="1021"/><span>an tarbh d'fhéadfadh an bhúirth úd do chur as?”</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>“Do bhíos-sa,” arsa 'n ceathramhadh duine, “am'</span>
<lb n="1024"/><span>shuidhe i mullach Caraige an Eidhneáin agus bhí radharc</span>
<lb n="1025"/><span>agam ar an dtigh, agus nuair airigheas an fothrom go</span>
<lb n="1026"/><span>léir d'fheuchas anonn agus chonac mar bhéadh fiolar agus</span>
<lb n="1027"/><span>grathain chíor-dhubh phriachán ag eirighe i n-áirde sa spéir,</span>
<lb n="1028"/><span>agus bhí iongnadh orm a rádh go bhféadfaidís a leithéid</span>
<lb n="1029"/><span>d'fhothrom a dhéanamh.”</span>
<lb n="1030"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1031"/><p><span>Thiomáineadar leó ar an gcuma san, ag caint agus</span>
<lb n="1032"/><span>ag áiteamh agus ag cur thré chéile, agus níor labhair</span>
<lb n="1033"/><span>Séadna focal: Choimeádadar an chaint chúca féin, agus</span>
<lb n="1034"/><span>níor mhór leis dóibh é.  Ní raibh dúil ar bith aige i gcaint,</span>
<lb n="1035"/><span>le h-eagla go sleamhnóchadh aon fhocal uaidh do osglóchadh</span>
<lb n="1036"/><span>a aigne.  D'á éaghmuis sin agus uile, bhí fáth machtnaimh</span>
<lb n="1037"/><span>aige a choimeád ar siúbhal é.  Bhí sé ag cuimhneamh ar an</span>
<lb n="1038"/><span>gcapall agus ar an mboin agus ar cad a déarfaidís</span>
<lb n="1039"/><span>na cómharsain uile nuair a chífidís ar marcaigheacht é.</span>
<lb n="1040"/><span>D'fhiarfhóchaidís cá bhfuair sé an t-airgead.  Cad é an</span>
<lb n="1041"/><span>leath-sgeul a bhéadh aige le tabhairt uaidh?</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>Nuair a shroiseadar páirc an aonaigh agus chonaic</span>
<lb n="1044"/><span>Séadna na capaill go léir, do tháinig mearbhall air,</span>
<lb n="1045"/><span>agus ní fheidir sé cad ba mhaith dhó a dhéanamh.  Bhí</span>
<lb n="1046"/><span>capaill mhóra ann agus capaill bheaga, seana chapaill</span>
<lb n="1047"/><span>agus capaill óga, capaill dhubha agus capaill bhána,</span>
<lb n="1048"/><span>capaill ghlasa agus capaill bhreaca, capaill ag siosaraigh</span>
<lb n="1049"/><span>agus capaill ag léimrigh, capaill a bhí go deagh-chroicinn</span>
<lb n="1050"/><span>groidhe cumasach agus braimíní gránda giobalacha.</span>
<lb n="1051"/><span>Eatortha uile go léir, bhí sé ag teip air glan a aigne do</span>
<lb n="1052"/><span>shocarughadh ar an gceann a thaithneóchadh leis.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Fé dheire, do leig sé a shúil ar chapall dheas chíor-dhubh</span>
<lb n="1055"/><span>a bhí go fuinte fáisgithe ag falaracht ar fuid na páirce</span>
<lb n="1056"/><span>agus marcach éadtrom lúthmhar ar a mhuin.  Dhruid</span>
<lb n="1057"/><span>Séadna suas, agus do bhagair sé ar an marcach.  Sul a</span>
<lb n="1058"/><span>raibh uain ag an marcach é thabhairt fé ndeara, do</span>
<lb n="1059"/><span>ghluaiseadar triúr marcach eile thairis amach, agus</span>
<lb n="1060"/><span>ghluaiseadar a gceathrar an pháirc siar ar a léim-lúth.</span>
<lb n="1061"/><span>Bhí claidhe dúbalta idir iad agus an pháirc amuich, agus</span>
<lb n="1062"/><span>d'imthigheadar a gceathrar go h-éasga éadtrom seólta</span>
<lb n="1063"/><span>de dhruim an chlaidhe sin, gan bárr coise tosaigh ná</span>
<lb n="1064"/><span>deirigh do chur ann.  Siúd ar aghaidh iad lom díreach agus</span>
<lb n="1065"/><span>gan órlach sa mbreis ag aoinne acu ar a chéile.  Siúd</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1066"/><p><span>ar aghaidh iad, ucht agus cúm seang gach capaill ag</span>
<lb n="1067"/><span>cimilt nach mór do'n bhfeur glas a bhí ar an bpáirc,</span>
<lb n="1068"/><span>ceann gach capaill sínte go h-iomlán, ceann gach</span>
<lb n="1069"/><span>marcaigh cromtha anuas agus iad ag gluaiseacht mar</span>
<lb n="1070"/><span>ghluaiseóchadh sídhe gaoithe.</span></p>
<lb n="1071"/>
<lb n="1072"/><p><span>Ní raibh duine, óg ná aosda, ar an aonach ná raibh 'na</span>
<lb n="1073"/><span>choilg-sheasamh ag faire ortha ach amháin fear na méaracán.</span>
<lb n="1074"/><span>Nuair a bhíodar ag déanamh ar an darna claidhe, thug</span>
<lb n="1075"/><span>gach aoinne fé ndeara go raibh an capall dubh buille</span>
<lb n="1076"/><span>beag ar tosach.  Nuair a bhíodar ag glanadh an chlaidhe,</span>
<lb n="1077"/><span>do ghluais an capall dubh agus an capall ba ghiorra dhó</span>
<lb n="1078"/><span>d'á dhruim, mar ghluaiseóchadh an priachán, gan baint</span>
<lb n="1079"/><span>leis.  Do chuir an dá cheann eile na cosa ann.</span>
<lb n="1080"/><span>D'imthigh an fód ó chosaibh an chapaill ba shia amach,</span>
<lb n="1081"/><span>agus thuit sé féin agus a mharcach ar an dtaobh eile</span>
<lb n="1082"/><span>'chlaidhe.</span></p>
<lb n="1083"/>
<lb n="1084"/><p><span>“Ó!!  Tá sé marbh!” do liúghadar na daoine go</span>
<lb n="1085"/><span>léir.  Ní raibh an liúgh as a mbeul nuair a bhí sé thuas</span>
<lb n="1086"/><span>airís, ach má 'seadh bhí a chapall bacach agus b'éigean dó</span>
<lb n="1087"/><span>filleadh.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>Siúd ar aghaidh an triúr agus an t-aonach ag faire</span>
<lb n="1090"/><span>ortha, na daoine chómh ciúin sin gur airigh Séadna go</span>
<lb n="1091"/><span>soiléir na buillí fuinte ceólmhara tómhaiste cruadha a</span>
<lb n="1092"/><span>bhuaileadh cosa na gcapall san ar fhód na páirce, díreach</span>
<lb n="1093"/><span>mar bhéadh rinnceóir ag rinnce ar chlár.</span></p>
<lb n="1094"/>
<lb n="1095"/><p><span>Thug Séadna fé ndeara um an dtaca so go raibh an</span>
<lb n="1096"/><span>capall dubh go maith ar tosach, agus é ag déanamh, ceann</span>
<lb n="1097"/><span>ar aghaidh, ar bhata a bhí 'na sheasamh 'sa pháirc agus éadach</span>
<lb n="1098"/><span>éigin dearg 'na bhárr.  Siúd tímpal an bhata san é.</span>
<lb n="1099"/><span>Siúd 'na dhiaigh an tarna capall.  Siúd 'na dhiaigh sin an</span>
<lb n="1100"/><span>trímhadh capall.  Siúd ar aghaidh i ndiaigh a chéile iad, i</span>
<lb n="1101"/><span>leith na láimhe clé, soir ó thuaidh, an capall dubh ar tosach,</span>
<lb n="1102"/><span>agus é ag bogadh uatha.  Do ghéaruigh an capall deirig</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1103"/><p><span>agus bhí sé ag breith suas ar an darna capall.  Do</span>
<lb n="1104"/><span>ghéaruigh san, agus bhíodar araon ag breith suas ar an</span>
<lb n="1105"/><span>gcapall ndubh.  Ansan do chonaic Séadna agus as</span>
<lb n="1106"/><span>t-aonach an radharc.  Do shearg an capall dubh san é</span>
<lb n="1107"/><span>féin, do bhog an marcach an tsrian chuige, agus siúd</span>
<lb n="1108"/><span>amach é mar ghluaiseóchadh cú agus gur dhóigh leat ná raibh</span>
<lb n="1109"/><span>cos leis ag baint le talamh, ach é ag imtheacht i n-aice</span>
<lb n="1110"/><span>an tailimh mar bhéadh seabhac.</span></p>
<lb n="1111"/>
<lb n="1112"/><p><span>Le n-a linn sin d'eirigh liúgh fhiaigh ó'n áit thoir thuaidh</span>
<lb n="1113"/><span>go raibh na capaill ag déanamh air.  Do tógadh an</span>
<lb n="1114"/><span>liúgh mór-thímpal an aonaigh.  B'éigean do Shéadna a</span>
<lb n="1115"/><span>mhéarana do chur 'na chluasaibh nó go sgoiltfí a cheann.</span>
<lb n="1116"/><span>Bhí gach aoinne ag ruith agus gach aoinne ag liúirigh.  Do</span>
<lb n="1117"/><span>rith Séadna agus do liúigh sé leó agus ní raibh a fhios</span>
<lb n="1118"/><span>aige cad ar a shon.</span></p>
<lb n="1119"/>
<lb n="1120"/><p><span>Nuair a stad an ruith agus an liúireach, do chonaic</span>
<lb n="1121"/><span>Séadna ar a aghaidh amach seisear nó móir-sheisear daoine</span>
<lb n="1122"/><span>uaisle agus ceann feóla agus bolg mór agus culaith</span>
<lb n="1123"/><span>éadaigh uasail ar gach aoinne acu, agus iad ag caint le</span>
<lb n="1124"/><span>n-a chéile agus ag feuchaint ar an gcapall ndubh.</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>“An mór ar a ndíolfá é?” arsa duine acu leis an</span>
<lb n="1127"/><span>marcach.</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>“Ar mhíle púnt,” arsa 'n marcach.</span></p>
<lb n="1130"/>
<lb n="1131"/><p><span>Nuair airigh Séadna an focal san, d'iompuigh sé ar a</span>
<lb n="1132"/><span>sháil, a' rádh 'na aigne féin, “Ní bhéadh aon ghnó agam</span>
<lb n="1133"/><span>dé.  Do mharbhóchadh sé mé.”</span></p>
<lb n="1134"/>
<lb n="1135"/><p><span>Cia bhéadh ar an dtaobh thiar de ach fear na méaracán!</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>“Mharbhóchadh sé thú, an eadh?” arsa fear na méaracán.</span></p>
<lb n="1138"/>
<lb n="1139"/><p><span>“Aidhé mhaise, greadadh chúgat! a ghréasaidhe bhig bhuídhe</span>
<lb n="1140"/><span>na mealbhóige, de shíol taoíbhíní ruadh agus meanuithí</span>
<lb n="1141"/><span>ramhar agus bréan-bhróg, murab ort atá an t-eirighe i</span>
<lb n="1142"/><span>n-áirde, ag teacht anso chun capaill a cheannach agus gan</span>
<lb n="1143"/><span>phingin ad' phóca!”</span>
<lb n="1144"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1145"/><p><span>Nuair airigh Séadna an méid sin do dhruid sé i leath</span>
<lb n="1146"/><span>taoibh.  Do shleamhnuigh sé lámh leis síos 'na phóca.</span>
<lb n="1147"/><span>Ambasa bhí sé folamh!  Chuarduigh sé póca eile —</span>
<lb n="1148"/><span>folamh chómh maith!  Chuir sé lámh isteach 'na bhrollach, ag</span>
<lb n="1149"/><span>lorg an sparáin.  Ní raibh a thuairisg ann.  Thug sé</span>
<lb n="1150"/><span>strac-fheuchaint ar fhear na méaracán.  Bhí sé sin i</span>
<lb n="1151"/><span>bhfeighil a ghnótha féin, gan aon tsuím aige i Séadna ach</span>
<lb n="1152"/><span>chómh beag agus ná feicfeadh sé riamh é.</span></p>
<lb n="1153"/>
<lb n="1154"/><p><span>“Seadh!” arsa Séadna leis féin, “tá deire leis an</span>
<lb n="1155"/><span>mustar.  Is usaide é ó baineadh an easgaine de'n</span>
<lb n="1156"/><span>mhealbhóig agus de'n chathaoir agus de'n chrann.  Ní dócha</span>
<lb n="1157"/><span>gur bh'fhéidir í bheith curtha suas airís.  Pé i n-Éirinn</span>
<lb n="1158"/><span>é, ní'l agam le déanamh anois ach dul agus feuchaint</span>
<lb n="1159"/><span>an bhféadfainn raint leathair a cheannach, agus dul agus</span>
<lb n="1160"/><span>claoidh leis an ngnó is fearr atá ar eólas agam.  Má's</span>
<lb n="1161"/><span>bréan-bhróga iad ní bhfaighid na daoine a chaithean iad</span>
<lb n="1162"/><span>aon locht ortha.  Is mairg ná bíon sásta le n-a chuid</span>
<lb n="1163"/><span>féin, d'á luíghead é.  Dá mbéadh mo thrí sgillinge agam</span>
<lb n="1164"/><span>anois do dhéanfaidís mo ghnó chómh maith leis na ceudtaibh</span>
<lb n="1165"/><span>go léir.  Ach tá go maith.  Ní fearr bheith ag caint air</span>
<lb n="1166"/><span>mar sgeul.  Raghad ag triall ar Dhiarmuid Liath agus</span>
<lb n="1167"/><span>b'fhéidir go dtabharfadh sé raint leathair ar cáirde dhom</span>
<lb n="1168"/><span>chun go dtiocfadh airgead na mbróg isteach.  Thug sé</span>
<lb n="1169"/><span>cáirde cheana dhom, agus dhíolas é go cruinn agus go</span>
<lb n="1170"/><span>macánta.”</span></p>
<lb n="1171"/>
<lb n="1172"/><p><span>Um an dtaca go raibh an méid sin machtnaighthe aige,</span>
<lb n="1173"/><span>bhí sé ag déanamh, ceann ar aghaidh, ar dhorus Dhiarmuda.</span>
<lb n="1174"/><span>Bhí Diarmuid féin 'na sheasamh 'dir dhá lígh an doruis.</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>“Airiú, a Shéadna, an tú san?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="1177"/>
<lb n="1178"/><p><span>“Is mé cheana,” arsa Séadna.  “An bhfuilir go</span>
<lb n="1179"/><span>láidir, a Dhiarmuid?”</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>“Tá an tsláinte againn, moladh le Dia dh'á chionn!</span>
<lb n="1182"/><span>Ach cad é seo d'imthigh ort-sa le déanaighe?  Táir i</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1183"/><p><span>mbeul gach aoinne, agus ní mar a chéile aon dá sgeul</span>
<lb n="1184"/><span>ná aon dá thuairisg ort.  Deir duine go bhfeacais sprid.</span>
<lb n="1185"/><span>Deir duine eile gur thuit an tigh ort.  Deir duine eile</span>
<lb n="1186"/><span>gur mhairbh splannc tú.  Deir an ceathramhadh duine go</span>
<lb n="1187"/><span>bhfuarais airgead ag dul amú'.  Agus mar sin dóibh,</span>
<lb n="1188"/><span>gach aoinne agus a shocarughadh féin aige ort.  Cad a</span>
<lb n="1189"/><span>dhéinis?  Nó cad tá ar siúbhal agat?  Nó cad fé</span>
<lb n="1190"/><span>ndear an obair seo go léir?”</span></p>
<lb n="1191"/>
<lb n="1192"/><p><span>“Ní fheadar an tsaoghal, a Dhiarmuid.  Ach dar</span>
<lb n="1193"/><span>liom-sa tá aon nídh amháin soiléir go leór.  Is é sin ná</span>
<lb n="1194"/><span>fuaras airgead ag dul amú'.  Is dócha dá bhfuighinn ná</span>
<lb n="1195"/><span>béinn ag teacht anso anois ag brath air go bhfuighinn</span>
<lb n="1196"/><span>raint leathair uait-se ar cáirde mar a fuaras cheana.”</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>“Mhaise, andaigh féin gheóbhair agus fáilte.  An mór</span>
<lb n="1199"/><span>atá uait?”</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>“Dá mbéadh oiread agam agus dhéanfadh bróga do</span>
<lb n="1202"/><span>bheirt níor bheag liom é an turus so, agus nuair bhéidís</span>
<lb n="1203"/><span>sin díolta agus an t-airgead agam, dhíolfainn tusa</span>
<lb n="1204"/><span>agus thógfainn tuille.”</span></p>
<lb n="1205"/>
<lb n="1206"/><p><span>“Tá sé chómh maith agat an tuille do bhreith leat anois</span>
<lb n="1207"/><span>d'aon iaracht.  Beir leat luach púint.”</span>
<lb n="1208"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1209"/><p><span>Caibidiol a Cúig</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>Gobnait. — Feuch nach amhlaidh do dhéin licíní slinne de'n</span>
<lb n="1212"/><span>airgead mar a dhéin d'airgead Mhichíl Réamoinn.</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>Peig. — Ní h-é sin adúbhraís cheana, a Ghobnait, ach gur</span>
<lb n="1215"/><span>dhéin Micheál airgead des na licíníbh slinne.</span></p>
<lb n="1216"/>
<lb n="1217"/><p><span>Gobnait. — 'Sdó, do dhéin, leis, ach má 'seadh do dhéin</span>
<lb n="1218"/><span>licíní slinne de'n airgead airís.</span></p>
<lb n="1219"/>
<lb n="1220"/><p><span>Nóra. — 'Gcloistí!  Nach cuimhin le n-ár gcluasaibh tú</span>
<lb n="1221"/><span>'ghá rádh linn go dtug sé an t-airgead isteach chun</span>
<lb n="1222"/><span>na mná, agus gur fheuch sí air agus gur cheap sí</span>
<lb n="1223"/><span>gur bh'airgead dleaghthach é, agus d'á chómhartha san</span>
<lb n="1224"/><span>féin go dtug sí dhó an hata?</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>Gobnait. — 'Sdó, do cheap, leis, agus do thug.  Ach is</span>
<lb n="1227"/><span>'na dhiaigh sin do dhéin licíní slinne airís de'n</span>
<lb n="1228"/><span>airgead.</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>Nóra. — Agus conus fhéadfadh licíní slinne dhéanamh</span>
<lb n="1231"/><span>airís dé, mura mbainfeadh Micheál féin an diab-</span>
<lb n="1232"/><span>laidheacht dé?</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>Cáit. — Agus cá bhfios ná gur bhain?</span></p>
<lb n="1235"/>
<lb n="1236"/><p><span>Nóra. — Dúbhairt sí gur imthigh sé air abhaile nuair a</span>
<lb n="1237"/><span>fuair sé an hata.</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>Gobnait. — Má 'seadh, bhí sé i Sráid an Mhuilinn airís</span>
<lb n="1240"/><span>seachtmhain 'na dhiaigh sin, é féin agus Tadhg na</span>
<lb n="1241"/><span>n-Ubh, agus chuadar isteach sa tigh cheudna agus do</span>
<lb n="1242"/><span>ghlaoidh Micheál ar an mnaoi i leath-taoibh.  “Tá a</span>
<lb n="1243"/><span>dó agus dá thistiún agat orm,” ar seisean.  “Seo</span>
<lb n="1244"/><span>dhuit é.”  “Ní'l aon dó agus dá thistiún agam-sa</span>
<lb n="1245"/><span>ort,” ar sise.  “Tá, go macánta,” ar seisean.</span>
<lb n="1246"/><span>“Seo dhuit é.”  “Sdó, deirim-se ná fuil,” ar</span>
<lb n="1247"/><span>sise.  “Nách cuimhin leat,” ar sise, “go rabhas ag</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1248"/><p><span>coimeád do hata, agus gur sholáthruighis an t-</span>
<lb n="1249"/><span>airgead i mball éigin agus go dtugais dom é?”</span>
<lb n="1250"/><span>“Cad do dhéinis leis?” arsa Micheál.  “Níor</span>
<lb n="1251"/><span>dhéineas aon rud leis,” ar sise.  “Tá sé anso sa</span>
<lb n="1252"/><span>bhosca fós agam.”  “Ba mhaith liom é fheiscint,”</span>
<lb n="1253"/><span>arsa Micheál.  “Tá sé ansúd,” ar sise, “sgilling</span>
<lb n="1254"/><span>agus dá réal agus dá thistiún.  Tar i leith,” ar</span>
<lb n="1255"/><span>sise, “go bhfeicir féin airís iad.”  Do chuadar</span>
<lb n="1256"/><span>anonn go dtí an bosca agus d'osgail sí é, agus</span>
<lb n="1257"/><span>nuair fheuch sí isteach ann agus chonaic sí na licíní</span>
<lb n="1258"/><span>slinne, d'iompuigh sí ar Mhicheál agus d'fheuch sí air</span>
<lb n="1259"/><span>mar fheuchfadh sí ar mhadra uilc.  “Seo,” arsa</span>
<lb n="1260"/><span>Micheál, ag síneadh an airgid chúici.  “Coimeád</span>
<lb n="1261"/><span>é!” ar sise.  “Agus fág mo thigh!  Tá an mac</span>
<lb n="1262"/><span>mallachtain ann, agus ionat-sa chómh maith!</span>
<lb n="1263"/><span>Sgrios!”  Geallaim-se dhuit gur imthigh an bheirt</span>
<lb n="1264"/><span>agus dithneas ortha.</span></p>
<lb n="1265"/>
<lb n="1266"/><p><span>Síle. — Ní fheadar cad a dhéin sí leis na cúig licíníbh?</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>Gobnait. — Ní fheadar, a Shíle.  Ach 'sé mo thuairim go</span>
<lb n="1269"/><span>bhfuaradar an taobh amuich de dhorus chómh luath leis</span>
<lb n="1270"/><span>an mbeirt.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>Síle. — Ní leigfeadh eagla dhom mo lámh a chur ortha.</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>Cáit. — D'airigheas-sa gur dhéin sé gabhar de Thadhg na</span>
<lb n="1275"/><span>n-Ubh.</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>Gobnait. — Níor dhéin, ach is amhlaidh a chuir sé an sguab</span>
<lb n="1278"/><span>ag gabháil air.  Chuir sé fhiachaibh ar an sguaib Tadhg</span>
<lb n="1279"/><span>a chur amach as an dtigh.</span></p>
<lb n="1280"/>
<lb n="1281"/><p><span>Nóra. — Airiú, conus, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="1282"/>
<lb n="1283"/><p><span>Gobnait. — Is amhlaidh a bhíodar go léir, lán an bhaill</span>
<lb n="1284"/><span>acu, bailighthe thiar ag tigh Thaidhg na n-Ubh, agus iad</span>
<lb n="1285"/><span>ag imirt cártaí, agus d'eirigh achran éigin eatortha,</span>
<lb n="1286"/><span>i dtreó go ndúbhairt Micheál le Tadhg, “Mura</span>
<lb n="1287"/><span>n-éistir do bhéal,” ar seisean, “déanfad gabhar</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1288"/><p><span>díot.”  “Ní fhéadfá é,” arsa Tadhg.  “D'fhéad-</span>
<lb n="1289"/><span>fainn,” arsa Micheál.  “Ná déin aon dá chuid ded'</span>
<lb n="1290"/><span>dhícheal,” arsa Tadhg.  “An mar sin é?” arsa</span>
<lb n="1291"/><span>Micheál.  “Is mar sin,” arsa Tadhg.  “Feiceam</span>
<lb n="1292"/><span>anois cad fhéadfair a dhéanamh.”  Tharaing Micheál</span>
<lb n="1293"/><span>leabhrín beag dubh amach as a phóca, agus bhí fabharaí</span>
<lb n="1294"/><span>dearga ar na billeógaibh aige, agus chrom sé ar é</span>
<lb n="1295"/><span>léigheadh.  I gceann tamaill do stad sé, agus</span>
<lb n="1296"/><span>d'fheuch sé ar Thadhg.  “Ní'l ach aon chontabhairt</span>
<lb n="1297"/><span>amháin sa sgeul, a Thaidhg,” ar seisean.  “Dá n-</span>
<lb n="1298"/><span>aistireóchadh an ghaoth agus tú ad' ghabhar, ní fheud-</span>
<lb n="1299"/><span>fainn tú chasadh thar n-ais.”  “Aidhe, agus a</span>
<lb n="1300"/><span>bhitheamhnaigh na croiche duibhe, cad 'na thaobh nár</span>
<lb n="1301"/><span>innsis é sin ar dtúis dom?”  “Táim 'ghá innsint</span>
<lb n="1302"/><span>anois duit, agus ní'l agat ach a rádh liom stad i</span>
<lb n="1303"/><span>n-am.”  “Stad, má 'seadh!” arsa Tadhg.  “Ní</span>
<lb n="1304"/><span>chreidfinn ó'n saoghal go bhféadfá é dhéanamh, ach mar</span>
<lb n="1305"/><span>sin féin ní misde liom leigint duit bheith ag imirt</span>
<lb n="1306"/><span>do chuid cleas ar dhuine éigin eile.”  “Bíodh</span>
<lb n="1307"/><span>geall,” arsa Micheál, “go gcuirfidh an sguab an</span>
<lb n="1308"/><span>dorus amach tú má deirim-se léi é dhéanamh.”</span>
<lb n="1309"/><span>D'fheuch Tadhg ar an sguaib.  Bhí sí 'na seasamh i</span>
<lb n="1310"/><span>n-aice an doruis.  Sguab bhreagh nua throm do b</span>
<lb n="1311"/><span>eadh í.  Gháireadar an chuideachta nuair airigheadar</span>
<lb n="1312"/><span>an focal.  “Ní chuirfeá féin amach mé,” arsa Tadhg,</span>
<lb n="1313"/><span>“agus is deacair a rádh go gcuirfeá fhiachaibh ar an</span>
<lb n="1314"/><span>sguaib rud a dhéanamh ná féadfá féin a dhéanamh.”</span>
<lb n="1315"/><span>“Ní chuirfinn féin amach tú,” arsa Micheál: “Agus</span>
<lb n="1316"/><span>dá mbéadh bata maith agat ní'l aon cheathrar anso</span>
<lb n="1317"/><span>do chuirfeadh amach tú.”  (Bhí ainim Thaidhg i n-áirde</span>
<lb n="1318"/><span>le méid a nirt ó'n lá úd a ghabh sé ar an móir-</span>
<lb n="1319"/><span>sheisear a lean ó Sráid an Mhuilinn é chun a mharbhtha.)</span>
<lb n="1320"/><span>“Ach cuirfead-sa geall leat anois go gcuirfidh an</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1321"/><p><span>sguab san thíos amach tú.”  D'aimsigh Tadhg a bhata,</span>
<lb n="1322"/><span>agus do labhair Micheál leis an sguaib.  Sheasaimh</span>
<lb n="1323"/><span>Tadhg i lár an tíghe.  D'eirigh an sguab agus thug sí</span>
<lb n="1324"/><span>iaracht ar é bhualadh idir an dá shúil.  Bhí an bata</span>
<lb n="1325"/><span>go maith agus an chuisle láidir, agus ambasa chosain</span>
<lb n="1326"/><span>Tadhg a cheann agus a cheannacha, ach do bhuail</span>
<lb n="1327"/><span>sí ins na cosaibh é, agus do bhuail sí ins</span>
<lb n="1328"/><span>na loirgnibh é, agus do bhuail sí ins na glúinibh é,</span>
<lb n="1329"/><span>agus do bhuail sí ins na ceathramhnaibh é, agus ins</span>
<lb n="1330"/><span>a' drom, agus ins na h-asnaidheachaibh, i dtreó ná</span>
<lb n="1331"/><span>feidir sé ar ball cad a bhí ag imtheacht air.  Fé</span>
<lb n="1332"/><span>dheire do liúigh sé an dorus d'osgailt dó, agus</span>
<lb n="1333"/><span>geallaim dhuit gurabh é b'fhada leis go raibh sé</span>
<lb n="1334"/><span>amuich.</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>Síle. — Bhí an lámh a bhí sa sguaib ró láidir dó!</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>Cáit. — Is mór an iongnadh san go deimhin!  B'fhéidir</span>
<lb n="1339"/><span>dá bhfaigheadh Tadhg radharc ar an t-é go raibh a lámh</span>
<lb n="1340"/><span>inti, ná raghadh an sgéal chómh saor leis agus chuaidh.</span>
<lb n="1341"/><span>Agus feuch i leith orm, a Ghobnait.  Conus fhéadfadh</span>
<lb n="1342"/><span>licíní slinne dhéanamh d'airgead Shéadna, agus nach</span>
<lb n="1343"/><span>de licíníbh slinne a déineadh é?</span></p>
<lb n="1344"/>
<lb n="1345"/><p><span>Gobnait. — Cá bhfios duit, a Cháit, cad de gur dhéin fear</span>
<lb n="1346"/><span>na n-adharc é?  Dar ndóich, tá a fhios ag an saoghal</span>
<lb n="1347"/><span>nach go macánta ná go dleaghthach a fuair sé é.</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>Peig. — Pé cuma 'na bhfuair sé é, níor dhéin aon</span>
<lb n="1350"/><span>licíní slinne dhe, nó má dhéin, níor fhanadar i bpócaíbh</span>
<lb n="1351"/><span>Shéadna.  Bhíodar san folamh go leór aige nuair a bhí</span>
<lb n="1352"/><span>sé ag fághail an leathair ó Dhiarmuid Liath.  Fuair sé</span>
<lb n="1353"/><span>an leathar agus an chéir agus an snáth, agus tug sé</span>
<lb n="1354"/><span>aghaidh ar an mbaile, agus geallaim dhuit go raibh an</span>
<lb n="1355"/><span>mhórdháil bainte dhe glan.</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>Nuair a tháinig sé abhaile, agus é go tuirseach tnáithte</span>
<lb n="1358"/><span>troma-chroídheach, agus nuair a chonaic séan chathaoir agus</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1359"/><p><span>an mhealbhóg agus an crann ubhall, agus chuimhnigh sé ar</span>
<lb n="1360"/><span>na trí guidheanaibh breaghtha do loiteadh, tháinig seirbhthean</span>
<lb n="1361"/><span>agus canncar agus buaidhreamh aigne air, i dtreó nár</span>
<lb n="1362"/><span>fhéad sé greim mine ná ubhall do bhlaiseadh.  Chaith sé</span>
<lb n="1363"/><span>é féin sa chathaoir, mar bhí an tuirse air, agus ba ghearr</span>
<lb n="1364"/><span>gur thuit a chodla air.</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>Thug an fear bocht an oídhche ar an áit sin.  Nuair</span>
<lb n="1367"/><span>dh'osgail sé a shúile bhí an lá díreach ag eirighe.  Bhí an</span>
<lb n="1368"/><span>fuacht tar éis dul nach mór tré n-a chroídhe.  Bhí sé</span>
<lb n="1369"/><span>tamall beag 'na dhúiseacht, sul ar chuimhnigh sé ar an</span>
<lb n="1370"/><span>sparán agus ar an bhFear nDubh, agus ar iomláine</span>
<lb n="1371"/><span>eachtra an lae roimhe sin.  Ní túisge choruigh sé é féin</span>
<lb n="1372"/><span>'ná mhothuigh sé an t-ualach i bpóca na bheiste.  Chuir sé</span>
<lb n="1373"/><span>a lámh isteach.  Cad a bhéadh ann ach an sparán!</span></p>
<lb n="1374"/>
<lb n="1375"/><p><span>“Mhaise, an bhfeacaidh aon Chríosdaidhe riamh a leithéid</span>
<lb n="1376"/><span>sin d'obair?” ar seisean, agus tharaing sé amach é.</span>
<lb n="1377"/><span>Chuir sé a lámh i bpóca a bhríste.  Bhí an dá cheud púnt</span>
<lb n="1378"/><span>ann go lom slán!</span></p>
<lb n="1379"/>
<lb n="1380"/><p><span>“Seadh!” ar seisean, “mura bhfuil buaidhte ag an</span>
<lb n="1381"/><span>méid sin gnótha ar a bhfeaca-sa riamh de neithibh iongan-</span>
<lb n="1382"/><span>tacha!  Ní fhéadfadh sé bheith agam a gan fhios dom!</span>
<lb n="1383"/><span>Cuardach?  Níor chuardach go dtí é!  Aon nídh ach mo</span>
<lb n="1384"/><span>mhéireana a chur amach tré chúinníbh na bpócaí!  Cuardach?</span>
<lb n="1385"/><span>Is mé chuarduigh iad, má cuarduigheadh pócaí riamh!</span>
<lb n="1386"/><span>Folamh?  Bhíodar chómh folamh — chómh folamh agus</span>
<lb n="1387"/><span>bhíodar riamh, agus níor bheag dóibh sin.  Ní fhéadfaidís</span>
<lb n="1388"/><span>bheith níos folamha.  Má 'seadh, cá raibh an t-airgead an</span>
<lb n="1389"/><span>fhaid a bhíos ag cuardach?  Cár imthigh sé?  Cár fhan sé</span>
<lb n="1390"/><span>an fhaid a bhí sé imthighthe?  Cia thug thar n-ais é?  Cad</span>
<lb n="1391"/><span>é an brígh atá leis an obair?  Siní an cheist.  Siní an</span>
<lb n="1392"/><span>adhb.  Cad é an tairbhe dhómh-sa sparán trom teann a</span>
<lb n="1393"/><span>bheith agam am' póca agus dá cheud púnt airgid, agus</span>
<lb n="1394"/><span>ansan mé dhul ar an aonach agus neart a bheith do gach</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1395"/><p><span>spreallairín fir méaracán mé cháineadh os cómhair na</span>
<lb n="1396"/><span>gcómharsan, agus 'gréasaidhe beag buídhe' a thabhairt</span>
<lb n="1397"/><span>orm, agus “taoibhíní ruadha” agus “meanuithí ramhra”</span>
<lb n="1398"/><span>agus “bréan-bhróga” a chasadh liom, agus é fhógairt os</span>
<lb n="1399"/><span>cómhair an aonaigh ná raibh pingin am' póca?  Má's ar</span>
<lb n="1400"/><span>a mhargadh a mhairean gach aoinne, ní h-é margadh na</span>
<lb n="1401"/><span>leanbh is gnáth leó a dhéanamh.  Agus má 'sé sin margadh</span>
<lb n="1402"/><span>gur cuireadh brígh na mionn orm-sa mar gheall air, is</span>
<lb n="1403"/><span>suarach le rádh é.  “Béidh sé chómh teann an lá déanach</span>
<lb n="1404"/><span>agus tá sé anois” — andaigh, ní h-iongnadh dhó</span>
<lb n="1405"/><span>san!”</span></p>
<lb n="1406"/>
<lb n="1407"/><p><span>Chomáin sé leis ag caint leis féin ar an gcuma san</span>
<lb n="1408"/><span>go ceann abhfad.  Fé dheire do phreab sé 'na shuidhe.</span></p>
<lb n="1409"/>
<lb n="1410"/><p><span>“Raghad anois láithreach,” ar seisean, “agus díolfad</span>
<lb n="1411"/><span>Diarmuid, agus tabharfad tuille leathair abhaile liom.”</span></p>
<lb n="1412"/>
<lb n="1413"/><p><span>Chomáin sé leis ceann ar aghaidh, agus níor stad cos</span>
<lb n="1414"/><span>leis go dtí go raibh sé ar aghaidh tíghe Dhiarmuda amach.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>Bhí Diarmuid 'na sheasamh idir dhá lígh an doruis ar an</span>
<lb n="1417"/><span>gcuma gceudna 'na raibh sé indé roimhe sin.  Ba ghnáth</span>
<lb n="1418"/><span>leis a lán d'á aimsir a chaitheamh mar sin 'na sheasamh sa</span>
<lb n="1419"/><span>dorus agus a ghuala leis an ursain, agus é ag feuchaint</span>
<lb n="1420"/><span>síos an bóthar agus suas an bóthar, síos an bóthar agus</span>
<lb n="1421"/><span>suas an bóthar, gach re dtamall.</span></p>
<lb n="1422"/>
<lb n="1423"/><p><span>“Airiú, a Shéadna, cad d'imthigh ort?” arsa</span>
<lb n="1424"/><span>Diarmuid.</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>“Andaigh, níor imthigh faic, a Dhiarmuid,” ar seisean,</span>
<lb n="1427"/><span>“ach do thánag chúgat-sa led' chuid airgid.  Seo dhuit</span>
<lb n="1428"/><span>é.”  Agus do shín sé púnt chuige.</span></p>
<lb n="1429"/>
<lb n="1430"/><p><span>“Ní raibh sé abhfad gan teacht isteach chúgat,” arsa</span>
<lb n="1431"/><span>Diarmuid, agus do thug sé feuchaint ghreannmhar ar</span>
<lb n="1432"/><span>Shéadna, fé mar bhéadh amhras aige nár bh'as an gcéird</span>
<lb n="1433"/><span>a fuair sé an t-airgead.</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>Thuig Séadna an fheuchaint, agus dúbhairt sé, “Bhí sé</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1436"/><p><span>seo geallta dhom roimis an aonach agus ní bhfuaras é</span>
<lb n="1437"/><span>go dtí indiú.”</span></p>
<lb n="1438"/>
<lb n="1439"/><p><span>“Airiú,” arsa Diarmuid, “agus cad ba ghádh an</span>
<lb n="1440"/><span>dithneas go léir?  Ná déanfadh sé an gnó i gceann</span>
<lb n="1441"/><span>seachtmhaine nó coigthíghis?  Táir chómh suaithte agus dá</span>
<lb n="1442"/><span>mba ná leigfeá do thaobh ar aon leabaidh le trí oídhche.</span>
<lb n="1443"/><span>An rabhais amuich i n-aon bhall aréir?”</span></p>
<lb n="1444"/>
<lb n="1445"/><p><span>“Amuich i n-aon bhall aréir?  Cá mbéinn amuich</span>
<lb n="1446"/><span>aréir, airiú?  Ní rabhas go deimhin.  Ach nuair a chuadhas</span>
<lb n="1447"/><span>abhaile ó'n aonach, do shuídheas sa chathaoir agus do thuit</span>
<lb n="1448"/><span>mo chodla orm, agus geallaim dhuit gur fhanas ansan go</span>
<lb n="1449"/><span>maidin indiú.”</span></p>
<lb n="1450"/>
<lb n="1451"/><p><span>“Domhaise, is greannmhar san de!  Agus feuch,</span>
<lb n="1452"/><span>nuair a bhís ag fágaint an tíghe seo um thráthnóna indé</span>
<lb n="1453"/><span>ní raibh aon rian díghe ort, agus bhí sé 'na thráthnóna</span>
<lb n="1454"/><span>mhór luath.  Cár fhanais?”</span></p>
<lb n="1455"/>
<lb n="1456"/><p><span>“Mhaise, beannacht Dé le h-anaman do mharbh, a</span>
<lb n="1457"/><span>Dhiarmuid, agus leig dom féin: Níor fhanas i n-aon</span>
<lb n="1458"/><span>bhall ach dul abhaile láithreach.  Ní h-ól ná imirt a bhí ag</span>
<lb n="1459"/><span>déanamh buartha dhom, geallaim dhuit é.”</span></p>
<lb n="1460"/>
<lb n="1461"/><p><span>Do shín sé an púnt chun Dhiarmuda, agus thug sé a</span>
<lb n="1462"/><span>bhóthar air gan a thuille ríghnis, ar eagla go gcurfaí a</span>
<lb n="1463"/><span>thuille ceisteana air.  Bhí sé ceapaithe luach a trí nó a</span>
<lb n="1464"/><span>ceathair de phúntaibh eile do thabhairt leis, ach bhí sgannradh</span>
<lb n="1465"/><span>air go bhfiafróchadh Diarmuid de cia thug an t-airgead</span>
<lb n="1466"/><span>dó.</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>Ag gabháil an bóthar abhaile dhó, do bhí a aigne agus a</span>
<lb n="1469"/><span>inntinn tré n-a chéile, agus é ag cur agus ag cúiteamh,</span>
<lb n="1470"/><span>ag cur agus ag cúiteamh, a d'iaraidh a dhéanamh amach</span>
<lb n="1471"/><span>cad d'imthigh ar an airgead lá an aonaigh.</span></p>
<lb n="1472"/>
<lb n="1473"/><p><span>“Dá mbéinn ag machtnamh air go ceann bliaghna ó</span>
<lb n="1474"/><span>indiú,” ar seisean, “ní fhéadfainn a thuisgint cad é an</span>
<lb n="1475"/><span>brígh atá leis.”</span>
<lb n="1476"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1477"/><p><span>Agus i gcaitheamh na slíghe níor sgar an lámh chlé leis</span>
<lb n="1478"/><span>an dtaobh de'n bhest go raibh an sparán lastigh de, agus</span>
<lb n="1479"/><span>do bhí an lámh dheas sáithte go h-uillinn i bpóca an</span>
<lb n="1480"/><span>bhríste aige, agus é ag cur an óir tré n-a mhéireanaibh.</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>Síle. — Cad é an tairbhe dhéin sé dhó bheith 'ghá chur tré</span>
<lb n="1483"/><span>n-a mhéireanaibh, a Pheig?</span></p>
<lb n="1484"/>
<lb n="1485"/><p><span>Peig. — Ní fheadar an tsaoghal, a Shíle, ach bhí sé 'ghá</span>
<lb n="1486"/><span>dhéanamh, pé 'n Éirinn é, agus níor stad sé dhé go</span>
<lb n="1487"/><span>dtáinig sé abhaile.  Bhí sé i bhfonn nídh b'fhearr chun na</span>
<lb n="1488"/><span>mine agus chun na n-ubhall an uair sin 'ná mar a bhí sé</span>
<lb n="1489"/><span>indé roimhe sin, agus d'ith sé a dhóithin díobh.  Bhí sé ag</span>
<lb n="1490"/><span>ithe agus ag machtnamh go ceann abhfad.  Fé dheire do</span>
<lb n="1491"/><span>stad sé agus bhuail sé buille d'á bhois ar a leath-ghlúin.</span></p>
<lb n="1492"/>
<lb n="1493"/><p><span>“Dar an bportús!” ar seisean, “dá bhfeiceadh</span>
<lb n="1494"/><span>Diarmuid an capall dubh úd ceannuighthe agam, ní fios</span>
<lb n="1495"/><span>cá stadfaidís na ceisteana.  Ní bhéadh aon bhreith agam</span>
<lb n="1496"/><span>ar dhul uaidh.  Tá sé ró ghéarchúiseach ar fad.  Nuair a</span>
<lb n="1497"/><span>thabharfá leath-sgeul dó agus ba dhóigh leat go mbeidhfeá</span>
<lb n="1498"/><span>réidh leis, is amhlaidh a bhéadh sé i n-achran ionat níos</span>
<lb n="1499"/><span>daingne.  B'fhéidir, tar éis an tsaoghail, gurab amhlaidh</span>
<lb n="1500"/><span>mar is fearr é nár cheannuigheas capall ná bó.  Is cuma</span>
<lb n="1501"/><span>liom ó tá an t-airgead agam.  Mharbhóchadh an capall</span>
<lb n="1502"/><span>úd mé, agus ansan ní bhéidís na trí bliaghna deug féin</span>
<lb n="1503"/><span>agam.  Agus óir nár cheannuigheas an bhó ní gádh dhom</span>
<lb n="1504"/><span>bheith ag lorg mná chun a crúidhte.  B'fhéidir nár bh'fhearr</span>
<lb n="1505"/><span>riamh é mar sgeul.  ‘An rud ba mheasa le duine 'ná a</span>
<lb n="1506"/><span>bhás, ní fheadair sé ná gur b'é lár a leasa é’!  Déanfad</span>
<lb n="1507"/><span>na bróga so, agus ansan raghad ag triall ar Dhiarmuid</span>
<lb n="1508"/><span>agus tabharfad liom luach dhá phúnt, agus ansan luach</span>
<lb n="1509"/><span>cheithre bpúnt, agus mar sin.  Ha! ha! a Dhiarmuid,</span>
<lb n="1510"/><span>seadh! seadh! seadh!  Sleamhnóchaidh an sgeul suas a</span>
<lb n="1511"/><span>gan fhios duit.  Nár mhór an dallacán mé nár chuimhnigh</span>
<lb n="1512"/><span>ar an slígh sin ar dtúis?  Dar nóin ní bhéadh nídh ar</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1513"/><p><span>bith ba mheasa dhom 'ná ainim airgid do dhul amach orm</span>
<lb n="1514"/><span>láithreach bonn mar sin.  Déarfaí gurab amhlaidh do</span>
<lb n="1515"/><span>ghoideas ó dhuine éigin é.  Ach nuair curfar amach i</span>
<lb n="1516"/><span>ndiaigh a chéile é, ceapfaidh gach aoinne, nídh nách iongnadh,</span>
<lb n="1517"/><span>gur as mo chéird a bhéidh sé déanta agam.”</span></p>
<lb n="1518"/>
<lb n="1519"/><p><span>Nuair a bhí an méid sin socarughadh aigne déanta aige,</span>
<lb n="1520"/><span>thóg sé greim eile de'n mhin agus d'ith, agus d'aimsigh</span>
<lb n="1521"/><span>sé ubhall eile agus do chogain.  Ansan do tharaing sé</span>
<lb n="1522"/><span>chuige a chuid leathair agus a chuid céarach agus a chuid</span>
<lb n="1523"/><span>snáithe agus na meanuithí caola agus na meanuithí</span>
<lb n="1524"/><span>ramhra agus na cip, agus do chrom sé ar obair.  Nuair</span>
<lb n="1525"/><span>a bhíodh sé ag obair ba bheus leis bheith ag síor-chrónán,</span>
<lb n="1526"/><span>agus sidé an port is mó a bhíodh ar siúbhal aige:—</span></p>
<lb n="1527"/>
<lb n="1528"/><p><span>Ó! greadadh 's duais ort,</span>
<lb n="1529"/><span>A chailligh ruainnigh</span>
<lb n="1530"/><span>Thug orm fuath ban</span>
<lb n="1531"/><span>Éirean</span></p>
<lb n="1532"/>
<lb n="1533"/><p><span>Go bhfuil dhá chluais ort</span>
<lb n="1534"/><span>Chómh mór le sluasaid</span>
<lb n="1535"/><span>A's pus ró mhór mar</span>
<lb n="1536"/><span>Bheul ort!</span></p>
<lb n="1537"/>
<lb n="1538"/><p><span>Dá bhfaghainn ó'n Ruachtaigh</span>
<lb n="1539"/><span>Go port Abhann Móire</span>
<lb n="1540"/><span>'Gus Malla ó thuaidh mar</span>
<lb n="1541"/><span>Spré leat,</span></p>
<lb n="1542"/>
<lb n="1543"/><p><span>An Claoideach ruadh 'gus</span>
<lb n="1544"/><span>A bhfuil de bhuaibh ann</span>
<lb n="1545"/><span>Ní shínfinn suas mo</span>
<lb n="1546"/><span>Shaoghal leat.</span>
<lb n="1547"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1548"/><p><span>Caibidiol a Sé.</span></p>
<lb n="1549"/>
<lb n="1550"/><p><span>Gobnait. — Ba dheas an crónán é.  Ach ní fheadar cad</span>
<lb n="1551"/><span>uime gur tugadh “cailleach ruainneach” uirthi.  Is</span>
<lb n="1552"/><span>dócha gurab amhlaidh do bhí féasog sgáinte uirthi</span>
<lb n="1553"/><span>mar atá ar Chailleach na mBroc.</span></p>
<lb n="1554"/>
<lb n="1555"/><p><span>Cáit. — Cia dúbhairt go raibh féasóg ar Chailleach na</span>
<lb n="1556"/><span>mBroc?</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>Gobnait. — Ó, go deimhin, a Cháit, tá sí uirthi.  Bhíos-sa</span>
<lb n="1559"/><span>'na h-aice, agus d' fheuchas go cruinn ar a smeigín,</span>
<lb n="1560"/><span>agus tá sé lán de ruibíbh móra fada ramhra agus</span>
<lb n="1561"/><span>iad liath mar a bhéadh guairí.  Nuair a chonaic sí</span>
<lb n="1562"/><span>mé 'ghá dtabhairt fé ndeara, do gháir sí agus chimil</span>
<lb n="1563"/><span>sí dem' eudan iad, i dtreó go mb'éigean dom</span>
<lb n="1564"/><span>liúghadh leis an ngigilt.</span></p>
<lb n="1565"/>
<lb n="1566"/><p><span>Cáit. — Is mairg nach ad' shúilibh a chuir sí iad.  B'fhéidir</span>
<lb n="1567"/><span>go gcuirfeadh sé thú ó bheith ag feuchaint ar dhaoinibh</span>
<lb n="1568"/><span>chómh droch-mhúinte sin.</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>Gobnait. — Dómhaise, am briathar mhóide, a Cháit, gur</span>
<lb n="1571"/><span>am' shúilibh a chuir sí iad, feuch!  Agus siné a chuir</span>
<lb n="1572"/><span>ag liúirigh mé, agus ní h-é an gigileas.  Bhí aon</span>
<lb n="1573"/><span>cheann amháin ortha a bhí chómh mór chómh fada le</span>
<lb n="1574"/><span>snáthaid reamhair, agus chuaidh sé isteach am' shúil,</span>
<lb n="1575"/><span>agus geallaim dhuit nár chuireas a chuimhne dhíom go</span>
<lb n="1576"/><span>ceann tamaill.  Ní fheadar, ámhthach, an mbainfidh</span>
<lb n="1577"/><span>sé an droch mhúineadh dhíom.</span></p>
<lb n="1578"/>
<lb n="1579"/><p><span>Cáit. — Éist, a Ghobnait, mar mhagadh bhíos.  Ní'l aon</span>
<lb n="1580"/><span>droch mhúineadh ort-sa, agus ní raibh riamh.  Ach tá</span>
<lb n="1581"/><span>rud agat ná fuil agam-sa, — tá foidhne agat.</span>
<lb n="1582"/><span>B'fhéidir, dá mbéinn féin ann, go dteipfeadh orm</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1583"/><p><span>gan feuchaint éigin a thabhairt ar na guairíbh.  Ach</span>
<lb n="1584"/><span>an airighean tú, a Pheig, ní fheadar féin an tsaoghal</span>
<lb n="1585"/><span>cad é an paor a bhí ag an bhfear úd na méaracán</span>
<lb n="1586"/><span>ar Shéadna, gur thug sé an aghaidh bhéil úd air i lár</span>
<lb n="1587"/><span>an aonaigh, gan chúis gan adhbhar.</span></p>
<lb n="1588"/>
<lb n="1589"/><p><span>Peig. — Siné díreach a bhí ag milleadh Shéadna.  Ní</span>
<lb n="1590"/><span>fheidir sé cad fé ndear d'aoinne a leithéid a dhéanamh.</span>
<lb n="1591"/><span>Is minic 'na dhiaigh sin a bhí sé ar an aonach gceudna ag</span>
<lb n="1592"/><span>díol bróg, agus is 'mó tamall fada a chaith sé ag faire</span>
<lb n="1593"/><span>ar lucht méaracán ag brath air go bhfaigheadh sé lán a</span>
<lb n="1594"/><span>shúl de'n fhear a labhair leis an lá úd, ach ní bhfuair.</span>
<lb n="1595"/><span>Agus tá gach aon deabhramh, dá bhfaghadh, ná raghadh a</span>
<lb n="1596"/><span>chuid droch chainte i n-aisge leis.</span></p>
<lb n="1597"/>
<lb n="1598"/><p><span>Cáit. — Is mór an truagh mar a leigeadh i n-aisge leis</span>
<lb n="1599"/><span>ar dtúis é.</span></p>
<lb n="1600"/>
<lb n="1601"/><p><span>Peig. — Tháinig an sgeul ró obann ar Shéadna.  Ní</span>
<lb n="1602"/><span>raibh uain aige cuimhneamh ar cad ba cheart dó a dheunamh,</span>
<lb n="1603"/><span>go mór mór nuair fheuch sé ar fhear na méaracán agus</span>
<lb n="1604"/><span>bhí seisean i bhfeidhil a ghnótha féin, gan suím ar bith aige</span>
<lb n="1605"/><span>i ngnó Shéadna.  Is amhlaidh mar a bhí an sgeul ar ball</span>
<lb n="1606"/><span>aige, ní raibh sé ró dheimhnightheach gur bh'é an fear san do</span>
<lb n="1607"/><span>labhair i n-aon chor.</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>Cáit. — Dómhaise, am briathar 's ambasa gurab é a bhí</span>
<lb n="1610"/><span>agam féin d'á chuimhneamh, leis, go mb'fhéidir nár</span>
<lb n="1611"/><span>bh'é.</span></p>
<lb n="1612"/>
<lb n="1613"/><p><span>Peig. — Seadh, agus nach deas an obair a bhéadh déanta</span>
<lb n="1614"/><span>ag Séadna, dá mbuaileadh sé an duine agus gan</span>
<lb n="1615"/><span>aon chúis aige air?</span></p>
<lb n="1616"/>
<lb n="1617"/><p><span>Cáit. — Ambasa is fíor dhuit.</span></p>
<lb n="1618"/>
<lb n="1619"/><p><span>Peig. — Abhfad 'na dhiaigh sin, nuair a bhíodh Séadna ar</span>
<lb n="1620"/><span>lorg an fhir, is amhlaidh a bhí sé ceapaithe, dá bhfeiceadh</span>
<lb n="1621"/><span>sé é, dul ar dtúis chun cainte leis, agus ansan, nuair</span>
<lb n="1622"/><span>a bhéadh sé déanta amach ó'n gcaint aige cia'cu b'é an</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1623"/><p><span>fear adúbhairt an chaint úd é nó nár bh'é, bhéadh neart</span>
<lb n="1624"/><span>dó é bhualadh nó gan é bhualadh.</span></p>
<lb n="1625"/>
<lb n="1626"/><p><span>Nóra. — Agus dar nóin, a Pheig, ní bhéadh sé ceart aige</span>
<lb n="1627"/><span>é bhualadh, pé 'cu dúbhairt sé an chaint nó ná</span>
<lb n="1628"/><span>dúbhairt.</span></p>
<lb n="1629"/>
<lb n="1630"/><p><span>Peig. — Ambasa, a Nóra, ní'lim-se 'ghá rádh go mbéadh.</span>
<lb n="1631"/><span>Ach táim 'ghá rádh go raibh sé ceapaithe air, pé 'cu bhí sé</span>
<lb n="1632"/><span>ceart nó ná raibh.  Ach ba mhar a chéile é, mar do theip</span>
<lb n="1633"/><span>air aon radharc dh'fhághail air amuich 'ná i mbaile.  Ní</span>
<lb n="1634"/><span>bhfuair sé a thásg ná a thuairisg thíos ná thuas, agus fé</span>
<lb n="1635"/><span>dheire d'imthigh an sgéal as a cheann.</span></p>
<lb n="1636"/>
<lb n="1637"/><p><span>Nuair a bhí an dá fhéire bróg críochnuighthe aige, bíodh</span>
<lb n="1638"/><span>a's ná raibh an luach púint de leathar ídighthe, d'imthigh sé</span>
<lb n="1639"/><span>agus thug sé leis luach dhá phúnt, agus ansan luach cheithre</span>
<lb n="1640"/><span>bpúnt.  Ansan do thug sé leis beirt ghréasaidhthe eile</span>
<lb n="1641"/><span>ar a bpágh lae, agus fé cheann tamaill beirt eile.  Ba</span>
<lb n="1642"/><span>ró ghearr go raibh a ainim i n-áirde sa dúthaigh le feabhas</span>
<lb n="1643"/><span>agus le saoire a bhróg, agus is chuige a thagadh na</span>
<lb n="1644"/><span>ceardaidhthe dob' fhearr, mar isé is fearr a chothuigheadh</span>
<lb n="1645"/><span>agus a dhíoladh iad.  Is ag triall air a thagadh na daoine</span>
<lb n="1646"/><span>ba shaidhbhre agus dob' uaisle, ag ceannach bhróg, mar</span>
<lb n="1647"/><span>is i n-a bhrógaibh a bhíodh an mianach dob' fhearr, agus is</span>
<lb n="1648"/><span>ortha bhíodh an déanamh ba dheise.  Is ag triall air a</span>
<lb n="1649"/><span>thagadh na daoine bochta ná bíodh airgead na mbróg</span>
<lb n="1650"/><span>oireamhnach acu, mar do thugadh sé cáirde breagh fada</span>
<lb n="1651"/><span>dhóibh, agus nuair a thagadh an cáirde agus ná díoltí na</span>
<lb n="1652"/><span>fiacha, ní bhíodh sé dian san éileamh.  Is minic a thagadh</span>
<lb n="1653"/><span>gréasaidhthe ag triall air ná bíodh airgead acu chun</span>
<lb n="1654"/><span>leathair a cheannach, agus go n-iaraidís air raint airgid</span>
<lb n="1655"/><span>a thabhairt ar iasacht dóibh, ionus go mbéadh neart dóibh</span>
<lb n="1656"/><span>bheith ag obair agus ag tuilleamh ruda i n-inead bheith</span>
<lb n="1657"/><span>sgurtha díomhaoin.  Ní baoghal gur thug sé an t-eiteachas</span>
<lb n="1658"/><span>d'aoinne acu riamh, agus is 'mó gréasaidhe bocht fé</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1659"/><p><span>mhuirear throm a bhéadh go minic gan biadh ag á chlainn</span>
<lb n="1660"/><span>ná muc sa dorus aige, mura mbéadh Séadna.</span></p>
<lb n="1661"/>
<lb n="1662"/><p><span>Ag dul go dtí Aifrean an Domhnaigh nó an lae shaoire</span>
<lb n="1663"/><span>dhó, nó ag dul ar aonach nó ar margadh ag díol bróg</span>
<lb n="1664"/><span>dó, is 'mó duine bhíodh ag teacht roimis ar an mbóthar</span>
<lb n="1665"/><span>agus ag glaodhach i leath-taobh air, 'ghá rádh, “Gaibh mo</span>
<lb n="1666"/><span>leath-sgeul, a Shéadna, — bhéadh an dá phúnt úd agam</span>
<lb n="1667"/><span>duit ach gur theip orm an mhuc a dhíol.”  Nó, “Go</span>
<lb n="1668"/><span>deimhin, a Shéadna, tá náire orm teacht chun cainte leat</span>
<lb n="1669"/><span>agus gan leath-phingin ded' chuid airgid fós agam duit;</span>
<lb n="1670"/><span>ach do buaileadh mo mhac breóite, agus bhí sé lá agus</span>
<lb n="1671"/><span>fiche 'na luíghe sul a bhfuair sé an t-aoitheó, agus b'éigean</span>
<lb n="1672"/><span>dom beirt bhan fhriotháilte do choimeád ag tabhairt</span>
<lb n="1673"/><span>aireachais dó i gcaitheamh na h-aimsire.”</span></p>
<lb n="1674"/>
<lb n="1675"/><p><span>Bhíodh gach aoinne mar sin agus a thruagh-bhéil féin</span>
<lb n="1676"/><span>aige, agus ní bhíodh d' fhreagra ag Séadna dhóibh ach,</span>
<lb n="1677"/><span>“Ná bíodh ceist ort,” nó “Ní fiú biorán a's é,” nó</span>
<lb n="1678"/><span>“Tóg t'aimsir” — agus geallaim dhuit gurab iad a</span>
<lb n="1679"/><span>thógadh.</span></p>
<lb n="1680"/>
<lb n="1681"/><p><span>Bhí aon fhear amháin gur thug Séadna an t-eiteachas</span>
<lb n="1682"/><span>dó.  Agus má 'seadh, isé cuma 'na dtáinig sé sin 'ná</span>
<lb n="1683"/><span>i gculaidh éadaigh uasail, agus é go leathan láidir</span>
<lb n="1684"/><span>deagh-shláinteach agus go breagh círíneach beathuighthe,</span>
<lb n="1685"/><span>agus a dhá láimh go breagh bog geal leabhair gan</span>
<lb n="1686"/><span>rian oibre ná gnótha ortha.  Agus seo mar a labhair</span>
<lb n="1687"/><span>sé:—</span></p>
<lb n="1688"/>
<lb n="1689"/><p><span>“Go deimhin, a Shéadna,” ar seisean, “tá ceist agus</span>
<lb n="1690"/><span>ceann-fé orm é bhreith am' bheathaidh orm go gcaithfinn</span>
<lb n="1691"/><span>teacht ag triall ort-sa ag lorg airgid ar iasacht.  Ach</span>
<lb n="1692"/><span>do dhéanfadh ceud púnt áise mhór anois dom, agus, do</span>
<lb n="1693"/><span>réir mar airighim, ní dhéanfaidh sé ceataighe mór duit-se</span>
<lb n="1694"/><span>é thabhairt dom.  Ní h-é gach aon lá a thiocfaidh mo</span>
<lb n="1695"/><span>leithéid-se 'ghá iaraidh ort.”</span>
<lb n="1696"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1697"/><p><span>“Is oth liom ná fuil ceud púnt agam oireamhnach</span>
<lb n="1698"/><span>anois le tabhairt duit,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="1699"/>
<lb n="1700"/><p><span>Do stad an duine uasal agus d'fheuch sé ar Shéadna.</span>
<lb n="1701"/><span>Ní raibh aon choinne i n-aon chor aige leis an bhfreagra</span>
<lb n="1702"/><span>san.  D'fheuch sé ar Shéadna mar fheuchfadh sé ar ainimhíghe</span>
<lb n="1703"/><span>éigin neamh-choitchianta.  D'fheuch Séadna go seasmhach idir</span>
<lb n="1704"/><span>an dá shúil air.  Deirtí go raibh feuchaint ana choímhightheach</span>
<lb n="1705"/><span>ag Séadna nuair curtí fearg air, agus gur bheag aoinne</span>
<lb n="1706"/><span>ná cúbadh roimpi.  Do chúb an duine uasal úd roimpi.</span>
<lb n="1707"/><span>D'fheuch sé síos ar an dtalamh, agus ansan d'fheuch sé an</span>
<lb n="1708"/><span>dorus amach, agus ar ball d'fheuch sé ar Shéadna airís</span>
<lb n="1709"/><span>agus is amhlaidh a bhí Séadna ag gáirídhe uime.</span></p>
<lb n="1710"/>
<lb n="1711"/><p><span>“Ó,” ar seisean, “do dhéanfadh deich bpúint a's</span>
<lb n="1712"/><span>dachad an gnó.”</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>“Is oth liom,” arsa Séadna, “ná fuil deich bpúint</span>
<lb n="1715"/><span>a's dachad oireamhnach agam le tabhairt duit.”</span></p>
<lb n="1716"/>
<lb n="1717"/><p><span>Bhain san an mhórdháil ar fad dé.</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>“Tabhair dhom deich bpúint,” ar seisean.</span></p>
<lb n="1720"/>
<lb n="1721"/><p><span>“Ní bhfaighir,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="1722"/>
<lb n="1723"/><p><span>“Ní eiteóchthá mé ar aon phúnt amháin,” ar seisean.</span></p>
<lb n="1724"/>
<lb n="1725"/><p><span>“Ní'l sé le fághail agat,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="1726"/>
<lb n="1727"/><p><span>“Feuch, a Shéadna,” ar seisean, “tá a fhios ag an</span>
<lb n="1728"/><span>dtalamh nár itheas biadh agus nár ólas deoch ó mhaidin</span>
<lb n="1729"/><span>indé!  Ba mhór an déirc dhuit rud éigin le n-ithe</span>
<lb n="1730"/><span>thabhairt dom.”</span></p>
<lb n="1731"/>
<lb n="1732"/><p><span>Tháinig an fheuchaint úd i súilibh Shéadna.  Do shín sé</span>
<lb n="1733"/><span>a mheur chun an doruis.</span></p>
<lb n="1734"/>
<lb n="1735"/><p><span>“Tabhair do bhóthar ort,” ar seisean, “a chladhaire</span>
<lb n="1736"/><span>dhíomhaoin!”</span></p>
<lb n="1737"/>
<lb n="1738"/><p><span>Is beag ná gur léim sé an dorus amach.</span></p>
<lb n="1739"/>
<lb n="1740"/><p><span>Síle. — Agus cogar, a Pheig.  Ní fheadar cad a chuir an</span>
<lb n="1741"/><span>droch fheuchaint sin i súilibh Shéadna.  Dar ndóich,</span>
<lb n="1742"/><span>ní raibh sé mar sin i gcómhnuidhe.</span>
<lb n="1743"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1744"/><p><span>Peig. — Siné díreach a bhí ag cur iongnadh ar na</span>
<lb n="1745"/><span>cómharsanaibh go léir, a Shíle.  Mhothuigheadar Séadna</span>
<lb n="1746"/><span>ag athrughadh go mór 'na mheón agus i n'aigne.  Is anamh</span>
<lb n="1747"/><span>do labhradh sé ach nuair a labharthí leis, agus ní gháireadh</span>
<lb n="1748"/><span>sé choídhche nach mór.  Do chuir sé uaidh ar fad an crónán.</span>
<lb n="1749"/><span>Níor chuimhin le daoinibh cathain airigheadar an “Chailleach</span>
<lb n="1750"/><span>Ruainneach” d'á cáineadh.  Nuair a bhíodh sé ag obair</span>
<lb n="1751"/><span>i dteannta na bhfear ní raibh le clos uaidh ó mhaidin go</span>
<lb n="1752"/><span>h-oídhche ach an anál fhada throm agus mion-bhuillí an</span>
<lb n="1753"/><span>chasúir bhig agus tarang agus fásgadh an tsnátha chéaraigh.</span>
<lb n="1754"/><span>Cheapaidís na fir gur saint chun an airgid do bhí air,</span>
<lb n="1755"/><span>trá's go mbíodh sé ag obair chómh dian.  Agus ansan</span>
<lb n="1756"/><span>do bhíodh iongnadh ortha a rádh go sgaradh sé chómh bog</span>
<lb n="1757"/><span>leis, 'ghá thabhairt ar iasacht do dhaoinibh nach raibh breith</span>
<lb n="1758"/><span>acu ar é aisioc go bráth, agus ghá thabhairt dóibh gan</span>
<lb n="1759"/><span>uradh gan banna.  Nuair nach labhradh seisean ní</span>
<lb n="1760"/><span>labhraidís féin, agus ní bhíodh le clos uatha ach an anál</span>
<lb n="1761"/><span>fhada throm agus mion-bhuillí na gcasúr mbeag agus</span>
<lb n="1762"/><span>tarang agus fásgadh an tsnátha chéaraigh.  Ba dhóil leat,</span>
<lb n="1763"/><span>dá bhfeictheá iad, gur ag obair ar gheall a bhídís.  Nuair</span>
<lb n="1764"/><span>a bhíodh daoine ag gabháil thar an dtigh do stadaidís ag</span>
<lb n="1765"/><span>éisteacht leis an saothar.  Agus ansan nuair a ghluais-</span>
<lb n="1766"/><span>idís ortha, deiridís le n-a chéile, “Is beag an iongnadh</span>
<lb n="1767"/><span>airgead ag Séadna!  Ní fheacamar riamh ceardaidhthe</span>
<lb n="1768"/><span>ag obair chómh dian.  Cothuighean sé go maith iad agus</span>
<lb n="1769"/><span>díolan sé go maith iad, ach má'seadh, bainean sé an obair</span>
<lb n="1770"/><span>asta, má baineadh asta riamh í.”</span></p>
<lb n="1771"/>
<lb n="1772"/><p><span>Idir cheardaidhthibh agus cómharsanaibh, do theip ortha</span>
<lb n="1773"/><span>glan dhá thaobh an sgéil a thabhairt d'á chéile, nó an cheist</span>
<lb n="1774"/><span>sin do réidhteach, .i.  cad fé ndear do Shéadna bheith ag</span>
<lb n="1775"/><span>obair chómh dian chun airgid a dhéanamh, agus ansan ag</span>
<lb n="1776"/><span>sgaramhaint leis chómh bog?</span></p>
<lb n="1777"/>
<lb n="1778"/><p><span>Do lean an sgéal ar an gcuma san ar feadh trí</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1779"/><p><span>mbliaghan.  Ansan, pé sligh i n-ar chuaidh an ráfla amach,</span>
<lb n="1780"/><span>bhí sé leathta ar fuid na dúithe go raibh Séadna réidh</span>
<lb n="1781"/><span>chun a phósta.  Bhí sé socair go raibh an cleamhnas</span>
<lb n="1782"/><span>déanta agus go raibh an lá ceapaithe.  Bhíodar bacaigh</span>
<lb n="1783"/><span>agus lucht siúbhail na dúithe 'ghá n-ollamhughadh féin 'na</span>
<lb n="1784"/><span>chóir.  Bhí aon nídh amháin sa sgéal a bhí ait go leór.</span>
<lb n="1785"/><span>Ní raibh aon bheirt socair ar cé 'r bh'í an bhean.  Bhí sé</span>
<lb n="1786"/><span>socair ag muintir na sráide gur bh'í inghean Dhiarmuda</span>
<lb n="1787"/><span>Léith í.  D' airigh Diarmuid féin an socarughadh chómh</span>
<lb n="1788"/><span>minic ar siúbhal gur chreid sé an uile fhocal dé, agus</span>
<lb n="1789"/><span>geallaim dhuit gurab é a bhí go sásta 'na aigne.  Bhí a</span>
<lb n="1790"/><span>fhios aige Séadna bheith saidhbhir agus gan beann ar bith</span>
<lb n="1791"/><span>a bheith aige ar airgead, agus mar sin do cheap sé, nídh</span>
<lb n="1792"/><span>nár bh' iongnadh, ná béadh aon trácht ar spré.  Bhí aon</span>
<lb n="1793"/><span>nídh amháin ag déanamh buartha dhó.  Bhí lá ceapaithe ag</span>
<lb n="1794"/><span>an bpoibilidheacht chun an phósta.  Bhí an lá san i</span>
<lb n="1795"/><span>ngoireacht seachtmhaine dhó, agus níor tháinig Séadna</span>
<lb n="1796"/><span>fós chun aon chainte leis.</span></p>
<lb n="1797"/>
<lb n="1798"/><p><span>“Is dócha,” arsa Diarmuid i n-a aigne féin, “go</span>
<lb n="1799"/><span>dtiocfadh sé, ach gan é bheith ar aigne aon spré do lorg</span>
<lb n="1800"/><span>le Sadhbh.  Tá go maith.  Bean bhreagh dhathamhail iseadh</span>
<lb n="1801"/><span>í.  Cailín ciúin ciallmhar ach ná curfaí fearg uirthi.  “Is</span>
<lb n="1802"/><span>fearr bean 'ná spré.”  Nach mór an chiall a bhí ag an t-é</span>
<lb n="1803"/><span>adúbhairt é sin ar dtúis!  Ní sháróchadh an saoghal an</span>
<lb n="1804"/><span>sean-fhocal.”</span></p>
<lb n="1805"/>
<lb n="1806"/><p><span>D'imthigh dhá lá eile agus ní raibh sgeul ná duain ó</span>
<lb n="1807"/><span>Shéadna.  Bhí iongnadh mhór ar Dhiarmuid.  Bhí iongnad</span>
<lb n="1808"/><span>ba dhá mhó 'ná san ar Shadhbh.</span></p>
<lb n="1809"/>
<lb n="1810"/><p><span>“Imthigh suas,” ar sise le n-a h-athair, “agus labhair</span>
<lb n="1811"/><span>leis an bhfear san, ó tá sé de neamh-thuisgint air ná</span>
<lb n="1812"/><span>tiocfadh sé féin chun labhartha leat-sa — nó liom-sa.”</span></p>
<lb n="1813"/>
<lb n="1814"/><p><span>Do bhuail Diarmuid suas.  Nuair a bhí sé ag teacht i</span>
<lb n="1815"/><span>ngar do thigh Shéadna, d'airigh sé an obair a siúbhal chómh</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1816"/><p><span>dian agus dá mbéadh an saoghal i n-easba bróg agus</span>
<lb n="1817"/><span>gan aoinne chun iad do dhéanamh ach Séadna agus a lucht</span>
<lb n="1818"/><span>oibre.</span></p>
<lb n="1819"/>
<lb n="1820"/><p><span>Bhuail sé chúca isteach.</span></p>
<lb n="1821"/>
<lb n="1822"/><p><span>“Bail ó Dhia oraibh anso!” ar seisean.</span></p>
<lb n="1823"/>
<lb n="1824"/><p><span>“Dia a's Muire dhuit!” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="1825"/>
<lb n="1826"/><p><span>“Mhaiseadh go deimhin féin, a Dhiarmuid,” arsa duine</span>
<lb n="1827"/><span>des na fearaibh, “is mithid duit é.  Tá teinneas am'</span>
<lb n="1828"/><span>shúilibh ó bheith ag strac-fheuchaint síos an cosán san le</span>
<lb n="1829"/><span>seachtmhain, 'ghá chuimhneamh ó am go h-am go bhfeicfinn</span>
<lb n="1830"/><span>ag teacht thú.”</span></p>
<lb n="1831"/>
<lb n="1832"/><p><span>“Is greannmhar san de,” arsa Diarmuid, “agus</span>
<lb n="1833"/><span>teinneas am' shúilibh-se agus am' ghualainn ó bheith am'</span>
<lb n="1834"/><span>sheasamh sa dorus agus mo ghuala leis an ursain, agus</span>
<lb n="1835"/><span>ná féadfadh priachán teacht árd an bhóthair anuas a gan</span>
<lb n="1836"/><span>fhios dom, agus gach aon fhear a thagadh am' radharc go</span>
<lb n="1837"/><span>mbínn lán-deimhnightheach gur bh'é Séadna a bhíodh ann, go</span>
<lb n="1838"/><span>dtí go dtagadh sé i ngar dom.”</span></p>
<lb n="1839"/>
<lb n="1840"/><p><span>“Mise!” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="1841"/>
<lb n="1842"/><p><span>“Tusa gan amhras!” arsa Diarmuid.  “Nach shin é</span>
<lb n="1843"/><span>i mbeulaibh na dtrí bpobal é go bhfuilir féin agus</span>
<lb n="1844"/><span>Sadhbh so agam-sa le pósadh Dé Máirt seo chúgainn?</span>
<lb n="1845"/><span>Agus an dóil leat ná gur cheart dom bheith ag brath</span>
<lb n="1846"/><span>air go mbéadh raint éigin cainte eadrainn sul a</span>
<lb n="1847"/><span>dtiocfadh an Mháirt?”</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>“Tá dearmhad ort, a Dhiarmuid,” arsa duine des</span>
<lb n="1850"/><span>na fearaibh.  “Ní le Sadhbh so agat-sa atá sé le pósadh,</span>
<lb n="1851"/><span>ach le Máire Ghearra, inghean Sheághain Cheataigh thiar, agus</span>
<lb n="1852"/><span>d'á chómhartha san féin, tá Seághan imthighthe go Corcaigh</span>
<lb n="1853"/><span>a d' iaraidh lóin bídh agus díghe chun na cóisreach, agus</span>
<lb n="1854"/><span>ní deirim ná go bhfuil cuireadh fághalta ag á ghaoltaibh</span>
<lb n="1855"/><span>gcóir na Máirte.”</span></p>
<lb n="1856"/>
<lb n="1857"/><p><span>“Tá dearmhad ort-sa, a Mhicil,” arsa fear eile.</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1858"/><p><span>“Ní le Máire Ghearra atá sé le pósadh, ach le Báb an</span>
<lb n="1859"/><span>Leasa anso thíos.  Táid táilliúirí agus mná fuaghála ag</span>
<lb n="1860"/><span>obair ann le trí lá, agus ag gabháil aníos dom ar</span>
<lb n="1861"/><span>maidin indiú do chonac bacaigh ag bailiughadh ann cheana</span>
<lb n="1862"/><span>féin.”</span></p>
<lb n="1863"/>
<lb n="1864"/><p><span>“An bhfeacaidh aoinne riamh bhúr leithéidí?” arsa 'n</span>
<lb n="1865"/><span>ceathramhadh fear.  “An rabhais ag an Aifrean Dé</span>
<lb n="1866"/><span>Domhnaigh, a Mhicil?  Dá mbéidhfeá ba dheacair duit</span>
<lb n="1867"/><span>gan an sgeul a chloisint a bhí i mbeul an uile dhuine.</span>
<lb n="1868"/><span>'Sé sin go mbéidh Séadna d'á phósadh Dé Máirt seo</span>
<lb n="1869"/><span>chúgainn le Nóra an Tóchair.  Agus is ann a bhí na</span>
<lb n="1870"/><span>bacaigh ag dul, agus ní go dtí an Lios.  Cuirfead</span>
<lb n="1871"/><span>geall go ndéarfaidh Séadna féin go bhfuil an ceart</span>
<lb n="1872"/><span>agam-sa.”</span></p>
<lb n="1873"/>
<lb n="1874"/><p><span>D'fheuch Séadna ó dhuine go duine acu.  Bhí an droch</span>
<lb n="1875"/><span>fheuchaint agus an droch sheasamh 'na shúilibh.  Bhí fearg</span>
<lb n="1876"/><span>air, ach do bhrúigh sé féi í.</span></p>
<lb n="1877"/>
<lb n="1878"/><p><span>“Imthigh ort abhaile, a Dhiarmuid,” ar seisean, “agus</span>
<lb n="1879"/><span>bíodh ciall agat.  Ní'l aon fhonn pósta orm-sa, agus</span>
<lb n="1880"/><span>ní deirim go mbéidh go fóil.”</span></p>
<lb n="1881"/>
<lb n="1882"/><p><span>Chrom sé a cheann agus dhírigh sé ar obair.  Níor</span>
<lb n="1883"/><span>labhradh aon fhocal eile.  Do shleamhnuigh Diarmuid</span>
<lb n="1884"/><span>amach, agus isé bhí go leamh dé féin.</span></p>
<lb n="1885"/>
<lb n="1886"/><p><span>Tháinig sé abhaile.</span></p>
<lb n="1887"/>
<lb n="1888"/><p><span>“Seadh!” arsa Sadhbh.</span></p>
<lb n="1889"/>
<lb n="1890"/><p><span>“Seadh go díreach!” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>“Cad é an sgeul é?” arsa Sadhbh.</span></p>
<lb n="1893"/>
<lb n="1894"/><p><span>“Tá sgeul ait,” arsa Diarmuid.  “Béidh an dúthaigh</span>
<lb n="1895"/><span>go ceann seacht mbliaghan ó indiú ag steala-mhagadh fé</span>
<lb n="1896"/><span>bheirt againn, fút-sa agus fúm-sa.”</span></p>
<lb n="1897"/>
<lb n="1898"/><p><span>“Conus é sin, airiú?” arsa Sadhbh.</span></p>
<lb n="1899"/>
<lb n="1900"/><p><span>“É bheith tuillte againn,” arsa Diarmuid.  Agus do</span>
<lb n="1901"/><span>theip uirthi a thuille cainte a bhaint as.</span>
<lb n="1902"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1903"/><p><span>Caibidiol a Seacht.</span></p>
<lb n="1904"/>
<lb n="1905"/><p><span>Nuair a chuadar na fir abhaile, gach fear díobh go dtí</span>
<lb n="1906"/><span>a lóisdín féin, geallaim-se dhuit go raibh eachtra ins</span>
<lb n="1907"/><span>gach tigh.  Thánadar na cómharsain isteach ag sguruidh-</span>
<lb n="1908"/><span>eacht.  Thug gach gréasaidhe a thuairisg féin ar thurus</span>
<lb n="1909"/><span>Dhiarmuda agus ar fhreagra Shéadna.  Do rug gach</span>
<lb n="1910"/><span>cómharsa abhaile leis a innsint féin ar an sgeul.  Ní</span>
<lb n="1911"/><span>raibh a leithéid de shult riamh roimhe sin ná riamh ó shin</span>
<lb n="1912"/><span>ar fuid na h-áite.  Um an dtaca go dtáinig an Domhnach</span>
<lb n="1913"/><span>ní raibh duine óg ná aosta 'sna trí pobalaibh ná raibh an</span>
<lb n="1914"/><span>sgeul go léir aige agus a thrí oiread curtha leis.  Chífeá</span>
<lb n="1915"/><span>na daoine ar na bóithribh 'na dtriúr, 'na gceathrar, 'na</span>
<lb n="1916"/><span>ndeichniúbhar, agus iad ag innsint an sgéil nó ag cur a</span>
<lb n="1917"/><span>thuairisge, agus iad ag tuitim ar a gcosaibh le sult</span>
<lb n="1918"/><span>agus le gáirídhibh.  B'fhíor do Dhiarmuid é.  Bhí an</span>
<lb n="1919"/><span>dúthaigh ag steala-mhagadh fé'n mbeirt.</span></p>
<lb n="1920"/>
<lb n="1921"/><p><span>Máire Ghearra agus Nóra an Tóchair agus Báb an</span>
<lb n="1922"/><span>Leasa a bhí go buidheach agus go sásta 'na n-aigne tré</span>
<lb n="1923"/><span>a fheabhas mar chuadar as.  Ní raghaidís, ach turus</span>
<lb n="1924"/><span>Dhiarmuda bheith chómh h-áiféiseach agus a bhí sé, agus</span>
<lb n="1925"/><span>ainim na géar-chúise go léir ar Dhiarmuid féin.</span></p>
<lb n="1926"/>
<lb n="1927"/><p><span>Nuair a bhíodh a sáith magaidh déanta ag daoinibh fé</span>
<lb n="1928"/><span>Dhiarmuid agus fé Shadhbh, do bhíodh nídh eile ar siúbhal</span>
<lb n="1929"/><span>acu.  Do chloiseadar na fir go léir Séadna 'ghá rádh</span>
<lb n="1930"/><span>ná raibh aon fhonn pósta air, agus ná béadh go fóil.</span>
<lb n="1931"/><span>Níor chuir aon fhear acu athrughadh focail sa méid sin</span>
<lb n="1932"/><span>de'n sgeul.  D'airigh Máire Ghearra é.  D'airigh Nóra</span>
<lb n="1933"/><span>an Tóchair é.  D'airigh Báb an Leasa é.  D'airigh gach</span>
<lb n="1934"/><span>aoinne é, agus ní raibh duine d'ár airigh é nár choimeád</span>
<lb n="1935"/><span>go cruinn é.  B'shin í an cheist acu.  B'shin í an adhb.</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1936"/><p><span>Cad fé ndear do Shéadna a rádh ná raibh aon fhonn</span>
<lb n="1937"/><span>pósta air, agus ná béadh go fóil?</span></p>
<lb n="1938"/>
<lb n="1939"/><p><span>Ní bhéadh meithiol ag obair i bpáirc, ná gasradh ag</span>
<lb n="1940"/><span>gabháil an bóthar, ná sguainne ag dul ag sguruidheacht,</span>
<lb n="1941"/><span>ná cuideachta ag dul ag ól, ná gur bh'í an cheud cheist</span>
<lb n="1942"/><span>do phreabfadh suas eatortha, “Ar airíghis, airiú, cad do</span>
<lb n="1943"/><span>dhéin Diarmuid Liath?  Ó, am briathar 's ambasa, go</span>
<lb n="1944"/><span>ndeachaidh sé suas, de shiúbhal a chos, go tigh Shéadna,</span>
<lb n="1945"/><span>agus gur cheap sé, cóir cam díreach, Séadna do thabhairt</span>
<lb n="1946"/><span>leis anuas ar chúl cinn agus é phósadh, láithreach bonn</span>
<lb n="1947"/><span>baill, le Sadhbh, d'aimhdheóin a chúil-fhiacal!  An</span>
<lb n="1948"/><span>bhfeacaidh aoinne riamh a leithéid d'obair?”</span></p>
<lb n="1949"/>
<lb n="1950"/><p><span>Ansan, ar ball, deurfadh duine éigin, “Agus cad</span>
<lb n="1951"/><span>dúbhairt Séadna?”</span></p>
<lb n="1952"/>
<lb n="1953"/><p><span>Gheobhadh sé mar fhreagra, “Dúbhairt Séadna leis</span>
<lb n="1954"/><span>imtheacht abhaile agus ciall do bheith aige, ná raibh aon</span>
<lb n="1955"/><span>fhonn pósta air féin agus ná béadh go fóil.”</span></p>
<lb n="1956"/>
<lb n="1957"/><p><span>Ansan d'eireóchadh an cheist, “Cad fé ndear do</span>
<lb n="1958"/><span>Shéadna a leithéid sin do rádh, agus cleamhnaisí d'á</span>
<lb n="1959"/><span>ndéanamh ar fuid na dúithe dhó chómh tiugh le grean?”</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>Nuair adúbhairt Séadna féin an focal, do leig sé</span>
<lb n="1962"/><span>amach níos mó d'á aigne 'ná cheap sé leigint amach, ach</span>
<lb n="1963"/><span>bhí an fhearg air, agus do bhí an gnó déanta ag Diarmuid</span>
<lb n="1964"/><span>chómh botúnach san, níor fhéad sé foidhneamh leis.  Nuair</span>
<lb n="1965"/><span>a bhíodar uile imthighthe abhaile i gcóir na h-oídhche agus</span>
<lb n="1966"/><span>bhí sé i n'aonar 'na shuídhe sa chathaoir shúgáin, bhí an sgeul</span>
<lb n="1967"/><span>ag ruith tré n-a aigne ar an gcuma so:—</span></p>
<lb n="1968"/>
<lb n="1969"/><p><span>“I mbeulaibh na dtrí bpobal!  Ní mise chuir i</span>
<lb n="1970"/><span>mbeulaibh na dtrí bpobal é.  An breallán!  Béidh sé</span>
<lb n="1971"/><span>i mbeulaibh na dtrí bpobal anois — é féin agus Sadhbh.</span>
<lb n="1972"/><span>Humhth! — Is oth liom aon trácht do bheith ar ainim</span>
<lb n="1973"/><span>Mháire Ghearra.  Ach cad é mo leigheas air?  Dáltha an</span>
<lb n="1974"/><span>sgéil, ní fheadar cad uime gur tugadh Máire Ghearra</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1975"/><p><span>uirthi agus í chómh h-árd le h-aon mhnaoi ag teacht chun</span>
<lb n="1976"/><span>an phobail.  Ní h-iongnadh go mbéadh.  Is fear groídhe</span>
<lb n="1977"/><span>cumasach Seághan Ceatach féin.  Tá sé amuich air gurabh</span>
<lb n="1978"/><span>é fear is treise ar a chineadh é, agus is fir láidire na</span>
<lb n="1979"/><span>Cárthaigh.  Is maiseamhail an bhean í!  Ní misde cailín</span>
<lb n="1980"/><span>ciúin ciallmhar a thabhairt uirthi.  Trí bliaghna ó shin ní</span>
<lb n="1981"/><span>baoghal go dtráchtfaí ar a h-ainim i n-aonfheacht le</span>
<lb n="1982"/><span>m'ainim-se.</span></p>
<lb n="1983"/>
<lb n="1984"/><p><span>“Is greannmhar an rud san a dhéanfainn, pósadh,</span>
<lb n="1985"/><span>agus gan agam anois ach deich mbliaghna.  Is gearr a</span>
<lb n="1986"/><span>bhíodar ag imtheacht mar thrí bliaghnaibh.  Is gearr an</span>
<lb n="1987"/><span>mhoill ar thrí bliaghnaibh eile iad do leanmhaint.  Siné</span>
<lb n="1988"/><span>leath na h-aimsire imthighthe ansan.  ‘Cá beag duit an</span>
<lb n="1989"/><span>cheist sin do chur,’ ar seisean, ‘nuair a bhéimíd ag</span>
<lb n="1990"/><span>gluaiseacht?’  Cad é an mhaith dhom bheith 'ghá cur an uair</span>
<lb n="1991"/><span>sin?  Chuir sé brígh na mionn orm.  Is dócha ná fuil</span>
<lb n="1992"/><span>dul as anois agam.  Is ait atá an sgeul agam.  Mé</span>
<lb n="1993"/><span>ag obair agus ag déanamh airgid chómh tiugh le grean,</span>
<lb n="1994"/><span>agus cad 'tá d'á bhárr agam?  Is 'mó duine bocht gur</span>
<lb n="1995"/><span>thugas congnamh dó.  Is mór é a mbuidhchas — ar a</span>
<lb n="1996"/><span>mbeul.  Ní fheadar an bhfuil puínn dé 'na gcroídhe.</span>
<lb n="1997"/><span>Ní fheadar an fearr-de iad ar thugas dóibh.  Tá cuid</span>
<lb n="1998"/><span>acu, agus isé mo thuairim gur bh'fhearra dhóibh ná feicidís</span>
<lb n="1999"/><span>aon leath-phingin riamh dé.  Tá cuid acu, agus dá</span>
<lb n="2000"/><span>mbéadh an aimsir caithte agus mé imthighthe, ní bhéadh mo</span>
<lb n="2001"/><span>chiach abhfad ortha.  Bhéadh sé i n-a áirithe ansan acu, dar</span>
<lb n="2002"/><span>leó féin, nár ghádh dhóibh díol choídhche.  Siné a mbuidhchas-</span>
<lb n="2003"/><span>san.</span></p>
<lb n="2004"/>
<lb n="2005"/><p><span>“Pé duine gheabhaidh í béidh bean mhaith aige.  Is</span>
<lb n="2006"/><span>minic dh'airigheas gur fearr bean 'ná spré.  Tá bean</span>
<lb n="2007"/><span>agus spré ansúd. — Is greannmhar an rud san a dhéan-</span>
<lb n="2008"/><span>fainn, pósadh, agus gan agam anois ach deich mbliaghna.</span>
<lb n="2009"/><span>Is deas an cor a bhéadh ansan uirthi — agus ar a clainn,</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2010"/><p><span>dá mbéidís aici.  Greadadh chuige mar airgead agus</span>
<lb n="2011"/><span>mar sparán agus mar mhargadh!  Bhí aigne shuaimhneasach</span>
<lb n="2012"/><span>agam sul ar casadh am' threó iad.”</span></p>
<lb n="2013"/>
<lb n="2014"/><p><span>Sin mar a chaith sé an oídhche.  Do bhuail sé amach ar</span>
<lb n="2015"/><span>eirighe lae agus suas an cnoc.  Do shuigh sé ar feadh</span>
<lb n="2016"/><span>tamaill ar bhárr caraige móire a bhí ann, gur b'ainim di</span>
<lb n="2017"/><span>Caraig na gCearrbhach.  Nuair a gheal an lá agus</span>
<lb n="2018"/><span>d'eirigh an ghrian, agus d'fheuch sé 'na thímpal ar an</span>
<lb n="2019"/><span>radharc áluinn a bhí ó'n gcaraig, d'eirigh an ceó d'á</span>
<lb n="2020"/><span>chroídhe agus tháinig suaimhneas mór ar a aigne.</span></p>
<lb n="2021"/>
<lb n="2022"/><p><span>Gobnait. — Mhaise, go deimhin, a Pheig, is beag ná go</span>
<lb n="2023"/><span>ndeurfainn leis an rud úd adúbhairt Cáit an</span>
<lb n="2024"/><span>Cheóil le n-a fear, nuair a bhain sí an luch as an</span>
<lb n="2025"/><span>mbáisín bainne dhó.</span></p>
<lb n="2026"/>
<lb n="2027"/><p><span>Nóra. — Cad dúbhairt sí leis, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="2028"/>
<lb n="2029"/><p><span>Gobnait. — Is amhlaidh a bhí meithiol aige, agus bhíodar</span>
<lb n="2030"/><span>ag suidhe chun bídh, agus bhí bord mór prátaí os a</span>
<lb n="2031"/><span>gcómhair, agus bhí báisín bainne raimhir ar aghaidh</span>
<lb n="2032"/><span>gach fir amach.  Do thóg fear an tíghe a bháisín féin,</span>
<lb n="2033"/><span>agus an cheud bholmoc a bhain sé as do nocht sé</span>
<lb n="2034"/><span>luch ann.  Do bhagair sé ar Cháit, agus thaisbeáin</span>
<lb n="2035"/><span>sé an luch di.  Níor chuir sin corbhuais ar bith</span>
<lb n="2036"/><span>uirthi.  Do rug sí ar an mbáisín i n-a láimh chlé.</span>
<lb n="2037"/><span>Chuaidh sí anonn go dorus.  Chuir sí an lámh dheas</span>
<lb n="2038"/><span>sa bháisín.  D'árduigh sí an luch as agus chaith sí an</span>
<lb n="2039"/><span>dorus amach í, agus ansan do bhuail sí an báisín</span>
<lb n="2040"/><span>ceudna, agus an bainne ceudna ann, os cómhair a</span>
<lb n="2041"/><span>fir.  Nuair a chonaic sé cad a bhí déanta aici d'eirigh</span>
<lb n="2042"/><span>sé ó'n mbord i bhfeirg agus d'imthigh sé amach.</span>
<lb n="2043"/><span>Nuair a bhí sé ag gabháil amach, dúbhairt sise, “Go</span>
<lb n="2044"/><span>deimhin, is deacair daoine shásamh.  Ní dhéanfadh</span>
<lb n="2045"/><span>bainne agus luch ann an gnó, ná bainne agus luch</span>
<lb n="2046"/><span>as!”</span>
<lb n="2047"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="2048"/><p><span>Cáit. — Mhaise, dearna leat, a Cháit an Cheóil!  Níor</span>
<lb n="2049"/><span>theip an tuathal riamh ort!  Cad dúbhairt a fear, a</span>
<lb n="2050"/><span>Ghobnait?</span></p>
<lb n="2051"/>
<lb n="2052"/><p><span>Gobnait. — 'Dhe, cad a bhí le rádh ag an nduine?  B'shin</span>
<lb n="2053"/><span>é an udhálta ag Séadna.  Nuair a bhí sé gan airgead</span>
<lb n="2054"/><span>ní raibh sé sásta, agus ansan nuair a bhí an sparán</span>
<lb n="2055"/><span>aige agus cead tarang as, ní raibh sé sásta.  Bhí</span>
<lb n="2056"/><span>sé chómh deacair do shásamh le fear Cháit an</span>
<lb n="2057"/><span>Cheóil.</span></p>
<lb n="2058"/>
<lb n="2059"/><p><span>Cáit. — 'Sdó, feuch anois, a Ghobnait, ní thuigean tusa</span>
<lb n="2060"/><span>an sgeul i gceart.  Nuair a bhí an sparán ag</span>
<lb n="2061"/><span>Séadna d'á fhághail níor thug sé uain dó féin ar an</span>
<lb n="2062"/><span>gcoinghíoll do bhreithniughadh.  Ansan, nuair a bhí an</span>
<lb n="2063"/><span>margadh déanta agus é daingean fé bhrígh na mionn,</span>
<lb n="2064"/><span>do bhí uain a dhóithin aige chun machtnaimh.  Bhí an</span>
<lb n="2065"/><span>aimsir ag imtheacht ar cos i n-áirde, agus ní raibh</span>
<lb n="2066"/><span>aon fhreagra fághalta aige ar an gceist úd, “Cá</span>
<lb n="2067"/><span>raighmíd an uair sin?”  Nach gunta adúbhairt an</span>
<lb n="2068"/><span>Fear Dubh leis é, “Cá beag duit an cheist sin do</span>
<lb n="2069"/><span>chur nuair a bhéidheam ag gluaiseacht?”  Nach maith</span>
<lb n="2070"/><span>a thuig Séadna féin an sgeul 'na dhiaigh sin, nuair</span>
<lb n="2071"/><span>adúbhairt sé leis féin, “Cad é an tairbhe dhom bheith</span>
<lb n="2072"/><span>ag cur na ceiste nuair a bhéidheam ag gluaiseacht?”</span>
<lb n="2073"/><span>Níor thuig sé i n-am é.</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>Gobnait. — Am briathar 's ambasa, a Cháit, go bhfuil</span>
<lb n="2076"/><span>eagal orm gur thuig sé go dian mhaith ó thusach é,</span>
<lb n="2077"/><span>ach a oiread san dúil a bheith sa sparán aige gur</span>
<lb n="2078"/><span>chuma leis.  Agus is dóigh liom go raibh a fhios ag</span>
<lb n="2079"/><span>an bhFear nDubh gur thuig sé é, nuair adúbhairt sé</span>
<lb n="2080"/><span>leis, “Táir géar-chúiseach.”  Isé mo thuairim gur</span>
<lb n="2081"/><span>thuigeadar an bheirt a chéile go dian mhaith.</span></p>
<lb n="2082"/>
<lb n="2083"/><p><span>Cáit. — “Tar éis a tuigtear gach beart,” a Ghobnait!</span>
<lb n="2084"/><span>Ní sháróchadh an saoghal an sean-fhocal.</span>
<lb n="2085"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2086"/><p><span>Nóra. — Pé cuma 'nar thuig sé an sgeul nuair a bhí an</span>
<lb n="2087"/><span>sparán aige d'á fhághail, is dócha gur thuig sé níos</span>
<lb n="2088"/><span>fearr é nuair a bhí an dúthaigh 'ghá phósadh a gan fhios</span>
<lb n="2089"/><span>dó le ceathrar ban, agus a fhios aige féin ná raibh</span>
<lb n="2090"/><span>aige ach deich mbliaghna idir é agus cómhlíonadh an</span>
<lb n="2091"/><span>mhargaidh a dhéin sé leis an bhFear nDubh.  Dá</span>
<lb n="2092"/><span>mb'áil leis feuchaint roimis nuair a thug an</span>
<lb n="2093"/><span>t-aingeal an foláramh dó!  Dá mbéinn-se 'na</span>
<lb n="2094"/><span>chás, is iad na trí ghuidhe dh'iarfainn, airgead mo</span>
<lb n="2095"/><span>dhóithin ar an saoghal so, saoghal fada fé shéan, agus</span>
<lb n="2096"/><span>an bheatha shíoruidhe 'na dhiaigh.  Ansan do bhéadh</span>
<lb n="2097"/><span>neart dó Máire Ghearra nó Báb an Leasa nó Sadhbh</span>
<lb n="2098"/><span>féin a phósadh, dá mba mhaith leis é, gan spleadhachas</span>
<lb n="2099"/><span>do'n Fhear Dubh ná d'á chuid cleas.</span></p>
<lb n="2100"/>
<lb n="2101"/><p><span>Síle. — Cá bhfios duit, a Nóra, ná gur bh'í Nóra an</span>
<lb n="2102"/><span>Tóchair ba rogha leis?</span></p>
<lb n="2103"/>
<lb n="2104"/><p><span>Nóra. — Is dóigh liom gur “Síle” b'ainim do Bháb an</span>
<lb n="2105"/><span>Leasa, agus gur bh'í ba rogha leis.</span></p>
<lb n="2106"/>
<lb n="2107"/><p><span>Peig. — Pé duine acu ba rogha leis, a Nóra, is dóigh</span>
<lb n="2108"/><span>liom go raibh cathughadh a dhóithin air féin nár dhéin</span>
<lb n="2109"/><span>sé mar a dhéanfá-sa.</span></p>
<lb n="2110"/>
<lb n="2111"/><p><span>Nóra.  Do dhéin sé go h-áiféiseach é agus go botúnach.</span>
<lb n="2112"/><span>Níor bh'uiriste dhó trí ghuidhe dh'iaraidh ba neamh-</span>
<lb n="2113"/><span>thairbhighe 'ná na trí ghuidhe d'iar sé.  Ní fheadar an</span>
<lb n="2114"/><span>tsaoghal cad a bhain dó.  Trí ghuidhe le fághail aige</span>
<lb n="2115"/><span>ar a thogha agus ar a thuisgint féin, iad le fághail</span>
<lb n="2116"/><span>aige gan choinghíoll gan chol, agus níor bh'fholáir dó</span>
<lb n="2117"/><span>gabháil de chosaibh ionta, agus ansan sparán do</span>
<lb n="2118"/><span>ghlacadh ar an gcoinghíoll ba chruadha d'ár cuireadh</span>
<lb n="2119"/><span>ar aon duine riamh.  Níor bh'iongnadh codla na</span>
<lb n="2120"/><span>h-oídhche d'á bhaint dé, agus droch fheuchaint ag</span>
<lb n="2121"/><span>teacht 'na shúilibh!</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>Síle. — Agus an é sin a chuir an droch fheuchaint 'na</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2124"/><p><span>shúilibh!  Ó, tuigim anois é.  Níor bh'iongnadh liom</span>
<lb n="2125"/><span>dá mbáithfeadh sé é féin, agus a leithéid de chrann</span>
<lb n="2126"/><span>a bheith air.</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>Peig. — Ní deirim ná go ndéanfadh sé rud éigin d'á</span>
<lb n="2129"/><span>shórt, ach ná tabharfadh sé mar shásamh do'n Fhear Dhubh</span>
<lb n="2130"/><span>é.  Deireadh sé go minic i n-a aigne féin, “Is liom na</span>
<lb n="2131"/><span>trí bliaghna déag gan buidhchas dó, agus caithfead iad</span>
<lb n="2132"/><span>go cúl.”</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>Nóra. — Is truagh nár fhan sé mar a bhí aige ar dtúis, i</span>
<lb n="2135"/><span>dtaoibh le n-a chrann ubhall agus le n-a mhealbhóig</span>
<lb n="2136"/><span>agus le n-a chathaoir shúgáin.</span></p>
<lb n="2137"/>
<lb n="2138"/><p><span>Gobnait. — Agus dar ndóigh, dá bhfanadh sé mar sin, a</span>
<lb n="2139"/><span>Nóra, ní bhéadh aon bhean uasal ag feuchaint 'na</span>
<lb n="2140"/><span>dhiaigh.</span></p>
<lb n="2141"/>
<lb n="2142"/><p><span>Nóra. — Mhaise, ní móide gur bh'fhearra dhó riamh é.  Ní</span>
<lb n="2143"/><span>fheicim féin d'uaisleacht i n-a lán acu ach mór-chúis</span>
<lb n="2144"/><span>agus doithigheas agus tarcuisne.</span></p>
<lb n="2145"/>
<lb n="2146"/><p><span>Gobnait. — Á! a Nóra, tá a fhios agam-sa cad fé ndear</span>
<lb n="2147"/><span>é sin uaireanta.  Nuair a chíd siad cailíní beaga</span>
<lb n="2148"/><span>ná bíon uasal agus a bhíon níos maiseamhla 'ná iad</span>
<lb n="2149"/><span>féin, bíon éad ortha.  Tá eagal orm dá mbéinn-se</span>
<lb n="2150"/><span>uasal go mbéadh éad orm chúgat-sa.</span></p>
<lb n="2151"/>
<lb n="2152"/><p><span>Nóra. — Airiú, cad 'na thaobh, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="2153"/>
<lb n="2154"/><p><span>Gobnait. — Fiafruigh de Shíle cad 'na thaobh.</span></p>
<lb n="2155"/>
<lb n="2156"/><p><span>Síle. — Ní fhiafróchaidh sí de Shíle cad 'na thaobh.  Innseadh</span>
<lb n="2157"/><span>Gobnait féin anois é, ó tharaing sí an cheist uirthi.</span></p>
<lb n="2158"/>
<lb n="2159"/><p><span>Peig. — Is mór an bhean suilt Gobnait, a Nóra, ach bíon</span>
<lb n="2160"/><span>an ceart aici uaireanta.</span></p>
<lb n="2161"/>
<lb n="2162"/><p><span>Cáit. — Agus dar ndóigh, ní ceart do chailín uasal éad</span>
<lb n="2163"/><span>ná mór-chúis a bheith uirthi má b'é toil Dé an sgiamh</span>
<lb n="2164"/><span>aingilídhe do chur ar chailín bheag íseal.</span></p>
<lb n="2165"/>
<lb n="2166"/><p><span>Síle. — Ní fheadar, a Pheig, na daoine atá gránda ar an</span>
<lb n="2167"/><span>saoghal so an mbéid siad breagh i bhFlathas Dé?</span>
<lb n="2168"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2169"/><p><span>Peig. — Ó, a Shíle, a chuid, ní bhéidh aoinne gránda i</span>
<lb n="2170"/><span>bhFlathas Dé, ach gach aoinne níos breaghtha agus</span>
<lb n="2171"/><span>níos maiseamhla 'ná an t-é is breaghtha d'á bhfeacaidh</span>
<lb n="2172"/><span>súil duine riamh ar an saoghal so.</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>Síle. — Ní gádh dhóibh éad ná mór-chúis a bheith ortha, má</span>
<lb n="2175"/><span>'seadh.</span></p>
<lb n="2176"/>
<lb n="2177"/><p><span>Peig. — Ní bhéidh éad ná mór-chúis ann, a Shíle, ach chómh</span>
<lb n="2178"/><span>beag le h-aon nídh gránda eile.</span></p>
<lb n="2179"/>
<lb n="2180"/><p><span>Síle. — Nach truagh nár ghlac Séadna cómhairle an aingil,</span>
<lb n="2181"/><span>i n-inead bheith ag cuimhneamh ar a mhealbhóig agus ar</span>
<lb n="2182"/><span>a chathaoir shúgáin agus ar a chrann ubhall agus ar</span>
<lb n="2183"/><span>na dailtínibh a bhíodh ag imirt air!</span></p>
<lb n="2184"/>
<lb n="2185"/><p><span>Peig. — Feuch féin nár ghlac.  Ach is dócha dá bhfaigheadh</span>
<lb n="2186"/><span>sé an tarna h-iaracht go nglacfadh.  Ní bhfuair sé an</span>
<lb n="2187"/><span>tarna h-iaracht.  Dhéin sé a mhargadh.  Dhéin sé fé bhrígh</span>
<lb n="2188"/><span>na mionn é, agus do bhí air é sheasamh.  Bhí a fhios aige</span>
<lb n="2189"/><span>go dian mhaith, chómh luath agus thiocfadh an lá deirineach</span>
<lb n="2190"/><span>de na trí bliaghnaibh déag, go dtiocfadh an t-éilteóir</span>
<lb n="2191"/><span>agus ná béadh aon bhreith ar dul i bhfolach uaidh.</span></p>
<lb n="2192"/>
<lb n="2193"/><p><span>Nuair a thug sé tamall maith 'na shuidhe ar Charaig na</span>
<lb n="2194"/><span>gCearrbhach ag feuchaint 'na thímpal ar an radharc breagh,</span>
<lb n="2195"/><span>do lean sé d'á mhachtnamh:—</span></p>
<lb n="2196"/>
<lb n="2197"/><p><span>“Nach mór a bhí mo chás ag déanamh buartha dhó!</span>
<lb n="2198"/><span>D'airigh sé mé 'ghá rádh go rabhas 'gan bhiadh gan deoch</span>
<lb n="2199"/><span>gan airgead.'  Is 'mó duine nach mé a bhí gan bhiadh gan</span>
<lb n="2200"/><span>deoch gan airgead, agus nach maith do sgaoil sé thairis</span>
<lb n="2201"/><span>iad! — ‘Ní'l an margadh ann fós,’ ar seisean.</span>
<lb n="2202"/><span>‘Bíodh 'na mhargadh,’ arsa mise.  Ní bhéadh sé sásta</span>
<lb n="2203"/><span>leis an méid sin.  Níor mhór dó na greamana dubha</span>
<lb n="2204"/><span>a chur ann.  ‘Dar bhrígh na mionn!’ ar seisean.  ‘Dar</span>
<lb n="2205"/><span>bhrígh na mionn!’ arsa mise.  Dúbhart é gan amhras.</span>
<lb n="2206"/><span>Ní'l dul uaidh agam.  Má 'seadh, ní deurfainn é mura</span>
<lb n="2207"/><span>mbéadh an chuma i n-ar mheall sé mé.  Ní fheaca riamh</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2208"/><p><span>am' shúilibh cinn dath ba bhreaghtha 'ná an dath a bhí ar an</span>
<lb n="2209"/><span>mám óir a thaisbeáin sé dhom.  Tháinig dúil mhalluighthe</span>
<lb n="2210"/><span>agam ann.  Thug sé ceud púnt dom mar mhalairt ar</span>
<lb n="2211"/><span>aon sgilling amháin.  ‘Thabharfainn,’ ar seisean, ‘agus</span>
<lb n="2212"/><span>seacht gceud, dá bhféadainn a maith san do lot.’</span>
<lb n="2213"/><span>D'admhuigh sé nár bh'fhéidir a maith do lot, toisg mé 'ghá</span>
<lb n="2214"/><span>tabhairt uaim ar son an tSlánuightheóra.  A maith do</span>
<lb n="2215"/><span>lot!  Cad chuige an lot?  Cad ba ghádh é?  Má theip</span>
<lb n="2216"/><span>air maith na sgillinge úd do lot, nár chóir go bhféadfainn</span>
<lb n="2217"/><span>tuille maitheasa a dhéanamh go dteipfeadh a lot air?</span>
<lb n="2218"/><span>Tá an sparán agam.  Ba mhór an sult a chuid airgid</span>
<lb n="2219"/><span>féin do chur ag déanamh staincín air.  Dar fiadh, sin</span>
<lb n="2220"/><span>mar dhéanfad é!  Thabharfadh sé seacht gceud púnt ar</span>
<lb n="2221"/><span>mhaith aon sgillinge amháin do lot.  Tá deich mbliaghna</span>
<lb n="2222"/><span>agam.  Is 'mó sgilling agus pingin agus púnt fhéadfad</span>
<lb n="2223"/><span>a thabhairt ar son an tSlánuightheóra i gcaitheamh deich</span>
<lb n="2224"/><span>mbliaghan.  Béidh saothar air ag casadh le lot na</span>
<lb n="2225"/><span>maitheasa go léir.  Seadh!  Tá an lámh uachtair agam</span>
<lb n="2226"/><span>air sa méid sin ar aon chuma.  Bainfead ceól as an</span>
<lb n="2227"/><span>sparán fós, bíodh a's nach ar an gcuma i n-ar cheapas</span>
<lb n="2228"/><span>ar dtúis é.  An cladhaire bitheamhnaigh!”</span></p>
<lb n="2229"/>
<lb n="2230"/><p><span>Bhí sé ag déanamh amach ar eadarthra um an dtaca go</span>
<lb n="2231"/><span>raibh a mhachtnamh críochnuighthe agus a aigne socair aige.</span>
<lb n="2232"/><span>D'eirigh sé 'na sheasamh agus d'fheuch sé 'na thímpal ar</span>
<lb n="2233"/><span>an radharc breagh.</span></p>
<lb n="2234"/>
<lb n="2235"/><p><span>“Tá deich mbliaghna agam, pé i n-Éirinn é,” ar</span>
<lb n="2236"/><span>seisean, agus thug sé aghaidh ar an mbaile.</span>
<lb n="2237"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2238"/><p><span>Caibidiol a h-ocht.</span></p>
<lb n="2239"/>
<lb n="2240"/><p><span>Ag teacht i gcómhgar an tíghe do Séadna, d'airigh sé</span>
<lb n="2241"/><span>na fir ag caint go h-árd fé mar bhéadh sgeul mór éigin</span>
<lb n="2242"/><span>ar siúbhal acu.  Nuair a tháinig sé isteach do stadadar.</span>
<lb n="2243"/><span>D'fhiafruigh sé dhíobh cad do bhí ar siúbhal acu.  Bhí</span>
<lb n="2244"/><span>iongnadh ortha é 'ghá fhiafruighe, mar níor ghnáth leis aon</span>
<lb n="2245"/><span>tsuim a chur 'na gcómhrádh.</span></p>
<lb n="2246"/>
<lb n="2247"/><p><span>“Tá,” arsa duine acu, “muíntir Mhicil a bheith i</span>
<lb n="2248"/><span>mbuairt ar maidin indiú.”</span></p>
<lb n="2249"/>
<lb n="2250"/><p><span>D'fheuch Séadna 'na thímpal.</span></p>
<lb n="2251"/>
<lb n="2252"/><p><span>“Agus cá bhfuil Micheál?” ar seisean.</span></p>
<lb n="2253"/>
<lb n="2254"/><p><span>“D'fhan sé sa bhaile,” arsa 'n fear a labhair.  “Tá</span>
<lb n="2255"/><span>báille ag teacht ann ag tógáilt chíosa, agus ní deirim</span>
<lb n="2256"/><span>go bhfuil aon leath-phinge airgid fé dhín tíghe acu.”</span></p>
<lb n="2257"/>
<lb n="2258"/><p><span>Níor dhéin Séadna ach casadh agus imtheacht an dorus</span>
<lb n="2259"/><span>amach.</span></p>
<lb n="2260"/>
<lb n="2261"/><p><span>Baintreach dob' eadh máthair Mhicil.  Do dhéin sé</span>
<lb n="2262"/><span>ceann ar agaidh ar thigh na baintrighe.  Bhí tosach ar an</span>
<lb n="2263"/><span>mbáille aige agus ní raibh ach san.  D'fháiltigh an</span>
<lb n="2264"/><span>bhaintreach roimis.</span></p>
<lb n="2265"/>
<lb n="2266"/><p><span>“Cad tá uaidh sin?” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="2267"/>
<lb n="2268"/><p><span>“Tá an cíos,” ar sise.</span></p>
<lb n="2269"/>
<lb n="2270"/><p><span>“An mór é?” ar seisean.</span></p>
<lb n="2271"/>
<lb n="2272"/><p><span>“Fiche púnt,” ar sise.</span></p>
<lb n="2273"/>
<lb n="2274"/><p><span>“Seo,” ar seisean.  “Tá púnt sa tseachtmhain ag</span>
<lb n="2275"/><span>dul do Mhicheál.  Sin fiche púnt d'á phágh roimh ré agat.”</span></p>
<lb n="2276"/>
<lb n="2277"/><p><span>“Airiú,” ar sise, “cad ar a shon go dtabharfá an</span>
<lb n="2278"/><span>oiread san airgid dom roimh ré?”</span></p>
<lb n="2279"/>
<lb n="2280"/><p><span>“Ar son an tSlánuightheóra,” ar seisean.</span>
<lb n="2281"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2282"/><p><span>“Go dtugaidh an Slánuightheóir a luach dhuit!”</span>
<lb n="2283"/><span>ar sise.</span></p>
<lb n="2284"/>
<lb n="2285"/><p><span>Bhí sé imthighthe sul a raibh uain aici ar a thuille a rádh.</span></p>
<lb n="2286"/>
<lb n="2287"/><p><span>Tháinig an báille isteach.  Hata bán air.  Pluic air.</span>
<lb n="2288"/><span>Pus mór-chúiseach air.  Caincín ramhar air.  Muineál</span>
<lb n="2289"/><span>beathuighthe air.  Casóg bhréide ghlas-caorach air.  Bolg</span>
<lb n="2290"/><span>mór air.  Tárr leathan air.  Colpaí air.  Bata trom</span>
<lb n="2291"/><span>draighin duibh 'na láimh.  É ag cneadaigh agus ag séideadh.</span></p>
<lb n="2292"/>
<lb n="2293"/><p><span>“Cíos nó seilbh, a bhean an tíghe,” ar seisean.</span></p>
<lb n="2294"/>
<lb n="2295"/><p><span>Gobnait. — Ó, am briathar 's ambasa, a Pheig, nach</span>
<lb n="2296"/><span>bhfeaca eighre riamh ar Sheághan an Aonaigh ach é!</span></p>
<lb n="2297"/>
<lb n="2298"/><p><span>Peig. — Agus nach báille Seághan an Aonaigh, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="2299"/>
<lb n="2300"/><p><span>Gobnait. — Ambasa iseadh, dar ndóigh.</span></p>
<lb n="2301"/>
<lb n="2302"/><p><span>Peig. — Cad eile mar sin?</span></p>
<lb n="2303"/>
<lb n="2304"/><p><span>“Cíos nó seilbh, a bhean an tíghe,” ar seisean, díreach</span>
<lb n="2305"/><span>mar a deurfadh Seághan an Aonaigh é.</span></p>
<lb n="2306"/>
<lb n="2307"/><p><span>Do ghlaoidh sí ar a mac.</span></p>
<lb n="2308"/>
<lb n="2309"/><p><span>“Seo, a Mhicil,” ar sise, “cómhairimh é sin agus</span>
<lb n="2310"/><span>tabhair do'n duine mhacánta so é.”</span></p>
<lb n="2311"/>
<lb n="2312"/><p><span>Do leath a shúile ar Mhicil, mar ní fheacaidh sé Séadna</span>
<lb n="2313"/><span>ag tabhairt an airgid d'á mháthair, agus do leath a shúile</span>
<lb n="2314"/><span>ar an mbáille, mar ní raibh aon choinne aige go raibh</span>
<lb n="2315"/><span>aon leath-pinge airgid sa tigh.  Ghlac sé an cíos agus</span>
<lb n="2316"/><span>thug sé a bhóthar air, agus isé a bhí go cráidhte cancarach,</span>
<lb n="2317"/><span>mar bhí an áit geallta aige an mhaidion chéadna do</span>
<lb n="2318"/><span>dhuine eile ar bhreib mhaith.</span></p>
<lb n="2319"/>
<lb n="2320"/><p><span>“Seadh!” arsa Séadna, ag teacht abhaile dhó, “Má</span>
<lb n="2321"/><span>bhí gnó idir lámhaibh aige ag lot maitheasa mo sgillinge,</span>
<lb n="2322"/><span>bíodh gnó is mó 'ná é anois aige ag lot tairbhe an</span>
<lb n="2323"/><span>fhichid púnt.  Is dóigh liom nach misde dhom an gnó san</span>
<lb n="2324"/><span>d'fhágáil idir é féin agus an bhaintreach.”</span></p>
<lb n="2325"/>
<lb n="2326"/><p><span>Tháinig sé abhaile agus chrom sé ar an obair.  Ba</span>
<lb n="2327"/><span>ghearr go raibh Micil isteach 'na dhiaigh, agus do chrom</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2328"/><p><span>sé ar an obair.  Níor labhair aoinne an chuid eile de'n</span>
<lb n="2329"/><span>lá, agus ní raibh le cloisint ann ach bog-fheaduíol na</span>
<lb n="2330"/><span>bhfear, anál fhada throm Shéadna, mion-bhuillí na</span>
<lb n="2331"/><span>gcasúr mbeag agus tarang agus fásgadh an tsnátha</span>
<lb n="2332"/><span>chéaraigh.</span></p>
<lb n="2333"/>
<lb n="2334"/><p><span>Nuair a chuaidh Micil abhaile an oídhche sin, d'inis a</span>
<lb n="2335"/><span>mháthair dó cad dúbhairt Séadna le linn an airgid do</span>
<lb n="2336"/><span>thabhairt dí dhó, go ndúbhairt sé gur ar son an</span>
<lb n="2337"/><span>tSlánuightheóra do bhí sé 'ghá thabhairt dí.  Bhí iongnadh</span>
<lb n="2338"/><span>ortha araon, mar níor bh'é a dtuairim riamh go raibh</span>
<lb n="2339"/><span>puínn cráibhtheachta ag baint le Séadna.</span></p>
<lb n="2340"/>
<lb n="2341"/><p><span>Do ghluais Micil ag sguruidheacht agus d'inis sé do</span>
<lb n="2342"/><span>bhuachaill eile é.  Ba ghearr go raibh sé fada fairsing ar</span>
<lb n="2343"/><span>fuid na dúithe.  D'airigh Diarmuid liath é.  D'airigh an</span>
<lb n="2344"/><span>báille é.  D'airigh Sadhbh é.</span></p>
<lb n="2345"/>
<lb n="2346"/><p><span>“A dhaid,” arsa Sadhbh, “ar airighis cad a dhéin</span>
<lb n="2347"/><span>Séadna le déanaighe?”</span></p>
<lb n="2348"/>
<lb n="2349"/><p><span>“Níor airigheas agus is cuma liom.”</span></p>
<lb n="2350"/>
<lb n="2351"/><p><span>“Sdó', a dhaid, do cheapamar go raibh ciall aige.”</span></p>
<lb n="2352"/>
<lb n="2353"/><p><span>“Airiú, agus cad do dhéin sé?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="2354"/>
<lb n="2355"/><p><span>“Do dhéin sé an tuathal, rud nár theip riamh air,”</span>
<lb n="2356"/><span>ar sise.</span></p>
<lb n="2357"/>
<lb n="2358"/><p><span>“Agus cad é an tuathal is deiriníghe atá déanta</span>
<lb n="2359"/><span>aige?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="2360"/>
<lb n="2361"/><p><span>“Tá,” ar sise, “dul agus ceud púnt airgid do</span>
<lb n="2362"/><span>thabhairt do'n tsnamhaire bheag san thuas, máthair Mhichíl</span>
<lb n="2363"/><span>bhacaigh.”</span></p>
<lb n="2364"/>
<lb n="2365"/><p><span>“Airiú, a Shadhbh, ná creid é.”</span></p>
<lb n="2366"/>
<lb n="2367"/><p><span>“Ó, go deimhin, a dhaid, ní'l focal bréige ann.  Isé</span>
<lb n="2368"/><span>an báille féin d'inis dom é.  Ní fheadar cá bhfuair sé</span>
<lb n="2369"/><span>an t-airgead go léir.  Agus dar ndóin, cad é an</span>
<lb n="2370"/><span>tairbhe dhó airgead a bheith aige má's mar sin a cheapas</span>
<lb n="2371"/><span>sé é sgaoileadh uaidh?  Is maith a dhéinis an cleamhnas</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2372"/><p><span>do bhriseadh an uair úd.  Ní chuirfinn a chathughadh go</span>
<lb n="2373"/><span>bráth dhíom mé bheith pósta ag amadán.”</span></p>
<lb n="2374"/>
<lb n="2375"/><p><span>“Ambasa, a Shadhbh,” arsa Diarmuid, “ní mise a</span>
<lb n="2376"/><span>bhris é.”</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>“'Dhe agus darfa liath, a dhuine, cia eile bhris é ach</span>
<lb n="2379"/><span>tusa?  Dar ndóigh ní h-amhlaidh a mheasfá a rádh gurab</span>
<lb n="2380"/><span>é Séadna do bhris é!”</span></p>
<lb n="2381"/>
<lb n="2382"/><p><span>“Andaigh, a ghamhain, ní dócha gur bhris aoinne é.  Ní</span>
<lb n="2383"/><span>raibh sé ann le briseadh,” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="2384"/>
<lb n="2385"/><p><span>“Ní raibh sé ann le briseadh!” ar sise.  “Ní raibh</span>
<lb n="2386"/><span>agus ní bhéidh!  Is deas an saghas duine thú!  Ní raibh</span>
<lb n="2387"/><span>sé ann le briseadh!  Is deas an chaint í sin uait-se.</span>
<lb n="2388"/><span>Siniad do chómharsain uile agus a gclann curtha i gcrích</span>
<lb n="2389"/><span>acu, agus cad 'tá déanta agat-sa?  Ní raibh sé ann</span>
<lb n="2390"/><span>le briseadh!  Ní raibh agus ní bhéidh!”</span></p>
<lb n="2391"/>
<lb n="2392"/><p><span>Ansan do chrom sí ar ghol.</span></p>
<lb n="2393"/>
<lb n="2394"/><p><span>D'eirigh Diarmuid agus bhuail sé síos chun an doruis</span>
<lb n="2395"/><span>agus chuir sé a ghuala leis an ursain, agus d'fheuch sé</span>
<lb n="2396"/><span>síos an bóthar, agus ansan d'fheuch sé suas an bóthar.</span></p>
<lb n="2397"/>
<lb n="2398"/><p><span>Cáit. — Dá mbéinn i gcás Dhiarmuda deurfainn léi,</span>
<lb n="2399"/><span>“main do dheór nár chuirir díot!”</span></p>
<lb n="2400"/>
<lb n="2401"/><p><span>Peig. — Ní fheadar, a Cháit.  B'fhéidir dá mbéidhfeá i</span>
<lb n="2402"/><span>gcás Dhiarmuda nár bh'fhearra dhuit rud a dhéanfá</span>
<lb n="2403"/><span>'ná an rud a dhéin seisean.  Isé is dóichíghe gurab</span>
<lb n="2404"/><span>aige b'fhearr a fhios cad ba cheart dó a dhéanamh.</span></p>
<lb n="2405"/>
<lb n="2406"/><p><span>Cáit. — An stiúsaidhe!  Is beag orm í.</span></p>
<lb n="2407"/>
<lb n="2408"/><p><span>Gobnait. — Ar airigh Máire Ghearra é, a Pheig?</span></p>
<lb n="2409"/>
<lb n="2410"/><p><span>Peig. — An Domhnach a bhí chúgainn, bhí sí ag caint le</span>
<lb n="2411"/><span>máthair Mhicil, agus fuair sí tuairisg an sgéil díreach</span>
<lb n="2412"/><span>fé mar a thuit sé amach.  Bhí áthas mór go léir uirthi</span>
<lb n="2413"/><span>nuair a thuig sí gur thug sé an t-airgead uaidh ar son</span>
<lb n="2414"/><span>an tSlánuightheóra.</span></p>
<lb n="2415"/>
<lb n="2416"/><p><span>“Agus,” ar sise, “tá súil agam anois go dtuillfidh</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2417"/><p><span>Micheál an t-airgead san chómh macánta agus dá mba</span>
<lb n="2418"/><span>ná béadh sé fághalta roimh ré aige.”</span></p>
<lb n="2419"/>
<lb n="2420"/><p><span>“Dómhaise,” arsa 'n bhaintreach, “siné iongnadh an</span>
<lb n="2421"/><span>sgéil ar fad.  Nuair a bhí sé ag díol na bhfear aréir</span>
<lb n="2422"/><span>do shín sé púnt chun Micil mar ba ghnáth.  ‘Ó,’ arsa</span>
<lb n="2423"/><span>Micil, ‘táim díolta cheana.’  ‘Glac é sin uaim’, arsa</span>
<lb n="2424"/><span>Séadna, agus b'éigean dó.”</span></p>
<lb n="2425"/>
<lb n="2426"/><p><span>“Seadh!” arsa Máire Ghearra, “bhídís 'ghá rádh ná</span>
<lb n="2427"/><span>raibh creideamh ag Séadna.  Bíodh san mar chómhartha</span>
<lb n="2428"/><span>acu air!”</span></p>
<lb n="2429"/>
<lb n="2430"/><p><span>“Creideamh?” arsa 'n bhaintreach.  “Ní fheaca a</span>
<lb n="2431"/><span>leithéid riamh.  Dá mairinn míle bliaghan ní chuirfinn as</span>
<lb n="2432"/><span>mo cheann an fheuchaint a thug sé orm nuair adúbhairt</span>
<lb n="2433"/><span>sé an focal agus é ag síneadh an airgid chúgam.  ‘Ar</span>
<lb n="2434"/><span>son an tSlánuightheóra,’ ar seisean, agus nuair fheuchas</span>
<lb n="2435"/><span>suas air, bhí an dá shúil aige 'á chur tríom i dtreó go</span>
<lb n="2436"/><span>dtáinig iaracht d'anfha orm ná féadfainn a innsint</span>
<lb n="2437"/><span>duit.”</span></p>
<lb n="2438"/>
<lb n="2439"/><p><span>“Éist, a óinsigh,” arsa Máire.  “Cad ba ghádh an</span>
<lb n="2440"/><span>t-anfha?”</span></p>
<lb n="2441"/>
<lb n="2442"/><p><span>“Ó, leig dom féin, a Mháire.  Is amhlaidh mar atá</span>
<lb n="2443"/><span>an sgeul, dá bhfeuchainn i gcoinnibh a shúl an tarna</span>
<lb n="2444"/><span>h-uair do thuitfinn,” arsa 'n bhaintreach.</span></p>
<lb n="2445"/>
<lb n="2446"/><p><span>“A Shiobhán!” arsa Máire Ghearra.</span></p>
<lb n="2447"/>
<lb n="2448"/><p><span>“Teacht, a Mháire,” arsa 'n bhaintreach.</span></p>
<lb n="2449"/>
<lb n="2450"/><p><span>“Tá rún agam le tabhairt duit,” ar sise, agus bhí</span>
<lb n="2451"/><span>creathán 'na ballaibh agus 'na guth.</span></p>
<lb n="2452"/>
<lb n="2453"/><p><span>“Ná bíodh ceist ort, a Mháire,” arsa Siobhán.</span>
<lb n="2454"/><span>“Coimeádfad-sa do rún, dá mbéadh m'anam air.”</span></p>
<lb n="2455"/>
<lb n="2456"/><p><span>“Tá a fhios agam-sa go maith go gcoimeádfair, a</span>
<lb n="2457"/><span>Shiobhán, ach tá níos mó agat le déanamh dom 'ná mo</span>
<lb n="2458"/><span>rún a choimeád.”</span></p>
<lb n="2459"/>
<lb n="2460"/><p><span>Do stad sí.  Níor labhair Siobhán.</span>
<lb n="2461"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2462"/><p><span>“Bhíos tamall de m' shaoghal, a Shiobhán,” ar sise,</span>
<lb n="2463"/><span>“agus do cheapas ná pósfainn choídhche.”</span></p>
<lb n="2464"/>
<lb n="2465"/><p><span>“Ní h-aon tamall mór de d' shaoghal atá caithte,”</span>
<lb n="2466"/><span>arsa Siobhán.</span></p>
<lb n="2467"/>
<lb n="2468"/><p><span>“D'á luíghead é, tá sé buartha go maith le déanaighe,”</span>
<lb n="2469"/><span>arsa Máire.</span></p>
<lb n="2470"/>
<lb n="2471"/><p><span>“Ní fheicim puínn ádhbhar buartha agat,” arsa Siobhán.</span></p>
<lb n="2472"/>
<lb n="2473"/><p><span>“Tá mo chroídhe d'á shníomh le buairt,” ar sise.</span></p>
<lb n="2474"/>
<lb n="2475"/><p><span>Ansan do labhair sí i gcogar le Siobhán agus</span>
<lb n="2476"/><span>chaitheadar tréimhse mór ag cogarnaigh.  Nuair a bhí an</span>
<lb n="2477"/><span>chogarnach críochnuighthe acu chuaidh Máire abhaile agus</span>
<lb n="2478"/><span>chuaidh Siobhán a chodla.  Ach ní baoghal gur thuit aon</span>
<lb n="2479"/><span>neul codlata ar Mháire ná ar Shiobhán an oídhche sin.</span></p>
<lb n="2480"/>
<lb n="2481"/><p><span>Nuair dh'eirigh Siobhán ar maidin isí a bhí go tuirseach.</span>
<lb n="2482"/><span>Nuair a cheap sí a caidhp a chur ar a ceann, is 'na póca</span>
<lb n="2483"/><span>a chuir sí é.  Nuair a cheap sí a bróg a chur ar a cois,</span>
<lb n="2484"/><span>is sa teine a chuir sí í mar chuirfeadh sí fód móna.</span>
<lb n="2485"/><span>Nuair a tháinig sí ar a glúinibh chun na bpaidreacha do</span>
<lb n="2486"/><span>rádh, do theip uirthi focal ar bith a rádh le cruinneas ach</span>
<lb n="2487"/><span>“Go gcuiridh Dia ar mo leas mé!  Go gcuiridh Dia 's</span>
<lb n="2488"/><span>Muire Mháthair ar mo leas mé!”  Nuair a theastuigh</span>
<lb n="2489"/><span>ó Mhicil a chuid bídh d'fhághail, ní raibh an biadh ollamh</span>
<lb n="2490"/><span>dó.  Nuair a cuireadh os a chómhair é, ní raibh sé ach</span>
<lb n="2491"/><span>leath-bheirbhthe.  Níor leig sé aon nídh air, ach an biadh do</span>
<lb n="2492"/><span>chaitheamh chómh maith agus d'fhéad sé é.</span></p>
<lb n="2493"/>
<lb n="2494"/><p><span>“Tá rud éigin ar mo mháthair,” ar seisean i n' aigne</span>
<lb n="2495"/><span>féin.  “Ní fheadar an tsaoghal cad 'tá ag eirighe fúithi.</span>
<lb n="2496"/><span>Ní h-éidir gurab é an báille úd a bhéadh ag teacht</span>
<lb n="2497"/><span>airís?  A mháthair,” ar seisean, “tá rud éigin ag</span>
<lb n="2498"/><span>déanamh buartha dhuit.  An raibh a thuille le h-éileamh</span>
<lb n="2499"/><span>ag an mbáille an lá úd?”</span></p>
<lb n="2500"/>
<lb n="2501"/><p><span>“Ach! ní raibh, a Mhicil, oiread agus leath-phinge.</span>
<lb n="2502"/><span>Ní'l blúire orm ach nár chodlas puínn aréir.”</span>
<lb n="2503"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2504"/><p><span>“Níor bh'fhearra dhuit rud a dhéanfá anois, a mháthair,”</span>
<lb n="2505"/><span>arsa Micil, “'ná dul agus greas a chodladh dhuit</span>
<lb n="2506"/><span>féin.”</span></p>
<lb n="2507"/>
<lb n="2508"/><p><span>“Is olc an rud codladh d'fhínn an lae, a Mhicil,” ar</span>
<lb n="2509"/><span>sise.  “B'fhearr do dhuine foidhne dhéanamh air dá</span>
<lb n="2510"/><span>mb'fhéidir é, i dtreó go mbéadh codladh na h-oídhche go</span>
<lb n="2511"/><span>maith aige.”</span></p>
<lb n="2512"/>
<lb n="2513"/><p><span>Do ghluais Micil suas go tigh Shéadna agus do luígh</span>
<lb n="2514"/><span>sé ar a ghnó.  Ní raibh dá ghreim curtha aige nuair siúd</span>
<lb n="2515"/><span>isteach 'na dhiaigh a mháthair.  Thóg sé a cheann agus</span>
<lb n="2516"/><span>d'fheuch sé uirthi.  Thóg Séadna a cheann agus d'fheuch sé</span>
<lb n="2517"/><span>uirthi.</span></p>
<lb n="2518"/>
<lb n="2519"/><p><span>“A Shéadna,” ar sise, “dá mb'é do thoil é, d'oirfeadh</span>
<lb n="2520"/><span>dhom focal a labhairt leat ad' aonar.”</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>“A Mhichíl,” arsa Séadna, “dá mb'áil leat-sa bualadh</span>
<lb n="2523"/><span>amach ansan tamaillín.”</span></p>
<lb n="2524"/>
<lb n="2525"/><p><span>Do bhuail Micil amach agus chuir sé a dhrom le claidhe</span>
<lb n="2526"/><span>“Ní fheadar an tsaoghal,” ar seisean leis féin, “cad</span>
<lb n="2527"/><span>atá ag eirighe dhí, nó cad é an fuadar é seo fúithi!”</span></p>
<lb n="2528"/>
<lb n="2529"/><p><span>Bhí tor aitinn taobh leis.  Chonaic sé ar an dtor beach</span>
<lb n="2530"/><span>bheag i n-achran i snáith ruadháin alla.  Do phreab an</span>
<lb n="2531"/><span>ruadhán alla amach as an áit 'na raibh sé i bhfolach agus</span>
<lb n="2532"/><span>thug sé fé bhreith ar an mbeich mbig.  Nuair a chonaic</span>
<lb n="2533"/><span>sise ag teacht é chuir an sgeón dúbailt nirt inti, agus</span>
<lb n="2534"/><span>do bhris sí an snáth agus d'imthigh sí.</span></p>
<lb n="2535"/>
<lb n="2536"/><p><span>Síle. — Ó, am briathar, a Pheig, go bhfeaca-sa rud mar</span>
<lb n="2537"/><span>sin ag ruadhán alla dh'á dhéanamh, ach má 'seadh, ní</span>
<lb n="2538"/><span>beach a bhí sa tsnáith ach cuil, agus do rug an ruadhán</span>
<lb n="2539"/><span>alla ar chaol-drom ar an gcuil, agus am briathar</span>
<lb n="2540"/><span>ná raibh aon mhaith dhí bheith ag crothadh a cos agus ag</span>
<lb n="2541"/><span>únfhairt.  Choimeád sé a ghreim chun go raibh sí</span>
<lb n="2542"/><span>socair go leór.  Agus ansan dá bhfeicfeá mar</span>
<lb n="2543"/><span>fhill sé sa tsnáith í agus mar a rug sé leis isteach í.</span>
<lb n="2544"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2545"/><p><span>Gobnait. — Is dócha gur dhéin sé bagún dí.</span></p>
<lb n="2546"/>
<lb n="2547"/><p><span>Sile. — Do rug sé leis í, pé 'n Éirinn é.</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>Peig. — Ní rug ruadhán alla Mhicil an bheach leis, mar</span>
<lb n="2550"/><span>d'imthigh sí uaidh.  Agus nuair a cheap Micil go raibh an</span>
<lb n="2551"/><span>tamaillín caithte d'fhill sé ar an dtigh.  Nuair a bhí sé</span>
<lb n="2552"/><span>ag déanamh ar an ndorus d'airigh sé Séadna a' rádh na</span>
<lb n="2553"/><span>bhfocal so:—</span></p>
<lb n="2554"/>
<lb n="2555"/><p><span>“Ba shaoire dhí an bás is measa do fuair duine</span>
<lb n="2556"/><span>riamh, agus í 'ghá fhághail seacht n-uaire i ndiaigh a chéile,</span>
<lb n="2557"/><span>ná mise 'ghá pósadh!”</span></p>
<lb n="2558"/>
<lb n="2559"/><p><span>Do chas Micil agus chuir sé an talamh dé sul ar airigh</span>
<lb n="2560"/><span>sé a thuille.  Ach má chuir, ní túisge bhí sé airís ag an</span>
<lb n="2561"/><span>dtor aitinn 'ná d'eirigh árd-fhearg air.</span></p>
<lb n="2562"/>
<lb n="2563"/><p><span>“Is deas an obair í seo,” ar seisean i n'aigne féin.</span>
<lb n="2564"/><span>“Is leamh an gnó dom' mháthair teacht anso ag déanamh</span>
<lb n="2565"/><span>cleamhnais do Shadhbh Dhiarmud' Léith!  Fan go</span>
<lb n="2566"/><span>dtéighead-sa abhaile anocht!”</span></p>
<lb n="2567"/>
<lb n="2568"/><p><span>Le n-a linn sin do chonaic sé a mháthair ag déanamh</span>
<lb n="2569"/><span>air agus aghaidh bhán uirthi ar dhath an bháis.  Phreab sé</span>
<lb n="2570"/><span>'na coinne.</span></p>
<lb n="2571"/>
<lb n="2572"/><p><span>“Airiú, a mháthair,” ar seisean, “cad 'tá ort?”</span></p>
<lb n="2573"/>
<lb n="2574"/><p><span>“Éist, éist, a mhic ó!” ar sise i gcogar.  “Ní'l aon</span>
<lb n="2575"/><span>rud orm.  Imthigh isteach chun do ghnótha.  Táid na fir</span>
<lb n="2576"/><span>eile ag teacht láithreach.”</span></p>
<lb n="2577"/>
<lb n="2578"/><p><span>Chuaidh Micil isteach.  Bhí an dorus ar dian-leathadh</span>
<lb n="2579"/><span>agus gan duine istigh roimis.  Bhí inead Shéadna folamh.</span>
<lb n="2580"/><span>Do shuigh Micil agus do tharaing sé chuige a ghnó.</span>
<lb n="2581"/><span>Thánadar na fir 'na nduine 's 'na nduine.  Do</span>
<lb n="2582"/><span>ghluais an obair mar ba ghnáth.  Níor fhill Séadna an</span>
<lb n="2583"/><span>lá san.</span></p>
<lb n="2584"/>
<lb n="2585"/><p><span>Síle. — Cogar, a Pheig; dar ndóigh ní h-ag déanamh</span>
<lb n="2586"/><span>cleamhnais do Shadhbh a bhí Siobhán?</span></p>
<lb n="2587"/>
<lb n="2588"/><p><span>Peig. — Cad eile, a Shíle, a chuid?</span>
<lb n="2589"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2590"/><p><span>Síle. — Do Mháire Ghearra, gabhaim-se orm.  Agus ba</span>
<lb n="2591"/><span>dhóigh liom, dá mbéadh aon chiall ag Micil, go</span>
<lb n="2592"/><span>dtuigfeadh sé an méid sin, feuch!</span></p>
<lb n="2593"/>
<lb n="2594"/><p><span>Gobnait. — Agus cá bhfios duit, a Shíle gur do Mháire</span>
<lb n="2595"/><span>Ghearra a bhí sí ag déanamh an chleamhnais, nó cá</span>
<lb n="2596"/><span>bhfios duit an cleamhnas a bhí aici d'á dhéanamh i</span>
<lb n="2597"/><span>n-aon chor?</span></p>
<lb n="2598"/>
<lb n="2599"/><p><span>Síle. — Ó! go deimhin is beag d'á mhearbhall orm.  Cad</span>
<lb n="2600"/><span>air gur thug sí féin agus Máire Ghearra an oídhche</span>
<lb n="2601"/><span>ag cogarnaigh?  Cad do bhain codla na h-oídhche</span>
<lb n="2602"/><span>de'n bheirt?  Cad é an rún a thug Máire Ghearra</span>
<lb n="2603"/><span>dhí?  Tá a fhios agam-sa go maith cad a bhí ar</span>
<lb n="2604"/><span>siúbhal acu, geallaim dhuit é.</span></p>
<lb n="2605"/>
<lb n="2606"/><p><span>Peig. — Is dóigh liom, a Shíle, ná fuilir abhfad ó'n</span>
<lb n="2607"/><span>gceart, agus gur géar-chúisíghe go mór thú 'ná</span>
<lb n="2608"/><span>Micil.</span>
<lb n="2609"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2610"/><p><span>Caibidiol an naoi.</span></p>
<lb n="2611"/>
<lb n="2612"/><p><span>Peig. — Níor fhill Séadna an lá san, agus níor fhill</span>
<lb n="2613"/><span>sé an oídhche sin.</span></p>
<lb n="2614"/>
<lb n="2615"/><p><span>D'fhan Micil i bhfeighil na h-áite.  Is air a bhí an</span>
<lb n="2616"/><span>iongnadh nuair a fuair sé ná raibh Séadna ag teacht.</span>
<lb n="2617"/><span>Thug sé an oídhche 'sa chathaoir shúgáin.  Cheap sé ó am</span>
<lb n="2618"/><span>go h-am go mbéadh Séadna chuige an dorus isteach.</span>
<lb n="2619"/><span>Trí h-uaire do phreab sé 'na shuidhe agus chuaidh sé go</span>
<lb n="2620"/><span>dorus.  D'airigh sé ciscéim duine, dar leis féin, gach</span>
<lb n="2621"/><span>uair díobh, agus thabharfadh sé an leabhar gur bh'é Séadna</span>
<lb n="2622"/><span>a bhí ann.  An uair dheirineach díobh, cheap sé go bhfeacaidh</span>
<lb n="2623"/><span>sé Séadna féin ag déanamh ar an ndorus, agus do bhog</span>
<lb n="2624"/><span>sé a bheul chun labhartha leis, ach nuair dh'fheuch sé níos</span>
<lb n="2625"/><span>cruinne ní raibh aoinne ann.  Níor chuaidh sé go dorus</span>
<lb n="2626"/><span>a thuille.  D'fhan sé sa chathaoir i n-aice na teine.  Chuir</span>
<lb n="2627"/><span>sé fód móna síos anois agus airís.  Bhí sé ansan faid</span>
<lb n="2628"/><span>gach n-fhaid.  Cheap sé nár bh'fhéidir aon oídhche bheith chómh</span>
<lb n="2629"/><span>fada.  Do bhí uaigneas agus crith-eagla air agus</span>
<lb n="2630"/><span>faitchíos, agus níor fhág san é gan múisiún codlata</span>
<lb n="2631"/><span>bheith air ó am go h-am.  Do thuit múisiún díobh air ba</span>
<lb n="2632"/><span>thruime 'ná a chéile, agus do chonaic sé lán an tíghe de</span>
<lb n="2633"/><span>dhaoinibh beaga dubha 'na thímpal, agus iad go léir ar a</span>
<lb n="2634"/><span>thí, agus aon duine uasal amháin ann agus é 'ghá chosaint</span>
<lb n="2635"/><span>ortha.  Do shleamhnuigh duine acu isteach ar an dtaobh</span>
<lb n="2636"/><span>thiar de'n duine uasal agus thug sé fobha fé Mhicil, agus</span>
<lb n="2637"/><span>a fhiacla nochtaithe aige.</span></p>
<lb n="2638"/>
<lb n="2639"/><p><span>Do phreab Micil as a chodla.  Bhí oiread fraocháin</span>
<lb n="2640"/><span>ins gach braon alluis a bhí leis, agus é ar baill-chrith.</span></p>
<lb n="2641"/>
<lb n="2642"/><p><span>“A Mhuire na bhfeart!” ar seisean, “cad a</span>
<lb n="2643"/><span>dhéanfad?  Nó cad d'imthigh ar an oídhche go bhfuil sí</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2644"/><p><span>chómh fada?  Nó cad d'imthigh ar Shéadna, nó cad 'tá</span>
<lb n="2645"/><span>'ghá choimeád?  Má oirean dó cleamhnas a dhéanamh le</span>
<lb n="2646"/><span>Sadhbh, nár chóir go mbéadh an lá fada a dhóithin chuige</span>
<lb n="2647"/><span>agus gan bheith ag caitheamh na h-oídhche amuich ar an</span>
<lb n="2648"/><span>gcuma so?  Is dorcha an duine é.  Is deacair bheith</span>
<lb n="2649"/><span>suas leis.  Dubhairt sé gur shaoire dhí bheith marbh 'ná</span>
<lb n="2650"/><span>é 'ghá pósadh, agus siné anois é 'ghá pósadh ar a dhícheal.</span>
<lb n="2651"/><span>Ní fheadar an tsaoghal cad uime gur shaoire dhí bheith</span>
<lb n="2652"/><span>marbh 'ná é 'ghá pósadh.  Bá dhóich liom-sa gur shaoire</span>
<lb n="2653"/><span>dhó-san bheith marbh 'ná Sadhbh 'ghá phósadh.  Ní phósfainn í</span>
<lb n="2654"/><span>ar a bhfuil d'airgead ag Séadna agus aici féin agus</span>
<lb n="2655"/><span>ag á h-athair i dteannta a chéile, feuch!”</span></p>
<lb n="2656"/>
<lb n="2657"/><p><span>Le n-a linn sin thug sé fé ndeara solus mar bhéadh</span>
<lb n="2658"/><span>eirighe an lae.  Chuir san árd-mhisneach air.  Ach i gceann</span>
<lb n="2659"/><span>tamaill isé rud d'eirigh 'ná an ghealach.  Nuair a</span>
<lb n="2660"/><span>chonaic sé solus na gealaighe ag taithneamh isteach tríd</span>
<lb n="2661"/><span>an bhfinneóig agus anonn ar an gclabhar mar a raibh an</span>
<lb n="2662"/><span>mhealbhóg ar crochadh, agus gan aon leus de sholus an</span>
<lb n="2663"/><span>lae ag teacht, do dhubhuigh agus do ghormuigh aige, i</span>
<lb n="2664"/><span>dtreó, dá leigeadh eagla dhó é, go gcromfadh sé ar ghol.</span>
<lb n="2665"/><span>Nuair a tháinig an solus cruinn ar an mealbhóig do</span>
<lb n="2666"/><span>chuir sé dealbh cinn duine uirthi.  Cheap Micil ná feacaidh</span>
<lb n="2667"/><span>sé eighre riamh ach é ar cheann na caillighe sa sgeul</span>
<lb n="2668"/><span>fiannuidheachta, go mbíodh an dá fhiacal ba shia siar 'na</span>
<lb n="2669"/><span>ceann mar dhá mhaide croise aici.  Nuair a bhí sé ag</span>
<lb n="2670"/><span>feuchaint tamall air do choruigheadar na súile agus do</span>
<lb n="2671"/><span>bhog an beul mar bhéadh sé chun labhartha.  Bhí a fhios ag</span>
<lb n="2672"/><span>Micil go maith ná raibh ann ach an mhealbhóg, ach mar sin</span>
<lb n="2673"/><span>féin do choruigh a chuid fola agus do sheasaimh a ghruaig</span>
<lb n="2674"/><span>agus do ghluais colgrithfín fan chnámha a dhroma.</span>
<lb n="2675"/><span>B'éigean dó a shúile do dhúnadh sul a mbéadh sé ag</span>
<lb n="2676"/><span>feuchaint ar na súilibh úd ag coruighe.  Bá ghearr go</span>
<lb n="2677"/><span>mb'éigean dó iad d'osgailt airís le h-eagla agus le</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2678"/><p><span>sgannradh.  Fé dheire do tháinig sgamal ar an ngealaigh,</span>
<lb n="2679"/><span>agus do cuireadh an mhealbhóg 'na riocht féin.  Ba mhór</span>
<lb n="2680"/><span>an fhuasgailt é.  Ghabh Micil a bhuidhchas le Dia go</span>
<lb n="2681"/><span>dúthrachtach, ná bíodh eagal ort, agus ní foláir nó do</span>
<lb n="2682"/><span>thuit sámh-chodla le n-a linn sin air, mar isé ceud rud</span>
<lb n="2683"/><span>eile a thug sé fé ndeara 'ná an ghrian ag taithneamh ar</span>
<lb n="2684"/><span>an mealbhóig i n-inead na gealaighe, an obair ar siúbhal</span>
<lb n="2685"/><span>'na thímpal, bog-fheaduíol na bhfear, mion-bhuillí na</span>
<lb n="2686"/><span>gcasúr mbeag, agus tarang agus fásgadh an tsnátha</span>
<lb n="2687"/><span>chéaraigh.  D'fheuch sé anonn ar inead Shéadna.  Bhí</span>
<lb n="2688"/><span>Séadna féin ann, agus é ag obair chómh dian chómh</span>
<lb n="2689"/><span>díchealach agus dá mba ná béadh cuid na h-oídhche aige</span>
<lb n="2690"/><span>go dtí go mbéadh an bhróg san díolta.</span></p>
<lb n="2691"/>
<lb n="2692"/><p><span>D'eirigh Micil agus d'fheuch sé anonn ar a shuidhchán</span>
<lb n="2693"/><span>féin.</span></p>
<lb n="2694"/>
<lb n="2695"/><p><span>“A Mhichíl,” arsa Séadna, “eirigh-se abhaile agus ith</span>
<lb n="2696"/><span>rud éigin agus codail greas eile.  Tá págh an lae</span>
<lb n="2697"/><span>indiú tuillte agat tar éis na h-oídhche.  Ní gádh dhuit</span>
<lb n="2698"/><span>teacht chun oibre go dtí maidin amáireach.”</span></p>
<lb n="2699"/>
<lb n="2700"/><p><span>Le linn na cainte sin do rádh dhó, d'fheuch sé ar Mhicil,</span>
<lb n="2701"/><span>agus d'á mhéid codla a bhí i súilibh Mhicil, thug sé fé</span>
<lb n="2702"/><span>ndeara an fheuchaint.  D'fheuch sé deich mbliaghna níos</span>
<lb n="2703"/><span>sine 'ná mar 'fheuch sé indé roimhe sin.  Chomáin Micil</span>
<lb n="2704"/><span>leis abhaile.  Ach níor sgar an fheuchaint úd le n-a</span>
<lb n="2705"/><span>chuimhne.</span></p>
<lb n="2706"/>
<lb n="2707"/><p><span>“Tá buairt mhí-chuíbhsach éigin air,” ar seisean i</span>
<lb n="2708"/><span>n'aigne féin.  “Ní mór dom é innsint dom' mháthair,</span>
<lb n="2709"/><span>agus a chur 'na cómhairle cad is ceart a dhéanamh.”</span></p>
<lb n="2710"/>
<lb n="2711"/><p><span>Tháinig sé go dtí an tigh, ach má tháinig, ní raibh tásg</span>
<lb n="2712"/><span>ná tuairisg a mháthar ann roimis.  Ní raibh críosdaídhe</span>
<lb n="2713"/><span>an Luain ann.  Do chuarduigh sé mór-thímpal an tíghe.</span>
<lb n="2714"/><span>Do ghlaoidh sé uirthi.  Ní raibh maith dhó ann.</span></p>
<lb n="2715"/>
<lb n="2716"/><p><span>“Ó, mhais'!  Ó, mhais'!  Ó, mhais'!” ar seisean.</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2717"/><p><span>“an bhfeacaidh aoinne riamh a leithéid?  Chómh siúrálta</span>
<lb n="2718"/><span>agus tá bianna ar mhaide bacaigh, tá sí imthighthe síos go</span>
<lb n="2719"/><span>tigh Dhiarmuda Léith ag críochnughadh an chleamhnais!</span>
<lb n="2720"/><span>Agus cad a dhéanfad?  Cad a dhéanfad i n-aon chor?</span>
<lb n="2721"/><span>Ní cheadóchainn ar ór na cruinne Séadna d'á phósadh leis</span>
<lb n="2722"/><span>an ansgian mná san.  Ó!  Ó!  Ó!  Cad a dhéanfad i</span>
<lb n="2723"/><span>n-aon chor?  Mheasas go raibh ciall agam' mháthair, agus</span>
<lb n="2724"/><span>dar ndóich ní'l fasg aici agus a leithéid sin de chleamhnas</span>
<lb n="2725"/><span>a bheith idir lámhaibh aici.  Ní'l rud ar bith agam le</span>
<lb n="2726"/><span>déanamh ach an t-aon rud amháin, an talamh do chur díom</span>
<lb n="2727"/><span>síos láithreach bonn, agus an cleamhnas a bhriseadh sul a</span>
<lb n="2728"/><span>mbéidh sé ró dhéanach.  An stiúsaidhe mí-náireach mór-</span>
<lb n="2729"/><span>chúiseach!  Humhth!  Is beag an iongnadh feuchaint</span>
<lb n="2730"/><span>chríonna chaithte aige!  Ní fheadar ó thalamh an domhain</span>
<lb n="2731"/><span>cad é an greim atá acu air.  Ní h-éidir gurab amhlaidh</span>
<lb n="2732"/><span>a bhéadh sé tar éis ceangail nó geallamhna éigin a chur</span>
<lb n="2733"/><span>air féin agus go mbéidís anois a d'iaraidh airgid do</span>
<lb n="2734"/><span>bhaint amach?  Bhíomair go léir ag magadh fé Dhiarmuid</span>
<lb n="2735"/><span>an lá úd a chuaidh sé suas.  B'fhéidir go raibh a fhios</span>
<lb n="2736"/><span>aige féin cad a bhí ar siúbhal aige.  ‘Ní'l sprid ná púca</span>
<lb n="2737"/><span>gan fios a chúise aige féin.’  Agus feuch, ní dúbhairt</span>
<lb n="2738"/><span>Séadna, ‘Ní phósfad í,’ ach, 'Ní'l aon fhonn pósta</span>
<lb n="2739"/><span>orm.’  B'fhéidir ná tiocfadh briseadh an chleamhnais chómh</span>
<lb n="2740"/><span>saoráideach chúgam agus cheapas é. — Agus feuch, airiú!</span>
<lb n="2741"/><span>Sidé anso mé ag cur agus ag cúiteamh, agus b'fhéidir</span>
<lb n="2742"/><span>an cleamhnas d'á chríochnughadh agam' mháthair.  Nár chúitigh-</span>
<lb n="2743"/><span>thear a saothar léi!  Mura deagh-chómharsanach atá sí!”</span></p>
<lb n="2744"/>
<lb n="2745"/><p><span>Bhí sé páirc ó'n dtigh sul a raibh an machtnamh déanach</span>
<lb n="2746"/><span>san críochnuighthe aige, agus é ag déanamh ceann ar</span>
<lb n="2747"/><span>aghaidh síos ar thigh Dhiarmud' Léith, agus é ag cur na</span>
<lb n="2748"/><span>slíghe dhé chómh tiugh i n-Éirinn agus bhí sé sa chois bhacach</span>
<lb n="2749"/><span>í chur dé.  Ba ghearr go raibh sé ar aghaidh tíghe Dhiarmuda</span>
<lb n="2750"/><span>amach agus saothar air.</span>
<lb n="2751"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2752"/><p><span>Ní raibh Diarmuid sa dorus fós.  Bhí sé ró luath sa</span>
<lb n="2753"/><span>lá.  Sheasaimh Micil ar aghaidh an doruis amach.</span></p>
<lb n="2754"/>
<lb n="2755"/><p><span>“A mháthair!” ar seisean, i n-árd a chinn 's a ghutha.</span></p>
<lb n="2756"/>
<lb n="2757"/><p><span>Chuir Sadhbh a ceann amach sa dorus, agus greim aráin</span>
<lb n="2758"/><span>aici d'á chogaint.</span></p>
<lb n="2759"/>
<lb n="2760"/><p><span>“A mháthair!” arsa Micil airís.  “Tar amach anso</span>
<lb n="2761"/><span>agus siúbhail leat abhaile láithreach.  Tá gnó éigin eile</span>
<lb n="2762"/><span>le déanamh agat d'éaghmuis bheith ag teacht anso ad'</span>
<lb n="2763"/><span>mhaidrín lathaighe acu.  Má tá cleamhnas le déanamh acu</span>
<lb n="2764"/><span>déinidís féin é nó leigidís dó.”</span></p>
<lb n="2765"/>
<lb n="2766"/><p><span>Do shloig Sadhbh an greim do bhí 'na beul.</span></p>
<lb n="2767"/>
<lb n="2768"/><p><span>“Airiú, greadadh chúgat, a bhacacháin!” ar sise, “Cad</span>
<lb n="2769"/><span>tá anois ort?”</span></p>
<lb n="2770"/>
<lb n="2771"/><p><span>“Bacachán an eadh?” arsa Micil.  “Tá mo dhá</span>
<lb n="2772"/><span>dhóithin orm.  Ní rabhais-se sásta t'ainim féin agus</span>
<lb n="2773"/><span>ainim t'athar a bheith i mbeul na ndaoine, gan mo mháthair-</span>
<lb n="2774"/><span>se do tharang isteach i nbhúr ngnó.  Ach tabharfad-sa</span>
<lb n="2775"/><span>togha an aireachais an rud a theip oraibh féin ná cuirfidh</span>
<lb n="2776"/><span>sibh chun cinn é le n-a congnamh-san.  A mháthair!  A</span>
<lb n="2777"/><span>mháthair, adeirim!”</span></p>
<lb n="2778"/>
<lb n="2779"/><p><span>“Imthigh leat abhaile, a thulcais, agus ná bí 'gár</span>
<lb n="2780"/><span>mbodhradh!  Agus má thógais braon, eirigh a-chodla agus</span>
<lb n="2781"/><span>cuir díot é,” ar sise.</span></p>
<lb n="2782"/>
<lb n="2783"/><p><span>“Deirim leat ná fágfaidh aon chos díom an áit seo</span>
<lb n="2784"/><span>go dtagaidh sí amach,” ar seisean.  “Agus deirim rud</span>
<lb n="2785"/><span>eile leat, agus creid uaim é, nach gádh dhuit bheith ag</span>
<lb n="2786"/><span>caitheamh do bhalcaisí dhíot nuair ná pósfaidh Séadna thú.</span>
<lb n="2787"/><span>Ní phósfadh sé thú dá mba ná béadh i n-Éirinn ach tú, a</span>
<lb n="2788"/><span>stiúsaidhe sheanda!  A mháthair!  A mháthair, adeirim!</span>
<lb n="2789"/><span>Tar anso amach, nó raghad ist ach agus tabharfad amach</span>
<lb n="2790"/><span>ar mo, bhacalainn thú.”</span></p>
<lb n="2791"/>
<lb n="2792"/><p><span>“Airiú, a bhrealláin bhacaigh mura bhfágair an áit sin</span>
<lb n="2793"/><span>agus glanadh as mo radharc go diair, cuirfead cómhartha</span></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2794"/><p><span>ort a leanfaidh dhíot an fhaid a bhéidh cos cham ort,” ar</span>
<lb n="2795"/><span>sise, agus ní h-ag caint a bhí sí ach ag sgreadaigh agus</span>
<lb n="2796"/><span>ag léimrigh, agus a gruaig ag rinnce mór-thímpal</span>
<lb n="2797"/><span>a cinn.</span></p>
<lb n="2798"/>
<lb n="2799"/><p><span>D'imthigh sí isteach.  Cheap seisean go mbéadh a mháthair</span>
<lb n="2800"/><span>chuige amach.  I n-a inead san, is amhlaidh d'fhill Sadhbh</span>
<lb n="2801"/><span>agus árthach 'na láimh.  D'osgail sí an dorus agus do</span>
<lb n="2802"/><span>steall sí a raibh san árthach fé n-a cheannachaibh.  Ba</span>
<lb n="2803"/><span>mhaith an mhaise aige é, do léim sé i leath-taoibh.  Do</span>
<lb n="2804"/><span>ghluais an t-uisge a bhí san árthach treasna an bhóthair</span>
<lb n="2805"/><span>agus gal beirbhthe as.</span></p>
<lb n="2806"/>
<lb n="2807"/><p><span>“A chuirpthigh!” ar seisean.  “An amhlaidh a mheasais</span>
<lb n="2808"/><span>mé mharbhadh?”</span></p>
<lb n="2809"/>
<lb n="2810"/><p><span>“Bain an chluas díom,” ar sise, “dá bhfaghthá an</span>
<lb n="2811"/><span>méid sin ná tiocfá anso airís ag lorg do mháthar, an</span>
<lb n="2812"/><span>snamhaire!”</span></p>
<lb n="2813"/>
<lb n="2814"/><p><span>Le n-a linn sin, seo amach Diarmuid agus a chaipín</span>
<lb n="2815"/><span>breac air.  Do rug sé ar ghualainn ar Mhicil.</span></p>
<lb n="2816"/>
<lb n="2817"/><p><span>“A Mhicil,” ar seisean, “tá dearmhad éigin ort.</span>
<lb n="2818"/><span>Ní'l do mháthair anso, ná ní raibh, ní fheadar cathain.”</span></p>
<lb n="2819"/>
<lb n="2820"/><p><span>“An ndeirean tú liom é?” arsa Micil.</span></p>
<lb n="2821"/>
<lb n="2822"/><p><span>“Deirim gan amhras,” arsa Diarmuid.  “An amhlaidh</span>
<lb n="2823"/><span>ná fuil sí sa bhaile?”</span></p>
<lb n="2824"/>
<lb n="2825"/><p><span>“Ní raibh sí sa bhaile nuair 'fhágas-sa an baile,” arsa</span>
<lb n="2826"/><span>Micil.</span></p>
<lb n="2827"/>
<lb n="2828"/><p><span>“An raibh sí sa bhaile aréir?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="2829"/>
<lb n="2830"/><p><span>“Is fíor dhuit go díreach,” arsa Micil.  “B'fhéidir</span>
<lb n="2831"/><span>go raibh, agus gurab amhlaidh dh'fhágas am' dhiaigh sa bhaile</span>
<lb n="2832"/><span>í.”</span></p>
<lb n="2833"/>
<lb n="2834"/><p><span>Bhí aithne ag Micil ar Dhiarmuid agus ar a cheisdiughchán,</span>
<lb n="2835"/><span>ach ní raibh sé le dul uaidh chómh saor.</span></p>
<lb n="2836"/>
<lb n="2837"/><p><span>“Stad, a Mhicil,” arsa Diarmuid.  “Ná bí 'ghá</span>
<lb n="2838"/><span>leigint ort gur amadán tú, mar ní h-eadh.  Cad do</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2839"/><p><span>chuir ad' cheann í bheith anso ag déanamh cleamhnais do</span>
<lb n="2840"/><span>Shadhbh agus do Shéadna?”</span></p>
<lb n="2841"/>
<lb n="2842"/><p><span>Bhíodar ag siúbhal go socair agus ag druidim</span>
<lb n="2843"/><span>ó'n dtigh, aghaidh Mhicil ar an mbaile, Sadhbh ag</span>
<lb n="2844"/><span>callaireacht 'na ndiaigh, agus Diarmuid ag feitheamh le</span>
<lb n="2845"/><span>freagra.</span></p>
<lb n="2846"/>
<lb n="2847"/><p><span>“Dómhaise go deimhin,” arsa Micil, “do chuir rud</span>
<lb n="2848"/><span>greannmhar.  Taidhreamh a déineadh aréir dom.  Cheapas</span>
<lb n="2849"/><span>go rabhas i dtigh Shéadna am' aonar, am' shuídhe sa</span>
<lb n="2850"/><span>chathaoir shúgáin agus an mhealbhóg ar m'aghaidh amach ar</span>
<lb n="2851"/><span>crochadh ar an gclabhar.  Tháinig dealbh cinn mná ar an</span>
<lb n="2852"/><span>mealbhóig.  Do labhair an ceann liom.  D'aithnigheas</span>
<lb n="2853"/><span>glór Shadhbh ag teacht as.  ‘Tá do mháthair,’ arsa 'n</span>
<lb n="2854"/><span>ceann, ‘ag briseadh a croídhe ag casadh le cleamhnas do</span>
<lb n="2855"/><span>dhéanamh idir mise agus Séadna, ach ba shaoire do</span>
<lb n="2856"/><span>Shéadna an bás ba mheasa a fuair duine riamh 'ná mise</span>
<lb n="2857"/><span>'ghá phósadh.’  Le n-a linn sin do phreabas am' dhúiseacht</span>
<lb n="2858"/><span>agus do phreabas am' shuídhe.  Do ghlaodhas ar mo</span>
<lb n="2859"/><span>mháthair.  Ní bhfuaras aon fhreagra.  Cheapas láithreach</span>
<lb n="2860"/><span>gur anso a bhí sí, agus do leanas í.”</span></p>
<lb n="2861"/>
<lb n="2862"/><p><span>D'fheuch Diarmuid air idir an dá shúil.  Níor staon</span>
<lb n="2863"/><span>Micil.  Dá bhfaghadh Diarmuid Éire air ní fheudfadh sé</span>
<lb n="2864"/><span>a dhéanamh amach cia'cu fírinne nó éitheach bhí ag Micil</span>
<lb n="2865"/><span>d'á innsint.  Do stad sé ar feadh tamaill mhaith.  Fé</span>
<lb n="2866"/><span>dheire dúbhairt sé:—</span></p>
<lb n="2867"/>
<lb n="2868"/><p><span>“Tá eagal orm, a Mhicil, gur bh'é taidhreamh na súl</span>
<lb n="2869"/><span>n-osgalta agat é.”</span></p>
<lb n="2870"/>
<lb n="2871"/><p><span>“Dómhaise go deimhin,” arsa Micil, “siné díreach an</span>
<lb n="2872"/><span>sgeul.  Ní féidir liom a dhéanamh amach ar an neómat</span>
<lb n="2873"/><span>so, agus ní dócha go ndéanfad amach choídhche, cia'cu</span>
<lb n="2874"/><span>am' chodla nó am' dhúiseacht a bhíos nuair ghlaodhas ar mo</span>
<lb n="2875"/><span>mháthair.”</span></p>
<lb n="2876"/>
<lb n="2877"/><p><span>“Chómhairleóchainn duit,” arsa Diarmuid, “pé</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2878"/><p><span>taidhrimhthe déanfar duit, gan teacht airís.  Imthigh ort</span>
<lb n="2879"/><span>abhaile anois, agus go dtugaidh Dia ciall níos fearr</span>
<lb n="2880"/><span>duit!  Do chuadhais as go dian mhaith.”</span></p>
<lb n="2881"/>
<lb n="2882"/><p><span>Do sgaradar.</span></p>
<lb n="2883"/>
<lb n="2884"/><p><span>“Seadh,” arsa Micil leis féin, “ba dhóbair dom an</span>
<lb n="2885"/><span>donas a dhéanamh.  Ní fheadar an tsaoghal cár thug mo</span>
<lb n="2886"/><span>máthair an oídhche.”</span></p>
<lb n="2887"/>
<lb n="2888"/><p><span>Nuair a tháinig Micil abhaile, bhí a mháthair ann roimis.</span>
<lb n="2889"/><span>Bhí a h-aghaidh agus a súile ataithe ó bheith ag gol.</span></p>
<lb n="2890"/>
<lb n="2891"/><p><span>“A mháthair,” arsa Micil, “cá raibh an tóramh?”</span></p>
<lb n="2892"/>
<lb n="2893"/><p><span>“Cad a thug abhaile thú, a Mhicil?” ar sise.</span></p>
<lb n="2894"/>
<lb n="2895"/><p><span>“Sdó,” ar seisean, “d'fhanas i bhfeidhil tíghe Shéadna</span>
<lb n="2896"/><span>aréir, mar do thug sé féin an oídhche i mball éigin as</span>
<lb n="2897"/><span>baile, agus ansan ar maidin indiú dúbhairt sé liom</span>
<lb n="2898"/><span>imtheacht abhaile agus greas a chodladh dhom féin; go</span>
<lb n="2899"/><span>raibh págh an lae seo tuillte agam tar éis na h-oídhche.”</span></p>
<lb n="2900"/>
<lb n="2901"/><p><span>“Airiú,” ar sise, “agus cár chaithis an lá ó mhaidin?”</span></p>
<lb n="2902"/>
<lb n="2903"/><p><span>“Bhí an lá go breagh,” ar seisean, “agus ní raibh</span>
<lb n="2904"/><span>tuirse ná codla orm, ach má 'seadh tá ocras anois orm,</span>
<lb n="2905"/><span>geallaim dhuit é.”</span></p>
<lb n="2906"/>
<lb n="2907"/><p><span>Thug sí rud le n-ithe dhó, agus má thug, ba mhaith an</span>
<lb n="2908"/><span>díol air é.  Ba ghearr an mhoill air mias mhaith mhór a</span>
<lb n="2909"/><span>ghlanadh.  Nuair a bhí a chuid bídh caithte aige do chrom</span>
<lb n="2910"/><span>sé ar chaint.</span></p>
<lb n="2911"/>
<lb n="2912"/><p><span>“A mháthair,” ar seisean.</span></p>
<lb n="2913"/>
<lb n="2914"/><p><span>“Teacht, a Mhicil,” ar sise.</span></p>
<lb n="2915"/>
<lb n="2916"/><p><span>“Níor innsis dom cá raibh an tóramh,” ar seisean.</span></p>
<lb n="2917"/>
<lb n="2918"/><p><span>“Cad a choimeád Séadna as baile i gcaitheamh na</span>
<lb n="2919"/><span>h-oídhche aréir?” ar sise.</span></p>
<lb n="2920"/>
<lb n="2921"/><p><span>“Ní h-i gcaitheamh na h-oídhche aréir amháin a bhí sé as</span>
<lb n="2922"/><span>baile, ach ó mhaidin indé.  Nuair a thánaís-se amach ar</span>
<lb n="2923"/><span>maidin indé ó bheith ag caint leis agus tú i riochtaibh</span>
<lb n="2924"/><span>dul i laige, do chuadhas-sa isteach agus ní raibh sé</span></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2925"/><p><span>rómham istigh.  Níor tháinig sé i gcaitheamh an lae, agus</span>
<lb n="2926"/><span>ansan nuair a bhíodar na fir ag dul abhaile, d'fhanas-sa</span>
<lb n="2927"/><span>bhfeidhil na h-áite.  Cheapas an uile neómat go mbéadh</span>
<lb n="2928"/><span>sé chúgam an dorus isteach.  Thuit mo chodla orm tráth</span>
<lb n="2929"/><span>éigin de'n oídhche, agus nuair dh'osglas mo shúile, is</span>
<lb n="2930"/><span>amhlaidh a bhíodar go léir ag obair am' thímpal, agus</span>
<lb n="2931"/><span>Séadna ann leis.  Agus cogar, a mháthair, tá buairt</span>
<lb n="2932"/><span>mhór éigin air.”</span></p>
<lb n="2933"/>
<lb n="2934"/><p><span>“Dhé, cad í an bhuairt a bhéadh air?  Ná fuil a dhóithin</span>
<lb n="2935"/><span>an tsaoghal airgid aige agus an uile dhuine buidheach</span>
<lb n="2936"/><span>dhe?”</span></p>
<lb n="2937"/>
<lb n="2938"/><p><span>“Tá a fhios agam-sa aoinne amháin ná fuil ró bhuidheach</span>
<lb n="2939"/><span>dhé,” arsa Micil.</span></p>
<lb n="2940"/>
<lb n="2941"/><p><span>“Cia h-é sin?” ar sise.</span></p>
<lb n="2942"/>
<lb n="2943"/><p><span>“Tá, Sadhbh Dhiarmuda,” ar seisean.</span></p>
<lb n="2944"/>
<lb n="2945"/><p><span>“Airiú, cad é an chúis?” ar sise.</span></p>
<lb n="2946"/>
<lb n="2947"/><p><span>“Tá,” ar seisean, “cúis a dóithin, mar ná pósfadh</span>
<lb n="2948"/><span>sé í.”</span></p>
<lb n="2949"/>
<lb n="2950"/><p><span>“Dhe, sgeimhle uirthi, an cairiún!  Cia phósfadh í sin?”</span></p>
<lb n="2951"/>
<lb n="2952"/><p><span>Do thuit Micil siar ins na trithíbh dubha ag gáirídhe.</span></p>
<lb n="2953"/>
<lb n="2954"/><p><span>“Cairiún!  Cairiún!  Cairiún!” ar seisean.  “Ó</span>
<lb n="2955"/><span>nach truagh nár chuimhnigheas ar an ainim sin ar maidin!”</span></p>
<lb n="2956"/>
<lb n="2957"/><p><span>“Agus cad é an gnó a bhéadh agat dé ar maidin?”</span>
<lb n="2958"/><span>ar sise.</span></p>
<lb n="2959"/>
<lb n="2960"/><p><span>“Ar maidin an lae fé dheire, adeirim,” ar seisean,</span>
<lb n="2961"/><span>“nuair a cuireadh síos ann mé a d'iaraidh leathair, agus</span>
<lb n="2962"/><span>thug sí ‘bacachán’ orm.”</span></p>
<lb n="2963"/>
<lb n="2964"/><p><span>“Thug sí ‘bacachán’ ort!” arsa 'n mháthair.  “Dá</span>
<lb n="2965"/><span>mbéinn-se ag éisteacht léi, do 'neósainn di cia h-iad</span>
<lb n="2966"/><span>na bacacháin a bhain léi, agus do 'neósainn rud eile dhi</span>
<lb n="2967"/><span>ná 'neósad duit-se anois, rud a bhainfeadh an mhórdháil</span>
<lb n="2968"/><span>di, geallaim dhuit é.”</span></p>
<lb n="2969"/>
<lb n="2970"/><p><span>“Agus cogar, a mháthair.  Má 's é sin do mheas</span></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2971"/><p><span>uirthi, cad chuige go ndeachais suas go tigh Shéadna ar</span>
<lb n="2972"/><span>maidin indé a d' iaraidh cleamhnais a dhéanamh idir í féin</span>
<lb n="2973"/><span>agus Séadna?”</span></p>
<lb n="2974"/>
<lb n="2975"/><p><span>“Cleamhnas idir í féin agus Séadna!  Airiú, do</span>
<lb n="2976"/><span>bháithfinn mé féin sul a ndéanfainn a leithéid,” ar</span>
<lb n="2977"/><span>sise.</span></p>
<lb n="2978"/>
<lb n="2979"/><p><span>“Má 'seadh, cad chuige dhuit a rádh le Báb an Leasa,</span>
<lb n="2980"/><span>an lá úd a bhí sí anso, ná pósfadh Séadna aon bhean i</span>
<lb n="2981"/><span>n-Éirinn ach Sadhbh?” ar seisean.</span></p>
<lb n="2982"/>
<lb n="2983"/><p><span>“Báb an Leasa?  Dhe mhaise, an óinseach, mar do</span>
<lb n="2984"/><span>theastuigh uaim cosg éigin a chur le n-a teangain, agus</span>
<lb n="2985"/><span>gan í bheith 'ghá mhaoidheamh ar fuid na dúithe go bpósfadh</span>
<lb n="2986"/><span>sé í féin, agus an dúthaigh ag magadh fúithi.”</span></p>
<lb n="2987"/>
<lb n="2988"/><p><span>“Dómhaise go deimhin,” arsa Micil, “agus ní'l aon</span>
<lb n="2989"/><span>mhaith dhuit bheith 'ghá cheilt orm, is cleamhnas a bhí idir</span>
<lb n="2990"/><span>lámhaibh agat ar maidin indé.”</span></p>
<lb n="2991"/>
<lb n="2992"/><p><span>“Agus cá bhfios duit-se cad a bhí idir lámhaibh agam?”</span></p>
<lb n="2993"/>
<lb n="2994"/><p><span>“Mar do labhair sé árd, agus d'airigheas an focal</span>
<lb n="2995"/><span>‘ba shaoire dhí bás d'fhághail 'ná mise 'ghá pósadh.’”</span></p>
<lb n="2996"/>
<lb n="2997"/><p><span>“Cogar, a Mhicil,” ar sise.  “Dá bhfaghthá-sa do thoil</span>
<lb n="2998"/><span>sa sgeul, cia h-í an bhean do thoghfá dhó?”</span></p>
<lb n="2999"/>
<lb n="3000"/><p><span>“Máire Ghearra gan amhras,” ar seisean.</span></p>
<lb n="3001"/>
<lb n="3002"/><p><span>D'fheuch sí air go geur.</span></p>
<lb n="3003"/>
<lb n="3004"/><p><span>“Agus cad é an chúis,” ar sise, “go dtoghfá Máire</span>
<lb n="3005"/><span>Ghearra dhó seachas aon bhean eile de na mnáibh seo go</span>
<lb n="3006"/><span>bhfuil an saoghal mór 'ghá bpósadh leis?”</span></p>
<lb n="3007"/>
<lb n="3008"/><p><span>“An chéad phuinte 'ná a chéile dhe, a mháthair, ní'l</span>
<lb n="3009"/><span>meas mór agam ar chaint an tsaoghail mhóir.  Is cuma</span>
<lb n="3010"/><span>leis an saoghal mór, ach bheith ag caint, cad é díobháil nó</span>
<lb n="3011"/><span>tairbhe na cainte a dhéinean sé go minic.  Siné an</span>
<lb n="3012"/><span>saoghal mór 'ghá phósadh le Sadhbh Dhiarmuda.  B'fhearra</span>
<lb n="3013"/><span>dhó é féin a bháth'.  Ní thoghfá-sa Báb an Leasa dhó.  Ní</span>
<lb n="3014"/><span>dheirim olc maith ná donaidhe le Nóra an Tóchair, ach</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="3015"/><p><span>deirim go bhfuil breall ar an saoghal mór, agus go</span>
<lb n="3016"/><span>mb' fhearr liom breall air 'ná a chómhairle a ghlacadh.”</span></p>
<lb n="3017"/>
<lb n="3018"/><p><span>“Agus feuch,” arsa 'n mháthair, “siné an saoghal mór</span>
<lb n="3019"/><span>'ghá phósadh le Máire Ghearra, agus nach maith ná faghan</span>
<lb n="3020"/><span>té aon locht air.”</span></p>
<lb n="3021"/>
<lb n="3022"/><p><span>“Nára' slán comórtas, go deimhin, Máire Ghearra</span>
<lb n="3023"/><span>agus an chuid eile acu!  Cá bhfuil leithéid Mháire Ghearra</span>
<lb n="3024"/><span>le fághail!  Ní'l ins na seacht bparóistibh.  Bean bhreagh</span>
<lb n="3025"/><span>dhathamhail uasal.  Bean chiallmhar thuisgionach dheagh-</span>
<lb n="3026"/><span>thabhartha suas, go bhfuil bocht agus saidhbhir buidheach di.</span>
<lb n="3027"/><span>Bean dhiadha dheagh-shomplach, gur fearr-de an pobal</span>
<lb n="3028"/><span>n-a n-éistean sí Aifrean ann.  Tá uraim ag olc agus</span>
<lb n="3029"/><span>ag maith dhi.  Dá mbéadh beirt bhan ag troid agus go</span>
<lb n="3030"/><span>bhfeicfidís ag teacht í, do stadfaidís go mbéadh sí</span>
<lb n="3031"/><span>gabhtha thársa, chómh maith agus dá mb'é an sagart a</span>
<lb n="3032"/><span>bhéadh ann.”</span></p>
<lb n="3033"/>
<lb n="3034"/><p><span>“Ní fheadar,” arsa 'n mháthair, “dá mbéadh Sadhbh ag</span>
<lb n="3035"/><span>troid ar an mbóthar, an stadfadh sí dá bhfeiceadh sí</span>
<lb n="3036"/><span>Máire ag teacht.”</span></p>
<lb n="3037"/>
<lb n="3038"/><p><span>“Dómhaise, am briathar mhóide, a mháthair,” ar seisean,</span>
<lb n="3039"/><span>“go bhfeacaidh mo dhá shúil í 'ghá dhéanamh, agus nár chuir</span>
<lb n="3040"/><span>aon rud riamh a leithéid d'iongnadh orm, feuch!  Bhíos</span>
<lb n="3041"/><span>ag dul soir go tigh na mBúrcach le teachtaireacht.</span>
<lb n="3042"/><span>Nuair a bhíos ag déanamh ar thigh Dhiarmuda d'airigheas</span>
<lb n="3043"/><span>Sadhbh ag callaireacht, aghaidh na muc agus na madraí</span>
<lb n="3044"/><span>aici d'á thabhairt ar chómharsain éigin.  Cia gheabhadh anoir</span>
<lb n="3045"/><span>de thigh an chúinne ach Máire Ghearra.  Ní túisge a</span>
<lb n="3046"/><span>chonaic Sadhbh í 'ná do stad an challaireacht.  Do chrom</span>
<lb n="3047"/><span>sí a ceann, agus d'imthigh sí isteach abhaile go ríghin.”</span></p>
<lb n="3048"/>
<lb n="3049"/><p><span>“Agus nach mór an iongnadh,” arsa 'n mháthair, “nár</span>
<lb n="3050"/><span>choruighis tú féin fadó chun cleamhnais a dhéanamh do</span>
<lb n="3051"/><span>Séadna léi?”</span></p>
<lb n="3052"/>
<lb n="3053"/><p><span>“'Sdó, sin é go díreach an sgéal,” ar seisean.  “Do</span></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="3054"/><p><span>cheapas-sa go ndéanfá-sa fadó é, agus gur cruinne</span>
<lb n="3055"/><span>agus gur dheas-lámhachaíghe chuige thú 'ná mise go mór.”</span></p>
<lb n="3056"/>
<lb n="3057"/><p><span>“Tá eagal orm,” arsa 'n mháthair, “go bhfuil dearmhad</span>
<lb n="3058"/><span>ort sa méid sin.  Dá mbéadh cleamhnas d'á shaghas le</span>
<lb n="3059"/><span>déanamh, ceapaim-se ná fuil aoinne is fearr a dhéanfadh</span>
<lb n="3060"/><span>é 'ná thú féin, go mór mór ó tá an oiread san dúil</span>
<lb n="3061"/><span>agat é fheisgint déanta.”</span></p>
<lb n="3062"/>
<lb n="3063"/><p><span>“Go deimhin agus go dearbhtha, a mháthair,” ar seisean,</span>
<lb n="3064"/><span>“tá an ceart sa méid sin agat, pé i n-Éirinn é.</span>
<lb n="3065"/><span>B'fhearr liom 'ná a bhfeaca riamh go bhfeicfinn an</span>
<lb n="3066"/><span>cleamhnas san déanta.  Ní raibh aon bheirt riamh níos</span>
<lb n="3067"/><span>oireamhnaíghe d'á chéile 'ná an bheirt.  Ba dheacair</span>
<lb n="3068"/><span>maitheasaí Mháire do shárughadh, agus tá seisean maith a</span>
<lb n="3069"/><span>dóithin dí.  Ba mhaith liom an cleamhnas a dhéanamh ach</span>
<lb n="3070"/><span>ná feadar conus cur chuige.”</span></p>
<lb n="3071"/>
<lb n="3072"/><p><span>“Conus a chuirfeá chuige ach imtheacht siar go tigh</span>
<lb n="3073"/><span>Sheághain Cheataigh féin, agus glaodhach i leath-taoibh ar an</span>
<lb n="3074"/><span>nduine agus t'aigne do nochtadh dhó?  Ansan, má</span>
<lb n="3075"/><span>thaithnean do chaint leis, cuirfidh sé féin os cómhair a</span>
<lb n="3076"/><span>inghíne an sgeul, agus má thaithnean an cleamhnas léi-se</span>
<lb n="3077"/><span>nach shin leath an ghnótha déanta?”</span></p>
<lb n="3078"/>
<lb n="3079"/><p><span>“Dar fiadh,” ar seisean, “tá an ceart agat.</span>
<lb n="3080"/><span>Imtheóchad anois láithreach.”  Agus siúd chun siúbhail é.</span></p>
<lb n="3081"/>
<lb n="3082"/><p><span>“Go n-eirighidh leat níos fearr 'ná d'eirigh liom-sa!”</span>
<lb n="3083"/><span>ar sise 'na h-aigne féin.</span>
<lb n="3084"/></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="3085"/><p><span>Caibidiol a deich.</span></p>
<lb n="3086"/>
<lb n="3087"/><p><span>Ar maidin, lar na mháireach, bhí Séadna agus a lucht</span>
<lb n="3088"/><span>oibre ag obair ar a lán-dícheal.  Bhí bog-fheaduíol na</span>
<lb n="3089"/><span>bhfear, agus mion-bhuillí na gcasúr mbeag, agus tarang</span>
<lb n="3090"/><span>agus fásgadh an tsnátha chéaraigh ar siúbhal chómh dian</span>
<lb n="3091"/><span>agus dá mba ná béadh bróg ná buatais d'á dhéanamh i</span>
<lb n="3092"/><span>n-aon bhall eile ar thalamh tirim na h-Éirean.</span></p>
<lb n="3093"/>
<lb n="3094"/><p><span>“Cé h-é sin aníos?” arsa duine des na fearaibh.</span>
<lb n="3095"/><span>Thóg gach aoinne a cheann ach Micil.</span></p>
<lb n="3096"/>
<lb n="3097"/><p><span>“Seághan Ceatach go deimhin!” arsa duine eile.</span></p>
<lb n="3098"/>
<lb n="3099"/><p><span>Do phreab Séadna 'na shuidhe agus siúd amach é, agus</span>
<lb n="3100"/><span>síos i gcoinnibh Sheághain Cheataigh.</span></p>
<lb n="3101"/>
<lb n="3102"/><p><span>Thug an bheirt tamall mór ag gabháil treasna na</span>
<lb n="3103"/><span>páirce, anonn agus anall, ag caint agus ag cur thré</span>
<lb n="3104"/><span>chéile, ach do bhíodar ró fhada síos, i dtreó nár fhéad</span>
<lb n="3105"/><span>aon duine des na fearaibh focal de'n chaint a dhéanamh</span>
<lb n="3106"/><span>amach.  Fé dheire do sgaradar le n-a chéile.  Do thug</span>
<lb n="3107"/><span>Seághan Ceatach a aghaidh siar ar a thigh féin.  Ach i</span>
<lb n="3108"/><span>n-inead filleadh chun a ghnótha, do thug Séadna a aghaidh</span>
<lb n="3109"/><span>an bóthar soir chun na sráide.</span></p>
<lb n="3110"/>
<lb n="3111"/><p><span>Do léim Micil, agus chaith sé uaidh an bhróg a bhí idir</span>
<lb n="3112"/><span>lámhaibh aige, agus siúd fá dhéin a thíghe féin é ar sodar.</span></p>
<lb n="3113"/>
<lb n="3114"/><p><span>Chómh luath agus tháinig sé ar an dtaoibh istigh de</span>
<lb n="3115"/><span>dhorus, “A mháthair!” ar seisean, “a leithéid seo.  Tá</span>
<lb n="3116"/><span>an cleamhnas déanta!”</span></p>
<lb n="3117"/>
<lb n="3118"/><p><span>“Éist do bheul!” ar sise.</span></p>
<lb n="3119"/>
<lb n="3120"/><p><span>“Ó, go deimhin tá,” ar seisean.  “Bhí Seághan</span>
<lb n="3121"/><span>Ceatach féin thuas ó chianaibh, agus bhí sé féin agus</span>
<lb n="3122"/><span>Séadna ar feadh uair a' chloig sa pháirc ag caint, agus</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="3123"/><p><span>ansan d'imthigh Seághan Ceatach abhaile agus tá Séadna</span>
<lb n="3124"/><span>imthighthe soir go tigh an tsagairt.”</span></p>
<lb n="3125"/>
<lb n="3126"/><p><span>“Cad a bhí acu d'á rádh sa pháirc?” ar sise.</span></p>
<lb n="3127"/>
<lb n="3128"/><p><span>“Ní fheadar,” ar seisean.  “Bhíodar ró fhada</span>
<lb n="3129"/><span>uaim.”</span></p>
<lb n="3130"/>
<lb n="3131"/><p><span>B'fhíor do Mhicil é.  Bhí Séadna imthighthe go tigh an</span>
<lb n="3132"/><span>tsagairt, ach má 'seadh, ní chun an chleamhnais a chríoch-</span>
<lb n="3133"/><span>nughadh é.</span></p>
<lb n="3134"/>
<lb n="3135"/><p><span>“Dia dhuit, a Shéadna!” arsa 'n sagart.  “Is</span>
<lb n="3136"/><span>cneasda go léir na bróga iad súd a chuiris chúgam an</span>
<lb n="3137"/><span>lá fé dheire.”</span></p>
<lb n="3138"/>
<lb n="3139"/><p><span>“Dia 's Muire dhuit agus Pádraig, a Athair!  Tá</span>
<lb n="3140"/><span>áthas orm mar thaithnid na bróga leat.  Ach isé rud a</span>
<lb n="3141"/><span>thug anois chun cainte leat mé 'ná mé bheith i gcruadh-</span>
<lb n="3142"/><span>chás.”</span></p>
<lb n="3143"/>
<lb n="3144"/><p><span>“Go deimhin agus go dearbhtha, a Shéadna, is oth liom</span>
<lb n="3145"/><span>san do chlos; agus ní mé amháin, ach ní'l duine ar fuid</span>
<lb n="3146"/><span>na dúithe, íseal ná uasal, bocht ná saidhbhir, nár bh'oth</span>
<lb n="3147"/><span>leó é.  Agus go deimhin féin, agus ní i dtaoibh tu</span>
<lb n="3148"/><span>bheith láithreach adeirim é, ba mhaith an ceart dóibh.”</span></p>
<lb n="3149"/>
<lb n="3150"/><p><span>“Is 'mó céim cruaidh gur ghabhas tríd le tamall, a</span>
<lb n="3151"/><span>Athair.  Ach sidé an greim is géire d'ár rug riamh ar mo</span>
<lb n="3152"/><span>chroídhe.  Tá aithne agat ar inghín Sheághain Cheataigh?”</span></p>
<lb n="3153"/>
<lb n="3154"/><p><span>“Tá gan amhras, a Shéadna.  Cia aige ná fuil aithne</span>
<lb n="3155"/><span>ar Mháire?  An óig-bhean is creideamhnaíghe sa</span>
<lb n="3156"/><span>pharóiste.”</span></p>
<lb n="3157"/>
<lb n="3158"/><p><span>“Ní'l a leithéid eile ag siúbhal drúchta indiu, a Athair,</span>
<lb n="3159"/><span>agus is amhlaidh mar atá an sgeul agam-sa le fada,</span>
<lb n="3160"/><span>do thabharfainn a bhfuil an tsaoghal agam, agus a raibh</span>
<lb n="3161"/><span>riamh agus a mbéidh go bráth, ar neart a bheith dhom í</span>
<lb n="3162"/><span>phósadh.”</span></p>
<lb n="3163"/>
<lb n="3164"/><p><span>“Is truagh nár innsis an méid sin dom fadó, a mhic</span>
<lb n="3165"/><span>ó.  Tá a fhios agam-sa, ar slígh nach misde dhom a</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="3166"/><p><span>innsint duit-se anois, go bhfuil an aigne chéadna ag</span>
<lb n="3167"/><span>Máire dhuit-se atá agat-sa di-se.”</span></p>
<lb n="3168"/>
<lb n="3169"/><p><span>“Cad é sin agat d'á rádh, a Athair?” arsa Séadna,</span>
<lb n="3170"/><span>agus sgeón ann.</span></p>
<lb n="3171"/>
<lb n="3172"/><p><span>“Tá an rud atá ar eólas agam, isé sin gur gioraide</span>
<lb n="3173"/><span>a saoghal do Mháire Ghearra mura bpósfar leat-sa í.</span>
<lb n="3174"/><span>Tá sí dh'á snaoidh amach os cómhair ár súl.”</span></p>
<lb n="3175"/>
<lb n="3176"/><p><span>“Ó!  Dia le m'anam!” arsa Séadna.  “Tá an sgeul</span>
<lb n="3177"/><span>níosa seacht measa 'ná mar a bheartuigheas!”</span></p>
<lb n="3178"/>
<lb n="3179"/><p><span>“Airiú, an as do mheabhair ataoi?” arsa 'n sagart?</span></p>
<lb n="3180"/>
<lb n="3181"/><p><span>“Ó! ní h-as mo mheabhair, a Athair, ná as mo chéill.</span>
<lb n="3182"/><span>Is ró chruinn atá gach taobh acu agam.  Tá bean bhocht</span>
<lb n="3183"/><span>ansúd thiar gur chuireas comaoine bheag uirthi an lá fé</span>
<lb n="3184"/><span>dheire.  Tháinig sí, mar mhaithe liom, dar léi, agus do</span>
<lb n="3185"/><span>labhair sí liom ar an ngnó so.  Cheapas gur chuireas i</span>
<lb n="3186"/><span>n-iúl dí, soiléir go leór, ná raibh aon bhreith agam ar</span>
<lb n="3187"/><span>chleamhnas a dhéanamh le Máire Ghearra, ná le h-aon</span>
<lb n="3188"/><span>mhnaoi eile.  Cheapas go gcuirfeadh sise i n-iúl é do</span>
<lb n="3189"/><span>Mháire féin agus d'á h-athair, agus go raghadh an sgeul</span>
<lb n="3190"/><span>chun suaimhnis gan cheataíghe do dhuine ar bith ach dom</span>
<lb n="3191"/><span>féin.  I n-a inead san, is amhlaidh atá mí-ádh éigin d'á</span>
<lb n="3192"/><span>thiomáint ar aghaidh agus d'á chur chun cinn, do'm lom</span>
<lb n="3193"/><span>deirig aimhdheóna.  Do tháinig an duine galánta féin i</span>
<lb n="3194"/><span>leith de shiúbhal a chos ar maidin indiú, 'ghá innsint dom</span>
<lb n="3195"/><span>ná raibh aon fhear i n-Éirinn dob' fhearr leis mar</span>
<lb n="3196"/><span>chleamhain 'ná mé.  Agus nuair a chuireas i n-iúl dó,</span>
<lb n="3197"/><span>chómh réidh agus d'fhéadas é, ná raibh aon bhreith agam ar</span>
<lb n="3198"/><span>phósadh choídhche, ba dhóich leat gur bh'í an oídhche do thuit</span>
<lb n="3199"/><span>i lár an lae air.  Agus anois, mar bhara ar gach ndonas,</span>
<lb n="3200"/><span>tuigim uait-se, a Athair, go bhfuil díobháil sláinte d'á</span>
<lb n="3201"/><span>dhéanamh do Mháire Ghearra féin.  Is truagh an sgeul</span>
<lb n="3202"/><span>é!  Is truagh agus is tubaisteach an sgeul é!”</span></p>
<lb n="3203"/>
<lb n="3204"/><p><span>D'fheuch an sagart air.</span>
<lb n="3205"/></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="3206"/><p><span>“A Shéadna,” ar seisean, “is tú an fear, is</span>
<lb n="3207"/><span>éagsamhlaíghe d'ár bhuail riamh fós umam i n-aon taobh</span>
<lb n="3208"/><span>d'ár thugas m'aghaidh.  Nuair a thánaís isteach, do</span>
<lb n="3209"/><span>thuigeas uait ná raibh nídh ar bith ag briseadh do chroídhe</span>
<lb n="3210"/><span>ach gan neart a bheith dhuit Máire Ghearra do phósadh.</span>
<lb n="3211"/><span>Anois, siné a h-athair, le n-a lán-toil féin, 'ghá bronnadh</span>
<lb n="3212"/><span>suas ort, agus ní'l agat le rádh ach gur truagh agus gur</span>
<lb n="3213"/><span>tubaisteach an sgeul é!  Cad é mar shaghas duine thú?</span>
<lb n="3214"/><span>Nó cad tá uait?”</span></p>
<lb n="3215"/>
<lb n="3216"/><p><span>“Ní h-iongnadh tú ag cur na ceiste sin, a Athair,”</span>
<lb n="3217"/><span>arsa Séadna.  “Is deacair a rádh cad é an saghas</span>
<lb n="3218"/><span>duine mé, ná cad tá uaim.  Pé saghas duine mé, tá</span>
<lb n="3219"/><span>an méid seo agam le rádh i dtaoibh an chleamhnais seo:</span>
<lb n="3220"/><span>ba shaoire do Mháire Ghearra an bás is dona d'á bhfuair</span>
<lb n="3221"/><span>daonaidhe riamh 'ná mise 'ghá pósadh.  Siné an saghas</span>
<lb n="3222"/><span>duine mé.  Dá bhféadfainn teacht suas le duine éigin</span>
<lb n="3223"/><span>do labharfadh léi agus do nochtfadh an sgeul san dí,</span>
<lb n="3224"/><span>agus do thabharfadh cómhairle a leasa dhí, .i. mise do chur</span>
<lb n="3225"/><span>as a h-aigne agus as a croídhe, agus í féin a thabhairt</span>
<lb n="3226"/><span>suas do Dhia mar a thug sí riamh, siné atá uaim.  Cheapas</span>
<lb n="3227"/><span>go ndéanfadh an bhaintreach é.  Má dhéin, níor tháinig</span>
<lb n="3228"/><span>léi.  D'iaras ar Sheághan Cheatach féin ó chianaibh é</span>
<lb n="3229"/><span>dhéanamh.  Is baoghal liom ná feadair an duine cad is</span>
<lb n="3230"/><span>maith dhó a dhéanamh.  Do thánag chúgat-sa, a Athair, ag</span>
<lb n="3231"/><span>brath air, as méid do thaithíghe agus do thuisgiona agus</span>
<lb n="3232"/><span>do mheabhrach cinn féin, go ndéanfá é, nó go gcómhair-</span>
<lb n="3233"/><span>leóchthá cad is fearr a dhéanamh sa chás.”</span></p>
<lb n="3234"/>
<lb n="3235"/><p><span>“Tá eagal orm, a Shéadna,” arsa 'n sagart, “go</span>
<lb n="3236"/><span>bhfuil éagcóir throm agat d'á déanamh ort féin.  Tá</span>
<lb n="3237"/><span>aithne mhaith agam ort le fada.  An lá is dealbha d'á</span>
<lb n="3238"/><span>rabhais, níor airigheas luach feóirlinge ag aoinne d'á</span>
<lb n="3239"/><span>chur ad' leith.  An lá is neamh-spleadhchaíghe d'á rabhais,</span>
<lb n="3240"/><span>níor h-abradh riamh gur dhéinis éagcóir ar cheardaidhe,</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="3241"/><p><span>ná go raibh a chuid alluis agat gan díol as.  Dealbh</span>
<lb n="3242"/><span>ná saidhbhir, níor airigheas duine riamh 'ghá rádh go</span>
<lb n="3243"/><span>bhfeacaidh sé thú ag teacht abhaile ar meisge, sáithte i</span>
<lb n="3244"/><span>mbruighin, ná ag cómhluadar le droch chuideachtain.</span>
<lb n="3245"/><span>Ní'l goid ná fuadach le cur ad' leith.  Ní'l dlígh</span>
<lb n="3246"/><span>ná clampar ná achran le cur ad' leith.  Na daoine</span>
<lb n="3247"/><span>go bhfuil do chuid acu, ba dheacair iad d'áireamh.</span>
<lb n="3248"/><span>Níor chlos fós gur dhian tú 'ghá éileamh ortha.  Do chlos</span>
<lb n="3249"/><span>go minic gur bh'olc an díol ar chuid acu puínn chomaoine</span>
<lb n="3250"/><span>do chur ortha.  Ní féidir liom a dhéanamh amach — a'</span>
<lb n="3251"/><span>dtuigean tú mé? — cad é an chúis gur shaoire dhí bás</span>
<lb n="3252"/><span>d'fhághail 'ná tusa 'ghá pósadh.”</span></p>
<lb n="3253"/>
<lb n="3254"/><p><span>“Ná déan a thuille taighde ar an sgeul, a Athair,”</span>
<lb n="3255"/><span>arsa Séadna.  “Is ag duine féin is fearr a fhios cá</span>
<lb n="3256"/><span>luighean an bhróg air.  Do thánag a d'iaraidh do chómhairle</span>
<lb n="3257"/><span>chun an chleamhnais seo do bhriseadh.  Bris é, mura</span>
<lb n="3258"/><span>mian leat í chur d'á losgadh i n-ifrean!  Táir ag</span>
<lb n="3259"/><span>áireamh mo mhaitheasaí.  Is suarach le h-áireamh iad.  Pé</span>
<lb n="3260"/><span>tairbhe atá déanta agam, is ar aon aigne amháin do</span>
<lb n="3261"/><span>dhéineas é.  Do dhéineas ar son an tSlánuightheóra é,</span>
<lb n="3262"/><span>ní 'ghá mhaoidheamh ar Dhia é!  Ach cad é an tairbhe dhom</span>
<lb n="3263"/><span>é, má dhéinim an éagcóir seo anois?”</span></p>
<lb n="3264"/>
<lb n="3265"/><p><span>“A Shéadna,” arsa 'n sagart, “ceapaim go dtuigim</span>
<lb n="3266"/><span>an sgeul fé dheire.  Tuigtear ad' aigne dhuit go</span>
<lb n="3267"/><span>ndéanfá éagcóir ar Mháire Ghearra, dá bpósfá í.  Táir</span>
<lb n="3268"/><span>ag diúltadh do'n éagcóir sin ar son an chirt.  Táir ag</span>
<lb n="3269"/><span>gabháil de chosaibh ad' chroídhe féin ar son an tSlánuigh-</span>
<lb n="3270"/><span>theóra —”</span></p>
<lb n="3271"/>
<lb n="3272"/><p><span>Ní raibh sé d'uain aige a thuille do rádh.  Ní túisge</span>
<lb n="3273"/><span>d'airigh Séadna an focal san, “ar son an tSlánuigh-</span>
<lb n="3274"/><span>theóra,” 'ná bhí sé de léim ar an dtaobh amuich de dhorus</span>
<lb n="3275"/><span>agus é imthighthe.</span>
<lb n="3276"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="3277"/><p><span>Caibidiol a h-aondeug.</span></p>
<lb n="3278"/>
<lb n="3279"/><p><span>Le n-a linn sin do bhí Micil agus a mháthair ag críoch-</span>
<lb n="3280"/><span>nughadh an chleamhnais ar a ndícheal.  Is beag ná go</span>
<lb n="3281"/><span>raibh sé socair acu cia h-iad a bhéadh ar an gcóisre.</span></p>
<lb n="3282"/>
<lb n="3283"/><p><span>D'airigheadar an duine ag teacht chun an tíghe.</span>
<lb n="3284"/><span>Phreabadar 'na suidhe.  Bhíodar ag feuchaint an doras</span>
<lb n="3285"/><span>amach.  Cia gheabhadh thar an ndorus ach Séadna!  D'fhéach</span>
<lb n="3286"/><span>sé isteach ar an mbeirt.  Níor bhog sé a bhéal.  Níor</span>
<lb n="3287"/><span>dhéin sé ach feuchaint ortha.  Ba dhóigh leat gurab</span>
<lb n="3288"/><span>amhlaidh a cheangail an fheuchaint sin de'n talamh iad.</span>
<lb n="3289"/><span>Níor stad sé d'á shiúbhal.  Níor dhéin sé ach feuchaint</span>
<lb n="3290"/><span>ortha agus comáint leis.</span></p>
<lb n="3291"/>
<lb n="3292"/><p><span>Níor labhair aoinne de'n bheirt go ceann abhfad.  Fé</span>
<lb n="3293"/><span>dheire do labhair an mháthair.</span></p>
<lb n="3294"/>
<lb n="3295"/><p><span>“Seadh!” ar sise.  “Cad deirir anois leat féin?”</span></p>
<lb n="3296"/>
<lb n="3297"/><p><span>“Deirim gur neamh-choitchianta an suiríghe é,” arsa</span>
<lb n="3298"/><span>Micil.  “Duine réidh chun a phósta, agus é ag dul chun</span>
<lb n="3299"/><span>cainte leis an mnaoi óig, agus é tar éis bheith ag caint</span>
<lb n="3300"/><span>leis an sagart, gan casóg gan hata air, aprún</span>
<lb n="3301"/><span>gréasaidhe air, céir ar a mhéireanaibh, agus coinneal 'na</span>
<lb n="3302"/><span>dhá shúil!  Tá an sgeul ag dul sa mhuilion orm.”  Agus</span>
<lb n="3303"/><span>do bhuail sé amach agus suas chun a ghnótha.  Agus</span>
<lb n="3304"/><span>geallaim dhuit ná raibh an misneach céadna sa chois</span>
<lb n="3305"/><span>bhacach ag gabháil suas a bhí inti ag gabháil síos aige.</span></p>
<lb n="3306"/>
<lb n="3307"/><p><span>Bhí Seághan Ceatach 'na shuidhe sa phárlús, 'na thigh</span>
<lb n="3308"/><span>féin, i n-aice na finneóige.  Bhí Máire 'na suidhe ar a</span>
<lb n="3309"/><span>aghaidh amach.  Cé chífidís ag teacht chun an dorais ach</span>
<lb n="3310"/><span>Séadna.  Do phreab Seághan amach 'na choinnibh.</span></p>
<lb n="3311"/>
<lb n="3312"/><p><span>“Airiú, míle fáilte rómhat, a Shéadna!” ar</span>
<lb n="3313"/><span>seisean.</span>
<lb n="3314"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="3315"/><p><span>“Go mairir slán, a Sheághain!” arsa Séadna.</span>
<lb n="3316"/><span>“D'oirfeadh dhom focal nó dó do labhairt le Máire,</span>
<lb n="3317"/><span>má 's é do thoil é.”</span></p>
<lb n="3318"/>
<lb n="3319"/><p><span>“Siní ansan istigh agat í.  Tá súil agam gur fearr</span>
<lb n="3320"/><span>an chaint atá agat le rádh léi 'ná a bhí agat le rádh liom-sa</span>
<lb n="3321"/><span>ar maidin.”</span></p>
<lb n="3322"/>
<lb n="3323"/><p><span>D'imthigh seisean isteach.</span></p>
<lb n="3324"/>
<lb n="3325"/><p><span>“Ó, míle fáilte rómhat, a Shéadna!” arsa Máire</span>
<lb n="3326"/><span>Ghearra.</span></p>
<lb n="3327"/>
<lb n="3328"/><p><span>“A leithéid seo, a Mháire,” ar seisean.  “Tá rún</span>
<lb n="3329"/><span>agam le tabhairt duit.  Níor cheapas go mbéadh orm é</span>
<lb n="3330"/><span>thabhairt d'aoinne choídhche.  Ach ceapaim anois ná fuil</span>
<lb n="3331"/><span>an ceart déanta agam agus gan teacht níos túisge</span>
<lb n="3332"/><span>agus é thabhairt duit-se.  Tá sé ceangailte orm i</span>
<lb n="3333"/><span>láthair Dé gan pósadh.”</span></p>
<lb n="3334"/>
<lb n="3335"/><p><span>Do stad sé.  Níor labhair sise go ceann tamaill.</span></p>
<lb n="3336"/>
<lb n="3337"/><p><span>“Is ceangal uasal é,” ar sise ar ball.  “Is ceangal</span>
<lb n="3338"/><span>uasal é,” ar sise, “agus is ceangal naomhtha é.  Má's</span>
<lb n="3339"/><span>ceangal uasal duit-se é,” ar sise, “ba chóir gur</span>
<lb n="3340"/><span>cheangal uasal dómh-sa é.  Ná bíodh ceist ort,” ar sise.</span>
<lb n="3341"/><span>“Coimeádfad-sa do rún.  Tá oiread eile de chroídhe</span>
<lb n="3342"/><span>agam agus do bhí le tamall.  Is mór an tabharthas a</span>
<lb n="3343"/><span>thug Dia dhuit nuair a sprioc sé t'aigne chun ceangail</span>
<lb n="3344"/><span>de'n tsórd san a ghlacadh ort.”</span></p>
<lb n="3345"/>
<lb n="3346"/><p><span>“Tá an gnó a thug mé déanta agam.  Beannacht</span>
<lb n="3347"/><span>Dé leat, a Mháire!” ar seisean.  Agus d'imthigh sé gan</span>
<lb n="3348"/><span>labhairt le fear an tíghe.</span></p>
<lb n="3349"/>
<lb n="3350"/><p><span>Nuair do chuaidh sé amach fé'n spéir, do cheap sé gur</span>
<lb n="3351"/><span>luigh sgamal anuas ar mhullach a chinn.  Do dhoirchigh an</span>
<lb n="3352"/><span>spéir agus do dhoirchigh an talamh.  Tháinig barróg ar a</span>
<lb n="3353"/><span>chliabh.  Shamhluigh sé go raibh a chroídhe imthighthe as a chliabh</span>
<lb n="3354"/><span>amach, agus gur bh'é rud a bhí i n-inead a chroídhe aige</span>
<lb n="3355"/><span>'ná mar bhéadh cloch mhór throm.  D'fheuch sé soir fá</span></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="3356"/><p><span>dhéin a thíghe féin, agus má fheuch, tháinig gráin mhillteach</span>
<lb n="3357"/><span>aige ar an dtigh agus ar an áit, ar an gcrann agus</span>
<lb n="3358"/><span>ar an gcathaoir agus ar an mealbhóig, ar an obair, ar</span>
<lb n="3359"/><span>a raibh os cionn tailimh ann, istigh agus amuich.  I n-inead</span>
<lb n="3360"/><span>aghaidh a thabhairt ar an mbaile, thug sé aghaidh ar an gcnoc.</span>
<lb n="3361"/><span>Ag gabháil thar tigh cómharsan dó bhí beirt leanbh ag</span>
<lb n="3362"/><span>spórt sa chlós, agus chómh luath agus chonacadar é do</span>
<lb n="3363"/><span>ritheadar isteach ag sgreadaigh.</span></p>
<lb n="3364"/>
<lb n="3365"/><p><span>“Ó, a mham!” arsa duine acu.  “Tá duine buile</span>
<lb n="3366"/><span>amuich sa chlós agus d' fheuch sé orm!”</span></p>
<lb n="3367"/>
<lb n="3368"/><p><span>Chuir Séadna an cnoc amach de.  Nuair a shrois sé</span>
<lb n="3369"/><span>an fiaradh bhí iongnadh air a luighead tuirse a bhí air agus</span>
<lb n="3370"/><span>an cnoc chómh dian.  Bhí radharc áluinn ó'n mullach.  Do</span>
<lb n="3371"/><span>chonaic sé an tsráid, agus páirc an aonaigh, agus tigh</span>
<lb n="3372"/><span>Dhiarmuda Léith, agus tigh na baintrighe.  Do chonaic sé</span>
<lb n="3373"/><span>a thigh féin agus tigh Sheághain Cheataigh.  Dá mbéadh an</span>
<lb n="3374"/><span>radharc seacht n-uaire níos aoibhne, ní bhainfeadh sé an</span>
<lb n="3375"/><span>chloch as a chliabh ná ní thógfadh sé an sgamal d'á cheann.</span>
<lb n="3376"/><span>Bhí plásóg bhreagh mhór leathan chúnlaigh ar bhárr an chnuic,</span>
<lb n="3377"/><span>chómh tirim le leabaidh chlúimh eun, agus chómh bog san</span>
<lb n="3378"/><span>go raghadh duine go glúinibh inti.  Do chaith sé é féin</span>
<lb n="3379"/><span>sa phlásóig sin ar a bheul agus ar a aghaidh, agus ní dócha</span>
<lb n="3380"/><span>go raibh ar thalamh tirim na h-Éirean an lá san fear</span>
<lb n="3381"/><span>eile chómh brúighte chómh basgaithe aigne leis.</span></p>
<lb n="3382"/>
<lb n="3383"/><p><span>Fé cheann tamaill do thóg sé a cheann agus d'fheuch</span>
<lb n="3384"/><span>sé siar fan chliatháin an tsléibhe.  Chonaic sé an bhean</span>
<lb n="3385"/><span>ag gabháil aniar.  Cheap sé ar dtúis gur bhean éigin des</span>
<lb n="3386"/><span>na cómharsanaibh í, a bhí ag gabháil cómhgar an chnuic.  Ba</span>
<lb n="3387"/><span>ghearr gur thug sé fé ndeara go raibh sí ag déanamh</span>
<lb n="3388"/><span>ceann ar aghaidh ar an áit i n-a raibh sé féin.  Phreab</span>
<lb n="3389"/><span>sé 'na shuidhe.  Ba ghearr gur aithin sé í.  An bhean</span>
<lb n="3390"/><span>chos-nochtaithe isí a bhí ann!</span></p>
<lb n="3391"/>
<lb n="3392"/><p><span>“Síothcháin Dé ort, a Shéadna!” ar sise.</span>
<lb n="3393"/></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="3394"/><p><span>“D'oirfeadh san dom,” ar seisean, “má oir sé</span>
<lb n="3395"/><span>d'aoinne riamh.”</span></p>
<lb n="3396"/>
<lb n="3397"/><p><span>“Feuch!” ar sise, ag osgailt lámha léi.  “Siní an</span>
<lb n="3398"/><span>sgilling úd a thugais dom ar son an tSlánuightheóra.”</span></p>
<lb n="3399"/>
<lb n="3400"/><p><span>“Is cuimhin liom é,” ar seisean.  “Is 'mó sgilling</span>
<lb n="3401"/><span>a ghaibh trém' láimh ó shin, agus is suarach an sólás dom</span>
<lb n="3402"/><span>indiú iad.  Ba shuaimhneasaíghe bhéadh an saoghal agam</span>
<lb n="3403"/><span>dá mba ná feicfinn riamh iad.”</span></p>
<lb n="3404"/>
<lb n="3405"/><p><span>“Is 'mó maith atá déanta agat leó ná béadh déanta</span>
<lb n="3406"/><span>agat dá mba ná feicfeá riamh iad,” ar sise.</span></p>
<lb n="3407"/>
<lb n="3408"/><p><span>“B'fhéidir go bhfuil raint díobhála déanta ná béadh</span>
<lb n="3409"/><span>déanta dá mba ná feicfinn riamh iad,” ar seisean.</span></p>
<lb n="3410"/>
<lb n="3411"/><p><span>“Is treise ar an maith 'ná ar an ndíobháil,” ar sise.</span></p>
<lb n="3412"/>
<lb n="3413"/><p><span>“Is treise ar dhíobháil an lae indiú,” ar seisean,</span>
<lb n="3414"/><span>“ná ar an maith go léir.”</span></p>
<lb n="3415"/>
<lb n="3416"/><p><span>“Conus é sin?” ar sise.</span></p>
<lb n="3417"/>
<lb n="3418"/><p><span>“Dá ndéininn-se mo ghnó an lá úd leis an sgilling</span>
<lb n="3419"/><span>sin agus leis an dá cheann eile a bhí agam 'na teannta,”</span>
<lb n="3420"/><span>ar seisean, “ní chuimhneóchainn riamh ar Mháire Ghearra,</span>
<lb n="3421"/><span>ná í orm.  Ní chuirfinn aithne ar bhuairt an lae indiú.</span>
<lb n="3422"/><span>Ní bhéadh mo chroídhe 'na chloich agus mo cheann 'na cheó</span>
<lb n="3423"/><span>agus m'aigne 'na tulach cheardchan mar atá.  Ní bhéadh</span>
<lb n="3424"/><span>mo shaoghal gearrtha amach ar thrí bliaghnaibh deug, agus</span>
<lb n="3425"/><span>a leath san féin imthighthe anois.”</span></p>
<lb n="3426"/>
<lb n="3427"/><p><span>“Feuch, a Shéadna,” ar sise, agus d'osgail sí an</span>
<lb n="3428"/><span>lámh eile léi, agus do thaisbeáin sí dhó, ar chroídhe a</span>
<lb n="3429"/><span>dearnan, liathróidín gloine.  Agus is amhlaidh a bhí an</span>
<lb n="3430"/><span>liathróidín sin agus í chómh solusmhar agus ná féadfá</span>
<lb n="3431"/><span>feuchaint díreach uirthi nó do dhallfadh sí thú.  Agus do</span>
<lb n="3432"/><span>bhí cáithníní soluis ag imtheacht aisti mór-thímpal, mar</span>
<lb n="3433"/><span>bhéadh as an ngréin.  Bhí crios beag óir uirthi, agus</span>
<lb n="3434"/><span>slabhra óir as an gcrios.</span></p>
<lb n="3435"/>
<lb n="3436"/><p><span>“Cad é an rud é sin?” arsa Séadna, agus é a</span></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="3437"/><p><span>d'iaraidh feuchaint ar an liathróid, agus neart an</span>
<lb n="3438"/><span>tsoluis ag baint na súl as.</span></p>
<lb n="3439"/>
<lb n="3440"/><p><span>“Is leat-sa é,” ar sise.</span></p>
<lb n="3441"/>
<lb n="3442"/><p><span>“Cad do bhéarfadh gur liom-sa é?” ar seisean.</span></p>
<lb n="3443"/>
<lb n="3444"/><p><span>“Siné an gníomh a dhéinis ar maidin indiú,” ar sise,</span>
<lb n="3445"/><span>“an gníomh is uaisle d'ár déineadh i n-Éirinn le fada.”</span></p>
<lb n="3446"/>
<lb n="3447"/><p><span>“Cad é an gníomh uasal so a dhéineas-sa ar maidin</span>
<lb n="3448"/><span>indiú, airiú?” ar seisean.</span></p>
<lb n="3449"/>
<lb n="3450"/><p><span>“Do dhéinis,” ar sise, “an bhean is fearr i n-Éirinn</span>
<lb n="3451"/><span>do chur ód' chroídhe ar son an tSlánuightheóra.”</span></p>
<lb n="3452"/>
<lb n="3453"/><p><span>“Cad é mo leigheas air?” ar seisean.  “Conus</span>
<lb n="3454"/><span>dh'fhéadfainn a leithéid d'éagcóir a dhéanamh ar a</span>
<lb n="3455"/><span>leithéid de mhnaoi?”</span></p>
<lb n="3456"/>
<lb n="3457"/><p><span>“Do sgarais le n-a leithéid de mhnaoi níos túisge</span>
<lb n="3458"/><span>'ná dhéanfá a leithéid d'éagcóir,” ar sise.</span></p>
<lb n="3459"/>
<lb n="3460"/><p><span>Le n-a linn sin do dhéin sí air suas agus do cuir sí</span>
<lb n="3461"/><span>an slabhra ar a mhuineál, agus do chuir sí an tseóid</span>
<lb n="3462"/><span>isteach na bhrollach, ar aghaidh a chroídhe.</span></p>
<lb n="3463"/>
<lb n="3464"/><p><span>“Coimeád ansan é,” ar sise, “agus an cás is cruadha</span>
<lb n="3465"/><span>a bhéarfaidh choídhche ort, agus an greim is géire a</span>
<lb n="3466"/><span>thiocfaidh ort, ní chaillfidh ar do mhisneach.”</span></p>
<lb n="3467"/>
<lb n="3468"/><p><span>Ní túisge a chuir sí a lámh isteach na bhrollach 'ná</span>
<lb n="3469"/><span>mhothuigh sé mar phleusgfadh rud éigin 'na dhá chluais.</span>
<lb n="3470"/><span>D'imthigh an ceó.  Do gheal an spéir agus an talamh.</span>
<lb n="3471"/><span>D'imthigh an bhuile bhuartha as a aigne, agus bhí a chroídhe</span>
<lb n="3472"/><span>féin airís aige.</span></p>
<lb n="3473"/>
<lb n="3474"/><p><span>Ní túisge bhí an focal deirineach ráidhte aici-si 'ná</span>
<lb n="3475"/><span>tháinig ceó éigin bán 'na tímpal a chlúduigh ó n-a radharc</span>
<lb n="3476"/><span>í, agus ansan do leath an ceó amach agus ní raibh sí</span>
<lb n="3477"/><span>ann.</span></p>
<lb n="3478"/>
<lb n="3479"/><p><span>D'fheuch sé 'na thímpal ar an spéir agus ar an dtalamh.</span>
<lb n="3480"/><span>Bhí a aigne chómh suaimhneasach agus bhí sí riamh i gcaitheamh</span>
<lb n="3481"/><span>a shaoghail aige.  D'fheuch sé anonn ar an sráid, anonn</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="3482"/><p><span>ar thigh Dhiarmuda Léith, soir ar thigh na baintrighe, anonn</span>
<lb n="3483"/><span>ar a thigh féin, síos ar thigh Sheághain Cheataigh.  Chuir sé</span>
<lb n="3484"/><span>smut de gháire as agus thug sé aghaidh ar an mbaile.</span></p>
<lb n="3485"/>
<lb n="3486"/><p><span>Gobnait. — Ní fheadar cad dúbhairt Micil nuair a</span>
<lb n="3487"/><span>chonaic sé ag teacht é.</span></p>
<lb n="3488"/>
<lb n="3489"/><p><span>Peig. — Níor labhair duine acu focal nuair a</span>
<lb n="3490"/><span>chonacadar ag teacht é.  D'á ghioracht an aimsir ó</span>
<lb n="3491"/><span>tháinig Seághan Ceatach ar maidin, bhí an sgeul, um an</span>
<lb n="3492"/><span>dtaca san, leathta ar fuid na dúithe go raibh Séadna ar</span>
<lb n="3493"/><span>éadtromacht.  Go raibh an cleamhnas nach mór déanta,</span>
<lb n="3494"/><span>gur dhiúltuigh Máire Ghearra do'n phósadh, agus gur</span>
<lb n="3495"/><span>imthigh Séadna as a mheabhair.  Go bhfeacathas é i</span>
<lb n="3496"/><span>gcaitheamh an lae ag gluaiseacht tríd an ndúthaigh 'na</span>
<lb n="3497"/><span>bhríste agus 'na léine.  Gur mhairbh sé leanbh thuas i</span>
<lb n="3498"/><span>mbárr an bhaile.  Ansan gur chuir sé an cnoc amach dé</span>
<lb n="3499"/><span>mar chuirfeadh fiadh buídhe ó'n Mangartain.  Go raibh</span>
<lb n="3500"/><span>sé imthighthe go Gleann na nGealt, agus gur dhócha nár</span>
<lb n="3501"/><span>bh'fhios cathain a chasfadh sé.  Go raibh gasra ar gach</span>
<lb n="3502"/><span>baile des na seacht mbailtibh mór-thímpal ag briseadh</span>
<lb n="3503"/><span>adhmaid agus ag déanamh geaitirí, ag ollamhughadh</span>
<lb n="3504"/><span>soillse i gcóir na h-oidhche chun dul ar a lorg, agus</span>
<lb n="3505"/><span>gan amhras go bhfuighfí sáithte ar mhullach a chinn i bpoll</span>
<lb n="3506"/><span>éigin é báithte, nó i bpluais charaige, leathta le fuacht</span>
<lb n="3507"/><span>agus le h-ocras.</span></p>
<lb n="3508"/>
<lb n="3509"/><p><span>Cáit. — Nár chúitighthear a saothar leó!  B'fhéidir, dá</span>
<lb n="3510"/><span>mbéadh fuacht agus ocras air, gur bheag ag cuid</span>
<lb n="3511"/><span>acu gan puínn suime chur ann.</span></p>
<lb n="3512"/>
<lb n="3513"/><p><span>Peig. — Is fíor dhuit-se sin, a Cháit.  Ach má 'seadh,</span>
<lb n="3514"/><span>ní raibh puínn sa mbreis acu ar Shéadna féin sa méid</span>
<lb n="3515"/><span>sin.  B'shin é an buachaill ná cuirfeadh puínn suime 'na</span>
<lb n="3516"/><span>gcuid saothair ná 'na gcuid ollmhúcháin, dá mbéadh 'fhios</span>
<lb n="3517"/><span>aige é bheith ar siúbhal, rud ná raibh a fhios aige.</span></p>
<lb n="3518"/>
<lb n="3519"/><p><span>Gobnait. — Ba mhór an spórt iad ag imtheacht san oídhche</span></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="3520"/><p><span>tré phortachaibh agus tré chnocaibh 'gha cuardach, agus</span>
<lb n="3521"/><span>é go seasgair sa bhaile ag déanamh a chuid bróg,</span>
<lb n="3522"/><span>agus an “Chailleach Ruainneach” mar chrónán</span>
<lb n="3523"/><span>aige.</span></p>
<lb n="3524"/>
<lb n="3525"/><p><span>Peig. — Fágaim le h-uadhacht, a Ghobnait, gur as mo</span>
<lb n="3526"/><span>bheul a bhainis é.</span></p>
<lb n="3527"/>
<lb n="3528"/><p><span>Ní túisge tháinig Séadna isteach 'ná do luigh sé ar</span>
<lb n="3529"/><span>obair, agus ní raibh an trímhadh greim curtha aige go</span>
<lb n="3530"/><span>raibh an “Chailleach Ruainneach” ar siúbhal chómh h-aibigh</span>
<lb n="3531"/><span>agus bhí sí riamh, i dtreó gur fheuchadar na fir ar a</span>
<lb n="3532"/><span>chéile, agus gur shádhuigh Micil an meanuith go daingean</span>
<lb n="3533"/><span>isteach i súil a órdóige.</span></p>
<lb n="3534"/>
<lb n="3535"/><p><span>Síle. — Cad ba ghádh dhó é sin a dhéanamh, a Pheig?</span></p>
<lb n="3536"/>
<lb n="3537"/><p><span>Peig. — Ní fheadar an tsaoghal, a Shíle, murab amhlaidh</span>
<lb n="3538"/><span>a bhí sé ag cuimhneamh ar rud éigin eile an fhaid a</span>
<lb n="3539"/><span>bhí an meanuith aige d'á thiomáint.</span></p>
<lb n="3540"/>
<lb n="3541"/><p><span>Síle. — Tá a fhios agam-sa cad air go raibh sé ag</span>
<lb n="3542"/><span>cuimhneamh.</span></p>
<lb n="3543"/>
<lb n="3544"/><p><span>Peig. — Cad air, a Shíle?</span></p>
<lb n="3545"/>
<lb n="3546"/><p><span>Síle. — Bhí sé 'ghá chuimhneamh gur mhaith leis a fhios a</span>
<lb n="3547"/><span>bheith aige cad dúbhairt Máire Ghearra nuair a</span>
<lb n="3548"/><span>chonaic sí an chéir ar mhéireanaibh Shéadna, agus an</span>
<lb n="3549"/><span>aprún air, agus é ceann-lomrachta, nó ar briseadh</span>
<lb n="3550"/><span>an cleamhnas mar gheall ar an méid sin.</span></p>
<lb n="3551"/>
<lb n="3552"/><p><span>Peig. — Agus dar ndó', a Shíle, má bhí an oiread san</span>
<lb n="3553"/><span>ar a aigne, ní h-iongnadh é ag cur an mheanuithe</span>
<lb n="3554"/><span>tré n-a órdóig.</span></p>
<lb n="3555"/>
<lb n="3556"/><p><span>Síle. — Dúbhairt a mháthair go raibh sé go maith chun</span>
<lb n="3557"/><span>cleamhnais a dhéanamh, agus is dóigh liom-sa ná</span>
<lb n="3558"/><span>raibh aon mhaith ann.</span></p>
<lb n="3559"/>
<lb n="3560"/><p><span>Peig. — Cad 'na thaobh go ndéarfá ná raibh aon mhaith</span>
<lb n="3561"/><span>ann, a Shíle?</span></p>
<lb n="3562"/>
<lb n="3563"/><p><span>Síle. — 'Dhe greadadh chuige, an tuathalán!  B'fhearr go</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="3564"/><p><span>mór an díol air cleamhnas a thabhairt dó le briseadh</span>
<lb n="3565"/><span>'ná cleamhnas a thabhairt dó le déanamh.</span></p>
<lb n="3566"/>
<lb n="3567"/><p><span>Gobnait. — Fan go fóil, a Shíle, a chuid.  Dar ndó' ní</span>
<lb n="3568"/><span>fhéadfadh aoinne beó an cleamhnas úd a dhéanamh.</span>
<lb n="3569"/><span>Ní fhéadfadh Diarmán féin é dhéanamh.  Ná raibh</span>
<lb n="3570"/><span>aigne Shéadna socair 'na choinnibh ó thusach?  Ná</span>
<lb n="3571"/><span>dúbhairt sé gur shaoire dhí í losgadh 'na beathaidh 'ná</span>
<lb n="3572"/><span>é 'ghá pósadh?</span></p>
<lb n="3573"/>
<lb n="3574"/><p><span>Síle. — Ní fheadar, a Pheig, cad é an chúis go ndúbhairt</span>
<lb n="3575"/><span>sé an focal san.</span></p>
<lb n="3576"/>
<lb n="3577"/><p><span>Peig. — Cad is dóigh leat féin, a Shíle?</span></p>
<lb n="3578"/>
<lb n="3579"/><p><span>Síle. — Cheapas gurab amhlaidh nár mhaith leis í fhágáil 'na</span>
<lb n="3580"/><span>dhiaigh 'na baintrigh nuair a bhéadh na trí bliaghna</span>
<lb n="3581"/><span>deug istigh.  Ach dar ndó' ní h-ionan sin agus í</span>
<lb n="3582"/><span>losgadh 'na beathaidh.</span></p>
<lb n="3583"/>
<lb n="3584"/><p><span>Peig. — Ceapaim-se go raibh níos mó 'ná san ann, a</span>
<lb n="3585"/><span>Shíle.  Níor bh'fholáir sgeul an Fhir Dhuibh d'innsint dí</span>
<lb n="3586"/><span>ó thúis go deire, nó é cheilt uirthi ó thúis go deire.  Dá</span>
<lb n="3587"/><span>'neósfaí dhí é, agus ansan go bpósfadh sí Séadna, rud</span>
<lb n="3588"/><span>a dhéanfadh sí, do bhrisfeadh a mhachtnamh a sláinte.</span>
<lb n="3589"/><span>Bhéadh sí d'á snaoidh ag galar dóghach, agus ba ghearr a</span>
<lb n="3590"/><span>mhairfeadh sí.  Dá mba ná 'neósfaí dhí é, do bhéadh an</span>
<lb n="3591"/><span>feall déanta ag Séadna ba mheasa d'ár déineadh</span>
<lb n="3592"/><span>riamh.  Ní fhéadfadh sé an feall san a dhéanamh, agus</span>
<lb n="3593"/><span>bhí a rian air, do theip ortha go léir an cleamhnas a</span>
<lb n="3594"/><span>dhéanamh.</span></p>
<lb n="3595"/>
<lb n="3596"/><p><span>Gobnait. — D'airigheas-sa go raibh aon chleamhnas amháin</span>
<lb n="3597"/><span>agus gur theip ar Dhiarmán é dhéanamh.</span></p>
<lb n="3598"/>
<lb n="3599"/><p><span>Síle. — Cad é an cleamhnas é, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="3600"/>
<lb n="3601"/><p><span>Gobnait. — Cleamhnas an Chaoiltigh.</span></p>
<lb n="3602"/>
<lb n="3603"/><p><span>Cáit. — Ó, am briathar 's ambasa, a Ghobnait, gur</span>
<lb n="3604"/><span>airigheas é bheith ar siúbhal.  Ach má 'seadh, níor</span>
<lb n="3605"/><span>airigheas é bheith briste.  Cad a bhris é, airiú?  Bhí</span></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="3606"/><p><span>iongnadh ar gach aoinne a rádh go bpósfadh sé</span>
<lb n="3607"/><span>Siún.</span></p>
<lb n="3608"/>
<lb n="3609"/><p><span>Gobnait. — Is amhlaidh a bhí sgata áilteóirí cruinnighthe</span>
<lb n="3610"/><span>thoir ag ceardchan Mhicil Gabha, agus bhí Diarmán</span>
<lb n="3611"/><span>ann.  Bhíodar 'ghá rádh go raibh feircín óir fé cheann</span>
<lb n="3612"/><span>na leapthan ag an gCaoilteach tar éis teacht thar</span>
<lb n="3613"/><span>faraige dhó.  “Níor bh'fhearra dhuit rud a dhéanfá,</span>
<lb n="3614"/><span>a Dhiarmáin,” arsa duine acu, “'ná cleamhnas a</span>
<lb n="3615"/><span>dhéanamh dó.” — “Cia leis go labharfainn?” arsa</span>
<lb n="3616"/><span>Diarmán. — “Le Tadhg Bán,” arsa fear eile.  Do</span>
<lb n="3617"/><span>liúghadar go léir agus do gháireadar.  Cheap</span>
<lb n="3618"/><span>seisean gur ag moladh an chleamhnais a liúghadar.</span>
<lb n="3619"/><span>Siúd amach é agus soir go tigh an Chaoiltigh.  “A</span>
<lb n="3620"/><span>Chaoiltigh,” arsa Diarmán, “tá cleamhnas déanta</span>
<lb n="3621"/><span>agam duit.” — “Go bhfágaidh Dia do shláinte agat,</span>
<lb n="3622"/><span>a Dhiarmuid!” arsa 'n Caoilteach, “agus gan a</span>
<lb n="3623"/><span>fhaid sin de luígheachán na bliaghna ort!  Cia h-í</span>
<lb n="3624"/><span>féin?” — “Go réidh, go réidh, a Chaoiltigh!  Is</span>
<lb n="3625"/><span>cuma dhuit fós cia h-í féin.  Ní 'neósad duit cia</span>
<lb n="3626"/><span>h-í féin.  Ní thráchtfad ar a h-ainim leat chun go</span>
<lb n="3627"/><span>mbéidh a fhios agam an bhfuilir ollamh agus ceapaithe</span>
<lb n="3628"/><span>ar phósadh.” — “Táim ollamh agus lán-cheapaithe,”</span>
<lb n="3629"/><span>ar seisean. — “Tá go maith,” arsa Diarmán.</span>
<lb n="3630"/><span>“'Neósad an méid sin dóibh,” agus d'imthigh sé.</span>
<lb n="3631"/><span>Siúd siar é go tigh Thaidhg Bháin.  Ní raibh istigh</span>
<lb n="3632"/><span>roimis ach Siún.  “A Shiún,” ar seisean, “tá</span>
<lb n="3633"/><span>cleamhnas déanta agam duit.” — “Nár chúitighthear</span>
<lb n="3634"/><span>do shaothar leat!” ar sise. — “Cúiteóchthar,” ar</span>
<lb n="3635"/><span>seisean.  “Tá feircín óir fé cheann na leapthan</span>
<lb n="3636"/><span>aige.” — “Tá, agus feircín gaoithe fé chosaibh na</span>
<lb n="3637"/><span>leapthan agat-sa!  Cá bhfaigheadh sé é?” — “É</span>
<lb n="3638"/><span>thabhairt leis tar faraige,” ar seisean. — “Airiú,</span>
<lb n="3639"/><span>an é an Caoilteach atá ar siúbhal agat?” ar sise. —</span>
<lb n="3640"/></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="3641"/><p><span>“Is é an fear céadna san díreach atá ar siúbhal</span>
<lb n="3642"/><span>agam,” ar seisean. — “An rabhais ag caint leis?”</span>
<lb n="3643"/><span>ar sise. — “Anois díreach a thánag uaidh,” ar</span>
<lb n="3644"/><span>seisean.  “Dúbhairt sé,” ar seisean, “go raibh sé</span>
<lb n="3645"/><span>ollamh agus lán-cheapaithe ar thusa phósadh.” — Ní</span>
<lb n="3646"/><span>raibh aon lá ar feadh seachtmhaine 'na dhiaigh san ná</span>
<lb n="3647"/><span>gur cheap sí an uile neómat gur bh'é an Caoilteach</span>
<lb n="3648"/><span>a bhíodh chuici an dorus isteach nuair airigheadh sí</span>
<lb n="3649"/><span>aoinne ag teacht.  Fé dheire do bhris ar an bhfoidhne</span>
<lb n="3650"/><span>aici.  Siúd soir í go tigh an Chaoiltigh.</span></p>
<lb n="3651"/>
<lb n="3652"/><p><span>Peig. — Níor chuaidh!</span></p>
<lb n="3653"/>
<lb n="3654"/><p><span>Gobnait. — Deirim leat gur chuaidh, agus a ceann i</span>
<lb n="3655"/><span>n-áirde chómh baoth agus bhí sé riamh.  Bhí iongnadh</span>
<lb n="3656"/><span>ar an gCaoilteach cad a thug í.  Bhí sé chómh fada as</span>
<lb n="3657"/><span>an ndúthaigh, níor aithin sé cia 'r bh'í.</span></p>
<lb n="3658"/>
<lb n="3659"/><p><span>“Fy don't you marry me?” ar sise.</span></p>
<lb n="3660"/>
<lb n="3661"/><p><span>“Fot does I want you for?” ar seisean,</span>
<lb n="3662"/><span>“you head of a fool!”</span></p>
<lb n="3663"/>
<lb n="3664"/><p><span>Cáit. — Tuigim an sgeul go léir anois.  Níor ghaibh</span>
<lb n="3665"/><span>Diarmán thar an ndorus ó shin acu, agus níor lúgha</span>
<lb n="3666"/><span>air saighidiúir dearg do bhualadh uime ar an mbóthar</span>
<lb n="3667"/><span>'ná aoinne de'n bheirt, Siún ná a h-athair.</span></p>
<lb n="3668"/>
<lb n="3669"/><p><span>Síle. — Abair as Gaodhluinn é, a Ghobnait.</span></p>
<lb n="3670"/>
<lb n="3671"/><p><span>Gobnait. — “Cad 'na thaobh ná pósan tú mise?” ar</span>
<lb n="3672"/><span>sise. — “Cad é an gnó bhéadh agam díot-sa, a</span>
<lb n="3673"/><span>phlaosg óinsíghe?” ar seisean.</span></p>
<lb n="3674"/>
<lb n="3675"/><p><span>Síle. — Siné.  Tuigim anois é.  Nach gránda an chaint</span>
<lb n="3676"/><span>an Béarla san!  Ní fheadar féin an tsaoghal cad</span>
<lb n="3677"/><span>é an dúil a bhíon ag daoinibh ann.  Ní'l acu ach</span>
<lb n="3678"/><span>“fot? fot? fot?” mar bhéadh cearc go mbéadh</span>
<lb n="3679"/><span>diuc uirthi.</span>
<lb n="3680"/></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="3681"/><p><span>Caibidiol a dódhéug.</span></p>
<lb n="3682"/>
<lb n="3683"/><p><span>Nóra. — Cogar, a Pheig; dar ndóigh ní raibh ceangal ar</span>
<lb n="3684"/><span>Shéadna gan pósadh.</span></p>
<lb n="3685"/>
<lb n="3686"/><p><span>Peig. — Is dócha, a Nóra, go raibh ceangal air gan an</span>
<lb n="3687"/><span>éagcóir a dhéanamh.</span></p>
<lb n="3688"/>
<lb n="3689"/><p><span>Nóra. — Ní h-é sin a thuig Máire Ghearra uaidh, ach go</span>
<lb n="3690"/><span>raibh ceangal fé leith i láthair Dé air, mar bhéadh</span>
<lb n="3691"/><span>móid mná riaghalta nó bráthar.</span></p>
<lb n="3692"/>
<lb n="3693"/><p><span>Peig. — Cá bhfios duit-se ná dhómh-sa ná gur chuir sé</span>
<lb n="3694"/><span>móid nó ceangal de'n tsórd san air féin sul a</span>
<lb n="3695"/><span>ndeachaidh sé chun cainte léi an lá úd?</span></p>
<lb n="3696"/>
<lb n="3697"/><p><span>Nóra. — Is mar sin a thuig Máire an sgeul, pé i</span>
<lb n="3698"/><span>n-Éirinn é.</span></p>
<lb n="3699"/>
<lb n="3700"/><p><span>Peig. — Tá an ceart agat, a Nóra.</span></p>
<lb n="3701"/>
<lb n="3702"/><p><span>Bhí sí ag caint le máthair Mhicil cúpla lá 'na dhiaigh</span>
<lb n="3703"/><span>san, agus seo mar adúbhairt sí léi:—</span></p>
<lb n="3704"/>
<lb n="3705"/><p><span>“A Shiobhán,” ar sise, “nách mór an iongnadh nár</span>
<lb n="3706"/><span>inis Séadna dhuit an lá fé dheire go raibh sé 'na Chéile</span>
<lb n="3707"/><span>Dé, agus gan bheith 'ghár gcur amú' mar a bhí?”</span></p>
<lb n="3708"/>
<lb n="3709"/><p><span>Síle. — Cad é an rud Céile Dé, a Pheig?  Dar ndóigh</span>
<lb n="3710"/><span>ní fhéadfadh duine bheith 'na chéile ag Dia, — moladh</span>
<lb n="3711"/><span>'s buidhchas leis!</span></p>
<lb n="3712"/>
<lb n="3713"/><p><span>Cáit. — Ó, go deimhin, a Pheig, d'airigheas mo dhaid</span>
<lb n="3714"/><span>mór 'ghá rádh go raibh daoine ann fadó, agus ná</span>
<lb n="3715"/><span>pósfaidís aon bhean, mar go mbídis pósta ag Dia</span>
<lb n="3716"/><span>na glóire féin; agus siné ainim a thug sé ortha,</span>
<lb n="3717"/><span>Céile Dé.</span></p>
<lb n="3718"/>
<lb n="3719"/><p><span>Síle. — Airiú, moladh go deo le Dia! conus fhéadfaidís</span>
<lb n="3720"/><span>bheith pósta mar sin?  Dar ndóigh ní pósadh é sin.</span>
<lb n="3721"/></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="3722"/><p><span>Cáit. — Mura mbéidís pósta conus a tabharfaí “céile”</span>
<lb n="3723"/><span>ortha?  Nach fear pósta nó bean phósta “céile”?</span>
<lb n="3724"/><span>Nac eadh, a Pheig?</span></p>
<lb n="3725"/>
<lb n="3726"/><p><span>Peig. — 'Seadh, gan amhras.</span></p>
<lb n="3727"/>
<lb n="3728"/><p><span>Síle. — Agus, a Pheig, airiú, conus fhéadfadh fear bheith</span>
<lb n="3729"/><span>pósta ag Dia?  Dar ndóigh, ní fhéadfadh fear</span>
<lb n="3730"/><span>bheith pósta ach ag mnaoi?  Ar airigh aoinne riamh</span>
<lb n="3731"/><span>a leithéid!</span></p>
<lb n="3732"/>
<lb n="3733"/><p><span>Gobnait. — Aililliú, a Shíle, nach geur-chúiseach ataoi!</span>
<lb n="3734"/><span>Airiú, cia dúbhairt leat-sa ná féadfadh fear bheith</span>
<lb n="3735"/><span>pósta ach ag mnaoi?</span></p>
<lb n="3736"/>
<lb n="3737"/><p><span>Síle. — Dúbhairt Peig liom é an lá fé dheire agus í ag</span>
<lb n="3738"/><span>múineadh na seacht Sacraimíntí dhom.  Agus feuch</span>
<lb n="3739"/><span>nár innsis an méid sin dom, a Pheig, go mbíodh</span>
<lb n="3740"/><span>daoine ann fadó agus iad pósta ag Dia an uile</span>
<lb n="3741"/><span>chómhacht!</span></p>
<lb n="3742"/>
<lb n="3743"/><p><span>Cáit. — Do bhíodh, mhaise.  D'airigheas-sa mo dhaid mór</span>
<lb n="3744"/><span>'ghá rádh seacht n-uaire, — ní h-eadh, ach seacht n-uaire</span>
<lb n="3745"/><span>déag ar fhichid.</span></p>
<lb n="3746"/>
<lb n="3747"/><p><span>Síle. — Ó, go deimhin is uiriste do Cháit ní Bhuachalla</span>
<lb n="3748"/><span>caint a dhéanamh.  Ní h-é gach aoinne go bhfuil athair</span>
<lb n="3749"/><span>mór aige.  Bhí athair mór agam-sa leis, tamall, ach</span>
<lb n="3750"/><span>do cailleadh é.  Rug an t-éagcruas chun siúbhail é.</span>
<lb n="3751"/><span>Slán beó mar a n-innstear é!</span></p>
<lb n="3752"/>
<lb n="3753"/><p><span>Cáit. — Éist, a Shíle, a chuid!  Feuch anois, níor chuimh-</span>
<lb n="3754"/><span>nigheas orm féin go raibh an focal ráidhte agam.</span>
<lb n="3755"/><span>Ó, mhaise, níor theip an tuathal riamh orm!  Éist, a</span>
<lb n="3756"/><span>Shíle, a chuid, maith an cailín!  Is cuimhin liom-sa</span>
<lb n="3757"/><span>do dhaid mór go dian mhaith.  Bhí árd chion agam</span>
<lb n="3758"/><span>air.</span></p>
<lb n="3759"/>
<lb n="3760"/><p><span>Peig. — Do bhí, a Cháit, agus árd chion aige-sean ort-sa.</span>
<lb n="3761"/><span>Is mó an cion a bhí aige ort 'ná bhí aige ar aoinne</span>
<lb n="3762"/><span>eile ar an dtaobh amuich de Shíle féin.  Is cuimhin</span></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="3763"/><p><span>liom go maith, nuair a bhítheá anso, agus nuair a</span>
<lb n="3764"/><span>chuireadh sé Síle ar ghlúin leis, ná bíodh sí sásta</span>
<lb n="3765"/><span>agus ná faghthí suidhe suaimhnis uaithi, d'á óige a bhí</span>
<lb n="3766"/><span>sí, go gcurtí thusa ar an nglúin eile.  Ansan ní</span>
<lb n="3767"/><span>fheacaís riamh ach an spórt a bhíodh aige, agus é 'ghá</span>
<lb n="3768"/><span>leigint air bheith ag míogarnaigh, agus sibh-se a</span>
<lb n="3769"/><span>d'iaraidh bheith ag pógadh a chéile a gan fhios dó.</span></p>
<lb n="3770"/>
<lb n="3771"/><p><span>Gobnait. — Ó, am briathar, a Pheig, gur thug sí póg do</span>
<lb n="3772"/><span>Cháit anois!</span></p>
<lb n="3773"/>
<lb n="3774"/><p><span>Síle. — Tabharfad, agus póg eile.  Feuch!</span></p>
<lb n="3775"/>
<lb n="3776"/><p><span>Gobnait. — Ó, ambasa, raid leat iad, a 'nghean ó!</span></p>
<lb n="3777"/>
<lb n="3778"/><p><span>Nóra. — Níor innsis dúinn fós, a Pheig, conus a bhéadh</span>
<lb n="3779"/><span>duine 'na Chéile Dé.</span></p>
<lb n="3780"/>
<lb n="3781"/><p><span>Peig. — Cad deireadh do dhaid mór, a Cháit?</span></p>
<lb n="3782"/>
<lb n="3783"/><p><span>Cáit. — Deireadh sé gurab amhlaidh thugaidís an grádh</span>
<lb n="3784"/><span>céadna do Dhia a thugan an fear d'á mhnaoi.</span></p>
<lb n="3785"/>
<lb n="3786"/><p><span>Peig. — Siné díreach é.</span></p>
<lb n="3787"/>
<lb n="3788"/><p><span>Síle. — Am briathar féin, a Pheig, nach le grádh do Dhia —</span>
<lb n="3789"/><span>moladh go deó leis! — ach le h-eagla an Fhir Dhuibh</span>
<lb n="3790"/><span>do dhéin Séadna Céile Dé dhe féin.</span></p>
<lb n="3791"/>
<lb n="3792"/><p><span>Peig. — Ní raibh an Fear Dubh le teacht go mbéadh na</span>
<lb n="3793"/><span>trí bliaghna deug caithte, agus ní raibh bac air í</span>
<lb n="3794"/><span>phósadh san am gcéadna.</span></p>
<lb n="3795"/>
<lb n="3796"/><p><span>Síle. — Nach shin é adeirim?  Nuair a thiocfadh sé,</span>
<lb n="3797"/><span>b'fhéidir go mbéarfadh sé an bheirt leis.</span></p>
<lb n="3798"/>
<lb n="3799"/><p><span>Gobnait. — Agus ná taisbeánfadh san, a Shíle, gur le</span>
<lb n="3800"/><span>grádh do Mháire Ghearra féin ná pósfadh sé í?</span></p>
<lb n="3801"/>
<lb n="3802"/><p><span>Peig. — Go díreach, a Ghobnait; agus má thug sé suas</span>
<lb n="3803"/><span>do Dhia an grádh a bhí aige dhi-se, nuair ná féadfadh</span>
<lb n="3804"/><span>sé é thabhairt di féin gan í chur ar chumas an Fhir</span>
<lb n="3805"/><span>Dhuibh, nach shin é díreach an rud a dhéanfadh Céile</span>
<lb n="3806"/><span>Dé dhe, fé mar adúbhairt do shean-athair, a Cháit?</span></p>
<lb n="3807"/>
<lb n="3808"/><p><span>Gobnait. — Is dócha é.</span>
<lb n="3809"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="3810"/><p><span>Peig. — Ní dócha ach deimhin, a Ghobnait.  Ach má</span>
<lb n="3811"/><span>'seadh, ní deirim gur thuig Máire Ghearra an taobh san</span>
<lb n="3812"/><span>de'n sgeul.  Dá dtuigeadh, ní dócha go ndéarfadh sí</span>
<lb n="3813"/><span>an méid úd le máthair Mhicil.  “Nach mór an iongnadh,”</span>
<lb n="3814"/><span>ar sise, “nár inis sé dhuit gur Chéile Dé é, agus gan</span>
<lb n="3815"/><span>bheith 'ghár gcur amú'!”</span></p>
<lb n="3816"/>
<lb n="3817"/><p><span>“Ní dúbhairt sé focal ar domhan liom, a bhean uasal,”</span>
<lb n="3818"/><span>arsa Siobhán, “ach gur shaoire dhuit an bás ba dhona</span>
<lb n="3819"/><span>d'á bhfuair daonaidhe riamh 'ná é féin dod' phósadh.”</span></p>
<lb n="3820"/>
<lb n="3821"/><p><span>“Bhí sé thiar ag an dtigh againn, tá cúpla lá ó shin</span>
<lb n="3822"/><span>ann,” arsa Máire Ghearra, “an lá úd a bhí Micheál</span>
<lb n="3823"/><span>thiar, agus dúbhairt sé liom féin go raibh ceangal air i</span>
<lb n="3824"/><span>láthair Dé gan pósadh choídhche.  Feuch anois tú, a</span>
<lb n="3825"/><span>Shiobhán,” ar sise, “tar fhearaibh an domhain mhóir</span>
<lb n="3826"/><span>bhraonaigh, cé chuimhneóchadh go mbéadh ceangal de'n</span>
<lb n="3827"/><span>tsórd san ar Shéadna?  Ní raibh a leithéid d'iongnadh</span>
<lb n="3828"/><span>orm ó'n lá a rugadh mé.  Geallaim dhuit,” ar sise,</span>
<lb n="3829"/><span>“gur osgail sé mo shúile dhom.  An fear san go</span>
<lb n="3830"/><span>ndeirid daoine ná fuil aon chreideamh aige, agus a</span>
<lb n="3831"/><span>leithéid sin de cheangal air i láthair Dé; agus mise go</span>
<lb n="3832"/><span>bhfuil ainim an chreidimh go léir orm ag briseadh mo</span>
<lb n="3833"/><span>chroídhe a d'iaraidh teacht idir é agus Dia.  Nach deas</span>
<lb n="3834"/><span>an obair í sin, a Shiobhán?  Ní fheadar an tsaoghal ná'n</span>
<lb n="3835"/><span>domhan le chéile cad a bhain dom, nó cad a dhall mé;</span>
<lb n="3836"/><span>nó cad a chaoch suas m'aigne agus m'inntinn, agus a rádh</span>
<lb n="3837"/><span>go ndéanfainn a leithéid.  Cad déarfaid na cómhar-</span>
<lb n="3838"/><span>sain?”</span></p>
<lb n="3839"/>
<lb n="3840"/><p><span>“Ná bíodh ceist ort, a bhean uasal, mar gheall ar an</span>
<lb n="3841"/><span>dtaobh san de'n sgeul.  Tá sé socair cheana acu gurab</span>
<lb n="3842"/><span>é Séadna féin a chuaidh siar dod' iaraidh, agus gur</span>
<lb n="3843"/><span>dhiúltuighis láithreach, agus ansan gur imthigh an fear bocht</span>
<lb n="3844"/><span>as a mheabhair,” arsa Siobhán.</span></p>
<lb n="3845"/>
<lb n="3846"/><p><span>“Aililliú!” arsa Máire, “nach gairid an mhoill ortha</span></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="3847"/><p><span>é shocarughadh!  Cad deir Séadna leis an socarughadh</span>
<lb n="3848"/><span>san?” ar sise.</span></p>
<lb n="3849"/>
<lb n="3850"/><p><span>“Focal amach as a bheul,” arsa Siobhán.  “Agus</span>
<lb n="3851"/><span>geallaim dhuit nach baoghal go gcuirfidh aoinne aon</span>
<lb n="3852"/><span>cheist air; nó má chuirean, agus go bhfeuchfaidh seisean</span>
<lb n="3853"/><span>ins na súilibh air, bain an chluas díom má chuirean sé</span>
<lb n="3854"/><span>an tarna ceist.”</span></p>
<lb n="3855"/>
<lb n="3856"/><p><span>“Is é duine is éagsamhlaíghe d'ár bhuail riamh umam</span>
<lb n="3857"/><span>é,” arsa Máire.  “Bhíos abhfad sul ar fhéadas a</span>
<lb n="3858"/><span>dhéanamh amach cia'cu droch dhuine é nó duine fóghanta</span>
<lb n="3859"/><span>An cheud uair a chonac an fheuchaint úd, do cheapas go</span>
<lb n="3860"/><span>raibh an t-Áirseóir — fíoghar na Croise idir sinn agus</span>
<lb n="3861"/><span>é! — istigh 'na chroídhe, i dtreó nár mhaith liom bualadh</span>
<lb n="3862"/><span>uime ar an mbóthar, ná focal do labhairt leis.  Ach</span>
<lb n="3863"/><span>bhíos oídhche ag teacht abhaile ó'n sráid, agus ag gabháil</span>
<lb n="3864"/><span>i leith an Bóthar Leathan dom, do tháinig iaracht de laige</span>
<lb n="3865"/><span>orm, agus do shuídheas ar chloich i lúib de chlaidhe ar</span>
<lb n="3866"/><span>bhóthair.  Do thuit mo chodla orm, agus nuair a dhúisigheas</span>
<lb n="3867"/><span>bhí an taom beag imthighthe, ach bhí sé i n-am mhairbh na</span>
<lb n="3868"/><span>h-oídhche.  Phreabas am' shuídhe agus thugas aghaidh ar an</span>
<lb n="3869"/><span>mbaile, agus geallaim dhuit ná raibh aon mhairbhitíghe ins</span>
<lb n="3870"/><span>na cosaibh agam.  Oídhche bhreagh spéir-ghealaighe dob' eadh</span>
<lb n="3871"/><span>í.  Nuair a bhíos, mar déarfá, fiche slat ó'n gcrosaire,</span>
<lb n="3872"/><span>cé gheabhadh aníos Bóthar na Bró ach Seághan na Gealaighe,</span>
<lb n="3873"/><span>an ropaire bitheamhnaigh!”</span></p>
<lb n="3874"/>
<lb n="3875"/><p><span>Síle. — Cé 'r bh'é sin, a Pheig?</span></p>
<lb n="3876"/>
<lb n="3877"/><p><span>Peig. — Sprid dob' eadh é, a bhíodh 'ghá thaisbeáint féin</span>
<lb n="3878"/><span>ansúd, agus bhíodh sé ag marbhadh na ndaoine.</span></p>
<lb n="3879"/>
<lb n="3880"/><p><span>“Nuair a chonac é,” ar sise, “do cheapas láithreach</span>
<lb n="3881"/><span>go rabhas réidh.  Le n-a linn sin d'airigheas an duine</span>
<lb n="3882"/><span>ag siúbhal am' dhiaigh.  D'fheuchas thar mo ghualainn.  Cé</span>
<lb n="3883"/><span>bhéadh ann ach Séadna, agus a dhá shúil ar dearg-lasadh,</span>
<lb n="3884"/><span>agus sgian ar tarang aige, sgian choise duibhe.  Do</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="3885"/><p><span>ghluais sé tharm amach agus thug sé aghaidh ar an sprid.</span>
<lb n="3886"/><span>Le n-a linn sin do chonac splannc lasrach, agus láithreach</span>
<lb n="3887"/><span>'na dhiaigh san do chonac Séadna ar an áit agus é 'na</span>
<lb n="3888"/><span>aonar.</span></p>
<lb n="3889"/>
<lb n="3890"/><p><span>“‘'Seadh, a Mháire,’ ar seisean, ‘do chuadhais as go</span>
<lb n="3891"/><span>maith anocht.  Do chonac ag gabháil i leith thú, agus bhí</span>
<lb n="3892"/><span>iongnadh orm cad do bheir amuich chómh déanach thú.  Do</span>
<lb n="3893"/><span>leanas thú le h-eagla na h-áite seo.  Téanam ort</span>
<lb n="3894"/><span>anois go seólad isteach abhaile thú.’</span></p>
<lb n="3895"/>
<lb n="3896"/><p><span>“Ní raibh ionam labhairt, agus is ar éigin a bhí ionam</span>
<lb n="3897"/><span>siúbhal.  Níor sgar sé liom chun gur fhág sé shiar ag</span>
<lb n="3898"/><span>dorus m'athar mé.  Ó'n lá san go dtí an lá atá indiú</span>
<lb n="3899"/><span>ann níor airigh aoinne, óg ná aosda, focal amach as a</span>
<lb n="3900"/><span>bheul mar gheall ar an ngnó.  Ar maidin lar na mháireach,</span>
<lb n="3901"/><span>do fuaradh ag an gcrosaire, mar déarfá, oiread mo</span>
<lb n="3902"/><span>dhoirn de chnapóig glóthaighe agus sgian choise duibhe</span>
<lb n="3903"/><span>sáithte inti.  Agus ní deirim go bhfeacaidh aoinne</span>
<lb n="3904"/><span>Seághan na Gealaighe ó shin ins an áit.  Cheapas gur</span>
<lb n="3905"/><span>mhór an obair do Shéadna a anam féin do chur sa</span>
<lb n="3906"/><span>chontabhairt sin ar mo shon-sa, agus tháinig uraim mhór</span>
<lb n="3907"/><span>agam dó.  Go deimhin, a Shiobhán, ní fhéadfainn a</span>
<lb n="3908"/><span>innsint duit cad é an chuma 'na raibh m'aigne ó'n oídhche</span>
<lb n="3909"/><span>sin go dtí an lá úd a chuaidh sé siar 'ghá innsint dom</span>
<lb n="3910"/><span>go raibh ceangal éigin idir é féin agus Dia, agus nár</span>
<lb n="3911"/><span>bh'fhéidir dó pósadh.  Thuigeas ansan gur dhócha gur bh'é</span>
<lb n="3912"/><span>an ceangal san a thug an buaidh dhó ar an sprid.</span>
<lb n="3913"/><span>D'airighinn riamh, daoine a bhíodh tabhartha suas mar sin</span>
<lb n="3914"/><span>ar fad do Dhia, go mbíodh buaidh acu ar an Annsprid.</span>
<lb n="3915"/><span>Nuair a inis sé dhom go raibh ceangal i láthair Dé air</span>
<lb n="3916"/><span>gan pósadh choídhche, do ghlacas i láthair Dé an ceangal</span>
<lb n="3917"/><span>céadna.  Agus feuch, a Shiobhán; ní túisge ghlacas 'ná</span>
<lb n="3918"/><span>cheapas gur sgar pé droch nídh a bhí am' aigne liom ar</span>
<lb n="3919"/><span>an neómat san.  Chonaicís féin an chuma i n-a rabhas</span></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="3920"/><p><span>an lá úd dh'iaras ort beart áirithe a dhéanamh dom.</span>
<lb n="3921"/><span>Nuair a chuimhnighim air anois, ceapaim am' aigne nach</span>
<lb n="3922"/><span>foláir nó bhíos as mo mheabhair rud éigin.  Pé rud a</span>
<lb n="3923"/><span>bhí orm, tá sé imthighthe glan, — buidhchas mór le Dia na</span>
<lb n="3924"/><span>glóire dh'á chionn!”</span></p>
<lb n="3925"/>
<lb n="3926"/><p><span>“Ámén, a Thighearna!” arsa Siobhán.</span></p>
<lb n="3927"/>
<lb n="3928"/><p><span>Síle. — Agus cogar, a Pheig; nach greannmhar an ainim</span>
<lb n="3929"/><span>ar sprid “Seághan na Gealaighe”?  An amhlaidh</span>
<lb n="3930"/><span>ná feictí é ach le solus na gealaighe?</span></p>
<lb n="3931"/>
<lb n="3932"/><p><span>Peig. — Oídhche spéir-ghealaighe dob' eadh an oídhche a</span>
<lb n="3933"/><span>chonaic Máire Ghearra é.</span></p>
<lb n="3934"/>
<lb n="3935"/><p><span>Síle. — Siné díreach é.  Agus má 'seadh, cad 'na thaobh</span>
<lb n="3936"/><span>gur tugadh “Seághan na Gealaighe” air, agus go</span>
<lb n="3937"/><span>bhfeictí é nuair ná bíodh an ghealach 'na suídhe i</span>
<lb n="3938"/><span>n-aon chor?</span></p>
<lb n="3939"/>
<lb n="3940"/><p><span>Peig. — Duine saoghalta dob' eadh ar dtúis é, agus</span>
<lb n="3941"/><span>bitheamhnach ab eadh é.  Agus is amhlaidh a bhíodh sé amuich</span>
<lb n="3942"/><span>asdoídhche ag goid, le solus na gealaighe.  Seághan ab</span>
<lb n="3943"/><span>ainim dó, agus do tugadh Seághan na Gealaighe mar</span>
<lb n="3944"/><span>leas-ainim air, as an ngoid.  Bhíodh sé i mBóthar na</span>
<lb n="3945"/><span>Bró asdoídhche, ag faire ar dhaoinibh a bhíodh ag gabháil</span>
<lb n="3946"/><span>an bhóthair déanach 'san oídhche, agus 'ghá robáil.  Fé</span>
<lb n="3947"/><span>dheire do mhairbh sé duine ann oídhche dhorcha, agus fé</span>
<lb n="3948"/><span>cheann tamaill duine eile.  Ansan thánadar a ndaoine</span>
<lb n="3949"/><span>muinteardha san agus chuadar i bhfolach i n-aice an</span>
<lb n="3950"/><span>bhóthair, agus nuair a bhí sé amach go maith san oídhche</span>
<lb n="3951"/><span>d'imthigh duine acu amach ar an mbóthar agus do leig</span>
<lb n="3952"/><span>sé air bheith ar meisge.  Bhí Seághan ag faire, leis, agus</span>
<lb n="3953"/><span>nuair a chonaic sé an fear meisge, dar leis féin, do</span>
<lb n="3954"/><span>léim sé amach agus thug sé féi.  Ansan do léimeadar</span>
<lb n="3955"/><span>go léir amach agus do marbhadh Seághan na Gealaighe.</span>
<lb n="3956"/><span>Agus as san amach do chítí an sprid i mBóthar na</span>
<lb n="3957"/><span>Bró, agus do lean “Seághan na Gealaighe” mar</span>
<lb n="3958"/><span>ainim ar an sprid.</span>
<lb n="3959"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="3960"/><p><span>Caibidiol a trídeug.</span></p>
<lb n="3961"/>
<lb n="3962"/><p><span>Síle. — Agus cogar, a Pheig; nach deas a dhéin Máire</span>
<lb n="3963"/><span>Ghearra é tar éis an tsaoghail!</span></p>
<lb n="3964"/>
<lb n="3965"/><p><span>Peig. — Airiú, cad a dhéin sí, a Shíle?</span></p>
<lb n="3966"/>
<lb n="3967"/><p><span>Síle. — Gheall sí do Shéadna go gcoimeádfadh sí a rún,</span>
<lb n="3968"/><span>agus níor choimeád.  Thug sí do Shiobhán é, agus</span>
<lb n="3969"/><span>ní raibh aon cheart aici é thabhairt d'aoinne.  Bhí sé</span>
<lb n="3970"/><span>chómh ceangailte uirthi é choimeád agus bhéadh sé ar</span>
<lb n="3971"/><span>shagart an rún a gheobhadh sé i bhfaoisdin a choimeád.</span></p>
<lb n="3972"/>
<lb n="3973"/><p><span>Peig. — Is dócha, a Shíle, gur mar mhaithe le Séadna thug</span>
<lb n="3974"/><span>sí an rún do Shiobhán, i dtreó gur mhóide an uraim</span>
<lb n="3975"/><span>a bhéadh ag Siobhán dó.</span></p>
<lb n="3976"/>
<lb n="3977"/><p><span>Síle. — 'Seadh go díreach!  Ní h-eadh, mhaise, ach mar</span>
<lb n="3978"/><span>mhaithe léi féin.  Nuair dh'imthigh an measgán</span>
<lb n="3979"/><span>mearaidhe úd d'á h-aigne, tháinig náire uirthi a rádh</span>
<lb n="3980"/><span>gur chuir sí Siobhán ag triall ar Shéadna 'ghá iaraidh</span>
<lb n="3981"/><span>air í phósadh, agus níor bh'fholáir léi an sgeul go</span>
<lb n="3982"/><span>léir d'innsint ansan do Shiobhán, i dtreó ná béadh</span>
<lb n="3983"/><span>aon mhilleán ag Siobhán uirthi.</span></p>
<lb n="3984"/>
<lb n="3985"/><p><span>Peig. — Agus dar ndóigh, a Shíle, má's chuige sin a dhéin</span>
<lb n="3986"/><span>sí é, is dócha ná béadh aon mhilleán ag Séadna féin</span>
<lb n="3987"/><span>uirthi 'na thaobh.</span></p>
<lb n="3988"/>
<lb n="3989"/><p><span>Síle. — D'inis sé dhi fé rún é.  Cad é an tairbhe rún</span>
<lb n="3990"/><span>mura gcoimeádfar é?  Bhí sé ceart aici an sgeul</span>
<lb n="3991"/><span>d'fhágáil mar a bhí sé, agus gan a thuille cainte</span>
<lb n="3992"/><span>déanamh mar gheall air le h-aoinne beó.  Ní bhéadh</span>
<lb n="3993"/><span>aon mhilleán ag Séadna uirthi, an eadh?  Tá go</span>
<lb n="3994"/><span>breagh!  Ní mar sin is ceart rún a choimeád.</span>
<lb n="3995"/><span>Fagaim le h-uadhacht, a Pheig, nár cheapas go</span>
<lb n="3996"/><span>'neósadh sí do Shiobhán féin é.</span>
<lb n="3997"/></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="3998"/><p><span>Peig. — Ba mhaith an bhail uirthi, a Shíle, nach tusa a bhí</span>
<lb n="3999"/><span>ann nuair a bhí sí 'ghá innsint do Shiobhán.</span></p>
<lb n="4000"/>
<lb n="4001"/><p><span>Síle. — Abair é!  Geallaim dhuit go ndéarfainn rud</span>
<lb n="4002"/><span>éigin léi ná dúbhairt Siobhán léi.  “Ná bíodh ceist</span>
<lb n="4003"/><span>ort, a Shéadna,” ar sise; “coimeádfad-sa do</span>
<lb n="4004"/><span>rún.” Choimeád sí é leis go deas.  É sgaoileadh</span>
<lb n="4005"/><span>amach chómh luath agus tháinig sí chun cainte le</span>
<lb n="4006"/><span>Siobhán!  Dá ndéanadh aon bhean eile ach Máire</span>
<lb n="4007"/><span>Ghearra é, ní bhéadh leath a iongnadh orm; ach í</span>
<lb n="4008"/><span>siúd, gur cheapas ná leigfeadh sí rún uaithi dá</span>
<lb n="4009"/><span>mbéadh sí le stracadh idir chapaillibh.</span></p>
<lb n="4010"/>
<lb n="4011"/><p><span>Nóra. — Am briathar féin, a Shíle, gur 'mó duine ná</span>
<lb n="4012"/><span>leigfeadh rún uaidh dá mbéadh sé le stracadh idir</span>
<lb n="4013"/><span>chapaillibh, agus 'na thaobh san do sgaoilfeadh uaidh</span>
<lb n="4014"/><span>é nuair ná béadh aoinne 'ghá iaraidh air.</span></p>
<lb n="4015"/>
<lb n="4016"/><p><span>Síle. — Má 'seadh, ní daoine de shaghas Mháire Ghearra</span>
<lb n="4017"/><span>iad.</span></p>
<lb n="4018"/>
<lb n="4019"/><p><span>Cáit. — Cogar, a Shíle, dar ndóigh do bhí rún chómh mór</span>
<lb n="4020"/><span>leis tabhartha aici do Shiobhán cheana, agus cad é an</span>
<lb n="4021"/><span>díobháil a bhí ann, rún eile thabhairt 'na theannta</span>
<lb n="4022"/><span>dhí?</span></p>
<lb n="4023"/>
<lb n="4024"/><p><span>Síle. — B'é a cuid féin é sin.  Ní raibh bac uirthi a rogha</span>
<lb n="4025"/><span>rud a dhéanamh le n-a rún féin, ach ní mar sin do</span>
<lb n="4026"/><span>rún duine eile.</span></p>
<lb n="4027"/>
<lb n="4028"/><p><span>Peig. — Tá an ceart agat, a Shíle.  Ach tuig an méid</span>
<lb n="4029"/><span>seo.  Ní mar a chéile rún fóghanta agus droch</span>
<lb n="4030"/><span>rún.  An rún a dhéanfadh díobháil do Shéadna níor</span>
<lb n="4031"/><span>thug sé uaidh i n-aon chor é.  An rún a thug sé do</span>
<lb n="4032"/><span>Mháire Ghearra, ní raibh ceangal dian mar sin</span>
<lb n="4033"/><span>uirthi é choimeád, agus a fhios aici gur mhó an tairbhe</span>
<lb n="4034"/><span>'ná an dochar do Shéadna an rún san a thabhairt</span>
<lb n="4035"/><span>uaithi do Shiobhán.  Go mór mór ó bhí rún Mháire</span>
<lb n="4036"/><span>féin aici sin cheana.</span>
<lb n="4037"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="4038"/><p><span>Gobnait. — Agus cogar, a Pheig.  Dar ndóigh ní raibh</span>
<lb n="4039"/><span>rún Shéadna ag an sagart.</span></p>
<lb n="4040"/>
<lb n="4041"/><p><span>Peig. — Cé dúbhairt go raibh?</span></p>
<lb n="4042"/>
<lb n="4043"/><p><span>Gobnait. — 'Sdó, ba dhóigh le duine ar an gcuma 'nar</span>
<lb n="4044"/><span>labhair sé go raibh oiread aige dhe agus bhí ag an</span>
<lb n="4045"/><span>mnaoi chos-nochtaithe.</span></p>
<lb n="4046"/>
<lb n="4047"/><p><span>Peig. — Conus é sin?</span></p>
<lb n="4048"/>
<lb n="4049"/><p><span>Gobnait. — Dúbhairt an sagart go raibh Séadna ag</span>
<lb n="4050"/><span>gabháil de chosaibh 'na chroídhe féin ar son an</span>
<lb n="4051"/><span>tSlánuightheóra, agus dúbhairt an bhean chos-</span>
<lb n="4052"/><span>nochtaithe, is dóigh liom, an focal céadna nuair a</span>
<lb n="4053"/><span>chonaic sé ar an gcnoc í.  Conus fhéadfaidís bheith</span>
<lb n="4054"/><span>ar an bhfocal gcéadna mura mbéadh go raibh an</span>
<lb n="4055"/><span>rún céadna acu?</span></p>
<lb n="4056"/>
<lb n="4057"/><p><span>Peig. — Is dócha go raibh an rún ag an mnaoi.  Ba</span>
<lb n="4058"/><span>dhuine de'n triúr í gur thug sé an déirc dóibh ar</span>
<lb n="4059"/><span>son an tSlánuightheóra, agus níor bhean shaoghalta</span>
<lb n="4060"/><span>í.  Ní mar sin do'n tsagart.  Ní raibh aon fhios</span>
<lb n="4061"/><span>aige ar an rún, ná aon fhághail aige ar a leithéid</span>
<lb n="4062"/><span>d'fhios a bheith aige.</span></p>
<lb n="4063"/>
<lb n="4064"/><p><span>Gobnait. — Cad a chuir ar an bhfocal gcéadna é mar sin?</span></p>
<lb n="4065"/>
<lb n="4066"/><p><span>Peig. — Ní fheadar an tsaoghal, a Ghobnait, cad a chuir</span>
<lb n="4067"/><span>ar an bhfocal gcéadna é.  Nuair airigheas féin an</span>
<lb n="4068"/><span>sgeul ar dtúis, níor chuireas an cheist sin.  Is</span>
<lb n="4069"/><span>amhlaidh a cheapas am' aigne gurab amhlaidh a thuig</span>
<lb n="4070"/><span>an sagart go raibh Séadna pósta cheana a gan fhios.</span></p>
<lb n="4071"/>
<lb n="4072"/><p><span>Cáit. — 'Dhe, cad eile?  Nach shin é cheapfadh aoinne?</span></p>
<lb n="4073"/>
<lb n="4074"/><p><span>Gobnait. — Airiú, agus cad é an moladh bhéadh ag an</span>
<lb n="4075"/><span>sagart air mar gheall air sin?  Ba mhór an buidhchas</span>
<lb n="4076"/><span>ba cheart a bheith air, go deimhin, toisg gan bean a</span>
<lb n="4077"/><span>phósadh agus é pósta cheana!</span></p>
<lb n="4078"/>
<lb n="4079"/><p><span>Cáit. — Nach maith a phós an Pinsinéir Buídhe agus é</span>
<lb n="4080"/><span>pósta cheana.</span>
<lb n="4081"/></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="4082"/><p><span>Gobnait. — An rascail!  Agus feuch cad d'imthigh air.</span></p>
<lb n="4083"/>
<lb n="4084"/><p><span>Síle. — Cad d'imthigh air, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="4085"/>
<lb n="4086"/><p><span>Cáit. — D'imthigh an rud a bhí tuillte aige, a Shíle, é chur</span>
<lb n="4087"/><span>an loch amach.</span></p>
<lb n="4088"/>
<lb n="4089"/><p><span>Gobnait. — D'airigheas-sa gur ró dhóbair go gcrochfaí é.</span></p>
<lb n="4090"/>
<lb n="4091"/><p><span>Cáit. — Mar sin bhí sé amuich air go raibh sé pósta trí</span>
<lb n="4092"/><span>h-uaire, agus gur mhairbh sé an cheud bhean, ach níor</span>
<lb n="4093"/><span>daoradh ann é.</span></p>
<lb n="4094"/>
<lb n="4095"/><p><span>Síle. — Dar ndóigh, ní fhéadfadh sé bheith pósta trí</span>
<lb n="4096"/><span>h-uaire agus an triúr ban beó.</span></p>
<lb n="4097"/>
<lb n="4098"/><p><span>Gobnait. — Ná féadfadh sé a leigint air le gach mnaoi</span>
<lb n="4099"/><span>dhíobh ná raibh sé pósta ach aici féin?</span></p>
<lb n="4100"/>
<lb n="4101"/><p><span>Síle. — Airiú, an bitheamhnach!  Nár mhór an éagcóir</span>
<lb n="4102"/><span>agus an t-éitheach dó a leithéid sin a dhéanamh.</span></p>
<lb n="4103"/>
<lb n="4104"/><p><span>Gobnait. — Is dócha gur bheag aige siúd bréag mhór,</span>
<lb n="4105"/><span>agus gur bh'éadtrom aige éagcóir throm.</span></p>
<lb n="4106"/>
<lb n="4107"/><p><span>Cáit. — Is beag an sgeul é bheith imthighthe an loch amach.</span></p>
<lb n="4108"/>
<lb n="4109"/><p><span>Gobnait. — Is beag; agus is beag an sgeul gan puínn</span>
<lb n="4110"/><span>d'á shórd a bheith 'na dhiaigh.</span></p>
<lb n="4111"/>
<lb n="4112"/><p><span>Síle. — Ach cogar, a Pheig.  Ní fheadar cad é an buadh</span>
<lb n="4113"/><span>bhí sa tseóid úd a thug an bhean chos-nochtaithe do</span>
<lb n="4114"/><span>Shéadna agus a rádh gur imthigh an bhuairt mhór chómh</span>
<lb n="4115"/><span>tapaidh dhe.  Nach truagh gan a leithéid ag gach</span>
<lb n="4116"/><span>aoinne go mbéadh buairt air!</span></p>
<lb n="4117"/>
<lb n="4118"/><p><span>Peig. — Do réir mar a thuigeas-sa an sgeul, a Shíle, a</span>
<lb n="4119"/><span>chuid, ceapaim gur 'mó duine go mbíon an tseóid úd</span>
<lb n="4120"/><span>aige, agus go ndéinean sí maolughadh ar bhuairt dó.</span></p>
<lb n="4121"/>
<lb n="4122"/><p><span>Síle. — Conus é sin, a Pheig?</span></p>
<lb n="4123"/>
<lb n="4124"/><p><span>Peig. — An t-é a bhrúighfidh féi a mhian agus a shéanfaidh</span>
<lb n="4125"/><span>a thoil ar son Dé, nó ar son an tSlánuightheóra,</span>
<lb n="4126"/><span>nó ar son an chirt, béidh cuimhne an ghnímh sin 'na</span>
<lb n="4127"/><span>chroídhe, agus nuair a thiocfaidh buairt air, ní</span>
<lb n="4128"/><span>bhéarfaidh an bhuairt greim ar chroídhe air.</span>
<lb n="4129"/></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="4130"/><p><span>Gobnait. — Agus is dócha, d'á mhéid é an mian gurab</span>
<lb n="4131"/><span>eadh is mó é an gníomh.</span></p>
<lb n="4132"/>
<lb n="4133"/><p><span>Peig. — Is eadh san.  Agus siné cúis go ndúbhairt an</span>
<lb n="4134"/><span>bhean go raibh an gníomh déanta ag Séadna, an lá</span>
<lb n="4135"/><span>san, dob' uaisle d'ár déineadh i n-Éirinn le fada</span>
<lb n="4136"/><span>roimhe sin — “an bhean dob' fhearr i n-Éirinn do</span>
<lb n="4137"/><span>chur ó n-a chroídhe níos túisge 'ná dhéanfadh sé a</span>
<lb n="4138"/><span>leithéid d'éagcóir uirthi.”</span></p>
<lb n="4139"/>
<lb n="4140"/><p><span>Nóra. — Ba dhóigh liom gur mhór an truagh iad a chur ó</span>
<lb n="4141"/><span>chéile.</span></p>
<lb n="4142"/>
<lb n="4143"/><p><span>Cáit. — Éist do bheul, a Nóra!  Nár mhó 'ná san de</span>
<lb n="4144"/><span>thruagh iad a phósadh agus an sgeul mar a bhí sé?</span></p>
<lb n="4145"/>
<lb n="4146"/><p><span>Nóra. — Mhaise, Dia linn, a Cháit!  is dócha gur fíor</span>
<lb n="4147"/><span>dhuit é.  Ba thruagh an sgeul é mar seó nó mar</span>
<lb n="4148"/><span>siúd.  Is truagh cráidhte nár fheuch sé roimis.</span></p>
<lb n="4149"/>
<lb n="4150"/><p><span>Cáit. — Stad go fóil, a Nóra.  Ní déarfainn-se go</span>
<lb n="4151"/><span>raibh an sgeul chómh h-olc san ar fad.  Bhí an</span>
<lb n="4152"/><span>tseóid úd fághalta ag Séadna, agus an bhuairt</span>
<lb n="4153"/><span>mhór imthighthe as a chroídhe.  Bhí a chrónán ar siúbhal</span>
<lb n="4154"/><span>aige chómh h-aerach agus bhí riamh.  Má bhíodar na</span>
<lb n="4155"/><span>trí bliaghna deug ag gluaiseacht ar cos-anáirde,</span>
<lb n="4156"/><span>bhí aon tsólás amháin aige.  Nuair a thiocfadh an lá</span>
<lb n="4157"/><span>déanach ní bhéadh thíos leis ach é féin.  Agus i dtaobh</span>
<lb n="4158"/><span>Mháire Ghearra, ceapaim gur chuaidh sí as go dian</span>
<lb n="4159"/><span>mhaith.  Conus a bhéadh an sgeul aici dá ndéineadh</span>
<lb n="4160"/><span>Séadna mar a dhéanfadh an Pinsinéir Buídhe?</span>
<lb n="4161"/><span>Níor dhéin.  Ach nuair dh'inis sé dhí go raibh ceangal</span>
<lb n="4162"/><span>i láthair Dé air gan pósadh choídhche, tháinig oiread</span>
<lb n="4163"/><span>eile de chroídhe dhí.  Ba dhóigh leat gur seóid uasal</span>
<lb n="4164"/><span>éigin do bronnadh uirthi sin leis.  Bhí sí tar éis a</span>
<lb n="4165"/><span>admháil do Shiobhán go raibh a croídhe d'á shníomh le</span>
<lb n="4166"/><span>buairt.  Bhí an sníomh san imthighthe.  Ba dhóigh liom</span>
<lb n="4167"/><span>féin ná raibh aon rud dob' fhearr do'n bheirt 'ná</span></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="4168"/><p><span>iad d'á gcur ó chéile mar cuireadh iad.  Tá sé</span>
<lb n="4169"/><span>buailte isteach am' aigne nach aon nídh fóghanta bhí</span>
<lb n="4170"/><span>'ghá dtabhairt d'á chéile, agus pé rud a bhí 'ghá gcur</span>
<lb n="4171"/><span>ó chéile gur mar mhaithe leó a bhí sé.</span></p>
<lb n="4172"/>
<lb n="4173"/><p><span>Gobnait. — Ní raibh aon rud 'ghá gcur ó chéile ach ná</span>
<lb n="4174"/><span>déanfadh Séadna an éagcóir.</span></p>
<lb n="4175"/>
<lb n="4176"/><p><span>Cáit. — Cad a chuir 'na chroídhe gan an éagcóir a dhéanamh?</span>
<lb n="4177"/><span>Níor ghádh dhó a innsint d'aoinne beó go raibh rún</span>
<lb n="4178"/><span>aige ná ná raibh.  Ní raibh bac air í phósadh.  Ní raibh</span>
<lb n="4179"/><span>bac air a rádh leis féin, “Cá bhfios an mairfinn</span>
<lb n="4180"/><span>na trí bliaghna deug féin?  Cá bhfios an dtiocfadh</span>
<lb n="4181"/><span>an Fear Dubh úd choídhche, agus an sgannradh fuair</span>
<lb n="4182"/><span>sé nuair a chuir sé an bhúirth éagsamhlach úd as?”</span>
<lb n="4183"/><span>Ceapaim go raibh rud éigin fóghanta 'ghá spriocadh,</span>
<lb n="4184"/><span>agus mura mbéadh go raibh, ná cuirfeadh sé i</span>
<lb n="4185"/><span>n-aghaidh an chleamhnais chómh dian agus chómh seasmhach.</span>
<lb n="4186"/><span>Agus feuch, tá rud eile sa sgeul.  An fhaid a bhí</span>
<lb n="4187"/><span>an cleamhnas ar siúbhal, ní raibh ach buairt agus</span>
<lb n="4188"/><span>trioblóid aigne ar an uile dhuine go raibh aon</span>
<lb n="4189"/><span>lámh aige ann, agus go mór mór ar Shéadna agus</span>
<lb n="4190"/><span>ar Mháire Ghearra féin.  Ach an uair a bhí sé curtha</span>
<lb n="4191"/><span>i leath-taoibh glan, tháinig oiread eile de chroídhe do</span>
<lb n="4192"/><span>Mháire, agus tháinig a chrónán do Shéadna.  Is dóigh</span>
<lb n="4193"/><span>liom gur mhaith go léir an bhail ortha nár leigeadh</span>
<lb n="4194"/><span>chun cinn é.</span></p>
<lb n="4195"/>
<lb n="4196"/><p><span>Síle. — Ní h-ar Mhicil ba cheart a bhuidhchas a bheith ná</span>
<lb n="4197"/><span>deaghaidh sé chun cinn.</span></p>
<lb n="4198"/>
<lb n="4199"/><p><span>Gobnait. — An airighean sibh!  Agus í tar éis a rádh,</span>
<lb n="4200"/><span>tá tamall beag ó shin ann, gur bh'é Micil agus</span>
<lb n="4201"/><span>a chuid tuathail fé ndear an cleamhnas a</span>
<lb n="4202"/><span>bhriseadh.</span></p>
<lb n="4203"/>
<lb n="4204"/><p><span>Síle. — Dúbhart ná raibh aon mhaith ann chun cleamhnais a</span>
<lb n="4205"/><span>dhéanamh, agus deirim anois leis é.  Ach ní fhágan</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="4206"/><p><span>san ná gur dhéin sé a dhícheal air.  Agus do dhéin</span>
<lb n="4207"/><span>Siobhán a dícheal air.  Do theip sé ortha go leir</span>
<lb n="4208"/><span>glan.  Ní fheadar cad dúbhairt Sadhbh nuair airigh</span>
<lb n="4209"/><span>sí go raibh cleamhnas Mháire Ghearra chómh briste le</span>
<lb n="4210"/><span>n-a cleamhnas féin.</span></p>
<lb n="4211"/>
<lb n="4212"/><p><span>Peig. — Dúbhairt sí rud greannmhar, mhaise.  Dúbhairt</span>
<lb n="4213"/><span>sí gur bh'í féin a bhris é, agus aon chleamhnas a bhéadh</span>
<lb n="4214"/><span>d'á dhéanamh do Shéadna, go mbrisfeadh sí ar an gcuma</span>
<lb n="4215"/><span>gcéadna é, nuair ná pósfadh sé í féin.</span></p>
<lb n="4216"/>
<lb n="4217"/><p><span>Cáit. — Gráin uirthi! ní h-ag táiriugadh uirthi é.  Ba</span>
<lb n="4218"/><span>mhaith an sgeul a bheith de thubaist uirthi é 'ghá</span>
<lb n="4219"/><span>pósadh.</span></p>
<lb n="4220"/>
<lb n="4221"/><p><span>Nóra. — Cuirfead geall ná déanfadh sé an éagcóir</span>
<lb n="4222"/><span>uirthi sin ach chómh beag agus dhéanfadh sé ar Mháire</span>
<lb n="4223"/><span>Ghearra.</span></p>
<lb n="4224"/>
<lb n="4225"/><p><span>Gobnait. — Éist, a Nóra.  Ní gádh dhuit an geall san</span>
<lb n="4226"/><span>a chur.  Níor bhaoghal di.  Ní deirim go ndéanfadh</span>
<lb n="4227"/><span>an Pinsinéir Buídhe féin an éagcóir sin ar Shadhbh.</span></p>
<lb n="4228"/>
<lb n="4229"/><p><span>Cáit. — Dá ndéineadh, is dócha go ndíolfadh sé as.  Ba</span>
<lb n="4230"/><span>mheasa dó Sadhbh chuige 'ná an dlígh.</span></p>
<lb n="4231"/>
<lb n="4232"/><p><span>Gobnait. — Is dócha gurab amhlaidh a bhéadh dithneas air</span>
<lb n="4233"/><span>ag imtheacht an loch amach uaithi.</span></p>
<lb n="4234"/>
<lb n="4235"/><p><span>Cáit. — Cad é an geit a bhainfeadh fear na n-adharc aisti!</span></p>
<lb n="4236"/>
<lb n="4237"/><p><span>Gobnait. — Am briathar mhóide, a Cháit, gurab é mo</span>
<lb n="4238"/><span>thuairim ná maithfeadh sí puínn dó.  Má bhainfeadh</span>
<lb n="4239"/><span>sé geit aisti, go mbainfeadh sí geit as.  Dá</span>
<lb n="4240"/><span>bhfaghadh sí greim ar adhairc air, nó ar mheigioll, ní</span>
<lb n="4241"/><span>déarfainn ná go mb' fhearr leis bheith sgartha léi.</span></p>
<lb n="4242"/>
<lb n="4243"/><p><span>Nóra — 'Dhe, agus cad a bhéadh ag an eirball d'á</span>
<lb n="4244"/><span>dhéanamh?  Dá bhfaghadh sí priocadh nó dhó ó'n</span>
<lb n="4245"/><span>iongain úd, ceapaim go dtiocfadh liúgh aisti.</span></p>
<lb n="4246"/>
<lb n="4247"/><p><span>Gobnait. — Ambasa, a Nóra, is gearr go mbéidh bárr</span>
<lb n="4248"/><span>agat uaim.  Níor chuimhnigheas riamh ar an iongain.</span>
<lb n="4249"/></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="4250"/><p><span>Bhíos 'ghá chuimhneamh go mb'fhéidir go gcaithfeadh sí</span>
<lb n="4251"/><span>an t-uisge te idir an dá shúil air.</span></p>
<lb n="4252"/>
<lb n="4253"/><p><span>Nóra. — Airiú, cad é an bheann a bhéadh aige siúd ar</span>
<lb n="4254"/><span>uisge te, agus a theó atá an áit as a dtáinig sé?</span></p>
<lb n="4255"/>
<lb n="4256"/><p><span>Cáit. — Tá buaidhte aici ort, a Ghobnait.</span></p>
<lb n="4257"/>
<lb n="4258"/><p><span>Gobnait. — Tá glan.  Ní déarfad a thuille.</span></p>
<lb n="4259"/>
<lb n="4260"/><p><span>Síle. — Is maith é sin.  Ba ghearr go mbéadh eagla ag</span>
<lb n="4261"/><span>teacht orm.  Ba mhór an truagh Séadna bocht agus</span>
<lb n="4262"/><span>a leithéid d' áirithe roimis amach.</span></p>
<lb n="4263"/>
<lb n="4264"/><p><span>Gobnait. — Cá bhfios duit-se, a Shíle, ar bh' áirithe é?</span></p>
<lb n="4265"/>
<lb n="4266"/><p><span>Síle. — Conus é sin, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="4267"/>
<lb n="4268"/><p><span>Gobnait. — Cá bhfios duit ar tháinig sé choídhche?</span></p>
<lb n="4269"/>
<lb n="4270"/><p><span>Síle. — 'Dhe, nach air sin a dhéin sé an margadh?</span></p>
<lb n="4271"/>
<lb n="4272"/><p><span>Gobnait. — B'fhéidir, mar adúbhairt Cáit ó chianaibh, gur</span>
<lb n="4273"/><span>cuireadh sgannradh ró mhór air, nuair baineadh an</span>
<lb n="4274"/><span>bhúirth úd as, agus ná tiocfadh sé airís ag éileamh</span>
<lb n="4275"/><span>a mhargaidh le h-eagla go mbainfí búirth eile as.</span></p>
<lb n="4276"/>
<lb n="4277"/><p><span>Síle. — 'Gcloistí!  Ar tháinig, a Pheig?</span></p>
<lb n="4278"/>
<lb n="4279"/><p><span>Peig. — Fan leat go fóil, a Shíle, a chuid, agus béidh an</span>
<lb n="4280"/><span>sgeul go léir agat díreach fé mar a thuit sé amach.</span>
<lb n="4281"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="4282"/><p><span>Caibidiol a ceathairdeug.</span></p>
<lb n="4283"/>
<lb n="4284"/><p><span>Peig. — Mar adúbhart ó chianaibh, nuair a thuig Sadhbh</span>
<lb n="4285"/><span>Dhiarmuda Léith go raibh cleamhnas Mháire Ghearra</span>
<lb n="4286"/><span>briste, dúbhairt sí le gach aoinne gur bh'í féin a bhris</span>
<lb n="4287"/><span>é, agus gur bh'é cúis gur bhris sí é, a bheith geallta ag</span>
<lb n="4288"/><span>Séadna dhi go bpósfadh sé í féin.</span></p>
<lb n="4289"/>
<lb n="4290"/><p><span>Níor chuir aoinne 'na coinnibh.  Bhí daoine a chreid é</span>
<lb n="4291"/><span>agus bhí daoine nár chreid é.  Ach pé 'cu chreideadar é</span>
<lb n="4292"/><span>nó nár chreideadar, ní baoghal gur chuir aoinne chun an</span>
<lb n="4293"/><span>sgéil d'áiteamh uirthi.  Bhíodh sí coitchianta 'ghá mhaoidheamh</span>
<lb n="4294"/><span>gur bh'í féin an cailín a chuirfeadh smacht ar ghiobstéiríbh</span>
<lb n="4295"/><span>de shaghas Bháb an Leasa agus Nóra an Tóchair.  Agus</span>
<lb n="4296"/><span>i dtaobh Mháire Ghearra, go raibh iomad meas aici uirthi</span>
<lb n="4297"/><span>féin chun a rádh go bpósfadh sí fear do bhí geallta do</span>
<lb n="4298"/><span>mhnaoi eile.</span></p>
<lb n="4299"/>
<lb n="4300"/><p><span>Síle. — Airiú, nár bh'í an cuirptheach í!</span></p>
<lb n="4301"/>
<lb n="4302"/><p><span>Peig. — Is amhlaidh mar bhí an sgeul aici, a Shíle, i</span>
<lb n="4303"/><span>ndeire bára, d'inis sí an sgeul ar an gcuma san chómh</span>
<lb n="4304"/><span>minic, agus gan aon duine ag cur 'na coinnibh, gur</span>
<lb n="4305"/><span>dóigh liom gur chreid sí féin é fé dheire thiar thall.</span></p>
<lb n="4306"/>
<lb n="4307"/><p><span>Síle. — Conus dh'fhéadfadh sí a chreideamhaint gur gheall</span>
<lb n="4308"/><span>sé í phósadh, agus nár thrácht sé riamh léi air?</span></p>
<lb n="4309"/>
<lb n="4310"/><p><span>Peig. — Ní'l aon tseó, a Shíle, ach a bhoige agus a</span>
<lb n="4311"/><span>shaoráidíghe a chreidimíd an rud a thaithnean linn,</span>
<lb n="4312"/><span>uaireanta, go mór mór má bhímíd chómh ceann-dána</span>
<lb n="4313"/><span>san nach fiú le h-aoinne cómhairle ár leasa a</span>
<lb n="4314"/><span>thabhairt dúinn, agus dá dtugadh, ná glacfaimís</span>
<lb n="4315"/><span>uaidh í.</span></p>
<lb n="4316"/>
<lb n="4317"/><p><span>Gobnait. — Go deimhin is dócha gurab shin mar dh'imthigh</span>
<lb n="4318"/><span>ar Chonn Sheághain Óig.  Bhí sé ag teacht abhaile ó'n</span></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="4319"/><p><span>sráid oídhche, agus d'fhan sé ag ól i n-áit éigin, go</span>
<lb n="4320"/><span>raibh formhór na h-oídhche caithte.  Ansan nuair a</span>
<lb n="4321"/><span>bhí sé ag déanamh ar an mbaile, bhí eagla air go</span>
<lb n="4322"/><span>mbéadh a mháthair a' pléidh leis i dtaobh í choimeád an</span>
<lb n="4323"/><span>oídhche go léir ar an dtinteán ag feitheamh leis.</span>
<lb n="4324"/><span>Isé rud a dhéin sé 'ná a leigint air go bhfeacaidh</span>
<lb n="4325"/><span>sé sprid thíos ar an mBóthar Leathan.  Do chreid</span>
<lb n="4326"/><span>an mháthair é toisg an ainim aerach a bheith ar an áit.</span>
<lb n="4327"/><span>Ní raibh aon chómharsa a thagadh isteach 'na dhiaigh san</span>
<lb n="4328"/><span>go ceann abhfad ná cuireadh sí fheuchaint ar Chonn</span>
<lb n="4329"/><span>an sgeul dh'innsint.  B'é crích an sgéil é go</span>
<lb n="4330"/><span>dtáinig oiread san sgannra ar Chonn roimis an</span>
<lb n="4331"/><span>sprid úd ná feacaidh sé riamh, ná leigfeadh eagla</span>
<lb n="4332"/><span>dhó an Bóthar Leathan a ghabháil tar éis na h-oídhche</span>
<lb n="4333"/><span>a thuitim, dá bhfaghadh sé Éire air.</span></p>
<lb n="4334"/>
<lb n="4335"/><p><span>Peig. — Pé 'cu chreid Sadhbh féin é nó nár chreid, bhí</span>
<lb n="4336"/><span>a lán des na cómharsanaibh a chreid láithreach é, agus</span>
<lb n="4337"/><span>ba ghearr gur chreideadar go léir é.  Cheapadar, is</span>
<lb n="4338"/><span>dócha, toisg an deighleáil leathair a bheith idir Dhiarmuid</span>
<lb n="4339"/><span>agus Séadna, go mb'fhéidir go raibh an gheallamhaint</span>
<lb n="4340"/><span>ann.  Pé sgéal é, bhí sé socair 'na n-aigne gur mar</span>
<lb n="4341"/><span>gheall ar Shadhbh do theip cleamhnas Mháire Ghearra.</span>
<lb n="4342"/><span>Ansan, nuair a chuimhnigheadar ar an dturus úd</span>
<lb n="4343"/><span>Dhiarmuda suas go tigh Shéadna, thuigeadar go mb'fhéidir</span>
<lb n="4344"/><span>ná raibh Diarmuid chómh mór gan fios a ghnótha féin agus</span>
<lb n="4345"/><span>a shíleadar.</span></p>
<lb n="4346"/>
<lb n="4347"/><p><span>“Á!” adeiridís le n-a chéile, “ní'l sprid ná púca</span>
<lb n="4348"/><span>gan fios a chúise aige féin.”</span></p>
<lb n="4349"/>
<lb n="4350"/><p><span>Micil agus a mháthair a bhí go troma-chroídheach de</span>
<lb n="4351"/><span>dhruim an sgéil.  Gan amhras bhí a fhios ag Siobhán ná</span>
<lb n="4352"/><span>raibh baint ar bith ag Sadhbh le briseadh an chleamhnais,</span>
<lb n="4353"/><span>ach ní raibh a fhios san ag Micil.  Ach má bhí troma-chroídhe</span>
<lb n="4354"/><span>ar Shiobhán i dtaobh na beirte sin a bheith sgartha go bráth</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="4355"/><p><span>le chéile ar an saoghal so, bhí troma-chroídhe agus cancar</span>
<lb n="4356"/><span>agus buile ar Mhicil i dtaobh a rádh go mbéadh sé de</span>
<lb n="4357"/><span>phláinéid ar Shéadna go dtug sé geallamhaint phósda</span>
<lb n="4358"/><span>do Shadhbh.</span></p>
<lb n="4359"/>
<lb n="4360"/><p><span>Síle. — Agus dar ndóigh níor thug, a Pheig.</span></p>
<lb n="4361"/>
<lb n="4362"/><p><span>Peig. — Cheap Micil gur thug.</span></p>
<lb n="4363"/>
<lb n="4364"/><p><span>Síle. — Ní dhéanfainn dabhta dhe!  Nach iongantach</span>
<lb n="4365"/><span>ná teipfeadh air, uair éigin, an tuathal a</span>
<lb n="4366"/><span>cheapadh!</span></p>
<lb n="4367"/>
<lb n="4368"/><p><span>Peig. — 'Sdó, bhí sé i mbeul gach aoinne aici.  Bhí sé</span>
<lb n="4369"/><span>leathta ar fuid na dúithe aici.  Lasmuich de Shéadna</span>
<lb n="4370"/><span>féin agus de Mháire Ghearra agus de Shiobhán, ní raibh</span>
<lb n="4371"/><span>duine ná daonaidhe ná raibh an sgéal aige fé mar chuir</span>
<lb n="4372"/><span>Sadhbh amach é.  Dá mb'é Seághan Ceatach féin é, bhí sé</span>
<lb n="4373"/><span>buailte isteach 'na aigne go raibh geallamhaint pósta</span>
<lb n="4374"/><span>tabhartha ag Séadna do Shadhbh, agus gur bh'í an ghealla-</span>
<lb n="4375"/><span>mhaint sin a bhí ar aigne Shéadna an lá bhíodar ag siúbhal</span>
<lb n="4376"/><span>sa pháirc ar aghaidh tíghe Shéadna amach, é féin agá thafaint</span>
<lb n="4377"/><span>air Máire a phósadh, agus eisean ag admháil méid a</span>
<lb n="4378"/><span>ghrádha dhi, agus sa n-am gcéadna ag cur an uile shaghas</span>
<lb n="4379"/><span>constaice i gcoinnibh an chleamhnais.</span></p>
<lb n="4380"/>
<lb n="4381"/><p><span>Síle. — Agus an é sin a bhí ar siúbhal acu?  Conus a</span>
<lb n="4382"/><span>fuaradh amach é, a Pheig?</span></p>
<lb n="4383"/>
<lb n="4384"/><p><span>Peig. — Níor fuaradh amach é gur leath ráfla Shadhbh ar</span>
<lb n="4385"/><span>fuid na h-áite, agus gur airigh Seághan é.  Ansan do</span>
<lb n="4386"/><span>bhuail sé buille d'á bhais ar a leath-ghlúin, agus dúbhairt</span>
<lb n="4387"/><span>sé i n'aigne féin, “Ó! Tuigim anois,” ar seisean,</span>
<lb n="4388"/><span>“cad a bhí ar aigne Shéadna an lá úd.  Nach mór an</span>
<lb n="4389"/><span>iongnadh,” ar seisean, “nár inis sé dhom, lom díreach,</span>
<lb n="4390"/><span>cad a bhí ar aigne aige, agus gan mé bheith ag dul chómh</span>
<lb n="4391"/><span>dian air, 'ghá chur suas chun mná do phósadh, agus</span>
<lb n="4392"/><span>geallamhaint phósta tabhartha aige do mhnaoi eile?</span>
<lb n="4393"/><span>Dáltha an sgéil,” ar seisean, “ní fheadar cad é an</span></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="4394"/><p><span>crann a bhí air agus a leithéid de gheallamhaint a thabhairt</span>
<lb n="4395"/><span>uaidh d'á leithéid de mhnaoi.”</span></p>
<lb n="4396"/>
<lb n="4397"/><p><span>Nuair a bhuail Seághan agus an sagart um a chéile do</span>
<lb n="4398"/><span>shocruigheadar an sgeul eatortha ar a sástacht féin.</span>
<lb n="4399"/><span>Go dtí san, do theip ar aoinne acu bun ná bárr d'fhághail</span>
<lb n="4400"/><span>ar an sgeul, ach nuair a bhí ráfla Shadhbh acu do thuigeadar</span>
<lb n="4401"/><span>é go léir tríd síos.</span></p>
<lb n="4402"/>
<lb n="4403"/><p><span>Síle. — Thuigeadar, dar leó féin.</span></p>
<lb n="4404"/>
<lb n="4405"/><p><span>Peig. — Dar leó féin, go díreach.  Cheapadar go raibh</span>
<lb n="4406"/><span>bun agus bárr an sgéil go cruinn agus go baileach acu</span>
<lb n="4407"/><span>nuair a bhí fios na geallamhna acu, agus is iad a bhí go</span>
<lb n="4408"/><span>h-athtruaghach agus go dubrónach de bhárr an mhí-ádh a bhí</span>
<lb n="4409"/><span>ar Shéadna, agus an chuma i n-a raibh Sadhbh ag déanamh</span>
<lb n="4410"/><span>toirmisg dó.</span></p>
<lb n="4411"/>
<lb n="4412"/><p><span>“Ní fheadar an tsaoghal,” arsa 'n sagart, “cad é an</span>
<lb n="4413"/><span>mallachar radhairc a bhí air agus a leithéid de</span>
<lb n="4414"/><span>gheallamhaint a thabhairt d'á leithéid de mhnaoi.”</span></p>
<lb n="4415"/>
<lb n="4416"/><p><span>“Is dócha,” arsa Seághan, “gur an fhaid a bhí an</span>
<lb n="4417"/><span>dealbhas air a dhéin sé é.  Do gheibheadh sé leathar ar</span>
<lb n="4418"/><span>cáirde go minic ó Dhiarmuid, agus b'fhéidir gur cheap</span>
<lb n="4419"/><span>an fear bocht, dá bpósadh sé Sadhbh, go mbéadh tinteán</span>
<lb n="4420"/><span>tirm teann aige, pé i n-Éirinn é, pé compórd eile</span>
<lb n="4421"/><span>bhéadh aige ná ná béadh.”</span></p>
<lb n="4422"/>
<lb n="4423"/><p><span>“Gabhaim-se orm,” arsa 'n sagart, “ná raibh aon</span>
<lb n="4424"/><span>bhaoghal go bpósfadh sí an uair sin é.  Ach mar sin</span>
<lb n="4425"/><span>féin, b'fhéidir nár mhisde léi an gheallamhaint do ghlacadh</span>
<lb n="4426"/><span>uaidh.  Ní'l teóra le n-a leithéidí nuair a luíghid siad</span>
<lb n="4427"/><span>amach ar an bhfeall agus ar an gcalaois agus ar an</span>
<lb n="4428"/><span>éitheach.”</span></p>
<lb n="4429"/>
<lb n="4430"/><p><span>“Fágaim le h-uadhacht, a Athair,” arsa Seághan</span>
<lb n="4431"/><span>Ceatach, “gur dócha go bhfuil an ceart agat.  Ach ar</span>
<lb n="4432"/><span>a shon san, tá a lán sa sgeul nach féidir a thuisgint.</span>
<lb n="4433"/><span>An lá bhí sé thiar agam' thigh-se, dúbhairt sé gur oir dó</span></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="4434"/><p><span>cúpla focal a labhairt le Máire.  Cheapas ná raibh uain</span>
<lb n="4435"/><span>aige ar dhul isteach nuair a bhí sé imthighthe.  Má labhair</span>
<lb n="4436"/><span>sé i n-aon chor níor labhair sé thar an dá fhocal.  D'imthigh</span>
<lb n="4437"/><span>sé mar imtheóchadh an t-eun.  Pé rud adúbhairt sé, ní</span>
<lb n="4438"/><span>fheaca-sa riamh a leithéid d'athrughadh i n-aon Chríostaidhe</span>
<lb n="4439"/><span>agus a bhí inti sin as san amach.  Do tháinig a goile dhi</span>
<lb n="4440"/><span>agus do tháinig a luisne dhi.  D'imthigh an mhairbhitíghe</span>
<lb n="4441"/><span>agus an dúire.  Ba ghearr go raibh a guth chómh h-aibigh</span>
<lb n="4442"/><span>agus a gáire chómh binn agus dh'airigheas riamh ó n-a</span>
<lb n="4443"/><span>máthair, an lá is óige a bhí sí.  Má's amhlaidh dh'inis sé</span>
<lb n="4444"/><span>dhi go raibh geallamhaint tabhartha do Shadhbh aige, is</span>
<lb n="4445"/><span>deacair a rádh go dtógfadh san an ceó d'á croídhe mar</span>
<lb n="4446"/><span>a tógadh é.  Ba dhóigh liom gurab é rud a dhéanfadh sé</span>
<lb n="4447"/><span>'ná an galar dóghach a chur ar fad uirthi.”</span></p>
<lb n="4448"/>
<lb n="4449"/><p><span>“Am briathar 's ambasa, a Sheághain,” arsa 'n sagart,</span>
<lb n="4450"/><span>“go bhfuil iongnadh mhór agat d'á chur orm, feuch.  An</span>
<lb n="4451"/><span>lá tháinig sé anso chun cainte liom-sa, cheapas, nídh</span>
<lb n="4452"/><span>nárbh' iongnadh, gur chun an chleamhnais a chríochnughadh a</span>
<lb n="4453"/><span>tháinig sé.  Dúbhairt sé liom gur bh'fearr leis 'ná a</span>
<lb n="4454"/><span>raibh d'ór agus d'airgead an tsaoghal aige go bhféadfadh</span>
<lb n="4455"/><span>sé Máire phósadh.  Cheapas féin go raibh sgeul áthais</span>
<lb n="4456"/><span>agam d'á innsint dó nuair adúbhart leis gur bh'fheasach</span>
<lb n="4457"/><span>dom Máire bheith lán-toilteanach do'n chleamhnas.  I n-a</span>
<lb n="4458"/><span>inead san is amhlaidh ba dhóigh leat gur innseas dó go</span>
<lb n="4459"/><span>raibh sí tar éis bháis.  ‘Is truagh agus is tubaisteach an</span>
<lb n="4460"/><span>sgeul é,’ ar seisean, agus do sgiúrd sé an doras</span>
<lb n="4461"/><span>amach uaim mar dhéanfadh duine buile.”</span></p>
<lb n="4462"/>
<lb n="4463"/><p><span>“Pé rud adúbhairt sé le Máire, le n-ar baineadh an</span>
<lb n="4464"/><span>galar dóghach di, tá eagla orm go bhfuil greim daingean</span>
<lb n="4465"/><span>éigin ag Sadhbh air, agus mura mbéadh go bhfuil, ná béadh</span>
<lb n="4466"/><span>sise 'ghá mhaoidheamh ar fuid na dúithe mar atá sí, agus</span>
<lb n="4467"/><span>ná sgarfadh seisean chómh bog le mnaoi go raibh oiread</span>
<lb n="4468"/><span>san ceana aige uirthi, agus aici air.”</span>
<lb n="4469"/></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="4470"/><p><span>“Agus feuch,” arsa 'n sagart, “ar an dtaobh eile</span>
<lb n="4471"/><span>de'n sgeul.  Ní saoráidíghe atá sgartha aige-sean le</span>
<lb n="4472"/><span>Máire 'ná atá sgartha aici-sin leis.”</span></p>
<lb n="4473"/>
<lb n="4474"/><p><span>“Dar fiadh, a Athair, is fíor dhuit é!” arsa Seághan.</span>
<lb n="4475"/><span>“Agus gan éileamh ag aoinne uirthi.”</span></p>
<lb n="4476"/>
<lb n="4477"/><p><span>“Is é an sgeul is éagsamhlaíghe d'ár bhuail riamh fós</span>
<lb n="4478"/><span>umam-sa é,” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="4479"/>
<lb n="4480"/><p><span>“Nár chóir, a Athair,” arsa Seághan, “má thug sé</span>
<lb n="4481"/><span>geallamhaint do Shadhbh Dhiarmuda, go bhféadfaí teacht</span>
<lb n="4482"/><span>ar bhun-phréimh an sgéil agus an gheallamhaint do chur i</span>
<lb n="4483"/><span>leath-taoibh?  Dar ndóigh tá a fhios ag an saoghal ná</span>
<lb n="4484"/><span>fuil sé ceangailte air i láthair Dé an gheallamhaint sin</span>
<lb n="4485"/><span>do sheasamh.”</span></p>
<lb n="4486"/>
<lb n="4487"/><p><span>“Gan amhras,” arsa 'n sagart, “má tá an ghealla-</span>
<lb n="4488"/><span>mhaint ann, ní'l sé ceangailte air í sheasamh.”</span></p>
<lb n="4489"/>
<lb n="4490"/><p><span>“Má tá sí ann, a Athair, an eadh?” arsa Seághan.</span>
<lb n="4491"/><span>“Deabhruighean san gurab é do thuairim-se ná fuil sí</span>
<lb n="4492"/><span>ann.  Mura bhfuil sí ann, nár chóir go bhféadfaí cosg a</span>
<lb n="4493"/><span>chur le teangain Shadhbh?  Má 's éitheach atá ar siúbhal</span>
<lb n="4494"/><span>aici is mór an truagh é leigint i n-aisge léi.  D'á fhaid</span>
<lb n="4495"/><span>a leigfear i n-aisge léi é iseadh is dána leanfaidh sí dhe.</span>
<lb n="4496"/><span>D'á luaithe a cuirfear cosg léi iseadh is lugha an díobháil</span>
<lb n="4497"/><span>a bhéidh déanta aici.  Má 's éitheach atá ar siúbhal aici, —</span>
<lb n="4498"/><span>mura bhfuil aon éileamh aici ar Shéadna le ceart</span>
<lb n="4499"/><span>geallamhna, — do bhuadhaigh sí ar a bhfeaca riamh de</span>
<lb n="4500"/><span>mhnáibh, agus do bhuadhaigh Séadna ar a bhfeaca riamh</span>
<lb n="4501"/><span>d'fhearaibh.”</span></p>
<lb n="4502"/>
<lb n="4503"/><p><span>“Conus é sin?” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="4504"/>
<lb n="4505"/><p><span>“Mura bhfuil aon éileamh ag Sadhbh air,” ar seisean,</span>
<lb n="4506"/><span>“cad 'tá ag teacht idir é agus pósadh m'inghíne?”</span></p>
<lb n="4507"/>
<lb n="4508"/><p><span>“Siní díreach an cheist,” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="4509"/>
<lb n="4510"/><p><span>“Isí, a Athair,” ar seisean; “agus tá a fhonn orm</span>
<lb n="4511"/><span>leanamhaint siar ar an gceist sin go dtagaidh a réidhteach</span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="4512"/><p><span>liom, luath nó mall.  Dá mbeitheá am' chás, a Athair,”</span>
<lb n="4513"/><span>ar seisean, “ní ró mhaith do raghadh sé dhuit Sadhbh</span>
<lb n="4514"/><span>Dhiarmuda bheith ag magadh fút ar an gcuma so.”</span></p>
<lb n="4515"/>
<lb n="4516"/><p><span>“Ní'l Sadhbh ag magadh fé aoinne ach fúithi féin, a</span>
<lb n="4517"/><span>Sheághain,” arsa 'n sagart.  “Ach ar a shon san, ámh, is</span>
<lb n="4518"/><span>fíor dhuit gur mór an truagh gan smacht a chur ar a</span>
<lb n="4519"/><span>leithéid dá mb'fhéidir é.  Agus anois a chuimhnighim air,</span>
<lb n="4520"/><span>ní dócha go raghadh Diarmuid suas chómh dána go tigh</span>
<lb n="4521"/><span>Shéadna, 'ghá fhiafruighe dhe cad a cheap sé dhéanamh i</span>
<lb n="4522"/><span>gcóir na Máirte, mura mbéadh go raibh ceart nó teidiol</span>
<lb n="4523"/><span>éigin aige.”</span></p>
<lb n="4524"/>
<lb n="4525"/><p><span>“Agus feuch féin, a Athair,” arsa Seághan, “cad é</span>
<lb n="4526"/><span>an saghas freagra thug Séadna air.  ‘Ní'l aon fhonn</span>
<lb n="4527"/><span>pósta orm,’ ar seisean, ‘agus ní bhéidh go fóil;’ díreach</span>
<lb n="4528"/><span>fé mar a deurfadh sé, ‘ní'lim ollamh fós ar an ngealla-</span>
<lb n="4529"/><span>mhaint úd do chómhlíonadh.’”</span></p>
<lb n="4530"/>
<lb n="4531"/><p><span>“Ambasa, a Sheághain,” arsa 'n sagart, “ní deirim</span>
<lb n="4532"/><span>ná go bhfuil an ceart agat.  Tá sé ar naisg aici, agus</span>
<lb n="4533"/><span>is mór an truagh é.”</span></p>
<lb n="4534"/>
<lb n="4535"/><p><span>Síle. — Ómhais', ómhais', ómhaise!  Feuch air sin mar</span>
<lb n="4536"/><span>obair!  Cad é an donas a bhí ag baint a meabhrach</span>
<lb n="4537"/><span>díobh?  Dar ndó', tá a fhios ag an saoghal go</span>
<lb n="4538"/><span>ndeurfadh sé an méid sin cainte agus gan</span>
<lb n="4539"/><span>aon gheallamhaint a bheith air.  Ba dheas an</span>
<lb n="4540"/><span>bheirt iad!  Cad é an díobháil dom ach an sagart</span>
<lb n="4541"/><span>féin.</span></p>
<lb n="4542"/>
<lb n="4543"/><p><span>Cáit. — Is dó', feuch, a Shíle, a chuid, ní raibh aon eólas</span>
<lb n="4544"/><span>acu ar rún Shéadna, ná aon choinne ar bith acu le</span>
<lb n="4545"/><span>n-a leithéid.  Dá mbéadh, b'fhéidir go dtuigfidís an</span>
<lb n="4546"/><span>sgeul chómh maith agus thuigimíd-ne é.  Ach conus</span>
<lb n="4547"/><span>fhéadfadh aoinne cuimhneamh air?  Níor inis sé</span>
<lb n="4548"/><span>d'aoinne beó é.  Níor thrácht sé amach as a bheul</span>
<lb n="4549"/><span>air le h-aoinne d'ár mhair riamh, ó'n gcéad lá go </span></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="4550"/><p><span>dtí an lá bhí an uair sin ann.  Ar thugais fé ndeara</span>
<lb n="4551"/><span>a chruinne agus a fheabhas a choimeád sé é ó'n uile</span>
<lb n="4552"/><span>dhuine d'ár labhair leis?  Bhíos ag faire ar an</span>
<lb n="4553"/><span>sgeul, agus bhínn 'ghá cheapadh ó am go h-am go</span>
<lb n="4554"/><span>sleamhnóchadh focal éigin uaidh a leigfeadh amach</span>
<lb n="4555"/><span>é; ach níor shleamhnuigh an smiog ba lúgha uaidh.  Ní</span>
<lb n="4556"/><span>raibh aon nidh eile 'ghá chosg air Máire Ghearra a</span>
<lb n="4557"/><span>phósadh ach an rún a bhí aige i n'aigne féin.  Ní raibh</span>
<lb n="4558"/><span>eólas ar bith ag an sagart ná ag Seághan Ceatach</span>
<lb n="4559"/><span>ar an rún san.  Bhí sé leathta ar fuid na dúithe</span>
<lb n="4560"/><span>ag Sadhbh gur gheall sé í féin a phósadh.  Ní raibh</span>
<lb n="4561"/><span>aoinne ag bréagnughadh an sgéil sin.  Conus</span>
<lb n="4562"/><span>fhéadfadh aoinne a rádh 'ná go mb'fhéidir go raibh</span>
<lb n="4563"/><span>rud éigin i bhfuirm fírinne sa sgeul?  Ceapaim</span>
<lb n="4564"/><span>féin ná féadfadh Seághan Ceatach agus an sagart a</span>
<lb n="4565"/><span>n-aigne do shocarughadh ar aon rud eile ach air seo,</span>
<lb n="4566"/><span>nár bh'fholáir nó go raibh an gheallamhaint ann.</span></p>
<lb n="4567"/>
<lb n="4568"/><p><span>Síle. — Agus dar ndó', ba mhór an éagcóir é, a</span>
<lb n="4569"/><span>Cháit.</span></p>
<lb n="4570"/>
<lb n="4571"/><p><span>Cáit. — Ba mhór, gan amhras, ach cad é an leigheas a bhí</span>
<lb n="4572"/><span>air?</span></p>
<lb n="4573"/>
<lb n="4574"/><p><span>Síle. — Ba dhó' liom gur cheart do dhaoinibh feuchaint</span>
<lb n="4575"/><span>rómpa agus gan an éagcóir a dhéanamh.</span></p>
<lb n="4576"/>
<lb n="4577"/><p><span>Cáit. — Ambasa, a Shíle, ba cheart.  Ach ní fhágan san</span>
<lb n="4578"/><span>ná gur minic a crochadh duine san éagcóir agus gan</span>
<lb n="4579"/><span>leigheas ag aoinne air.</span></p>
<lb n="4580"/>
<lb n="4581"/><p><span>Gobnait. — D'airigheas-sa gur crochadh duine mar sin</span>
<lb n="4582"/><span>san éagcóir thiar i n-aice an Rátha Mhóir fadó,</span>
<lb n="4583"/><span>nuair a bhriseadar na Buachaillí Bána an cóisde</span>
<lb n="4584"/><span>agus mharbhadar an fear a bhí 'na ghárda air.</span></p>
<lb n="4585"/>
<lb n="4586"/><p><span>Nóra. — Cad ba ghádh dhóibh é mharbhadh, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="4587"/>
<lb n="4588"/><p><span>Gobnait. — Is amhlaidh a cheapadar go raibh páipeur ag</span>
<lb n="4589"/><span>fear an chóisde, agus gach aoinne a bhí 'na cheann ar</span></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="4590"/><p><span>Bhuachaillíbh Bána go raibh a ainim sa pháipeur san,</span>
<lb n="4591"/><span>agus nuair a raghadh an cóisde go Tráigh-Lí go</span>
<lb n="4592"/><span>gcurfaí armáil amach, agus aon fhear go raibh a</span>
<lb n="4593"/><span>ainim sa pháipeur go mbéarfaí air agus go gcrochfaí</span>
<lb n="4594"/><span>e.  Isé rud a bheartuigheadar 'ná teacht roimis an</span>
<lb n="4595"/><span>gcóisde agus an páipeur a bhaint amach ar ais nó</span>
<lb n="4596"/><span>ar éigin.  Nuair iaradar an páipeur isé rud a</span>
<lb n="4597"/><span>dhéin an fear a bhí 'na ghárda 'ná caitheamh leó.  Bhí</span>
<lb n="4598"/><span>arm teine acu-san chómh maith agus bhí aige-sin, agus</span>
<lb n="4599"/><span>do chaitheadar leis, agus do thuit sé marbh ar an</span>
<lb n="4600"/><span>mbóthar.  Ar maidin lar na mháireach do bhuail amach</span>
<lb n="4601"/><span>ar an mbóthar seanduine bocht a bhíodh ag aedhreacht i</span>
<lb n="4602"/><span>gcómhgar na h-áite, agus nuair a chonaic sé an</span>
<lb n="4603"/><span>duine marbh do stad sé ag feuchaint air agus</span>
<lb n="4604"/><span>sgárd 'na shúilibh.  Le n-a linn sin do tháinig an</span>
<lb n="4605"/><span>t-arm dearg suas, agus do rugadh ar an seanduine</span>
<lb n="4606"/><span>bocht, agus do cuireadh suas croch láithreach chun a</span>
<lb n="4607"/><span>chrochta.</span></p>
<lb n="4608"/>
<lb n="4609"/><p><span>Síle. — Agus cad chuige é chrochadh gan chúis?</span></p>
<lb n="4610"/>
<lb n="4611"/><p><span>Gobnait. — Ambasa, a Shíle, ba chuma leó súd cia'cu bhí</span>
<lb n="4612"/><span>cúis chuige nó ná raibh.  Seanduine bocht simplidhe</span>
<lb n="4613"/><span>dob' eadh é, gan pheacadh.  D'iar sé an sagart a</span>
<lb n="4614"/><span>thabhairt chuige, agus do tugadh.  Nuair a bhí a</span>
<lb n="4615"/><span>fhaoisdin déanta aige, agus iad 'ghá bhreith suas</span>
<lb n="4616"/><span>chun na croiche, bhí sé ag tuitim i gceann a chos le</span>
<lb n="4617"/><span>sgannradh.  Ní fhéadfadh sé siúbhal ná seasamh.</span>
<lb n="4618"/><span>Ansan do labhair an sagart leis agus dúbhairt</span>
<lb n="4619"/><span>sé, “Ní fiú dhuit a leithéid sin d'eagla bheith ort,”</span>
<lb n="4620"/><span>ar seisean.  “Ní túisge do sgarfaidh anam le</span>
<lb n="4621"/><span>colainn agat ar an gcroich 'ná bhéidh aoibhneas na</span>
<lb n="4622"/><span>bhFlathas agat láithreach.” — “An ndeirean tú liom</span>
<lb n="4623"/><span>é?” arsa 'n seanduine bocht. — “Deirim gan</span>
<lb n="4624"/><span>amhras,” arsa 'n sagart.  “Tá Íosa Críost agus</span></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="4625"/><p><span>Muire Mháthair ansúd thuas ag feitheamh leat.”</span>
<lb n="4626"/><span>Tháinig neart agus misneach láithreach dó.</span>
<lb n="4627"/><span>“Druididh uaim amach,” ar seisean leó.  Chuir sé</span>
<lb n="4628"/><span>an dréimire suas de gan congnamh, agus do</span>
<lb n="4629"/><span>crochadh é.  Bhí sé ceithre fichid.</span></p>
<lb n="4630"/>
<lb n="4631"/><p><span>Cáit. — Ba dheas an gníomh é!  Dá bhfaghainn lom ortha</span>
<lb n="4632"/><span>do chrochfainn iad mar a chrochfainn madraí uilc.</span>
<lb n="4633"/><span>Na cladhairí gránda!  An seanduine bocht!</span>
<lb n="4634"/><span>Agus a fhios acu ná raibh sé agus ná féadfadh sé</span>
<lb n="4635"/><span>bheith ciontach.  Nár chóir go mbéadh náire ortha!</span></p>
<lb n="4636"/>
<lb n="4637"/><p><span>Gobnait. — Náire!  'Dhe, cá bhfios dóibh siúd cad a bhain</span>
<lb n="4638"/><span>le náire?  Bhídís ag lámhach agus ag crochadh na</span>
<lb n="4639"/><span>ndaoine ins gach aon bhall an uair sin.  Nach shin</span>
<lb n="4640"/><span>é an fear san thíos i Mágh Chromdha do bhuail aníos</span>
<lb n="4641"/><span>Gort na Lice maidean Domhnaigh ar muin a chapaill,</span>
<lb n="4642"/><span>agus a ghuna ar a bheulaibh aige, agus nuair a chonaic</span>
<lb n="4643"/><span>sé an duine bocht i n-aice an tuir ar a ghlúinibh ag</span>
<lb n="4644"/><span>rádh na Coróinneach Muire, do sgaoil an pléar</span>
<lb n="4645"/><span>tríd!</span></p>
<lb n="4646"/>
<lb n="4647"/><p><span>Cáit. — Ambasa, a Ghobnait, is fíor dhuit.  Do dhéin sé</span>
<lb n="4648"/><span>mar sin é.  Bhíos i Mágh Chromdha lá i n-aonfheacht</span>
<lb n="4649"/><span>le Neill, agus thaisbeáin sí dhom é, agus am briathar,</span>
<lb n="4650"/><span>nuair a chonac é, gur choruigh mo chuid fola.  Bhí sé</span>
<lb n="4651"/><span>ansúd go liath láidir ag siúbhal na sráide, chómh</span>
<lb n="4652"/><span>dána agus dá mba ná béadh a leithéid déanta aige.</span>
<lb n="4653"/><span>Do theip orm gan nimh mo shúl do chur 'na láimh</span>
<lb n="4654"/><span>dheis.  Thug sé fé ndeara mé ag feuchaint ar an</span>
<lb n="4655"/><span>láimh, agus d'iompuigh dath gorm ar an mbitheamhnach.</span>
<lb n="4656"/><span>B'é b'fhada liom go rabhas as a radharc, geallaim</span>
<lb n="4657"/><span>dhuit é.</span></p>
<lb n="4658"/>
<lb n="4659"/><p><span>Síle, — Cé h-é féin, a Cháit?</span></p>
<lb n="4660"/>
<lb n="4661"/><p><span>Cáit. — 'Dhe, an sean chladhaire sin thíos Dochtúir de</span>
<lb n="4662"/><span>Faoite.</span>
<lb n="4663"/></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="4664"/><p><span>Síle. — Agus cad 'na thaobh nár crochadh é?</span></p>
<lb n="4665"/>
<lb n="4666"/><p><span>Gobnait. — 'Seadh go díreach!  Cad 'na thaobh nár</span>
<lb n="4667"/><span>crochadh é!  Cad 'na thaobh nár crochadh M'leachlainn?</span>
<lb n="4668"/><span>Níor crochadh.  'Siad na Cárthaigh a crochadh, nuair a</span>
<lb n="4669"/><span>dhearbhuigh M'leachlainn ortha an gníomh a dhéin sé</span>
<lb n="4670"/><span>féin.</span></p>
<lb n="4671"/>
<lb n="4672"/><p><span>Cáit. — Nach é Cormac mac Cártha a lámhuigh Bob</span>
<lb n="4673"/><span>Hutchison, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="4674"/>
<lb n="4675"/><p><span>Gobnait. — Isé, nuair a sheasaimh M'leachlainn ua</span>
<lb n="4676"/><span>Dubhagáin ar an dtaobh thiar de agus chuir sé beul</span>
<lb n="4677"/><span>a ghuna le n-a dhrom, agus dúbhairt sé, “Lámhuigh</span>
<lb n="4678"/><span>é, a Chormaic,” ar seisean, “nó lámhfad-sa thusa!”</span>
<lb n="4679"/><span>Agus dar ndó', ní raibh de na Cárthaigh ann ach</span>
<lb n="4680"/><span>Cormac.  Ní raibh Ceallachán ná Tadhg ann i n-aon</span>
<lb n="4681"/><span>chor, agus do crochadh an triúr.  Agus ní baoghal,</span>
<lb n="4682"/><span>a Shíle, gur crochadh M'leachlainn.</span></p>
<lb n="4683"/>
<lb n="4684"/><p><span>Síle — 'Sdó, go deimhin, ba dhóigh le duine ort-sa, a</span>
<lb n="4685"/><span>Ghobnait, gurab iad na daoine ciontacha is mó a</span>
<lb n="4686"/><span>théidhean saor, agus gurab iad na daoine macánta</span>
<lb n="4687"/><span>a crochtar.  Do crochadh an seanduine thiar i n-aice</span>
<lb n="4688"/><span>an Rátha Mhóir, agus níor crochadh an mhuíntir a</span>
<lb n="4689"/><span>chroch é.  Do crochadh na Cárthaigh, agus níor crochadh</span>
<lb n="4690"/><span>M'leachlainn.  Níor crochadh Dochtúir de Faoite.</span></p>
<lb n="4691"/>
<lb n="4692"/><p><span>Gobnait. — Ar airighis riamh, a Shíle, cad dúbhairt sean</span>
<lb n="4693"/><span>Sheón Léadar leis an bhfear oibre?  “Duine</span>
<lb n="4694"/><span>macánta iseadh mise,” arsa 'n fear oibre. — “Duine</span>
<lb n="4695"/><span>macánta!” arsa Seón.  “Imthigh uaim, a dhuine</span>
<lb n="4696"/><span>mhacánta!” ar seisean.  “Ní dhéanfadh duine</span>
<lb n="4697"/><span>macánta mo ghnó-sa i n-aon chor.”</span></p>
<lb n="4698"/>
<lb n="4699"/><p><span>Peig. — Fan leat go fóil, a Ghobnait.</span></p>
<lb n="4700"/>
<lb n="4701"/><p><span>“Tá sé ar naisg aici,” arsa 'n sagart, “agus is</span>
<lb n="4702"/><span>mór an truagh é.  Ach cad 'tá le déanamh againn?”</span></p>
<lb n="4703"/>
<lb n="4704"/><p><span>“Cad a bhéadh le déanamh againn,” arsa Seághan, “ach</span></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="4705"/><p><span>an gheallamhaint a chur i leath-taoibh?  Ní'l sé ceangailte</span>
<lb n="4706"/><span>ar Shéadna an gheallamhaint do sheasamh.  Ní bhéadh sé</span>
<lb n="4707"/><span>ceangailte ar aon fhear beó a bhéadh 'na chás.  Is gealla-</span>
<lb n="4708"/><span>mhaint gan éifeacht í.”</span></p>
<lb n="4709"/>
<lb n="4710"/><p><span>“Tá san uile fíor go leór,” arsa 'n sagart, “ach</span>
<lb n="4711"/><span>conus a curfar i leath-taoibh í?  Siní an cheist.  Cad é</span>
<lb n="4712"/><span>an chéad aitheasg atá le déanamh againn?”</span></p>
<lb n="4713"/>
<lb n="4714"/><p><span>“Is é céad aitheasg a dhéanfainn-se, a Athair,” arsa</span>
<lb n="4715"/><span>Seághan, “dul soir go tigh Dhiarmud' Léith agus an</span>
<lb n="4716"/><span>ceann a bhaint de'n sgeul láithreach dó féin agus do</span>
<lb n="4717"/><span>Shadhbh, agus a innsint dóibh lom díreach ná fuil aon</span>
<lb n="4718"/><span>tairbhe sa gheallamhaint, ná fuil ann ach díth céille dhóibh</span>
<lb n="4719"/><span>bheith ag brath air go bhféadfaidís í chur i bhfeidhm ar an</span>
<lb n="4720"/><span>nduine.”</span></p>
<lb n="4721"/>
<lb n="4722"/><p><span>“Má dhéinir mar sin,” arsa 'n sagart, “ceapaim</span>
<lb n="4723"/><span>gurab é céad aitheasg a dhéanfaidh Sadhbh a fhiafruighe</span>
<lb n="4724"/><span>dhíot go tur agus go teann cé dúbhairt leat teacht chun</span>
<lb n="4725"/><span>cainte léi, nó an é Séadna a chuir chuici tú leis an</span>
<lb n="4726"/><span>dteachtaireacht san, agus má's é, gurab é a cómhairle</span>
<lb n="4727"/><span>féin duit imtheacht abhaile agus aire thabhairt dod' ghnó</span>
<lb n="4728"/><span>féin, agus leigint do Shéadna an cleas céadna</span>
<lb n="4729"/><span>dhéanamh.”</span></p>
<lb n="4730"/>
<lb n="4731"/><p><span>“Má's eadh, a Athair,” ar seisean, “cad déarfá</span>
<lb n="4732"/><span>lem' dhul chun cainte le Séadna féin ar dtúis?”</span></p>
<lb n="4733"/>
<lb n="4734"/><p><span>“Agus cad déarfá leis?” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="4735"/>
<lb n="4736"/><p><span>“Déarfainn leis,” ar seisean, “gur mór an truagh</span>
<lb n="4737"/><span>dhó a shaoghal a sgaoileadh uaidh ag seasamh geallamhna</span>
<lb n="4738"/><span>gan bhrígh, agus gan ceangal air i láthair Dé an ghealla-</span>
<lb n="4739"/><span>mhaint do chómhlíonadh.”</span></p>
<lb n="4740"/>
<lb n="4741"/><p><span>“Ní fhéadfainn aon tuairim a thabhairt,” arsa 'n</span>
<lb n="4742"/><span>sagart, “fé'n bhfreagra gheabhthá uaidh.  Is duine ró</span>
<lb n="4743"/><span>dhoimhinn ró dhorcha é.  D'á ghéire thabharfá tuairim fé'n</span>
<lb n="4744"/><span>gcaint a bhéadh le teacht uaidh, nuair a thiocfadh an chaint</span></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="4745"/><p><span>bhéadh sí seacht míle ó'n dtuairim.  Ach do gheallfainn</span>
<lb n="4746"/><span>duit go ndéarfadh sé rud éigin ná béadh coinne agat</span>
<lb n="4747"/><span>leis agus a bhainfeadh ded' bhonnaibh thú.”</span></p>
<lb n="4748"/>
<lb n="4749"/><p><span>“Ní fheadar an tsaoghal, a Athair,” arsa Seághan</span>
<lb n="4750"/><span>“cad is maith dhom a dhéanamh.”</span></p>
<lb n="4751"/>
<lb n="4752"/><p><span>“Ar inis Máire dhuit,” arsa 'n sagart, “cad dúbhairt</span>
<lb n="4753"/><span>Séadna léi an lá bhí sé thiar?”</span></p>
<lb n="4754"/>
<lb n="4755"/><p><span>“Níor inis, a Athair,” ar seisean, “agus níor</span>
<lb n="4756"/><span>fhiafruigheas di é.”</span></p>
<lb n="4757"/>
<lb n="4758"/><p><span>“B'fhéidir,” arsa 'n sagart, “dá mbéadh a fhios agat</span>
<lb n="4759"/><span>cad dúbhairt sé léi an lá san, go dtabharfadh san</span>
<lb n="4760"/><span>oiread eólais ar a aigne dhuit agus a chuirfeadh ar an</span>
<lb n="4761"/><span>mbóthar gceart tú sul a raghfá chun cainte leis.”</span></p>
<lb n="4762"/>
<lb n="4763"/><p><span>“Tá go maith, a Athair,” ar seisean.  “Fiafróchad</span>
<lb n="4764"/><span>anois dí é nuair a raghad abhaile, ar a shon nach maith</span>
<lb n="4765"/><span>liom trácht i n-aon chor léi air, le h-eagla go gcuirfeadh</span>
<lb n="4766"/><span>sé aon bhuairt uirthi agus go bhfillfeadh an lionn-dubh</span>
<lb n="4767"/><span>úd airís uirthi.”</span></p>
<lb n="4768"/>
<lb n="4769"/><p><span>“Ní'l agat,” arsa 'n sagart, “ach an sgeul do</span>
<lb n="4770"/><span>tharang anuas chómh réidh, chómh neamhchuiseach agus is</span>
<lb n="4771"/><span>féidir é.”</span>
<lb n="4772"/></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="4773"/><p><span>Caibidiol a cúigdeug.</span></p>
<lb n="4774"/>
<lb n="4775"/><p><span>D'imthigh Seághan Ceatach abhaile, agus nuair a fuair</span>
<lb n="4776"/><span>sé an chaoi do tharaing sé anuas an sgeul.</span></p>
<lb n="4777"/>
<lb n="4778"/><p><span>“Ní'l aon tseó, a Mháire,” ar seisean, “ach a bhfuil</span>
<lb n="4779"/><span>de mhaitheas ag Séadna d'á dhéanamh ar fuid na dúithe,</span>
<lb n="4780"/><span>Ní fheadar an tsaoghal conus sheasuighean airgead dó.</span>
<lb n="4781"/><span>Isé mo thuairim ná fuil, nó gur beag má tá, aon duine</span>
<lb n="4782"/><span>bocht sa pharóiste anois ná fuil raint d'á chuid aige.”</span></p>
<lb n="4783"/>
<lb n="4784"/><p><span>“Ní'l, a athair,” ar sise, “ná dá ndéarfá ins na</span>
<lb n="4785"/><span>seacht bparóistíbh is goire dhi.  Bíon iongnadh mo</span>
<lb n="4786"/><span>chroídhe orm féin, leis, nuair airighim na daoine ag</span>
<lb n="4787"/><span>caint, conus ná fuil sé briste fadó.  Ní 'n-a sgillingibh</span>
<lb n="4788"/><span>ná 'n-a phúntaibh atá an t-airgead ag imtheacht uaidh, ach</span>
<lb n="4789"/><span>i n-a fhichidibh agus 'n-a chéadaibh púnt.”</span></p>
<lb n="4790"/>
<lb n="4791"/><p><span>“Is minic a bhím 'ghá chuimhneamh,” ar seisean, “gur</span>
<lb n="4792"/><span>mór go léir an iongnadh, é bheith 'ghá sgaoileadh uaidh ar</span>
<lb n="4793"/><span>an gcuma san.  Dar ndóigh, d'fhéadfadh duine tairbhe</span>
<lb n="4794"/><span>dhéanamh, agus déirc a dhéanamh, agus carthanacht a</span>
<lb n="4795"/><span>dhéanamh, agus gan an éagcóir sin a dhéanamh air féin.</span>
<lb n="4796"/><span>Isé rud adeir a lán 'ná gurab ar éadtromacht</span>
<lb n="4797"/><span>atá sé.”</span></p>
<lb n="4798"/>
<lb n="4799"/><p><span>“Ar éadtromacht!” ar sise.  “Is deacair dul</span>
<lb n="4800"/><span>uatha.  Dá mbéadh sé 'na spriúnlóir neamh-maitheach do</span>
<lb n="4801"/><span>gheabhaidís locht air.  Déarfaidís go raibh sé ag déanamh</span>
<lb n="4802"/><span>an airgid le saint agus le cruadháil.  Anois, nuair</span>
<lb n="4803"/><span>nach féidir saint ná spriúnlaitheacht a chur 'na leith, ní</span>
<lb n="4804"/><span>foláir a rádh gur ar éadtromacht atá sé.  Is maith an</span>
<lb n="4805"/><span>bhail air gur ró bheag é a shuím 'na gcaint.  Pé cúis</span>
<lb n="4806"/><span>atá aige le bheith ag déanamh na maitheasa, is dócha go</span>
<lb n="4807"/><span>bhfuil fios a aigne féin aige.”</span>
<lb n="4808"/></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="4809"/><p><span>“Tá daoine a déarfadh gur buairt aigne atá ag</span>
<lb n="4810"/><span>imirt air,” ar seisean, “buairt mhór éigin.  Gur chuir</span>
<lb n="4811"/><span>sé ceangal nó geallamhaint nó rud éigin de'n tsórd</span>
<lb n="4812"/><span>san air féin, ceangal éigin nár thuig sé i gceart i</span>
<lb n="4813"/><span>n-am.  Ansan nuair a thuig sé é féin agus fuair sé</span>
<lb n="4814"/><span>cad a bhí déanta aige, i n-inead aon iaracht do thabhairt</span>
<lb n="4815"/><span>ar é féin d'fhuasgailt, gurab amhlaidh a chuaidh sé i</span>
<lb n="4816"/><span>n-éadóchas ar fad.”</span></p>
<lb n="4817"/>
<lb n="4818"/><p><span>D'éist Máire.  Níor leig sí aon rud uirthi.  Bhí</span>
<lb n="4819"/><span>iongnadh a croidhe uirthi.</span></p>
<lb n="4820"/>
<lb n="4821"/><p><span>“Ní h-éidir,” ar sise 'na h-aigne, “gurab amhlaidh</span>
<lb n="4822"/><span>do sgéidh an bhaintreach!”</span></p>
<lb n="4823"/>
<lb n="4824"/><p><span>“Ba chóir,” ar seisean, “dá mbéadh aon rud de'n</span>
<lb n="4825"/><span>tsórd san ar a aigne, go 'neósadh sé dhuit-se é an lá</span>
<lb n="4826"/><span>úd, i dtaobh a's gur ró bheag an uain a thug sé dhó féin</span>
<lb n="4827"/><span>ar phuínn d'innsint duit.”</span></p>
<lb n="4828"/>
<lb n="4829"/><p><span>“Andaigh féin, ba chóir sin,” ar sise go neamhchuiseach.</span>
<lb n="4830"/><span>“Is dócha,” ar sise, “dá mbéadh rud d'á shórd ag</span>
<lb n="4831"/><span>déanamh buartha dhó, go dtabharfadh sé uain dó féin ar</span>
<lb n="4832"/><span>é dh'innsint, agus nuair nár thug, gur maith an cómhartha</span>
<lb n="4833"/><span>ná raibh.”  Bhí stoca le n-a h-athair 'na láimh, agus í ag</span>
<lb n="4834"/><span>cur cléithe ann, agus ba dhóigh leat uirthi gur géire bhí</span>
<lb n="4835"/><span>a h-aigne ar an stoca 'na ar an gcaint.</span></p>
<lb n="4836"/>
<lb n="4837"/><p><span>Is ar Sheághan a bhí an iongnadh ansan.  “Níor inis</span>
<lb n="4838"/><span>sé riamh di é!” ar seisean i n'aigne féin.  “Mhaise,</span>
<lb n="4839"/><span>is dócha,” ar seisean léi, “go bhfuil an ceart agat.  Dá</span>
<lb n="4840"/><span>mbéadh sé ag déanamh buartha dhó do thabharfadh sé uain</span>
<lb n="4841"/><span>dó féin ar é dh'innsint.”</span></p>
<lb n="4842"/>
<lb n="4843"/><p><span>“Seo,” ar sise.  “Cuir umat anois é, go bhfeicead</span>
<lb n="4844"/><span>an mbéidh sé ad' ghortughadh.”</span></p>
<lb n="4845"/>
<lb n="4846"/><p><span>Síle. — Am briathar féin gur mhaith an bhail uirthi nár leig</span>
<lb n="4847"/><span>sí amach é.  Ní bhéadh an meas céadna go bráth</span>
<lb n="4848"/><span>airís agam uirthi, an dá lá 's an fhaid a mhairfeadh</span></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="4849"/><p><span>sí, feuch!  An rógaire!  Nach áiseach a bhí an stoca</span>
<lb n="4850"/><span>aici!  Aidhe mhaise, a Mháire, níor theip riamh ort.</span></p>
<lb n="4851"/>
<lb n="4852"/><p><span>Gobnait. — Cad a dhéin Seághan ansan, a Pheig?</span></p>
<lb n="4853"/>
<lb n="4854"/><p><span>Peig. — Chómh luath agus bhí caoi aige air, do bhuail sé</span>
<lb n="4855"/><span>soir chun tíghe an tsagairt.</span></p>
<lb n="4856"/>
<lb n="4857"/><p><span>“Seadh, a Athair,” ar seisean, “táim níos daille</span>
<lb n="4858"/><span>anois ar an sgeul 'ná bhíos riamh.”</span></p>
<lb n="4859"/>
<lb n="4860"/><p><span>“Conus é sin?” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="4861"/>
<lb n="4862"/><p><span>“Pé rud adúbhairt sé le Máire an lá bhí sé thiar,</span>
<lb n="4863"/><span>níor thrácht sé léi ar cheangal ná ar gheallamhaint phósta.”</span></p>
<lb n="4864"/>
<lb n="4865"/><p><span>Ar éigin a bhí an focal as a bheul nuair d'airigheadar</span>
<lb n="4866"/><span>coiscéim ag déanamh ar an ndorus.  Do bhuail chúca</span>
<lb n="4867"/><span>isteach — Diarmuid Liath féin!</span></p>
<lb n="4868"/>
<lb n="4869"/><p><span>“Dé bheatha-sa, a Dhiarmuid!” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="4870"/>
<lb n="4871"/><p><span>“Go mairir, a Athair!” arsa Diarmuid.  “Conus</span>
<lb n="4872"/><span>táir, a Sheághain?”</span></p>
<lb n="4873"/>
<lb n="4874"/><p><span>“Go maith, slán a bhéir!” arsa Seághan.</span></p>
<lb n="4875"/>
<lb n="4876"/><p><span>Dhéineadar raint cainte, caint ná raibh puínn suime</span>
<lb n="4877"/><span>ag aoinne acu inti.</span></p>
<lb n="4878"/>
<lb n="4879"/><p><span>Fé dheire dúbhairt Diarmuid, “Dá mb'é do thoil é,</span>
<lb n="4880"/><span>a Athair,” ar seisean, “d'oirfeadh dhom beagán cainte</span>
<lb n="4881"/><span>dhéanamh leat.”</span></p>
<lb n="4882"/>
<lb n="4883"/><p><span>“Ar mhisde leat-sa fanamhaint anso tamaillín, a</span>
<lb n="4884"/><span>Sheághain?” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="4885"/>
<lb n="4886"/><p><span>“Tá go maith, a Athair,” arsa Seághan.  “Ná bacaidh</span>
<lb n="4887"/><span>mise.”</span></p>
<lb n="4888"/>
<lb n="4889"/><p><span>D'imthigheadar isteach i seómra eile.</span></p>
<lb n="4890"/>
<lb n="4891"/><p><span>D'imthigh tamaillín, agus d'imthigh tamall mór 'na</span>
<lb n="4892"/><span>dhiaigh.  Fé dheire d'imthigh Diarmuid agus d'fhill an</span>
<lb n="4893"/><span>sagart.  Isé a bhí ag feuchaint go greannmhar.</span></p>
<lb n="4894"/>
<lb n="4895"/><p><span>“Seadh, a Sheághain,” ar seisean, “tá do cheist-se</span>
<lb n="4896"/><span>réidhtighthe, pé i n-Éirinn é.”</span></p>
<lb n="4897"/>
<lb n="4898"/><p><span>“Conus é sin, a Athair?” ar seisean.</span>
<lb n="4899"/></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="4900"/><p><span>“Tá Sadhbh le pósadh,” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="4901"/>
<lb n="4902"/><p><span>“Mo ghraidhn mo shúil!” arsa Seághan.  “Nach maith</span>
<lb n="4903"/><span>a bhí a fhios agam go raibh an greim dúid aici air agus</span>
<lb n="4904"/><span>ná sgarfadh sí leis!”</span></p>
<lb n="4905"/>
<lb n="4906"/><p><span>“Ní le Séadna atá sí le pósadh,” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="4907"/>
<lb n="4908"/><p><span>Do stad Seághan, agus do leath a shúile air.</span></p>
<lb n="4909"/>
<lb n="4910"/><p><span>“Ní le Séadna é, an eadh?” ar seisean.</span></p>
<lb n="4911"/>
<lb n="4912"/><p><span>“Ní leis,” arsa 'n sagart.  “Ní féidir liom a</span>
<lb n="4913"/><span>dhéanamh amach cé h-é féin.  Deir Diarmuid gur duine</span>
<lb n="4914"/><span>uasal é agus gur aníos ó i n-aice an bhaile mhóir i</span>
<lb n="4915"/><span>mball éigin é, agus nach beag de sheó a bhfuil d'ór agus</span>
<lb n="4916"/><span>d'airgead agus de shaidhbhreas aige.  Deir sé gur sa</span>
<lb n="4917"/><span>bhaile mhór a pósfar iad.  Ní'l uaidh ach cead d'fhághail</span>
<lb n="4918"/><span>uaim-se go bpósfadh an sagart thíos iad.  Bronnaim</span>
<lb n="4919"/><span>air iad go fonnmhar, geallaim dhuit é.  Ní misde liom</span>
<lb n="4920"/><span>gan aon lámh a bheith agam sa ghnó.  Tá eagal orm</span>
<lb n="4921"/><span>gurab olc an gnó é.  D'iaras air an sgéal a chur ar</span>
<lb n="4922"/><span>gcúlaibh go ceann raint laetheanta go mbéadh uain agam</span>
<lb n="4923"/><span>ar thuairisg na h-áite thíos do chur, agus ar a dhéanamh</span>
<lb n="4924"/><span>amach cé h-é an duine uasal mór so go bhfuil an</span>
<lb n="4925"/><span>saidhbhreas go léir aige, agus cad é an chúis ná féadfadh</span>
<lb n="4926"/><span>sé bean d'fhághail thíos 'na dhúthaigh féin agus gan teacht</span>
<lb n="4927"/><span>chómh fada ó bhaile ar lorg mná.  Ní thaithnean an sgéal ró</span>
<lb n="4928"/><span>mhaith leis an nduine mbocht féin, ach deir sé go bhfuil an</span>
<lb n="4929"/><span>gnó go léir socair ag Sadhbh agus ag an nduine uasal.”</span></p>
<lb n="4930"/>
<lb n="4931"/><p><span>“Ar iompáil na n-each tig atharach na sgéal,” arsa</span>
<lb n="4932"/><span>Seághan.  “Ní raibh de choinne agam leis an méid sin</span>
<lb n="4933"/><span>ach oiread agus bhí agam go dtuitfeadh an spéir</span>
<lb n="4934"/><span>uachdarach.  Pé deire bhéidh ar an ngnó so, tá deire le</span>
<lb n="4935"/><span>caint Shadhbh i dtaobh aon éilimh a bheith aici ar Shéadna.</span>
<lb n="4936"/><span>Pé 'cu bhí greim geallamhna aici air nó ná raibh, go dtí</span>
<lb n="4937"/><span>seo, ní féidir dí a leigint uirthi níos mó go bhfuil, ná go</span>
<lb n="4938"/><span>raibh riamh.  Is olc an ghaoth ná séidean do dhuine éigin.”</span>
<lb n="4939"/></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="4940"/><p><span>“Ná codail ar an gcluais sin, a Sheághain,” arsa 'n</span>
<lb n="4941"/><span>sagart.  “Ní'l aithne cheart agat ar Shadhbh.  Isí bean</span>
<lb n="4942"/><span>is dána d'ár bhuail riamh umam í.  Ní chuirfeadh sé</span>
<lb n="4943"/><span>blúire iongnadh orm, dá mba rud é go dteipfeadh an</span>
<lb n="4944"/><span>gnó so uirthi, dá ráineóchadh go bhfágfadh an duine uasal</span>
<lb n="4945"/><span>so Baile Átha Cliath ar an mbóthar aici, í theacht os</span>
<lb n="4946"/><span>cómhair na dúithe airís chómh dána agus bhí sí riamh, 'ghá</span>
<lb n="4947"/><span>chur 'na luíghe orainn go léir go raibh fhiachaibh ar Shéadna</span>
<lb n="4948"/><span>í phósadh.”</span></p>
<lb n="4949"/>
<lb n="4950"/><p><span>“Agus cé chreidfeadh í, a Athair?” arsa Seághan.</span></p>
<lb n="4951"/>
<lb n="4952"/><p><span>“Is dócha,” arsa 'n sagart, “aoinne fheuchfadh isteach</span>
<lb n="4953"/><span>sa sgéal, ná creidfeadh sé í, ach is gnáth le daoine</span>
<lb n="4954"/><span>sgéal de'n tsaghas san do ghlacadh gan feuchaint chuige</span>
<lb n="4955"/><span>puínn.  Níor ghéilleas féin riamh do ráidhtibh aoinne gur</span>
<lb n="4956"/><span>thug sé geallamhaint di, go dtí gur chuiris-se 'na luíghe</span>
<lb n="4957"/><span>orm é an lá deirineach úd a bhíomair ag trácht air.</span>
<lb n="4958"/><span>Agus táim deimhnightheach anois go raibh dearmhad ort.</span>
<lb n="4959"/><span>Táim lán-deimhnightheach, pé rud atá ag teacht idir</span>
<lb n="4960"/><span>Shéadna agus pósadh t' inghíne-se, ná bainean sé le</span>
<lb n="4961"/><span>Sadhbh agus ná bainean Sadhbh leis, olc maith ná donaídhe.”</span></p>
<lb n="4962"/>
<lb n="4963"/><p><span>“Tá súil agam,” arsa Seághan, “go bpósfaidh an</span>
<lb n="4964"/><span>duine uasal so í, pé h-é féin.  Níor mhór liom dó í.</span>
<lb n="4965"/><span>Dá mbéadh sí árduighthe leis go dtí an baile mór aige,</span>
<lb n="4966"/><span>ba mhór an suaimhneas ar an ndúthaigh é.”</span></p>
<lb n="4967"/>
<lb n="4968"/><p><span>“Tá eagal orm, a Sheághain,” arsa 'n sagart, “nach</span>
<lb n="4969"/><span>mar mhaithe leis an nduine uasal bocht adeirir-se an</span>
<lb n="4970"/><span>méid sin.”</span></p>
<lb n="4971"/>
<lb n="4972"/><p><span>“Dáltha an chait, a Athair,” arsa Seághan.  “Mar</span>
<lb n="4973"/><span>mhaithe leis féin a dhéinean an cat crónán.”</span></p>
<lb n="4974"/>
<lb n="4975"/><p><span>“Ach 'na thaobh san a's uile,” arsa 'n sagart, “ní</span>
<lb n="4976"/><span>fios cia'cu de'n bheirt, Sadhbh nó an duine uasal, is mó</span>
<lb n="4977"/><span>bhéidh beirthe ná caillte leis an bpósadh, má théidhean sé</span>
<lb n="4978"/><span>chun cinn.  Má's duine uasal fóghanta é, is fada nár</span></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="4979"/><p><span>tháinig ó'n mbaile mór aon amadán chómh críochnuighthe</span>
<lb n="4980"/><span>leis.  Siní an cailín a thabharfaidh fios aitheanta a</span>
<lb n="4981"/><span>chreidimh dó sul a mbéidh sé abhfad pósta aici.  Má's</span>
<lb n="4982"/><span>feallaire é, ní maithfear puínn dó.  Má cheapan sé i</span>
<lb n="4983"/><span>n'aigne go dtiocfaidh leis smacht a chur ar Shadhbh, tá</span>
<lb n="4984"/><span>an dearmhad ar an bhfear mbocht is mó bhí riamh air.</span>
<lb n="4985"/><span>Níor cuireadh smacht ar Shadhbh i n-am.  Do cailleadh a</span>
<lb n="4986"/><span>máthair sul a raibh sí bliaghain iomlán.  Thug Diarmuid</span>
<lb n="4987"/><span>a slígh féin di go dtí go raibh sé ró dhéanach, go dtí go</span>
<lb n="4988"/><span>raibh sí imthighthe ó smacht.”</span></p>
<lb n="4989"/>
<lb n="4990"/><p><span>“Ní dóigh liom gur cúrsaidhe smachta é, a Athair,”</span>
<lb n="4991"/><span>arsa Seághan.  “Do cailleadh Aoibhlín orm-sa agus</span>
<lb n="4992"/><span>gan Máire bheag ach dhá bhliaghain.  Níor chuireas aon</span>
<lb n="4993"/><span>smacht riamh ar an leanbh san.  Do tugadh a slígh di,</span>
<lb n="4994"/><span>má tugadh d'aoinne é.  Oiread agus labhairt árd léi</span>
<lb n="4995"/><span>níor déineadh é, ní áirmhighim focal feargach a labhairt</span>
<lb n="4996"/><span>léi, ná buille bhualadh uirthi.  Agus feuch conus mar</span>
<lb n="4997"/><span>atá an sgéal againn.  Chómh siúrálta agus tháir ad'</span>
<lb n="4998"/><span>shuídhe ansan, is túisge chuimhnighean sí ar an rud a bhíos</span>
<lb n="4999"/><span>uaim 'ná mar a chuimhnighim féin air.”</span></p>
<lb n="5000"/>
<lb n="5001"/><p><span>“Gan amhras, a Sheághain,” arsa 'n sagart, “bíon</span>
<lb n="5002"/><span>grástamhlacht i ndaoinibh seachas a chéile, agus bíon an</span>
<lb n="5003"/><span>braon fóghanta i ndaoinibh seachas a chéile, agus an</span>
<lb n="5004"/><span>droch bhraon.  Ach mar sin féin, chómh fada agus a</span>
<lb n="5005"/><span>théidhean an choitchiantacht, is fíor é an sean-fhocal agus</span>
<lb n="5006"/><span>ní sáróchar é, ‘Ní bhíon an rath ach mar a mbíon an</span>
<lb n="5007"/><span>smacht.’”</span></p>
<lb n="5008"/>
<lb n="5009"/><p><span>Chomáineadar leó ar an gcuma san ag caint agus</span>
<lb n="5010"/><span>ag cur thré chéile, Seághan Ceatach go sásta i n'aigne</span>
<lb n="5011"/><span>agus go ró bhuidheach de'n duine uasal a tháinig chómh</span>
<lb n="5012"/><span>fada fá dhéin Shadhbh, agus an sagart go neamh-shásta</span>
<lb n="5013"/><span>i n'aigne le h-eagla nach aon chrích fhóghanta a bhéarfad</span>
<lb n="5014"/><span>gnó Shadhbh agus an duine uasail iasachta.</span>
<lb n="5015"/></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="5016"/><p><span>Caibidiol a sédeug.</span></p>
<lb n="5017"/>
<lb n="5018"/><p><span>Lar na mháireach a bhí chúgainn, bhí aonach sa tsráid.</span>
<lb n="5019"/><span>Bhí Séadna ar an aonach le h-ualach bróg.  Bhí Micil ar</span>
<lb n="5020"/><span>an aonach 'na sheasamh leis an ualach.  Bhí máthair Mhicil</span>
<lb n="5021"/><span>ar an aonach ag díol muice raimhre agus ag ceannach</span>
<lb n="5022"/><span>céise.  Bhí Seághan Ceatach ar an aonach, agus stoc</span>
<lb n="5023"/><span>mór de bhuaibh seasga aige le díol ó'n gcnoc.  Bhí</span>
<lb n="5024"/><span>Máire Ghearra ar an aonach i dteannta a h-athar.  Bhí</span>
<lb n="5025"/><span>an báille ar an aonach, chómh plucach, chómh caincíneach,</span>
<lb n="5026"/><span>chómh mórchúiseach, chómh géar-shúileach, chómh tárr-leathan,</span>
<lb n="5027"/><span>chómh colpach, chómh tur agus bhí Seághan an Aonaigh</span>
<lb n="5028"/><span>riamh.  Dá bhfeicfeá ag déanamh ort é, ba dhóigh leat air</span>
<lb n="5029"/><span>gurab amhlaidh a bhí bharántas 'na phóca aige ad' choinnibh.</span>
<lb n="5030"/><span>Dá mba ná déanfá ach beannughadh dhó, d'fheuchfadh sé</span>
<lb n="5031"/><span>ort mar fheuchfadh sé ar dhuine a bhéadh chun a bhuailte.</span></p>
<lb n="5032"/>
<lb n="5033"/><p><span>Bhí an uile shaghas eachradh ann, chómh h-iomadamhail</span>
<lb n="5034"/><span>agus bhí an chéad lá úd a tháinig Séadna ann chun capaill</span>
<lb n="5035"/><span>agus bó bainne do cheannach.  Bhí lucht cleas ann, agus</span>
<lb n="5036"/><span>lucht rinnce, agus lucht ceóil, agus lucht cartaí, agus</span>
<lb n="5037"/><span>lucht pócaí do phiocadh.  Bhí tíncéirí ann as gach áird</span>
<lb n="5038"/><span>idir chian agus cómhgar, agus is iad a bhí go buartha</span>
<lb n="5039"/><span>agus go bladhmanach, go droch mhúinte, go droch bhéasach</span>
<lb n="5040"/><span>agus go droch labhartha.  Iad féin agus a mná agus a</span>
<lb n="5041"/><span>gclann ag dul i gcochall a chéile gur dhóigh leat go</span>
<lb n="5042"/><span>maireóbhaidís a chéile, agus 'na thaobh san ná marbhuighdís.</span></p>
<lb n="5043"/>
<lb n="5044"/><p><span>Bhí lucht méaracán ann.  Ach má 'seadh, ní raibh fear</span>
<lb n="5045"/><span>méaracán Shéadna ortha, nó má bhí, ní bhfuair Séadna</span>
<lb n="5046"/><span>aon radharc air.</span></p>
<lb n="5047"/>
<lb n="5048"/><p><span>Do ritheadh an rás, fé mar a ritheadh an chéad lá.  Bhí</span>
<lb n="5049"/><span>gach aoinne ag faire air.  Nuair a bhí sé críochnuighthe</span></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="5050"/><p><span>bhí gach aoinne ag ruith agus gach aoinne ag liúighrigh, ach</span>
<lb n="5051"/><span>má bhí, níor rith Séadna, ná níor liúigh sé.</span></p>
<lb n="5052"/>
<lb n="5053"/><p><span>Ní túisge bhí an rás í leath-taoibh 'ná d'éirigh troid</span>
<lb n="5054"/><span>idir bheirt tíncéirí mar gheall ar cheannrach asail.  Do</span>
<lb n="5055"/><span>phreab tíncéir ba threise 'ná aoinne acu eatortha isteach.</span>
<lb n="5056"/><span>Do chuir sé ó chéile iad agus do thóg sé féin an cheannrach.</span></p>
<lb n="5057"/>
<lb n="5058"/><p><span>Le n-a linn sin d'airigh Séadna na daoine 'na thímpal</span>
<lb n="5059"/><span>ag cogarnaigh.</span></p>
<lb n="5060"/>
<lb n="5061"/><p><span>“Feuch! feuch! feuch!” ar siad.  D'fheuch sé sa treó</span>
<lb n="5062"/><span>i n-a rabhadar-san ag feuchaint.  Cé chífeadh sé ag</span>
<lb n="5063"/><span>gabháil anuas lár páirce an aonaigh, agus an t-aonach</span>
<lb n="5064"/><span>ag déanamh slíghe dhóibh, ach an bheirt — Sadhbh agus an</span>
<lb n="5065"/><span>duine uasal iasachta!</span></p>
<lb n="5066"/>
<lb n="5067"/><p><span>Bhí culaith chraoidhearg ar dearg-lasadh ar Shadhbh, ó</span>
<lb n="5068"/><span>mhullach talamh.  Bhí culaith éadaigh uasail air-sean, agus</span>
<lb n="5069"/><span>isé a bhí go piocaithe bearrtha, go cúmtha córach cothuighthe</span>
<lb n="5070"/><span>cumasach deagh-chroicinn.  Do leath a shúile glan ar</span>
<lb n="5071"/><span>Shéadna nuair a thánadar 'na chómhgar.  B'é an duine</span>
<lb n="5072"/><span>uasal céadna é ar ar eitigh sé an t-airgead agus ar ar</span>
<lb n="5073"/><span>thug sé “cladhaire díomhaoin”!</span></p>
<lb n="5074"/>
<lb n="5075"/><p><span>Ní fheidir sé ó thalamh an domhain cad ba mhaith dhó a</span>
<lb n="5076"/><span>rádh ná a dhéanamh.  Níor dhéin sé ach stad mar a raibh</span>
<lb n="5077"/><span>aige agus éisteacht.  Do bhuaileadar thairis, an pháirc</span>
<lb n="5078"/><span>síos, i ngoireacht trí ráinní dhó, gan feuchaint air, gan</span>
<lb n="5079"/><span>é thabhairt fé ndeara ach chómh beag agus dá mba ná béadh</span>
<lb n="5080"/><span>sé ann i n-aon chor.  Do bhuaileadar suas ar an dtaobh</span>
<lb n="5081"/><span>eile de'n pháirc, na daoine ag osgailt na slíghe rómpa,</span>
<lb n="5082"/><span>agus ansan ag síneadh na méar fútha, agus ag crothadh</span>
<lb n="5083"/><span>a gceann, agus ag dul ins na tríthíbh.  Nuair a chonaic</span>
<lb n="5084"/><span>an tíncéir mór iad do stad sé ag feuchaint ortha, agus</span>
<lb n="5085"/><span>srian an asail ar a chuislinn aige.  Nuair a bhíodar</span>
<lb n="5086"/><span>imthighthe thairis d'éaluigh sé 'na ndiaigh agus tharaing sé</span>
<lb n="5087"/><span>an tsrian ortha fé mar a bhéadh sé chun a mbuailte, ach</span></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="5088"/><p><span>ní baoghal gur bhuail, ná gur mhothuigheadar é, ach ba</span>
<lb n="5089"/><span>dhóigh leat go dtuitfeadh an t-anam tur te as na daoine</span>
<lb n="5090"/><span>a bhí ag feuchaint ar an spórt.</span></p>
<lb n="5091"/>
<lb n="5092"/><p><span>Ní bhfuair Séadna aon tsult ann.  Bhí iomarca</span>
<lb n="5093"/><span>iongnadh air.</span></p>
<lb n="5094"/>
<lb n="5095"/><p><span>“A Mhichíl,” ar seisean le Micil, “imthigh suas</span>
<lb n="5096"/><span>chómh géar agus tá sé ad' chosaibh, agus abair le</span>
<lb n="5097"/><span>Diarmuid Liath go n-oirean dom labhairt láithreach</span>
<lb n="5098"/><span>leis.”</span></p>
<lb n="5099"/>
<lb n="5100"/><p><span>Do ghluais Micil.  Sul a raibh sé leath na páirce suas</span>
<lb n="5101"/><span>do bhuail Diarmuid uime, agus d'fhilleadar.</span></p>
<lb n="5102"/>
<lb n="5103"/><p><span>“Cé h-é sin i n-aonfheacht le Sadhbh?” arsa</span>
<lb n="5104"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="5105"/>
<lb n="5106"/><p><span>“Ambasa, a Shéadna,” arsa Diarmuid, “ní'l puínn</span>
<lb n="5107"/><span>aithne agam-sa air, ach gur duine uasal é ó i n-aice an</span>
<lb n="5108"/><span>bhaile mhóir.”</span></p>
<lb n="5109"/>
<lb n="5110"/><p><span>“Cad é an ainim atá air?”</span></p>
<lb n="5111"/>
<lb n="5112"/><p><span>“Síogaidhe mac Giolla Phádraig a thugaid a mhuíntir</span>
<lb n="5113"/><span>air.”</span></p>
<lb n="5114"/>
<lb n="5115"/><p><span>“Cé h-iad a mhuíntir?”</span></p>
<lb n="5116"/>
<lb n="5117"/><p><span>“Triúr eile uaisle a tháinig le n-a chois.”</span></p>
<lb n="5118"/>
<lb n="5119"/><p><span>“Cad a thug anso iad?”</span></p>
<lb n="5120"/>
<lb n="5121"/><p><span>“Thánadar ar an aonach.”</span></p>
<lb n="5122"/>
<lb n="5123"/><p><span>“Cad chuige?”</span></p>
<lb n="5124"/>
<lb n="5125"/><p><span>“Ag ceannach eachradh do'n rígh.”</span></p>
<lb n="5126"/>
<lb n="5127"/><p><span>“Cathain a thánadar?”</span></p>
<lb n="5128"/>
<lb n="5129"/><p><span>“Um thráthnóna arú indé.”</span></p>
<lb n="5130"/>
<lb n="5131"/><p><span>“Cár chaitheadar an aimsir ó shin?”</span></p>
<lb n="5132"/>
<lb n="5133"/><p><span>“Bhídís amuich formhór an lae, ach is agam-sa thugaidís</span>
<lb n="5134"/><span>an oídhche.”</span></p>
<lb n="5135"/>
<lb n="5136"/><p><span>“Cad é an fuadar é seo fé Shadhbh?”</span></p>
<lb n="5137"/>
<lb n="5138"/><p><span>“Cleamhnas atá socair idir í féin agus Síogaidhe</span>
<lb n="5139"/><span>mac Giolla Phádraig.”</span>
<lb n="5140"/></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="5141"/><p><span>“Cá bhfios duit ná fuil bean cheana ag an nduine</span>
<lb n="5142"/><span>uasal san?”</span></p>
<lb n="5143"/>
<lb n="5144"/><p><span>“Siné díreach adubhairt an sagart aréir nuair a</span>
<lb n="5145"/><span>bhíos ag caint leis.  Ach dúbhart-sa leis ná raibh uaim</span>
<lb n="5146"/><span>ach cead dh'fhághail uaidh do shagart éigin sa bhaile mhór</span>
<lb n="5147"/><span>chun iad a phósadh.  Gan amhras, ní iarfadh sé an cead</span>
<lb n="5148"/><span>san dá mbéadh sé pósta agus bean cheana sa bhaile mhór</span>
<lb n="5149"/><span>aige.”</span></p>
<lb n="5150"/>
<lb n="5151"/><p><span>“Tuigim,” arsa Séadna.  “Cé dhéin an cleamhnas?”</span></p>
<lb n="5152"/>
<lb n="5153"/><p><span>“Is amhlaidh a bhíodar ag magadh agus ag caitheamh</span>
<lb n="5154"/><span>aimsire dhóibh féin an chéad oídhche.  Gach aoinne acu</span>
<lb n="5155"/><span>'ghá áiteamh ar an gcuid eile gur thúisge phósfadh Sadhbh</span>
<lb n="5156"/><span>é féin 'ná aoinne dhíobh-san. — ‘Cuirimís ar chrannaibh</span>
<lb n="5157"/><span>é,’ arsa duine acu. — ‘B'fhéidir ná tógfadh sí an t-é go</span>
<lb n="5158"/><span>dtuitfeadh an crann air,’ arsa duine eile acu.  Chuir-</span>
<lb n="5159"/><span>eadar chuici an cheist. — ‘Tógfad,’ ar sise, ‘má thuitean</span>
<lb n="5160"/><span>an crann ar an bhfear a thaithnfidh liom.’  Fuaradar go</span>
<lb n="5161"/><span>léir ana shult sa méid sin.  Do cuireadh ar chrannaibh</span>
<lb n="5162"/><span>é, agus do thuit an crann ar an bhfear a chonaicís le n-a</span>
<lb n="5163"/><span>cois ó chianaibh.  Cheapamar uile ná raibh ann ach magadh,</span>
<lb n="5164"/><span>ach am briathar gur ghlac seisean de chroídhe dháiríribh é.</span>
<lb n="5165"/><span>Nuair a mheas Sadhbh tarang as, ‘Ambasa, a 'nghean</span>
<lb n="5166"/><span>ó,’ ar seisean, ‘ní dhéanfaidh san an gnó dhuit.  Dúbhraís</span>
<lb n="5167"/><span>go dtógfá an t-é air go dtuitfeadh an crann, dá</span>
<lb n="5168"/><span>dtuitfeadh an crann ar an bhfear a thaithnfeadh leat.</span>
<lb n="5169"/><span>Tóg mé anois, nó abair ná taithnim leat.’  B'é deire</span>
<lb n="5170"/><span>an aighnis é gur déineadh an cleamhnas.”</span></p>
<lb n="5171"/>
<lb n="5172"/><p><span>“Ar ceannuigheadh puínn capall do'n rígh?” arsa</span>
<lb n="5173"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="5174"/>
<lb n="5175"/><p><span>“An oídhche thánadar,” arsa Diarmuid, “thugadar</span>
<lb n="5176"/><span>dhom, le cur i gcoimeád, bosca mór iarainn agus é</span>
<lb n="5177"/><span>lán go bara d'ór bhuídhe.  Bhí muirighean mo dhá lámh</span>
<lb n="5178"/><span>ann.  Ar maidin indiu do líonadar a bpócaí as, ag</span></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="5179"/><p><span>gabháil amach dóibh.  Nuair a bhíodh raint capall ceann-</span>
<lb n="5180"/><span>uighthe acu agus díolta asta, agus iad féin agus a</span>
<lb n="5181"/><span>ngiollaí curtha ar bóthar acu, d'fhillidís agus bheiridís</span>
<lb n="5182"/><span>tuille de'n ór leó, agus cheannuighdís tuille.  Fé</span>
<lb n="5183"/><span>dheire bhí an bosca folamh.  Nuair a bhíodar ag díol as</span>
<lb n="5184"/><span>an raint déanach, bhí trí chéad púnt i n-easnamh ortha.</span>
<lb n="5185"/><span>Ní raibh sé oireamhnach agam-sa, ach bhí sé ag Sadhbh, agus</span>
<lb n="5186"/><span>thug sí dhóibh é ar iasacht go dtí go mbéidís go léir i</span>
<lb n="5187"/><span>bhfochair a chéile sa bhaile mhór.”</span></p>
<lb n="5188"/>
<lb n="5189"/><p><span>“A Mhichíl,” arsa Séadna, “glaoidh ar an mbáille</span>
<lb n="5190"/><span>chúgam.  Tá sé ar an aonach.”</span></p>
<lb n="5191"/>
<lb n="5192"/><p><span>“Siné thuas é,” arsa Micil, “ag caint le Seághan</span>
<lb n="5193"/><span>Bolg ua Dála.  Béidh sé anuas chúgat láithreach agam.”</span></p>
<lb n="5194"/>
<lb n="5195"/><p><span>Tháinig an báille.</span></p>
<lb n="5196"/>
<lb n="5197"/><p><span>“An 'mó fear agat?” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="5198"/>
<lb n="5199"/><p><span>“Ní'l ach fear agus fiche,” arsa 'n báille.</span></p>
<lb n="5200"/>
<lb n="5201"/><p><span>“Cruinnigh iad láithreach tímpal tíghe Dhiarmud' Léith,”</span>
<lb n="5202"/><span>arsa Séadna.  “Tá ceathrar bitheamhnach ann agus tá</span>
<lb n="5203"/><span>an t-aonach creachta acu.”</span></p>
<lb n="5204"/>
<lb n="5205"/><p><span>Chuir an báille fead as agus phreab sé chun siúbhail.</span>
<lb n="5206"/><span>Is beag ná gur thuit Diarmuid.</span></p>
<lb n="5207"/>
<lb n="5208"/><p><span>“Is fearra dhuit gan dul fé dhéin an tíghe go fóil,”</span>
<lb n="5209"/><span>arsa Séadna.  “Ní'l siad súd gan arm faobhair, agus</span>
<lb n="5210"/><span>má théidhean an sgéal dian ortha béidh fuil acu.  Fág</span>
<lb n="5211"/><span>fé Chormac iad.  Tá cleas ar an mbata draighin úd</span>
<lb n="5212"/><span>aige a bhain fear láidir d'á bhonnaibh go minic.”</span></p>
<lb n="5213"/>
<lb n="5214"/><p><span>“Cá bhfios duit an bitheamhnaigh iad?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="5215"/>
<lb n="5216"/><p><span>“Sean-aithne bheith agam ar duine acu.  An fear úd</span>
<lb n="5217"/><span>a bhí le Sadhbh ag siúbhal an aonaigh ó chianaibh, tháinig sé</span>
<lb n="5218"/><span>ag lorg airgid ar iasacht chúgam tá raint bliaghanta ó</span>
<lb n="5219"/><span>shin ann.  Nuair eitigheas an t-airgead air, dúbhairt sé</span>
<lb n="5220"/><span>go raibh ocras air.  Níor chreideas focal uaidh, agus</span>
<lb n="5221"/><span>bhí a fhios aige nár chreideas.  Do leig sé air ó chianaibh</span></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="5222"/><p><span>nár aithin sé mé, ach d'aithin chómh maith díreach agus</span>
<lb n="5223"/><span>d'aithnigheas-sa é.  Má thagan Cormac suas leis curfar</span>
<lb n="5224"/><span>deire le n-a chúrsaíbh agus le n-a chuid uaisleachta go</span>
<lb n="5225"/><span>ceann tamaill.”</span></p>
<lb n="5226"/>
<lb n="5227"/><p><span>Le n-a linn sin d'airigheadar an liúgh fhiaigh i dtreó</span>
<lb n="5228"/><span>tíghe Dhiarmuda suas.  Do bhris ar an bhfoidhne ag</span>
<lb n="5229"/><span>Diarmuid.</span></p>
<lb n="5230"/>
<lb n="5231"/><p><span>“Ó!” ar seisean.  “Marbhóchar Sadhbh bhocht</span>
<lb n="5232"/><span>eatortha!”  Agus do rith sé chómh maith agus bhí rith ag</span>
<lb n="5233"/><span>an nduine mbocht.</span></p>
<lb n="5234"/>
<lb n="5235"/><p><span>Do rug Séadna ar chuislinn air.  “Ní'l baoghal</span>
<lb n="5236"/><span>uirthi,” ar seisean, “ach ní mar sin duit-se.  Béidh an</span>
<lb n="5237"/><span>t-aonach bailighthe ansúd láithreach.  Ní'l aoinne atá</span>
<lb n="5238"/><span>caillte leó súd ná béidh ag cur ortha.  Is fearr as an</span>
<lb n="5239"/><span>slígh thusa, le h-eagla go ndéarfadh duine éigin go</span>
<lb n="5240"/><span>raibh rún a ngnótha agat, agus go n-iompóchadh na</span>
<lb n="5241"/><span>daoine ort.”</span></p>
<lb n="5242"/>
<lb n="5243"/><p><span>“Dia le m'anam!” arsa Diarmuid.  “Cad a chas</span>
<lb n="5244"/><span>am' treó iad i n-aon chor?”</span></p>
<lb n="5245"/>
<lb n="5246"/><p><span>“Do chas airgead Shadhbh,” arsa Séadna.  “Ní raibh</span>
<lb n="5247"/><span>aon bheart eile acu le n-a dtiocfaidís air.”</span></p>
<lb n="5248"/>
<lb n="5249"/><p><span>“Tá an liúighreach ag stad.  Táid siad ag dul chun</span>
<lb n="5250"/><span>suaimhnis.  Téidhmís suas,” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="5251"/>
<lb n="5252"/><p><span>“An bhfuil deire na mbróg díolta, a Mhichíl?” arsa</span>
<lb n="5253"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="5254"/>
<lb n="5255"/><p><span>“Tá, ach beagán,” arsa Micil.</span></p>
<lb n="5256"/>
<lb n="5257"/><p><span>“Gaibh an capall, má 'seadh, agus comáin leat</span>
<lb n="5258"/><span>abhaile,” arsa Séadna.</span>
<lb n="5259"/></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="5260"/><p><span>Caibidiol a seachtdeug.</span></p>
<lb n="5261"/>
<lb n="5262"/><p><span>Ghluaiseadar ortha suas, Séadna agus Diarmuid</span>
<lb n="5263"/><span>Liath, cos ar chois, go tigh Dhiarmuda.</span></p>
<lb n="5264"/>
<lb n="5265"/><p><span>Ní raibh rómpa ann ach cruinniughadh ban agus leanbh</span>
<lb n="5266"/><span>agus seandaoine, agus an tíncéir mór 'ghá léiriughadh</span>
<lb n="5267"/><span>dhóibh cad a bhí tar éis tuitim amach.</span></p>
<lb n="5268"/>
<lb n="5269"/><p><span>“Cad é sin adeir sé?” arsa Diarmuid le duine acu.</span></p>
<lb n="5270"/>
<lb n="5271"/><p><span>“Deir sé,” arsa 'n duine, “gurab amhlaidh atá</span>
<lb n="5272"/><span>Sadhbh fuaduighthe ag muíntir an rígh, agus go bhfuil</span>
<lb n="5273"/><span>Cormac an Chaincín agus a mhuíntir imthighthe 'na ndiaigh</span>
<lb n="5274"/><span>ar cos-anáirde chun í bhaint díobh, agus í thabhairt leó</span>
<lb n="5275"/><span>abhaile, mar go raibh sí féin agus Cormac réidh chun a</span>
<lb n="5276"/><span>bpósta.”</span></p>
<lb n="5277"/>
<lb n="5278"/><p><span>Chuadar isteach.  Ní raibh aoinne rómpa istigh.  Chuir-</span>
<lb n="5279"/><span>eadar lámh ar dhorus an tseómra.  Bhí sé daingean ó'n</span>
<lb n="5280"/><span>dtaobh istigh.  D'fheuchadar ar a chéile.</span></p>
<lb n="5281"/>
<lb n="5282"/><p><span>“Osgail an dorus, pé duine atá ansan!” arsa</span>
<lb n="5283"/><span>Diarmuid.</span></p>
<lb n="5284"/>
<lb n="5285"/><p><span>“Dún-sa dorus an tíghe ar dtúis,” arsa Sadhbh — isí</span>
<lb n="5286"/><span>a bhí ann.  Do dhún.</span></p>
<lb n="5287"/>
<lb n="5288"/><p><span>D'osgail sí an dorus agus thaisbeáin sí dhóibh í féin,</span>
<lb n="5289"/><span>agus an clóca dearg uirthi, agus sgeón inti.</span></p>
<lb n="5290"/>
<lb n="5291"/><p><span>“Cad é an donas é seo,” ar sise, “atá ag eiríghe</span>
<lb n="5292"/><span>dos na daoine go léir, nó an ag imtheacht as a meabhair</span>
<lb n="5293"/><span>atáid?  Bhíos am' shuídhe sa chathaoir sin ansan.  Bhí</span>
<lb n="5294"/><span>Síogaidhe imthighthe amach feuchaint an bhfeicfeadh sé thusa.</span>
<lb n="5295"/><span>Ní raibh sé ach ar éigin imthighthe a' radharc an doruis</span>
<lb n="5296"/><span>nuair airigheas an choisidheacht agus an gleó agus an</span>
<lb n="5297"/><span>t-eirleach amuich.  D'fheuchas amach, agus cad do chífinn</span>
<lb n="5298"/><span>ach an t-aonach ag déanamh ar an ndorus i n-aon tsluagh</span></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="5299"/><p><span>amháin.  An báille ar tosach agus a chlaidheamh ar</span>
<lb n="5300"/><span>tarang aige 'na láimh dheis agus a bhata draighin 'na</span>
<lb n="5301"/><span>láimh chlé, bior ar a dhá shúil agus fásgadh 'na bheul.  Do</span>
<lb n="5302"/><span>léimeas chun an doruis a dhúnadh, ach bhí sé ró thapaidh</span>
<lb n="5303"/><span>dhom.  ‘Ní baoghal duit, a Shadhbh,’ ar seisean, agus</span>
<lb n="5304"/><span>siúd siar sa tseómra é, agus beirt nó triúr i n-</span>
<lb n="5305"/><span>aonfheacht leis.  Do rop sé na leapacha agus do rop</span>
<lb n="5306"/><span>sé fútha.  An fhaid a bheitheá ag dúnadh do shúl bhí sé</span>
<lb n="5307"/><span>féin agus iad-san amuich airís.  D'iompuigh sé ar na</span>
<lb n="5308"/><span>fearaibh.  ‘D'imthigheadar,’ ar seisean.  ‘Leanam</span>
<lb n="5309"/><span>iad!’  Ansan do cuireadh an liúgh suas go mb'éigin</span>
<lb n="5310"/><span>dom mo mhéireana do shádh am' chluasaibh.”</span></p>
<lb n="5311"/>
<lb n="5312"/><p><span>“Feuch,” arsa Séadna.  “Tá cuid de'n airgead</span>
<lb n="5313"/><span>agam-sa.  Fuaras é i ndíol na mbróg.”</span></p>
<lb n="5314"/>
<lb n="5315"/><p><span>Agus do tharaing sé aníos as a phóca cúpla píosa</span>
<lb n="5316"/><span>óir.  Do rug sé ar cheann acu agus chimil sé de mhuinichle</span>
<lb n="5317"/><span>a chasóige é ar feadh tamaill.  Ba ghearr gur imthigh an</span>
<lb n="5318"/><span>dath breagh buídhe, agus gur tháinig i n-a inead dath</span>
<lb n="5319"/><span>glas luaidhe.  Dá bhfeicfeá an dá shúil a tháinig do</span>
<lb n="5320"/><span>Shadhbh nuair a chonaic sí an méid sin!</span></p>
<lb n="5321"/>
<lb n="5322"/><p><span>“Cá bhfuaradh é sin?” ar sise.</span></p>
<lb n="5323"/>
<lb n="5324"/><p><span>“Do fuaradh,” arsa Séadna, “sa bhosca úd a tugadh</span>
<lb n="5325"/><span>dhuit-se le cur i gcoimeád.  Dá mb'áil leó tuille de'n</span>
<lb n="5326"/><span>dath a chur suas ní móide go bhfaighfí amach chómh luath</span>
<lb n="5327"/><span>an gnó a bhí ar siúbhal acu.  Is truagh ná raibh Cormac</span>
<lb n="5328"/><span>cúpla neómat níos túisge.  B'fhéidir go dtiocfadh sé</span>
<lb n="5329"/><span>suas leó fós.”</span></p>
<lb n="5330"/>
<lb n="5331"/><p><span>“Ní thuigim cad tá ar siúbhal agat,” arsa Sadhbh.</span></p>
<lb n="5332"/>
<lb n="5333"/><p><span>“Isé atá ar siúbhal agam,” arsa Séadna, “go raibh</span>
<lb n="5334"/><span>ceathrar bitheamhnach ar lóisdín anso agat.  Gur airgead</span>
<lb n="5335"/><span>bréagach a bhí sa bhosca.  Gach ar ceannuigheadh de</span>
<lb n="5336"/><span>chapaillibh ar an aonach indiu, gur airgead bréagach a</span>
<lb n="5337"/><span>díoladh asta.  Gur do'n rígh a ceannuigheadh formhór ar</span></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="5338"/><p><span>ceannuigheadh de chapaillibh indiu, agus go bhfuil an</span>
<lb n="5339"/><span>dúthaigh creachta.  Siné atá ar siúbhal agam.”</span></p>
<lb n="5340"/>
<lb n="5341"/><p><span>D'iompuigh sí uaidh.  Thugadar fé ndeara a cosa ag</span>
<lb n="5342"/><span>imtheacht uaithi.  Do rug a h-athair idir a dhá láimh uirthi</span>
<lb n="5343"/><span>Mura mbéadh san do bhí sí ar an úrlár acu 'na cnaipe.</span></p>
<lb n="5344"/>
<lb n="5345"/><p><span>Síle. — An cailín bocht!  Trí chéad púnt imthighthe!  Ba</span>
<lb n="5346"/><span>mhór a' sgrupal é!</span></p>
<lb n="5347"/>
<lb n="5348"/><p><span>Nóra. — Ar chuaidh sí i laige, a Pheig?</span></p>
<lb n="5349"/>
<lb n="5350"/><p><span>Peig. — Am briathar gur chuaidh, agus go raibh a</span>
<lb n="5351"/><span>h-athair tamall maith ag greadadh a bas agus ag caitheamh</span>
<lb n="5352"/><span>uisge uirthi sul a dtáinig sí chuici féin.  Agus nuair a</span>
<lb n="5353"/><span>tháinig, isé céad fhocal a labhair sí, “Airiú, greadadh</span>
<lb n="5354"/><span>chúgat!” ar sise, “cad is gádh dhuit mé bhasgadh agus</span>
<lb n="5355"/><span>mé bháth?  Cad dob' áil leat-sa anso?” ar sise le</span>
<lb n="5356"/><span>Séadna.  “Imthigh leat abhaile,” ar sise.  “Ní'l aon</span>
<lb n="5357"/><span>ghnó anso agat.”</span></p>
<lb n="5358"/>
<lb n="5359"/><p><span>Níor leig seisean air gur labhair sí.</span></p>
<lb n="5360"/>
<lb n="5361"/><p><span>“Tá eagal orm,” ar seisean le Diarmuid, “má</span>
<lb n="5362"/><span>bheirtear ortha, gurab olc a raghaid siad as.  Tá fearg</span>
<lb n="5363"/><span>ar Chormac.  Is dóigh liom nach foláir nó go bhfuil rud</span>
<lb n="5364"/><span>éigin fóghanta beirthe uaidh acu.  Ní fheaca riamh ag dul</span>
<lb n="5365"/><span>chun gnótha é le h-oiread binibe.  Bhí sórt eagla ar a</span>
<lb n="5366"/><span>ghárda féin roimis.  Geallaim dhuit gurab iad a bhí go</span>
<lb n="5367"/><span>tugtha agus go h-ollamh agus go h-imghníomhach, agus nach</span>
<lb n="5368"/><span>baoghal gur thug aoinne acu gach-re-seadh dhó.  Ní bhéinn</span>
<lb n="5369"/><span>i gcás an fhir mhóir úd ar rud ná déarfainn, má tagtar</span>
<lb n="5370"/><span>suas leis.”</span></p>
<lb n="5371"/>
<lb n="5372"/><p><span>“Níor bhuail a leithéid de mhí-ádh riamh mé,” arsa</span>
<lb n="5373"/><span>Diarmuid.  “Ar an áit seo do rugadh agus do tógadh</span>
<lb n="5374"/><span>mé, agus m'athair rómham, agus mo shean-athair.  Ní</span>
<lb n="5375"/><span>raibh luach feóirlinge riamh le cur am' leith, ná i leith</span>
<lb n="5376"/><span>aoinne des na seacht sínsearaibh a tháinig rómham.  Ó!</span>
<lb n="5377"/><span>Ó!  Ó!  A bheith de chrann agus de phláinéid orm iad a</span></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="5378"/><p><span>bhualadh chúgam an dorus isteach gan chuireadh gan</span>
<lb n="5379"/><span>iaraidh!  Iad do thabhairt a n-aghaidh ar an dtigh seo</span>
<lb n="5380"/><span>seachas aon tigh eile sa tsráid 'ná i gcómhgar na sráide!</span>
<lb n="5381"/><span>Cad déarfaid na cómharsain ach gurab amhlaidh a bhí rún</span>
<lb n="5382"/><span>a ndroch bheart agam, agus gurab amhlaidh a bhíos ag</span>
<lb n="5383"/><span>cabhrughadh leó?  Má theipean ar Chormac teacht suas</span>
<lb n="5384"/><span>leó, — an mhuíntir go bhfuil a gcuid caillte acu tar éis</span>
<lb n="5385"/><span>an lae, má's filleadh anso dhóibh agus a gcuaird i</span>
<lb n="5386"/><span>n-aistear acu, déarfaidh gach aoinne gur mise fé ndear</span>
<lb n="5387"/><span>é, mura mbéadh gur thugas rabhadh dhóibh ná béidís</span>
<lb n="5388"/><span>imthighthe chómh tapaidh.  Ní fágfar cleith os cionn mo</span>
<lb n="5389"/><span>chinn, ná aon chnámh slán am' chorp.  Aililliú!  Cad é</span>
<lb n="5390"/><span>mar mhí-fhortiún!  Cad é mar thubaist!  Cad tá le</span>
<lb n="5391"/><span>déanamh agam i n-aon chor, i n-aon chor?  Is cruaidh an</span>
<lb n="5392"/><span>sgéal é i ndeire mo shaoghail!  Ó!  A chreach láidir é!</span>
<lb n="5393"/><span>A chreach láidir é!  Cad a dhéanfad?  Cad a</span>
<lb n="5394"/><span>dhéanfad?”</span></p>
<lb n="5395"/>
<lb n="5396"/><p><span>“Do bheul dh'éisteacht agus gan bheith 'ghár mbodha-</span>
<lb n="5397"/><span>rúghadh, isé a dhéanfair,” arsa Sadhbh.  “Ní thú atá</span>
<lb n="5398"/><span>caillte leis, ach mise.  Má gheibhim fám' lámhaibh é,</span>
<lb n="5399"/><span>stracfad an dá shúil amach as a cheann.  Agus dáltha</span>
<lb n="5400"/><span>an sgéil, cad é an srangán a bhí fá d'theangain-se,” ar</span>
<lb n="5401"/><span>sise le Séadna, “nár labhair agus sinn ag gabháil thart</span>
<lb n="5402"/><span>páirc an aonaigh síos?  Mar 'dh eadh nár thugais fé</span>
<lb n="5403"/><span>ndeara sinn!  Thugais go dian mhaith.  D'á fheabhas a</span>
<lb n="5404"/><span>leigis ort gan feuchaint orainn, do chonac-sa do shúil</span>
<lb n="5405"/><span>mhillteach orainn.  Cad 'na thaobh nár labhrais an uair</span>
<lb n="5406"/><span>sin?  Ní raibh mo chuid airgid tabhartha agam-sa dhó an</span>
<lb n="5407"/><span>uair sin.  Cad a choimeád do bheul dúnta?  Bhí do</span>
<lb n="5408"/><span>theanga bog go leór agat nuair a bhí sé ró dhéanach.</span>
<lb n="5409"/><span>Bhí sé chómh saor agat labhairt an uair sin agus bhí sé</span>
<lb n="5410"/><span>agat labhairt 'na dhiaigh san.  Pé donas greama atá</span>
<lb n="5411"/><span>agat ar Chormac nach beag duit cogar a thabhairt dó chun</span></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="5412"/><p><span>é chomáint as a mheabhair, bhí sé chómh maith agat an cogar</span>
<lb n="5413"/><span>a thugais 'na dhiaigh san dó a thabhairt an uair sin dó,</span>
<lb n="5414"/><span>dá mba mhaith leat an gnó a dhéanamh sa cheart.  Níor</span>
<lb n="5415"/><span>dhéinis.  Do sgaoilis thart an aimsir go dtí go raibh</span>
<lb n="5416"/><span>mo chuid airgid tabhartha uaim agam, agus an cladhaire</span>
<lb n="5417"/><span>imthighthe.  Ní fhéadfadh duine d'á aicme féin an sgéal</span>
<lb n="5418"/><span>a shocarughadh dhó níos deise 'ná shocaruighis dó é.  Pé</span>
<lb n="5419"/><span>ball 'na bhfuil sé anois, ní foláir nó tá sé buidheach</span>
<lb n="5420"/><span>díot.  Daoine 'ghá mhaoidheamh gur bhuadhais-se ar an</span>
<lb n="5421"/><span>saoghal mór le géar-chúis!  'Seadh go díreach!”</span></p>
<lb n="5422"/>
<lb n="5423"/><p><span>An fhaid a bhí an méid sin cainte ar siúbhal, bhí Séadna</span>
<lb n="5424"/><span>na sheasamh ar aghaidh na beirte amach.  A dhá láimh</span>
<lb n="5425"/><span>lastiar d'á dhrom.  É ag feuchaint anonn ar an bhfalla,</span>
<lb n="5426"/><span>agus gur dhóigh leat go raibh radharc tríd an bhfalla</span>
<lb n="5427"/><span>aige ar rud éigin a bhí lastiar de.  A dhá shúil ar dian-</span>
<lb n="5428"/><span>leathadh, agus gur dhóigh leat ortha gurab amhlaidh a</span>
<lb n="5429"/><span>chídís radharc éigin ná feiceadh súile aon duine eile.</span>
<lb n="5430"/><span>Gan cor aige dh'á chur d'á cheannachaibh.  Gan cor aige</span>
<lb n="5431"/><span>dh'á chur d'aon bhall d'á bhallaibh beatha, ach chómh beag</span>
<lb n="5432"/><span>agus dá mbéadh sé gan anam gan anál.</span></p>
<lb n="5433"/>
<lb n="5434"/><p><span>Nuair a chíodh daoine sa mhachtnamh san é, bhíodh sórt</span>
<lb n="5435"/><span>sgáth agus eagla ortha roimis.  D'fheuch Sadhbh air.</span>
<lb n="5436"/><span>D'éist sí, d'á mhéid buinne bhí fúithi.  D'fheuch sí airís</span>
<lb n="5437"/><span>air, agus am briathar gur dhruid sí uaidh anonn tamall.</span></p>
<lb n="5438"/>
<lb n="5439"/><p><span>Níor dhóigh leat air-sin gur airigh sé focal uaithi an</span>
<lb n="5440"/><span>fhaid a bhí sí ag caint, ná gur thug sé fé ndeara gur</span>
<lb n="5441"/><span>stad sí, ná gur dhruid sí uaidh.</span></p>
<lb n="5442"/>
<lb n="5443"/><p><span>Bhí tuitim na h-oídhche ann.  Bhí Cormac agus a</span>
<lb n="5444"/><span>mhuíntir gan filleadh.  Bhí cuid de na daoínibh d'imthigh</span>
<lb n="5445"/><span>leó agus nár fhéad coimeád suas leó, ag teacht tar</span>
<lb n="5446"/><span>n-ais i ndiaigh chéile.  Cuid acu 'ghá rádh go raibh beirthe</span>
<lb n="5447"/><span>ar na bitheamhnaigh agus cuid acu 'ghá rádh ná raibh.  Bhí</span>
<lb n="5448"/><span>gasra acu bailighthe ar lár an bhóthair ar aghaidh tíghe</span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="5449"/><p><span>Dhiarmuda amach.  Iad ag aighneas agus ag áiteamh ar</span>
<lb n="5450"/><span>a chéile.  An tíncéir mór eatartha istigh agus é 'ghá</span>
<lb n="5451"/><span>gceistiughadh.</span></p>
<lb n="5452"/>
<lb n="5453"/><p><span>Phreab Séadna as a mhachtnamh.</span></p>
<lb n="5454"/>
<lb n="5455"/><p><span>“A Dhiarmuid,” ar seisean, “dún an dorus so am'</span>
<lb n="5456"/><span>dhiaigh agus daingnidh go maith é;” agus siúd amach é</span>
<lb n="5457"/><span>agus isteach i lár na muintire a bhí ag caint.</span></p>
<lb n="5458"/>
<lb n="5459"/><p><span>“Ar rugadh ortha?” ar seisean.</span></p>
<lb n="5460"/>
<lb n="5461"/><p><span>“Do rugadh,” arsa duine.</span></p>
<lb n="5462"/>
<lb n="5463"/><p><span>“Níor rugadh,” arsa duine eile.</span></p>
<lb n="5464"/>
<lb n="5465"/><p><span>“'S dó, deirim-se gur rugadh,” arsa 'n chéad</span>
<lb n="5466"/><span>duine.</span></p>
<lb n="5467"/>
<lb n="5468"/><p><span>“Ná feacaidh mo dhá shúil lámh Chormaic ar sgórnaigh</span>
<lb n="5469"/><span>an fhir mhóir úd a bhí ag siúbhal an aonaigh indiu i dteannta</span>
<lb n="5470"/><span>Shadhbh Dhiarmuda?  An é radharc mo shúl do mheasfá</span>
<lb n="5471"/><span>bhaint díom?”</span></p>
<lb n="5472"/>
<lb n="5473"/><p><span>“Dáltha an sgéil,” arsa 'n trímhadh duine, “ní fheadar</span>
<lb n="5474"/><span>cad do bheir Sadhbh Dhiarmuda ag siúbhal an aonaigh 'na</span>
<lb n="5475"/><span>theannta.”</span></p>
<lb n="5476"/>
<lb n="5477"/><p><span>“Ní fheadar-sa ach chómh beag leat,” arsa 'n ceathramhadh</span>
<lb n="5478"/><span>duine, “ná ní fheadar cad do bheir ag tigh Dhiarmuda i</span>
<lb n="5479"/><span>n-aon chor iad, isteach 's amach ann, gur dhóich leat gur</span>
<lb n="5480"/><span>leó an áit.  Siné dhall mé, agus daoine nach mé.  Nuair</span>
<lb n="5481"/><span>chonac iad chómh dána i dtigh Dhiarmuda ní raibh blúire</span>
<lb n="5482"/><span>droich iontaoibhe agam asta.  Do rugadar bramach</span>
<lb n="5483"/><span>breágh uaim.  Bhéinn lán tsásta dá bhfaighinn deich</span>
<lb n="5484"/><span>bpúint fhichid air.  Nuair airigheas an t-éirleach go léir</span>
<lb n="5485"/><span>d'á dhéanamh, agus an t-airgead mór thar na beartaibh</span>
<lb n="5486"/><span>d'á thabhairt ar aon rud i bhfuirm capaill, bhí iongnadh</span>
<lb n="5487"/><span>mo chroídhe orm.  D'airigheas na daoine 'ghá rádh ná</span>
<lb n="5488"/><span>raibh ionta ach ceannuighthe.  Go raibh airgead an rígh acu.</span>
<lb n="5489"/><span>Go bhfuaradar go bog é agus ná raibh d' fhonn ortha</span>
<lb n="5490"/><span>ach é leigint uatha go bog.  Dúbhart liom féin, nídh</span></p>
</div>
<pb n="145"/>
<div><lb n="5491"/><p><span>nár bh' iongnadh, go raibh sé chómh maith agam mo tharang</span>
<lb n="5492"/><span>do bheith agam as ó thárla an chaoi agam.  D'iaras trí</span>
<lb n="5493"/><span>fichid.  Fuaras é láithreach.  Lán mo phóca de phláitíníbh</span>
<lb n="5494"/><span>luadha!  Táim creachta acu!  Mo bhramach breágh</span>
<lb n="5495"/><span>calma gur chaitheas an bhliaghain 'ghá chothúghadh!  Mura</span>
<lb n="5496"/><span>mbéadh mé 'ghá bhfeiscint ag déanamh chómh dána ar thigh</span>
<lb n="5497"/><span>Dhiarmuda Léith ní bhuailfidís an bob san orm.”</span></p>
<lb n="5498"/>
<lb n="5499"/><p><span>“Siní an chaint!” arsa duine eile, agus fearg 'na</span>
<lb n="5500"/><span>ghlór.  “Do buaileadh an bob céadna orm-sa, agus</span>
<lb n="5501"/><span>mura mbéadh Diarmuid Liath agus Sadhbh ní buailfí!”</span></p>
<lb n="5502"/>
<lb n="5503"/><p><span>“Tuille 'n donas chun Diarmuda,” arsa Séadna,</span>
<lb n="5504"/><span>“nár fheuch roimis.  D'fhágadar beó bocht é féin agus</span>
<lb n="5505"/><span>Sadhbh.”  Agus d'inis sé dhóibh tríd síos, ó thusach go</span>
<lb n="5506"/><span>deire, an sgéal, díreach fé mar thuit sé amach.</span></p>
<lb n="5507"/>
<lb n="5508"/><p><span>“Is é crích an sgéil é,” ar seisean, “go bhfuil eagal</span>
<lb n="5509"/><span>orm go n-eirgheóchaidh a chroídhe ar Dhiarmuid mura bhfuil</span>
<lb n="5510"/><span>eirighthe cheana aige air, agus go n-imtheóchaidh Sadhbh bhocht</span>
<lb n="5511"/><span>le craobhachaibh.  Trí chéad púnt imthighthe!  Ar chnuasaidh</span>
<lb n="5512"/><span>an bheirt riamh!  Ní cuimhin liom a leithéid de sgrios.</span>
<lb n="5513"/><span>Ní fheadar ó thalamh an domhain cad dhéanfaid siad.”</span></p>
<lb n="5514"/>
<lb n="5515"/><p><span>“Dar fiadh!” arsa fear an bhramaigh, “d'á olcas atá</span>
<lb n="5516"/><span>an sgéal againne is measa acu-san é.  Mura mbéadh</span>
<lb n="5517"/><span>tú 'ghá rádh ní chreidfinn focal dé.  Ach dar ndóich ní</span>
<lb n="5518"/><span>foláir nó tá an fhírinne agat.  Cad eile bhéarfadh</span>
<lb n="5519"/><span>amach í 'na gaosadán ag siúbhal an aonaigh leis agus an</span>
<lb n="5520"/><span>clóca dearg úd uirthi, ach gur cheap sí lom dáiríríbh go</span>
<lb n="5521"/><span>raibh an cleamhnas déanta?”</span></p>
<lb n="5522"/>
<lb n="5523"/><p><span>“Ins an mbaile mór iseadh bhí an pósadh le déanamh,”</span>
<lb n="5524"/><span>arsa 'n tíncéir mór.  “Ní dhéanfadh aon áit ba chómh-</span>
<lb n="5525"/><span>garaíghe an gnó.  Ologón ó!  Is fada mé ar an saoghal</span>
<lb n="5526"/><span>agus is 'mó bob glic do buaileadh orm le m' ré, ach a</span>
<lb n="5527"/><span>leithéid sin de bhob ní fheaca riamh fós dh'á bhualadh go</span>
<lb n="5528"/><span>dtí indiu, agus ní dócha go bhfeicfead airís.”</span>
<lb n="5529"/></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="5530"/><p><span>“Ciacu is mó na bobana a buaileadh ort nó na bobana</span>
<lb n="5531"/><span>a bhuailis?” arsa fear an bhramaigh.</span></p>
<lb n="5532"/>
<lb n="5533"/><p><span>“Fágaim le h-uadhacht,” arsa 'n tíncéir, “nach cuimhin</span>
<lb n="5534"/><span>liom gur bhuaileas aon bhob ar aoinne riamh.  Ní cuimhin</span>
<lb n="5535"/><span>go deimhin.”</span></p>
<lb n="5536"/>
<lb n="5537"/><p><span>Dúbhairt sé an chaint chómh leanbaídhe sin gur sgairt</span>
<lb n="5538"/><span>a raibh láithreach ar gháirídhibh.  D'airigh Sadhbh na gáirídhe</span>
<lb n="5539"/><span>agus má airigh cheap sí do phreib gur fúithi féin a bhí an</span>
<lb n="5540"/><span>magadh, óir bhí sí d'éis cainte Shéadna do chloistin agus</span>
<lb n="5541"/><span>é ag innsint chúrsaí an chleamhnais.  Bhí náire agus fearg</span>
<lb n="5542"/><span>a dóithin uirthi an fhaid a bhí sí ag éisteacht leis, ach nuair</span>
<lb n="5543"/><span>airigh sí an sgairteadh gáire ó n-a raibh ar an mbóthar</span>
<lb n="5544"/><span>d'eirigh sí ar buile.  Siúd amach í agus dhírigh sí ortha.</span>
<lb n="5545"/><span>Thug sí aghaidh na muc a's na madraí ar Shéadna airís</span>
<lb n="5546"/><span>mar nár labhair sé i n-am, sul a raibh a cuid airgid</span>
<lb n="5547"/><span>imthighthe ag an “Síogaidhe” úd.  Ansan thug sí aghaidh</span>
<lb n="5548"/><span>na muc a's na madraí ar an dtíncéir, mar gheall ar</span>
<lb n="5549"/><span>bheith ag magadh fúithi.</span></p>
<lb n="5550"/>
<lb n="5551"/><p><span>“A phlubaire na gcorcán mbriste!” ar sise, “níor</span>
<lb n="5552"/><span>tháinig sé chun baile dhuit féin ná d'aoinne a bhain leat</span>
<lb n="5553"/><span>ins na seacht sínsearaibh a rádh go mbeitheá ag magadh</span>
<lb n="5554"/><span>fúm-sa.”  Ansan do thug sí aghaidh ar fhear an bhramaigh</span>
<lb n="5555"/><span>mar do sgairt sé ar gháirídhibh nuair chonaic sé an oíde</span>
<lb n="5556"/><span>a tugadh ar an dtíncéir.  “Is ró bheag an sgéal,” ar</span>
<lb n="5557"/><span>sise, “é dh' imtheacht ort-sa mar dh' imthigh, agus dá</span>
<lb n="5558"/><span>n-imthigheadh sé níosa seacht measa ort.  B'fhuirisde</span>
<lb n="5559"/><span>dhuit a aithint, nuair taraingeadh trí fichid púnt duit</span>
<lb n="5560"/><span>ar do bhraimín giobalach, gorta, droich-mhianaigh, nár</span>
<lb n="5561"/><span>dhuine mhacánta tharaing riamh air a leithéid d' airgead.</span>
<lb n="5562"/><span>Ní raibh leigheas agat air.  Bhí an tsaint ró láidir</span>
<lb n="5563"/><span>istigh ad' chroídhe.  Trí fichid púnt ar stuthairín bramaigh</span>
<lb n="5564"/><span>gan crot air, gan blúire foluígheachta ann, ach oiread le</span>
<lb n="5565"/><span>sean chaora!  Greadadh chúgat, a spreallairín!  Murab</span>
<lb n="5566"/><span>ort atá an chaint!”</span>
<lb n="5567"/></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="5568"/><p><span>“Éist, a Shadhbh!” arsa fear an bhramaigh.  “Ná bíodh</span>
<lb n="5569"/><span>ceist ort.  Tá sé buailte isteach am' aigne, agus a raibh</span>
<lb n="5570"/><span>de dhaoinibh gan chiall ar an aonach so indiu, nach foláir</span>
<lb n="5571"/><span>nó is ró ghearr go bhfaghfar i mball éigin ar a measg</span>
<lb n="5572"/><span>amadán do phósfaidh gan spré thú.”</span></p>
<lb n="5573"/>
<lb n="5574"/><p><span>Airiú, do léim sí as a corp, agus sul a raibh a fhios</span>
<lb n="5575"/><span>aige cad a bhí chuige bhí an dá láimh go daingean aici 'na</span>
<lb n="5576"/><span>chuid féasóige agus í 'ghá stathadh.  Do stath sí anonn é</span>
<lb n="5577"/><span>agus do stath sí anall é.  Chuir sé a trí nó a ceathair</span>
<lb n="5578"/><span>de bhéiceanaibh as, mar chuirfeadh gamhain bolláin le linn</span>
<lb n="5579"/><span>na sgéine do chur ar a sgórnaigh.  Níor bhuail sé í, cé</span>
<lb n="5580"/><span>gur mhór an fhoidhne aige é.  Chuir sé an dá láimh léi</span>
<lb n="5581"/><span>agus do chaith sé uaidh amach í agus do rith sé leis féin.</span>
<lb n="5582"/><span>Ní folamh a thug sise na méireana léi.  Ba dhóich leat</span>
<lb n="5583"/><span>go dtuitfeadh an t-anam tur teith as a raibh láithreach</span>
<lb n="5584"/><span>nuair chonacadar an folathachtadh a fuair fear an</span>
<lb n="5585"/><span>bhramaigh agus nuair chonacadar an fhéasóg ar mhéireanaibh</span>
<lb n="5586"/><span>Shadhbh.</span></p>
<lb n="5587"/>
<lb n="5588"/><p><span>Le n-a linn sin bhí na daoine ag filleadh níos líonmhaire</span>
<lb n="5589"/><span>ó leanmhaint na mbitheamhnach.  Fé mar thigidís bhíodh</span>
<lb n="5590"/><span>gach aoinne acu 'ghá fhiafraighe cad fé ndeár an sult</span>
<lb n="5591"/><span>nó cad a bhí ar siúbhal.  Ba ghearr gur chuireadar a</span>
<lb n="5592"/><span>ndeacraí féin as a gceann agus gur luigh an chaint agus</span>
<lb n="5593"/><span>an trácht agus an cómhrádh go léir ar an matalong a bhí</span>
<lb n="5594"/><span>imthighthe ar Shadhbh agus ar Dhiarmuid Liath.</span></p>
<lb n="5595"/>
<lb n="5596"/><p><span>Síle. — Go deimhin, a Pheig, is dócha mura mbéadh san go</span>
<lb n="5597"/><span>n-imtheóchadh ortha mar adúbhairt Diarmuid féin,</span>
<lb n="5598"/><span>go marbhóchaí iad nó go loisgfí sa tigh iad 'na</span>
<lb n="5599"/><span>mbeathaigh.</span></p>
<lb n="5600"/>
<lb n="5601"/><p><span>Cáit. — Mura mbéadh Séadna bhí an sgéal go h-olc acu.</span></p>
<lb n="5602"/>
<lb n="5603"/><p><span>Síle. — Conus é sin, a Cháit?  Dar ndóich má dúbhairt</span>
<lb n="5604"/><span>sé le Diarmuid an dorus do dhúnadh nár osgail</span>
<lb n="5605"/><span>Sadhbh féin é?</span>
<lb n="5606"/></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="5607"/><p><span>Cáit. — Ba chuma dúnta nó osgailte é mura mbéadh a</span>
<lb n="5608"/><span>ghlice chuir Séadna cúrsaí an chleamhnais agus na</span>
<lb n="5609"/><span>dtrí gcéad bpúnt i mbéalaibh na ndaoine.  Siné</span>
<lb n="5610"/><span>shaor iad ó dhíbhfeirg na ndaoine.</span></p>
<lb n="5611"/>
<lb n="5612"/><p><span>Peig. — Agus bíodh nár thuig Sadhbh é, thug sí árd</span>
<lb n="5613"/><span>chongnamh do Shéadna sa sgéal.  Nuair bhíodar ag</span>
<lb n="5614"/><span>feuchaint uirthi agus ag éisteacht léi ar feadh tamaill</span>
<lb n="5615"/><span>isé a dúbhradar le n-a chéile 'ná go raibh sí ag imtheacht</span>
<lb n="5616"/><span>as a meabhair glan.  Tháinig beirt bhan d'á cómharsanaibh</span>
<lb n="5617"/><span>agus bhailigheadar leó isteach í.  Ansan do leath an</span>
<lb n="5618"/><span>ráfla go raibh sí ar dearg-bhuilc agus go mb'éigean í</span>
<lb n="5619"/><span>cheangal.  Chuir san ó bhaoghal ar fad iad.  Chreid gach</span>
<lb n="5620"/><span>aoinne ná rabhdar ciontach i ngnó na mbitheamhnach agus</span>
<lb n="5621"/><span>ná raibh aon rún acu air, agus ná raibh aoinne ba theinne</span>
<lb n="5622"/><span>do fágadh 'ná iad.</span>
<lb n="5623"/></p>
</div>
<pb n="149"/>
<div><lb n="5624"/><p><span>Caibidiol a h-ochtdeug.</span></p>
<lb n="5625"/>
<lb n="5626"/><p><span>Bhí an oídhche ag imtheacht agus ní raibh Cormac ag</span>
<lb n="5627"/><span>filleadh ná aon tuairisg chruinn uaidh.  Na daoine do</span>
<lb n="5628"/><span>chaill a gcuid, bhí ceist agus ceann-fé agus náire ag</span>
<lb n="5629"/><span>teacht ortha.  An focal úd adúbhairt Sadhbh le fear an</span>
<lb n="5630"/><span>bhramaigh, d'airigheadar é agus do thuigeadar 'na n-aigne</span>
<lb n="5631"/><span>go raibh an ceart aici.  Ní raibh aoinne acu féin nár oir</span>
<lb n="5632"/><span>an chaint dó, chómh cruinn agus d'oir sí d'fhear an</span>
<lb n="5633"/><span>bhramaigh.  Bhí a fhios acu ná raibh puínn truagha ag</span>
<lb n="5634"/><span>daoinibh dhóibh, agus ní raibh puínn truagha acu féin d'á</span>
<lb n="5635"/><span>chéile.  D' inis a dtuisgint féin dóibh, nuair a tugadh</span>
<lb n="5636"/><span>an t-airgead mór dóibh ar na capaillibh, go raibh breis</span>
<lb n="5637"/><span>mhór agus a gceart acu d'á fhághail, — agus ghlacadar é.</span>
<lb n="5638"/><span>Ar ball nuair a tháinig an fhírinne amach do thuigeadar</span>
<lb n="5639"/><span>'na n-aigne nár imthigh ortha ach an rud a bhí tuillte acu,</span>
<lb n="5640"/><span>mar gur thugadar toil do'n droch bheart.  Bhíodar ag</span>
<lb n="5641"/><span>bailiughadh leó agus ag imtheacht abhaile, go dúr agus go</span>
<lb n="5642"/><span>dochraideach, go do-shásta agus go díombádhach, go leamh</span>
<lb n="5643"/><span>díobh féin agus de chuaird an lae acu.</span></p>
<lb n="5644"/>
<lb n="5645"/><p><span>Síle. — Feuch gurab iomdha cuma i n-a ndéintear</span>
<lb n="5646"/><span>airgead bréagach d'éaghmuis é dhéanamh de licíníbh</span>
<lb n="5647"/><span>slinne, le diablaidheacht.</span></p>
<lb n="5648"/>
<lb n="5649"/><p><span>Cáit: — Feuch féin sin.  Agus feuch, leis, gurab anamh</span>
<lb n="5650"/><span>le fághail duine bhéadh chómh macánta san go</span>
<lb n="5651"/><span>dtiocfadh sé i gcionn seachtmhaine chun an airgid</span>
<lb n="5652"/><span>chirt do chur i n-inead an airgid bhréagaigh, mar</span>
<lb n="5653"/><span>tháinig Micheál Réamoinn.</span></p>
<lb n="5654"/>
<lb n="5655"/><p><span>Gobnait. — Agus dáltha an sgéil, feuch gur beag d'á</span>
<lb n="5656"/><span>bhuidhchas a bhí air.  Bhí “a chuid a's a chlú aige” ag</span>
<lb n="5657"/><span>imtheacht dó.</span>
<lb n="5658"/></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="5659"/><p><span>Cáit. — Ciacu clú, a Ghobnait, clú na macántachta nó</span>
<lb n="5660"/><span>clú na diablaidheachta?</span></p>
<lb n="5661"/>
<lb n="5662"/><p><span>Gobnait. — Maith an áit go rabhais, a Cháit.  Creidim go</span>
<lb n="5663"/><span>raibh an dá chlú aige ag imtheacht dó.</span></p>
<lb n="5664"/>
<lb n="5665"/><p><span>Nóra. — Ní fheadar, a Peig, an raibh aon tsúil go</span>
<lb n="5666"/><span>dtiocfadh an duine uasal thar n-ais chun airgid</span>
<lb n="5667"/><span>chirt do thabhairt dos na daoinibh gur thug sé an</span>
<lb n="5668"/><span>t-airgead bréagach dóibh.</span></p>
<lb n="5669"/>
<lb n="5670"/><p><span>Peig. — Is eagal liom, a Nóra, dá dtigeadh, go</span>
<lb n="5671"/><span>ndéarfadh na daoine céadna san go raibh sé</span>
<lb n="5672"/><span>chómh mór ar buile agus cheapadar Sadhbh féin do</span>
<lb n="5673"/><span>bheith.</span></p>
<lb n="5674"/>
<lb n="5675"/><p><span>Gobnait. — Maise, a Pheig, nach breágh bog réidh a</span>
<lb n="5676"/><span>dhéinean Nóra iaracht beag magaidh fúinn!  “Ní</span>
<lb n="5677"/><span>fheadar an raibh aon tsúil go dtiocfadh sé thar</span>
<lb n="5678"/><span>n-ais,” ar sise, chómh maith agus dá mbéadh aon</span>
<lb n="5679"/><span>bhlúire d'á mhearbhall uirthi ná raibh aon tsúil i n-aon</span>
<lb n="5680"/><span>chor le n-a leithéid.</span></p>
<lb n="5681"/>
<lb n="5682"/><p><span>Nóra. — Ó! am briathar 's ambasa, a Ghobnait, agus gan</span>
<lb n="5683"/><span>droch nídh ar mh'anam, gur de chroídhe dháiríríbh</span>
<lb n="5684"/><span>atáim, feuch!  Sidé atá orm.  Do dhéin Micheál</span>
<lb n="5685"/><span>Réamoinn airgead le diablaidheacht de licínibh</span>
<lb n="5686"/><span>slinne agus thug sé do mhnaoi an tabhairne iad chun</span>
<lb n="5687"/><span>a hata dh'fhághail uaithi.  Ní raibh sé sásta, ámh, i n-a</span>
<lb n="5688"/><span>aigne gan teacht airís i gcionn seachtmhaine agus</span>
<lb n="5689"/><span>airgead dleaghthach do thabhairt chuici, agus ní raibh</span>
<lb n="5690"/><span>aon iongnadh 'na thaobh air féin ná ar aoinne eile.</span>
<lb n="5691"/><span>Ach dá bhfillfeadh an duine uasal úd agus airgead</span>
<lb n="5692"/><span>fírinneach do thabhairt dos na daoinibh gur thug sé</span>
<lb n="5693"/><span>an t-airgead bréagach dóibh, déarfaidís go raibh sé</span>
<lb n="5694"/><span>chómh mór as a chéill agus cheapadar Sadhbh do bheith.</span>
<lb n="5695"/><span>Siné atá orm.</span></p>
<lb n="5696"/>
<lb n="5697"/><p><span>Peig. — Sdó feuch, a Nóra, tá so de dheifrígheacht idir</span></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="5698"/><p><span>an dá sgéal.  Fear macánta dob' eadh Mícheál</span>
<lb n="5699"/><span>Réamoinn pé diablaidheacht a bhí aige, ná ná raibh.</span>
<lb n="5700"/><span>Bitheamhnach dob' eadh an duine uasal úd, pé</span>
<lb n="5701"/><span>uaisleacht a bhí aige, ná ná raibh.</span></p>
<lb n="5702"/>
<lb n="5703"/><p><span>Cáit. — Am briathar mhóide gurab é mo thuairim féin</span>
<lb n="5704"/><span>gurab iad na h-uaisle móra na bitheamhnaigh is mó.</span>
<lb n="5705"/><span>Sin é an duine uasal san do chuir amach na 'c</span>
<lb n="5706"/><span>Eóghnaigh.  Tá sé ráidhte go bhfuil deich míle púnt</span>
<lb n="5707"/><span>sa mbliaghain aige thall i Sasana.  Ní shásóchadh san</span>
<lb n="5708"/><span>é gan teacht anso anall chun na g'c Eóghnach mbocht</span>
<lb n="5709"/><span>agus iad do chaitheamh amach fé'n gclagar oídhche</span>
<lb n="5710"/><span>Nodlag.  Bhí an tsean lánmha ann agus an lánmha</span>
<lb n="5711"/><span>óg agus naonbhar clainne.  Cómhnaoís do Pheig an</span>
<lb n="5712"/><span>t-é ba shine acu, agus ní raibh an leanbh dob' óige</span>
<lb n="5713"/><span>ach trí seachtmhaine.  Nuair bhíodar go léir amuich</span>
<lb n="5714"/><span>agus an fhearthainn ag tuitim 'na taoisgeanaibh</span>
<lb n="5715"/><span>ortha, do dhéin Seaghán óg mhic Eóghain sgailp i</span>
<lb n="5716"/><span>gcoinnibh an chlaidhe mar fhoithin dóibh.  Tháinig an</span>
<lb n="5717"/><span>duine uasal agus do leag sé an sgailp.</span></p>
<lb n="5718"/>
<lb n="5719"/><p><span>Nóra. — Ó!  Dia linn! a Cháit, ní dócha gur dhéin!</span></p>
<lb n="5720"/>
<lb n="5721"/><p><span>Cáit. — Am briathar gur dhéin.  Dúbhairt an báille leis</span>
<lb n="5722"/><span>go raibh púnc éigin dlíghe ann, agus go mbéadh an</span>
<lb n="5723"/><span>obair chéadna aige 'ghá gcur amach ó'n sgailp a bhí</span>
<lb n="5724"/><span>aige 'ghá gcur amach as an dtigh.  Do leag sé an</span>
<lb n="5725"/><span>sgailp ortha pé i n-Éirinn é.  Agus ansan do bhí</span>
<lb n="5726"/><span>an seanduine bocht ag gol, agus nuair a chonaic an</span>
<lb n="5727"/><span>duine uasal ag gol é, “see,” ar seisean, “how</span>
<lb n="5728"/><span>the old cock cries.”</span></p>
<lb n="5729"/>
<lb n="5730"/><p><span>Síle. — Cad é an rud é sin, a Cháit?</span></p>
<lb n="5731"/>
<lb n="5732"/><p><span>Cáit. — “Feuch,” ar seisean, “mar ghoilean an sean</span>
<lb n="5733"/><span>chocaíghe.”</span></p>
<lb n="5734"/>
<lb n="5735"/><p><span>Síle. — Ó!  feuch air sin!  Agus é féin 'ghá chur ag</span>
<lb n="5736"/><span>gol!</span>
<lb n="5737"/></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="5738"/><p><span>Gobnait. — Is beag ná go ndéarfainn leis an nduine</span>
<lb n="5739"/><span>uasal san an rud úd adúbhairt Máire Phárthaláin</span>
<lb n="5740"/><span>leis an bhfear a rug ím na bliaghna uaithi agus gan</span>
<lb n="5741"/><span>greim dlíghe aici air.  “Am briathar,” ar sise,</span>
<lb n="5742"/><span>“gur maith an plan ifrean do bheith ann!”</span></p>
<lb n="5743"/>
<lb n="5744"/><p><span>Peig. — Ó! faire! a Ghobnait.  Cá bh'fhios di ná go</span>
<lb n="5745"/><span>raghadh sí féin ann!</span></p>
<lb n="5746"/>
<lb n="5747"/><p><span>Gobnait. — Is dócha nach ó chroídhe adúbhairt sí é, ach an</span>
<lb n="5748"/><span>fhearg do bheith uirthi, agus an chúis aici.</span></p>
<lb n="5749"/>
<lb n="5750"/><p><span>Síle. — Ba dhóich liom nár ghádh d' aoinne é do rádh leis</span>
<lb n="5751"/><span>an nduine uasal do chuir amach na 'c Eóghnaigh agus</span>
<lb n="5752"/><span>do leag an sgailp ortha.</span></p>
<lb n="5753"/>
<lb n="5754"/><p><span>Gobnait. — Cad 'na thaobh, a Shíle?</span></p>
<lb n="5755"/>
<lb n="5756"/><p><span>Síle. — Mar déanfaidh Dia uaidh féin é, moladh go deó</span>
<lb n="5757"/><span>leis!</span></p>
<lb n="5758"/>
<lb n="5759"/><p><span>Peig. — Cad a dhéanfaidh Sé uaidh féin, a chuid?</span></p>
<lb n="5760"/>
<lb n="5761"/><p><span>Síle. — An duine uasal úd do chur go h-ifrean.</span></p>
<lb n="5762"/>
<lb n="5763"/><p><span>Peig. — Cá bh' fhios, a Shíle, ná go ndéanfadh an duine</span>
<lb n="5764"/><span>uasal aithrighe.</span></p>
<lb n="5765"/>
<lb n="5766"/><p><span>Síle. — Ní dhéanfaidh aithrighe an gnó dhó gan an tigh do</span>
<lb n="5767"/><span>chur suas airís agus na 'c Eóghnaigh do chur isteach</span>
<lb n="5768"/><span>ann, slán foláin, mar bhíodar cheana, agus airgead</span>
<lb n="5769"/><span>do thabhairt dóibh tar cheann ar dhéin sé de dhíobháil</span>
<lb n="5770"/><span>dóibh.</span></p>
<lb n="5771"/>
<lb n="5772"/><p><span>Cáit. — Mhaise dearna leat! a Shíle.  Siní an chaint go</span>
<lb n="5773"/><span>bhfuil an crot uirthi.  Is truagh chráidhte gan tú ag</span>
<lb n="5774"/><span>dhéanamh na ndlíghthe dhúinn.  Ba ghearr go gcurfá</span>
<lb n="5775"/><span>na h-uaisle 'na gcómhnuidhe, agus ba ghádh san.</span>
<lb n="5776"/><span>Agus cogar, a Pheig, dar ndóich ní dhéinid na</span>
<lb n="5777"/><span>daoine uaisle aithrighe i n-aon chor.</span></p>
<lb n="5778"/>
<lb n="5779"/><p><span>Peig. — Airiú, cad a chuir an rud san ad' cheann, a</span>
<lb n="5780"/><span>Cháit?</span></p>
<lb n="5781"/>
<lb n="5782"/><p><span>Cáit. — 'Sdó, táim ag éisteacht riamh le n-a ndroch</span></p>
</div>
<pb n="153"/>
<div><lb n="5783"/><p><span>bheartaibh, agus le n-a n-éagcóir, agus leis an</span>
<lb n="5784"/><span>sgrios a bhíon acu dh'á dhéanamh ar dhaoinibh bochta,</span>
<lb n="5785"/><span>'ghá mbrúghadh agus 'ghá meilt agus 'ghá ndíbirt le</span>
<lb n="5786"/><span>fuacht agus le fán, agus níor airigheas riamh gur</span>
<lb n="5787"/><span>dhéin aoinne acu aithrighe 'ná leóirghníomh.  Isiad na</span>
<lb n="5788"/><span>daoine bochta a bhíon ag déanamh na h-aithrighe.  Is</span>
<lb n="5789"/><span>greannmhar an sgéal é!</span></p>
<lb n="5790"/>
<lb n="5791"/><p><span>Peig. — Ó! go deimhin, a Cháit, déinid daoine uaisle</span>
<lb n="5792"/><span>aithrighe leis.  Inghean rígh dob' eadh Gobnait</span>
<lb n="5793"/><span>Bhaile Mhúirne.  Agus mac righ dob' eadh Colum</span>
<lb n="5794"/><span>Cille.</span></p>
<lb n="5795"/>
<lb n="5796"/><p><span>Síle. — Ar airighis an méid sin, a Ghobnait?</span></p>
<lb n="5797"/>
<lb n="5798"/><p><span>Gobnait. — Ach! d'airigheas fadó é, a Shíle.  Inghean rígh</span>
<lb n="5799"/><span>dob' eadh í.  Agus nuair fhág sí tigh a h-athar dúbhairt</span>
<lb n="5800"/><span>an t-aingeal léi gan stad chun cómhnuighthe ach sa</span>
<lb n="5801"/><span>n-ait 'na bhfaghadh sí naoi gcinn d'fhiadhnaibh bána</span>
<lb n="5802"/><span>'na gcodla roímpi.  Tháinig sí go dtí áit éigin</span>
<lb n="5803"/><span>agus fuair sí trí cinn acu ann, agus d'fhan sí</span>
<lb n="5804"/><span>tamall beag sa n-áit sin.  Ansan do tháinig sí go</span>
<lb n="5805"/><span>Cill Ghobnatan thíos agus fuair sí sé cinn ann.</span>
<lb n="5806"/><span>D'fhan sí tamall mór ansan, agus siné uair a</span>
<lb n="5807"/><span>tugadh Cill Ghobnatan ar an áit.  Ansan do tháinig</span>
<lb n="5808"/><span>sí go Baile Mhúirne agus fuair sí na naoi gcinn</span>
<lb n="5809"/><span>ann.  D'fhan sí ansan an chuid eile d'á saoghal agus</span>
<lb n="5810"/><span>is ann atá sí curtha.</span></p>
<lb n="5811"/>
<lb n="5812"/><p><span>Cáit. — Cuirfead-sa geall gur fada bhéidh na 'c</span>
<lb n="5813"/><span>Eóghnaigh amuich sul a ndéanfaidh an duine uasal</span>
<lb n="5814"/><span>a chuir amach iad aithrighe agus iad do chur isteach</span>
<lb n="5815"/><span>airís.</span></p>
<lb n="5816"/>
<lb n="5817"/><p><span>Nóra. — Is dócha nach mar a chéile na h-uaisle atá ann</span>
<lb n="5818"/><span>anois agus na h-uaisle bhí ann fadó.</span></p>
<lb n="5819"/>
<lb n="5820"/><p><span>Peig. — Gan amhras, is dócha gur fada go bhfeicfear</span>
<lb n="5821"/><span>naomh ortha.</span>
<lb n="5822"/></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="5823"/><p><span>Gobnait. — Conus d'imthigh le Cormac an Chaincín, a</span>
<lb n="5824"/><span>Pheig?</span></p>
<lb n="5825"/>
<lb n="5826"/><p><span>Peig. — Ní raibh tásg ná tuairisg air go ceann seacht-</span>
<lb n="5827"/><span>mhaine ó lá an aonaigh.  Chuaidh gach aon rud chun</span>
<lb n="5828"/><span>suaimhnis.  Ní feacthas Sadhbh ná a h-athair ar an dtaobh</span>
<lb n="5829"/><span>amuich de dhoras i gcaitheamh na seachtmhaine.  An</span>
<lb n="5830"/><span>mhuíntir is mó bhí caillte le h-obair na mbitheamhnach</span>
<lb n="5831"/><span>isiad ba lúgha trácht air.  An mhuíntir ná raibh aon rud</span>
<lb n="5832"/><span>acu le cailleamhaint níor stad a mbeul, ach gach aoinne</span>
<lb n="5833"/><span>acu 'ghá shíor-mhaoidheamh dá mbéadh capall aige féin le</span>
<lb n="5834"/><span>díol ná sgarfadh sé chómh mothaolach san leis.</span></p>
<lb n="5835"/>
<lb n="5836"/><p><span>I gcionn seachtmhaine d'fhill Cormac.  Tigh Shéadna an</span>
<lb n="5837"/><span>chéad thigh n-ar thug sé aghaidh air.  Tháinig Séadna amach</span>
<lb n="5838"/><span>'na choinnibh fé mar tháinig sé amach i gcoinnibh Sheághain</span>
<lb n="5839"/><span>Cheataigh an lá úd.</span></p>
<lb n="5840"/>
<lb n="5841"/><p><span>“Seadh!” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="5842"/>
<lb n="5843"/><p><span>“Do crochadh triúr acu,” arsa Cormac.  “D'imthigh</span>
<lb n="5844"/><span>Síogaidhe, nó pé ainim atá air.  D'á fheabhas dithneas do</span>
<lb n="5845"/><span>dhéineamair do theip orainn teacht suas leó gur shrois-</span>
<lb n="5846"/><span>eamair an chathair.  Chuadhas-sa láithreach ag triall ar</span>
<lb n="5847"/><span>mhuíntir an rígh mar a raibh aithne mhaith orm, agus</span>
<lb n="5848"/><span>d'innseas mo sgéal.  Ní fheacaís a leithéid d'iongnadh</span>
<lb n="5849"/><span>ar aon daoinibh riamh agus a bhí ortha.  ‘Airiú,’ ar siad-</span>
<lb n="5850"/><span>san, ‘do tháinig fear anso chúgainn ó chianaibh agus</span>
<lb n="5851"/><span>d'inis sé an sgéal céadna san dúinn, agus thaisbeáin</span>
<lb n="5852"/><span>sé dhúinn triúr de na bitheamhnachaibh agus ghabhamair</span>
<lb n="5853"/><span>láithreach iad, agus is dócha go gcrochfar amáireach iad.</span>
<lb n="5854"/><span>Dúbhairt sé nár bh'iad ba mhó ba chiontach ach an t-é bhí</span>
<lb n="5855"/><span>'na cheann ortha agus ar thuille dh'á sórd sa Mhúmhain.</span>
<lb n="5856"/><span>Fear gur b'ainim dó Séadna.  Fear a bhí ag déanamh</span>
<lb n="5857"/><span>airgid bhréagaigh le fada.  Agus d'á chómhartha san féin,</span>
<lb n="5858"/><span>gur bh'aithin do'n dúthaigh é bheith beó bocht laistigh de</span>
<lb n="5859"/><span>chúig nó sé bhliaghnaibh, agus anois go bhfuil sé ar an</span></p>
</div>
<pb n="155"/>
<div><lb n="5860"/><p><span>bhfear is saidhbhre sa Mhúmhain nó b'fhéidir i n-Éirinn.</span>
<lb n="5861"/><span>‘Agus,’ ar siad, ‘tá órdúghadh ó'n rígh, congnamh fear</span>
<lb n="5862"/><span>do ghléasadh láithreach agus imtheacht agus breith ar</span>
<lb n="5863"/><span>Shéadna úd, pé h-é féin, agus é thabhairt chun lámha</span>
<lb n="5864"/><span>anso gabhtha.’  ‘Cá bhfuil an fear d'inis an sgéal san?’</span>
<lb n="5865"/><span>arsa mise.  ‘Tá sé anso istigh,’ ar siad.  Chuadhmair</span>
<lb n="5866"/><span>isteach.  Ní raibh a thuairisg ann.  Do ritheadar anonn</span>
<lb n="5867"/><span>'s anall 'ghá chuardach.  Ní raibh sé le fághail ach mar</span>
<lb n="5868"/><span>shloigfeadh an talamh é.  ‘Cá bhfuil an triúr eile?’</span>
<lb n="5869"/><span>arsa mise.  ‘Istigh sa charcair,’ ar siad.  ‘Feiceam iad</span>
<lb n="5870"/><span>agus ceistigheam iad,’ arsa mise.  Chuadhmair isteach</span>
<lb n="5871"/><span>agus cheistigheamair iad, gach fear díobh fé leith.  Bhíodar</span>
<lb n="5872"/><span>ar aon fhocal amháin sa méid seo.  Go raibh an t-airgead</span>
<lb n="5873"/><span>bréagach d'á dhéanamh i n-áit éigin sa chathair.  Ná raibh</span>
<lb n="5874"/><span>fios na h-áite ag aoinne acu féin.  Go raibh coróinn</span>
<lb n="5875"/><span>fé'n bpúnt acu d'á fhághail as an airgead do chur amach</span>
<lb n="5876"/><span>ar aontaídhibh agus ar margaídhibh.  Gur le mangaireacht</span>
<lb n="5877"/><span>do mhaireadar go dtí gur theangbhaidh an obair seo</span>
<lb n="5878"/><span>leó.  Gurab amhlaidh do cuirtí an t-airgead bréagach</span>
<lb n="5879"/><span>chúca go h-áit a gcómhnuighthe.  Ná feacadar riamh an</span>
<lb n="5880"/><span>áit 'na mbítí 'ghá dhéanamh 'ná an t-é bhí 'na cheann ar</span>
<lb n="5881"/><span>an ngnó.</span></p>
<lb n="5882"/>
<lb n="5883"/><p><span>“Ní fheacaís riamh ach an iongnadh chroídhe a bhí ar</span>
<lb n="5884"/><span>mhuíntir an rígh nuair dh'airigheadar an méid sin.  Ansan</span>
<lb n="5885"/><span>d'innseas-sa dhóibh conus chuiris-se i ndiaigh na mbitheamh-</span>
<lb n="5886"/><span>nach mé, agus chuireas ar a súilibh dóibh conus, mura</span>
<lb n="5887"/><span>mbéadh tusa, nár bh'fhéidir teacht suas leó i n-aon chor.</span></p>
<lb n="5888"/>
<lb n="5889"/><p><span>“Amáireach a bhí chúgainn b'éigean dom dul i láthair</span>
<lb n="5890"/><span>an bhreithimh agus an sgéal d'innsint tríd síos dó.</span>
<lb n="5891"/><span>Ansan do daoradh iad chun a gcrochta mar gheall ar an</span>
<lb n="5892"/><span>ngníomh a bhí déanta acu agus é dhéanamh fé ainim an</span>
<lb n="5893"/><span>rígh.  Agus do ceapadh lucht brath agus cuireadh amach</span>
<lb n="5894"/><span>iad ins na chúig árdaibh feuchaint an bhféadfaidís teacht</span></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="5895"/><p><span>suas leis an Síogaidhe macánta, pé h-é féin nó pé</span>
<lb n="5896"/><span>ball 'na bhfuil sé, agus é thabhairt chun lámha.  Do</span>
<lb n="5897"/><span>ceapadh, mar an gcéadna, lucht cuardaigh, chun na h-áite</span>
<lb n="5898"/><span>do dhéanamh amach 'na bhfuil an t-airgead bréagach so</span>
<lb n="5899"/><span>d'á dhéanamh, agus, óir nach foláir nó tá níos mó 'ná</span>
<lb n="5900"/><span>an ceathrar sa ghnó, an chuid eile acu d'fhiadhach agus</span>
<lb n="5901"/><span>greim dh'fhághail ortha sul a mbéidh uain acu ar a thuille</span>
<lb n="5902"/><span>díobhála do dhéanamh.  Is 'mó cú ghéar ar shálaibh an</span>
<lb n="5903"/><span>chladhaire um an dtaca so, geallaim dhuit é, agus má</span>
<lb n="5904"/><span>bheirean sé na cosa uatha is mór an iongnadh liom-sa</span>
<lb n="5905"/><span>é.  Nuair a thuigeadar a fheabhas do dhéinis-se an bheart</span>
<lb n="5906"/><span>lá an aonaigh agus a ghéire mar chuaidh an sgéal ar an</span>
<lb n="5907"/><span>gceathrar, isé adúbhradar go léir 'ná gur mhór an truagh</span>
<lb n="5908"/><span>gan tú thíos acu féin mar a mbéadh cothrom agat ar an</span>
<lb n="5909"/><span>inntleacht atá agat do chur chun tairbhe.”</span></p>
<lb n="5910"/>
<lb n="5911"/><p><span>“Is eagal liom, a Chormaic,” arsa Séadna, “nuair</span>
<lb n="5912"/><span>a bhí teistiméireacht agat d'á thabhairt dóibh ar m'</span>
<lb n="5913"/><span>inntleacht, murar chuiris leis an bhfírinne nach baoghal</span>
<lb n="5914"/><span>gur bhainis uaithi.  Ach is dócha mura mbéadh a ghéire do</span>
<lb n="5915"/><span>leanais-se ar shálaibh an fhir mhóir úd agus a luathacht a</span>
<lb n="5916"/><span>bhís isteach sa chathair 'na dhiaigh, go mbéinn thíos acu um</span>
<lb n="5917"/><span>an dtaca so agus nach ar mhaithe le m' inntleacht é.</span>
<lb n="5918"/><span>Gan amhras do cheap sé droich iaracht do thabhairt fúm.</span>
<lb n="5919"/><span>Is mór an truagh cead a chos agá leithéid.  Is olc ó</span>
<lb n="5920"/><span>fhearaibh na cathrach mura dtigid siad suas leis anois</span>
<lb n="5921"/><span>agus a ainim i n-áirde ar fuid na h-Éirean ó'n mbeart</span>
<lb n="5922"/><span>so.  Dáltha an sgéil is mór go léir an iongnadh liom</span>
<lb n="5923"/><span>a rádh go raibh sé de dhíth céille air trácht ar ainim an</span>
<lb n="5924"/><span>rígh sa ghnó.  Ba cheart dó a fhios do bheith aige ná</span>
<lb n="5925"/><span>féadfadh dul leis abhfad fé ainim an rígh.”</span></p>
<lb n="5926"/>
<lb n="5927"/><p><span>“Isé cheapaim-se,” arsa Cormac, “'ná go raibh a</span>
<lb n="5928"/><span>fhios go maith aige cad a bhí ar siúbhal aige, agus gur</span>
<lb n="5929"/><span>d' aon ghnó ar fad do dhéin sé obair lae an aonaigh.”</span>
<lb n="5930"/></p>
</div>
<pb n="157"/>
<div><lb n="5931"/><p><span>“Conus san?” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="5932"/>
<lb n="5933"/><p><span>“Do réir mar thuigim an sgéal,” arsa Cormac, “is</span>
<lb n="5934"/><span>chúgat-sa is mó bhí sé, agus seo mar cheap sé teacht</span>
<lb n="5935"/><span>ort, dá ruitheadh leis.  Nuair bhéadh gnó an aonaigh</span>
<lb n="5936"/><span>críochnuighthe aige d' imtheóchadh sé féin agus Sadhbh síos</span>
<lb n="5937"/><span>go dtí an baile mór.  D'fhágfadh sé an triúr eile i</span>
<lb n="5938"/><span>mbun na gcapall, 'ghá mbreith leó go mbuailfeadh cuid</span>
<lb n="5939"/><span>d'á n-aicme féin úmpa ar an slígh agus go nglacfaidís</span>
<lb n="5940"/><span>uatha iad le cur ar aontaídhibh eile d'á ndíol.  Nuair</span>
<lb n="5941"/><span>shroisfeadh sé an chathair thiocfadh sé i láthair an bhreithimh</span>
<lb n="5942"/><span>agus dhearbhóchadh sé ort-sa an bheart a bhí déanta</span>
<lb n="5943"/><span>aige féin, gur agat a bhí an t-airgead bréagach agus</span>
<lb n="5944"/><span>gur tú a bhí ag ceannach na gcapall do'n rígh, mar 'dh</span>
<lb n="5945"/><span>eadh, agus ná raibh de ghnó aige féin sa n-áit ach chun an</span>
<lb n="5946"/><span>chleamhnais do dhéanamh agus chun a mhná do thabhairt</span>
<lb n="5947"/><span>leis.  Ansan, nuair a bhéadh a thoil imeartha aige ort-sa</span>
<lb n="5948"/><span>agus an chnáib ar do mhuineál aige do phósfadh sé Sadhbh,</span>
<lb n="5949"/><span>agus féuch ansan cé déarfadh gur bhitheamhnach é!  Níor</span>
<lb n="5950"/><span>ró dheacair dó an sgéal do chur 'na luíghe ar mhuíntir</span>
<lb n="5951"/><span>na cathrach nuair do 'neósfadh sé dhóibh a luíghead airgead</span>
<lb n="5952"/><span>a bhí agat-sa tá beagán aimsire ó shin ann agus méid</span>
<lb n="5953"/><span>do shaidhbhris anois.”</span></p>
<lb n="5954"/>
<lb n="5955"/><p><span>“Ní dúbhairt aoinne riamh go bhfuair sé airgead</span>
<lb n="5956"/><span>bréagach uaim,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="5957"/>
<lb n="5958"/><p><span>“Ní lúgha 'ná 'fuair,” arsa Cormac.  “Nuair a</span>
<lb n="5959"/><span>h-innseadh dómh-sa gur tú thug an cíos do'n bhaintreach</span>
<lb n="5960"/><span>an lá úd fadó, do thrialas an uile phíosa dhé agus bhí</span>
<lb n="5961"/><span>sé go léir chómh dílis agus dá mba amach ó cheardchain</span>
<lb n="5962"/><span>an rígh féin do thiocfadh sé an mhaidion chéadna.”</span></p>
<lb n="5963"/>
<lb n="5964"/><p><span>“Is dócha,” arsa Séadna, “dá mbéadh sé bréagach</span>
<lb n="5965"/><span>go rachadh an sgéal dian orm;” agus chuir sé smuta</span>
<lb n="5966"/><span>gáire as.</span></p>
<lb n="5967"/>
<lb n="5968"/><p><span>“Níor bhaoghal duit aon sgéal do dhul dian ort</span></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="5969"/><p><span>uaim-se,” arsa Cormac, “an fhaid ná raibh aon éagcóir</span>
<lb n="5970"/><span>agat d'á dhéanamh.”  Thárla le n-a linn sin gur fheuch</span>
<lb n="5971"/><span>sé idir an dá shúil ar Shéadna agus má fheuch do stad.</span></p>
<lb n="5972"/>
<lb n="5973"/><p><span>Síle. — Cad 'na thaobh dó stad, a Pheig?  Ba dhóich liom,</span>
<lb n="5974"/><span>pé duine go gcuirfeadh an fheuchaint úd Shéadna</span>
<lb n="5975"/><span>sgeón ann, ná ná cuirfeadh, gur dheacair di aon</span>
<lb n="5976"/><span>gheit do bhaint a' Cormac an Chaincín.  Gabhaim-se</span>
<lb n="5977"/><span>orm dá mb' é Seághan an Aonaigh a bhéadh ann nach</span>
<lb n="5978"/><span>baoghal go mbainfí aon gheit as.  Ní bainfí ach</span>
<lb n="5979"/><span>oiread agus bainfí a' cráin mhuice dá mbéadh sí</span>
<lb n="5980"/><span>ann.</span></p>
<lb n="5981"/>
<lb n="5982"/><p><span>Peig. — Sdó, is amhlaidh mar bhí an sgéal ag Cormac,</span>
<lb n="5983"/><span>bhí rún gránda ag Séadna air.  Tamall beag tar éis</span>
<lb n="5984"/><span>an lae úd a tháinig sé ag éileamh sealbha ar an mbaintrigh</span>
<lb n="5985"/><span>do fuair Séadna amach cúrsaí na breibe agus bhí a</span>
<lb n="5986"/><span>fhios ag Cormac go bhfuair.  Do theip air a aigne do</span>
<lb n="5987"/><span>chur chun suaimhnis ná an oídhche do chodladh go dtí gur</span>
<lb n="5988"/><span>tháinig sé chun cainte le Séadna agus gur iar sé air</span>
<lb n="5989"/><span>gan gearán do chur isteach air.  Dúbhairt Séadna ná</span>
<lb n="5990"/><span>déanfadh dá ngeallfadh Cormac dó gan breab do</span>
<lb n="5991"/><span>ghlacadh airís.  Rud a gheall go fonnmhar.</span></p>
<lb n="5992"/>
<lb n="5993"/><p><span>Síle. — Andaigh ba dhána an t-éadan a bhí air.  “Níor</span>
<lb n="5994"/><span>bhaoghal duit mise an fhaid ná raibh aon éagcóir</span>
<lb n="5995"/><span>agat d'á dhéanamh.”  Níor bh'iongnadh gur baineadh</span>
<lb n="5996"/><span>geit as.  Dá mbéadh fios an méid sin ag Sadhbh do</span>
<lb n="5997"/><span>thuigfeadh sí cad é an greim a bhí ag Séadna air.</span></p>
<lb n="5998"/>
<lb n="5999"/><p><span>Peig. — Bhí an greim sin aige air go daingean, agus</span>
<lb n="6000"/><span>bhí a rian air, ní raibh aige ach bagairt air chun é thiomáint</span>
<lb n="6001"/><span>ar siúbhal, pé bog cruaidh an gnó, pé moch déanach an</span>
<lb n="6002"/><span>tráth, pé fliuch fuar an uain.</span></p>
<lb n="6003"/>
<lb n="6004"/><p><span>“An dóich leat an bhfuil aon tseans go mbéarfar</span>
<lb n="6005"/><span>air?” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="6006"/>
<lb n="6007"/><p><span>“Táthar 'na dhiaigh go teith ar aon chuma,” arsa Cormac.</span>
<lb n="6008"/></p>
</div>
<pb n="159"/>
<div><lb n="6009"/><p><span>“Tá fir 'na dhiaigh gur deacair dul uatha, geallaim dhuit</span>
<lb n="6010"/><span>é.  Isé a rádh féin ná deachaidh aon bhitheamhnach riamh</span>
<lb n="6011"/><span>fós uatha.  Má théidhean sé seo uatha béidh an chraobh</span>
<lb n="6012"/><span>aige.”</span></p>
<lb n="6013"/>
<lb n="6014"/><p><span>“An rabhais ag caint le Diarmuid Liath ó fhillis?”</span>
<lb n="6015"/><span>arsa Séadna.</span></p>
<lb n="6016"/>
<lb n="6017"/><p><span>“Ní rabhas,” ar seisean, “ach d'airigheas gur fhág</span>
<lb n="6018"/><span>Sadhbh an baile agus ná fuil aon tuairisg uirthi.  Bhíos</span>
<lb n="6019"/><span>chun dul ann síos anois feuchaint ar tháinig sí, nó an</span>
<lb n="6020"/><span>fíor é i n-aon chor.”</span></p>
<lb n="6021"/>
<lb n="6022"/><p><span>“Raghad-sa leat,” arsa Séadna.  “Níor airigheas</span>
<lb n="6023"/><span>focal dé.  Is mór an truagh an duine bocht.”</span></p>
<lb n="6024"/>
<lb n="6025"/><p><span>Bhuaileadar ortha soir.</span>
<lb n="6026"/></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="6027"/><p><span>Caibidiol a naoideug.</span></p>
<lb n="6028"/>
<lb n="6029"/><p><span>Ní raibh Diarmuid sa dorus rómpa.  Bhí an dorus</span>
<lb n="6030"/><span>dúnta.  D'osgaladar é agus chuadar isteach.  Ní</span>
<lb n="6031"/><span>fheacadar Sadhbh ná Diarmuid.  Bhí sean bhean iasachta</span>
<lb n="6032"/><span>'na suidhe i n-aice na teine.  Thóg sí a ceann agus</span>
<lb n="6033"/><span>d'fheuch sí ortha agus chrom sí airís é gan labhairt.  Bhí</span>
<lb n="6034"/><span>aithne acu uirthi.  Cómharsa dob' eadh í.  Pails Bhodhar</span>
<lb n="6035"/><span>a tugtaí uirthi, ach má 'seadh ní ró bhodhar do bhí sí, ach</span>
<lb n="6036"/><span>bhí sí ana ríghin.</span></p>
<lb n="6037"/>
<lb n="6038"/><p><span>“Cá bhfuil fear an tigh, a Phails?” arsa Cormac.</span></p>
<lb n="6039"/>
<lb n="6040"/><p><span>“Tá sé gan bheith ar fóghnamh,” ar sise, go ríghin.</span></p>
<lb n="6041"/>
<lb n="6042"/><p><span>“An bhfuil sé 'na luíghe?” arsa Cormac.</span></p>
<lb n="6043"/>
<lb n="6044"/><p><span>“Tá,” ar sise, “agus Máire 'nghean Airt ag tabhairt</span>
<lb n="6045"/><span>aire dhó.”</span></p>
<lb n="6046"/>
<lb n="6047"/><p><span>Le n-a linn sin d'osgail an bhean fhriotháilte dorus</span>
<lb n="6048"/><span>an tseómra.  “Dé bhúr mbeatha-sa!” ar sise.</span></p>
<lb n="6049"/>
<lb n="6050"/><p><span>“Cad 'tá ar an nduine seo, a Mháire?” arsa Cormac.</span></p>
<lb n="6051"/>
<lb n="6052"/><p><span>“Tá eagal orm, a Chormaic,” ar sise, “gur taom</span>
<lb n="6053"/><span>beag éagcruais atá air.  Slán beó mar a n-innstear</span>
<lb n="6054"/><span>é!  Do buaileadh breóite lar na mháireach lae an</span>
<lb n="6055"/><span>aonaigh é, nuair a fuair sé go raibh Sadhbh imthighthe.</span>
<lb n="6056"/><span>Nuair airigh an sagart an t-éirleach a dhéineadar na</span>
<lb n="6057"/><span>bitheamhnaigh úd ar an aonach do tháinig sé féin anso,</span>
<lb n="6058"/><span>agus nuair a fuair sé Diarmuid 'na luíghe agus gan</span>
<lb n="6059"/><span>duine ann do shínfeadh deoch chuige, do chuir sé fios</span>
<lb n="6060"/><span>orm-sa agus do thánag.”</span></p>
<lb n="6061"/>
<lb n="6062"/><p><span>“Ar mhisde dhúinn dul isteach 'ghá fheuchaint?” arsa</span>
<lb n="6063"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="6064"/>
<lb n="6065"/><p><span>“Ach! ní misde, ní misde,” ar sise.</span></p>
<lb n="6066"/>
<lb n="6067"/><p><span>Bhí Cormac istigh cheana féin, gan chead.</span>
<lb n="6068"/></p>
</div>
<pb n="161"/>
<div><lb n="6069"/><p><span>Síle. — Ní dhéanfainn dabhta dhé!</span></p>
<lb n="6070"/>
<lb n="6071"/><p><span>Peig. — “Cad é an sgéal é, a Dhiarmuid?” arsa</span>
<lb n="6072"/><span>Cormac.</span></p>
<lb n="6073"/>
<lb n="6074"/><p><span>“Dein t'iaraidh thort!” arsa Diarmuid.  “Cár</span>
<lb n="6075"/><span>fhágais í?” ar seisean.  “Ar rug sé uait í?” ar</span>
<lb n="6076"/><span>seisean.  “Is meathta an fear tú agus í leigint leis.”</span></p>
<lb n="6077"/>
<lb n="6078"/><p><span>“Tá sé ar an gcuma san ó thánag,” arsa 'n bhean</span>
<lb n="6079"/><span>fhriotháilte.  “Ní stadan a bheul ach ag cur thré chéile.”</span></p>
<lb n="6080"/>
<lb n="6081"/><p><span>“An aithnighean tú mé, a Dhiarmuid?” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="6082"/>
<lb n="6083"/><p><span>“An aithnighim thú!  Tá sé chómh ceart agam-sa tusa</span>
<lb n="6084"/><span>d'aithint agus tá sé agat-sa mise d'aithint.  Tá sé chómh</span>
<lb n="6085"/><span>ceart agat-sa mise d'aithint agus tá sé agam-sa tusa</span>
<lb n="6086"/><span>d'aithint.  Tá sé chómh ceart agam-sa tusa d'aithint</span>
<lb n="6087"/><span>agus atá sé agat-sa mise d'aithint —”  Thiomáin sé</span>
<lb n="6088"/><span>leis ag filleadh agus ag ath-fhilleadh ar na focalaibh</span>
<lb n="6089"/><span>céadna ar an gcuma san, 'ghá gcasadh gach re dturus,</span>
<lb n="6090"/><span>agus nuair théidheadh tuitim focail air, nó gan an casadh</span>
<lb n="6091"/><span>do dhéanamh cruinn do réir a chéile, théidheadh sé siar</span>
<lb n="6092"/><span>ar an gcaint go dtí go mbíodh a aigne sásta ar í bheith do</span>
<lb n="6093"/><span>réir a chéile aige.  Ansan do ghéaruigheadh sé uirthi i</span>
<lb n="6094"/><span>dtreó gur dhóich leat gur geall a bhíodh curtha aige</span>
<lb n="6095"/><span>feuchaint an 'mó uair fhéadfadh sé na focail do rádh as</span>
<lb n="6096"/><span>a chéile gan a anál do tharang.  Théidheadh sé chómh dian</span>
<lb n="6097"/><span>san air féin gur dhóich leat go dtachtfadh sé é féin le</span>
<lb n="6098"/><span>h-easba análach.  I gcionn tamaill do stad sé de na</span>
<lb n="6099"/><span>ruthagaibh cainte sin agus d'fheuch sé anonn i gcúinne</span>
<lb n="6100"/><span>an tseómra.</span></p>
<lb n="6101"/>
<lb n="6102"/><p><span>“Is mór an náire daoibh go léir é!” ar seisean.</span></p>
<lb n="6103"/>
<lb n="6104"/><p><span>“Siné an fear bocht san thall agus a cheann d'á sgoltadh</span>
<lb n="6105"/><span>le teinneas agus ná feuchfadh aoinne agaibh 'na dhiaigh!”</span></p>
<lb n="6106"/>
<lb n="6107"/><p><span>Síle. — Cé'r bh'é sin, a Pheig?</span></p>
<lb n="6108"/>
<lb n="6109"/><p><span>Peig. — Ní raibh aoinne ann, a Shíle, ach na speabhraídí</span>
<lb n="6110"/><span>do bheith air an bhfear mbocht.</span>
<lb n="6111"/></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="6112"/><p><span>Cáit. — Is dóichíghe gur 'na cheann féin a bhí an teinneas.</span></p>
<lb n="6113"/>
<lb n="6114"/><p><span>Peig. — 'Na cheann féin, cad eile?</span></p>
<lb n="6115"/>
<lb n="6116"/><p><span>Cáit. — Am briathar go bhfeaca-sa Séamus so againne</span>
<lb n="6117"/><span>ar an gcuma gcéadna fadó, nuair a bhí an mhéar</span>
<lb n="6118"/><span>theinn aige.  An órdóg chlé, órdóg a láimhe, isí 'bhí</span>
<lb n="6119"/><span>teinn.  Tháinig speabhraídí air le neart an teinnis</span>
<lb n="6120"/><span>agus bhíodh sé ag glaodhach ar mo mháthair agus ar</span>
<lb n="6121"/><span>Neill, agus 'ghá iaraidh ortha “feuchaint i ndiaigh an</span>
<lb n="6122"/><span>gharsúin úd thall sa chúinne, mar go raibh órdóg ana</span>
<lb n="6123"/><span>theinn aige.”</span></p>
<lb n="6124"/>
<lb n="6125"/><p><span>Nóra. — Seadh ansan tú, a Pheig.</span></p>
<lb n="6126"/>
<lb n="6127"/><p><span>Peig. — D'fhanadar tamall maith ag éisteacht leis ach</span>
<lb n="6128"/><span>do theip ortha aon chaint bhunúsach d'fhághail as.</span></p>
<lb n="6129"/>
<lb n="6130"/><p><span>“Cad é do mheas air, a Mháire?” arsa Séadna leis</span>
<lb n="6131"/><span>an mnaoi fhriotháilte.</span></p>
<lb n="6132"/>
<lb n="6133"/><p><span>“Ní h-é mo thuairim go bhfuil aon bhaoghal air,” ar</span>
<lb n="6134"/><span>sise.  “Is cómhartha maith ar an mbreóiteacht na</span>
<lb n="6135"/><span>speabhraídí do bheith chómh h-anamamhail.  Ní bhrathaim</span>
<lb n="6136"/><span>aon mhairbhitíghe air.  Bíon tart air, ach ní tart ró</span>
<lb n="6137"/><span>mhór é, agus tá meidhg maith dhá bhainne agam d'á thabhairt</span>
<lb n="6138"/><span>dó.”</span></p>
<lb n="6139"/>
<lb n="6140"/><p><span>Thánadar amach as an seómra.</span></p>
<lb n="6141"/>
<lb n="6142"/><p><span>“An bhfuil aon tuairisg ar Shadhbh?” arsa Séadna,</span>
<lb n="6143"/><span>“nó an bhfuil aon fhios ag aoinne air cad é an treó</span>
<lb n="6144"/><span>baill 'nar thug sí a h-aghaidh?”</span></p>
<lb n="6145"/>
<lb n="6146"/><p><span>“Ní fheacaidh aoinne ag imtheacht í ach Pails anso,”</span>
<lb n="6147"/><span>arsa 'n bhean fhriotháilte.  “Bhí Pails amuich ar eirghe</span>
<lb n="6148"/><span>lae, lar na mháireach lae an aonaigh.  Thug obair na</span>
<lb n="6149"/><span>mbitheamhnach, agus an toirmeasg a lean é, oídhche</span>
<lb n="6150"/><span>chollóideach do'n mhnaoi bhocht.  Bhí sí 'na suídhe lasmuich</span>
<lb n="6151"/><span>de dhorus an bhotháin bhig ar an amhsgarnach.  Chonaic sí</span>
<lb n="6152"/><span>an bhean ag imtheacht ó'n dtigh seo agus í ar a crom-</span>
<lb n="6153"/><span>ruathar agus caipín a clóca ar a ceann aici.  Cá</span></p>
</div>
<pb n="163"/>
<div><lb n="6154"/><p><span>dtabharfadh sí a h-aghaidh ach ar an mbothán agus gan</span>
<lb n="6155"/><span>aon choinne aici Pails do bheith 'na suídhe chómh moch.</span>
<lb n="6156"/><span>Níor thug sí Pails fé ndeara go dtí go raibh sí buailte</span>
<lb n="6157"/><span>léi.  D'fheuchadar ar a chéile.  Níor labhair aoinne acu.</span>
<lb n="6158"/><span>Is anamh a labhran Pails ach nuair labharthar léi, agus</span>
<lb n="6159"/><span>an uair sin féin ní ró thapaidh chuige í.  Chuir Sadhbh an</span>
<lb n="6160"/><span>bóthar soir ó thuaidh dí, ar a cromruathar, bóthar an</span>
<lb n="6161"/><span>bhaile mhóir.  Ní feacathas ó shin í beó 'ná marbh, agus</span>
<lb n="6162"/><span>níor airigheas go bhfeacaidh aoinne eile í an mhaidion</span>
<lb n="6163"/><span>san ach Pails anso.”</span></p>
<lb n="6164"/>
<lb n="6165"/><p><span>“Cad 'na thaobh nár labhrais léi, a Phails?” arsa</span>
<lb n="6166"/><span>Cormac.</span></p>
<lb n="6167"/>
<lb n="6168"/><p><span>“Mhaise, ní fheadar,” arsa Pails, go ríghin.</span></p>
<lb n="6169"/>
<lb n="6170"/><p><span>“Chómh siúrálta agus atá bianna ar mhaide bacaigh,”</span>
<lb n="6171"/><span>arsa Cormac, “is i ndiaigh an tSíogaidhe atá sí imthighthe</span>
<lb n="6172"/><span>agus ní le grádh dhó é, 'ná mar mhaithe leis.  Is iomdha</span>
<lb n="6173"/><span>cleas glic do dhéin sé i gcaitheamh a shaoghail, ach bheirim</span>
<lb n="6174"/><span>mo lámh a's mh' fhocal dó gurab é cleas is teinne dhó</span>
<lb n="6175"/><span>d'ár dhéin sé riamh an bob a bhuail sé ar Shadhbh lá an</span>
<lb n="6176"/><span>aonaigh.  Má's 'na dhiaigh atá sí imthighthe, agus iseadh, dá</span>
<lb n="6177"/><span>dtéidheadh sé isteach i bpoll tráthair i bhfolach uaithi ní</span>
<lb n="6178"/><span>dhéanfaidh sé an gnó dhó.  Tiocfaidh sí siúd suas leis</span>
<lb n="6179"/><span>agus cuirfidh sí carabhat caol air, chómh siúrálta agus</span>
<lb n="6180"/><span>atá sgórnach air.  Bain an chluas anuas ó'n gceann</span>
<lb n="6181"/><span>díom mura gcuiridh.  Is dóich liom dá mbéadh a fhios</span>
<lb n="6182"/><span>aige cad é an saghas í go ngeabhadh sé tháirse.  Tá sé</span>
<lb n="6183"/><span>déanach anois aige.”</span></p>
<lb n="6184"/>
<lb n="6185"/><p><span>“Éist, a Chormaic, éist!” arsa 'n bhean fhriotháilte.</span>
<lb n="6186"/><span>“Ná bí ag magadh fút féin.  Cad é an gnó bhéadh ag</span>
<lb n="6187"/><span>Sadhbh go dtí an baile mór? Cad fhéadfadh sí dhéanamh</span>
<lb n="6188"/><span>ann?  Cia air go bhfuil aithne aici ann?  Conus gheabhadh</span>
<lb n="6189"/><span>sí eólus tríd an gcathair sin, ná raibh sí riamh i ngioracht</span>
<lb n="6190"/><span>céad míle dhi?  Agus gur dócha ná fuil oiread agus</span></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="6191"/><p><span>poll francaigh ná go bhfuil aithne aige siúd air, i n-aon</span>
<lb n="6192"/><span>bhall sa bhaile mór.  Bíodh orm-sa má mhothuíghean sé</span>
<lb n="6193"/><span>'na dhiaigh í go gcuirfidh sé féin, nó duine éigin uaidh,</span>
<lb n="6194"/><span>deire léi go tapaidh —, má 's ann a thug sí a h-aghaidh,</span>
<lb n="6195"/><span>agus dar ndóich ní dócha gurab ann, nídh nach</span>
<lb n="6196"/><span>iongnadh.”</span></p>
<lb n="6197"/>
<lb n="6198"/><p><span>“Fan leat go fóil,” arsa Cormac.  “Ní bhéarfadh</span>
<lb n="6199"/><span>aon ghnó eile ó'n mbaile í ach chun é siúd d'fhiadhach agus</span>
<lb n="6200"/><span>do thabhairt chun lámha.  An gníomh do dhéin sé uirthi</span>
<lb n="6201"/><span>féin agus ar a h-athair, níor déineadh is dócha le cuimhne</span>
<lb n="6202"/><span>aoinne atá suas a leithéid eile de ghníomh, le gráinne-</span>
<lb n="6203"/><span>amhlacht agus le spriúnlaitheacht agus le h-éagcóir.</span>
<lb n="6204"/><span>D'fhulaingeóchadh sí í ghearadh 'na miotaibh beaga</span>
<lb n="6205"/><span>sul a' leigfeadh sí i n-aisge leis é, nídh nach locht</span>
<lb n="6206"/><span>uirthi.”</span></p>
<lb n="6207"/>
<lb n="6208"/><p><span>“Dhe 'gus, a dhuine an chroídhe 'stigh, má tá sé chómh</span>
<lb n="6209"/><span>buailte sin isteach ad' aigne go bhfuil sí imthighthe ar an</span>
<lb n="6210"/><span>inntinn sin, cad 'na thaobh ná preaban tú láithreach agus</span>
<lb n="6211"/><span>í do leanmhaint?” arsa 'n bhean fhriotháilte.</span></p>
<lb n="6212"/>
<lb n="6213"/><p><span>“Preabfad, ná bíodh eagal ort,” ar seisean.  “Ní</span>
<lb n="6214"/><span>raibh uaim ach a fhios a bheith agam cár thug sí a h-aghaidh.</span>
<lb n="6215"/><span>Is dócha go bhfanfair-se anso go dtí go mbéidh an</span>
<lb n="6216"/><span>duine seo ag teacht chuige féin, nó an chuid is lúgha</span>
<lb n="6217"/><span>dhe, ar láimh shábhála.”</span></p>
<lb n="6218"/>
<lb n="6219"/><p><span>“Fanfad,” ar sise.  “Dúbhairt an sagart liom</span>
<lb n="6220"/><span>fanamhaint.”</span></p>
<lb n="6221"/>
<lb n="6222"/><p><span>“Agus, a Shéadna,” ar seisean, “mura bhfuil aon</span>
<lb n="6223"/><span>bhruid ort-sa ná béadh sé chómh maith agat gluaiseacht</span>
<lb n="6224"/><span>i n-aonfheacht liom?”</span></p>
<lb n="6225"/>
<lb n="6226"/><p><span>“Ní gádh san,” arsa Séadna.  “Tá bhúr ndóithin</span>
<lb n="6227"/><span>agaibh féin ann.”</span></p>
<lb n="6228"/>
<lb n="6229"/><p><span>“Tá a fhios agam,” arsa Cormac, “gur mhaith le</span>
<lb n="6230"/><span>muíntir an rígh aithne do chur ort, agus go mb'fhéidir</span>
<lb n="6231"/><span><L 165</span>
<lb n="6232"/><span>gur bh'fhuirisde slígh mhaireachtaint do dhéanamh amach ann</span>
<lb n="6233"/><span>duit ba thairbhíghe 'ná an ghréasaidheacht.”</span></p>
<lb n="6234"/>
<lb n="6235"/><p><span>“Déanfaidh an ghréasaidheacht an gnó go ceann</span>
<lb n="6236"/><span>tamaill eile,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="6237"/>
<lb n="6238"/><p><span>“Seadh! go dtugaidh Dia lá maith dhaoibh go léir!”</span>
<lb n="6239"/><span>arsa Cormac.  “Is tapaidh an ghluaiseacht agam airís</span>
<lb n="6240"/><span>é, gan fiú ceó an bhóthair do bhaint de m' brógaibh.  Is</span>
<lb n="6241"/><span>truagh gan a bhfuil de chladhairíbh bitheamhnach i n-Éirinn</span>
<lb n="6242"/><span>i n-aon téid amháin agam, ar aon chroich amháin.  Is mé</span>
<lb n="6243"/><span>thabharfadh an fásgadh dhóibh!  Bhéadh suaimhneas ansan</span>
<lb n="6244"/><span>againn ar feadh tamaill.”</span></p>
<lb n="6245"/>
<lb n="6246"/><p><span>“Bhéadh punan mhór agat!” arsa 'n bhean fhriotháilte.</span></p>
<lb n="6247"/>
<lb n="6248"/><p><span>Síle. — A thiarcais! a Pheig, ní fheadar an amhlaidh nár</span>
<lb n="6249"/><span>chuimhin leis an bhreab.</span></p>
<lb n="6250"/>
<lb n="6251"/><p><span>Peig. — Cad í an bhreab, a Shíle, a chuid?</span></p>
<lb n="6252"/>
<lb n="6253"/><p><span>Síle. — An bhreab úd a thoilidh sé ghlacadh ar sheilbh tíghe</span>
<lb n="6254"/><span>na baintríghe, nuair a bhí sé 'ghá cur amach agus gan</span>
<lb n="6255"/><span>an cíos aici dhó, gur thug Seadna dhi é.</span></p>
<lb n="6256"/>
<lb n="6257"/><p><span>Peig. — Ní fheadar 'n tsaoghal, a Shíle.  Is minic droch</span>
<lb n="6258"/><span>chuimhne ag daoinibh ar an rud nach maith leó cuimhne</span>
<lb n="6259"/><span>do choimeád air.</span></p>
<lb n="6260"/>
<lb n="6261"/><p><span>Síle. — Ba chóir go mbéadh náire air.</span></p>
<lb n="6262"/>
<lb n="6263"/><p><span>Peig. — Do dhuine gan náire is usa a ghnó dhéanamh.</span></p>
<lb n="6264"/>
<lb n="6265"/><p><span>Síle. — B'fhéidir é.  Ach ní mholaim iad, mar dhaoine gan</span>
<lb n="6266"/><span>náire.  Is fearr go mór a thiocfadh sé dhó a bheul</span>
<lb n="6267"/><span>d'éisteacht, agus gan bheith ag déanamh trosgaidh an</span>
<lb n="6268"/><span>chait cheann-fhinn ar an mbitheamhantas.</span></p>
<lb n="6269"/>
<lb n="6270"/><p><span>Gobnait. — Is amhlaidh mar bhí an sgéal aige, díreach</span>
<lb n="6271"/><span>mar bhí ag an bhfear úd i gCill Áirne agus é ag</span>
<lb n="6272"/><span>dul sa bhruíghin.  Bhí caincín mór ramhar air mar</span>
<lb n="6273"/><span>bhí ar Chormac.  “Bachall” a bhíodh ag daoinibh mar</span>
<lb n="6274"/><span>leasainim air, mar gheall ar an gcaincín.  Ghlaoidh</span>
<lb n="6275"/><span>a athair air agus é ag dul isteach sa choímheasgar.</span>
<lb n="6276"/></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="6277"/><p><span>“A Dhómhnaill, a mhic ó,” arsa 'n t-athair,</span>
<lb n="6278"/><span>“brostaigh agus tabhair ‘bachall’ ar dhuine éigin</span>
<lb n="6279"/><span>sul a' dtabharfaí ort é.” B' shin é an úrdhálta ag</span>
<lb n="6280"/><span>Cormac.  Cheap sé ná raibh aon tslígh b'fhearr 'na</span>
<lb n="6281"/><span>rachadh sé féin ó ainim an bhitheamhnaigh do thabhairt</span>
<lb n="6282"/><span>air 'ná é féin do thabhairt ainime an bhitheamnaigh ar</span>
<lb n="6283"/><span>dhuine éigin eile.</span></p>
<lb n="6284"/>
<lb n="6285"/><p><span>Síle. — Agus dar ndóich, a Pheig, ní shaorfadh san é.</span>
<lb n="6286"/><span>Ná féadfaí é thabhairt air féin 'na dhiaigh san chómh</span>
<lb n="6287"/><span>maith agus dá mba ná tabharfadh sé ar aoinne é?</span></p>
<lb n="6288"/>
<lb n="6289"/><p><span>Peig. — Is dócha gur mhór an nídh leis tusach do bheith</span>
<lb n="6290"/><span>aige féin ar an sgéal, an chéad urchur do bheith</span>
<lb n="6291"/><span>aige, gan bheith thíos ar an gcéad bhearnain.  Agus</span>
<lb n="6292"/><span>cad déarfadh na daoine ach nár bh'fholáir nó nár</span>
<lb n="6293"/><span>ghádh dhó féin aon eagla do bheith aige roimis an</span>
<lb n="6294"/><span>ainim, óir, dá mba ghádh, go seachnóchadh sé trácht air.</span></p>
<lb n="6295"/>
<lb n="6296"/><p><span>Cáit. — Is dócha gur bh' shiné an úrdhálta ag Donchadh</span>
<lb n="6297"/><span>beag nuair a ghoid sé sgian Shéamuis.  Ní raibh</span>
<lb n="6298"/><span>aoinne ba ghéire ag cuardach 'ná é féin agus í</span>
<lb n="6299"/><span>istigh 'na phóca aige, an spreallairín!</span></p>
<lb n="6300"/>
<lb n="6301"/><p><span>Síle. — Conus a fuaradh í, a Cháit?</span></p>
<lb n="6302"/>
<lb n="6303"/><p><span>Cáit. — Mise a thug fé ndeara í sa phóca.  Bhí an póca</span>
<lb n="6304"/><span>ar sileadh lasmuich d'á chasóig aige, mar bhéadh</span>
<lb n="6305"/><span>máilín na bpiast.  Bhuaileas-sa mo lámh ar an</span>
<lb n="6306"/><span>máilín agus bhí an sgian istigh ann.</span></p>
<lb n="6307"/>
<lb n="6308"/><p><span>Síle. — An fear bocht!  Is tú bhain an phreab as.</span></p>
<lb n="6309"/>
<lb n="6310"/><p><span>Cáit. — Abair é!  D' iompuigh a líth ann agus chrom sé</span>
<lb n="6311"/><span>ar ghol.</span></p>
<lb n="6312"/>
<lb n="6313"/><p><span>Síle. — Ar díbreadh é?</span></p>
<lb n="6314"/>
<lb n="6315"/><p><span>Cáit. — Níor díbreadh.  Do chosain Neill é.  Dúbhairt</span>
<lb n="6316"/><span>sí gurab amhlaidh a chuir duine éigin an sgian sa</span>
<lb n="6317"/><span>phóca a gan fhios dó, mar spórt, agus dúbhairt</span>
<lb n="6318"/><span>mo dhaid go raibh an ceart aici.</span>
<lb n="6319"/></p>
</div>
<pb n="167"/>
<div><lb n="6320"/><p><span>Gobnait. — Cheap sé, ach a leigint air bheith 'ghá cuardach</span>
<lb n="6321"/><span>ar a dhícheal nár bhaoghal go mbéadh a h-amhras air</span>
<lb n="6322"/><span>féin.  Airiú, nár mhaith é!</span></p>
<lb n="6323"/>
<lb n="6324"/><p><span>Peig. — Mhaise, ní raibh ann ach leanbh, a Ghobnait.  Ní</span>
<lb n="6325"/><span>raibh aon chiall aige.  Agus is dócha nár bh'fhiú</span>
<lb n="6326"/><span>puínn an sgian.</span></p>
<lb n="6327"/>
<lb n="6328"/><p><span>Cáit. — Níor bh'fhiú.  Agus isé rud a dhéin Séamus</span>
<lb n="6329"/><span>ansan 'ná í bhronnadh air, agus bhíos-sa ar buile</span>
<lb n="6330"/><span>chuige.  B'fhearr liom í chaitheamh sa teine 'ná í</span>
<lb n="6331"/><span>thabhairt dó, agus an feall beag aige d'á dhéanamh</span>
<lb n="6332"/><span>chómh gasda.  D'á luíghead í, b' fhéidir, dá ruitheadh</span>
<lb n="6333"/><span>leis, go mbéadh a h-amhras ar dhuine éigin eile, agus</span>
<lb n="6334"/><span>feuch ansan nach deas an obair a bhéadh déanta</span>
<lb n="6335"/><span>aige.</span></p>
<lb n="6336"/>
<lb n="6337"/><p><span>Peig. — Is fíor dhuit sin, a Cháit, “Is fada siar é iarsma</span>
<lb n="6338"/><span>an droich bhirt.”</span></p>
<lb n="6339"/>
<lb n="6340"/><p><span>Gobnait. — Mhaise, beannacht Dé le h-anaman do mharbh,</span>
<lb n="6341"/><span>a Pheig, agus comáin leat ar an sgéal!  Choimeád-</span>
<lb n="6342"/><span>faidís sin ansan tú go maidin amáireach ag caint</span>
<lb n="6343"/><span>agus ag áiteamh agus ag abhcóidigheacht agus ag</span>
<lb n="6344"/><span>cur thré chéile.</span></p>
<lb n="6345"/>
<lb n="6346"/><p><span>Nóra. — Agus dar ndóich, a Ghobnait, ní rabhais féin gan</span>
<lb n="6347"/><span>do chion de'n abhcóidigheacht agat; níor leigis leo</span>
<lb n="6348"/><span>ar fad é.</span></p>
<lb n="6349"/>
<lb n="6350"/><p><span>Peig. — Do ghluais Cormac airís, “gan ceó an</span>
<lb n="6351"/><span>bhóthair do bhaint d'á bhrógaibh,” a ndúbhairt sé féin.</span>
<lb n="6352"/><span>Nuair a bhí sé imthighthe do chuaidh Séadna isteach sa</span>
<lb n="6353"/><span>tseómra airís mar a raibh an duine breóite.</span></p>
<lb n="6354"/>
<lb n="6355"/><p><span>“Is fada go dtánaís,” arsa Diarmuid.  “Isé an</span>
<lb n="6356"/><span>cleamhnas ó Shamhain go Bealtaine agat é.  Bhéadh leath</span>
<lb n="6357"/><span>na dúithe pósda an fhaid atáir ag gabháil dó.  Cá</span>
<lb n="6358"/><span>bhfuil sí anois?  Bhí sí ansan ó chianaibh.  Is fearr bean</span>
<lb n="6359"/><span>'ná spré.  Cailín ciúin ciallmhar ach gan fearg do chur</span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="6360"/><p><span>uirthi.  Ó! faire fút! ná buail!  Airiú greadadh</span>
<lb n="6361"/><span>chúgat, ná buail!  Feuch air sin!”</span></p>
<lb n="6362"/>
<lb n="6363"/><p><span>“An bhfuil aon airgead sa tigh?” arsa Séadna</span>
<lb n="6364"/><span>leis an mnaoi fhriotháilte.</span></p>
<lb n="6365"/>
<lb n="6366"/><p><span>“Oiread a's leathphingin ruadh!” ar sise.</span></p>
<lb n="6367"/>
<lb n="6368"/><p><span>“Seo,” ar seisean.  “Do fuaras raint leathair</span>
<lb n="6369"/><span>uaidh an lá fé dheire.  Tá sé chómh maith agam díol as</span>
<lb n="6370"/><span>anois,” agus do shín sé suím airgid chuici.</span>
<lb n="6371"/></p>
</div>
<pb n="169"/>
<div><lb n="6372"/><p><span>Caibidiol a fiche.</span></p>
<lb n="6373"/>
<lb n="6374"/><p><span>Tháinig Séadna lar na mháireach feuchaint conus bhí an</span>
<lb n="6375"/><span>duine breóite, agus do rug sé leis tuille de'n leathar</span>
<lb n="6376"/><span>a bhí sa tsiopa agus do dhíol as.  Ba mhaith mar dhéin.</span>
<lb n="6377"/><span>D'fhág san raint airgid ag an mnaoi fhriotháilte, i dtreó</span>
<lb n="6378"/><span>nuair a fuair Diarmuid an t-aoitheó go raibh neart di</span>
<lb n="6379"/><span>ar bhiadh agus ar dhigh do sholáthar dó, fé mar ba cheart</span>
<lb n="6380"/><span>agus do réir mar a bhí gádh aige leó.</span></p>
<lb n="6381"/>
<lb n="6382"/><p><span>Ba ghearr go raibh sé na shuídhe i n-aice na teine aici</span>
<lb n="6383"/><span>agus flosg an domhain chun an bhídh air.  Ach ambasa ní</span>
<lb n="6384"/><span>thugadh sí dhó é ach an méid ba dhóich léi ba mhaith dhó, agus</span>
<lb n="6385"/><span>ní fheacaís riamh ach an troid agus an t-aighneas a bhíodh</span>
<lb n="6386"/><span>aige léi a d'iaraidh tuille dh'fhághail.</span></p>
<lb n="6387"/>
<lb n="6388"/><p><span>Fé mar bhí sé ag dul i bhfeabhas bhídís na cómharsain ag</span>
<lb n="6389"/><span>bailiughadh isteach ag cur a thuairisge agus 'ghá innsint</span>
<lb n="6390"/><span>dó cad í an bhuairt a bhí ortha nuair dh' airigheadar é</span>
<lb n="6391"/><span>bheith 'na luíghe, agus cad é an t-áthas a tháinig ortha</span>
<lb n="6392"/><span>nuair a fuaradar ag teacht chuige féin é.</span></p>
<lb n="6393"/>
<lb n="6394"/><p><span>Nuair a fuair Séadna ag dul i bhfeabhas i gceart é</span>
<lb n="6395"/><span>agus ó bhaoghal, ní thagadh sé chómh minic, agus i gcionn</span>
<lb n="6396"/><span>beagán aimsire do stad sé de theacht.</span></p>
<lb n="6397"/>
<lb n="6398"/><p><span>D'fhan an bhean fhriotháilte ann níos sia 'ná cheap sí</span>
<lb n="6399"/><span>bhí gádh léi, ach an sagart fé ndear san, mar bhí súil aige</span>
<lb n="6400"/><span>ó am go h-am agus ó lá go lá, go dtiocfadh Sadhbh</span>
<lb n="6401"/><span>abhaile.  Fé dheire tháinig glaodhach uirthi ó'n dtaobh eile</span>
<lb n="6402"/><span>pharóiste agus b'éigean di gluaiseacht.</span></p>
<lb n="6403"/>
<lb n="6404"/><p><span>Ní raibh de sheift ansan acu ach a iaraidh ar Phail</span>
<lb n="6405"/><span>bhocht teacht gach aon mhaidion agus teine dh'fhadughadh</span>
<lb n="6406"/><span>agus blúire bídh d'ollamhughadh do Dhiarmuid.  Níor</span>
<lb n="6407"/><span>fágadh fúithi é ar fad.  Ba bheag aon lá ná tugadh</span></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="6408"/><p><span>máthair Mhicil cuaird ann.  Agus an lá ná bíodh sise</span>
<lb n="6409"/><span>ann bhíodh Máire Ghearra féin ann, agus isé adeireadh</span>
<lb n="6410"/><span>na cómharsain 'ná gur mhó an bhreis fheabhusa a théidheadh</span>
<lb n="6411"/><span>ar Dhiarmuid an tamall de lá a thugadh sí ag caint</span>
<lb n="6412"/><span>leis 'ná mar théidheadh air an chuid eile de'n aimsir ar</span>
<lb n="6413"/><span>fad.  Deireadh Diarmuid féin go samhluigheadh sé go</span>
<lb n="6414"/><span>dtógthaí an ceó d'á chroídhe nuair a chídheadh sé chuige</span>
<lb n="6415"/><span>an dorus isteach í.</span></p>
<lb n="6416"/>
<lb n="6417"/><p><span>Isé rud adeireadh gach aoinne 'ná gur mhaith an bhail</span>
<lb n="6418"/><span>air gan Sadhbh do bheith i n' aice an fhaid a bhí sé 'na</span>
<lb n="6419"/><span>luíghe, mar ná béadh aon bhreith aige ar theacht chuige</span>
<lb n="6420"/><span>féin an fhaid a bhéadh sí láithreach.  Dá mbéadh aoitheó</span>
<lb n="6421"/><span>aige d'á fhághail agus go dtiocfadh aon nídh crosda</span>
<lb n="6422"/><span>uirthi, go spriúchfadh sí agus go gcuirfeadh sí</span>
<lb n="6423"/><span>ath-iompáil air chómh siúrálta agus a bhí Sadhbh mar</span>
<lb n="6424"/><span>ainim uirthi.</span></p>
<lb n="6425"/>
<lb n="6426"/><p><span>Siné cheapadar na cómharsain, ach ní h-é sin a cheap</span>
<lb n="6427"/><span>Diarmuid féin.  Dar leis, ní raibh 'ghá choimeád ar</span>
<lb n="6428"/><span>fleasg a dhroma ach gan í bheith ag teacht abhaile ná aon</span>
<lb n="6429"/><span>tuairisg uaithi.  Ó mhaidin go h-oídhche ní bhíodh aon</span>
<lb n="6430"/><span>chúrsaí cainte idir é féin agus na daoine thígheadh isteach,</span>
<lb n="6431"/><span>ach “cá raibh sí?” nó “cad a bhí 'ghá coimeádh amuich?”</span>
<lb n="6432"/><span>nó “ciacu beó nó marbh a bhí sí.”  “Má bhí sí beó cad</span>
<lb n="6433"/><span>na thaobh na h-aireóchadh duine éigin sgéala uaithi?</span>
<lb n="6434"/><span>Má bhí sí marbh cad 'na thaobh ná tiocfadh tásg a báis ó</span>
<lb n="6435"/><span>thaobh éigin?  Dar ndóich ní fhéadfaí í mharbhadh gan a</span>
<lb n="6436"/><span>fhios do bheith ag duine éigin.  Dá marbhaidhtí i lár na</span>
<lb n="6437"/><span>h-oídhche í agus an corp do chaitheamh i bpoll éigin, dar</span>
<lb n="6438"/><span>ndóich do geabhfaí lar na mháireach a bhéadh chúgainn é,</span>
<lb n="6439"/><span>agus do leathfadh an sgéal ar fuid na dúithe, agus do</span>
<lb n="6440"/><span>béarfaí ar Shíogaidhe, dá mb' aige bhéadh an gníomh</span>
<lb n="6441"/><span>déanta, agus do crochfaí é.  Dá mbéadh oiread eile</span>
<lb n="6442"/><span>gliocais ann ní fhéadfadh sé dul ó Chormac.”</span>
<lb n="6443"/></p>
</div>
<pb n="171"/>
<div><lb n="6444"/><p><span>Sin mar chaitheadh sé an aimsir ag cur agus ag cúiteamh</span>
<lb n="6445"/><span>nuair a bhíodh aoinne istigh do dhéanfadh éisteacht leis.</span>
<lb n="6446"/><span>Nuair a bhíodh sé i n-a aonar is amhlaidh a bhíodh sé ag</span>
<lb n="6447"/><span>caint leis féin agus ag aighneas leis féin, agus ag</span>
<lb n="6448"/><span>áitheam air féin.  Uaireanta sa n-aighneas san leis</span>
<lb n="6449"/><span>féin d'árduigheadh sé a ghlór agus d'airigheadh Pails é</span>
<lb n="6450"/><span>agus bhíodh sí deimhnightheach go mbíodh beirt nó triúr</span>
<lb n="6451"/><span>ann, bhíodh a leithéid sin de ghleó aige.</span></p>
<lb n="6452"/>
<lb n="6453"/><p><span>D'aimhdheóin na buartha bhí an goile go maith aige agus</span>
<lb n="6454"/><span>bhí sé ag teacht chuige féin go tiugh.  Ba ghearr go raibh</span>
<lb n="6455"/><span>sé sa dorus agus a ghuala leis an ursain mar ba ghnáth,</span>
<lb n="6456"/><span>ach má 'seadh bhí mí-lítheacht 'na cheannachaibh seachas mar</span>
<lb n="6457"/><span>ba ghnáth, agus thabharfá fé ndeara na balcaisí, ná</span>
<lb n="6458"/><span>rabhdar chómh teann air agus bhídís sul ar buaileadh</span>
<lb n="6459"/><span>breóite an fear bocht.  Thabharfá fé ndeara go raibh</span>
<lb n="6460"/><span>raint de'n fheóil imthighthe agus mórán de'n bhlonag.</span>
<lb n="6461"/><span>Bhí an ghuala caol sa chasóig.  Bhí an chuisle caol sa</span>
<lb n="6462"/><span>mhuinichle.  Bhí an cheathramha caol sa bhríste.  Bhí iomad</span>
<lb n="6463"/><span>slíghe ag an bhfear mbocht 'na chuid éadaigh, agus do</span>
<lb n="6464"/><span>bhíodh an ghaoth ag cuardach na gcnámh aige mór-thímpal</span>
<lb n="6465"/><span>ins na póirsibh folamha a bhí idir chroicean agus éadach</span>
<lb n="6466"/><span>aige, i dtreó ná féadadh sé fanmhaint abhfad sa dorus</span>
<lb n="6467"/><span>gan teacht anois agus airís go dtí an teine 'ghá théidh</span>
<lb n="6468"/><span>féin.</span></p>
<lb n="6469"/>
<lb n="6470"/><p><span>Lá, mar déarfá coigthígheas ó fhág sé an leabaidh, do</span>
<lb n="6471"/><span>tháinig sé go dtí an dorus agus baluith na teine go</span>
<lb n="6472"/><span>láidir air.  Ní túisge d'fheuch sé an bóthar suas 'ná</span>
<lb n="6473"/><span>chonaic sé an bhean ag gabháil chuige anuas árd an bhóthair.</span>
<lb n="6474"/><span>Ar an gcéad amharc do baineadh iaracht de gheit as mar</span>
<lb n="6475"/><span>cheap sé gur bh' fhíor dheabhrach le Sadhbh í.  Níor bhog sé</span>
<lb n="6476"/><span>na súile dhi gur tháinig sí i n-a aice.  Bean chnámhach,</span>
<lb n="6477"/><span>gharbh, dob' eadh í.  Clóca bréide uirthi.  Caipín a clóca</span>
<lb n="6478"/><span>ar a ceann aici.  Greim aici 'na láimh chlé ar dhá imeal</span></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="6479"/><p><span>an chaipín agus é dúnta os cionn a béil aici, i dtreó</span>
<lb n="6480"/><span>ná raibh le feiscint ag Diarmuid d'á ceannachaibh ach a</span>
<lb n="6481"/><span>srón agus súil léi.</span></p>
<lb n="6482"/>
<lb n="6483"/><p><span>Dhéin sí ceann ar aghaidh ar an ndorus, agus an dorus</span>
<lb n="6484"/><span>isteach, agus mura mbéadh gur dhruid sé i leath taobh</span>
<lb n="6485"/><span>uaithi do leagfadh sí é.  Suas léi chun na teine agus</span>
<lb n="6486"/><span>do shuígh sí i gcathaoir Dhiarmuda féin.  Thug sí a h-aghaidh</span>
<lb n="6487"/><span>ar an dteine agus do leath sí a dhá láimh agus í féin,</span>
<lb n="6488"/><span>ag glacadh an ghoradh, agus ba dhóich leat go raibh gádh</span>
<lb n="6489"/><span>aici leis.</span></p>
<lb n="6490"/>
<lb n="6491"/><p><span>Thóg Pails a ceann sa chúinne agus d'fheuch sí ar an</span>
<lb n="6492"/><span>stróinséir go fada agus go dúr.  Do stad Diarmuid</span>
<lb n="6493"/><span>lár an tíghe ag feuchaint sa chúl uirthi.  Nuair a bhí sí</span>
<lb n="6494"/><span>teith chuir sí an lámh chlé airís i gcaipín an chlóca agus</span>
<lb n="6495"/><span>dhún sí os cionn a béil é.  D'fheuch sí ar Phails amach</span>
<lb n="6496"/><span>as an súil aonair.  Ansan d'fheuch sí ar Dhiarmuid.</span></p>
<lb n="6497"/>
<lb n="6498"/><p><span>“Tá cearc ag glaodhach sa tigh seo!” ar sise, agus</span>
<lb n="6499"/><span>is ar éigin fhéadfadh duine a dhéanamh amach ciacu glór</span>
<lb n="6500"/><span>mná bhí aici nó glór fir.  “Tá cearc ag glaodhach sa</span>
<lb n="6501"/><span>tigh seo!” ar sise, an tarna h-uair.</span></p>
<lb n="6502"/>
<lb n="6503"/><p><span>“Níor airigheas-sa ag glaodhach í,” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="6504"/>
<lb n="6505"/><p><span>“Tá cearc ag glaodhach sa tigh seo!” ar sise.</span></p>
<lb n="6506"/>
<lb n="6507"/><p><span>“Srubh! srabh! srubh srabh! srubh srabh!” ar sise.</span></p>
<lb n="6508"/>
<lb n="6509"/><p><span>“Cár ghabhais chúgainn, a 'nghean ó?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="6510"/>
<lb n="6511"/><p><span>“Srubh srabh! srubh srabh! srubh srabh!” ar sise.</span></p>
<lb n="6512"/>
<lb n="6513"/><p><span>“Is fada í mo chuaird chúgaibh,” ar sise, “ag teacht</span>
<lb n="6514"/><span>mar mhaithe libh.  Is mór an éagcóir sin,” ar sise,</span>
<lb n="6515"/><span>“mise dom' chur chúgaibh anso ó Chúig Uladh ag bhúr</span>
<lb n="6516"/><span>ndíon ar eascáirdibh, chómh maith agus dá mba ná faighfí</span>
<lb n="6517"/><span>duine ba ghiorra ó bhaile agus ba ghiorra gaol daoibh</span>
<lb n="6518"/><span>chun a dhéanta.”</span></p>
<lb n="6519"/>
<lb n="6520"/><p><span>“Cia atá ar ár dtí?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="6521"/>
<lb n="6522"/><p><span>Phreab sí 'na suídhe agus thug sí a h-aghaidh air.  Níor</span></p>
</div>
<pb n="173"/>
<div><lb n="6523"/><p><span>fheuch sé idir an dá shúil uirthi mar ní raibh radharc aige</span>
<lb n="6524"/><span>ach ar shúil léi.  Níor bheag dó san.  Ní raibh aon</span>
<lb n="6525"/><span>mhíogarnach ar an súil sin ná aon mhallachar radhairc.</span>
<lb n="6526"/><span>Shín sí chuige amach a lámh dheas.  Tharaing sé píosa</span>
<lb n="6527"/><span>airgid as a phóca agus chuir sé ar chroídhe a dearnan</span>
<lb n="6528"/><span>é.  Chuir sí puth d'á h-anáil air.  Is dócha go raibh sé</span>
<lb n="6529"/><span>níos mó 'ná cheap sí bhéadh sé, mar do baineadh d'á</span>
<lb n="6530"/><span>cosaint í.  Shleamhnuigh an greim de chaipín an chlóca</span>
<lb n="6531"/><span>agus do nochtadh a h-aghaidh.  Bhí sí ar leath-shúil, agus</span>
<lb n="6532"/><span>bhí casadh 'na beul siar nách mór go dtí an áit 'nar</span>
<lb n="6533"/><span>cheart an chluas do bheith, agus bhí an chluas imthighthe.</span>
<lb n="6534"/><span>Dhruid Diarmuid uaithi i ndiaigh a chúil, agus geallaim</span>
<lb n="6535"/><span>dhuit go raibh eagla air.</span></p>
<lb n="6536"/>
<lb n="6537"/><p><span>“Cia atá ar bhúr dtí?” ar sise.  “Tá teine agus</span>
<lb n="6538"/><span>uisge ar bhúr dtí,” ar sise.  “Tá galar agus bás ar</span>
<lb n="6539"/><span>bhúr dtí,” ar sise.  “Tá neithe ar bhúr dtí ná fuil</span>
<lb n="6540"/><span>puínn coinne agaibh leó,” ar sise.  “Mura mbéadh gan</span>
<lb n="6541"/><span>mé bheith abhfad uait do ló ná d' oídhche le trí seacht-</span>
<lb n="6542"/><span>mhainibh do bhéadh a fhios agat um an dtaca so cia h-iad</span>
<lb n="6543"/><span>atá ar do thí,” ar sise le Diarmuid.  “Agus ba</span>
<lb n="6544"/><span>chóir,” ar sise, “nár bheag dom de ghnó bheith ad' chosaint-</span>
<lb n="6545"/><span>se, gan bheith ag cosaint t'inghíne leis, d'á fhaid ó chéile</span>
<lb n="6546"/><span>tú féin agus í féin.”</span></p>
<lb n="6547"/>
<lb n="6548"/><p><span>“Cá bhfuil sí?” arsa Diarmuid.  “Nó cad 'tá 'ghá</span>
<lb n="6549"/><span>coimeád amuich?  Nó cad fé ndeara dhí imtheacht agus</span>
<lb n="6550"/><span>gan sgéal ná duain do chur chúgam abhaile anso go</span>
<lb n="6551"/><span>mbéadh a fhios agam ciacu beó nó marbh atá sí?  Is</span>
<lb n="6552"/><span>olc a dhéin sí orm é.”  Agus bhí a lámh thíos aige i</span>
<lb n="6553"/><span>bpóca a bhríste agus píosa eile airgid aige d'á</span>
<lb n="6554"/><span>láimhsiáil.  Do chonaic sise an méid sin chómh maith agus</span>
<lb n="6555"/><span>dá mbéadh fiche súil aici.</span></p>
<lb n="6556"/>
<lb n="6557"/><p><span>“Ní fada go bhfaighir a tuairisg,” ar sise, agus bhí</span>
<lb n="6558"/><span>an lámh sínte airís aici, “agus ní h-orm-sa is cóir</span></p>
</div>
<pb n="174"/>
<div><lb n="6559"/><p><span>a bhuidhchas do bheith, 'ná uirthi féin ach chómh beag</span>
<lb n="6560"/><span>liom.”</span></p>
<lb n="6561"/>
<lb n="6562"/><p><span>Chuir sé an tarna píosa ar a láimh chuici.</span></p>
<lb n="6563"/>
<lb n="6564"/><p><span>“Cá bhfuil sí?” ar seisean, “nó cathain a thiocfaidh</span>
<lb n="6565"/><span>sí?”</span></p>
<lb n="6566"/>
<lb n="6567"/><p><span>“Tiocfaidh sí an uair is lúgha bhéidh coinne agat léi,”</span>
<lb n="6568"/><span>ar sise.  “Tiocfaidh sí an uair is lúgha bhéidh fáilte</span>
<lb n="6569"/><span>agat roímpe.”</span></p>
<lb n="6570"/>
<lb n="6571"/><p><span>“Cad é sin agat d'á rádh, a bhean!” arsa Diarmuid,</span>
<lb n="6572"/><span>“nó cia adúbhairt leat-sa ná béadh fáilte anso roímpe</span>
<lb n="6573"/><span>pé tráth do thiocfadh sí?”</span></p>
<lb n="6574"/>
<lb n="6575"/><p><span>“Deirim an rud atá ar eólus agam,” ar sise, “agus</span>
<lb n="6576"/><span>ní cneasda é m' eólus, ach mura cneasda ní'l leigheas</span>
<lb n="6577"/><span>agam-sa air.  Ní mise do chuir ó'n mbaile í.  Ní mise</span>
<lb n="6578"/><span>do sheól 'na treó an droch theangabhálaidhe.  Má dhéineas</span>
<lb n="6579"/><span>mo dhícheal 'ghá cosaint ar a namhaid ba mhór é mo dhuagh</span>
<lb n="6580"/><span>agus is beag a bhí d'á bhárr agam.”</span></p>
<lb n="6581"/>
<lb n="6582"/><p><span>“Cathain a thiocfaidh sí?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="6583"/>
<lb n="6584"/><p><span>Níor dhéin sise ach an lámh chlé do chur airís i gcaipín</span>
<lb n="6585"/><span>an chlóca agus é fhásgadh os cionn a béil mar bhí sé ar</span>
<lb n="6586"/><span>dtúis aici, agus an dorus amach do chur di gan oiread</span>
<lb n="6587"/><span>agus smiog do rádh.</span></p>
<lb n="6588"/>
<lb n="6589"/><p><span>Síle. — Airiú, nár dhoithígheasach an ara í!</span></p>
<lb n="6590"/>
<lb n="6591"/><p><span>Nóra. — Ní fheadar, a Pheig, cad a bhain an tsúil aisti.</span></p>
<lb n="6592"/>
<lb n="6593"/><p><span>Peig. — Ní fheadar 'n tsaoghal, a Nóra.</span></p>
<lb n="6594"/>
<lb n="6595"/><p><span>Gobnait. — Do bhain a droch fhriotal féin, gabhaim-se</span>
<lb n="6596"/><span>orm.</span></p>
<lb n="6597"/>
<lb n="6598"/><p><span>Nóra. — B'fhéidir gurab amhlaidh d'imthigh uirthi fé mar</span>
<lb n="6599"/><span>dh'imthigh ar an mnaoi fheasa úd a tháinig ag triall</span>
<lb n="6600"/><span>ar Neill ní Bhuachalla.</span></p>
<lb n="6601"/>
<lb n="6602"/><p><span>Gobnait. — Cad d'imthigh uirthi, a Nóra?</span></p>
<lb n="6603"/>
<lb n="6604"/><p><span>Nóra. — 'Neósfaidh Cáit duit é, 'sí is fearr a 'neósfaidh é.</span></p>
<lb n="6605"/>
<lb n="6606"/><p><span>Gobnait. — Cad d'imthigh uirthi, a Cháit?</span>
<lb n="6607"/></p>
</div>
<pb n="175"/>
<div><lb n="6608"/><p><span>Cáit. — Mhaise, níor imthigh leath a raibh tuillte aici, an</span>
<lb n="6609"/><span>rógaire.  Ní raibh Neill pósta ach trí seachtmhaine.</span>
<lb n="6610"/><span>Bhí sí istigh sa bhaile agus bhí Éamonn amuich ag</span>
<lb n="6611"/><span>feuchaint i ndiaigh na mbó, mar bhí bó acu tar éis</span>
<lb n="6612"/><span>bheirthe.  I gceann tamaill do tháinig sé isteach</span>
<lb n="6613"/><span>agus bhí Neill ag gol.  D'fhiafraigh sé dhi cad a bhí</span>
<lb n="6614"/><span>uirthi.  B'fhada gur inis sí dhó gurab amhlaidh a bhí</span>
<lb n="6615"/><span>bean feasa ag lorg airgid uirthi, agus 'nuair nár</span>
<lb n="6616"/><span>thug sí an t-airgead di go ndúbhairt sí go mbéadh</span>
<lb n="6617"/><span>Neill 'na baintrigh sul a mbéadh an bhliaghain caithte.</span>
<lb n="6618"/><span>An fhaid a bhí Éamonn amuich i bhfeighil na mbó thug</span>
<lb n="6619"/><span>sé fé ndeara an bhean iasachta ag imtheacht ó'n dtigh</span>
<lb n="6620"/><span>agus bhí a fhios aige cad é an bóthar a ghaibh sí.  Níor</span>
<lb n="6621"/><span>dhéin sé aon bhlúire amháin ach breith ar an bhfuip a</span>
<lb n="6622"/><span>bhí ar crochadh i n-aice an doruis agus í shádhadh</span>
<lb n="6623"/><span>suas i muinichle a chasóige agus an dorus amach do</span>
<lb n="6624"/><span>chur dé.  Bhí sé imthighthe sul a raibh a fhios ag Neill</span>
<lb n="6625"/><span>cad é an fuadar a bhí féi.</span></p>
<lb n="6626"/>
<lb n="6627"/><p><span>Ba gheárr gur tháinig sé suas leis an mnaoi.</span></p>
<lb n="6628"/>
<lb n="6629"/><p><span>“Cad chuige dhuit,” ar seisean léi, “a rádh le m'</span>
<lb n="6630"/><span>mhnaoí-se go bhfaghainn-se bás fé cheann bliaghna?”</span></p>
<lb n="6631"/>
<lb n="6632"/><p><span>“Ní déarfainn é,” ar sise, “mura mbéadh a fhios</span>
<lb n="6633"/><span>a bheith agam go cruinn.”</span></p>
<lb n="6634"/>
<lb n="6635"/><p><span>“Cia inis duit é?” ar seisean.</span></p>
<lb n="6636"/>
<lb n="6637"/><p><span>“D'inis mo leanán sídhe dhom é,” ar sise.</span></p>
<lb n="6638"/>
<lb n="6639"/><p><span>Do rug sé ar chúl cinn uirthi agus tharaing sé an</span>
<lb n="6640"/><span>fhuip as an muinichle agus do ghaibh sé de'n fhuip</span>
<lb n="6641"/><span>sin uirthi chómh h-áluinn agus do ghabh Conchúbhar</span>
<lb n="6642"/><span>Máighistir riamh ar aon sgoláire d'á raibh ar an</span>
<lb n="6643"/><span>sgoil aige.  Nuair a bhí gabhtha go maith aige uirthi</span>
<lb n="6644"/><span>do sgaoil sé uaidh í.  “Seadh!” ar seisean léi.</span>
<lb n="6645"/><span>“Nach mór an iongnadh nár inis do leanán sídhe</span>
<lb n="6646"/><span>dhuit go dtabharfainn-se an córughadh san duit.</span>
<lb n="6647"/></p>
</div>
<pb n="176"/>
<div><lb n="6648"/><p><span>Imthigh anois agus tá rud agat le h-innsint dó ná</span>
<lb n="6649"/><span>raibh a fhios cheana aige.  Agus má fheicim-se airís</span>
<lb n="6650"/><span>ag teacht i ngoire mo thíghe thú tabharfad eachtra</span>
<lb n="6651"/><span>níos mó 'ná san duit le breith ag triall ar do</span>
<lb n="6652"/><span>leanán sídhe.” Bhí sgannradh ar Neill le h-eagla</span>
<lb n="6653"/><span>go mbéadh an bhean ag easgainighe ortha.  Ach isé</span>
<lb n="6654"/><span>a deireadh Éamonn nár bh'fhearr leis ag abhrán í.</span></p>
<lb n="6655"/>
<lb n="6656"/><p><span>Nóra. — Mhaise, Dia linn!  Níor mhaith liom í bheith ag</span>
<lb n="6657"/><span>mallachtaighe orm pé i n-Éirinn é.</span></p>
<lb n="6658"/>
<lb n="6659"/><p><span>Cáit. — Cad é an díobháil fhéadfadh a cuid mallachtaighe</span>
<lb n="6660"/><span>do dhéanamh dhuit nuair ná béadh aon nídh déanta</span>
<lb n="6661"/><span>as an slígh agat?</span></p>
<lb n="6662"/>
<lb n="6663"/><p><span>Nóra. — Cá bh'fhios dom ná go dtuitfeadh mallacht éigin</span>
<lb n="6664"/><span>acu orm ar chuma éigin?</span></p>
<lb n="6665"/>
<lb n="6666"/><p><span>Cáit. — Is uirthi féin a thuitfidís nuair ná béidís tuillte</span>
<lb n="6667"/><span>agat uaithi.  Nach uirthi, a Pheig?</span></p>
<lb n="6668"/>
<lb n="6669"/><p><span>Nóra. — Sdó, b'fhéidir gur dhóich liom féin ná béidís</span>
<lb n="6670"/><span>tuillte agam, agus b'fhéidir, ar a shon san, go</span>
<lb n="6671"/><span>mbéidís.  Pé 'cu bhéidís tuillte agam nó</span>
<lb n="6672"/><span>ná béidís níor mhaith liom í bheith 'ghá ndéanamh</span>
<lb n="6673"/><span>orm.</span></p>
<lb n="6674"/>
<lb n="6675"/><p><span>Cáit. — Ó! 'sdó, nuair ná béadh leigheas agat air.</span>
<lb n="6676"/><span>Nuair thiocfadh sí agus a déarfadh sí go rabhais chun</span>
<lb n="6677"/><span>báis dh'fhághail sul a mbéadh an bhliaghain istigh, agus</span>
<lb n="6678"/><span>gur inis a leanán sídhe dhi é!</span></p>
<lb n="6679"/>
<lb n="6680"/><p><span>Síle. — Cad do bheir di leanán sídhe bheith aici, a Pheig?</span>
<lb n="6681"/><span>Nó conus a fuair sí é bheith aici?  Nach mór an</span>
<lb n="6682"/><span>iongnadh ná faghadh an síobhra aon nídh eile le</span>
<lb n="6683"/><span>déanamh ach bheith 'ghá leanmhaint siúd.</span></p>
<lb n="6684"/>
<lb n="6685"/><p><span>Cáit. — D'airigheas-sa duine 'ghá rádh gurab iad rudaí na</span>
<lb n="6686"/><span>síobhraí, 'ná aingil an uabhair agus na deamhain</span>
<lb n="6687"/><span>aeir.  Ach deir Éamonn ná fuil a leithéidí i n-aon</span>
<lb n="6688"/><span>chor ann.</span>
<lb n="6689"/></p>
</div>
<pb n="177"/>
<div><lb n="6690"/><p><span>Nóra. — Mura mbéadh iad do bheith ann conus do chífí</span>
<lb n="6691"/><span>iad?</span></p>
<lb n="6692"/>
<lb n="6693"/><p><span>Peig. — An bhfeacaís-se féin aon cheann acu riamh, a</span>
<lb n="6694"/><span>Nóra?</span></p>
<lb n="6695"/>
<lb n="6696"/><p><span>Nóra. — Ambasa féin ní fheaca, buidhchas le Dia!  Ach is</span>
<lb n="6697"/><span>iomdha duine chonaic iad, dar ndóich.</span></p>
<lb n="6698"/>
<lb n="6699"/><p><span>Peig. — Inis dom aoinne amháin.</span></p>
<lb n="6700"/>
<lb n="6701"/><p><span>Nóra. — Seághan ua h-Iarlaithe.  Bhíos ag éisteacht leis</span>
<lb n="6702"/><span>'ghá innsint.</span></p>
<lb n="6703"/>
<lb n="6704"/><p><span>Cáit. — Dhe, an leath-amadán!</span></p>
<lb n="6705"/>
<lb n="6706"/><p><span>Nóra. — Pé 'cu leath-amadán é nó nach eadh do chonaic</span>
<lb n="6707"/><span>sé an sprid.</span></p>
<lb n="6708"/>
<lb n="6709"/><p><span>Síle. — Canad, a Nóra?</span></p>
<lb n="6710"/>
<lb n="6711"/><p><span>Nóra. — 'S amhlaidh do cuireadh ag comáint na mbó é,</span>
<lb n="6712"/><span>tar éis a gcrúidhte, suas go Túirín an Chasúrlaigh,</span>
<lb n="6713"/><span>asdoídhche Dia Domhnaigh.  Bhí lán an tíghe de</span>
<lb n="6714"/><span>dhaoinibh bailighthe ag sguruigheacht ann.  Ba ghearr</span>
<lb n="6715"/><span>gur sgiúrd Seághan chúca isteach agus sgeón ann</span>
<lb n="6716"/><span>agus coinneal 'na shúilibh le sgannradh agus le</span>
<lb n="6717"/><span>h-anfha.</span></p>
<lb n="6718"/>
<lb n="6719"/><p><span>“Airiú, cad 'tá ort, a Sheághain?” ar siad.</span></p>
<lb n="6720"/>
<lb n="6721"/><p><span>“Ó! an deamhn mé! go bhfeaca sprid!” ar</span>
<lb n="6722"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="6723"/>
<lb n="6724"/><p><span>“Airiú, cathain a chonaicís í, a Sheághain?” ar siad</span></p>
<lb n="6725"/>
<lb n="6726"/><p><span>“Ó!” ar seisean, “i gcómhrac lae agus oídhche —</span>
<lb n="6727"/><span>um thráthnóna mór luath — ba threise ar an lá 'ná</span>
<lb n="6728"/><span>ar an oídhche — ní raibh sé dorcha — i lár an lae</span>
<lb n="6729"/><span>gléigil dob' eadh é.”  Geallaim dhuit go raibh</span>
<lb n="6730"/><span>gáirídhe ann.</span></p>
<lb n="6731"/>
<lb n="6732"/><p><span>“Cad dúbhairt sí leat, a Sheághain?” ar siad.</span></p>
<lb n="6733"/>
<lb n="6734"/><p><span>“An deamhn mé!” ar seisean, “gur fheuch sí orm</span>
<lb n="6735"/><span>go truaghmhéileach.”</span></p>
<lb n="6736"/>
<lb n="6737"/><p><span>“Agus cad dubhraís léi, a Sheághain?” ar siad.</span>
<lb n="6738"/></p>
</div>
<pb n="178"/>
<div><lb n="6739"/><p><span>“An deamhn mé!” ar seisean, “gur chuimhnigheas</span>
<lb n="6740"/><span>gur bh'fhearr ruith.”</span></p>
<lb n="6741"/>
<lb n="6742"/><p><span>“Cad é an saghas í, a Sheághain?” ar siad.</span></p>
<lb n="6743"/>
<lb n="6744"/><p><span>“Tá,” ar seisean, “sprid mhuice, i bhfuirm bhuím-</span>
<lb n="6745"/><span>péise stoca.”</span></p>
<lb n="6746"/>
<lb n="6747"/><p><span>Cáit. — Aililiú!  Airiú, cad a chonaic sé, a Nóra?</span></p>
<lb n="6748"/>
<lb n="6749"/><p><span>Nóra. — Siní díreach an cheist a bhí acu go léir 'á chur</span>
<lb n="6750"/><span>ar a chéile, nuair cia bhuailfeadh chúca isteach ach</span>
<lb n="6751"/><span>athair Sheághain agus cóta-mór liath air agus a</span>
<lb n="6752"/><span>chaipín breac air.  Ní túisge chonaic Seághan an</span>
<lb n="6753"/><span>caipín breac 'ná chuir sé liúgh as.  “Ó!” ar</span>
<lb n="6754"/><span>seisean.  “Sidí chugaibh isteach í!”</span></p>
<lb n="6755"/>
<lb n="6756"/><p><span>“Mhaise duig ionat! a amadáin!” arsa 'n t-athair.</span></p>
<lb n="6757"/>
<lb n="6758"/><p><span>Cáit. — Agus cá raibh an mhuc, airiú?</span></p>
<lb n="6759"/>
<lb n="6760"/><p><span>Nóra. — Ambasa ach ní fheadar, a Cháit, ach gurab shin é</span>
<lb n="6761"/><span>tuairisg a thug sé féin ar an sprid a chonaic sé.</span></p>
<lb n="6762"/>
<lb n="6763"/><p><span>Peig. — Is dócha gurab amhlaidh 'airigheadh sé daoine 'ghá</span>
<lb n="6764"/><span>rádh gur mheasa sprid d'fheiscint i bhfuirm muice</span>
<lb n="6765"/><span>'ná i bhfuirm aon ainimhíghe eile, agus nuair a bhí an</span>
<lb n="6766"/><span>sgannradh air gur cheap sé gur rud i bhfuirm</span>
<lb n="6767"/><span>muice a bhí ann.</span></p>
<lb n="6768"/>
<lb n="6769"/><p><span>Cáit. — Agus dar ndóich dúbhairt sé féin gur rud i</span>
<lb n="6770"/><span>bhfuirm bhuímpéise stoca do chonaic sé, nuair a</span>
<lb n="6771"/><span>chonaic sé an caipín breac agus an cóta-mór liath.</span></p>
<lb n="6772"/>
<lb n="6773"/><p><span>Nóra. — Andaigh, ní fheadar-sa cad a chonaic sé ná cad</span>
<lb n="6774"/><span>a cheap sé a bhí ann, ach siúd é adúbhairt sé,</span>
<lb n="6775"/><span>“sprid mhuice,” ar seisean, “i bhfuirm bhuímpéise</span>
<lb n="6776"/><span>stoca.”</span></p>
<lb n="6777"/>
<lb n="6778"/><p><span>Cáit. — Dhe, greadadh chuige, an breallán!  Mura</span>
<lb n="6779"/><span>mbéadh é bheith i n-a amadán déarfainn gur mhaith</span>
<lb n="6780"/><span>an sgéal cuid de'n fhuip úd a thabhairt dó.</span>
<lb n="6781"/><span>B'fhéidir go mbainfeadh san cuid de na speabh-</span>
<lb n="6782"/><span>raídíbh dé.</span>
<lb n="6783"/></p>
</div>
<pb n="179"/>
<div><lb n="6784"/><p><span>Síle. — Nár airigheas-sa thusa 'ghá rádh, a Pheig, go</span>
<lb n="6785"/><span>ndúbhairt an sagart ná raibh aon fhios ag lucht</span>
<lb n="6786"/><span>feasa ach iad 'ghá leigint ortha fios do bheith acu?</span></p>
<lb n="6787"/>
<lb n="6788"/><p><span>Peig. — Dúbhairt leis, agus ní'l, ach oiread agus bhí ag</span>
<lb n="6789"/><span>an mnaoi úd adúbhairt go bhfaghadh Éamonn bás fé</span>
<lb n="6790"/><span>cheann bliaghna.</span></p>
<lb n="6791"/>
<lb n="6792"/><p><span>Síle. — Is dócha nár bhain sé an tsúil aiste mar do</span>
<lb n="6793"/><span>baineadh as an mnaoi a tháinig chun Diarmuda.</span>
<lb n="6794"/></p>
</div>
<pb n="180"/>
<div><lb n="6795"/><p><span>Caibidiol a h-aon a's fiche.</span></p>
<lb n="6796"/>
<lb n="6797"/><p><span>Peig. — Pé rud a bhain an tsúil as an mnaoi a tháinig</span>
<lb n="6798"/><span>chun Diarmuda bhí sí ar leath-shúil.  Agus má bhí an</span>
<lb n="6799"/><span>tsúil léi a bhí imthighthe chómh nímhneach leis an súil a bhí</span>
<lb n="6800"/><span>aici ba mhaith an bhail ar Dhiarmuid ná raibh an dá shúil</span>
<lb n="6801"/><span>aici nuair fheuch sí air féin, nó is dócha go gcuirfeadh</span>
<lb n="6802"/><span>sí ath-iompáil air.  Níor fhéad an fear bocht aon bhlúire</span>
<lb n="6803"/><span>bídh d'ithe an chuid eile de'n lá san, ach ag cuimhneamh</span>
<lb n="6804"/><span>ar an leath-shúil úd, agus ar an gcirc agus ar an “srubh</span>
<lb n="6805"/><span>srabh,” agus ar an ndroch theangabhálaidhe do bhuail umá</span>
<lb n="6806"/><span>inghín.  I dtreó go ndeachaidh Pails amach agus gur</span>
<lb n="6807"/><span>ghlaoidh sí ar chuid de na cómharsanaibh, agus go dtán-</span>
<lb n="6808"/><span>adar isteach, agus go ndúbhradar gur cheart fios do</span>
<lb n="6809"/><span>chur ar an sagart sul a dtiocfadh an oídhche le h-eagla</span>
<lb n="6810"/><span>go rachadh an duine i n-olcas agus go mb' fhéidir gurab</span>
<lb n="6811"/><span>amhlaidh bhéidhfí ag glaodhach ar an sagart i lár na</span>
<lb n="6812"/><span>h-oídhche.</span></p>
<lb n="6813"/>
<lb n="6814"/><p><span>Do cuireadh fios ar an sagart agus do tháinig sé.</span>
<lb n="6815"/><span>Nuair airigh sé ó Dhiarmuid tuairisg na mná feasa do</span>
<lb n="6816"/><span>gháir sé.</span></p>
<lb n="6817"/>
<lb n="6818"/><p><span>“Tá aithne mhaith agam-sa,” ar seisean, “ar an</span>
<lb n="6819"/><span>gcladhaire mná san.  Ní raibh sí riamh i gCúig Uladh 'ná</span>
<lb n="6820"/><span>leath na slíghe ó bhaile.  Tá a fhios agam-sa cár rugadh</span>
<lb n="6821"/><span>agus cár tógadh í, agus dob' olc an tógáilt í.  Ní'l</span>
<lb n="6822"/><span>de chéird aici 'ná de shlígh mhartha ach bheith ag gluaiseacht</span>
<lb n="6823"/><span>ó áit go h-áit 'ghá leigint uirthi go bhfuil fios aici, agus</span>
<lb n="6824"/><span>dar ndoich ní'l ach oiread agus atá ag an iarta san.</span>
<lb n="6825"/><span>Dá mb' áil le daoinibh ciall do bheith acu agus gan bheith</span>
<lb n="6826"/><span>ag tabhairt airgid di, ba ghearr go gcaithfeadh sí gairm</span>
<lb n="6827"/><span>beatha éigin eile do tharang chuici.  Ach cé gur minic</span></p>
</div>
<pb n="181"/>
<div><lb n="6828"/><p><span>san d'á innsint do dhaoinibh ní ghlacaid cómhairle agus</span>
<lb n="6829"/><span>ní'l aon mhaith am' chaint.  Ní h-aon tairbhe dhom bheith</span>
<lb n="6830"/><span>leó.”</span></p>
<lb n="6831"/>
<lb n="6832"/><p><span>“Agus, a Athair,” arsa Diarmuid, “conus a fuair</span>
<lb n="6833"/><span>sí amach cearc do bheith ag glaodhach sa tigh seo?  Nó</span>
<lb n="6834"/><span>conus a fuair sí amach Sadhbh do bheith as baile?  Nó</span>
<lb n="6835"/><span>conus a fuair sí amach go rabhas-sa féin i gcon-</span>
<lb n="6836"/><span>tabhairt?”</span></p>
<lb n="6837"/>
<lb n="6838"/><p><span>“Fiannaidheacht! a Dhiarmuid,” arsa 'n sagart.</span>
<lb n="6839"/><span>“Ní'l aon nídh is usa 'ná neithe de'n tsórd san d'fhághail</span>
<lb n="6840"/><span>amach nuair a cheapfadh duine a aigne chuige.  Ná raibh</span>
<lb n="6841"/><span>a fhios ag an ndúthaigh cad é an t-éirleach do déineadh</span>
<lb n="6842"/><span>anso lá an aonaigh?  Ná raibh a fhios ag an ndúthaigh</span>
<lb n="6843"/><span>Sadhbh do bheith as baile agus tusa do bheith ad' luíghe</span>
<lb n="6844"/><span>le h-éagcruas?  Slán beó mar a n-innstear é!  Cad</span>
<lb n="6845"/><span>é an bac a bhí uirthi bualadh anso agus ansúd imeasg</span>
<lb n="6846"/><span>na ndaoine agus eólus d'fhághail ar gach aon rud</span>
<lb n="6847"/><span>a bhain leat?  Is breagh bog an tslígh é chun airgid</span>
<lb n="6848"/><span>d'fhághail.”</span></p>
<lb n="6849"/>
<lb n="6850"/><p><span>“Ach conus gheabhadh sí amach cearc do bheith ag</span>
<lb n="6851"/><span>glaodhach sa tigh, a Athair?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="6852"/>
<lb n="6853"/><p><span>“Is dócha,” arsa 'n sagart, “dá mbéadh cearc ag</span>
<lb n="6854"/><span>glaodhach sa tigh ná béadh aon bhac uirthi teacht suas leis</span>
<lb n="6855"/><span>an méid sin eóluis ach chómh beag agus bhí uirthi teacht</span>
<lb n="6856"/><span>suas leis an gcuid eile.”</span></p>
<lb n="6857"/>
<lb n="6858"/><p><span>“Dá mbéadh cearc ag glaodhach sa tigh!” arsa</span>
<lb n="6859"/><span>Diarmuid.  “Dar ndóich, a Athair, mura mbéadh go</span>
<lb n="6860"/><span>raibh ní dócha go ndéarfadh sí é.”</span></p>
<lb n="6861"/>
<lb n="6862"/><p><span>“Is neamhnídh ci'acu,” arsa 'n sagart.  “Is obair</span>
<lb n="6863"/><span>leanbaidhe aon tsuím do chur 'na leithéid de sgéal.  Ach</span>
<lb n="6864"/><span>ba mhaith liom a fhios do bheith agam ar airigh aoinne eile</span>
<lb n="6865"/><span>an chearc so ag glaodhach.”</span></p>
<lb n="6866"/>
<lb n="6867"/><p><span>“Níor airigheas-sa féin í,” arsa Diarmuid, “agus ní</span></p>
</div>
<pb n="182"/>
<div><lb n="6868"/><p><span>baoghal gur airigh Pails í mar tá sí chómh bodhar le slis,</span>
<lb n="6869"/><span>agus ambriathar nár airigheas aoinne eile 'ghá rádh gur</span>
<lb n="6870"/><span>h-airigheadh í.”</span></p>
<lb n="6871"/>
<lb n="6872"/><p><span>“Siné shamhluigheas,” arsa 'n sagart.  “Is dócha,” ar</span>
<lb n="6873"/><span>seisean, “nach foláir nó gur airigh sí siúd rud éigin</span>
<lb n="6874"/><span>de'n ráfla so ar siúbhal i dtaobh Shadhbh, nár stad cos</span>
<lb n="6875"/><span>di ó fhág sí an áit seo go ndeachaidh sí síos go dtí an</span>
<lb n="6876"/><span>baile mór.  Ansan gur chuir sí fiadhach agus cuardach</span>
<lb n="6877"/><span>agus tóir i ndiaigh an bhitheamhnaigh úd i dtreó gur rugadh</span>
<lb n="6878"/><span>air agus gur crochadh é.  Agus gur thug an rígh do</span>
<lb n="6879"/><span>Shadhbh an trí chéad púnt do rugadh uaithi agus trí chéad</span>
<lb n="6880"/><span>eile mar thuille.”</span></p>
<lb n="6881"/>
<lb n="6882"/><p><span>“Stad! Stad! a Athair,” arsa Diarmuid.  “Cad é</span>
<lb n="6883"/><span>sin agat d'á rádh mar sin, a Athair?  Conus fhéadfadh</span>
<lb n="6884"/><span>an cailín bocht san dul go dtí an baile mór agus</span>
<lb n="6885"/><span>eólus na catharach do dhéanamh?  Cailín beag ná raibh</span>
<lb n="6886"/><span>riamh tar fiche míle ó bhaile!”</span></p>
<lb n="6887"/>
<lb n="6888"/><p><span>“Ní'lim-se ach 'ghá innsint cad é an ráfla d'airigheas,”</span>
<lb n="6889"/><span>arsa 'n sagart.  “Is dócha gur airigh an bhean úd an</span>
<lb n="6890"/><span>fheasa, ná fuil aici, an ráfla céadna, agus gur cheap</span>
<lb n="6891"/><span>sí dá mbéadh tusach an sgéal aici dhuit-se go mbainfeadh</span>
<lb n="6892"/><span>si síntiús airgid asat d'á bhárr, agus ní deirim ná gur</span>
<lb n="6893"/><span>bhain.”</span></p>
<lb n="6894"/>
<lb n="6895"/><p><span>“Níor bhain puínn, a Athair,” arsa Diarmuid.  “Ach</span>
<lb n="6896"/><span>cad é an saghas ráfla é?  Nó cad a cuir ar</span>
<lb n="6897"/><span>bun é?”</span></p>
<lb n="6898"/>
<lb n="6899"/><p><span>“Is amhlaidh a bhíos féin chun teacht anall 'ghá innsint</span>
<lb n="6900"/><span>duit a leithéid do bheith ar siúbhal nuair a tháinig an</span>
<lb n="6901"/><span>teachtaire chúgam 'ghá rádh go raibh eagla ar chuid des</span>
<lb n="6902"/><span>na cómharsain go n-ath-iompóchadh ort.”</span></p>
<lb n="6903"/>
<lb n="6904"/><p><span>“Ba neamhghádh dhóibh sin!” arsa Diarmuid.  “Ní</span>
<lb n="6905"/><span>fheaca riamh iad ach amhlaidh.  Dá mbéadh aoinne 'ghá</span>
<lb n="6906"/><span>iaraidh ortha ní baoghal go mbéidís chómh tionsgalach!</span></p>
</div>
<pb n="183"/>
<div><lb n="6907"/><p><span>Ag ruith ag cur aistir ar shagart gan ghádh gan</span>
<lb n="6908"/><span>riachtanas!  Feuch air sin!”</span></p>
<lb n="6909"/>
<lb n="6910"/><p><span>“Ní fiú biorán a's é,” arsa 'n sagart.  “Do thioc-</span>
<lb n="6911"/><span>fainn féin anall ar aon chuma feuchaint an raibh aon</span>
<lb n="6912"/><span>sgéala agat ó Shadhbh nó an raibh aon bhunús leis an</span>
<lb n="6913"/><span>ráfla so ar siúbhal.”</span></p>
<lb n="6914"/>
<lb n="6915"/><p><span>“Níor airigheas focal riamh dé go dtí gur tháinig an</span>
<lb n="6916"/><span>bhean úd agus go ndúbhairt sí gur casadh droch theang-</span>
<lb n="6917"/><span>bhálaidhe éigin ar Shadhbh, nó rud éigin de'n tsórd san,”</span>
<lb n="6918"/><span>arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="6919"/>
<lb n="6920"/><p><span>“Cé h-é an droch theangbhálaidhe adúbhairt sí do casadh</span>
<lb n="6921"/><span>uirthi?” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="6922"/>
<lb n="6923"/><p><span>“Níor inis sí dhúinn cia r' bh'é féin.  Níor thug sí aon</span>
<lb n="6924"/><span>tuairisg dúinn air, agus siné atá ag baint mo mheabhrach</span>
<lb n="6925"/><span>asam,” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="6926"/>
<lb n="6927"/><p><span>“Do'n réir sin.” arsa 'n sagart, “is dócha gur airigh</span>
<lb n="6928"/><span>sí an chuid eile fé mar airigheas-sa féin é.  Cairéiridhthe</span>
<lb n="6929"/><span>do thug leó é mar iongnadh shaoghail agus mar chúrsaí</span>
<lb n="6930"/><span>cainte eatartha, go raibh Cormac an Chaincín sa bhaile</span>
<lb n="6931"/><span>mhór leis, agus gur oibrigh sé féin agus Sadhbh a' láimh</span>
<lb n="6932"/><span>a chéile chun beirthe ar an mbitheamhnach.  Gur imireadar</span>
<lb n="6933"/><span>araon an cluiche chómh maith san agus chómh gasta san</span>
<lb n="6934"/><span>go raibh iongnadh a gcroídhe ar mhuíntir an rígh agus ar</span>
<lb n="6935"/><span>an rígh féin, a fheabhas do dhéineadar an gnó.  Ansan,</span>
<lb n="6936"/><span>nuair fuair Sadhbh sé chéad púnt i n-inead an trí chéad</span>
<lb n="6937"/><span>a rugadh uaithi, gor socaruigheadh cleamhnas idir í féin</span>
<lb n="6938"/><span>agus Cormac agus go bhfuil an bheirt pósta um an</span>
<lb n="6939"/><span>dtaca so, nó réidh chun a bpósta.”</span></p>
<lb n="6940"/>
<lb n="6941"/><p><span>“Aililiú!” arsa Diarmuid.  “Feuch air sin!  Ar</span>
<lb n="6942"/><span>airigh aoinne riamh a leithéid!  Cheapas ná pósfadh sí é</span>
<lb n="6943"/><span>dá mbéadh saidhbhreas na h-Éirean aige.  Is éachtach an</span>
<lb n="6944"/><span>saoghal é.  Is éagsamhlach an obair má 's fíor é sin.</span>
<lb n="6945"/><span>Ach is dóichíghe ná fuil aon bhunús leis an sgéal.  Ní</span>
<lb n="6946"/><span>fhéadfadh a bheith, nídh nach iongnadh.”</span>
<lb n="6947"/></p>
</div>
<pb n="184"/>
<div><lb n="6948"/><p><span>“Ní fheadar 'n tsaoghal, a Dhiarmuid,” arsa 'n</span>
<lb n="6949"/><span>sagart.  “Is dócha go 'neósfaidh an aimsir, agus nach</span>
<lb n="6950"/><span>fada go dtí san.  Ní'l aon sgéalaidhe is fearr 'ná an</span>
<lb n="6951"/><span>aimsir.  Ní bhéadh aon iongnadh orm féin dá dtuiteadh</span>
<lb n="6952"/><span>amach go mbéadh beann-lámha de'n fhírinne ann, mar</span>
<lb n="6953"/><span>ráfla.”</span></p>
<lb n="6954"/>
<lb n="6955"/><p><span>“Airiú, a Athair an chroídhe 'stigh,” arsa Diarmuid,</span>
<lb n="6956"/><span>“cad é sin agat d'á rádh!  Ní'l aon bheirt sa pharóiste</span>
<lb n="6957"/><span>is neamh-oireamhnaíghe d'á chéile 'ná an bheirt.  Dhéanfadh</span>
<lb n="6958"/><span>Sadhbh an gnó go maith, b'fhéidir, dá mbéadh sí pósta</span>
<lb n="6959"/><span>ag fear réidh daingean stuama de shaghas Shéadna thuas</span>
<lb n="6960"/><span>ansan.  B'fhéidir go ndéanfadh Cormac an gnó go</span>
<lb n="6961"/><span>maith dá mbéadh sé pósta le mnaoi éigin chiúin fhadar-</span>
<lb n="6962"/><span>adhnach, do thabharfadh a shlígh féin dó ar gach aon tsaghas</span>
<lb n="6963"/><span>cuma.  Ach an bheirt sin!  Má póstar iad béidh sé n-a</span>
<lb n="6964"/><span>chogadh dhearg acu an dá lá 's 'n fhaid mhairfid.”</span></p>
<lb n="6965"/>
<lb n="6966"/><p><span>“Ní fheadar 'n tsaoghal, a Dhiarmuid,” arsa 'n</span>
<lb n="6967"/><span>sagart.  “Is amhlaidh mar atá an sgéal, ní h-é mo</span>
<lb n="6968"/><span>thuairim-se 'ná go mb'fhéidir go mbéadh an saoghal níos</span>
<lb n="6969"/><span>fearr 'ná san acu.  Fear stuacach ceann-dána iseadh</span>
<lb n="6970"/><span>Cormac gan amhras.  Ní deirim go maithfeadh sise</span>
<lb n="6971"/><span>puínn dó.  Ar a shon san agus uile, — an dtuigean tú</span>
<lb n="6972"/><span>mé? — b'fhéidir dá mbéidís pósta go dtuitfeadh amach</span>
<lb n="6973"/><span>gur fearr a réidhteóchadh an bheirt le chéile 'ná mar a</span>
<lb n="6974"/><span>réidhteóchadh aoinne de'n bheirt le duine eile.  Do</span>
<lb n="6975"/><span>chonac a leithéid cheana.”</span></p>
<lb n="6976"/>
<lb n="6977"/><p><span>“Do chonaicís a lán, a Athair, gan dabht ar domhan,</span>
<lb n="6978"/><span>ach ní'l aithne cheart agat ar Shadhbh.  Ní dómh-sa is ceart</span>
<lb n="6979"/><span>a rádh; ach ní h-aon mhaith a rádh ach an ceart, agus isí</span>
<lb n="6980"/><span>an fhírinne is fearr.  Ní dóich liom go bhfuil an fear</span>
<lb n="6981"/><span>san beó indiu ar thalamh tirim na h-Éirean do bhainfeadh</span>
<lb n="6982"/><span>ceart de Shadhbh.”</span></p>
<lb n="6983"/>
<lb n="6984"/><p><span>“Ar an dtaobh amuich d'aon fhear amháin, ní dóich</span>
<lb n="6985"/><span>liom go bhfuil,” arsa 'n sagart.  “Agus rud eile atá</span></p>
</div>
<pb n="185"/>
<div><lb n="6986"/><p><span>air,” ar seisean, “ní'l an bhean san beó indiu ar thalamh</span>
<lb n="6987"/><span>tirim na h-Éirean, ná dá n-abrainn sa náisiún is giorra</span>
<lb n="6988"/><span>dhi, do bhainfidh ceart de Chormac mura mbainidh Sadhbh</span>
<lb n="6989"/><span>ceart dé, rud a bhainfidh.  Bain an chluas díom mura</span>
<lb n="6990"/><span>mbainidh!”</span></p>
<lb n="6991"/>
<lb n="6992"/><p><span>“Andaigh, a Athair,” arsa Diarmuid, “ba dhóich le</span>
<lb n="6993"/><span>duine ar an gcuma 'na labhran tú go bhfeicean tú</span>
<lb n="6994"/><span>fírinne nó bunús éigin sa ráfla so.”</span></p>
<lb n="6995"/>
<lb n="6996"/><p><span>“Sdó, tá bun agus bárr an sgéil chómh cruinn sin</span>
<lb n="6997"/><span>ag na cairéirídhibh agus iad go léir chómh mór san ar aon</span>
<lb n="6998"/><span>fhocal amháin i n-a innsint, is deacair a rádh ná go</span>
<lb n="6999"/><span>bhfuil fírinne éigin ann,” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="7000"/>
<lb n="7001"/><p><span>“Ní raibh aon choinne riamh agam go dtuitfeadh a</span>
<lb n="7002"/><span>leithéid amach,” arsa Diarmuid.  “Cheapas ná pósfadh</span>
<lb n="7003"/><span>Sadhbh é ach oiread agus bháthfadh sí í féin, agus cheapas</span>
<lb n="7004"/><span>ná feuchfadh seisean ar an dtaobh de'n bhóthar 'na mbéadh</span>
<lb n="7005"/><span>Sadhbh, dá mba ná béadh i n-Éirinn ach í.  Isé rud</span>
<lb n="7006"/><span>d'airighinn aici go minic d'á rádh, ná raibh aon fhear i</span>
<lb n="7007"/><span>n-Éirinn ba lúgha uirthi 'ná é, agus ná raibh aon fhear</span>
<lb n="7008"/><span>i n-Éirinn ba ghráinne 'ná é.  Má tá an bheirt pósta</span>
<lb n="7009"/><span>do bhuaidh sé ar a bhfeaca riamh.”</span></p>
<lb n="7010"/>
<lb n="7011"/><p><span>“B'fhéidir,” arsa 'n sagart, “má fuair sí an chreid-</span>
<lb n="7012"/><span>eamhaint seo go léir, fé mar a deirtear, ó mhuíntir an</span>
<lb n="7013"/><span>rígh agus ó'n rígh féin, tré a fheabhas do dhéin sí an</span>
<lb n="7014"/><span>bheart agus tógáilt do chur ar an mbitheamhnach úd, agus</span>
<lb n="7015"/><span>má fuair sí sé chéad púnt mar thuarasdal as, go ndéar-</span>
<lb n="7016"/><span>fadh Cormac leis féin gur bh'fhiú dhó feuchaint ar an</span>
<lb n="7017"/><span>dtaobh de'n bhóthar 'na mbéadh sí, agus gur mhó b'fhiú</span>
<lb n="7018"/><span>dhó feuchaint ar an dtaobh san 'ná ar an dtaobh eile.</span>
<lb n="7019"/><span>Agus b'fhéidir nuair a chífeadh Sadhbh Cormac ar an</span>
<lb n="7020"/><span>aigne sin nár chuid ba lúgha 'ná a fhonn do bhéadh uirthi</span>
<lb n="7021"/><span>a rádh 'na h-aigne féin go bhfuil fir le fághail atá níos</span>
<lb n="7022"/><span>gráinne 'ná é.”</span>
<lb n="7023"/></p>
</div>
<pb n="186"/>
<div><lb n="7024"/><p><span>“Ha! ha! há!” arsa Diarmuid.  “Mhaise, cúis</span>
<lb n="7025"/><span>gháire chúgainn, a Athair!” ar seisean.  “Cá bh' fhios</span>
<lb n="7026"/><span>ná go mb'fhéidir go bhfuil an sgéal níos fearr 'ná</span>
<lb n="7027"/><span>shíleamair é bheith.  ‘An rud ba mheasa le duine 'ná a</span>
<lb n="7028"/><span>bhás ní fheadair sé ná gurab é lár a leasa é.’”</span></p>
<lb n="7029"/>
<lb n="7030"/><p><span>Le n-a linn sin cia bhuailfeadh chúca an dorus isteach</span>
<lb n="7031"/><span>ach an tíncéir mór.</span>
<lb n="7032"/></p>
</div>
<pb n="187"/>
<div><lb n="7033"/><p><span>Caibidiol a dó a's fiche.</span></p>
<lb n="7034"/>
<lb n="7035"/><p><span>Fear géagach slinneánach, buídhe, dob' eadh an tíncéir</span>
<lb n="7036"/><span>mór.  Fear lom láidir.  Bhí iaracht de rian na bolg-</span>
<lb n="7037"/><span>aighe ann, agus ní raibh puínn féasóige air.  Bhí sé</span>
<lb n="7038"/><span>iaracht bolg-shúileach.  Bhí sé fadshrónach, faidleicneach,</span>
<lb n="7039"/><span>deagh-chúmtha 'na bheul agus 'na chorán.  Bhíodh fáilte</span>
<lb n="7040"/><span>ins gach cuideachtain roimis mar ní bhíodh sé choídhche ach</span>
<lb n="7041"/><span>ag déanamh spóirt agus suilt agus caitheamh aimsire d'á</span>
<lb n="7042"/><span>mbíodh láithreach.</span></p>
<lb n="7043"/>
<lb n="7044"/><p><span>Bhuail sé chúca isteach agus ní túisge chonaic sé an</span>
<lb n="7045"/><span>sagart 'ná tharaing sé siar beagán.  Do shnap sé an</span>
<lb n="7046"/><span>cáibín d'á cheann agus do nocht sé an t-éadan buídhe</span>
<lb n="7047"/><span>maol a bhí air.  Agus is air a bhí an multachán mór</span>
<lb n="7048"/><span>cinn agus é go cíordhubh agus go cas.</span></p>
<lb n="7049"/>
<lb n="7050"/><p><span>“Déin ar t' aghaidh, a Phádraig, a mhic ó,” arsa 'n</span>
<lb n="7051"/><span>sagart, agus é ag gáirídhe.  “Ní baoghal duit,” ar</span>
<lb n="7052"/><span>seisean.  “B'fhéidir,” ar seisean, “go bhféadfá-sa</span>
<lb n="7053"/><span>tuairisg éigin do thabhairt dúinn i dtaobh an ráfla so</span>
<lb n="7054"/><span>atá ar siúbhal tímpal Shadhbh Dhiarmuda agus Chormaic</span>
<lb n="7055"/><span>Báille.”</span></p>
<lb n="7056"/>
<lb n="7057"/><p><span>“Fágaim le h-uadhacht, a Athair,” arsa 'n tíncéir,</span>
<lb n="7058"/><span>“gurab shiné díreach a thug anso anois mé, agus gur</span>
<lb n="7059"/><span>lag a shileas go mbéadh tusach agat' onóir orm.  Ní</span>
<lb n="7060"/><span>fearr bheith ag caint air, 'sé mo thuairim láidir ná</span>
<lb n="7061"/><span>féadfadh spideóg iasachta teacht isteach sa pharóiste a</span>
<lb n="7062"/><span>gan fhios duit.”</span></p>
<lb n="7063"/>
<lb n="7064"/><p><span>“D'á ghéire beirt againn, a Phádraig,” arsa 'n</span>
<lb n="7065"/><span>sagart, “ní gádh dhúinn bheith ró mhaoidhmhteach.  Bhain</span>
<lb n="7066"/><span>Murainn tusach díom-sa féin agus ba ró dhóbair di</span>
<lb n="7067"/><span>ath-iompáil do chur ar an nduine mbocht so le n-a cuid</span></p>
</div>
<pb n="188"/>
<div><lb n="7068"/><p><span>salmaireachta agus le n-a cuid gliúmála.  Dúbhairt sí</span>
<lb n="7069"/><span>go raibh cearc ag glaodhach sa tigh seo, agus dúbhairt</span>
<lb n="7070"/><span>sí gur bhuail droch theangbhálaidhe uim Shadhbh.  Agus an</span>
<lb n="7071"/><span>bhfuil a fhios agat cad dúbhairt sí leis?  Dúbhairt sí</span>
<lb n="7072"/><span>gur ó Chúig Uladh í féin agus gurab amhlaidh do cuireadh</span>
<lb n="7073"/><span>a-dtuaidh ar fad í chun Sadhbh do chosaint ar a h-</span>
<lb n="7074"/><span>eascáirdibh.  Bhíos féin ag gabháil anall feuchaint conus</span>
<lb n="7075"/><span>bhí sé seo ag teacht chun cinn nuair bhuail teachtaire</span>
<lb n="7076"/><span>umam 'ghá rádh liom go raibh eagal ar na cómharsain go</span>
<lb n="7077"/><span>raibh ath-iompáil ag teacht air.  Do bhí iongnadh orm</span>
<lb n="7078"/><span>cad do chuirfeadh an ath-iompáil air go dtí gur inis sé</span>
<lb n="7079"/><span>dhom go raibh sí siúd ag caint leis.  Is dócha nár thug</span>
<lb n="7080"/><span>sí uain di féin ar iomláine an sgéil do thabhairt léi, le</span>
<lb n="7081"/><span>h-eagla ná béadh tusach aici agus gur lúgh-de an síntiús</span>
<lb n="7082"/><span>do gheabhadh sí é.  Is dóich liom go bhfuair sí síntiús</span>
<lb n="7083"/><span>uaidh ach ní raibh puínn aici le h-innsint dó, agus an</span>
<lb n="7084"/><span>méid a bhí, níor dhéin sé ach aigne an duine bhoicht do</span>
<lb n="7085"/><span>chur tré chéile níos mó, agus buairt a dhóithin cheana air.”</span></p>
<lb n="7086"/>
<lb n="7087"/><p><span>“Agus nach mór an iongnadh nár aithnighis í, a</span>
<lb n="7088"/><span>Dhiarmuid,” arsa 'n tíncéir.</span></p>
<lb n="7089"/>
<lb n="7090"/><p><span>“D'airigheas teacht tháirsi go minic, ach ní fheaca riamh</span>
<lb n="7091"/><span>roimhe sin í, agus ní h-uirthi bhíos ag cuimhneamh, nídh</span>
<lb n="7092"/><span>nach iongnadh, ach ar mo leanbh,” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="7093"/>
<lb n="7094"/><p><span>“Cad é an sórd innsinte d'airighis-se ar an ráfla</span>
<lb n="7095"/><span>so, a Phádraig?” arsa 'n sagart.  “Nó an bhfuil aon</span>
<lb n="7096"/><span>bhunús leis?”</span></p>
<lb n="7097"/>
<lb n="7098"/><p><span>“Ambasa, a Athair,” arsa Pádraig, “ní fhéadfadh</span>
<lb n="7099"/><span>bunús níob' fhearr a bheith leis.  Ní ráfla ná sgéal</span>
<lb n="7100"/><span>sgéil é, ach fírinne ghlan.  An cairéir, Uilig de Búrc,</span>
<lb n="7101"/><span>isé d'inis dómh-sa é.  Cormac féin isé d'inis dó-san</span>
<lb n="7102"/><span>é.  Is dóich leis go bhfuil Cormac agus Sadhbh pósta</span>
<lb n="7103"/><span>um an dtaca so.  Deir Cormac gurab é an rígh féin</span>
<lb n="7104"/><span>do dhéin an cleamhnas.”</span>
<lb n="7105"/></p>
</div>
<pb n="189"/>
<div><lb n="7106"/><p><span>“'Gcloistí!” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="7107"/>
<lb n="7108"/><p><span>“Deirim leat ná fuil aon fhocal bréige ann,” arsa</span>
<lb n="7109"/><span>Pádraig.  “Ó'n lá do rugadh mé níor airigheas a</span>
<lb n="7110"/><span>leithéid d'eachtra.  Bhí a fhios ag Cormac Sadhbh do bheith</span>
<lb n="7111"/><span>imthighthe as baile.  Do lean sé ar muin capaill í.  Bhí</span>
<lb n="7112"/><span>a fhios aige í bheith 'na cuis agus bíodh go raibh sí raint</span>
<lb n="7113"/><span>aimsire ar an mbóthar sul ar ghluais sé, cheap sé nár</span>
<lb n="7114"/><span>bhaoghal 'ná go dtiocfadh sé suas léi sul a sroisfeadh</span>
<lb n="7115"/><span>sí an chathair.  Bhí sé ag cur a tuairisg' agus ag tabhairt</span>
<lb n="7116"/><span>a cómharthaí uaidh fan bhóthair ar feadh abhfad, agus mar</span>
<lb n="7117"/><span>sin do choimeád sé ar feadh abhfad an bóthar do lean</span>
<lb n="7118"/><span>sise agus ba bheag ná go raibh a fhios aige cad é an fhaid</span>
<lb n="7119"/><span>roimis amach a bhí sí.  Fé dheire do cuireadh i n-iúil dó</span>
<lb n="7120"/><span>gur ghaibh sí dhá bhóthar.  Chuir san amúgh' é, agus isé rud</span>
<lb n="7121"/><span>a dhéin sé ansan 'ná déanamh ceann ar aghaidh ar an</span>
<lb n="7122"/><span>gcathair.  Bhí a fhios aige go mbéadh sé sa chathair roímpi,</span>
<lb n="7123"/><span>agus do bhí.  Bhí aithne sa chathair air.  Do bhí aithne</span>
<lb n="7124"/><span>mhaith ag muíntir an righ air.  Chuir sé lucht airm amach</span>
<lb n="7125"/><span>láithreach ar na bóithribh a-ndeas, agus thug sé cómharthaí</span>
<lb n="7126"/><span>Shadhbh dóibh.  Ba ghearr go bhfeacadar ag teacht í, ar a</span>
<lb n="7127"/><span>cromruathar agus caipín a clóca ar a ceann aici.</span>
<lb n="7128"/><span>Chuireadar iad féin i n-iúil di, ach ní raibh aon mhaith</span>
<lb n="7129"/><span>dhóibh ann go dtí gur thugadar an cómhartha cruinn di.</span>
<lb n="7130"/><span>Dubhradar léi gur bh'é Cormac Báille do chuir fé n-a</span>
<lb n="7131"/><span>déin iad agus ‘d'á chómhartha san féin’ gur bh'í Pails</span>
<lb n="7132"/><span>bhodhar an t-aoinne amháin a chonaic í ag fágáilt an</span>
<lb n="7133"/><span>bhaile.  Shásaimh san í.</span></p>
<lb n="7134"/>
<lb n="7135"/><p><span>“Nuair fhiafraigh Cormac di cad a thug í, dúbhairt sí</span>
<lb n="7136"/><span>leis gur theastaigh uaithi dul chun cainte leis an rígh agus</span>
<lb n="7137"/><span>go gcaithfeadh sí ceart d'fhághail uaidh.</span></p>
<lb n="7138"/>
<lb n="7139"/><p><span>“‘Cad 'tá ag an rígh le déanamh dhuit?’ arsa</span>
<lb n="7140"/><span>Cormac.</span></p>
<lb n="7141"/>
<lb n="7142"/><p><span>“‘Tá,’ ar sise, ‘breith ar an mbitheamhnach a rug mo</span></p>
</div>
<pb n="190"/>
<div><lb n="7143"/><p><span>chuid airgid uaim, agus an t-airgead do bhaint dé agus</span>
<lb n="7144"/><span>do thabhairt tar n-ais dom.  Cad é an tairbhe dhúinn</span>
<lb n="7145"/><span>rígh do bheith againn, agus a lucht airm 'na thímpal, mura</span>
<lb n="7146"/><span>bhféadaidh sé sinn do chosaint ar bhitheamhnachaibh?’ ar</span>
<lb n="7147"/><span>sise.  ‘Is i n-ainim an rígh do rugadh mo chuid uaim,’ ar</span>
<lb n="7148"/><span>sise, ‘agus ní rachaidh sé gan innsint dó.  Ní'l ionam</span>
<lb n="7149"/><span>ach anam aoinne amháin,’ ar sise, ‘ach dá mbéadh anam</span>
<lb n="7150"/><span>agus fiche ionam d'imireóchainn leis siúd iad níos</span>
<lb n="7151"/><span>túisge ná leigfinn i n-aisge leis an bheart chaillte do</span>
<lb n="7152"/><span>dhéin sé.  Sloigfidh an talamh é nó tiocfad-sa suas</span>
<lb n="7153"/><span>leis, agus nuair a thiocfad geallaim dhuit go gcuirfead</span>
<lb n="7154"/><span>cathúghadh air nár sgaoil sé thairis mé.  Is i n-ainim an</span>
<lb n="7155"/><span>rígh do rug sé mo chuid uaim.  Is ó'n rígh atá sásamh le</span>
<lb n="7156"/><span>fághail agam, nó ní rígh é.  Má creachadh mé i n-ainim</span>
<lb n="7157"/><span>an rígh nach é is lúgha is gann do'n rígh cead agus</span>
<lb n="7158"/><span>congnamh agus caoi do thabhairt dom ar an mbitheamhnach</span>
<lb n="7159"/><span>d'leanmhaint agus d'fhiadhach chun go mbeiread air?  Ní</span>
<lb n="7160"/><span>fhágfad poll ná póirse i n-Éirinn gan cuardach dó.</span>
<lb n="7161"/><span>Beir i láthair an rígh mé,’ ar sise.  ‘Beir i láthair an</span>
<lb n="7162"/><span>rígh mé nó rachad féin 'na láthair ar shlígh éigin.’</span></p>
<lb n="7163"/>
<lb n="7164"/><p><span>“B'éigean do Chormac a slígh féin do thabhairt di.  Ní</span>
<lb n="7165"/><span>dóich liom go raibh aon chur 'na choinnibh aige.  Bhí sé</span>
<lb n="7166"/><span>ag tarang uisge chun a mhuilinn féin sa ghnó.  Bhí a</span>
<lb n="7167"/><span>fhios aige pé duine bhéarfadh ar an mbitheamnach agus</span>
<lb n="7168"/><span>thabharfadh chun lámha é go mbéadh a thuarasdal dó go</span>
<lb n="7169"/><span>maith as.  Agus bhí a fhios aige ná féadfadh aoinne</span>
<lb n="7170"/><span>congnamh níob' fhearr do bheith aige chun na h-oibre 'ná</span>
<lb n="7171"/><span>congnamh Shadhbh, an fhaid a bhí an fuadar úd fúithi.  Thug</span>
<lb n="7172"/><span>sé cead a cinn di.</span></p>
<lb n="7173"/>
<lb n="7174"/><p><span>“‘Béarfad-sa i láthair an rígh thú,’ ar seisean, ‘ach</span>
<lb n="7175"/><span>seachain agus ná déin aon rud a chuirfeadh i bpúnc</span>
<lb n="7176"/><span>mé.  Is minic d'airighis an sean-fhocal, “Ní h-ionan</span>
<lb n="7177"/><span>dul go tigh an rígh agus teacht as;” agus, “gur</span></p>
</div>
<pb n="191"/>
<div><lb n="7178"/><p><span>sleamhain iad leacacha an tíghe mhóir.” Is maith an dá</span>
<lb n="7179"/><span>shean-focal iad agus is mairg ná coimeádfadh i n-a</span>
<lb n="7180"/><span>aigne iad go cruinn.”</span></p>
<lb n="7181"/>
<lb n="7182"/><p><span>“‘Ní baoghal duit,’ ar sise.  ‘Ní'l uaim ach go</span>
<lb n="7183"/><span>gcurfaí mé am' sheasamh i láthair an rígh agus go</span>
<lb n="7184"/><span>dtabharfaí cead cainte dhom.  Ní'l agam le rádh leis</span>
<lb n="7185"/><span>ach go dtáinig duine uasal go tigh m'athar sa Mhumhain;</span>
<lb n="7186"/><span>gur thaisbeáin sé fáinne an rígh dhom.  Gur leig sé air</span>
<lb n="7187"/><span>gur ag ceannach capall do'n rígh a bhí sé; gur cheannuigh</span>
<lb n="7188"/><span>sé iad i n-ainim an righ; gur leig sé air liom-sa ná</span>
<lb n="7189"/><span>raibh oiread airgid aige agus dhíolfadh as a raibh ceann-</span>
<lb n="7190"/><span>uighthe aige agus dá dtugainn-se trí chéad púnt ar</span>
<lb n="7191"/><span>iasacht dó, i n-ainim an rígh” ar feadh raint laetheanta</span>
<lb n="7192"/><span>go mbéadh comaoin agam d'á chur ar an rígh agus ná</span>
<lb n="7193"/><span>rachadh san gan innsint dó gur thugas mo thrí chéad</span>
<lb n="7194"/><span>púnt do'n duine uasal san i n-ainim an rígh; gur fhág</span>
<lb n="7195"/><span>san mé féin agus m' athair beó bocht mura bhfuil sé</span>
<lb n="7196"/><span>ar chumas an rígh leigheas do dhéanamh ar an olc do</span>
<lb n="7197"/><span>déineadh i n-a ainim.’</span></p>
<lb n="7198"/>
<lb n="7199"/><p><span>“‘Tá go maith,’ arsa Cormac, ‘ná h-inis d'aoinne</span>
<lb n="7200"/><span>beó an nídh seo atá ar aigne agat.  Nuair a bhéidh do</span>
<lb n="7201"/><span>sgéal innste agat abair leis an rígh go n-aithneóchthá an</span>
<lb n="7202"/><span>Síogaidhe dá bhfaghthá radharc air, agus dá mb' é toil a</span>
<lb n="7203"/><span>onóra congnamh fear do chur leat go raghfá ar a lorg</span>
<lb n="7204"/><span>agus go dtabharfá chun lámha é.’</span></p>
<lb n="7205"/>
<lb n="7206"/><p><span>“‘D'aithneóchainn ceann an chuirpthigh,’ ar sise, ‘dá</span>
<lb n="7207"/><span>mbéadh sé ar feadh cheithre h-uaire fichid d'á bheiriughadh i</span>
<lb n="7208"/><span>gcorcán praisge, agus bainfead-sa an forcamás dé,</span>
<lb n="7209"/><span>geallaim dhuit é.’</span></p>
<lb n="7210"/>
<lb n="7211"/><p><span>“D'imthigh Cormac agus fuair sé lóisdín di.</span>
<lb n="7212"/><span>D'imthigh sé ansan agus do labhair sé leis an bhfear a</span>
<lb n="7213"/><span>bhí 'na cheann ar theaghlach an rígh.  Bhí aithne aige ortha</span>
<lb n="7214"/><span>go léir.</span>
<lb n="7215"/></p>
</div>
<pb n="192"/>
<div><lb n="7216"/><p><span>“‘Tá óighean anso ó'n Múmhain,’ ar seisean, ‘agus</span>
<lb n="7217"/><span>deir sí gur rug duine éigin trí chéad púnt uaithi, agus</span>
<lb n="7218"/><span>nach féidir lei teacht suas leis, agus go dtáinig sí chun</span>
<lb n="7219"/><span>gearáin do chur isteach air, i láthair an rígh.’</span></p>
<lb n="7220"/>
<lb n="7221"/><p><span>“‘Is deacair do'n rígh teacht suas leó go léir,’ arsa</span>
<lb n="7222"/><span>'n ceann.  ‘Tá fiadhach ar fuid na h-Éirean,’ ar</span>
<lb n="7223"/><span>seisean, ‘le breis agus trí seachtmhaine, ar bhitheamnach</span>
<lb n="7224"/><span>éigin eile agus is dóich liom gur sa Mhúmhain a dhein</span>
<lb n="7225"/><span>sé pé coir atá déanta aige.  Támaoid cráidhte, céasda,</span>
<lb n="7226"/><span>ciapaithe, ag Muímhneachaibh.’</span></p>
<lb n="7227"/>
<lb n="7228"/><p><span>“Níor labhair Cormac drud.</span></p>
<lb n="7229"/>
<lb n="7230"/><p><span>“‘Cathain a theastuighean uaithi labhairt leis an rígh?”</span>
<lb n="7231"/><span>arsa 'n ceann.</span></p>
<lb n="7232"/>
<lb n="7233"/><p><span>“‘Pé tráth do cheapfadh an rígh féin,’ arsa Cormac,</span>
<lb n="7234"/><span>agus do shleamhnuigh sé píosa óir isteach i láimh an chinn.</span></p>
<lb n="7235"/>
<lb n="7236"/><p><span>“‘Fan ansan go fóil,’ arsa 'n ceann, agus d'imthigh</span>
<lb n="7237"/><span>sé.  Ba ghearr gur fhill sé.  ‘Bíodh sí anso um</span>
<lb n="7238"/><span>eadarthra amáireach,’ ar seisean, ‘agus gheabhaidh sí</span>
<lb n="7239"/><span>ceart.  Tá ceart le fághail anso ag íseal agus ag</span>
<lb n="7240"/><span>uasal.  Bíodh sí anso amáireach um eadarthra agus fág</span>
<lb n="7241"/><span>an chuid eile fúm-sa.’”</span>
<lb n="7242"/></p>
</div>
<pb n="193"/>
<div><lb n="7243"/><p><span>Caibidiol a trí a's fiche.</span></p>
<lb n="7244"/>
<lb n="7245"/><p><span>“Um eadarthra lar na mháireach bhí an bheirt ag dorus</span>
<lb n="7246"/><span>tíghe an rígh.  Tháinig an ceann amach.  Chonaic sé</span>
<lb n="7247"/><span>Cormac.</span></p>
<lb n="7248"/>
<lb n="7249"/><p><span>“‘Cá bhfuil sí?” ar seisean.</span></p>
<lb n="7250"/>
<lb n="7251"/><p><span>“‘Sidí í,’ arsa Cormac go réidh.</span></p>
<lb n="7252"/>
<lb n="7253"/><p><span>“‘Téanam, a 'nghean ó,’ arsa 'n ceann.</span></p>
<lb n="7254"/>
<lb n="7255"/><p><span>“Do ghluas sí i n-aonfheacht leis.  Chuadar isteach</span>
<lb n="7256"/><span>dorus.  D'imthigheadar tré phóirse fhada.  Chuireadar</span>
<lb n="7257"/><span>dorus eile dhíobh agus póirse eile.  Chuireadar an</span>
<lb n="7258"/><span>trímhadh dorus díobh.  Ní póirse a bhí lastigh dé sin ach</span>
<lb n="7259"/><span>páirc bhreagh mhór fhairsing ghrianach, agus í go glas,</span>
<lb n="7260"/><span>agus go bearrtha le speil, agus casáin dheasa tríthi</span>
<lb n="7261"/><span>anonn, agus gainimh ortha.  Bhí righ-theaghlach áluinn uasal</span>
<lb n="7262"/><span>sa taobh thall de'n pháirc sin.  Thug an ceann aghaidh ar</span>
<lb n="7263"/><span>dhorus an rígh-theaghlaigh sin.  Ghluais Sadhbh' na dhiaigh.</span>
<lb n="7264"/><span>Bhuail an ceann buille beag réidh ar an ndorus.  Ba</span>
<lb n="7265"/><span>ghearr gur h-osgaladh é.  Duine uasal breagh groídhe</span>
<lb n="7266"/><span>cumasach dob' eadh an fear d'osgail é.  Bhí caipín</span>
<lb n="7267"/><span>airgid ar a cheann, nó cheap Sadhbh gur bh' airgead é.</span>
<lb n="7268"/><span>Agus bhí clóca síoda air agus bhí tuagh ar a ghualainn</span>
<lb n="7269"/><span>aige, agus í chómh greanta chómh solusmhar le glaine,</span>
<lb n="7270"/><span>agus faobhar uirthi gur dhóich leat go mbainfeadh sí an</span>
<lb n="7271"/><span>ceann de chapall d'aon iaracht.  Do labhair an bheirt</span>
<lb n="7272"/><span>fhear le n-a chéile i gcogar ar feadh tamaill.  Ansan</span>
<lb n="7273"/><span>do bhagair fear na tuagha ar Shadhbh, agus do lean sí é</span>
<lb n="7274"/><span>agus d'fhan an fear eile amuich.</span></p>
<lb n="7275"/>
<lb n="7276"/><p><span>“Ní túisge a bhí Sadhbh ar an dtaobh istigh de'n dorus</span>
<lb n="7277"/><span>'ná ba dhóbair go leathadh a radharc uirthi.  Do chonaic</span>
<lb n="7278"/><span>sí an seómra breagh mór fairsing árd, agus na h-uaisle</span>
<lb n="7279"/><span>'na suídhe ann ar gach taobh.  Fir bhreaghtha mhóra</span></p>
</div>
<pb n="194"/>
<div><lb n="7280"/><p><span>dhathamhla dob' eadh iad, agus clócaí síoda ortha agus</span>
<lb n="7281"/><span>slabhraí óir ortha agus búclaí óir 'na mbrógaibh, agus a</span>
<lb n="7282"/><span>chlaidheamh le n-a ais ag gach fear díobh.  Ar a h-aghaidh</span>
<lb n="7283"/><span>suas do chonaic sí aon fhear amháin agus ba mhó agus</span>
<lb n="7284"/><span>ba chumasaíghe agus ba dhathamhla é ná aon fhear eile d'á</span>
<lb n="7285"/><span>raibh ann.  Bhí coróinn óir ar a cheann agus mar bhéadh</span>
<lb n="7286"/><span>adharca beaga anáirde aisti mór-thímpal.  Ar bárr</span>
<lb n="7287"/><span>gach adhaircín acu san do bhí bulla beag óir, agus istigh</span>
<lb n="7288"/><span>i lár gach bulla bhig bhí solas éigin ar lasadh agus ar</span>
<lb n="7289"/><span>crith, mar bhéadh réiltín, oídhche sheaca.  Bhí clóca dearg</span>
<lb n="7290"/><span>air, chómh dearg leis an gclóca a bhí ar Shadhbh féin lá</span>
<lb n="7291"/><span>an aonaigh, nó b'fhéidir níos deirge.  Bhí a shlat ríogdha</span>
<lb n="7292"/><span>'na láimh dheis aige agus bhí sé 'na shuídhe ar chathaoir</span>
<lb n="7293"/><span>mhór árd gur dhóich leat go raibh an uile bhlúire dhi</span>
<lb n="7294"/><span>déanta d'ór chasta.  Nuair a chonaic Sadhbh é bhí a fhios</span>
<lb n="7295"/><span>aici gur bh'é an rígh é.  Ach ní raibh sgáth 'ná eagla uirthi</span>
<lb n="7296"/><span>roimhe, mar ní feuchaint chruaidh choímhtheach a bhí aige, ach</span>
<lb n="7297"/><span>feuchaint bhreagh bhog réidh dhuineanda.  Bhí an chathaoir</span>
<lb n="7298"/><span>ríogdha féin anáirde ar láithreán a bhí mar adéarfá</span>
<lb n="7299"/><span>leath-troigh níos aoirde 'ná an chuid eile de'n úrlár.</span>
<lb n="7300"/><span>Bhí dhá chathaoir eile ann, cathaoir acu ar gach taobh de'n</span>
<lb n="7301"/><span>láithreán, anuas ar an dtalamh, agus bhí beirt uaisle na</span>
<lb n="7302"/><span>suídhe ortha.  Fir chríona liatha dob' eadh iad.  An fear</span>
<lb n="7303"/><span>acu a bhí ar dheis an rígh, bhí gruaig fhada liath air, agus</span>
<lb n="7304"/><span>í siar síos leis, ar a shlinneánaibh, agus bhí féasóg fhada</span>
<lb n="7305"/><span>liath air, síos ar a bhrághaid agus ar a bhrollach.  Bhí</span>
<lb n="7306"/><span>clóca uaithne air agus bhí cláirseach mhór 'na seasamh i</span>
<lb n="7307"/><span>n-a aice.  An fear acu a bhí ar an dtaobh eile de'n rígh</span>
<lb n="7308"/><span>bhí gruaig fhada liath air leis, agus bhí fúnsa óir ar a</span>
<lb n="7309"/><span>cheann, ag coimeád na gruaige siar d'á éadan, agus</span>
<lb n="7310"/><span>bhí féasóg fhada liath air, díreach mar a bhí ar fhear na</span>
<lb n="7311"/><span>cláirsighe.  Ach ba thruime agus ba mhó d'fhear é go</span>
<lb n="7312"/><span>mór 'ná fear na cláirsighe.</span>
<lb n="7313"/></p>
</div>
<pb n="195"/>
<div><lb n="7314"/><p><span>“Bhí Sadhbh ag tabhairt na rudaí sin go léir fé ndeara</span>
<lb n="7315"/><span>agus í ag gabháil an t-úrlár suas fá dhéin an rígh.  Nuair</span>
<lb n="7316"/><span>a bhí sí i ngoireacht chúig slata, nó mar sin, dó, do stad</span>
<lb n="7317"/><span>sí.</span></p>
<lb n="7318"/>
<lb n="7319"/><p><span>“‘Druid tamall eile ainíos, a 'nghean ó,’ arsa 'n</span>
<lb n="7320"/><span>rígh.  Níor chuir sí cor di.</span></p>
<lb n="7321"/>
<lb n="7322"/><p><span>“‘Druid ainíos.  Ná bíodh ceist ort,’ arsa 'n rígh.</span></p>
<lb n="7323"/>
<lb n="7324"/><p><span>“‘Druid suas.  Ní'l aon rud le h-imtheacht ort,’</span>
<lb n="7325"/><span>arsa fear na tuagha léi, i gcogar.</span></p>
<lb n="7326"/>
<lb n="7327"/><p><span>“Níor dhéin sí aon bhlúire amháin ach a clóca do</span>
<lb n="7328"/><span>sgaoileadh siar síos di agus dul de léim i bhféasóig</span>
<lb n="7329"/><span>an fhir mhóir a bhí ar láimh chlé an rígh agus díriughadh ar</span>
<lb n="7330"/><span>an bhféasóig do stathadh, fé mar dhéin sí le fear an</span>
<lb n="7331"/><span>bhramaigh oídhche an aonaigh.  An darna tarang d'ar</span>
<lb n="7332"/><span>bhain sí as an bhféasóig do ghluais léi, i n-aon sgraith</span>
<lb n="7333"/><span>amháin, idir fhéasóg agus gruaig agus fúnsa óir, agus</span>
<lb n="7334"/><span>cia béadh ann 'na steilibheathaigh aici ach an Síogaidhe</span>
<lb n="7335"/><span>macánta!</span></p>
<lb n="7336"/>
<lb n="7337"/><p><span>“‘Airiú, a bhitheamhnaigh na croiche duibhe!’ ar sise,</span>
<lb n="7338"/><span>‘sín chúgam amach anso láithreach mo chuid airgid a</span>
<lb n="7339"/><span>mheallais uaim i n-ainim an rígh.’</span></p>
<lb n="7340"/>
<lb n="7341"/><p><span>“Ar neómat na baise bhí fiche lámh os a gcionn agus</span>
<lb n="7342"/><span>claidheamh lomrachta ins gach láimh díobh.</span></p>
<lb n="7343"/>
<lb n="7344"/><p><span>“Ná buailtear é,’ arsa 'n rígh.  ‘Gabhthar é,’ ar</span>
<lb n="7345"/><span>seisean.  ‘Cad as duit-se, a 'nghean ó?’ arsan rígh.</span></p>
<lb n="7346"/>
<lb n="7347"/><p><span>“Do chaith sí í féin ar a dhá glúin os cómhair an rígh.</span></p>
<lb n="7348"/>
<lb n="7349"/><p><span>“‘Ó'n Múmhain, a righ,” ar sise, “agus do tháinig an</span>
<lb n="7350"/><span>fear san an lá fé dheire go tigh m'athar, agus dúbhairt</span>
<lb n="7351"/><span>sé go raibh sé ag ceannach capall duit-se, a rígh, agus</span>
<lb n="7352"/><span>do cheannuigh sé a raibh de chapaillibh ar an aonach an</span>
<lb n="7353"/><span>lá san, agus do dhíol sé airgead bréagach asta, agus</span>
<lb n="7354"/><span>thaisbeáin sé dhómh-sa t'fháinne-se, a rígh, agus dúbhairt</span>
<lb n="7355"/><span>sé ná raibh a dhóithin airgid aige chun díol as a raibh</span></p>
</div>
<pb n="196"/>
<div><lb n="7356"/><p><span>ceannuighthe aige, agus d'iar sé orm trí chéad púnt do</span>
<lb n="7357"/><span>thabhairt dó ad' ainim-se, a rígh, agus thugas dó é.  Is</span>
<lb n="7358"/><span>ar éigin a bhí sé tabhartha dhó agam nuair a fuair Séadna</span>
<lb n="7359"/><span>amach gur bhitheamhnach é agus chuir sé Cormac 'na dhiaigh.</span>
<lb n="7360"/><span>Ach do theip ar Chormac teacht suas leis.  Agus dar</span>
<lb n="7361"/><span>ndóich ní h-iongnadh gur theip agus é anso istigh go</span>
<lb n="7362"/><span>seasgair agus gruaig fhada liath air agus féasóg fhada</span>
<lb n="7363"/><span>liath.  Feuch air sin!’</span></p>
<lb n="7364"/>
<lb n="7365"/><p><span>“‘Go réidh, a 'nghean ó,’ arsa 'n rígh.  ‘Cé h-é</span>
<lb n="7366"/><span>Cormac?’</span></p>
<lb n="7367"/>
<lb n="7368"/><p><span>“‘An báille atá againn, a rígh,’ ar sise.</span></p>
<lb n="7369"/>
<lb n="7370"/><p><span>“‘Cá bhfuil sé anois?’ arsa 'n rígh.</span></p>
<lb n="7371"/>
<lb n="7372"/><p><span>“‘Tá sé amuich ag an ngeata, a rígh,’ ar sise.</span></p>
<lb n="7373"/>
<lb n="7374"/><p><span>“‘Tugtar isteach é,’ arsa 'n rígh.</span></p>
<lb n="7375"/>
<lb n="7376"/><p><span>“Do tugadh isteach é.  Agus go deimhin, a Athair,</span>
<lb n="7377"/><span>deir Uilig de Búrc, dá mba ná béadh agat ach aon</span>
<lb n="7378"/><span>gháire amháin go ndéanfá é dá bhfeicfeá an dá shúil a</span>
<lb n="7379"/><span>tháinig do Chormac agus an iongnadh agus an alltacht</span>
<lb n="7380"/><span>agus an t-uathbhás a tháinig air, nuair a chonaic sé Sadhbh</span>
<lb n="7381"/><span>ar a glúinibh os cómhair an rígh agus an sgraith gruaige</span>
<lb n="7382"/><span>agus féasóige úd 'na lámhaibh aici agus a clóca laistiar</span>
<lb n="7383"/><span>di ar an úrlár, agus an fear a bhí ag siúbhal an aonaigh</span>
<lb n="7384"/><span>léi, ansúd thuas gabhtha, agus fear na tuagha 'na sheasamh</span>
<lb n="7385"/><span>laistiar dé, ollamh ar a cheann do sgoltadh leis an</span>
<lb n="7386"/><span>dtuaigh dá gcuireadh sé cor dé.</span></p>
<lb n="7387"/>
<lb n="7388"/><p><span>“‘A bháille,’ arsa 'n rígh, ‘cé h-é sin?’</span></p>
<lb n="7389"/>
<lb n="7390"/><p><span>“‘Siné, a rígh,’ arsa Cormac, ‘an fear cheannuigh na</span>
<lb n="7391"/><span>capaill ar aonach an Tobair sa Mhúmhain agus do dhíol</span>
<lb n="7392"/><span>an t-airgead bréagach asta.  Bhí ceathrar acu ann, agus</span>
<lb n="7393"/><span>do rugadh ar thriúr acu.  Ach do theip orainn teacht</span>
<lb n="7394"/><span>suas leis seo.  Agus ní deirim go bhfuil aon chúinne</span>
<lb n="7395"/><span>sa chathair seo, 'ná is dócha i n-Éirinn, gan daoine</span>
<lb n="7396"/><span>anois ann ar a lorg.  Ní mór sgéala do chur amach</span></p>
</div>
<pb n="197"/>
<div><lb n="7397"/><p><span>láithreach go bhfuil beirthe air agus gan fir bhochta do</span>
<lb n="7398"/><span>bheith 'ghá marbhadh féin níos sia ag ruith 'na dhiaigh, agus</span>
<lb n="7399"/><span>gan é ann le fághail.”</span></p>
<lb n="7400"/>
<lb n="7401"/><p><span>“‘Go réidh, a bháille,’ arsa 'n rígh, ‘ní deirim ná go</span>
<lb n="7402"/><span>bhfuil iaracht de dhearmhad ort.’</span></p>
<lb n="7403"/>
<lb n="7404"/><p><span>“‘Ó, ní'l, a righ,’ arsa Cormac.</span></p>
<lb n="7405"/>
<lb n="7406"/><p><span>“‘Measaim,’ arsa 'n rígh, ‘go bhfuil, mar ní h-ort</span>
<lb n="7407"/><span>atá an t-aer agus an talamh do choimeád gan tuitim</span>
<lb n="7408"/><span>ar a chéile.’</span></p>
<lb n="7409"/>
<lb n="7410"/><p><span>“Do gháireadar na h-uaisle go léir.  D'fheuch</span>
<lb n="7411"/><span>Cormac 'na thímpal ortha agus do leath a bhéal air agus</span>
<lb n="7412"/><span>tháinig bior ar a shúilibh, mar ní fheidir sé cad do chuir</span>
<lb n="7413"/><span>ag gáirídhe iad.</span></p>
<lb n="7414"/>
<lb n="7415"/><p><span>“Ansan do ghlaoidh an rígh chuige ar Shadhbh agus</span>
<lb n="7416"/><span>cheistigh sé í agus bhailigh sé uaithi fios bunús an sgéil</span>
<lb n="7417"/><span>ó thusach go deire, idir chleamhnas agus geallamhaint</span>
<lb n="7418"/><span>phósta agus iasacht airgid agus uile.  Agus Síogaidhe</span>
<lb n="7419"/><span>ansúd gabhtha ag éisteacht leó agus fear na tuagha</span>
<lb n="7420"/><span>laistiar dé.</span></p>
<lb n="7421"/>
<lb n="7422"/><p><span>“Nuair bhí a sgéal críochnuighthe ag Sadhbh do tharaing</span>
<lb n="7423"/><span>sí as a póca cuid de'n airgead bhréagach agus thug sí</span>
<lb n="7424"/><span>do'n rígh é.  D'fhéuch sé air go géar.  Ansan do</span>
<lb n="7425"/><span>ghlaoidh sé ar cheann airm na cathrach a bhí 'na sheasamh</span>
<lb n="7426"/><span>thíos ag an ndorus.  Tháinig sé ainíos.</span></p>
<lb n="7427"/>
<lb n="7428"/><p><span>“‘Conus do thárla,’ arsa 'n rígh, ‘gur rugadh ar</span>
<lb n="7429"/><span>thriúr acu agus gur imthigh an ceathramhadh duine?’</span></p>
<lb n="7430"/>
<lb n="7431"/><p><span>“‘Siné bhí a'm dhalladh, a rígh,’ ar seisean.  ‘Ach</span>
<lb n="7432"/><span>tuigim anois é.  Siné ansan,’ ar seisean, ag síneadh a</span>
<lb n="7433"/><span>mhéire chun Síogaidhe, ‘an fear a dhearbhuigh ar an dtriúr.’</span>
<lb n="7434"/><span>Do ghluais osna chléibh ó n-a raibh láithreach nuair dh'</span>
<lb n="7435"/><span>airigheadar an méid sin.  ‘Do dhearbhuigh sé leis,’ arsa</span>
<lb n="7436"/><span>'n ceann-airm, ‘gur bh'é duine a bhí ag déanamh an</span>
<lb n="7437"/><span>airgid bhréagaigh 'ná fear a chómhnuighean sa Mhúmhain</span></p>
</div>
<pb n="198"/>
<div><lb n="7438"/><p><span>gurab ainim dó Séadna, agus gur bh'é do cheannuigh na</span>
<lb n="7439"/><span>capaill ar an aonach ad' ainim-se, a rígh.  Agus d'á</span>
<lb n="7440"/><span>chómhartha san féin go raibh sé beó bocht go dtí a bhfuil</span>
<lb n="7441"/><span>le fíor-bheagán aimsire.  Ná raibh ann ach gréasaidhe</span>
<lb n="7442"/><span>bocht i mbothán ag bun cnuic agus go bhfuil sé anois</span>
<lb n="7443"/><span>ar an bhfear is saidhbhre agus is neamh-spleághchaíghe i</span>
<lb n="7444"/><span>n-Éirinn.  Do ghleusas láithreach congnamh fear chun</span>
<lb n="7445"/><span>imthighthe ceann ar aghaidh ó dheas sa Mhúmhain chun beirthe</span>
<lb n="7446"/><span>ar Shéadna úd, nuair cé bhuailfeadh chúgainn isteach ach</span>
<lb n="7447"/><span>Cormac Báille anso agus é ar thóir na mbitheamhnach,</span>
<lb n="7448"/><span>agus allus air agus ceó bóthair a dhóithin.  D'inis sé</span>
<lb n="7449"/><span>sin dúinn láithreach sgéal a bhí bun os cionn ar fad leis</span>
<lb n="7450"/><span>an sgéal eile.  Dúbhairt sé linn go raibh togha na</span>
<lb n="7451"/><span>h-aithne aige féin ar Shéadna agus gur dhuine mhacánta</span>
<lb n="7452"/><span>é, agus gur bh'é chuir an tóir i ndiaigh na mbitheamhnach,</span>
<lb n="7453"/><span>agus mura mbéadh é ná béarfaí i n-aon chor ortha.</span>
<lb n="7454"/><span>Cheapas féin an fear d'inis an chéad sgéal do chur os</span>
<lb n="7455"/><span>cómhair Chormaic, ach ní raibh tásg ná tuairisg air.  Bhí</span>
<lb n="7456"/><span>sé imthighthe mar shloigfeadh an talamh é.  Chuireas lucht</span>
<lb n="7457"/><span>cuardaigh ins gach ball tríd an gcathair.  D'imthigheas</span>
<lb n="7458"/><span>féin sa chuardach leó, ach ní raibh aon mhaith dhúinn ann.</span>
<lb n="7459"/><span>Ní raibh sé le fághail thíos ná thuas.  Is cuimhin liom,</span>
<lb n="7460"/><span>ámh,’ ar seisean, ‘go maith, go bhfeaca ag gabháil thorm</span>
<lb n="7461"/><span>sa tsráid, agus é ag siúbhal ar a shocaracht, duine d'</span>
<lb n="7462"/><span>uaislibh an rígh agus féasóg fhada liath go breagh bog</span>
<lb n="7463"/><span>sgáinneach air, díreach mar í seó,’ ar seisean ag breith</span>
<lb n="7464"/><span>ar an sgraith a' lámhaibh Shadhbh, ‘agus gruaig bhreagh</span>
<lb n="7465"/><span>throm mar í seo air, agus í siar síos leis ar a ghuailnibh</span>
<lb n="7466"/><span>'n-a fáinníbh ag crith agus ag lúbarnaigh.  Is lag a</span>
<lb n="7467"/><span>shíleas an uair sin go raibh an t-é a bhí uaim chómh h-</span>
<lb n="7468"/><span>achmair dom.’</span></p>
<lb n="7469"/>
<lb n="7470"/><p><span>“Ach 'sé crích an sgéil duit é a Athair, gur cuard-</span>
<lb n="7471"/><span>uigheadh tigh an duine uasail agus gur fuaradh ann éacht</span></p>
</div>
<pb n="199"/>
<div><lb n="7472"/><p><span>ar fad d'airgead agus d'ór agus d'olmhaitheas.  Agus</span>
<lb n="7473"/><span>go ndúbhairt an rígh nár bh'fholáir a cuid féin do thabhairt</span>
<lb n="7474"/><span>do Shadhbh ar a dhúbailt, agus a rogha d'á raibh ann de</span>
<lb n="7475"/><span>sheóidibh uaisle.  Agus na capaill do ceannuigheadh ar</span>
<lb n="7476"/><span>an aonach agus gur díoladh an t-airgead bréagach asta,</span>
<lb n="7477"/><span>dúbhairt sé nár bh'fholáir iad do chuardach agus iad do</span>
<lb n="7478"/><span>chur thar n-ais sa Mhúmhain ag triall ar an muíntir go</span>
<lb n="7479"/><span>mba leó iad.  Ansan do órduigh an rígh tigh Shíogaidhe</span>
<lb n="7480"/><span>do ghlanadh agus do shocarughadh agus do chur i dtreó,</span>
<lb n="7481"/><span>agus é thabhairt do Shadhbh, dá mba mhaith léi dul chun</span>
<lb n="7482"/><span>cómhnuighthe ann agus a h-athair do bhreith léi ann, mar</span>
<lb n="7483"/><span>go raibh comaoin mhór curtha aici air, comaoin níos mó</span>
<lb n="7484"/><span>'ná chuir aoinne des na h-uaislibh a bhí 'na thímpal riamh</span>
<lb n="7485"/><span>air, cé gur mhór an iontaoibh a bhí aige asta agus gur</span>
<lb n="7486"/><span>ghairid a ngaol leis.  Lar na mháireach an lae sin iseadh</span>
<lb n="7487"/><span>d'airigh Uilig de Búrc i dtaobh an chleamhnais.  Isé a</span>
<lb n="7488"/><span>bhí ar siúbhal ag daoinibh 'ná go raibh Sadhbh agus Cormac</span>
<lb n="7489"/><span>le pósadh, agus go raghaidís chun cómhnuighthe sa tigh</span>
<lb n="7490"/><span>mór agus ná raibh aon tseó ach a bhfuair Sadhbh de</span>
<lb n="7491"/><span>shaidhbhreas d'éaghmuis na sé gcéad.”</span></p>
<lb n="7492"/>
<lb n="7493"/><p><span>“Aililiú!” arsa Diarmuid.  “Is éachtach an saoghal</span>
<lb n="7494"/><span>é!  Cá bhfuil an t-é cheapfadh go bhfeicfí choídhche an</span>
<lb n="7495"/><span>bheirt sin i gcuing phósta!”</span></p>
<lb n="7496"/>
<lb n="7497"/><p><span>“An raghair go dtí an baile mór chun cómhnuighthe, a</span>
<lb n="7498"/><span>Dhiarmuid?” arsa Pádraig.</span></p>
<lb n="7499"/>
<lb n="7500"/><p><span>“Pé ball 'na raghaidh sé,” arsa 'n sagart, “ní</span>
<lb n="7501"/><span>dóich liom go dtiocfaidh aon ath-iompáil an turus</span>
<lb n="7502"/><span>so air.”</span></p>
<lb n="7503"/>
<lb n="7504"/><p><span>“Cathain a bhéidh tú féin ag dul síos go dtí an chathair,</span>
<lb n="7505"/><span>a Athair?” arsa Pádraig.</span></p>
<lb n="7506"/>
<lb n="7507"/><p><span>“Dhe, cad chuige, a Phádraig?” arsa 'n sagart.</span></p>
<lb n="7508"/>
<lb n="7509"/><p><span>“Dhe, cad chuige, a Athair, ach chun iad súd do phósadh!</span></p>
<lb n="7510"/>
<lb n="7511"/><p><span>Dá mbéinn-se ad' chás, a Athair, ní thabharfainn aon</span></p>
</div>
<pb n="200"/>
<div><lb n="7512"/><p><span>chead do mhuíntir na catharach chun an phósta so dhéanamh,</span>
<lb n="7513"/><span>murab ionan a's pósadh Shíogaidhe.”</span></p>
<lb n="7514"/>
<lb n="7515"/><p><span>“Ní raibh aon iontaoibh riamh agam a' pósadh</span>
<lb n="7516"/><span>Shíogaidhe,” arsa 'n sagart, “ná aon lorg agam air.”</span></p>
<lb n="7517"/>
<lb n="7518"/><p><span>“Deir Uilig,” arsa Pádraig, “go ndúbhairt an rígh</span>
<lb n="7519"/><span>go gcaithfeadh sé radharc fhághail ar Shéadna.  Aon fhear</span>
<lb n="7520"/><span>chómh géar inntleacht leis gur mór an truagh gan é i</span>
<lb n="7521"/><span>bpost éigin, nó i ngnó éigin, 'na mbéadh tairbhe a</span>
<lb n="7522"/><span>inntleachta le fághail aige féin nó ag duine éigin eile.</span>
<lb n="7523"/><span>Dar leis, dá mbéadh fear de shaghas Shéadna aige mar</span>
<lb n="7524"/><span>cheann airm ní ruithfeadh chómh fada leis an Síogaidhe</span>
<lb n="7525"/><span>macánta.”</span></p>
<lb n="7526"/>
<lb n="7527"/><p><span>“Nach mór an iongnadh,” arsa 'n sagart, “nár inis</span>
<lb n="7528"/><span>Uilig de Búrc, nó duine éigin, do'n rígh, go bhfuil fear</span>
<lb n="7529"/><span>anso againn is géar-chúisíghe go mór 'ná Séadna féin,</span>
<lb n="7530"/><span>agus go raghadh nead cluthmhar i n-aice an rígh chómh maith</span>
<lb n="7531"/><span>dhó agus do raghadh sé d'aoinne!  Go mór mór ó ná</span>
<lb n="7532"/><span>fuil a dhá oiread airgid cheana aige agus a theastuighean</span>
<lb n="7533"/><span>uaidh, mar atá ag Séadna.”</span></p>
<lb n="7534"/>
<lb n="7535"/><p><span>“Ní réidhteóch' an áit le m' shláinte, a Athair,” arsa</span>
<lb n="7536"/><span>Pádraig.  “Is 'mó duine n-a mbíon dithineas air chun</span>
<lb n="7537"/><span>dul i n-inead sheasgair i n-aice an rígh agus nach sia-de</span>
<lb n="7538"/><span>a shaoghal é nuair a gheibhean sé a thoil!  ‘Is sleamhain</span>
<lb n="7539"/><span>iad leacacha an tíghe mhóir.’ Pé h-é Síogaidhe is dóich</span>
<lb n="7540"/><span>liom go dtuigean sé um an dtaca so nach ionan dul</span>
<lb n="7541"/><span>go tigh an rígh agus teacht as.  Is maith liom go maith</span>
<lb n="7542"/><span>an rígh — abhfad uaim.  Go mbuaidh Dia agus Muire</span>
<lb n="7543"/><span>leis!”</span></p>
<lb n="7544"/>
<lb n="7545"/><p><span>“Am briathar, a Phádraig,” arsa Diarmuid, “gur</span>
<lb n="7546"/><span>dóich liom go bhfuil an ceart agat.”</span></p>
<lb n="7547"/>
<lb n="7548"/><p><span>“Agus dar nóin tá a fhios ag an saoghal, a</span>
<lb n="7549"/><span>Dhiarmuid,” arsa Pádraig, “go raghair-se síos go dtí</span>
<lb n="7550"/><span>an chathair chun cómhnuighthe sa tigh mór i dteannta Shadhbh</span></p>
</div>
<pb n="201"/>
<div><lb n="7551"/><p><span>agus Chormaic chómh luath agus bhéidh an áit ollamh</span>
<lb n="7552"/><span>duit!”</span></p>
<lb n="7553"/>
<lb n="7554"/><p><span>“Am briathar, a Phádraig, nach é mo thuairim go</span>
<lb n="7555"/><span>raghad.  Is dóich liom gur b' é rud a dhéanfad 'ná</span>
<lb n="7556"/><span>fanamhaint sa tseana nid seo, mar atá agam.  Pé</span>
<lb n="7557"/><span>mór breagh é tigh an tSíogaidhe ní dóich liom go raghad</span>
<lb n="7558"/><span>ag cur isteach ortha ann.  B' fhéidir, dáltha thíghe an</span>
<lb n="7559"/><span>rígh, gur bh' usa dul ann 'ná teacht as.  B' fhéidir gur</span>
<lb n="7560"/><span>bh' usa fanamhaint as 'ná aon taobh acu.  Fanfad-sa</span>
<lb n="7561"/><span>mar a bhfuilim, anso imeasg na gcómharsan, sa n-áit</span>
<lb n="7562"/><span>'na bhfuil mo shaoghal caithte agam, sa n-áit 'nar chaith</span>
<lb n="7563"/><span>m'athair a shaoghal, agus mo shean-athair, agus ní fheadar</span>
<lb n="7564"/><span>an 'mó athair rómpa.”</span></p>
<lb n="7565"/>
<lb n="7566"/><p><span>“Ní deirim 'ná gur maith an chómhairle ar a bhfuil</span>
<lb n="7567"/><span>socair agat, a Dhiarmuid,” arsa 'n sagart.</span>
<lb n="7568"/></p>
</div>
<pb n="202"/>
<div><lb n="7569"/><p><span>Caibidiol a ceathair a's fiche.</span></p>
<lb n="7570"/>
<lb n="7571"/><p><span>Fé cheann seachtmhaine bhí árd ghleó sa tsráid bheag.</span>
<lb n="7572"/><span>Thánadar lucht airm an rígh agus an fear cinn riain os</span>
<lb n="7573"/><span>a gcionn, agus iad ar a gcapaillibh, agus clóca síoda</span>
<lb n="7574"/><span>ar gach fear díobh.  Claidheamh gach fir ar sileadh síos</span>
<lb n="7575"/><span>le maoitheán a chapaill, agus sleagh bhreagh fhada 'na</span>
<lb n="7576"/><span>seasamh anáirde i láimh gach fir, agus fir agus mná</span>
<lb n="7577"/><span>agus aos óg na sráide ag brúth ar a chéile a d'iaraidh</span>
<lb n="7578"/><span>radharc fhághail ortha.</span></p>
<lb n="7579"/>
<lb n="7580"/><p><span>Bhí Sadhbh i n-aonfheacht leó agus Cormac, agus iad</span>
<lb n="7581"/><span>istigh i gcóisde bhreagh, agus dhá chapall de chapaillibh an</span>
<lb n="7582"/><span>rígh ag tarang an chóisde.  Bhí clóca dearg ar Shadhbh,</span>
<lb n="7583"/><span>clóca ba dheirge go mór, agus ba bhreaghtha, 'ná an</span>
<lb n="7584"/><span>clóca a bhí uirthi an lá úd an aonaigh.  An clóca dubh</span>
<lb n="7585"/><span>úd a bhí uirthi an mhaidion a chonaic Pails ag imtheacht</span>
<lb n="7586"/><span>í, is dócha go raibh sé i bhfolach aici.  Bhí slabhra óir ar</span>
<lb n="7587"/><span>a muineál, agus é chómh trom chómh téagartha, ba dhóich</span>
<lb n="7588"/><span>leat, le réidhtheach trucaile.  Bhí fáinní móra óir ar a</span>
<lb n="7589"/><span>méireanaibh agus búclaí óir 'na brógaibh.  Ní caipín a</span>
<lb n="7590"/><span>bhí ar an gclóca ach cába, agus mór-thímpal le fabhra</span>
<lb n="7591"/><span>an chába, agus ag luíghe anuas ar a slinneánaibh, bhí</span>
<lb n="7592"/><span>sraith de shiogairlíníbh óir go raibh órlach go leith ar faid</span>
<lb n="7593"/><span>i ngach siogairlín acu, agus iad ag crith agus ag</span>
<lb n="7594"/><span>taithneamh agus ag spréacharnaigh fé sholus na gréine le</span>
<lb n="7595"/><span>gach cor d'á gcuireadh an cóisde dhé.  I mbrollach an</span>
<lb n="7596"/><span>chlóca, fé n-a brághaid, bhí cnaipe óir a bhí chómh mór le</span>
<lb n="7597"/><span>píosa coróinneach.  Síos lasmuich le h-imeal an chlóca</span>
<lb n="7598"/><span>agus mór-thímpal leis an iachtar aige, bhí fabhra d'éadach</span>
<lb n="7599"/><span>snáth-óir a bhí dhá órlach go maith ar leithead, agus é go</span>
<lb n="7600"/><span>greanta agus go solusmhar, gur dhóich leat gur shíog</span></p>
</div>
<pb n="203"/>
<div><lb n="7601"/><p><span>lasrach é nuair a suaithtí é fé 'n ngréin.  An fúnsa</span>
<lb n="7602"/><span>óir úd a bhí ar cheann Shíogaidhe nuair a bhí an ghruaig</span>
<lb n="7603"/><span>liath air, bhí sé ar a ceann aici ag coimeád a gruaige.</span></p>
<lb n="7604"/>
<lb n="7605"/><p><span>Bhí Cormac ansúd le n-a h-ais sa chóisde 'na shuidhe.</span>
<lb n="7606"/><span>Ní raibh aon órnáidí air, ámhthach, ach mar a bhí sé riamh.</span>
<lb n="7607"/><span>B' é an báille céadna é.  Bhí an pus mórchúiseach</span>
<lb n="7608"/><span>céadna air, agus na pluic, agus an muineál ramhar,</span>
<lb n="7609"/><span>agus an chneadach, díreach fé mar a bhí air an lá úd a</span>
<lb n="7610"/><span>tháinig sé ag éileamh na sealbha ar an mbaintrigh.  Má</span>
<lb n="7611"/><span>bhí aon athrughadh ann, sa chneadach iseadh bhí an t-athrughadh.</span>
<lb n="7612"/><span>Bhí sí sin air níos géire 'ná mar ba ghnáth leis.</span></p>
<lb n="7613"/>
<lb n="7614"/><p><span>Do stad an cóisde ar aghaidh tíghe Dhiarmuda Léith</span>
<lb n="7615"/><span>amach.  Bhí Diarmuid 'na sheasamh idir dhá lígh an doruis</span>
<lb n="7616"/><span>agus a ghuala les an ursain aige.  Do léim Sadhbh</span>
<lb n="7617"/><span>amach as an gcóisde agus siúd chuige anonn í.</span></p>
<lb n="7618"/>
<lb n="7619"/><p><span>“Ó!” ar sise, “airiú cad d'imthigh ort ó shin!” ag</span>
<lb n="7620"/><span>cur a dhá láimh tímpal a mhuiníl agus ag tabhairt cúpla</span>
<lb n="7621"/><span>póg dó.  “Airiú, a dhaid,“ ar sise, “ní'l spide fí ort!</span>
<lb n="7622"/><span>Cad d'imthigh ort i n-aon chor!”</span></p>
<lb n="7623"/>
<lb n="7624"/><p><span>“Tháinig taom beag slaodáin orm, a ghamhain,” ar</span>
<lb n="7625"/><span>seisean, “agus is dóich liom go ndeighidh sé i n-achran</span>
<lb n="7626"/><span>ionam níos mó 'ná mar a cheapas a raghadh sé.”</span></p>
<lb n="7627"/>
<lb n="7628"/><p><span>“Taom beag slaodáin!” ar sise.  “Tháinig droch</span>
<lb n="7629"/><span>bhreóiteacht éigin ort, agus mura mbéadh go dtáinig ní</span>
<lb n="7630"/><span>bhéadh an driuch san ort.  Feuch!” an sise, “tá an</span>
<lb n="7631"/><span>t-éadach 'na mhálaibh tímpal ort!  Cad d'imthigh air, a</span>
<lb n="7632"/><span>Phails?” ar sise leis an seana mhnaoí.</span></p>
<lb n="7633"/>
<lb n="7634"/><p><span>Tá sé tar éis éagcruais a chur dé, slán beó mar</span>
<lb n="7635"/><span>a n-innstear é!” arsa Pails, go ríghin.</span></p>
<lb n="7636"/>
<lb n="7637"/><p><span>“Éagcruas!” arsa Sadhbh,  “go saoraidh Dia na</span>
<lb n="7638"/><span>glóire sinn!  Airiú cad é mar shaghas duine thú, nó</span>
<lb n="7639"/><span>cad é an donas a bhí ag gabháil duit agus a rádh gur</span>
<lb n="7640"/><span>imthighis agus gur chuiris an bhreóiteacht san ort féin</span></p>
</div>
<pb n="204"/>
<div><lb n="7641"/><p><span>gan ghádh gan riachtanas!  Is éachtach an obair a rádh ná</span>
<lb n="7642"/><span>féadfadh duine imtheacht ó'n mbaile ar feadh beagán</span>
<lb n="7643"/><span>aimsire agus tú fhágáil i bhfeighil na h-áite gan tú dhul</span>
<lb n="7644"/><span>ag cur éagcruais ort féin le d' chuid buartha agus</span>
<lb n="7645"/><span>díth céille.  Feuch an driuch atá anois ort!”  Agus</span>
<lb n="7646"/><span>leis sin do chrom sí ar ghol.</span></p>
<lb n="7647"/>
<lb n="7648"/><p><span>Bhuail Cormac isteach 'na diaigh.</span></p>
<lb n="7649"/>
<lb n="7650"/><p><span>“Dar fiadh, a Dhiarmuid,” ar seisean, “ach do chuais</span>
<lb n="7651"/><span>as go maith.  Chuais as go dian mhaith, deirim leat é.</span>
<lb n="7652"/><span>Ní raibh aon droich iontaoibh agam asat 'ná aon droch</span>
<lb n="7653"/><span>amhras agam ort, ach 'na thaobh san a's uile níor mheasas</span>
<lb n="7654"/><span>go dtiocfá uaidh chómh maith.  Ní foláir nó tá an croídhe</span>
<lb n="7655"/><span>go foláin agus go láidir agat agus a rádh go bhfuilir</span>
<lb n="7656"/><span>chómh curanta tar éis ar chuiris díot.”</span></p>
<lb n="7657"/>
<lb n="7658"/><p><span>“Ní fheadaraís a leath, a Chormaic,” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="7659"/>
<lb n="7660"/><p><span>“Do bhuail bean chúgam isteach anso tá suim laetheanta</span>
<lb n="7661"/><span>ó shin ann, agus ní fheacaís riamh ach an phreab a bhain</span>
<lb n="7662"/><span>sí asam.  Níor baineadh a leithéid de gheit asam ó'n lá</span>
<lb n="7663"/><span>a rugadh mé, agus oídhche an aonaigh féin a chur leis.  Is</span>
<lb n="7664"/><span>beag 'ná go ndúbhairt sí suas le m' béal gur marbh-</span>
<lb n="7665"/><span>uigheadh Sadhbh ar an mbóthar, lastuaidh i mball éigin,</span>
<lb n="7666"/><span>agus go bhfeacaidh sí marbh í.  Mura mbéadh gur tháinig</span>
<lb n="7667"/><span>an sagart isteach agus gur áitimh sé orm ná raibh aon</span>
<lb n="7668"/><span>bhrígh le n-a caint is dócha go n-eireóch' mo chroídhe</span>
<lb n="7669"/><span>orm.”</span></p>
<lb n="7670"/>
<lb n="7671"/><p><span>“Ach cé r' bh' í féin, ámhthach?” arsa Cormac.</span></p>
<lb n="7672"/>
<lb n="7673"/><p><span>“Go deimhin ní fheadar cé r' bh' í féin.  Ní fheaca</span>
<lb n="7674"/><span>riamh roimhe sin am' shúilibh cinn í, agus geallaim dhuit</span>
<lb n="7675"/><span>ná fuil aon lorg agam ar í fheiscint airís,” arsa Diar-</span>
<lb n="7676"/><span>muid.  “B' í an bhean í dob' éagsamhlaíghe d'ar bhuail</span>
<lb n="7677"/><span>riamh umam.”</span></p>
<lb n="7678"/>
<lb n="7679"/><p><span>“Cad é an saghas í?” arsa Cormac.</span></p>
<lb n="7680"/>
<lb n="7681"/><p><span>“Droch shaghas.  Geallaim dhuit é,” arsa Diarmuid.</span>
<lb n="7682"/></p>
</div>
<pb n="205"/>
<div><lb n="7683"/><p><span>“B' é rud í 'ná creachoil de mhnaoi chruaidh, gharbh,</span>
<lb n="7684"/><span>chnámhach, agus í ar leath-shúil agus taobh d'á béal siar</span>
<lb n="7685"/><span>go cluais uirthi nach mór, slán mo chómhartha choídhche!”</span></p>
<lb n="7686"/>
<lb n="7687"/><p><span>“Ó, tá sí agam!” arsa Cormac.  “Droch shaghas, ní</span>
<lb n="7688"/><span>misde dhuit a rádh.  Tá aithne agam-sa ar an stiúsaídhe</span>
<lb n="7689"/><span>sin le fada.  Mise bhain an tsúil aisti agus chuir an</span>
<lb n="7690"/><span>mháchail sin uirthi.”</span></p>
<lb n="7691"/>
<lb n="7692"/><p><span>“Tusa!” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="7693"/>
<lb n="7694"/><p><span>“Mise go díreach, agus 'neósfad duit conus é.”</span>
<lb n="7695"/><span>arsa Cormac.  “Is dóich liom go bhfuil deich mbliaghna</span>
<lb n="7696"/><span>ó shin ann,” ar seisean.  “Ag teacht abhaile ó Chorcaigh</span>
<lb n="7697"/><span>iseadh bhíos.  Bhí sé i n-am mhairbh na h-oídhche.  Bhíos ag</span>
<lb n="7698"/><span>gabháil a leith chun Drochaid na dTruip Sídhe.  Bhí a</span>
<lb n="7699"/><span>fhios agam an droch ainim a bheith ar an áit ach ní raibh</span>
<lb n="7700"/><span>sgáth ná eagla orm.  Ní bhíon aon eagla choídhche orm</span>
<lb n="7701"/><span>roim aon rud de'n tsórd san, pé tráth de'n oídhche</span>
<lb n="7702"/><span>bhéadh ann, nuair a bhím ag déanamh mo ghnótha féin.  Ní</span>
<lb n="7703"/><span>féidir dóibh baint le duine a bhíon ag déanamh a ghnótha</span>
<lb n="7704"/><span>féin agus gan é ag cur chúca ná uatha.  Ach duine bhéadh</span>
<lb n="7705"/><span>ag dul i n-áiteanaibh aeracha i n-am mhí-thráthamhail agus</span>
<lb n="7706"/><span>le corp dánaidheachta, ní h-aon iongnadh go gcurfaí a</span>
<lb n="7707"/><span>mhalairt de chúram air uaireanta.  Ach, pé sgéal é,</span>
<lb n="7708"/><span>féuchaint d'á dtugas thorm cad a chífinn ach an bhean</span>
<lb n="7709"/><span>agus í 'n-a suidhe ar an leath-ladha eile de'n trucail</span>
<lb n="7710"/><span>uaim, agus a drom liom.  Nuair a chonac í is dócha</span>
<lb n="7711"/><span>gur tháinig iaracht de laige orm toisg an droch ainim a</span>
<lb n="7712"/><span>bheith ar an áit.  Pé rud a tháinig orm níor lean sé</span>
<lb n="7713"/><span>abhfad orm.  Ba ghearr gur shamhluigheas mar bhéadh lámh</span>
<lb n="7714"/><span>duine ag dul isteach am' brollach mar a raibh pé pingin</span>
<lb n="7715"/><span>airgid a bhí agam.  Ní túisge mhothuigheas an lámh 'ná</span>
<lb n="7716"/><span>thuigeas láithreach gur duine saoghalta a bhí agam agus</span>
<lb n="7717"/><span>do luígheas greim ar an láimh.  Lámh curanta láidir</span>
<lb n="7718"/><span>dob' eadh í agus colpa teann córach téagartha uirthi.</span></p>
</div>
<pb n="206"/>
<div><lb n="7719"/><p><span>Do tugadh iaracht ar í bhreith uaim ach ambasa choimeádas</span>
<lb n="7720"/><span>mo ghreim, agus fé mar a tháinig liom mo ghreim a</span>
<lb n="7721"/><span>choimeád do chas mo mhisneach orm agus mo neart.</span>
<lb n="7722"/><span>Nuair a thuig an bhean nár bh' aon mhaith dí bheith ag tarang</span>
<lb n="7723"/><span>d'fhan sí socair, ach níor thug sí a h-aghaidh orm.  An</span>
<lb n="7724"/><span>fhaid a bhí sí ag fanmhaint socair, agus mise a d'iaraidh</span>
<lb n="7725"/><span>a dhéanamh amach cé r' bh' í féin, do bhog mo ghreim a</span>
<lb n="7726"/><span>gan fhios dom.  Do snapadh an lámh uaim agus do</span>
<lb n="7727"/><span>léim an bhean amach as an dtrucail uaim.  Le linn</span>
<lb n="7728"/><span>léimt amach dhí, fé mar a raghadh crúca nó rud éigin i</span>
<lb n="7729"/><span>n-achran 'na cuid éadaigh, do baineadh leagadh aisti.</span>
<lb n="7730"/><span>Thuit sí ar an mbóthar agus do ghluais an roth ar a</span>
<lb n="7731"/><span>ceann.  Díreach agus í ag túirliocan ar an mbóthar do</span>
<lb n="7732"/><span>baineadh an dá chois uaithi agus do h-iompuigheadh a</span>
<lb n="7733"/><span>ceann isteach fé 'n roth.  Ba bheag nár chuas i laige</span>
<lb n="7734"/><span>ansan dáiríribh.  ‘Tá dhá leath déanta dh'á ceann!’</span>
<lb n="7735"/><span>arsa mise liom féin.  Do stadas an capall láithreach.</span>
<lb n="7736"/><span>Bhíos deimhnightheach go raibh an bhean marbh, agus gan</span>
<lb n="7737"/><span>aon fhínné agam ach Dia ar an gcuma 'nar thuit an</span>
<lb n="7738"/><span>sgéal amach.  Do léimeas amach as an dtrucail.  Ag</span>
<lb n="7739"/><span>teacht anall ó m' thaobh féin de'n chapall dom do léim</span>
<lb n="7740"/><span>an bhean suas agus siúd de dhruim an chlaidhe isteach</span>
<lb n="7741"/><span>í, i gcoill a bhí i n-aice an bhóthair ann.  ‘Seadh!’ arsa</span>
<lb n="7742"/><span>mise, am' aigne féin, ‘bheirim a bhuidhchas le Dia na</span>
<lb n="7743"/><span>glóire, moladh go deó leis, pé saghas tú, tú bheith</span>
<lb n="7744"/><span>ábalta ar an méid sin a dhéanamh!’  Chomáineas liom</span>
<lb n="7745"/><span>a leith chun an Drochaid agus do stadas ag an dtigh</span>
<lb n="7746"/><span>ósda.  Chómh luath agus a chonac an chéad amhsgarnach de</span>
<lb n="7747"/><span>sholus an lae, amach liom agus soir airís go dtí an áit</span>
<lb n="7748"/><span>'na bhfeaca ag dul isteach tar claidh í.  Bhí lochán fola</span>
<lb n="7749"/><span>ar an mbóthar sa n-áit 'nar leagadh í agus bhí an fhuil</span>
<lb n="7750"/><span>ar an dtalamh go trom anonn go claidh, agus ar dhrom</span>
<lb n="7751"/><span>an chlaidhe sa n-áit 'nar léim sí isteach.  Chuas isteach</span></p>
</div>
<pb n="207"/>
<div><lb n="7752"/><p><span>agus do leanas rian na fola tríd an gcoill soir ó</span>
<lb n="7753"/><span>thuaidh, agus soir ó thuaidh airís tríd an bpáirc a bhí</span>
<lb n="7754"/><span>lastuaidh de'n choill, go dtí go dtánag go dtí tigh</span>
<lb n="7755"/><span>beag, botháinín suarach, a bhí sa chúinne thoir thuaidh de'n</span>
<lb n="7756"/><span>pháirc.  Bhí an fhuil ansúd ar an dtalamh isteach go</span>
<lb n="7757"/><span>dorus an tíghe bhig.  Chuireas mo lámh ar an laiste.  Do</span>
<lb n="7758"/><span>bhog an chómhla rómham isteach.  Chuas isteach.  Chonac</span>
<lb n="7759"/><span>bean 'na suíghe ar shuíghistín ar aghaidh na teine amach</span>
<lb n="7760"/><span>agus í 'ghá suathadh féin anonn 's anall mar a bhéadh</span>
<lb n="7761"/><span>bean a bhéadh ag déanamh buartha, agus í ag gol go</span>
<lb n="7762"/><span>fuígheach, fé n-a h-anáil.</span></p>
<lb n="7763"/>
<lb n="7764"/><p><span>“‘Bail ó Dhia anso isteach!’ arsa mise.  Phreab sí</span>
<lb n="7765"/><span>'na suíghe agus thug sí a h-aghaidh orm.  Bhí a ceann</span>
<lb n="7766"/><span>fillte i n-éadach aici ach súil léi agus bhí an tsúil nach</span>
<lb n="7767"/><span>mór dúnta le h-at.  Chaith sí í féin ar a dhá glúin.</span>
<lb n="7768"/><span>‘Cumaraí mh' anama ort, a Chormaic!’ ar sise.  ‘Ná</span>
<lb n="7769"/><span>tabhair suas do'n dlígh mé an turus so.  Tá mo mháthair</span>
<lb n="7770"/><span>agam ansan thíos,’ ar sise, ‘gan mheabhair gan chiall, gan</span>
<lb n="7771"/><span>siúbhal gan rian, gan aithne gan urlabhra, le dhá bhliaghain</span>
<lb n="7772"/><span>agus chúig sheachtmhaine an tSathrainn seo chúghainn.  Má</span>
<lb n="7773"/><span>beirtear uaithi anois mé gheabhaidh sí bás do'n ghorta!</span>
<lb n="7774"/><span>Ní bhéidh duine aici a thabharfaidh sagart ná bráthair</span>
<lb n="7775"/><span>chuici, ná shínfidh deoch chuici!  Iaraim i n-achainígheachaibh</span>
<lb n="7776"/><span>ort, as ucht Íosa Críosd na bhFlathas, agus as ucht na</span>
<lb n="7777"/><span>Maighdine Muire, agus le h-anaman do mháthar féin,</span>
<lb n="7778"/><span>gan mé bhreith ó'n aindeiseóir sin thíos!’</span></p>
<lb n="7779"/>
<lb n="7780"/><p><span>“Níor bh' aon leas-ainim aindeiseóir a thabhairt ar an</span>
<lb n="7781"/><span>seana mhnaoi, agus níor misde a rádh 'ná gur bh'</span>
<lb n="7782"/><span>aindeiseóir eile an bhean óg, agus an cor a bhí uirthi</span>
<lb n="7783"/><span>tar éis an bhárthain a ghaibh í.  Do thugas m'aghaidh ar an</span>
<lb n="7784"/><span>ndorus agus dúbhart mar seo:— ‘Bhíos ag teacht</span>
<lb n="7785"/><span>abhaile ó Chorcaigh aréir,’ arsa mise, ‘agus tháinig bean</span>
<lb n="7786"/><span>éigin isteach sa trucail chúgam, 'ghá leigint uirthi gur</span></p>
</div>
<pb n="208"/>
<div><lb n="7787"/><p><span>sprid í, go saoraidh Dia sinn!  Chuir sí a lámh isteach</span>
<lb n="7788"/><span>am' brollach.  Cheap sí mo chuid airgid do bhreith uaim,</span>
<lb n="7789"/><span>ach níor eirigh léi.  Ní fheadar cad é an gnó bhéadh ag</span>
<lb n="7790"/><span>sprid d'ór 'ná d'airgead.  Do luígheas greim ar an</span>
<lb n="7791"/><span>láimh.  Ba ghreannmhar an sprid í agus lámh fola agus</span>
<lb n="7792"/><span>feóla uirthi!  Cheapas greim a choimheád uirthi agus í</span>
<lb n="7793"/><span>bhreith liom abhaile chun go mbéadh a fhios agam cad é an</span>
<lb n="7794"/><span>saghas an sprid.  Ach bhí sí ró thapaidh dom.  Do shnap</span>
<lb n="7795"/><span>sí uaim an lámh agus do léim sí as an dtrucail amach.</span>
<lb n="7796"/><span>Do ghluais an roth ar a ceann.  Ní raibh leigheas agam-sa</span>
<lb n="7797"/><span>air sin.  B' é leamhnughadh Dé, moladh go deó leis!</span>
<lb n="7798"/><span>nar marbhuigheadh láithreach í.  Ach is dóich liom gur chuir</span>
<lb n="7799"/><span>an méid sin a dóithin de phionós uirthi an turus so.  Ní</span>
<lb n="7800"/><span>fheadar cé h-í ná cé 'ro díobh í,’ arsa mise, ‘ach má</span>
<lb n="7801"/><span>airighim an cleas san 'na diaigh airís nó má gheibhim</span>
<lb n="7802"/><span>radharc mo shúl uirthi amuich ná i mbaile, tabharfad</span>
<lb n="7803"/><span>suas do'n dlígh í,’ arsa mise, — agus chuireas an dorus</span>
<lb n="7804"/><span>amach díom.  Is dócha nár cuireadh riamh i ndiaigh aon</span>
<lb n="7805"/><span>Chríosdaidhe oiread beannachtaí beannuighthe agus a</span>
<lb n="7806"/><span>cuireadh am' dhiaigh-se an mhaidion shamhraidh sin, agus</span>
<lb n="7807"/><span>mé ag gabháil an pháirc ó dheas ó'n dtigh bheag san, agus</span>
<lb n="7808"/><span>an ghrian ag eiríghe.  Ach ‘ní h-é seo é ach é siúd.’ Tá</span>
<lb n="7809"/><span>nídh nach é sin anois agam le cur os do chómhair-se, a</span>
<lb n="7810"/><span>Dhiarmuid.  Táim féin agus Sadhbh anso 'ghá chuimhneamh</span>
<lb n="7811"/><span>nár bh' fhearra dhúinn rud a dhéanfaimís 'ná an chuid</span>
<lb n="7812"/><span>eile d'ár saoghal a chaitheamh i dteannta 'chéile.  An</span>
<lb n="7813"/><span>dóich leat an mbéadh aon locht agat orm mar chleamhain,</span>
<lb n="7814"/><span>a Dhiarmuid?”</span></p>
<lb n="7815"/>
<lb n="7816"/><p><span>“Go deimhin agus go dearbhtha, a Chormaic, a mhic ó,”</span>
<lb n="7817"/><span>arsa Diarmuid, “is amhlaidh mar atá an sgéal, ní dóich</span>
<lb n="7818"/><span>liom go bhféadfaí aon fhear fhághail i n-Éirinn is fearr</span>
<lb n="7819"/><span>a bhéadh 'na cheann di 'ná mar a bhéir-se.  Agus isé rud</span>
<lb n="7820"/><span>a dúbhairt an sagart féin, an lá airigheamair an chéad</span></p>
</div>
<pb n="209"/>
<div><lb n="7821"/><p><span>ráfla de'n sgéal, 'ná gur mhaith agus gur dhian mhaith</span>
<lb n="7822"/><span>an cleamhnas é, agus ná béadh aon teip ná go mbéadh</span>
<lb n="7823"/><span>an rath air, le congnamh Dé a's sinn slán.”</span></p>
<lb n="7824"/>
<lb n="7825"/><p><span>“Tá go maith,” arsa Cormac.  “Fágfad ansan sibh</span>
<lb n="7826"/><span>go fóil agus raghad soir go tigh an tsagairt feuchaint</span>
<lb n="7827"/><span>cathain a bhéidh caoi aige ar theacht agus sinn a phósadh.”</span>
<lb n="7828"/></p>
</div>
<pb n="210"/>
<div><lb n="7829"/><p><span>Caibidiol a cúig a's fiche.</span></p>
<lb n="7830"/>
<lb n="7831"/><p><span>Um an dtaca san bhí muíntir an rígh tar éis túir</span>
<lb n="7832"/><span>liocan d'á gcapaillibh ar pháirc an aonaigh.  D'éaghmuis</span>
<lb n="7833"/><span>na gcapall a bhí acu féin chun marcaidheachta, bhí tréad</span>
<lb n="7834"/><span>mór eile capall acu d'á dtiomáint, agus giollaí 'na</span>
<lb n="7835"/><span>mbun.  B' shiniad na capaill a bhí le tabhairt tar n-ais</span>
<lb n="7836"/><span>do na daoinibh gur ceannuigheadh uatha iad an lá úd an</span>
<lb n="7837"/><span>aonaigh, agus gur tugadh an t-airgead bréagach dóibh</span>
<lb n="7838"/><span>asta i n-ainim an rígh.  Bhí muíntir na sráide bailighthe</span>
<lb n="7839"/><span>ar an gclaidh, mór-thímpal na páirce, agus bolgshúilí</span>
<lb n="7840"/><span>ortha, ag feuchaint ar fhearaibh an rígh, agus ar na clócaíbh</span>
<lb n="7841"/><span>síoda, agus ar na caipíníbh cogaidh, agus ar na claidhmh-</span>
<lb n="7842"/><span>tibh móra fada a bhí acu, agus ar na claidhmhtibh beaga,</span>
<lb n="7843"/><span>agus ar na gathanaibh breaghtha sleamhne fada a bhí 'na</span>
<lb n="7844"/><span>seasamh anáirde, agus ar na ribíníbh a bhí asta thuas ag</span>
<lb n="7845"/><span>rinnce leis an ngaoith.  Ach níor leig fir an rígh ortha</span>
<lb n="7846"/><span>gur bh' aon iongnadh leó aon nídh d'á raibh ann.  Níor</span>
<lb n="7847"/><span>dhéineadar aon iongnadh díobh féin ná d' aoinne eile.</span></p>
<lb n="7848"/>
<lb n="7849"/><p><span>Bhí muíntir na tuatha ag teacht, na nduine 's 'na</span>
<lb n="7850"/><span>nduine, mar do cuireadh sgéala chúca sa tímpal, aoinne</span>
<lb n="7851"/><span>gur ceannuigheadh capall uaidh do'n rígh agus gur tugadh</span>
<lb n="7852"/><span>airgead bréagach dó mar dhíoluigheacht ann, ná raibh aige</span>
<lb n="7853"/><span>ach teacht go dtí páirc an aonaigh an lá san agus go</span>
<lb n="7854"/><span>raibh a chapall le fághail aige, dá n-aithnigheadh sé é, ach</span>
<lb n="7855"/><span>go ndéanfadh duine creideamhnach éigin urúdhas air.</span></p>
<lb n="7856"/>
<lb n="7857"/><p><span>Thánadar go léir.  Níor bhaoghal go dtiocfadh aoinne</span>
<lb n="7858"/><span>agus go leigfeadh sé air capall a bheith imthighthe uaidh.</span>
<lb n="7859"/><span>Bhí aithne ró mhaith acu go léir ar a chéile.  D' aithneóchfí</span>
<lb n="7860"/><span>an cleas san láithreach.  Go mór mór, ní fhéadfadh</span>
<lb n="7861"/><span>duine de'n tsórd san fear fhághail a dhéanfadh an t-</span></p>
</div>
<pb n="211"/>
<div><lb n="7862"/><p><span>urúdhas air.  Tháinig fear an bhramaigh, agus tháinig</span>
<lb n="7863"/><span>Seághan Ceatach ag déanamh an urúdhais air.  Bhí sé</span>
<lb n="7864"/><span>nach mór ar an gcéad duine a fuair a chuid.  Sul ar</span>
<lb n="7865"/><span>tugadh a chapall féin d'aoinne do déineadh socarughadh</span>
<lb n="7866"/><span>áirighthe.  Do h-órduigheadh gan aoinne de'n mhuíntir n-a</span>
<lb n="7867"/><span>mbéadh a gcapaill fághalta acu d'imtheacht ó'n bpáirc</span>
<lb n="7868"/><span>go dtí go mbéadh an capall déanach tabhartha amach</span>
<lb n="7869"/><span>agus an fear déanach sásta.  Isé cúis gur déineadh an</span>
<lb n="7870"/><span>t-órdughadh san 'ná le h-eagla go ndéanfaí aon dear-</span>
<lb n="7871"/><span>mhad i raint na gcapall agus, chun an dearmhaid do</span>
<lb n="7872"/><span>leigheas, nár bh' fholáir na capaill go léir agus na</span>
<lb n="7873"/><span>h-éilteóirí go léir a bheith ar aon láthair.</span></p>
<lb n="7874"/>
<lb n="7875"/><p><span>Bhí daoine creideamhnacha a ndóithin ag na h-</span>
<lb n="7876"/><span>éilteóiríbh chun na n-urúdhas a dhéanamh.  Bhí an sagart</span>
<lb n="7877"/><span>ann agus urúdhas aige d'á dhéanamh ar mhórsheisear i</span>
<lb n="7878"/><span>n-aonfheacht.  Bhí Cormac ann, mar bhí an sagart</span>
<lb n="7879"/><span>imthighthe ó'n dtígh roimis agus do lean sé é.  Bhí Diar-</span>
<lb n="7880"/><span>muid ann, mar ní bhéadh Sadhbh sásta gan é theacht amach</span>
<lb n="7881"/><span>go bhfeicfeadh sé muíntir an rígh agus áilneacht a n-</span>
<lb n="7882"/><span>órnáidí agus méid a ngradaim.  Bhí Séadna ann mar</span>
<lb n="7883"/><span>bhí an uile dhuine des na h-éilteóiríbh 'ghá iaraidh air an</span>
<lb n="7884"/><span>t-urúdhas a dhéanamh air féin, pé 'cu bhí urúdhas déanta</span>
<lb n="7885"/><span>ar dhuine eile aige nó ná raibh.</span></p>
<lb n="7886"/>
<lb n="7887"/><p><span>Do glaodhadh na h-éilteóirí agus na h-uraídhe suas</span>
<lb n="7888"/><span>láthair an chinn airm.  Bhí fear an bhramaigh ar tusach.</span>
<lb n="7889"/><span>Chonaic sé an bramach, abhfad sul ar glaodhadh air, agus</span>
<lb n="7890"/><span>d'aithin sé é.  Chonaic fear eile leis an bramach agus</span>
<lb n="7891"/><span>cheap sé gur leis féin é.  Nuair a glaodhadh ar éilteóir</span>
<lb n="7892"/><span>an bhramaigh phreab an bheirt éilteóirí suas.</span></p>
<lb n="7893"/>
<lb n="7894"/><p><span>“Is liom-sa é,” arsa duine acu.</span></p>
<lb n="7895"/>
<lb n="7896"/><p><span>“Ní leat ach liom-sa,” arsa 'n fear eile.</span></p>
<lb n="7897"/>
<lb n="7898"/><p><span>D'fheuch an ceann airm ar na h-uraídhibh.  Ní fheidir</span>
<lb n="7899"/><span>aoinne cad ba cheart a dhéanamh.  Do labhair Séadna.</span>
<lb n="7900"/></p>
</div>
<pb n="212"/>
<div><lb n="7901"/><p><span>“Beirtear an bramach amach i lár na páirce,” ar</span>
<lb n="7902"/><span>seisean.  “Téidheadh duine de'n bheirt éilteóirí seo go</span>
<lb n="7903"/><span>dtí taobh de'n pháirc agus an duine eile go dtí an</span>
<lb n="7904"/><span>taobh eile.  Sgaoiltear ansan de'n bhramach agus</span>
<lb n="7905"/><span>glaoidís araon air.  Isé mo thuairim go dtiocfidh an</span>
<lb n="7906"/><span>bramach ag triall ar an éilteóir dleaghthach.”</span></p>
<lb n="7907"/>
<lb n="7908"/><p><span>Do déineadh mar sin.  Chómh luath agus fuair an</span>
<lb n="7909"/><span>bramach cead a chinn do rith sé anonn ag triall ar an</span>
<lb n="7910"/><span>bhfear a chothuigh é.</span></p>
<lb n="7911"/>
<lb n="7912"/><p><span>Ba ghearr go raibh na capaill rannta, ach má 'seadh</span>
<lb n="7913"/><span>bhí daoine fós ann a bhí i n-éaghmuis a gcapall féin.</span>
<lb n="7914"/><span>Níor fhéad an lucht cuardaigh teacht suas leis na cap-</span>
<lb n="7915"/><span>aillibh go léir.  Na daoine a bhí i n-éaghmuis a gcoda</span>
<lb n="7916"/><span>bhíodar go dúbhach agus go dobrónach, agus isé a dúbhairt</span>
<lb n="7917"/><span>gach aoinne 'ná gur chruaidh an cás é má bhéadh thiar ortha</span>
<lb n="7918"/><span>an tarna lá chómh maith agus bhí thiar ortha an chéad lá.</span>
<lb n="7919"/><span>Bhí gach aoinne ag déanamh truagha dhóibh, agus bhí gach</span>
<lb n="7920"/><span>aoinne ag cur 's ag cúiteamh féuchaint conus ba cheart</span>
<lb n="7921"/><span>an cás 'na rabhdar do thabhairt airís os cómhair an rígh.</span>
<lb n="7922"/><span>Do thuig an uile dhuine, dá mbéadh fios an sgéil i gceart</span>
<lb n="7923"/><span>ag an rígh, go ndéanfadh sé rud éigin dóibh.</span></p>
<lb n="7924"/>
<lb n="7925"/><p><span>Ansan iseadh a dúbhairt fear cinn riain an airm go</span>
<lb n="7926"/><span>raibh órdughadh aige féin ó'n rígh, aoinne ná béadh a</span>
<lb n="7927"/><span>chapall ann le tabhairt dó, fiacha an chapaill a thabhairt</span>
<lb n="7928"/><span>dó.  “Ach,” ar seisean, “conus a déanfar amach</span>
<lb n="7929"/><span>fiacha an chapaill agus gan an capall ann!”</span></p>
<lb n="7930"/>
<lb n="7931"/><p><span>Do stad an uile dhuine.  Ní fheidir aoinne conus</span>
<lb n="7932"/><span>fhéadfaí fiacha an chapaill a dhéanamh amach agus gan an</span>
<lb n="7933"/><span>capall ann.  Ní bhéadh aon chiall le breitheamhantas an</span>
<lb n="7934"/><span>éilteóra do ghlacadh ar fhiacha a chapaill féin.  Ní lúgha</span>
<lb n="7935"/><span>'ná bhéadh aon chiall le cothrom an airgid bhréagaigh do</span>
<lb n="7936"/><span>thabhairt, i n-airgead dílis, do gach éilteóir ná raibh a</span>
<lb n="7937"/><span>chapall ann le tabhairt dó.  Cad a bhí le déanamh?  Bhí</span></p>
</div>
<pb n="213"/>
<div><lb n="7938"/><p><span>an sgéal ag dul sa mhuilion ortha go léir.  Na h-éil-</span>
<lb n="7939"/><span>teóirí ag lorg a gcirt go dána fé mar órduigh an rígh</span>
<lb n="7940"/><span>dóibh é.  Fear cinn riain an airm i gcruadh-chás, ná</span>
<lb n="7941"/><span>feidir sé an mór ba cheart a thabhairt do gach éilteóir.</span>
<lb n="7942"/><span>Agus gan aoinne ábalta ar aon tuairim a thabhairt fé</span>
<lb n="7943"/><span>luacht dleaghthach na gcapall a bhí gan fághail.</span></p>
<lb n="7944"/>
<lb n="7945"/><p><span>Do labhair Séadna airís.</span></p>
<lb n="7946"/>
<lb n="7947"/><p><span>“Déintear an sgéal do shocarughadh ar an gcuma</span>
<lb n="7948"/><span>so,” ar seisean.  “Tugtar anso amach os ár gcómhair</span>
<lb n="7949"/><span>an capall is fearr agus an capall is measa ar na</span>
<lb n="7950"/><span>capaill seo a rainneadh anois.  Curtar meas ó bheirt</span>
<lb n="7951"/><span>mholtóirí ar cad is fiú gach capall de'n dá chapall san.</span>
<lb n="7952"/><span>Ansan curtar an luacht mór agus an luacht beag le</span>
<lb n="7953"/><span>chéile agus déintear dhá leath de'n iomláine.  Tugtar</span>
<lb n="7954"/><span>oiread airgid agus bhéidh i leath na h-iomláine sin do</span>
<lb n="7955"/><span>gach duine ná fuil a chapall féin ann le tabhairt dó.</span>
<lb n="7956"/><span>Leis an socarughadh san b'fhéidir go mbéidh duine a</span>
<lb n="7957"/><span>gheabhaidh beagán níos mó 'ná a cheart agus duine a</span>
<lb n="7958"/><span>gheabhaidh beagán níos lúgha 'ná a cheart, ach ní mheasaim</span>
<lb n="7959"/><span>gur féidir aon tsocarughadh eile dhéanamh a thiocfaidh</span>
<lb n="7960"/><span>níos giorra do'n cheart.”</span></p>
<lb n="7961"/>
<lb n="7962"/><p><span>Do liúghadar na daoine go léir agus bhuaileadar a</span>
<lb n="7963"/><span>mbasa.</span></p>
<lb n="7964"/>
<lb n="7965"/><p><span>“Siní an chaint!  Siní an chaint!” ar siad.  “Siné</span>
<lb n="7966"/><span>an moladh ceart!”</span></p>
<lb n="7967"/>
<lb n="7968"/><p><span>D'fheuch an ceann airm ar Shéadna.</span></p>
<lb n="7969"/>
<lb n="7970"/><p><span>“Airiú,” ar seisean, “ní gréasaidhe atá againn</span>
<lb n="7971"/><span>ionat-sa ach breitheamh!”</span></p>
<lb n="7972"/>
<lb n="7973"/><p><span>Do socaruigheadh an sgéal ar an gcuma san agus bhí</span>
<lb n="7974"/><span>gach aoinne sásta.</span></p>
<lb n="7975"/>
<lb n="7976"/><p><span>D'á mhéid dúil a bhí ag na daoine radharc fhághail ar</span>
<lb n="7977"/><span>fhearaibh an rígh agus ar a n-arm agus ara n-éide agus ar</span>
<lb n="7978"/><span>a ngleus agus ar a ngradam, ba mhó 'ná san an dúil</span></p>
</div>
<pb n="214"/>
<div><lb n="7979"/><p><span>a bhí ag muíntir an rígh radharc maith fhághail ar Shéadna,</span>
<lb n="7980"/><span>mar níor stad béal Chormaic an fhaid a bhí sé sa chathair</span>
<lb n="7981"/><span>ach ag trácht ar Shéadna agus ag déanamh iongnadh dhé</span>
<lb n="7982"/><span>agus 'ghá mhaoidheamh ná raibh a leithéid eile i n-Éirinn</span>
<lb n="7983"/><span>le doimhneas aigne agus le géire inntleachta agus le</span>
<lb n="7984"/><span>faidearadha, agus le luas gnímh nuair a bhéadh an gníomh</span>
<lb n="7985"/><span>le déanamh.</span></p>
<lb n="7986"/>
<lb n="7987"/><p><span>An chéad fheuchaint a fuaradar air, agus é ag teacht</span>
<lb n="7988"/><span>isteach sa pháirc i dteannta na ndaoine a thug leó é</span>
<lb n="7989"/><span>chun an urúdhais a dhéanamh, is amhlaidh a tháinig iaracht</span>
<lb n="7990"/><span>de sheirbhthean ortha.  “Ach!” ar siad, “Má 'sé sin</span>
<lb n="7991"/><span>é!”  Ní raibh ann, dar leó, ach gréasaidhe mar aon</span>
<lb n="7992"/><span>ghréasaidhe, agus ní raibh i gcaint Chormaic ach gaoith.</span>
<lb n="7993"/><span>Ach nuair airigheadar an socarughadh a dhéin sé i dtaobh</span>
<lb n="7994"/><span>na gcapall do leath a súile ortha, agus tháinig iongnadh</span>
<lb n="7995"/><span>a gcroídhe ortha a rádh nár chuimhnigh aoinne acu féin ar</span>
<lb n="7996"/><span>an slígh sin chun an sgéil a shocarughadh.</span></p>
<lb n="7997"/>
<lb n="7998"/><p><span>Nuair a bhí an sgéal socair agus gach aoinne sásta</span>
<lb n="7999"/><span>agus muíntir an rígh ag cuimhneamh ar chasadh abhaile,</span>
<lb n="8000"/><span>tháinig an ceann airm ag triall ar Shéadna agus ghlaoidh</span>
<lb n="8001"/><span>sé i leith taoibh air.</span></p>
<lb n="8002"/>
<lb n="8003"/><p><span>“A leithéid seo, a Shéadna,” ar seisean.  “Ag</span>
<lb n="8004"/><span>fágáilt an bhaile dhom thug an rígh foláramh dom tusa do</span>
<lb n="8005"/><span>dhul liom síos nuair a bhéinn ag filleadh, mar gur airigh</span>
<lb n="8006"/><span>sé tuairisg mhór ort agus gur mhaith leis fear de d'</span>
<lb n="8007"/><span>cháil a bheith i n-aice leis thíos aige.”</span></p>
<lb n="8008"/>
<lb n="8009"/><p><span>“Abair leis an rígh, a dhuin'uasail,” arsa Séadna,</span>
<lb n="8010"/><span>“gur neamhnídh liom-sa saidhbhreas saoghalta agus gur</span>
<lb n="8011"/><span>cuma liom beó nó marbh mé féin, seachas toil mo rígh</span>
<lb n="8012"/><span>do chómhlíonadh; gur suarach le rádh iad mo dheagh-</span>
<lb n="8013"/><span>thréithe agus gur beag é m'eólus, ach pé beag mór é</span>
<lb n="8014"/><span>mo dhícheal go ndéanfad é 'na sheirbhís.  Iar ar a shoillse</span>
<lb n="8015"/><span>suím beag aimsire thabhairt dom chun an méid cúraim</span></p>
</div>
<pb n="215"/>
<div><lb n="8016"/><p><span>atá ar mo láimh anso do chur i dtreó agus a chur</span>
<lb n="8017"/><span>díom.”</span></p>
<lb n="8018"/>
<lb n="8019"/><p><span>“Cad é an méid aimsire a bhéadh uait?” arsa 'n</span>
<lb n="8020"/><span>ceann airm.</span></p>
<lb n="8021"/>
<lb n="8022"/><p><span>“Bliaghain agus rátha, a dhuin'uasail,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="8023"/>
<lb n="8024"/><p><span>“Tá go maith,” arsa 'n ceann airm.</span></p>
<lb n="8025"/>
<lb n="8026"/><p><span>Isé cúis n-a ndúbhairt Séadna, “bliaghain agus</span>
<lb n="8027"/><span>rátha,” mar ní raibh an uair sin gan caitheamh de na trí</span>
<lb n="8028"/><span>bliaghna deug ach bliaghain agus rátha.</span></p>
<lb n="8029"/>
<lb n="8030"/><p><span>Síle. — Ach, Dia linn!  An fear bocht!  Cad é an mhaith</span>
<lb n="8031"/><span>dhó a shaoghal!  Airiú, nár ghearr an mhoill ar an</span>
<lb n="8032"/><span>aimsir imtheacht!</span></p>
<lb n="8033"/>
<lb n="8034"/><p><span>Gobnait. — Seadh, agus gur dhóich le duine i dtusach na</span>
<lb n="8035"/><span>h-aimsire nár bh' fhios cathain a bhéadh sí caithte.</span></p>
<lb n="8036"/>
<lb n="8037"/><p><span>Nóra. — Agus feuch, dúbhairt a máthair ná béadh Peig</span>
<lb n="8038"/><span>trí bliaghna déag go Bealtaine.</span></p>
<lb n="8039"/>
<lb n="8040"/><p><span>Cáit. — Cathain a dúbhairt sí é sin?</span></p>
<lb n="8041"/>
<lb n="8042"/><p><span>Nóra. — Nach cuimhin leat an oidhche úd a tháinig an</span>
<lb n="8043"/><span>sgannradh ar Shíle agus gur ritheamair go léir?  Ní</span>
<lb n="8044"/><span>rabhas-sa imthighthe amach ar fad agus d'airigheas an</span>
<lb n="8045"/><span>méid sin.  “Agus gan tú ach trí bliaghna déag</span>
<lb n="8046"/><span>chun na Bealtaine,” ar sise.</span></p>
<lb n="8047"/>
<lb n="8048"/><p><span>Peig. — Pé fada gairid iad na bliaghanta bhíodar</span>
<lb n="8049"/><span>imthighthe ach amháin bliaghain agus rátha, agus bhí an méid</span>
<lb n="8050"/><span>sin féin ag imtheacht go tiugh.</span></p>
<lb n="8051"/>
<lb n="8052"/><p><span>Cáit. — Ní fheadar an tsaoghal conus fhéadadh sé an</span>
<lb n="8053"/><span>oídhche a chodladh, ná aon bhlúire bídh a chaitheamh.  Ba</span>
<lb n="8054"/><span>dhóich liom dá mbéinn 'na chás go marbhóch' sé mé</span>
<lb n="8055"/><span>bheith ag cuimhneamh ar an lá a bhí ag teacht.  Ní</span>
<lb n="8056"/><span>fheadar ó thalamh an domhain conus fhéad sé an</span>
<lb n="8057"/><span>sgéal a ghlacadh chómh bog.</span></p>
<lb n="8058"/>
<lb n="8059"/><p><span>Peig. — Ba bheag seachtmhain ná tugadh sé cuaird</span>
<lb n="8060"/><span>anonn go tigh an tsagairt, agus an lá a théidheadh sé</span></p>
</div>
<pb n="216"/>
<div><lb n="8061"/><p><span>anonn thugadh sé féin agus an sagart tamall mór i</span>
<lb n="8062"/><span>bhfochair a chéile.</span></p>
<lb n="8063"/>
<lb n="8064"/><p><span>Gobnait. — Dar ndóin, níor thug sé a rún do'n</span>
<lb n="8065"/><span>tsagart.</span></p>
<lb n="8066"/>
<lb n="8067"/><p><span>Peig. — Ní raibh an rún tabhartha aige dhó an lá a bhí</span>
<lb n="8068"/><span>sé ag caint leis i dtaobh an chleamhnais úd Mháire</span>
<lb n="8069"/><span>Ghearra, agus níor thug sé dhó an lá san é, ach ní fheadar-</span>
<lb n="8070"/><span>sa cia 'cu thug sé dhó 'na dhiaigh san é nó nár thug.</span></p>
<lb n="8071"/>
<lb n="8072"/><p><span>Nóra. — Dar ndó, ní fhéadfadh sé é thabhairt dó.</span></p>
<lb n="8073"/>
<lb n="8074"/><p><span>Cáit. — 'Gcloistí uirthi!  Dar ndó, ní'l sé ceangailte</span>
<lb n="8075"/><span>ar dhuine rún a choimeád ó shagart.</span></p>
<lb n="8076"/>
<lb n="8077"/><p><span>Peig. — Ní'l sé ceangailte ar dhuine rún a choimeád ó</span>
<lb n="8078"/><span>shagart nuair a bhéadh faoisdin aige d'á dhéanamh</span>
<lb n="8079"/><span>leis an sagart, ach d'fhéadfadh sé bheith ceangailte</span>
<lb n="8080"/><span>air gan an rún a thabhairt dó lasmuich de'n fhaoisdin.</span></p>
<lb n="8081"/>
<lb n="8082"/><p><span>Nóra. — Ó, tuigim.  Agus nuair a gheabhadh an sagart</span>
<lb n="8083"/><span>an rún sa bhfaoisdin bhéadh sé ceangailte ar an</span>
<lb n="8084"/><span>sagart féin an rún do choimeád agus gan sgéidh</span>
<lb n="8085"/><span>air.</span></p>
<lb n="8086"/>
<lb n="8087"/><p><span>Peig. — Bhéadh go díreach, fé mar atá ceangailte ar an</span>
<lb n="8088"/><span>sagart rún na bpeacaí a h-innstear dhó a choimeád.</span>
<lb n="8089"/><span>Ach ar aon chuma bhíodh Séadna thall go minic ag</span>
<lb n="8090"/><span>caint leis an sagart agus chaithidís a lán de'n lá i</span>
<lb n="8091"/><span>bhfochair a chéile.  Chídhtí Séadna go minic ag dul chun</span>
<lb n="8092"/><span>Comaoine, agus bhíodh áthas ar na daoine d'á bhárr san,</span>
<lb n="8093"/><span>go mór mór toisg ainim an mhí-chreidimh a bheith air i</span>
<lb n="8094"/><span>dtusach bára.  Ar dtúis chídhtí ag dul chun Comaoine</span>
<lb n="8095"/><span>dhá uair sa mbliaghain é, um Cháisg agus um Nodlaig,</span>
<lb n="8096"/><span>ansan uair sa rátha, agus i ndeire bára chídhtí ag dul</span>
<lb n="8097"/><span>chun Comaoine é gach aon chéad Domhnach de'n mhí.</span></p>
<lb n="8098"/>
<lb n="8099"/><p><span>Bhí sé féin agus an sagart ar pháirc an aonaigh ag</span>
<lb n="8100"/><span>caint le chéile tar éis na gcapall a bheith rannta.</span>
<lb n="8101"/><span>Tháinig fear cinn riain an airm chúca, ag fágáil slán</span></p>
</div>
<pb n="217"/>
<div><lb n="8102"/><p><span>ag an sagart, agus cé bhuailfeadh chúca, san-am gcéadna</span>
<lb n="8103"/><span>díreach, ach Cormac.</span></p>
<lb n="8104"/>
<lb n="8105"/><p><span>“Seadh, a Athair,” arsa Cormac, “ó tá an méid sin</span>
<lb n="8106"/><span>gnótha déanta agus gach aoinne sásta, b'fhéidir nár</span>
<lb n="8107"/><span>mhisde dhúinn iaracht a thabhairt ar ghnó bheag eile dhéanamh.</span>
<lb n="8108"/><span>Ná h-imthigh, a Shéadna,” ar seisean, “ná thusa, a dhuin'</span>
<lb n="8109"/><span>uasail,” ar seisean leis an gceann airm.  “Dhéineabh-</span>
<lb n="8110"/><span>air araon an gnó eile úd chómh maith ní misde liom-sa</span>
<lb n="8111"/><span>sibh araon a bheith i láthair mo ghnótha-sa anois.”</span></p>
<lb n="8112"/>
<lb n="8113"/><p><span>“Mura mbéadh Séadna bhí sé thiar orainn sa ghnó ó</span>
<lb n="8114"/><span>chianaibh,” arsa 'n ceann airm.  “Ní'l uaim-se anois ach</span>
<lb n="8115"/><span>slán fhágáilt ag bhúr sagart agus agaibh go léir sul a</span>
<lb n="8116"/><span>dtugad aghaidh ar Bhaile'bhfad-síos.  Ach pé gnó é seo</span>
<lb n="8117"/><span>eile atá agat-sa le déanamh, a Chormaic, má 's maith</span>
<lb n="8118"/><span>leat go ndéanfainn-se ríghneas beag mar gheall air,</span>
<lb n="8119"/><span>déanfad é agus fáilte.  Tá súil agam go bhfuil t'</span>
<lb n="8120"/><span>aigne-se sásta, a Athair, le gnó an lae,” ar seisean</span>
<lb n="8121"/><span>leis an sagart.</span></p>
<lb n="8122"/>
<lb n="8123"/><p><span>“Ana shásta, a dhuine uasail,” arsa 'n sagart:</span>
<lb n="8124"/><span>“Tabhair mo dheagh-mhéinn agus mo chion go dílis agus</span>
<lb n="8125"/><span>go dúrthachtach do shoillse an rígh, nuair a bhéidh caint</span>
<lb n="8126"/><span>agat leis, agus abair leis ná féadfainn a innsint d'á</span>
<lb n="8127"/><span>shoillse méid an bhuidhchais atá agam, agus againn go</span>
<lb n="8128"/><span>léir, air, mar gheall ar an ngníomh atá déanta aige ar</span>
<lb n="8129"/><span>na daoine bochta so a chaill a gcuid.  Abair le n-a</span>
<lb n="8130"/><span>shoillse gur fada a bhéidh cuimhne ag muíntir na h-áite</span>
<lb n="8131"/><span>seo ar an ngníomh uasal san, agus má thagan feidhm i</span>
<lb n="8132"/><span>n-ar ghádh congnamh uainn — nár leigidh Dia go dtioc-</span>
<lb n="8133"/><span>faidh — ach má thagan, abair leis ná fuil fear sa dúthaigh</span>
<lb n="8134"/><span>seo ná h-imireóchaidh a anam go fonnmhar ar son an</span>
<lb n="8135"/><span>rígh.”</span></p>
<lb n="8136"/>
<lb n="8137"/><p><span>Tá a fhios ag an nduin'uasal so, a Athair,” arsa</span>
<lb n="8138"/><span>Cormac, “gur minic a dúbhart-sa féin an chaint sin</span></p>
</div>
<pb n="218"/>
<div><lb n="8139"/><p><span>leis, ó'n lá thug an rígh órdughadh uaidh na capaill seo</span>
<lb n="8140"/><span>do sholáthar agus do thabhairt thar n-ais do na daoine</span>
<lb n="8141"/><span>bochta so.”</span></p>
<lb n="8142"/>
<lb n="8143"/><p><span>“Dúbhraís go deimhin, a Chormaic,” arsa 'n ceann</span>
<lb n="8144"/><span>airm.  “Dúbhraís chómh minic sin é, ní baoghal go</span>
<lb n="8145"/><span>ndearmhadfar é.  Ach ní h-alaidh dhúinn do ghnó-sa féin</span>
<lb n="8146"/><span>a dhearmhad.  Cad é an gnó é seo atá agat féin le</span>
<lb n="8147"/><span>déanamh, a Chormaic?  Tá súil agam ná cuirfidh sé</span>
<lb n="8148"/><span>sinn i bpúnc chómh cruaidh leis an bpúnc 'na rabhmair ó</span>
<lb n="8149"/><span>chianaibh go dtí gur réidhtigh Séadna sinn as.”</span></p>
<lb n="8150"/>
<lb n="8151"/><p><span>“Siní an chaint, a Chormaic,” arsa 'n sagart: “Cad</span>
<lb n="8152"/><span>é an gnó é seo atá le déanamh agat?”</span></p>
<lb n="8153"/>
<lb n="8154"/><p><span>“Bhíos thall ag an dtig, a Athair, chun labhartha leat</span>
<lb n="8155"/><span>'na thaobh, ach bhís imthighthe rómham.  Dúbhradh liom go</span>
<lb n="8156"/><span>rabhais tagaithe anso agus do leanas t'onóir.”</span></p>
<lb n="8157"/>
<lb n="8158"/><p><span>“Tá go maith,” arsa 'n sagart.  “Táimíd go léir</span>
<lb n="8159"/><span>anso anois.  Cad 'tá uait, a Chormaic?”</span></p>
<lb n="8160"/>
<lb n="8161"/><p><span>“Tá so, a Athair,” arsa Cormac, “go n-oirean dom</span>
<lb n="8162"/><span>athrughadh beag a dhéanamh ar mo shlígh bheatha.”</span></p>
<lb n="8163"/>
<lb n="8164"/><p><span>“Athrughadh ar do shlígh bheatha!” arsa 'n sagart, agus</span>
<lb n="8165"/><span>iongnadh a chroídhe air mar 'dh eadh.  “Ní dócha, a</span>
<lb n="8166"/><span>Chormaic, gur b' í an bháilligheacht a cheapfá a chaitheamh</span>
<lb n="8167"/><span>uait!”</span></p>
<lb n="8168"/>
<lb n="8169"/><p><span>“Adhemhaise, a Athair,” arsa Cormac, “is dóich liom</span>
<lb n="8170"/><span>gur beag d'á mhearbhall atá ort nach í an bháilligheacht a</span>
<lb n="8171"/><span>mheasfainn a chaitheamh uaim, nídh nach iongnadh; ach an</span>
<lb n="8172"/><span>dúil a bheith riamh agat' onóir sa tsult, agus nach foláir</span>
<lb n="8173"/><span>leat anois pas beag magaidh a dhéanamh fúm-sa, ó b'</span>
<lb n="8174"/><span>anamh liom an chaoi thabhairt do t' onóir chuige.”</span></p>
<lb n="8175"/>
<lb n="8176"/><p><span>“Go deimhin agus go dearbhtha, a Chormaic,” arsa 'n</span>
<lb n="8177"/><span>sagart, agus é ag gáirídhe, “ní cúrsaí magaidh ná suilt</span>
<lb n="8178"/><span>ar fad an sgéal.  ‘Athrughadh beag,’ a thugan tú air.</span>
<lb n="8179"/><span>Is dóich liom-sa gur b' é rud é 'ná atrughadh ana mhór.</span></p>
</div>
<pb n="219"/>
<div><lb n="8180"/><p><span>Ach bíodh sé beag nó mór, tá aon nídh amháin deimhnigh-</span>
<lb n="8181"/><span>theach.  Má 's mar chabhair agus mar chongnamh d'á fear</span>
<lb n="8182"/><span>a ceapadh an bhean, ní dóich liom go mbéidh an fear</span>
<lb n="8183"/><span>eile sin le fághail is mó go mbéidh a bhean 'na cabhair</span>
<lb n="8184"/><span>agus 'na congnamh aige 'ná mar a bhéidh sí agat-sa</span>
<lb n="8185"/><span>nuair a bhéidh Sadhbh pósta agat.”</span></p>
<lb n="8186"/>
<lb n="8187"/><p><span>“Mhaise, tabh'r 'om do lámh bheannuighthe, a Athair!”</span>
<lb n="8188"/><span>arsa Cormac.  “Ag magadh nó dáiríribh duit is maith í</span>
<lb n="8189"/><span>do chaint, agus is maith an sás fírinne dh' innsint thú.</span>
<lb n="8190"/><span>Agus cathain a bhéidh sé caothamhail do t' onóir teacht</span>
<lb n="8191"/><span>agus an ceangal a chur orainn?”</span></p>
<lb n="8192"/>
<lb n="8193"/><p><span>“Pé am is fearr a thiocfaidh isteach le d' chaothamhlacht</span>
<lb n="8194"/><span>féin, a Chormaic,” arsa 'n sagart.</span>
<lb n="8195"/></p>
</div>
<pb n="220"/>
<div><lb n="8196"/><p><span>Caibidiol a sé a's fiche.</span></p>
<lb n="8197"/>
<lb n="8198"/><p><span>Do ceapadh an t-am.  Sul a raibh muíntir an rígh</span>
<lb n="8199"/><span>imthighthe as an áit do h-innseadh dóibh go raibh an lá</span>
<lb n="8200"/><span>ceapaithe agus cad é an lá é.  Nuair a chuadar abhaile</span>
<lb n="8201"/><span>d' innseadar do'n rígh é.  Chomáin an rígh teachtaire ar</span>
<lb n="8202"/><span>siúbhal láithreach le bronntanas fíona do'n chóisire agus</span>
<lb n="8203"/><span>le fáinne do Shadhbh.  Dhéin an teachtaire dithineas</span>
<lb n="8204"/><span>maith.  Tháinig sé díreach maidion lae an phósta, agus é</span>
<lb n="8205"/><span>tar éis na seachtmhaine thabhairt ar an mbóthar, idir lá</span>
<lb n="8206"/><span>agus oídhche nach mór.  Bhí capall agus trucail aige</span>
<lb n="8207"/><span>agus bhí a dhóithin d' ualach ar an gcapall.  Bhí ciseán sa</span>
<lb n="8208"/><span>trucail aige, ciseán breagh mór a bhí déanta de shlataibh</span>
<lb n="8209"/><span>loma geala, agus é lán go bara de bhuidéalaibh fíona.</span>
<lb n="8210"/><span>Bhí, is dócha, céad dosaon buidéal ann.  Mura raibh sé</span>
<lb n="8211"/><span>os a chionn ní raibh sé fé n-a bhun.  Agus bhí a ndóithin</span>
<lb n="8212"/><span>tuíghe stupaithe tímpal na mbuidéal san sul a mbrisfí</span>
<lb n="8213"/><span>iad.  Níor briseadh aon bhuidéal díobh, agus níor osgail</span>
<lb n="8214"/><span>an teachtaire aon bhuidéal díobh.  Níor osgail go</span>
<lb n="8215"/><span>deimhin.  Níor ghádh dhó é.  Bhí a dhóithin mór bídh agus</span>
<lb n="8216"/><span>díghe aige d'á n-éaghmuis.  I n-éaghmuis an chiseáin agus</span>
<lb n="8217"/><span>na mbuidéal bhí bairille mór fíona sa trucail aige.</span>
<lb n="8218"/><span>Ní raibh níos lúgha 'ná sé fichid galún fíona sa bhairille</span>
<lb n="8219"/><span>sin.  Geallaim dhuit go raibh a dhóithin d'ualach ar an</span>
<lb n="8220"/><span>gcapall.</span></p>
<lb n="8221"/>
<lb n="8222"/><p><span>Bhí fáinne óir ag an dteachtaire do Shadhbh, fáinne a</span>
<lb n="8223"/><span>thug an rígh féin uaidh le tabhairt di, fáinne a pósta.</span>
<lb n="8224"/><span>Bhí cloch uasal sa bhfáinne sin a bhí chómh mór le súil</span>
<lb n="8225"/><span>giorfhiadh, ba dhóich leat, agus dhéanfadh an chloch san</span>
<lb n="8226"/><span>solus duit sa doircheacht mar a dhéanfadh teine gheal</span>
<lb n="8227"/><span>áin.  Nuair a chonaic Sadhbh an fáinne sin, agus an</span></p>
</div>
<pb n="221"/>
<div><lb n="8228"/><p><span>chloch, bhí sí as a meabhair nach mór le h-aiteas agus le</span>
<lb n="8229"/><span>mórtais agus le mórdháil.</span></p>
<lb n="8230"/>
<lb n="8231"/><p><span>“Ó! a Dhaid,” ar sise, “feuch air sin!”</span></p>
<lb n="8232"/>
<lb n="8233"/><p><span>“Chím é, a ghamhain ó,” arsa Diarmuid.  “Dá mbéinn</span>
<lb n="8234"/><span>ad' chás,” ar seisean, “ní h-é gach aoinne go dtais-</span>
<lb n="8235"/><span>beáinfinn an fáinne sin dó.  Tá daoine sa tsaoghal, a</span>
<lb n="8236"/><span>Shadhbh, a 'nghean ó, agus níor bh'fhiú leó biorán agus</span>
<lb n="8237"/><span>anam duine seachas greim fhághail ar a leithéid sin.</span>
<lb n="8238"/><span>Chuirfinn fé ghlas é dá mbéinn ad' chás.”</span></p>
<lb n="8239"/>
<lb n="8240"/><p><span>“Ní deirim ná go ndéanfad rud ort, a Dhaid,” ar</span>
<lb n="8241"/><span>sise.  “Tá fáinní mo dhóithin agam d'á éaghmuis.”  Agus</span>
<lb n="8242"/><span>dhéin sí rud air.  Chuir sí isteach airís é sa bhosca bheag</span>
<lb n="8243"/><span>i n-a raibh sé, agus dhún sí an bosca go daingean mar</span>
<lb n="8244"/><span>a bhí sé cheana, agus chuir sí fé ghlas é.  Bhí fáinní a</span>
<lb n="8245"/><span>dóithin aici d'á éaghmuis.</span></p>
<lb n="8246"/>
<lb n="8247"/><p><span>Bhí an tráthnóna ag teacht.  Na daoine a fuair</span>
<lb n="8248"/><span>cuireadh chun na cóisreach bhíodar ag teacht leis.  Tháinig</span>
<lb n="8249"/><span>Seághan Ceatach agus a inghean.  Tháinig Báb an leasa</span>
<lb n="8250"/><span>agus a muíntir.  Tháinig Nóra an Tóchair agus a beirt</span>
<lb n="8251"/><span>driothár, an bheirt rinnceóirí dob' fhearr a bhí sa dúthaigh.</span>
<lb n="8252"/><span>B' í Nóra féin an rinnceóir mná dob' fhearr a bhí ann.</span>
<lb n="8253"/><span>Tháinig fear an bhramaigh, agus nuair fhiafruigh duine</span>
<lb n="8254"/><span>éigin dé cá raibh an chuid eile d'á chuid féasóige: “Do</span>
<lb n="8255"/><span>stath sí féasóg dob' fhearr 'ná mo chuid féasóige-se,”</span>
<lb n="8256"/><span>ar seisean, “agus is maith an bhail ar bheirt againn gur</span>
<lb n="8257"/><span>dhéin.  Mura mbéadh gur dhéin bhéadh an sgéal go h-ain-</span>
<lb n="8258"/><span>deis againn.  Bhéinn-se gan mo bhramach agus bhéidhfeá-</span>
<lb n="8259"/><span>sa gan do chuid airgid.  Is mó an t-airgead a fuarais</span>
<lb n="8260"/><span>mar gheall ar an bhféasóig a stath Sadhbh 'ná mar a</span>
<lb n="8261"/><span>gheabhthá ar do chapall dá mbéadh sé anois agat.”</span></p>
<lb n="8262"/>
<lb n="8263"/><p><span>“Ach, ní mó,” arsa 'n fear eile.  “Ní raibh aon</span>
<lb n="8264"/><span>chapall ar an aonach an lá úd dob' fhearr 'ná é.”</span></p>
<lb n="8265"/>
<lb n="8266"/><p><span>“Déarfainn go mbéadh an ceart ansan agat dá n-</span></p>
</div>
<pb n="222"/>
<div><lb n="8267"/><p><span>airighinn na ceannuightheóirí 'ghá rádh.  Ach pé sgéal é ba</span>
<lb n="8268"/><span>bheag an mhaith dhuit-se a fheabhas mura mbéadh an gníomh</span>
<lb n="8269"/><span>a dhéin Sadhbh.</span></p>
<lb n="8270"/>
<lb n="8271"/><p><span>“Abair é,” arsa 'n fear eile.</span></p>
<lb n="8272"/>
<lb n="8273"/><p><span>Tháinig an tíncéir mór ann, agus isé a bhí go grianach</span>
<lb n="8274"/><span>agus go gealgháiriteach, go séimh agus go súil-aibigh, go</span>
<lb n="8275"/><span>h-ollamh agus go deisbhéalach agus go deagh-labhartha.</span>
<lb n="8276"/><span>Níor bhaoghal do'n chuideachtain tocht ná dochma do theacht</span>
<lb n="8277"/><span>ar an gcómhrádh agus é láithreach.  Ní bhíodh sé choídhche</span>
<lb n="8278"/><span>gan rud éigin le rádh aige do spriocfadh suas daoine</span>
<lb n="8279"/><span>agus do bhainfeadh gáirí amach, agus do chuirfeadh daoine</span>
<lb n="8280"/><span>ag caint, gan aon choinne acu ná gur bh' iad féin a</span>
<lb n="8281"/><span>chuimhnigh ar an gcaint.  Ach nuair a fuair sé cúpla</span>
<lb n="8282"/><span>deoch maith d'fhíon Spáinneach an rígh ní raibh aon teóra</span>
<lb n="8283"/><span>leis.  Rud dob' fhearr 'ná a raibh de dheagh-thréithibh eile</span>
<lb n="8284"/><span>ar fad ann, níor bh' fhéidir fearg do chur air.  Agus</span>
<lb n="8285"/><span>dá bhfeiceadh sé beirt i riocht tuitim amach le chéile,</span>
<lb n="8286"/><span>bhéadh an fhearg soir siar agus bhéidís ag gáirídhe sul a</span>
<lb n="8287"/><span>mbéadh dhá fhocal cainte déanta aige eatartha.</span></p>
<lb n="8288"/>
<lb n="8289"/><p><span>Bhí Séadna ann agus é go ciúin agus go fadanálach,</span>
<lb n="8290"/><span>mar ba ghnáth leis.  A bhéal dúnta agus a dhá shúil ar</span>
<lb n="8291"/><span>dian-leathadh.  É ag feuchaint uaidh agus gur dhóich leat</span>
<lb n="8292"/><span>gur b' amhlaidh a bhíodh radharc aige ar an saoghal eile.</span>
<lb n="8293"/><span>'Na shuíghe thuas i dteannta an tsagairt agus Sheághain</span>
<lb n="8294"/><span>Cheataigh a chaith sé an chuid ba mhó de'n oídhche.  Ní</span>
<lb n="8295"/><span>labhradh sé puínn uaidh féin, ach nuair a curtí caint air</span>
<lb n="8296"/><span>ní baoghal go leigeadh sé a cheart féin le h-aoinne.</span></p>
<lb n="8297"/>
<lb n="8298"/><p><span>Am briathar go raibh Micil ann, agus máthair Mhicil.</span></p>
<lb n="8299"/>
<lb n="8300"/><p><span>Cáit. — Ní raibh!  Agus é tar éis “cairiún” a thabhairt</span>
<lb n="8301"/><span>ar Shadhbh!</span></p>
<lb n="8302"/>
<lb n="8303"/><p><span>Gobnait. — Seachain, a Cháit.  Níor thug sé cairiún</span>
<lb n="8304"/><span>uirthi.  Is amhlaidh a bhí cathughadh air nár thug.</span></p>
<lb n="8305"/>
<lb n="8306"/><p><span>Cáit. — Thug sé ainim ba mheasa 'ná é uirthi: Thug sé</span></p>
</div>
<pb n="223"/>
<div><lb n="8307"/><p><span>stiúsaídhe sheanda uirthi.  Agus ba dhóbair go</span>
<lb n="8308"/><span>ndíoladh sé as.</span></p>
<lb n="8309"/>
<lb n="8310"/><p><span>Peig. — Nuair a tháinig Sadhbh abhaile ó'n gcathair isé</span>
<lb n="8311"/><span>céad rud d'inis Pails di 'ná go dtagadh máthair Mhicil</span>
<lb n="8312"/><span>agus go gcaitheadh sí an oídhche sa tigh go minic, ag</span>
<lb n="8313"/><span>tabhairt aire do'n duine bhreóite an fhaid a bhíodh an</span>
<lb n="8314"/><span>bhean fhriotháilte ag cur greas codlata dhi.  D'á olcas</span>
<lb n="8315"/><span>í Sadhbh do rug san greim ar an gcroídhe aici.  Sul a</span>
<lb n="8316"/><span>raibh cuireadh fághalta ag aoinne d'imthigh sí siar do</span>
<lb n="8317"/><span>shiúbhal a cos go tigh na baintrighe agus dúbhairt sí leis</span>
<lb n="8318"/><span>an mbaintrigh go gcaithfeadh sí teacht.  “Agus,” ar</span>
<lb n="8319"/><span>sise, “mura dtiocfair féin agus Micil chúgainn ní</span>
<lb n="8320"/><span>bhéidh aon chóisre i n-aon chor againn.  Leigfead orm go</span>
<lb n="8321"/><span>bhfuil m'athair ró lag fós.  Tá sé buailte isteach am'</span>
<lb n="8322"/><span>aigne, mura mbéadh tusa agus inghean Sheághain Cheataigh</span>
<lb n="8323"/><span>gur i n-iúir a bhéadh sé indiu.  Ní raibh aon iontaoibh</span>
<lb n="8324"/><span>riamh agam a' mnáibh friotháilte.  Is minic a chuir ró-</span>
<lb n="8325"/><span>gaire acu ath-iompáil ar dhuine bhreóite d'aon ghnó chun</span>
<lb n="8326"/><span>lóisdín agus cóir mhaith a choimeád dóibh féin ar feadh</span>
<lb n="8327"/><span>tamaill aimsire sa mbreis.  An dtiocfair?” ar sise.</span></p>
<lb n="8328"/>
<lb n="8329"/><p><span>“Ambasa féin tiocfad, nídh nach iongnadh,” arsa 'n</span>
<lb n="8330"/><span>bhean eile.  “Cad a bhéarfadh ná tiocfainn!”</span></p>
<lb n="8331"/>
<lb n="8332"/><p><span>“A' dtiocfaidh Micil?” arsa Sadhbh.</span></p>
<lb n="8333"/>
<lb n="8334"/><p><span>“Tiocfaidh, ná bíodh eagal ort,” arsa 'n bhaintreach.</span>
<lb n="8335"/><span>Chómh maith do thánadar.</span></p>
<lb n="8336"/>
<lb n="8337"/><p><span>Is ar Dhiarmuid a bhí an iongnadh agus an alltacht</span>
<lb n="8338"/><span>nuair a chonaic sé Micil ag déanamh críche agus Sadhbh</span>
<lb n="8339"/><span>ag órdúchán air agus ag glaodhach as a ainim air.  “A</span>
<lb n="8340"/><span>Mhicil, déin é seo.  A Mhicil, déin é siúd.  Tar anso, a</span>
<lb n="8341"/><span>Mhicil, agus árduigh é seo am' theannta,” aici, thoir</span>
<lb n="8342"/><span>thiar, thall.</span></p>
<lb n="8343"/>
<lb n="8344"/><p><span>“Moladh go deó le Dia!” arsa Diarmuid, i n' aigne</span>
<lb n="8345"/><span>féin, “ní fios cad a thiocfaidh as dúinn feasda!”</span>
<lb n="8346"/></p>
</div>
<pb n="224"/>
<div><lb n="8347"/><p><span>Bhí cuideachta mhór ann agus má bhí féin bhí tuille agus</span>
<lb n="8348"/><span>a ndóithin mór bídh agus díghe ann.  Dhéin Sadhbh agus a</span>
<lb n="8349"/><span>h-athair an gnó go neamh-mion, agus go fial agus go</span>
<lb n="8350"/><span>fairsing, agus ní baoghal gur tugadh aon fhaillígh i n-</span>
<lb n="8351"/><span>aoinne d'á raibh ann.  Nuair a bhí an bórd leigithe amach</span>
<lb n="8352"/><span>ba bhreagh leat feuchaint air.  Bórd mór fada leathan</span>
<lb n="8353"/><span>dob' eadh é, ach níor bhórd é, ach dhá bhórd agus iad curtha</span>
<lb n="8354"/><span>as a chéile.  Thuas ar cheann an bhúird, ar aghaidh an</span>
<lb n="8355"/><span>tsagairt amach, bhí píosa mairtfheóla agus bhí sé chómh</span>
<lb n="8356"/><span>mór chómh leathan le leath-bhairille.  An mhias a bhí fé'n</span>
<lb n="8357"/><span>bpíosa feóla san ní raibh aon nídh ba mhó b' iongnadh</span>
<lb n="8358"/><span>leis an dtíncéir mór 'ná conus a choimeádadh sí gan</span>
<lb n="8359"/><span>briseadh agus a leithéid sin d'ualach uirthi.  Ar an</span>
<lb n="8360"/><span>gceann eile de'n bhórd, ar aghaidh an tsagairt óig</span>
<lb n="8361"/><span>amach, bhí ceathramhadh chaoirfheólach gur 'mó ceathramhadh</span>
<lb n="8362"/><span>mhairt ná béadh chómh mór léi.  Ar gach taobh de'n bhórd,</span>
<lb n="8363"/><span>síos agus suas, bhí an uile shaghas méise agus iad ag</span>
<lb n="8364"/><span>brúth ar a chéile agus an uile shaghas feóla ortha, idir</span>
<lb n="8365"/><span>bhagún, agus feóil uain, agus laoíghfheóil, agus lachain,</span>
<lb n="8366"/><span>agus géana, agus mionáin gabhar, agus giorfhithe, agus</span>
<lb n="8367"/><span>cearca fraoígh, agus naosgaigh, agus sicíní cearc.</span></p>
<lb n="8368"/>
<lb n="8369"/><p><span>Ceathrar agus dachad do shuigh chun búird i n-aonfheacht</span>
<lb n="8370"/><span>ann an chéad bhabhta.  Do chómhairimh Micil iad.  Agus</span>
<lb n="8371"/><span>fós is amhlaidh a b'éigean do'n chuideachtain uanuigheacht</span>
<lb n="8372"/><span>a dhéanamh ar a chéile, bhí an oiread san daoine ar an</span>
<lb n="8373"/><span>gcóisre.  Fé mar eirigheadh duine shuígheadh duine eile</span>
<lb n="8374"/><span>isteach sa n-inead fhágadh sé.  Níor bhaoghal, ámhthach, an</span>
<lb n="8375"/><span>fear deirineach a bheith díobhálach.  Nuair a bhíodar go</span>
<lb n="8376"/><span>léir sásta bhí dóithin oiread eile 'na ndiaigh.</span></p>
<lb n="8377"/>
<lb n="8378"/><p><span>D'á mhéid daoine a bhí ar an gcóisre sin an oídhche</span>
<lb n="8379"/><span>sin, idir fhearaibh agus mná, idir óg agus aosta, bhí aon</span>
<lb n="8380"/><span>smaoineamh amháin acu go léir 'na n-aigne.  Bhí an</span>
<lb n="8381"/><span>smaoineamh san go glan agus go soiléir 'na n-aigne</span></p>
</div>
<pb n="225"/>
<div><lb n="8382"/><p><span>acu.  D'á fheabhas a bhí an biadh agus an deoch agus d'á</span>
<lb n="8383"/><span>mhéid greann agus sult a bhí os cionn an bhídh agus an</span>
<lb n="8384"/><span>díghe, agus d'á mhéid caitheamh aimsire agus gleó a bhí</span>
<lb n="8385"/><span>ar siúbhal, bhí an smaoineamh san istigh acu go léir, bíodh</span>
<lb n="8386"/><span>a's nár labhair aoinne acu oiread agus smiog amach as</span>
<lb n="8387"/><span>a bhéal mar gheall air, le h-aoinne eile acu.  B' é</span>
<lb n="8388"/><span>smaoineamh é 'ná a luíghead coinne a bhí ag aoinne d'á</span>
<lb n="8389"/><span>raibh láithreach, tar éis na gcleamhnaistí go léir a bhí d'á</span>
<lb n="8390"/><span>ndéanamh i gcaitheamh na h-aimsire roimhe sin, agus tar</span>
<lb n="8391"/><span>éis na ráflaí go léir a bhí ar siúbhal, i dtaobh Shéadna,</span>
<lb n="8392"/><span>agus Mháire Gearra, agus Nóra an Tóchair, agus Báb</span>
<lb n="8393"/><span>an Leasa, gur bh' é Cormac an Chaincín a bhéadh d'á</span>
<lb n="8394"/><span>phósadh acu sa deire!  Bhí a n-aigne lán dé, lán dé,</span>
<lb n="8395"/><span>lán dé.  Ach geallaim dhuit nach baoghal gur leig</span>
<lb n="8396"/><span>aoinne amach aon bhlúire dhé.</span></p>
<lb n="8397"/>
<lb n="8398"/><p><span>Is ag cuimhneamh air sin a bhí Micil nuair iar duine</span>
<lb n="8399"/><span>éigin sgian air agus thug sé pláta bagúin chuige.  Is ag</span>
<lb n="8400"/><span>cuimhneamh air a bhí Báb an Leasa nuair a dúbhairt sí</span>
<lb n="8401"/><span>“nár bheag léi” agus a pláta sínte amach aici chun</span>
<lb n="8402"/><span>tuille feóla d'fhághail.  Is ag cuimhneamh air a bhí Nóra</span>
<lb n="8403"/><span>an Tóchair nuair fhiafruigh duine éigin di an líonfadh sé</span>
<lb n="8404"/><span>glaine fíona chuici agus dúbhairt sí “Cá bh' fhios dómh-sa</span>
<lb n="8405"/><span>san?” i dtreó gur sgeart a raibh láithreach ar gháirídhe.</span>
<lb n="8406"/><span>Is dócha gur ag cuimhneamh air a bhí Máire Ghearra féin</span>
<lb n="8407"/><span>nuair fhiafruigh sí d' fhear an bhramaigh “an mór a fuair</span>
<lb n="8408"/><span>sé ar a chapall lá an aonaigh.”</span></p>
<lb n="8409"/>
<lb n="8410"/><p><span>Bhí aoinne amháin sa chuideachtain, ámhthach, nár chuimh-</span>
<lb n="8411"/><span>nigh, olc maith ná donaídhe, ar an smaoineamh san i</span>
<lb n="8412"/><span>gcaitheamh na h-oídhche.  B' é duine é sin 'ná Cormac</span>
<lb n="8413"/><span>féin.  Ní raibh aon phioc d'á chuimhneamh aige go raibh a</span>
<lb n="8414"/><span>leithéid sin de smaoineamh i n-aigne aon duine a bhí</span>
<lb n="8415"/><span>láithreach.</span></p>
<lb n="8416"/>
<lb n="8417"/><p><span>Bhí bacaigh agus lucht siúbhail ó'n uile thaobh de'n</span></p>
</div>
<pb n="226"/>
<div><lb n="8418"/><p><span>dúthaigh cruinnighthe amuich ar an mbóthar agus mór-</span>
<lb n="8419"/><span>thímpal an tighe, agus nídh nár bh' iongnadh, b' fhada gur</span>
<lb n="8420"/><span>féadadh feuchaint 'na ndiaigh agus rud le n-ithe agus</span>
<lb n="8421"/><span>le n-ól a thabhairt dóibh.  Bhí an smaoineamh céadna úd</span>
<lb n="8422"/><span>'na n-aigne acu-san leis.  Choimeádadar istigh é go dtí</span>
<lb n="8423"/><span>go ndéigh an ríghneas i bhfaid agus gur neartuigh an</span>
<lb n="8424"/><span>t-ocras agus tart an fhíona ortha.  Ansan do bhris ar</span>
<lb n="8425"/><span>an bhfoidhne acu.  Chromadar ar an sgéal a chíoradh agus</span>
<lb n="8426"/><span>ba mhaith chuige iad.  Ar ball, ámhthach, nuair a tháinig an</span>
<lb n="8427"/><span>biadh agus an deoch, agus nuair a fuaradar go raibh an</span>
<lb n="8428"/><span>biadh agus an deoch go maith agus go buacach agus go</span>
<lb n="8429"/><span>bríoghmhar agus go deagh-bhlasta, níor leigeadar ortha</span>
<lb n="8430"/><span>gur thráchtadar riamh ar an méid úd — na bitheamhnaigh!</span></p>
<lb n="8431"/>
<lb n="8432"/><p><span>Bhí sé ag druidim amach sa n-oídhche.  Bhí a ndóithin</span>
<lb n="8433"/><span>ithte agus ólta ag an gcuideachtain istigh agus ag lucht</span>
<lb n="8434"/><span>na gcos mbriste agus na cúl-chainte amuich.  D' fheuch</span>
<lb n="8435"/><span>an sagart ar Dhiarmuid.  D' fheuch Diarmuid ar Shadhbh.</span>
<lb n="8436"/><span>D' fheuch Sadhbh ar Chormac.  D' fheuch Cormac 'na</span>
<lb n="8437"/><span>thímpal.  D' eirigh an chuideachta 'na seasamh.  D' imthigh</span>
<lb n="8438"/><span>Sadhbh amach.  D' fhill sí láithreach airís agus an clóca</span>
<lb n="8439"/><span>dearg uirthi, agus gur dhóich leat gur choinnle ar lasadh</span>
<lb n="8440"/><span>na siogairlíní óir a bhí ar an gcába.</span></p>
<lb n="8441"/>
<lb n="8442"/><p><span>Ansan do chuaidh an lánmha suas i láthair an tsagairt</span>
<lb n="8443"/><span>agus do pósadh iad.</span></p>
<lb n="8444"/>
<lb n="8445"/><p><span>Nuair a bhíodar pósta agus beannacht na h-Eaglaise</span>
<lb n="8446"/><span>léighte ortha do rug Seághan Ceatach ar phláta ghlan agus</span>
<lb n="8447"/><span>chuir sé giní óir ar an bpláta.  Chuir Séadna giní ar</span>
<lb n="8448"/><span>an bpláta.  Chuir Máire Ghearra giní uaithi féin air.</span>
<lb n="8449"/><span>Mar sin dóibh sa tímpal.  Ní raibh aoinne nár chuir</span>
<lb n="8450"/><span>suím éigin airgid air.  Nuair a bhí siúbhalta ortha go</span>
<lb n="8451"/><span>léir tháinig Cormac agus chuir sé trí ghiní ar an bpláta.</span>
<lb n="8452"/><span>Ba mhaith an mhaise ag Sadhbh é, chuir sí trí ghiní uaithi</span>
<lb n="8453"/><span>féin air.</span>
<lb n="8454"/></p>
</div>
<pb n="227"/>
<div><lb n="8455"/><p><span>“Am briathar, a Athair,” arsa 'n tíncéir mór, “gur</span>
<lb n="8456"/><span>dóich liom gur maith an bhail ar t'onóir nach i mBaile-</span>
<lb n="8457"/><span>'bhfad-síos a déineadh an pósadh so.”</span></p>
<lb n="8458"/>
<lb n="8459"/><p><span>“Am briathar, a Phádraig, gur dóich liom féin leis</span>
<lb n="8460"/><span>é,” arsa 'n sagart, “agus nach lúgha 'ná is maith an</span>
<lb n="8461"/><span>bhail ar a bhfuil anso anocht é.  Agus is dóich liom leis</span>
<lb n="8462"/><span>gur b' é is lugha is gann dúinn go léir, a iaraidh ar</span>
<lb n="8463"/><span>Dhia na Glóire, moladh go deó leis! saoghal fada fé</span>
<lb n="8464"/><span>shéan a thabhairt do Chormac agus do Shadhbh, agus má's</span>
<lb n="8465"/><span>maith atáid siad anocht i ngrástaibh Dé agus an tsaoghail</span>
<lb n="8466"/><span>gura' seacht fearr a bhéidh siad bliaghain ó 'nocht, agus</span>
<lb n="8467"/><span>mura fearr nára' measa!  Sliocht sleachta ar shliocht</span>
<lb n="8468"/><span>do shleachta, a Dhiarmuid!”</span></p>
<lb n="8469"/>
<lb n="8470"/><p><span>“Amen, a Thighearna!” arsa 'n chuideachta go léir,</span>
<lb n="8471"/><span>airís agus airís eile.</span></p>
<lb n="8472"/>
<lb n="8473"/><p><span>An fhaid a bhí an t- “amen” san ar siúbhal do shleamh-</span>
<lb n="8474"/><span>nuigh an lánmha pósta amach.  Bhí an dá chapall agus an</span>
<lb n="8475"/><span>cóiste gabhtha ar aghaidh an doruis amach agus an giolla</span>
<lb n="8476"/><span>thuas i n-a inead féin.  Chonaic na bacaigh an cóiste</span>
<lb n="8477"/><span>agus bhailigheadar 'na thímpal.  Nuair a bhí Cormac ag</span>
<lb n="8478"/><span>dul isteach sa chóiste chaith sé mám mion-airgid imeasg</span>
<lb n="8479"/><span>na mbacach.  Ba dhóich leat go mbainfidís na píopáin</span>
<lb n="8480"/><span>as a chéile a d'iaraidh teacht ar an airgead.  An fhaid a</span>
<lb n="8481"/><span>bhíodar ag sgríobáil agus ag brúth agus ag únfairt a</span>
<lb n="8482"/><span>chéile do ghluais an cóiste.  Nuair a fuair na bacaigh</span>
<lb n="8483"/><span>ag gluaiseacht é chuireadar liúgh fhiaigh asta.  Liúgh árd</span>
<lb n="8484"/><span>dob' eadh í.  Liúgh chuthaigh, bhríoghmhar, a chuirfeadh píop-</span>
<lb n="8485"/><span>arnach ad' chluasaibh.  Ach, ó'n oídhche sin go dtí an oídhche</span>
<lb n="8486"/><span>atá anocht ann, níor féadadh a dhéanamh amach i gceart</span>
<lb n="8487"/><span>cé 'cu ba liúgh mhagaidh nó liúgh mholta an liúgh.</span></p>
<lb n="8488"/>
<lb n="8489"/><p><span>Ach ba mhar a chéile é.  Ba chuma le Sadhbh cé 'cu.  Ní</span>
<lb n="8490"/><span>fhéadfadh fear an bhramaigh, ná aon fhear eile, ná bean, a</span>
<lb n="8491"/><span>rádh feasda gur pósadh í gan spré.  Má ba liúgh mhagaidh</span></p>
</div>
<pb n="228"/>
<div><lb n="8492"/><p><span>an liúgh níor mhór léi dhóibh bheith ag liúirigh go maidin</span>
<lb n="8493"/><span>má b' aon tsásamh aigne leó é.  Má ba liúgh mholta í</span>
<lb n="8494"/><span>b' é sin an moladh i n-aisge.  Ní raibh de thoradh aici</span>
<lb n="8495"/><span>ar an moladh ach mar a bhí aici ar an ngaoith.  I dtaobh</span>
<lb n="8496"/><span>Chormaic, níor chuimhnigh sé ar mhagadh ná ar mholadh sa</span>
<lb n="8497"/><span>sgéal.  Bhí sé mar ba ghnáth leis bheith, lom dáiríribh.</span>
<lb n="8498"/><span>Do ghluais an cóiste an bóthar soir ó thuaidh agus níor</span>
<lb n="8499"/><span>fhan a thuille cuimhne ag Sadhbh ná ag Cormac ar mhagadh</span>
<lb n="8500"/><span>ná ar mholadh.</span></p>
<lb n="8501"/>
<lb n="8502"/><p><span>Bhí Cormac sásta i n-a aigne.  Bhí a fhios aige, as an</span>
<lb n="8503"/><span>ngníomh a bhí déanta ag Sadhbh agus as an gcomaoin a</span>
<lb n="8504"/><span>bhí curtha aici ar an rígh nár bhaoghal ná go bhfaghadh a</span>
<lb n="8505"/><span>fear muíntearthas agus fabhar ó'n rígh.  Bhí Sadhbh sásta</span>
<lb n="8506"/><span>'n-a h-aigne.  Fé dheire thiar thall ba chuma léi cad iad</span>
<lb n="8507"/><span>na cleamhnaistí a brisfí 'ná a slánóchfí.  “Fear</span>
<lb n="8508"/><span>stuacach dob' eadh é, ach má b' eadh féin,” dar léi, “cad</span>
<lb n="8509"/><span>a bhí le déanamh ach a shlígh féin a thabhairt dó!  Bhéadh an</span>
<lb n="8510"/><span>donas air nó shásóch' san é.”  Bhí Diarmuid liath sásta</span>
<lb n="8511"/><span>i n' aigne.  Agus aige féin dob' fhearr a fhios cad 'na</span>
<lb n="8512"/><span>thaobh.  Bhí na cómharsain go léir ana shásta 'na n-aigne.</span>
<lb n="8513"/><span>Is dócha go raibh a fhios cad 'na thaobh acu-san leis.</span></p>
<lb n="8514"/>
<lb n="8515"/><p><span>Nuair a bhí Sadhbh ag imtheacht thug sí na h-eochracha do</span>
<lb n="8516"/><span>Dhiarmuid.  Ach má thug ní ró mhór an t-olmhaitheas d'fhág</span>
<lb n="8517"/><span>sí fé choimeád na nglas.  Ag gabháil amach di ghlaoidh</span>
<lb n="8518"/><span>sí i leith taoibh ar mháthair Mhicil.</span></p>
<lb n="8519"/>
<lb n="8520"/><p><span>“Bhéadh sé chómh maith agat-sa fanmhaint anso,” ar</span>
<lb n="8521"/><span>sise, “agus aire thabhairt do'n áit seo.  D' fhéadfadh</span>
<lb n="8522"/><span>Micil aire thabhairt do'n tsiopa agus an leathar a dhíol.</span>
<lb n="8523"/><span>Tá an duine bocht so ró aosda.  Pé uair is toil le</span>
<lb n="8524"/><span>Dia glaodhach air chun siúbhail ní bhéidh aoinne chun teacht</span>
<lb n="8525"/><span>idir thú agus seilbh an tíghe seo.  Tá a fhios agam nach</span>
<lb n="8526"/><span>baoghal go ndéanfair éagcóir ar m'athair.  Pé faid a</span>
<lb n="8527"/><span>mhairfidh sé coimeádfad-sa suas é.  Pé airgead a</span></p>
</div>
<pb n="229"/>
<div><lb n="8528"/><p><span>dhéanfaidh díol an leathair bíodh sé agat féin agus ag</span>
<lb n="8529"/><span>Micil.  An nglacfair an áit?”</span></p>
<lb n="8530"/>
<lb n="8531"/><p><span>“Dhe, glacfad dar nóin,” arsa 'n bhaintreach.</span>
<lb n="8532"/><span>“Seadh, a' nglacfad!  Andaigh is greannmhar san</span>
<lb n="8533"/><span>dé!  Ní h-eadh,” ar sise, “ach tógfad an áit agus</span>
<lb n="8534"/><span>déanfad mo thigh beag féin do chur chun mná mo dhriothár.</span>
<lb n="8535"/><span>Tá sí ag fágáilt an tíghe 'na bhfuil sí.  Agus ansan, dá</span>
<lb n="8536"/><span>ráineóch' go n-oirfeadh dhuit-se an tigh seo d' fhághail</span>
<lb n="8537"/><span>thar n-ais féadfad-sa mo thigh féin d' fhághail thar n-ais</span>
<lb n="8538"/><span>ar an gcuma gcéadna.”</span></p>
<lb n="8539"/>
<lb n="8540"/><p><span>“Tá go maith,” arsa Sadhbh.  “Sin raint airgid agat</span>
<lb n="8541"/><span>a dhéanfaidh an gnó go gcuiread chúgat tuille.”</span></p>
<lb n="8542"/>
<lb n="8543"/><p><span>Ar Mhicil a bhí an iongnadh ar ball nuair a dúbhairt</span>
<lb n="8544"/><span>a mháthair leis dul siar agus a chuid éadaigh, agus a cuid</span>
<lb n="8545"/><span>éadaigh féin, a thabhairt leis ainiar agus an glas a chur</span>
<lb n="8546"/><span>ar an ndorus 'na dhiaigh mar ná béidís ag dul abhaile</span>
<lb n="8547"/><span>i n-aon chor.</span></p>
<lb n="8548"/>
<lb n="8549"/><p><span>“Cad 'tá ag eiríghe dhuit, a mháthair?” arsa Micil,</span>
<lb n="8550"/><span>“nó cad 'na thaobh ná béimíd ag dul abhaile?  Dar ndó,</span>
<lb n="8551"/><span>ní h-amhlaidh atá aon éileamh eile ar an áit.  Ní fhéadfadh</span>
<lb n="8552"/><span>Cormac bheith ag teacht ag éileamh sealbha anois orainn.</span>
<lb n="8553"/><span>Measaim go bhfuil a mhalairt de chúram anois air.”</span></p>
<lb n="8554"/>
<lb n="8555"/><p><span>“Ní'l, a mhic ó,” ar sise, “aon éileamh ar an áit, ná</span>
<lb n="8556"/><span>aoinne ag teacht ag lorg na sealbha orainn.” Agus</span>
<lb n="8557"/><span>d'inis sí dhó an socarughadh a dhéin Sadhbh.</span></p>
<lb n="8558"/>
<lb n="8559"/><p><span>D' fheuch Micil 'na thímpal.  “Agus an linn féin an</span>
<lb n="8560"/><span>tigh seo feasda?” ar seisean.</span></p>
<lb n="8561"/>
<lb n="8562"/><p><span>“Iseadh, a mhic ó,” ar sise, “ach go gcaithfimíd aire</span>
<lb n="8563"/><span>mhaith a thabhairt do Dhiarmuid.”</span></p>
<lb n="8564"/>
<lb n="8565"/><p><span>D'fheuch sé 'na thímpal airís.  “Is breagh mór fairsing</span>
<lb n="8566"/><span>an tigh é,” ar seisean.  “Is beag d'á chuimhneamh a bhí</span>
<lb n="8567"/><span>agam go dtiocfainn féin agus mo mháthair chun cómh</span>
<lb n="8568"/><span>nuighthe ann!  Cad é mar athrughadh sa tsaoghal!”</span>
<lb n="8569"/></p>
</div>
<pb n="230"/>
<div><lb n="8570"/><p><span>“Comáin leat anois, a mhic ó,” ar sise, “agus feuch</span>
<lb n="8571"/><span>i ndiaigh na ndaoine, agus ná déintear faillígh i n-</span>
<lb n="8572"/><span>aoinne, agus ná bíodh tart ná ocras ar aoinne i gcaith-</span>
<lb n="8573"/><span>eamh na h-oídhche.  Béid siad go léir ag rinnce láithreach</span>
<lb n="8574"/><span>agus cuirfidh an rinnce tart ortha.  Feuch 'na ndiaigh, a</span>
<lb n="8575"/><span>Mhicil, agus bíodh an deoch agus an biadh acu sul a</span>
<lb n="8576"/><span>mbéidh uain acu ar iad d'iaraidh.”</span></p>
<lb n="8577"/>
<lb n="8578"/><p><span>“Tá go maith, a mháthair,” ar seisean.</span>
<lb n="8579"/></p>
</div>
<pb n="231"/>
<div><lb n="8580"/><p><span>Caibidiol a seacht a's fiche.</span></p>
<lb n="8581"/>
<lb n="8582"/><p><span>Ní raibh aon tseó ach a raibh de cheól agus de rinnce</span>
<lb n="8583"/><span>i gcistín Dhiarmuda an oídhche sin.  Bhí beirt phíobairí</span>
<lb n="8584"/><span>ann agus beirt bheidhlidóirí agus fear cláirsighe, i dtreó</span>
<lb n="8585"/><span>ná raibh aon stop leis an gceól.  Nuair a stadadh</span>
<lb n="8586"/><span>píobaire bhíodh an píobaire eile ar siúbhal, agus nuair a</span>
<lb n="8587"/><span>stadadh bheidhlidóir bhíodh an bheidhlidóir eile ar siúbhal,</span>
<lb n="8588"/><span>agus ba mhinicíghe bhíodh an cúigear ar siúbhal i n-aon-</span>
<lb n="8589"/><span>fheacht 'ná mar a bhíodh aoinne acu 'na stad — i dtusach</span>
<lb n="8590"/><span>na h-oidhche pé 'r domhan é.</span></p>
<lb n="8591"/>
<lb n="8592"/><p><span>Bhí leac bhreagh mhór leathan sa n-úrlár ann, ar aghaidh</span>
<lb n="8593"/><span>na teine amach, agus dá mbéitheá thíos sa tseómra ag</span>
<lb n="8594"/><span>éisteacht leis an obair thabharfá an leabhar gur cith bróg</span>
<lb n="8595"/><span>a bhí ag tuitim ar an lic sin i gcaitheamh na h-oídhche, ach</span>
<lb n="8596"/><span>go bhfreagraidís na bróga an ceól.  Geallaim dhuit go</span>
<lb n="8597"/><span>raibh allus ar Nóra an Tóchair agus ar a beirt driothár</span>
<lb n="8598"/><span>agus gur chuireadar-san allus ba mhó 'ná é ar thuille</span>
<lb n="8599"/><span>d'á raibh ann.</span></p>
<lb n="8600"/>
<lb n="8601"/><p><span>Nuair a bhídís cortha ó bheith ag rinnce bhíodh an deoch</span>
<lb n="8602"/><span>ag Micil dóibh, ach ní leigeadh sé air go mbíodh sé ag</span>
<lb n="8603"/><span>faire ortha chun an díghe a thabhairt dóibh.  Ní óladh na</span>
<lb n="8604"/><span>rinnceóirí puínn de'n fhíon.  Bhí a fhios acu dá n-ólaidís</span>
<lb n="8605"/><span>puínn dé go raghadh sé ní h-amháin sa cheann acu, ach ins</span>
<lb n="8606"/><span>na cosaibh leis, agus dá dtéidheadh an fíon ins na</span>
<lb n="8607"/><span>cosaibh go raibh deire leis an rinnce.</span></p>
<lb n="8608"/>
<lb n="8609"/><p><span>Shuígheadh an chuideachta tamall, anois agus airís, idir</span>
<lb n="8610"/><span>dhá ghreas rinnce, agus gheibhtí amhrán breagh bríoghmhar</span>
<lb n="8611"/><span>ceólmhar ó dhuine éigin acu.  Bhí cuid acu go raibh uchtach</span>
<lb n="8612"/><span>agus guth cinn acu ar áilneacht agus go dtógfadh sé</span></p>
</div>
<pb n="232"/>
<div><lb n="8613"/><p><span>an ceó de chroídhe dhuine éisteacht le sgol maith amhráin</span>
<lb n="8614"/><span>uatha.</span></p>
<lb n="8615"/>
<lb n="8616"/><p><span>Bhí duine des na píobairí go raibh ceól sídhe aige.</span>
<lb n="8617"/><span>Sheinneadh sé an ceól sídhe ar an bpíb go minic, uaidh</span>
<lb n="8618"/><span>féin.  Ba ró dheacair, ámhthach, a chur fhiachaibh air é</span>
<lb n="8619"/><span>sheinnt nuair iartí air é.  Deireadh sé nár cheart é</span>
<lb n="8620"/><span>sheinnt i láthair daoine mar gur cheól ró aerach é.</span></p>
<lb n="8621"/>
<lb n="8622"/><p><span>Nuair a bhíodar go léir cortha, tnáithte, buailte amach,</span>
<lb n="8623"/><span>traochta, ó'n rinnce d'iaradar ar an bpíobaire an ceól</span>
<lb n="8624"/><span>sídhe do sheinnt dóibh.  Dhiúltuigh sé ar feadh abhfad</span>
<lb n="8625"/><span>Dúbhairt sé go raibh an ceól ró aerach agus nár cheart</span>
<lb n="8626"/><span>é sheinnt i gcuideachtain.  Thugadar deoch eile d'fhíon</span>
<lb n="8627"/><span>an rígh dhó agus bhíodar ag tathant air choídhche go dtí</span>
<lb n="8628"/><span>go mb' éigean dó géilleadh.  Ghleus sé an phíb.  Theann</span>
<lb n="8629"/><span>sé an mála.  D'éist an chuideachta fé mar bhéidís gan</span>
<lb n="8630"/><span>anam gan anál.</span></p>
<lb n="8631"/>
<lb n="8632"/><p><span>Ba ghearr gur h-airigheadh mar bhéadh gnúsachtach bhreagh</span>
<lb n="8633"/><span>bhog réidh ag gluaiseacht mór-thímpal an tíghe lasmuich.</span>
<lb n="8634"/><span>Ansan shamhluigheadh na daoine mar bhéadh gaoth ag</span>
<lb n="8635"/><span>séideadh leis an ngluaiseacht, agus gur bh' í an ghaoth a</span>
<lb n="8636"/><span>bhí ag déanamh na gnúsachtaighe agus nár bh' í an phíb.</span>
<lb n="8637"/><span>Ansan do ghluais ceól aoibhinn tríd an ngnúsachtach</span>
<lb n="8638"/><span>agus tháinig idir cheól agus gnúsachtach isteach sa tigh.</span>
<lb n="8639"/><span>Do neartuigh ar an ngnúsachtach agus tháinig mar bhéadh</span>
<lb n="8640"/><span>creathán agus luasgadh sa bhfuaim.  Ba ghearr gur h-</span>
<lb n="8641"/><span>airigheadh an tarna fuaim agus é ag crith agus ag luas-</span>
<lb n="8642"/><span>gadh ar an gcuma gcéadna, agus an ceól aiteasach</span>
<lb n="8643"/><span>aoibhinn tríd, agus gan é féin agus an ceól agus an</span>
<lb n="8644"/><span>fuaim eile ag baint ó chéile, ach iad ag cabhrughadh</span>
<lb n="8645"/><span>le chéile, i dtreó gur bh'fhearr de an ceól an fuaim</span>
<lb n="8646"/><span>agus gur mhísle de an fuaim an ceól.  Ar ball do</span>
<lb n="8647"/><span>labhair an trímhadh fuaim agus é ag crith agus ag luas-</span>
<lb n="8648"/><span>gadh agus ceól aoibhinn tríd, a bhain leis fein.  Bhain</span></p>
</div>
<pb n="233"/>
<div><lb n="8649"/><p><span>an trímhadh fuaim sin geit as a raibh láithreach.  Thabhar-</span>
<lb n="8650"/><span>faidís an leabhar gur ghlór duine é!</span></p>
<lb n="8651"/>
<lb n="8652"/><p><span>Ansan do ghluais mar bhéadh caise ceóil, de'n cheól</span>
<lb n="8653"/><span>ba mhísle agus ba bhinne, ba chaoíne agus ba chneasda</span>
<lb n="8654"/><span>d'ár airigh aoinne de'n mhuíntir a bhí láithreach riamh</span>
<lb n="8655"/><span>roimhe sin, agus do mheasg sé ar an ngnúsachtach agus</span>
<lb n="8656"/><span>ar an nglór daona agus ar an sórd gaoithe do samh-</span>
<lb n="8657"/><span>luigheadh bheith leó, agus do ghluais an measgadh mór-</span>
<lb n="8658"/><span>thímpal an tíghe i bhfuirm sídhe gaoithe.  Bhí ag near-</span>
<lb n="8659"/><span>tughadh ar an nglór agus ar an bhfuaim, agus ag</span>
<lb n="8660"/><span>géarughad ar an measgadh agus ar an gcasadh tímpal,</span>
<lb n="8661"/><span>go dtí gur cheap na daoine go raibh an tsídhe gaoithe</span>
<lb n="8662"/><span>ag rinnce ar fuid an tíghe.  Bhíodh sí anso agus bhíodh</span>
<lb n="8663"/><span>sí ansúd.  Do léimeadh sí anonn agus do léimeadh sí</span>
<lb n="8664"/><span>anall.  Do luígheadh sí síos agus do ritheadh sí fan an</span>
<lb n="8665"/><span>úrláir mór-thímpal, dar leó.  Ansan, le léim d'á</span>
<lb n="8666"/><span>dtugadh an ceól, do sgeinneadh sí anáirde imeasg na</span>
<lb n="8667"/><span>mbataí snaidhm agus do sguabadh sí mór-thímpal thuas, i</span>
<lb n="8668"/><span>dtreó gur dhóich leis na daoine go n-airighdís sgiathána</span>
<lb n="8669"/><span>na n-eun inti.  Ansan do mheasadh na daoine go</span>
<lb n="8670"/><span>n-airighdís, tríd an gceól, mar bhéadh osnaidheal ghoil.</span>
<lb n="8671"/><span>Ar ball is i n-a thrithíbh gáirí a bhíodh sé.  Ansan d'airigh-</span>
<lb n="8672"/><span>eadar go gléineach ag labhairt tríd an gceól mar bhéadh</span>
<lb n="8673"/><span>glór leinbh.  Ba ghearr go raibh glór eile leinbh 'ghá</span>
<lb n="8674"/><span>fhreagairt sin, an dá ghlór ag freagairt a chéile agus</span>
<lb n="8675"/><span>ag freagairt an cheóil.  Ansan do labhair an trímhadh</span>
<lb n="8676"/><span>glór, mar bhéadh glór mná óige, agus nár airigh aoinne</span>
<lb n="8677"/><span>d'á raibh láithreach aon ghlór daona riamh chómh binn, chómh</span>
<lb n="8678"/><span>h-áluinn, chómh h-aoibhinn leis.  Ba ghearr gur fhreagair</span>
<lb n="8679"/><span>glór eile mná an glór san, agus má ba bhinn é an chéad</span>
<lb n="8680"/><span>ghlór, ba bhinne agus ba mhísle 'ná san an tarna glór,</span>
<lb n="8681"/><span>agus iad ag freagairt a chéile agus ag freagairt an</span>
<lb n="8682"/><span>cheóil go cruinn agus go blasta.  Ansan, fé mar a</span></p>
</div>
<pb n="234"/>
<div><lb n="8683"/><p><span>h-osgalóchaí dorus éigin, tháinig borradh agus árdughadh</span>
<lb n="8684"/><span>agus neart sa cheól go léir.  Do ghéaruigh ar an</span>
<lb n="8685"/><span>ngluaiseacht agus do neartuigh ar an bhfuinneamh agus</span>
<lb n="8686"/><span>tháinig tuille aoibhnis ins na guthanaibh.  Iad ag eirighe</span>
<lb n="8687"/><span>os cionn a chéile agus ag tuitim fé bhun a chéile.  Iad</span>
<lb n="8688"/><span>ag casadh mór-thímpal ar a chéile.  Iad anuas ar an</span>
<lb n="8689"/><span>úrlár.  Iad anáirde ar na frathachaibh.  Iad sa chúinne seo,</span>
<lb n="8690"/><span>sa chúinne sin, sa chúinne úd.  Go dtí go raibh sgáth ag</span>
<lb n="8691"/><span>teacht ar na daoinibh, agus iad ag strac-fheuchaint thar</span>
<lb n="8692"/><span>a nguailnibh feuchaint ar labhair aoinne.</span></p>
<lb n="8693"/>
<lb n="8694"/><p><span>Ansan do neartuigh airís ar an gceól, fé mar a</span>
<lb n="8695"/><span>h-osgalóchaí dorus eile ba mhó 'ná an chéad dorus.</span>
<lb n="8696"/><span>D'eirigh borradh agus neart agus fuaimint ceóil.  É</span>
<lb n="8697"/><span>ag iompáil agus ag casadh agus 'ghá iomlosg féin ar</span>
<lb n="8698"/><span>an úrlár, agus fan na bhfallaí, agus fan bhuaic an tíghe</span>
<lb n="8699"/><span>thuas.  É tamall 'na bhúirtheach agus tamall 'na liúir-</span>
<lb n="8700"/><span>each.  É tamall i n-a árd-ghol agus tamall i n-a ochlán</span>
<lb n="8701"/><span>bróin, gur dhóich leat go mbainfeadh sé osna ó'n gcloich.</span>
<lb n="8702"/><span>É tamall eile 'na sgeartaireacht gháirí agus suilt agus</span>
<lb n="8703"/><span>mórdhála agus mórtaise, gur dhóich leat go dtógfadh</span>
<lb n="8704"/><span>sé na mairbh as an úir.  Glórtha na mban agus glórtha</span>
<lb n="8705"/><span>na leanbh ag labhairt agus ag freagairt go soiléir, tríd</span>
<lb n="8706"/><span>an mbúirtheach ba throime, tríd an ngol ba bhrónaíghe,</span>
<lb n="8707"/><span>tríd na gáirí ba shultmhaire, agus ansan do h-airightí</span>
<lb n="8708"/><span>anois agus airís, tríd an éirleach go léir, liach fhada</span>
<lb n="8709"/><span>chaol, choímhtheach, mhillteach a chuireadh fionachrith ar a</span>
<lb n="8710"/><span>raibh láithreach.</span></p>
<lb n="8711"/>
<lb n="8712"/><p><span>Ansan do h-airigheadh, ag gluaiseacht i n-aonfheacht,</span>
<lb n="8713"/><span>mar bhéadh fuaim faraige, an bhúirtheach agus an liúireach</span>
<lb n="8714"/><span>agus an liacharnach, an gol agus an gháirí, glórtha na</span>
<lb n="8715"/><span>leanbh agus glórtha na mban.  Iad fillte ar a chéile</span>
<lb n="8716"/><span>agus casta ar a chéile agus brúithte ar a chéile.  Iad</span>
<lb n="8717"/><span>fé bhun a chéile agus os cionn a chéile agus istigh i n-a</span></p>
</div>
<pb n="235"/>
<div><lb n="8718"/><p><span>chéile.  Iad i n-áit agus i n-áit agus i n-áit eile.</span>
<lb n="8719"/><span>Ansan iad ins gach aon bhall i n-aonfheacht go dtí go</span>
<lb n="8720"/><span>gceapadh na daoine gur istigh 'na gcluasaibh féin a</span>
<lb n="8721"/><span>bhíodh an chaismirt!  Ansan do h-airigheadh fuaim eile</span>
<lb n="8722"/><span>sa cheól, fuaim mar bhéadh cogarnach tóirthníghe.  Do</span>
<lb n="8723"/><span>ghluais sé fan an úrláir, ag borradh agus ag caolughadh</span>
<lb n="8724"/><span>agus ag fothramáil.  Chuaidh sé tré shaileachaibh an tíghe</span>
<lb n="8725"/><span>agus tré adhmad na gcathaoireach agus tré chnámhaibh na</span>
<lb n="8726"/><span>ndaoine, agus é ag crith agus ag luasgadh.  Do neart-</span>
<lb n="8727"/><span>uigh air agus do neartuigh air go dtí gur bhailigh sé</span>
<lb n="8728"/><span>chuige na ceólta agus na glórtha eile, agus gur sguab</span>
<lb n="8729"/><span>sé leis mór-thímpal an tíghe iad mar a dhéanfadh cuilith</span>
<lb n="8730"/><span>guarnain.  Ansan do neartuigh ar an dtóirthnigh agus</span>
<lb n="8731"/><span>do throimigh uirthi, agus do ghéaruigh an casadh agus an</span>
<lb n="8732"/><span>luasgadh agus an crith sa n-adhmad agus ins na cnámhaibh,</span>
<lb n="8733"/><span>go dtí go raibh luas croídhe agus meidhreán cinn ag</span>
<lb n="8734"/><span>teacht ar gach aoinne a bhí láithreach.</span></p>
<lb n="8735"/>
<lb n="8736"/><p><span>Ansan do ghluais glór leinbh an simné amach.  Do</span>
<lb n="8737"/><span>lean glór mná é.  Ansan do ghluais glór mná an</span>
<lb n="8738"/><span>simné amach agus do lean glór leinbh é.  Ansan do</span>
<lb n="8739"/><span>ghluais liach amach agus do lean liach eile í.  Ansan do</span>
<lb n="8740"/><span>ghluais amach an simné an chéad ghlór duine do h-</span>
<lb n="8741"/><span>airigheadh sa cheól.  Do lean na ceólta eile iad-san,</span>
<lb n="8742"/><span>ndiaigh ar ndiaigh.  Ba ghearr ná raibh le h-aireachtaint</span>
<lb n="8743"/><span>istigh ach an tóirthneach, ag luasgadh agus ag crith.</span>
<lb n="8744"/><span>Ansan do chiúnuigh agus do chiúnuigh ar an dtóirthnigh,</span>
<lb n="8745"/><span>agus do laguigh agus do laguigh ar an luasgadh agus</span>
<lb n="8746"/><span>ar an gcritharnach, do mhaoluigh ar an bhfuinneamh agus</span>
<lb n="8747"/><span>do chlaochluigh ar an neart, go dtí ná raibh sa tóirthnigh</span>
<lb n="8748"/><span>ach gnúsachtach.  Ansan do laguigh ar an ngnúsachtach</span>
<lb n="8749"/><span>go dtí ná raibh inti ach anál.  Ansan do stad sí.</span></p>
<lb n="8750"/>
<lb n="8751"/><p><span>Do ghlaoidh an coileach!</span></p>
<lb n="8752"/>
<lb n="8753"/><p><span>Ní túisge ghlaoidh an coileach 'ná chuir Báb an Leasa</span></p>
</div>
<pb n="236"/>
<div><lb n="8754"/><p><span>liach aisti agus thuit sí 'na cnaipe.  Níor chuir aoinne</span>
<lb n="8755"/><span>cor dé.  Ba dhóich leat gur fé dhraoidheacht a bhíodar.</span>
<lb n="8756"/><span>Fé dheire phreab an tíncéir mór 'na shuídhe.</span></p>
<lb n="8757"/>
<lb n="8758"/><p><span>“Airiú, moladh le Dia!” ar seisean, “cad tá oraibh!</span>
<lb n="8759"/><span>Beireadh beirt agaibh ar an gcailín sin, a mhná,” ar</span>
<lb n="8760"/><span>seisean, “agus tógaidh amach fé'n ngaoith í.”</span></p>
<lb n="8761"/>
<lb n="8762"/><p><span>Thógadar amach fé'n ngaoith í agus tháinig sí chuici</span>
<lb n="8763"/><span>féin.</span></p>
<lb n="8764"/>
<lb n="8765"/><p><span>“Cá bhfuil an sagart?” arsa duine éigin.</span></p>
<lb n="8766"/>
<lb n="8767"/><p><span>“Tá sé imthighthe abhaile fadó riamh anocht,” arsa</span>
<lb n="8768"/><span>Micil.</span></p>
<lb n="8769"/>
<lb n="8770"/><p><span>Ba ghearr gur tháinig Báb an Leasa isteach airís agus</span>
<lb n="8771"/><span>í go lán láidir, agus í 'ghá áiteamh go tur ar na mnáibh</span>
<lb n="8772"/><span>a rug amach í nár ghádh dhóibh an saothar, agus gur bh'</span>
<lb n="8773"/><span>oireasa gnótha bhí ortha; ná raibh blúire uirthi ach oiread</span>
<lb n="8774"/><span>le h-aoinne acu féin; gur chirte dhóibh go mór leigint</span>
<lb n="8775"/><span>di féin; gur neamhchúramach a bhíodar!</span></p>
<lb n="8776"/>
<lb n="8777"/><p><span>Do spreag an píobaire suas port ná raibh aon cheól</span>
<lb n="8778"/><span>sídhe ann agus do ghluais an rinnce airís chómh h-aibigh</span>
<lb n="8779"/><span>agus dá mb' é tusach na h-oídhche bhéadh ann.  Do ghlaoidh</span>
<lb n="8780"/><span>an coileach airís agus airís ach má ghlaoidh níor chuir Báb</span>
<lb n="8781"/><span>an Leasa ná aoinne eile aon tsuím ann.  Do ghluais</span>
<lb n="8782"/><span>an ceól agus an rinnce; na píobairí ag déanamh</span>
<lb n="8783"/><span>uanuigheachta ar a chéile; an leac d'á greadadh leis na</span>
<lb n="8784"/><span>brógaibh; an biadh agus an deoch d'á gcaitheamh fé mar</span>
<lb n="8785"/><span>a thagadh dúil ag aoinne ionta; go dtí gur bhuail solus</span>
<lb n="8786"/><span>an lae chúca an dorus isteach.</span></p>
<lb n="8787"/>
<lb n="8788"/><p><span>Do fuaradh fear na cláirsighe 'na shámh chodla, agus</span>
<lb n="8789"/><span>duine des na píobairíbh ar meisge.  Ach ní raibh codla</span>
<lb n="8790"/><span>ná meisge ar fhear an cheóil sídhe, bíodh gur ól sé a</span>
<lb n="8791"/><span>dhóithin de'n fhíon.</span>
<lb n="8792"/></p>
</div>
<pb n="237"/>
<div><lb n="8793"/><p><span>Caibidiol a h-ocht a's fiche.</span></p>
<lb n="8794"/>
<lb n="8795"/><p><span>Sul a raibh an lá glan i gceart bhí an chuideachta</span>
<lb n="8796"/><span>sgaipithe agus na daoine imthighthe abhaile ach amháin an</span>
<lb n="8797"/><span>tíncéir mór agus fear an cheóil sídhe agus Micil agus</span>
<lb n="8798"/><span>a mháthair.  Bhí an ceathrar san ar a ndícheal ag glanadh</span>
<lb n="8799"/><span>an tíghe agus ag cur gach nídh i n-a áit féin.  Bhí an</span>
<lb n="8800"/><span>ceól sídhe ag déanamh buartha do Mhicil.  Bhí ana dhúil</span>
<lb n="8801"/><span>aige a dhéanamh amach conus a fuair an píobaire sin an</span>
<lb n="8802"/><span>ceól sídhe.  D'fhair sé go bhfuair sé lom air agus chuir</span>
<lb n="8803"/><span>sé an cheist chuige.</span></p>
<lb n="8804"/>
<lb n="8805"/><p><span>“Cogar, a Sheághain,” ar seisean.  “Is iongantach</span>
<lb n="8806"/><span>an ceól é sin a sheinnis aréir dúinn.  Níor airigheas a</span>
<lb n="8807"/><span>leithéid riamh.  Ní dóich liom go bhfuil fear eile i n-</span>
<lb n="8808"/><span>Éirinn d' fhéadfadh an ceól san do sheinnt.”</span></p>
<lb n="8809"/>
<lb n="8810"/><p><span>Níor leig Seághan air gur airigh sé é.</span></p>
<lb n="8811"/>
<lb n="8812"/><p><span>“Is dócha,” arsa Micil, “nach é gach aoinne fhéadfadh</span>
<lb n="8813"/><span>ceól mar é dh'fhághail i n-aon chor.  Conus a fhuairis-se</span>
<lb n="8814"/><span>an ceól san, a Sheághain?</span></p>
<lb n="8815"/>
<lb n="8816"/><p><span>“Dein t'iaraidh thort, a Mhicil!” arsa Seághan.</span></p>
<lb n="8817"/>
<lb n="8818"/><p><span>Níor chuir sin Micil ó'n sgéal.  D'fhan sé go dtí go</span>
<lb n="8819"/><span>raibh Seághan imthighthe agus ansan dúbhairt sé leis an</span>
<lb n="8820"/><span>dtíncéir mór: “Stad, a Phádraig,” ar seisean, “go</span>
<lb n="8821"/><span>n-ithir rud éigin, tar éis na h-oídhche.”</span></p>
<lb n="8822"/>
<lb n="8823"/><p><span>Níor mheas Pádraig go ndéanfadh san aon cheataighe</span>
<lb n="8824"/><span>dhó, agus d'fhan sé.</span></p>
<lb n="8825"/>
<lb n="8826"/><p><span>Ar ball, nuair a bhí rud ithte ag Pádraig agus braon</span>
<lb n="8827"/><span>eile fíona ólta aige, dúbhairt Micil, a-bhaíle-bháige dhó</span>
<lb n="8828"/><span>féin, mar 'dh eadh: “A Phádraig,” ar seisean, “nár</span>
<lb n="8829"/><span>bh' uathbhásach an ceól é siúd a bhí aréir againn!  Níor</span>
<lb n="8830"/><span>airigheas a leithéid riamh, agus is minic d'airigheas ceól</span></p>
</div>
<pb n="238"/>
<div><lb n="8831"/><p><span>breagh.  Mura mbéadh mo dhá shúil a bheith ag feuchaint</span>
<lb n="8832"/><span>air agus mo dhá chluais a bheith ag éisteacht leis ní chreid-</span>
<lb n="8833"/><span>finn go bhféadfadh aon duine saoghalta a leithéid de</span>
<lb n="8834"/><span>cheól a bhaint a' píb.”</span></p>
<lb n="8835"/>
<lb n="8836"/><p><span>“Agus ní fhéadfadh leis, mura bhfaghadh sé congnamh</span>
<lb n="8837"/><span>chuige,” arsa Pádraig.  “Nár thugais fé ndeara an</span>
<lb n="8838"/><span>tsídhe gaoithe!  Agus nár airighis na glórtha daona,</span>
<lb n="8839"/><span>agus an gol, agus an gáirí, agus an liacharnach?  Ní</span>
<lb n="8840"/><span>túisge thosnuigh an ceól 'ná bhíodar ag bailiughadh isteach</span>
<lb n="8841"/><span>chúgainn.  Geallaim dhuit gur dóich liom gur mó go</span>
<lb n="8842"/><span>mór a bhí ann díobh, ag rinnce leis an gceól, 'ná mar</span>
<lb n="8843"/><span>a bhí ann againn féin.  Thosnuigheadar ar imtheacht</span>
<lb n="8844"/><span>nuair a bhí glaodhach an choiligh ag druidim leó.  Agus</span>
<lb n="8845"/><span>feuch mar a stad an píobaire díreach sul ar ghlaoidh an</span>
<lb n="8846"/><span>coileach.  Is mór an iongnadh liom ná beirid siad leó</span>
<lb n="8847"/><span>an píobaire.  Dá mbéinn 'na chás ní sheinnfinn an ceól</span>
<lb n="8848"/><span>san pé tathant a déanfaí orm chuige.  B'fhearra dhó go</span>
<lb n="8849"/><span>mór ciall a bheith aige.  ‘Ní thagan an crúisgín slán ó'n</span>
<lb n="8850"/><span>dtobar i gcómhnuídhe.’”</span></p>
<lb n="8851"/>
<lb n="8852"/><p><span>“Ní fheadar an tsaoghal conus a fuair sé an ceól</span>
<lb n="8853"/><span>san, nó conus a tháinig sé suas leis,” arsa Micil.</span></p>
<lb n="8854"/>
<lb n="8855"/><p><span>“Is minic an cheist sin d'á cur chuige,” arsa</span>
<lb n="8856"/><span>Pádraig, “agus ní faghtar d'fhreagra uaidh choídhche</span>
<lb n="8857"/><span>uirthi ach ‘dein t'iaraidh thort.’”</span></p>
<lb n="8858"/>
<lb n="8859"/><p><span>“Am briathar mhóide,” arsa Micil, “gur chuireas-sa</span>
<lb n="8860"/><span>chuige ó chianaibh í agus gur b' shiné díreach an freagra</span>
<lb n="8861"/><span>thug sé orm.  “Dein t'iaraidh thort, a Mhicil,” ar seisean</span>
<lb n="8862"/><span>liom.”</span></p>
<lb n="8863"/>
<lb n="8864"/><p><span>“D'airigheas-sa,” arsa Pádraig, “gur b' amhlaidh a</span>
<lb n="8865"/><span>bhí sé ag teacht abhaile ó Chorcaigh oídhche agus píb nua</span>
<lb n="8866"/><span>ceannuighthe aige, agus gur cuireadh amú' é, bíodh go</span>
<lb n="8867"/><span>raibh toghadh na h-aithne aige ar an áit.  Ag déanamh a</span>
<lb n="8868"/><span>leith ar Dhrochad na dTruip Sídhe iseadh chuaidh sé amú”.</span></p>
</div>
<pb n="239"/>
<div><lb n="8869"/><p><span>Tháinig an measgán mearaídhe air agus d'fheuch sé 'na</span>
<lb n="8870"/><span>thímpal, agus is amhlaidh a fuair sé é fein 'ná ar bhruach</span>
<lb n="8871"/><span>abhan, i n-áit nár luígh a shúil riamh air!  D'iniúch sé an</span>
<lb n="8872"/><span>talamh fé n-a chosaibh, agus sgairt a bhí i n-a aice ann,</span>
<lb n="8873"/><span>agus pluais charaige a bhí ann, feuchaint an aithneóch' sé</span>
<lb n="8874"/><span>iad, agus níor aithin.  Le n-a linn sin d'airigh sé, ar an</span>
<lb n="8875"/><span>dtaobh eile de'n abhainn, an ceól ba bhreaghtha d'ár airigh</span>
<lb n="8876"/><span>sé riamh.  Cad deirir leis nár ghleus suas an phíb nua</span>
<lb n="8877"/><span>agus nár chrom ar an gceól gcéadna do sheinnt, i n-</span>
<lb n="8878"/><span>aonfheacht leis an gceólaidhe thall!  Bhí an sgairt láidir</span>
<lb n="8879"/><span>riamh aige.  Ní chuirfeadh a bhfuil de shíafraíbh i n-Éirinn</span>
<lb n="8880"/><span>eagla air.  Ar leagadh na súl bhí an ínse ar bruach na</span>
<lb n="8881"/><span>h-abhan lán de dhaoine agus iad ag gluaiseacht anonn</span>
<lb n="8882"/><span>'s anall imeasg a chéile, fé mar a bhéadh saghas éigin</span>
<lb n="8883"/><span>rinnce ar siúbhal acu.  Ba ghearr gur h-athruigheadh an</span>
<lb n="8884"/><span>ceól thall.  Má déineadh, do chuaidh an fear abhus ar an</span>
<lb n="8885"/><span>athrughadh gan stad gan barathuisle, gan buille chaille-</span>
<lb n="8886"/><span>amhaint.  Do casadh an ceól thall an tarna h-uair.  Ba</span>
<lb n="8887"/><span>mhaith an mhaise ag an bhfear abhus é, bhí sé istigh ar an</span>
<lb n="8888"/><span>gcasadh an túisge 'na raibh an casadh déanta.</span></p>
<lb n="8889"/>
<lb n="8890"/><p><span>“I n-aghaidh gach casadh agus athrughadh d'á dtéidheadh</span>
<lb n="8891"/><span>ar an gceól théidheadh a chothrom d'athrughadh ar</span>
<lb n="8892"/><span>ghluaiseacht na ndaoine, nó ar an rinnce, má ba rinnce</span>
<lb n="8893"/><span>é.  Do lean an sgéal mar sin eatartha, ar dhá thaobh</span>
<lb n="8894"/><span>na h-abhan, go dtí tráth éigin amach sa n-oídhche.  Ní</span>
<lb n="8895"/><span>cuimhin leis conus do sgar sé leó, ach nuair a tháinig an</span>
<lb n="8896"/><span>lá is amhlaidh a dhúisigh sé as a chodla agus é istigh i</span>
<lb n="8897"/><span>súil tein'aoile a bhí ar thaobh an bhóthair ann, agus an</span>
<lb n="8898"/><span>phíb nua i n 'aice.  Ní túisge bhí sé 'na lán-dúiseacht</span>
<lb n="8899"/><span>'ná ghaibh sé air an phíb agus chrom sé ar an gceól do</span>
<lb n="8900"/><span>sheinnt airís, díreach fé mar a sheinn sé sa n-oídhche é.</span>
<lb n="8901"/><span>Do sheinn sé ó thusach go deire é, airís agus airís, agus</span>
<lb n="8902"/><span>chuir sé isteach go cruinn ann gach casadh agus iompáil</span></p>
</div>
<pb n="240"/>
<div><lb n="8903"/><p><span>agus athrughadh, fé mar a cuireadh ann iad sa n-oídhche</span>
<lb n="8904"/><span>dhó nuair a bhítheas 'ghá sheinnt ar an dtaobh thall de'n</span>
<lb n="8905"/><span>abhainn, go dtí go raibh sé ar eólus aige de ghlan</span>
<lb n="8906"/><span>mheabhair agus nár bhaoghal dó aon chuid dé do dhearmhad</span>
<lb n="8907"/><span>go deó.  Nuair a bhí a aigne sásta aige air d'eirigh sé</span>
<lb n="8908"/><span>'na shuídhe agus tháinig sé amach a' súil na tein'aoile</span>
<lb n="8909"/><span>agus d'fheuch sé 'na thímpal.  Bhí an bóthar agus na</span>
<lb n="8910"/><span>cladhacha lán de dhaoinibh mór-thímpal na tein'aoile.</span>
<lb n="8911"/><span>Bhíodar ag bailiughadh ann an fhaid a bhí an ceól aige</span>
<lb n="8912"/><span>d'á sheinnt chun taithíghe dhéanamh dé.  Fé mar thagadh</span>
<lb n="8913"/><span>duine nó beirt do stadaidís ag éisteacht leis an</span>
<lb n="8914"/><span>gceól go dtí go raibh an áit lán díobh.  Bhí iongnadh</span>
<lb n="8915"/><span>agus alltacht ortha, mar bhí a fhios acu go n-airightí an</span>
<lb n="8916"/><span>ceól céadna go minic sa n-áit chéadna, sa n-oídhche, ach</span>
<lb n="8917"/><span>b'shiné an chéad uair riamh a h-airigheadh sa lá é.  Nuair</span>
<lb n="8918"/><span>a chonacadar Seághan Aerach ag teacht amach a' súil na</span>
<lb n="8919"/><span>tein'aoileach agus nuair a thuigeadar 'na n-aigne gur</span>
<lb n="8920"/><span>bh' é a bhí ag déanamh an cheóil aeraigh, chrothadar a gcinn</span>
<lb n="8921"/><span>agus dúbhradar eatartha féin ná ruithfeadh leis abhfad</span>
<lb n="8922"/><span>gan é bhreith chun siúbhail.  Do bheannuigh sé dhóibh agus</span>
<lb n="8923"/><span>bheannuigheadar dó, ach níor fhiafruigh aoinne acu dhé</span>
<lb n="8924"/><span>cad fé ndeara dhó an ceól san do sheinnt.  Bhí sórd</span>
<lb n="8925"/><span>sgáth acu roimis.</span></p>
<lb n="8926"/>
<lb n="8927"/><p><span>“Tháinig sé abhaile agus níor bh'fhada gur buaileadh</span>
<lb n="8928"/><span>breóite é.  Níor cheap aoinne go n-eireóch' sé choídhche</span>
<lb n="8929"/><span>ó'n mbreóiteacht san.  Dúbhradh gur bh'iad an mhuíntir</span>
<lb n="8930"/><span>n-ar sheinn sé an ceól dóibh a bhí 'ghá bhreith leó i dtreó</span>
<lb n="8931"/><span>go mbéadh píobaire acu féin chómh maith leis an bpíob-</span>
<lb n="8932"/><span>aire a bhí ag an muíntir a bhí ar an dtaobh eile de'n</span>
<lb n="8933"/><span>abhainn, nó b' fhéidir níos fhearr.  Ach pé sgéal é do</span>
<lb n="8934"/><span>theip ortha é bhreith leó an uair sin.  Tháinig sé chuige</span>
<lb n="8935"/><span>féin d'á n-aimhdheóin agus tá an ceól aige.  Agus siné</span>
<lb n="8936"/><span>anois agat, fé mar airigheas-sa féin é, conus mar a</span></p>
</div>
<pb n="241"/>
<div><lb n="8937"/><p><span>fuair Seághan Aerach an ceól sídhe.  Ní sheinnean sé ach</span>
<lb n="8938"/><span>go h-anamh é, agus is ró bheag an iongnadh san.  Má</span>
<lb n="8939"/><span>thagaid siad 'na thímpal i gcómhnuídhe mar a thánadar</span>
<lb n="8940"/><span>aréir ní foláir nó is mór an dúil atá acu sa cheól a</span>
<lb n="8941"/><span>sheinnean sé, agus má tá an dúil sin acu sa cheól</span>
<lb n="8942"/><span>béarfáid siad leó an ceólaidhe luath nó mall.  Ní ceart</span>
<lb n="8943"/><span>dó bheith ag seinnt an cheóil sin i n-aon chor.  Is minic</span>
<lb n="8944"/><span>a tugadh cómhairle dhó gan bheith 'ghá sheinnt.  Thugas-sa</span>
<lb n="8945"/><span>féin an chómhairle sin dó ach ní raibh aon mhaith dhom ann.</span>
<lb n="8946"/><span>Ní déarfadh sé, ‘déanfad,’ ná ‘ní dhéanfad.’  Ní</span>
<lb n="8947"/><span>fhéadfá a dhéanamh amach cad a bhéadh i n-a aigne aige.</span>
<lb n="8948"/><span>Ní misde ‘Seághan Aerach’ a thabhairt air.  Ní dóich</span>
<lb n="8949"/><span>liom go bhfuil blúire eagla aige rómpa.”</span></p>
<lb n="8950"/>
<lb n="8951"/><p><span>“B' fhéidir, a Phádraig,” arsa Micil, “go bhfuil a</span>
<lb n="8952"/><span>fhios aige féin nach gádh dhó aon eagla bheith aige rómpa.</span>
<lb n="8953"/><span>B'fhéidir go bhfuil cáirde maithe aige eatartha agus nach</span>
<lb n="8954"/><span>baoghal dó.”</span></p>
<lb n="8955"/>
<lb n="8956"/><p><span>“B' fhéidir é,” arsa Pádraig.  “Ach b' fhearr liom</span>
<lb n="8957"/><span>mé féin do thabhairt suas do Dhia agus gan aon bhaint</span>
<lb n="8958"/><span>i n-aon chor a bheith agam leó ná acu liom.  Bhíos tamall</span>
<lb n="8959"/><span>aréir, nuair a bhí an tóirthneach agus an chaismirt mhór</span>
<lb n="8960"/><span>ar siúbhal, agus geallaim dhuit nár bh' fhearr liom áit</span>
<lb n="8961"/><span>'na mbéinn 'ná sa bhaile.  Thugas feuchaint sa n-aghaidh</span>
<lb n="8962"/><span>ar an gceólaidhe, agus is beag ná gur mheasas nár bh' é</span>
<lb n="8963"/><span>féin a bhí i n-aon chor ann.  Bhí solus éigin 'na shúilibh</span>
<lb n="8964"/><span>agus 'na ghnúis agus tímpal a bhéil, i dtreó gur dhóich</span>
<lb n="8965"/><span>leat go raibh sé ag feuchaint ortha agus gur aithin sé</span>
<lb n="8966"/><span>iad!”</span></p>
<lb n="8967"/>
<lb n="8968"/><p><span>“B' fhéidir go raibh leis,” arsa Micil.</span></p>
<lb n="8969"/>
<lb n="8970"/><p><span>“B'fhéidir é,” arsa Pádraig.  “Ach tá aon nídh</span>
<lb n="8971"/><span>amháin deimhnightheach; tá Seághan Aerach ró aerach</span>
<lb n="8972"/><span>dómh-sa.”</span>
<lb n="8973"/></p>
</div>
<pb n="242"/>
<div><lb n="8974"/><p><span>Caibidiol a naoi a's fiche.</span></p>
<lb n="8975"/>
<lb n="8976"/><p><span>Tar éis chleamhnais Shadhbh agus Chormaic níor bh' fhada</span>
<lb n="8977"/><span>gur déineadh dhá chleamhnas eile.  Déineadh cleamhnas</span>
<lb n="8978"/><span>do Bháb an Leasa le driotháir do Nóra an Tóchair,</span>
<lb n="8979"/><span>agus déineadh cleamhnas do Nóra féin le fear de</span>
<lb n="8980"/><span>mhuíntir an rígh.  Bhuail sé uimpi ar pháirc an aonaigh</span>
<lb n="8981"/><span>an lá do roinneadh na capaill.  Bhí tigh sa chathair aige, i</span>
<lb n="8982"/><span>n-aice an tíghe n-a raibh Cormac agus Sadhbh le dul</span>
<lb n="8983"/><span>chun cómhnuighthe ann.  Chómh luath agus chuaidh sé abhaile</span>
<lb n="8984"/><span>d'iar sé cead a chos ar feadh mí agus do fuair.  Tháinig</span>
<lb n="8985"/><span>sé agus phós sé Nóra agus rug sé leis í.  An driotháir</span>
<lb n="8986"/><span>léi a bhí gan pósadh d'imthigh sé i n-aonfheacht leó, ag</span>
<lb n="8987"/><span>brath air go bhfaghadh sé inead i n-arm an rígh.  D' fhág</span>
<lb n="8988"/><span>san an Tóchar agus a raibh ann ag an mBáb agus agá</span>
<lb n="8989"/><span>fear.</span></p>
<lb n="8990"/>
<lb n="8991"/><p><span>Nuair a bhí an méid sin déanta chuaidh gach aon rud</span>
<lb n="8992"/><span>chun suaimhnis.  Aon lá, as san amach, dá mbéitheá ag</span>
<lb n="8993"/><span>gabháil thar an dtigh úd Shéadna, d'aireóchthá, mar ba</span>
<lb n="8994"/><span>ghnáth, mion-bhuillí na gcasúr mbeag, bog-fheaduíol na</span>
<lb n="8995"/><span>bhfear, tarang agus fásgadh an tsnátha chéaraigh.  Dá</span>
<lb n="8996"/><span>dtéidhtheá isteach do chífeá an chathaoir shúgáin agus an</span>
<lb n="8997"/><span>mhealbhóg, agus d'aireóchthá an anál fhada throm ó</span>
<lb n="8998"/><span>Shéadna féin, agus é ag obair go dian.  Ach níor bhfios</span>
<lb n="8999"/><span>cathain airigh aoinne “greadadh” ná “duais” ar an</span>
<lb n="9000"/><span>“gCailligh Ruainnigh” aige.</span></p>
<lb n="9001"/>
<lb n="9002"/><p><span>Ní fheicfeá Micil ann.  Bhí sé thíos i dtigh Dhiarmuda</span>
<lb n="9003"/><span>Léith ag coimeád an tsiopa agus ag díol an leathair</span>
<lb n="9004"/><span>agus ag glacadh an airgid, agus isé a bhí, dar leis</span>
<lb n="9005"/><span>féin, i n' fhear bhunúsach, chreideamhnach.  Ba dhóich leat</span></p>
</div>
<pb n="243"/>
<div><lb n="9006"/><p><span>air ná curfadh sé aon bhlúire iongnadh air dá n-iartí</span>
<lb n="9007"/><span>air urúdhas a dhéanamh ar leath na paróiste.</span></p>
<lb n="9008"/>
<lb n="9009"/><p><span>Fé mar a bhí an aimsir ag imtheacht bhíodh daoine 'ghá</span>
<lb n="9010"/><span>thabhairt fé ndeara go raibh athrughadh ag dul ar mheón</span>
<lb n="9011"/><span>agus ar aigne agus ar bheusaibh Shéadna.  Thuig an uile</span>
<lb n="9012"/><span>dhuine gur duine fé leith riamh é, agus meón fé leith</span>
<lb n="9013"/><span>aige agus aigne fé leith.  Bhí sé 'n-a luíghe ortha go</span>
<lb n="9014"/><span>léir, pé muíntearthas a bhéadh agat leis, ná béadh aon</span>
<lb n="9015"/><span>bhreith agat choídhche ar aon eólus dh'fhághail ar an dtaobh</span>
<lb n="9016"/><span>istigh d'á aigne.  Ach mhothuigh daoine, nó mheasadar gur</span>
<lb n="9017"/><span>mhothuigheadar, nár bh' é an Séadna céadna é, le déan-</span>
<lb n="9018"/><span>aighe.  Níos, ghnáth leis puínn cainte dhéanamh riamh, ach</span>
<lb n="9019"/><span>le déanaighe is ar éigin a labhradh sé i n-aon chor le</span>
<lb n="9020"/><span>h-aoinne.  Nuair a labharthaí leis is beag an chaint a</span>
<lb n="9021"/><span>baintí as, ach an méid a baintí, ba chaint chiúin réidh í.</span></p>
<lb n="9022"/>
<lb n="9023"/><p><span>Uaireanta chomáineadh sé leis ag obair chómh dian san</span>
<lb n="9024"/><span>go mbíodh na sruthana alluis leis.  Uaireanta eile d'</span>
<lb n="9025"/><span>fhanadh sé faid gach n-fhaid agus a uille chlé ar a leath-</span>
<lb n="9026"/><span>ghlúin aige, a lámh chlé fé n-a ghiall aige, agus é ag</span>
<lb n="9027"/><span>feuchaint an dorus amach agus anonn ar an gcnuc, agus</span>
<lb n="9028"/><span>gan cor aige d'á chur dé ach mar a bhéadh sé gan anam</span>
<lb n="9029"/><span>gan anál.  Is minic, nuair a bhíodh sé sa mhachtnamh san</span>
<lb n="9030"/><span>go bhfeictí an lámh dheas istigh 'na bhrollach aige, fé mar</span>
<lb n="9031"/><span>a bhéadh greim daingean aige ar rud éigin a bhíodh ann</span>
<lb n="9032"/><span>i bhfolach aige.  Nuair a thagadh sé a' machtnamh de'n</span>
<lb n="9033"/><span>tsórd san do ghluaisigheadh anál as a chliabh agus osna</span>
<lb n="9034"/><span>ó n-a chroídhe nár bh'fhearr-de thú bheith ag éisteacht leis.</span>
<lb n="9035"/><span>Bhíodh iongnadh a gcroídhe ar na fearaibh, ach ní leigidís</span>
<lb n="9036"/><span>aon nídh ortha.  Is amhlaidh a bhíodh eagla acu roimis.  Ní</span>
<lb n="9037"/><span>fheadaradar ó thalamh an domhain cad a bhíodh air.  Ní</span>
<lb n="9038"/><span>bhíodh acu le rádh ach an rud úd a dúbhairt Micil le n-a</span>
<lb n="9039"/><span>mháthair an chéad lá a thug sé fé ndeara é, nár bh'fholáir</span>
<lb n="9040"/><span>nó bhí buairt mhí-chuíbhsach éigin air.  Ach cad í an bhuairt</span></p>
</div>
<pb n="244"/>
<div><lb n="9041"/><p><span>í, nó cad fé ndear í, ní raibh aon phioc d'á chúntas</span>
<lb n="9042"/><span>acu.</span></p>
<lb n="9043"/>
<lb n="9044"/><p><span>Thug Seághan Ceatach fé ndeara an t-athrughadh.  Thug</span>
<lb n="9045"/><span>sé fé ndeara an sníomh a bhí ar chroídhe agus ar aigne</span>
<lb n="9046"/><span>an duine, ach bhí sé níos daille 'ná riamh ar cad fé</span>
<lb n="9047"/><span>ndear é.  B' shin í Sadhbh pósta agus gan focal ó</span>
<lb n="9048"/><span>aoinne i dtaobh aon gheallamhna phósta idir í féin agus</span>
<lb n="9049"/><span>Séadna.  Ó'n lá a bhí Séadna féin thiar ag an dtigh ag</span>
<lb n="9050"/><span>caint le Máire Ghearra níor labhair sise amach as a beul</span>
<lb n="9051"/><span>oiread agus aon fhocal amháin i dtaobh an chleamhnais</span>
<lb n="9052"/><span>ná i dtaobh na cainte a bhí eatartha.  Tháinig sgéalta</span>
<lb n="9053"/><span>eile ar chleamhnaisíbh chúca ach ní leigeadh sí d'á h-athair</span>
<lb n="9054"/><span>aon tsuím a chur ionta.  Ní thugadh sí de chúis dó ach</span>
<lb n="9055"/><span>ná taithnidís léi.</span></p>
<lb n="9056"/>
<lb n="9057"/><p><span>Bhí sé leathta ar fuid na dúithe an mearbhall aigne</span>
<lb n="9058"/><span>bheith ar Shéadna, ach nuair a chonaic daoine na mná úd</span>
<lb n="9059"/><span>go léir a bheith pósta agus gan blúire suime curtha</span>
<lb n="9060"/><span>aige-sean sa sgéal, is amhlaidh mar a bhí an sgéal ag</span>
<lb n="9061"/><span>lucht cainte bhíodar i gcruadh-chás.  Ba mhaith leó a rádh</span>
<lb n="9062"/><span>gur b'amhlaidh a bhí sé ag cailleamhaint a mheabhrach</span>
<lb n="9063"/><span>ndiaigh dhuine éigin de na mnáibh úd, ach ní fhéadfaidís</span>
<lb n="9064"/><span>é sin do rádh.  Bhí sé ar an dá chóisre eile, chómh maith</span>
<lb n="9065"/><span>le cóisre Shadhbh, agus ba ró fhuirisde a aithint ná raibh</span>
<lb n="9066"/><span>aon bheann aige ar aoinne de'n bheirt bhan eile ach chómh</span>
<lb n="9067"/><span>beag agus bhí aige ar Shadhbh.  Ní fhéadfaí a rádh go raibh</span>
<lb n="9068"/><span>sé ag cailleamhaint a mheabhrach mar gheall ar Mháire</span>
<lb n="9069"/><span>Ghearra mar ní raibh aoinne 'ghá breith uaidh.  Ba mhaith</span>
<lb n="9070"/><span>le lucht na cainte a rádh gur b' amhlaidh a bhí ag dul</span>
<lb n="9071"/><span>d'á chiall, gur b' amhlaidh a bhí straighin éigin air a bhain</span>
<lb n="9072"/><span>le n-a chuid fola nó le n-a dhúchas.  Ach ní fhéadfaidís</span>
<lb n="9073"/><span>sin do rádh mar ní raibh fear sa pharóiste ba chruinne</span>
<lb n="9074"/><span>breitheamhantas 'ná é, ná ba ghasda cómhairle 'ná é, ná</span>
<lb n="9075"/><span>ba ghéar-chúisíghe ar mholadh beirte 'ná é.  B' é crích an</span></p>
</div>
<pb n="245"/>
<div><lb n="9076"/><p><span>sgéil é go mb' éigean do lucht na cainte eiríghe as mar</span>
<lb n="9077"/><span>sgéal.  Theip ortha teacht thíos ná thuas air.</span></p>
<lb n="9078"/>
<lb n="9079"/><p><span>Bhí a fhios ag Séadna féin, ámhthach, go dian mhaith, cad</span>
<lb n="9080"/><span>a bhí air.  Bhí an bhliaghain déanach des na trí bliaghna</span>
<lb n="9081"/><span>déag ag imtheacht ar cos-anáirde.  Fé mar a bhí sé ag</span>
<lb n="9082"/><span>druidim le deire na h-aimsire bhíodh an fear bocht ag</span>
<lb n="9083"/><span>cuimhneamh níos géire agus níos coitchianta ar cad a</span>
<lb n="9084"/><span>bhí roimis, go dtí gur bh' ar éigin a sgaradh an</span>
<lb n="9085"/><span>smaoineamh choídhche leis.  Bhíodh a leithéid sin de shníomh</span>
<lb n="9086"/><span>agus d' fhásgadh ar a chroídhe agus ar a aigne ó'n síor-</span>
<lb n="9087"/><span>mhachtnamh ar an aon smaoineamh amháin sin go samh-</span>
<lb n="9088"/><span>luigheadh sé uair a' chloig níos sia 'ná lá, an fhaid a</span>
<lb n="9089"/><span>bhíodh an uair a' chloig ag imtheacht; agus ansan, nuair</span>
<lb n="9090"/><span>a bhíodh an uair a' chloig imthighthe gur dhóich leis ná raibh</span>
<lb n="9091"/><span>dhá neómat inti.  Shamhluigheadh sé an lá, an fhaid a bhíodh</span>
<lb n="9092"/><span>an lá d'á chaitheamh, níos sia 'ná seachtmhain, agus nuair</span>
<lb n="9093"/><span>a bhíodh an lá caithte do mheasadh sé ná bíodh fiú aon</span>
<lb n="9094"/><span>uair a' chloig amháin ann.  Shamhluigheadh sé gur shia an</span>
<lb n="9095"/><span>oídhche 'ná bliaghain, agus nuair thagadh an mhaidion</span>
<lb n="9096"/><span>shamhluigheadh sé ná bíodh aon oídhche i n-aon chor ann.</span>
<lb n="9097"/><span>Ach, idir uair a' chloig agus neómat agus oídhche agus</span>
<lb n="9098"/><span>lá, shamhluigheadh sé gur bh' amhlaidh a bhídís ag baint an</span>
<lb n="9099"/><span>bhóthair d'á chéile, bhí a leithéid sin de choisigheacht fútha</span>
<lb n="9100"/><span>ag imtheacht — agus gan idir é agus deire na h-aimsire</span>
<lb n="9101"/><span>ach an méid a bhí gan imtheacht díobh!</span></p>
<lb n="9102"/>
<lb n="9103"/><p><span>Is minic, tar éis dul a chodla dhó, nuair a bhíodh sé</span>
<lb n="9104"/><span>sínte ar a leabaidh agus gan aon néal codlata ag</span>
<lb n="9105"/><span>teacht air, ach a chroídhe ag cur dé agus a dhá shúil ar</span>
<lb n="9106"/><span>dian-leathadh, go n-eirigheadh sé agus go n-imthigheadh sé</span>
<lb n="9107"/><span>amach agus suas an cnuc, go dtí go mbíodh sé ar an</span>
<lb n="9108"/><span>bplásóig chúnlaigh mar ar thug an bhean chos-nochtaithe an</span>
<lb n="9109"/><span>tseóid uasal dó.  Bhíodh sé ag brath air go mb' fhéidir</span>
<lb n="9110"/><span>go bhfeicfeadh sé ann airís í.  Ní fheiceadh, ach ní bhíodh a</span></p>
</div>
<pb n="246"/>
<div><lb n="9111"/><p><span>chuaird i n-aisdear aige.  Thuigeadh sé i n' aigne go</span>
<lb n="9112"/><span>mbíodh sí ansúd i n-aice leis agus go n-airigheadh sí a</span>
<lb n="9113"/><span>chaint agus go dtuigeadh sí an bhuairt a bhíodh air.  Bhíodh</span>
<lb n="9114"/><span>sé ag aighneas léi agus ag iomaigh léi nuair ná tais-</span>
<lb n="9115"/><span>beánadh sí í féin dó.  Bhíodh sé ag rádh na bhfocal a</span>
<lb n="9116"/><span>dúbhairt sise leis an lá chonaic sé í, agus 'ghá gcur i</span>
<lb n="9117"/><span>gcuimhne dhi, agus 'ghá fhiafruíghe dhí ar chuimhin léi an</span>
<lb n="9118"/><span>gheallamhaint a thug sí dhó, agus 'ghá iaraidh uirthi, as ucht</span>
<lb n="9119"/><span>an tSlánuightheóra, gan cailleamhaint air nuair a thioc-</span>
<lb n="9120"/><span>fadh an t-anaithe.  Ní thagadh guth ná focal uaithi, ach</span>
<lb n="9121"/><span>má 'seadh ní bhíodh sé gan freagra ar a chaint.  Do</span>
<lb n="9122"/><span>buailtí isteach i n-a aigne uaithi, chómh maith agus dá</span>
<lb n="9123"/><span>labhradh sí, “nár ghádh dhó aon eagla bheith air ach a mhain-</span>
<lb n="9124"/><span>íghín a bheith as Dia aige.” Nuair a bhíodh tamall de'n</span>
<lb n="9125"/><span>oídhche caithte mar sin aige 'n-a teannta ar an gcnuc</span>
<lb n="9126"/><span>thagadh suaimhneas air.  Do bhogadh an sníomh agus an</span>
<lb n="9127"/><span>fásgadh d'á chroídhe i dtreó go mbíodh iongnadh air cad</span>
<lb n="9128"/><span>a bhaineadh an buaireamh dé.  Nuair a chíodh sé amhsgar-</span>
<lb n="9129"/><span>nach an lae ag teacht thugadh sé aghaidh ar an mbaile agus</span>
<lb n="9130"/><span>théidheadh sé agus shíneadh sé ar an leabaidh, mar 'dh eadh</span>
<lb n="9131"/><span>go mbíodh an oídhche caithte aige inti.</span></p>
<lb n="9132"/>
<lb n="9133"/><p><span>Fé dheire ambasa bhí an lá deirineach buailte leis.</span></p>
<lb n="9134"/>
<lb n="9135"/><p><span>“Trí bliaghna déag a's lá amáireach,” ar seisean i</span>
<lb n="9136"/><span>n' aigne féin, “iseadh fhágas an baile chun raint leathair</span>
<lb n="9137"/><span>do cheannach.  Bhí trí sgillinge am' póca agam.  Níor</span>
<lb n="9138"/><span>bh'fhada le dul iad ach ní raibh agam ach iad.  Do h-iaradh</span>
<lb n="9139"/><span>orm iad, ar son an tSlánuightheóra.  Thugas uaim iad.</span>
<lb n="9140"/><span>Ní raibh leigheas agam air sin.  Conus fhéadfainn iad</span>
<lb n="9141"/><span>do choimeádh!  Ní raibh agam ach iad.  Bíodh ná raibh</span>
<lb n="9142"/><span>níor liom féin iad.  Is le Dia gach nídh.  Ní bhéinn ach</span>
<lb n="9143"/><span>ag coimeád a choda féin uaidh, moladh go deó leis!</span>
<lb n="9144"/><span>Níor choimeádas iad ar aon chuma, pé rud a thiocfaidh</span>
<lb n="9145"/><span>as dom anois. — Do cuireadh brígh na mionn orm, go</span></p>
</div>
<pb n="247"/>
<div><lb n="9146"/><p><span>daingean. — Ghlacas orm é, go daingean — le m' thoil</span>
<lb n="9147"/><span>mhacánta.”</span></p>
<lb n="9148"/>
<lb n="9149"/><p><span>Bheireadh sé ar bhróig agus chromadh sé ar obair.  Ba</span>
<lb n="9150"/><span>ghearr go gcaitheadh sé uaidh airís í.  Bhuaileadh sé amach</span>
<lb n="9151"/><span>agus d'fheuchadh sé 'na thímpal, fé mar a bhéadh súil aige</span>
<lb n="9152"/><span>le duine éigin a theacht.  Cheap na fir gur ag súil le</span>
<lb n="9153"/><span>duine éigin a bhí sé agus gur dhócha gur ghearr go</span>
<lb n="9154"/><span>dtiocfadh an duine n-a raibh an tsúil leis.  Dá mbéadh</span>
<lb n="9155"/><span>a fhios acu cé leis go raibh an tsúil is dócha gur ghearr</span>
<lb n="9156"/><span>an mhoill a dhéanfaidís sa n-áit!  Ní raibh aon bhlúire</span>
<lb n="9157"/><span>d'á fhios acu, agus chomáineadar leó ag obair ar a</span>
<lb n="9158"/><span>ndícheal.  Nuair a bhí sé i n-a am staid d'eirigheadar</span>
<lb n="9159"/><span>chun imthighthe abhaile.</span></p>
<lb n="9160"/>
<lb n="9161"/><p><span>“Stadaigh, a fheara,” arsa Séadna.  “B' fhéidir go</span>
<lb n="9162"/><span>ráineóch' go mbéinn as baile amáireach agus ná béinn</span>
<lb n="9163"/><span>anso i n-am chun páigh na seachtmhaine thabhairt daoibh.</span>
<lb n="9164"/><span>Tá sé chómh maith agaibh an t-airgead do ghlacadh anois.</span>
<lb n="9165"/><span>Ní mheasaim go bhfuil aon bhaoghal 'ná go ndéanfaidh sibh</span>
<lb n="9166"/><span>an obair go macánta.” Agus shín sé chúca an t-</span>
<lb n="9167"/><span>airgead.</span></p>
<lb n="9168"/>
<lb n="9169"/><p><span>Chómh luath agus bhíodar imthighthe chun siúbhail chuir sé</span>
<lb n="9170"/><span>an cnuc amach dé.  Bhí faill árd ar an dtaobh thuaidh</span>
<lb n="9171"/><span>de'n chnuc.  Faill na bhFiach a tugtí mar ainim uirthi.</span>
<lb n="9172"/><span>Chuaidh sé agus shuigh sé ar mhullach na faille sin.  Bhí</span>
<lb n="9173"/><span>sé ag feuchaint uaidh síos ar na caraigreacha briste a</span>
<lb n="9174"/><span>bhí thíos ag bun na faille agus bhí sé 'ghá chuimhneamh i n-a</span>
<lb n="9175"/><span>aigne cad é an briseadh a gheabhadh cnámha duine dá</span>
<lb n="9176"/><span>gcaithtí le fánaigh é.  D'fhág sé an áit sin agus d'imthigh</span>
<lb n="9177"/><span>sé an cnuc siar go dtí go raibh sé ar bhara cnuic eile</span>
<lb n="9178"/><span>a bhí ar an dtaobh thiar de'n ghleann.  Caraig na Madraí</span>
<lb n="9179"/><span>dob' ainim do'n chnuc eile sin.  Chuaidh sé isteach i</span>
<lb n="9180"/><span>bpluais sa chnuc san.  Leaba Diarmuda ainim na</span>
<lb n="9181"/><span>pluaise.  Bhí pluais eile ar aghaidh na pluaise sin</span></p>
</div>
<pb n="248"/>
<div><lb n="9182"/><p><span>anonn gur bh'ainim dí Leaba Gráinne.  D'fhan sé sa</span>
<lb n="9183"/><span>phluais ar feadh tamaill mhaith, ag cuimhneamh ar ar airigh</span>
<lb n="9184"/><span>sé riamh de sgéalta breaghtha Fiannuigheachta, ar Dhiar-</span>
<lb n="9185"/><span>muid agus ar Ghráinne agus ar Fhionn agus ar an</span>
<lb n="9186"/><span>bhFéinn agus ar a ngnóthaibh go léir.  Nuair a bhí tuitim</span>
<lb n="9187"/><span>na h-oídhche ann d'fhill sé chun na plásoíge agus do</span>
<lb n="9188"/><span>luígh sé inti.  Bhí an aimsir tirim agus an spéir glan.</span>
<lb n="9189"/><span>Bhí an cúnlach go breagh tirim teith mar bhí an ghrian ag</span>
<lb n="9190"/><span>taithneamh ar an bplásóig i gcaitheamh an lae.  Bhí aghaidh</span>
<lb n="9191"/><span>na plásóige ó-dheas, i dtreó go raibh foithin inti ó pé</span>
<lb n="9192"/><span>leóithne beag gaoithe a bhí ann, mar is a-dtuaidh a bhí an</span>
<lb n="9193"/><span>ghaoth.  Bhí sé sínte sa phlásóig ag éisteacht le cogarnach</span>
<lb n="9194"/><span>agus le h-anál na gaoithe laige tríd an bhfraoch 'na</span>
<lb n="9195"/><span>thímpal agus gan aon phioc de'n ghaoith ag teacht air</span>
<lb n="9196"/><span>féin.  Ó 'n suathadh a thug sé dhó féin ag siúbhal an</span>
<lb n="9197"/><span>chnuic, agus ó bhrothal an chúnlaigh, agus ó'n seothó úd</span>
<lb n="9198"/><span>na gaoithe tríd an bhfraoch, ba ghearr go raibh an fear</span>
<lb n="9199"/><span>bocht 'na chodla go sámh.</span></p>
<lb n="9200"/>
<lb n="9201"/><p><span>Tráth éigin sa n-oídhche do mhothuigh sé mar a bhéadh lámh</span>
<lb n="9202"/><span>duine ar a cheann, agus d'imthigh a chodla dhé.  D'imthigh</span>
<lb n="9203"/><span>a chodla dhé chómh glan san gur mheas sé ná raibh meagh-</span>
<lb n="9204"/><span>chaint ruibe i n-aon bhall d'á bhallaibh beatha.  D'fheuch</span>
<lb n="9205"/><span>sé thairis.  Bhí sí ansúd ar a glúinibh agá ghualainn chlé</span>
<lb n="9206"/><span>agus lámh léi ar a cheann aici agus í ag feuchaint isteach</span>
<lb n="9207"/><span>ins na súilibh air.  An bhean chos-nochtaithe isí a bhí ann.</span>
<lb n="9208"/><span>D' fhan sé ag feuchaint uirthi agus í ag feuchaint isteach</span>
<lb n="9209"/><span>n-a shúilibh.  Bhí an oídhche 'n-a sméaramhán le doir-</span>
<lb n="9210"/><span>cheacht.  Bhí radharc aige ar an spéir os a cionn suas.</span>
<lb n="9211"/><span>Ní raibh gealach ná réiltín ar an spéir, ach í 'na bróin</span>
<lb n="9212"/><span>chíordhubh, go h-árd agus go leathan agus go folamh.  Bhí</span>
<lb n="9213"/><span>sé ag feuchaint ar ghnúis na mná, ar a súilibh agus ar</span>
<lb n="9214"/><span>a h-éadan agus ar a h-aghaidh.  Ní raibh de sholus aige</span>
<lb n="9215"/><span>chuige ach an solus a bhí ag teacht as an aghaidh féin.  Do</span></p>
</div>
<pb n="249"/>
<div><lb n="9216"/><p><span>lean sé ag feuchaint uirthi.  Ní raibh leigheas aige air.</span>
<lb n="9217"/><span>Ní fheacaidh sé riamh 'na shúilibh cinn, dar leis, aon aghaidh</span>
<lb n="9218"/><span>duine chómh h-áluinn le h-aghaidh na mná san.  Dá</span>
<lb n="9219"/><span>bhfaghadh sé Éire air ní fhéadfadh sé a shúile bhogadh dhi.</span>
<lb n="9220"/><span>Fé mar a lean sé ag feuchaint uirthi do mhéadaigh ar an</span>
<lb n="9221"/><span>áilneacht, agus ar an aoibhneas agus ar an suairceas</span>
<lb n="9222"/><span>a bhí 'na h-éadan agus 'na súilibh agus 'na beul, agus</span>
<lb n="9223"/><span>í díreach mar a bhéadh sí ag bogadh a béil chun labhartha,</span>
<lb n="9224"/><span>agus eisean ag feitheamh go dtiocfadh an focal.  Do</span>
<lb n="9225"/><span>ghluais an t-aoibhneas san agus an suairceas san</span>
<lb n="9226"/><span>isteach tré n-a shúilibh agus siar sa n-inchinn aige agus</span>
<lb n="9227"/><span>síos 'na chroídhe agus 'na chliabh, i dtreó gur tháinig a</span>
<lb n="9228"/><span>leithéid sin d'áthas air, agus de shásamh aigne, agus de</span>
<lb n="9229"/><span>shólás croídhe, gur mhaith leis ná fágfadh sé féin ná</span>
<lb n="9230"/><span>ise an áit sin go deó.  D'á fhaid agus d'á ghéire fheuch</span>
<lb n="9231"/><span>sé is amhlaidh a bhí a h-éadan ag dul i solusmhaire, agus</span>
<lb n="9232"/><span>a súile ag dul i n-uaisleacht agus i ngrádhmhaire, agus</span>
<lb n="9233"/><span>a beul ag dul i mísleacht agus i séimhe agus i miochaire,</span>
<lb n="9234"/><span>agus a h-aghaidh ag taithneamh le breis soluis agus le</span>
<lb n="9235"/><span>breis aoibhnis agus le breis suaircis, agus í díreach</span>
<lb n="9236"/><span>mar bhéadh sí ag bogadh a béil chun labhartha leis, go</span>
<lb n="9237"/><span>dtí gur cheap sé go raibh a chroídhe ag imtheacht as a</span>
<lb n="9238"/><span>chliabh amach chuici, le neart áthais agus aoibhnis, agus</span>
<lb n="9239"/><span>grádh di.</span></p>
<lb n="9240"/>
<lb n="9241"/><p><span>Fé dheire do labhair sí.</span></p>
<lb n="9242"/>
<lb n="9243"/><p><span>“Táthar chúgat, a Shéadna!” ar sise.  “Tá an</span>
<lb n="9244"/><span>namhaid nach mór buailte leat,” ar sise.  Agus má ba</span>
<lb n="9245"/><span>mhór an t-áthas agus an t-aoibhneas bheith ag feuchaint</span>
<lb n="9246"/><span>ar a h-aghaidh áluinn uasal, ba mhó 'ná san féin an</span>
<lb n="9247"/><span>t-áthas agus an t-aoibhneas bheith ag éisteacht le guth a</span>
<lb n="9248"/><span>cainte.  Ba chuma le Séadna an domhan cé bhí chuige,</span>
<lb n="9249"/><span>ná cá raibh an namhaid, an fhaid a bhí sé ag feuchaint</span>
<lb n="9250"/><span>suas uirthi agus ag éisteacht léi, agus a lámh ar a cheann</span></p>
</div>
<pb n="250"/>
<div><lb n="9251"/><p><span>aici, agus mar bhara ar gach áthas gur thuig sé i n-a</span>
<lb n="9252"/><span>aigne gur le báigh agus le h-ionmhuine agus le grádh</span>
<lb n="9253"/><span>dó féin a tháinigh sí ag triall air, agus a thaisbeáin sí</span>
<lb n="9254"/><span>í féin dó.</span></p>
<lb n="9255"/>
<lb n="9256"/><p><span>“A Shéadna,” ar sise, “táthar chúgat go fíochmhar</span>
<lb n="9257"/><span>agus go malluighthe.  Tá do namhaid ag teacht chun</span>
<lb n="9258"/><span>díoghaltais a dhéanamh ort anois mar gheall ar ar dhéinis</span>
<lb n="9259"/><span>d' olc air le trí bliaghna déag.  Asdoídhche amáireach</span>
<lb n="9260"/><span>a thiocfaidh sé.  Tá raint de dhearmhad air.  Is dóich</span>
<lb n="9261"/><span>leis gur ar uair an mheadhon-oídhche asdoídhche amáireach</span>
<lb n="9262"/><span>a bhéidh an aimsir caithte.  Ní bhéidh an aimsir caithte go</span>
<lb n="9263"/><span>ceann cheithre h-uaire 'chloig 'na dhiaigh san.  B' é an</span>
<lb n="9264"/><span>margadh, fé bhrígh na mionn, an sparán a bheith agat-sa,</span>
<lb n="9265"/><span>agus é fhanmhaint agat, trí bliaghna déag slán.  An lá</span>
<lb n="9266"/><span>úd a chuadhais ar an aonach ag ceannach capaill agus bó</span>
<lb n="9267"/><span>bainne do tógadh uait an sparán agus bhí sé as do</span>
<lb n="9268"/><span>sheilbh-se ar feadh cheithre h-uaire 'chloig.  Mise a thóg</span>
<lb n="9269"/><span>uait é.  Thógas uait é a gan fhios dó-san.  Dá gceann-</span>
<lb n="9270"/><span>uightheá an bhó nó an capall an uair sin, agus airgead</span>
<lb n="9271"/><span>do dhíol as an gceannach, bhí an margadh briste agat</span>
<lb n="9272"/><span>agus neart dó a thoil d'imirt ort.  Nuair a chonac-sa</span>
<lb n="9273"/><span>an fuadar a bhí fút do thógas uait an sparán i dtreó</span>
<lb n="9274"/><span>dá gceannuightheá nár bhaoghal go ndíolfá.  Is chun</span>
<lb n="9275"/><span>leathair a cheannach a fuarais an t-airgead.  Tá sé ag</span>
<lb n="9276"/><span>faire ort riamh ó shin feuchaint an gceannóchthá aon rud</span>
<lb n="9277"/><span>ach leathar air.  Níor cheannuighis.  Ba mhaith an bhail ort</span>
<lb n="9278"/><span>féin nár cheannuighis.  Do roinnis a lán de'n airgead</span>
<lb n="9279"/><span>ar shlíghtibh eile ach níor ghoill san ar an margadh.  Ní</span>
<lb n="9280"/><span>fhéadfadh aon mhargadh déirc a chosg.  Pé airgead a</span>
<lb n="9281"/><span>thugais uait ar son an tSlánuightheóra déirc dob' eadh</span>
<lb n="9282"/><span>é.  An t-airgead a chaithis ar aon chuma eile, lasmuich</span>
<lb n="9283"/><span>de cheannach an leathair, is as an obair a tháinig sé</span>
<lb n="9284"/><span>leat féin dob' eadh é.”</span>
<lb n="9285"/></p>
</div>
<pb n="251"/>
<div><lb n="9286"/><p><span>“Bheirim a bhuidhchas leis an Athair Síoruídhe a chruth-</span>
<lb n="9287"/><span>uigh thú!” arsa Séadna, agus é ag feuchaint suas</span>
<lb n="9288"/><span>uirthi.  Ní mar fhreagra ar a caint a dúbhairt sé an</span>
<lb n="9289"/><span>méid sin ach le neart an áthais a bhí istigh 'na chroídhe</span>
<lb n="9290"/><span>toisg í bheith ansúd i n-a aice agus é ag feuchaint suas</span>
<lb n="9291"/><span>uirthi agus ag éisteacht le ceól-ghuth aoibhinn a cainte.</span></p>
<lb n="9292"/>
<lb n="9293"/><p><span>“Ní'l a fhios aige,” ar sise, “gur chaith an sparán</span>
<lb n="9294"/><span>na cheithre h-uaire a' chloig sin as do sheilbh-se.  Bhí</span>
<lb n="9295"/><span>fhiachaibh air gan a leigint d'aoinne an sparán a bhreith</span>
<lb n="9296"/><span>uait.  Is dóich leis féin nár leig.  Tá sé ag feitheamh</span>
<lb n="9297"/><span>le h-uair an mheadhon-oídhche asdoídhche amáireach chun a</span>
<lb n="9298"/><span>thoile d'imirt ort agus díoghaltas a dhéanamh ort mar</span>
<lb n="9299"/><span>gheall ar a bhfuil d' olc déanta agat air le trí bliaghna</span>
<lb n="9300"/><span>déag, ag tabhairt déarca ar son an tSlánuightheóra</span>
<lb n="9301"/><span>amach as an sparán a thug sé féin duit, agus nach chun</span>
<lb n="9302"/><span>na déarca dhéanamh a thug sé dhuit é ach le h-ionchas go</span>
<lb n="9303"/><span>ndéanfadh sé díobháil agus tubaist agus aimhleas duit</span>
<lb n="9304"/><span>féin agus do gach Críosdaidhe a gheabhadh aon leathphinge</span>
<lb n="9305"/><span>isteach 'na láimh de.”</span></p>
<lb n="9306"/>
<lb n="9307"/><p><span>“Bheirim a bhuidhchas leis an Athair Síoruídhe a chruth-</span>
<lb n="9308"/><span>uigh thú, — agus le Críosd a cheannuigh thú, — agus</span>
<lb n="9309"/><span>leis an Spioraid Naomh a bheannuigh thú!” arsa Séadna.</span>
<lb n="9310"/><span>Nuair a bhí an chaint sin ráidhte aige bhí iongnadh air mar</span>
<lb n="9311"/><span>do shamhluigh sé nár bh' é a ghlór féin a bhí ag teacht as</span>
<lb n="9312"/><span>a chliabh ná as a bheul.</span></p>
<lb n="9313"/>
<lb n="9314"/><p><span>“Taisbeán,” ar sise, “an rud úd a thugas duit an</span>
<lb n="9315"/><span>lá úd a sgarais leis an óigmhnaoi fhóghanta ar son an</span>
<lb n="9316"/><span>tSlánuightheóra.”</span></p>
<lb n="9317"/>
<lb n="9318"/><p><span>Tharaing sé an tseóid amach as a bhrollach agus shín</span>
<lb n="9319"/><span>sé chuici í.</span></p>
<lb n="9320"/>
<lb n="9321"/><p><span>“Ní'l sí chómh solusmhar agus bhí sí an lá úd,” ar</span>
<lb n="9322"/><span>sise, “ach ní gearánta dhi,” ar sise, ag glacadh na</span>
<lb n="9323"/><span>liarthóide bige isteach 'na láimh.  Le n-a linn sin do</span></p>
</div>
<pb n="252"/>
<div><lb n="9324"/><p><span>las an liarthóid suas airís, ar chroídhe a dearnan,</span>
<lb n="9325"/><span>díreach mar a las sí an chéad lá, i dtreó gur bh' ar éigin</span>
<lb n="9326"/><span>fhéadadh Séadna feuchaint uirthi, agus nuair fheuchadh go</span>
<lb n="9327"/><span>mbíodh smóla beaga gorma os cómhair a shúl, fé mar</span>
<lb n="9328"/><span>a bhéadh ag duine d' fheuchfadh ró dhíreach ar an ngréin.</span></p>
<lb n="9329"/>
<lb n="9330"/><p><span>“Seo,” arsa 'n bhean, “cuir chúgat airís í.  Béidh</span>
<lb n="9331"/><span>gnó agat di asdoídhche amáireach.” Agus shín sí chuige</span>
<lb n="9332"/><span>an tseóid.  Chuir seisean chuige airís 'na bhrollach í,</span>
<lb n="9333"/><span>mar a raibh sí cheana aige.</span></p>
<lb n="9334"/>
<lb n="9335"/><p><span>D' osgail sise a lámh chlé.  Bhí an sgilling ansúd ar</span>
<lb n="9336"/><span>chroídhe a dearnan, an sgilling chéadna a thug sé dhi an</span>
<lb n="9337"/><span>chéad lá úd nuair a bhí sé ag dul ag ceannach an leathair.</span></p>
<lb n="9338"/>
<lb n="9339"/><p><span>“Seo,” ar sise.  “Cuir chúgat í seo leis.” Thóg sé</span>
<lb n="9340"/><span>an sgilling agus chuir sé chuige í.</span></p>
<lb n="9341"/>
<lb n="9342"/><p><span>“Éist go cruinn anois, a Shéadna,” arsa 'n bhean,</span>
<lb n="9343"/><span>“leis an méid atá agam le rádh leat.  Asdoídhche</span>
<lb n="9344"/><span>amáireach, nuair a bhéidh sé ag déanamh ar uair an</span>
<lb n="9345"/><span>mheadhon-oídhche, tóg an chathaoir shúgáin agus cuir í</span>
<lb n="9346"/><span>díreach sa n-inead 'na raibh sí an lá úd a ceangaladh</span>
<lb n="9347"/><span>í, agus cuir an sgilling sin ar an dtalamh, istigh fé</span>
<lb n="9348"/><span>lár na cathaoireach, agus clúdaigh í i dtreó ná béidh sí</span>
<lb n="9349"/><span>le feisgint.  Imthigh féin ansan agus suigh ad' shuídhchán</span>
<lb n="9350"/><span>oibre agus bí ag obair ar do dhícheal.  Nuair a thioc-</span>
<lb n="9351"/><span>faidh an namhaid ná leig aon nídh ort, ach lean de'n</span>
<lb n="9352"/><span>obair.  Nuair a déarfaidh sé leat gluaiseacht abair leis</span>
<lb n="9353"/><span>fanamhaint go mbéidh an t-am ann.  Má thagan leat é</span>
<lb n="9354"/><span>chur 'na shuidhe sa chathaoir béidh an lámh-uachtair agat</span>
<lb n="9355"/><span>air.  Ach an airighean tú leat mé?” ar sise.  “Aos</span>
<lb n="9356"/><span>rud a déarfaidh sé leat a dhéanamh, ar do bhás ná déin</span>
<lb n="9357"/><span>é.  Ná déin aon nídh a déarfaidh sé leat a dhéanamh.”</span></p>
<lb n="9358"/>
<lb n="9359"/><p><span>“Bheirim — a bhuidhchas — leis an Athair — Síor-</span>
<lb n="9360"/><span>uídhe —”  An fhaid a bhí Séadna ag rádh na bhfocal</span>
<lb n="9361"/><span>san, agus é ag teip air iad do thabhairt leis, bhí sise</span></p>
</div>
<pb n="253"/>
<div><lb n="9362"/><p><span>ag druidim uaidh, ag druidim uaidh, ag druidim uaidh;</span>
<lb n="9363"/><span>agus bhí an solus ar a h-aghaidh ag dul i luíghead, ag</span>
<lb n="9364"/><span>dul i luíghead, ag dul i luíghead.  Bhí fabhraí a shúl san</span>
<lb n="9365"/><span>ag dúnadh ar a chéile, ag dúnadh ar a chéile, ag dúnadh</span>
<lb n="9366"/><span>ar a chéile.  Níor tháinig leis an chaint do chríochnughadh</span>
<lb n="9367"/><span>sul a raibh sí imthighthe agus é 'na shámh chodla.</span>
<lb n="9368"/></p>
</div>
<pb n="254"/>
<div><lb n="9369"/><p><span>Caibidiol a tríochad.</span></p>
<lb n="9370"/>
<lb n="9371"/><p><span>Nuair a tháinig sé as an gcodla san bhí an ghrian ag</span>
<lb n="9372"/><span>taithneamh anoir air agus í eirighthe suas go maith árd</span>
<lb n="9373"/><span>agus í go breagh sobháilceach, gan iomad brothail inti.</span>
<lb n="9374"/><span>Bhí an spéir gan sgamal agus an talamh gan cheó, agus</span>
<lb n="9375"/><span>ba dhóich leat gur chruiceóg bheach a bhí i mball éigin i</span>
<lb n="9376"/><span>n-aice na h-áite agus satha ag eirighe aisti, bhí foghar na</span>
<lb n="9377"/><span>mbeach chómh borb, chómh h-aibigh sin, sa bhfraoch mór-</span>
<lb n="9378"/><span>thímpal.  Bhí radharc ag Séadna ar an ndúthaigh ar feadh</span>
<lb n="9379"/><span>fiche míle, soir agus ó-dheas agus siar.  B' shiúd iad</span>
<lb n="9380"/><span>shoir Cnoc Ráithín, agus Muisire Beag, agus Muisire</span>
<lb n="9381"/><span>Mór, agus Meall na h-Órnan, agus an Muine Fliuch,</span>
<lb n="9382"/><span>agus an Doire Liath, agus an Chabarach.  B' shiúd í shoir</span>
<lb n="9383"/><span>theas Caraig an Ghiolla, agus shoir theas airís an Sléibhín,</span>
<lb n="9384"/><span>i n-aice Mágh Chromtha, agus fiche míle soir uaidh sin, an</span>
<lb n="9385"/><span>ceó os cionn catharach Chorcaighe.  B' shiúd iad, ar a</span>
<lb n="9386"/><span>aghaidh ó-dheas díreach, Dún dá Radhairc agus Cill Mhuire</span>
<lb n="9387"/><span>agus Mágh Seanaglais, agus críocha Rosa Cairbre, agus</span>
<lb n="9388"/><span>éacht de thalamh áluinn ar bruach na faraige.  B' shiúd</span>
<lb n="9389"/><span>iad thiar theas Seithe agus Neóin agus an chuid eile</span>
<lb n="9390"/><span>acu, mar adúbhairt an file:—</span></p>
<lb n="9391"/>
<lb n="9392"/><p><span>“Uíbh Ráthach gránda na ndragún liath;</span>
<lb n="9393"/><span>Gleann Chártha ná fásan ann arbhar ná biadh;</span>
<lb n="9394"/><span>Na h-árdchnuic ghránda san Dheas-Mhúmhain thiar;</span>
<lb n="9395"/><span>Áiteana d'fhág Pádraig gan beannughadh riamh!”</span></p>
<lb n="9396"/>
<lb n="9397"/><p><span>Nó mar adúbhairt an file eile 'ghá fhreagradh súd:—</span></p>
<lb n="9398"/>
<lb n="9399"/><p><span>“Uíbh Ráthach áluinn na bhfear úr bhfial;</span>
<lb n="9400"/><span>Gleann Chártha 'na bhfásan arbhar a's biadh;</span>
<lb n="9401"/><span>Na h-árdchnuic bhreaghtha san Dheas-Mhúmhain</span>
<lb n="9402"/><span>thiar;</span>
<lb n="9403"/><span>Áiteana d'fhág Pádraig le beannughadh ag</span>
<lb n="9404"/><span>Dia!”</span>
<lb n="9405"/></p>
</div>
<pb n="255"/>
<div><lb n="9406"/><p><span>Bhí sé ag feuchaint 'na thímpal ortha ar feadh tamaill,</span>
<lb n="9407"/><span>'ghá n-aithint agus 'ghá n-áireamh, agus 'ghá chuimhneamh</span>
<lb n="9408"/><span>gur bheag má bhí radharc eile fé luíghe na gréine chómh</span>
<lb n="9409"/><span>breagh leis an radharc san a bhí leathta amach os cómhair</span>
<lb n="9410"/><span>a shúl féin an mhaidion shamhraidh sin.  Ansan iseadh do</span>
<lb n="9411"/><span>phreab suas i n'aigne cúrsaí na h-oídhche agus caint na</span>
<lb n="9412"/><span>mná cos-nochtaithe.  Cheap sé ar dtúis nár bh'fholáir nó</span>
<lb n="9413"/><span>gur thaibhreamh a déineadh dó.  Sháidh sé a lámh 'na</span>
<lb n="9414"/><span>phóca.  Ambasa bhí an sgilling aige 'na phóca, sa phóca</span>
<lb n="9415"/><span>i n-ar chuir sé í nuair a thug an bhean dó í sa n-oídhche.</span>
<lb n="9416"/><span>Bhí rud éigin nár thaibhreamh sa sgéal.  Do rith an gnó</span>
<lb n="9417"/><span>go léir chun a aigne do phreib; caint na mná, agus an</span>
<lb n="9418"/><span>sgilling, agus an namhaid, agus an chómhairle a bhí</span>
<lb n="9419"/><span>fághalta aige i dtaobh na cathaoireach.  Phreab sé 'n-a</span>
<lb n="9420"/><span>shuídhe.  B'shiúd é thall a thigh.  Thug sé a dhrom leis</span>
<lb n="9421"/><span>agus d'imthigh sé an cnuc siar.  Chuaidh sé suas go bara</span>
<lb n="9422"/><span>Chnuic na n-Ulán agus siar mullach Charaige na Madraí</span>
<lb n="9423"/><span>agus Beul an Mháma anonn agus siar bara Chúm an</span>
<lb n="9424"/><span>Ghadhair.</span></p>
<lb n="9425"/>
<lb n="9426"/><p><span>Bhí an lá ag dul i mbrothalaighe agus bhí tart ag</span>
<lb n="9427"/><span>teacht air.  Chuaidh sé isteach i dtigh agus d'iar sé deoch.</span>
<lb n="9428"/><span>D'aithin bean an tíghe é.  Ba mhaith an ceart di sin.  Ba</span>
<lb n="9429"/><span>mhinic roimhe sin a thug sé síntiús maith airgid di agus</span>
<lb n="9430"/><span>gádh aici leis.  Mura mbéadh é ba bheag d'á tuairisg</span>
<lb n="9431"/><span>a bhéadh sa n-áit.  Thug sí chuige árthach lán de bhainne</span>
<lb n="9432"/><span>gabhar agus cannta aráin agus briola ime.  Chaith sé an</span>
<lb n="9433"/><span>biadh agus bhíodar ag caint.  Thuig sise, mar a thuig an</span>
<lb n="9434"/><span>dúthaigh, go raibh buairt éigin air a bhain leis féin.  Thug</span>
<lb n="9435"/><span>sí fé ndeara an uair sin é níos soiléire 'ná riamh,</span>
<lb n="9436"/><span>Níor leig sí uirthi, ámhthach, gur thug sí aon rud fé</span>
<lb n="9437"/><span>ndeara.  D'eirigh sé agus bhuail sé amach agus cá</span>
<lb n="9438"/><span>dtabharfadh sé aghaidh ach ar Mhullach an Ois suas.</span>
<lb n="9439"/><span>D'fheuch sise 'na dhiaigh agus geallaim dhuit go raibh</span></p>
</div>
<pb n="256"/>
<div><lb n="9440"/><p><span>iongnadh uirthi nuair a chonaic sí ag tabhairt fé 'n gcnuc</span>
<lb n="9441"/><span>é.  Ní fheidir sí cad ba mhaith di a dhéanamh.  Isé rud</span>
<lb n="9442"/><span>a dhéin sí 'ná iompáil isteach abhaile agus tamall de'n</span>
<lb n="9443"/><span>lá a thabhairt ag gol.  Do buaileadh isteach 'na h-aigne</span>
<lb n="9444"/><span>go raibh droch nídh éigin ag teacht air.  Chaith sí í féin ar</span>
<lb n="9445"/><span>a glúinibh agus chrom sí ar ghuidhe chun Dé ar a shon,</span>
<lb n="9446"/><span>'ghá iaraidh ar Dhia é thabhairt saor ó gach olc.</span></p>
<lb n="9447"/>
<lb n="9448"/><p><span>Chuir seisean an cnuc suas dé go dtí go raibh sé ar</span>
<lb n="9449"/><span>an láithreán breagh leathan atá thuas ar an bhfíor-mhullach.</span>
<lb n="9450"/><span>Má ba mhór an radharc a bhí aige ar maidin ó'n bplásóig</span>
<lb n="9451"/><span>ba mhó 'ná san an radharc a bhí anois aige, ach níor</span>
<lb n="9452"/><span>bhreaghtha an radharc anois mar ba ghlaine an spéir ar</span>
<lb n="9453"/><span>maidin.  Bhí radharc siar aige ar Chlaedigh, agus ar an</span>
<lb n="9454"/><span>Dá Chí, agus ar an Mangartain, agus ar Loch Léin, agus</span>
<lb n="9455"/><span>siar ar Chorán Tuathail agus ar an gcuid eile de na</span>
<lb n="9456"/><span>Cruachaibh Dubha.  Nuair a bhí sé cortha de bheith ag</span>
<lb n="9457"/><span>feuchaint ortha do ghluais sé anonn 's anall ar an</span>
<lb n="9458"/><span>mullach ag piocadh na mónadán agus 'ghá n-ithe.  Nuair</span>
<lb n="9459"/><span>a bhí tamall caithte aige ortha san do ghluais sé fabhra</span>
<lb n="9460"/><span>an chnuic soir go dtí go raibh sé ar bhara Chnuic Lice</span>
<lb n="9461"/><span>Sgáth, mar a raibh radharc aige ó-thuaidh ar Chlárach agus</span>
<lb n="9462"/><span>soir ó-thuaidh ar fad ar na Gaillte Móra.  Nuair a bhí</span>
<lb n="9463"/><span>an ghrian ag tuitim siar d'iompuigh seisean siar airís</span>
<lb n="9464"/><span>go bara Mhullach an Ois.  Phioc sé raint eile de na</span>
<lb n="9465"/><span>mónadáin agus ansan thug sé aghaidh síos ar an dtigh 'na</span>
<lb n="9466"/><span>bhfuair sé béile na maidne ann.  Is ar an mnaoí a bhí</span>
<lb n="9467"/><span>an iongnadh agus an t-áthas nuair a chonaic sí chuici</span>
<lb n="9468"/><span>isteach é.  Ní fheidir sí cár chaith sé an lá, ach ba chuma</span>
<lb n="9469"/><span>léi ó chonaic sí ag teacht slán airís é.  Níor dhéin sí,</span>
<lb n="9470"/><span>ámh, ach beannughadh dhó agus fáilte chur roimis go</span>
<lb n="9471"/><span>grianach agus go neamh-iongantach agus gan aon nídh do</span>
<lb n="9472"/><span>leigint uirthi.  Agus geallaim dhuit gur ghaibh sí a</span>
<lb n="9473"/><span>bhuidhchas go dúrthachtach le Dia 'n-a h-aigne féin.</span>
<lb n="9474"/></p>
</div>
<pb n="257"/>
<div><lb n="9475"/><p><span>“Suigh ansan go fóil, a Shéadna,” ar sise, “agus</span>
<lb n="9476"/><span>cuirfidh mé geall leat go ndéanfad-sa sódhluist duit</span>
<lb n="9477"/><span>go mb' fhéidir nár déineadh a leithéid duit le fada.”</span></p>
<lb n="9478"/>
<lb n="9479"/><p><span>Do shuigh sé.</span></p>
<lb n="9480"/>
<lb n="9481"/><p><span>D'imthigh sise amach sa n-iothlainn, go dtí an stáca</span>
<lb n="9482"/><span>arbhair dob' fhearr a bhí ann, agus do stath sí dhá phunan</span>
<lb n="9483"/><span>mhaithe amach as lár an stáca.  Thug sí léi isteach an dá</span>
<lb n="9484"/><span>phunan.  Do sguab sí leac an tínteáin, agus do nigh</span>
<lb n="9485"/><span>agus do thriomuigh.  Ansan do las sí geaitire giúise</span>
<lb n="9486"/><span>agus do dhóigh sí an phunan ar an lic.  Níor dóghadh ach</span>
<lb n="9487"/><span>an tuighe agus an lóchán, ámhthach.  Níor dóghadh an</span>
<lb n="9488"/><span>gráinne, ach do cruadhadh é go h-áluinn, níos fearr go</span>
<lb n="9489"/><span>mór 'ná mar a chruadhfadh leac an mhuilinn é.  Ansan</span>
<lb n="9490"/><span>do bhailigh sí suas an coirce cruaidh agus d'árduigh sí</span>
<lb n="9491"/><span>léi amach é agus do leig sí an ghaoth tríd, i dtreó gur</span>
<lb n="9492"/><span>glanadh as go baileach a raibh de luaithreach an tuighe</span>
<lb n="9493"/><span>agus an lócháin ann.  Nuair a bhí sé go breágh glan aici</span>
<lb n="9494"/><span>thug sí léi isteach é agus chuir sí sa bhróin é agus mheil</span>
<lb n="9495"/><span>sí é.  Ansan chuir sí tré chriathar gharbh é agus ansan</span>
<lb n="9496"/><span>tré chriathar mhín, i dtreó nár fhan aon bhlúire cátha</span>
<lb n="9497"/><span>ann.  Ansan do chuir sí i n-árthach adhmaid an mhin agus</span>
<lb n="9498"/><span>do mheasg sí braon maith nua-uachtair ar an min, agus</span>
<lb n="9499"/><span>chuir sí spionn sa n-árthach agus thug do Shéadna é.  D'ith</span>
<lb n="9500"/><span>sé é, agus isé rud a cheap sé i n' aigne 'ná nár chaith</span>
<lb n="9501"/><span>sé riamh, agus nár bhlais sé, biadh dob' fhearr 'ná an</span>
<lb n="9502"/><span>biadh sin, bhí sé chómh foláin agus chómh deagh-bhlasta san,</span>
<lb n="9503"/><span>chómh buacach agus chómh bríoghmhar san.</span></p>
<lb n="9504"/>
<lb n="9505"/><p><span>Nuair a bhí an biadh ithte aige do shín sé chuici an t-</span>
<lb n="9506"/><span>árthach.  “Am briathar mhóide, a Neans ní Chathasa,” ar</span>
<lb n="9507"/><span>seisean, “go bhfuil an ceart agat!  Isé biadh is deise</span>
<lb n="9508"/><span>d'ár bhlaiseas riamh é.  Tá an chraobh agat.  Thugais</span>
<lb n="9509"/><span>sódhluist dom, ní misde dhuit a rádh, sódhluist nár</span>
<lb n="9510"/><span>tugadh a leithéid riamh dom go dtí indiu.  Agus feuch;</span></p>
</div>
<pb n="258"/>
<div><lb n="9511"/><p><span>ní'l ach fíor bheagán aimsire ó bhí sé amuich sa stáca</span>
<lb n="9512"/><span>agus siné ithte agam é!”</span></p>
<lb n="9513"/>
<lb n="9514"/><p><span>“Cruadhan a chuid tuighe agus lócháin féin é,” ar</span>
<lb n="9515"/><span>sise, “níos fearr go mór 'ná mar a chruadhan leac an</span>
<lb n="9516"/><span>mhuilinn é.”</span></p>
<lb n="9517"/>
<lb n="9518"/><p><span>Bhí an ghrian ag dul fé agus Séadna ag fágáilt an</span>
<lb n="9519"/><span>tíghe sin.  Um an dtaca 'na raibh sé ag an bplásóig</span>
<lb n="9520"/><span>bhí tuitim na h-oídhche ann.  Um an dtaca 'na raibh sé</span>
<lb n="9521"/><span>sa bhaile bhí smut de thusach na h-oídhche caithte.</span></p>
<lb n="9522"/>
<lb n="9523"/><p><span>Do las sé ceann des na coinnlibh árneáin.  Do rug</span>
<lb n="9524"/><span>sé ar an gcathaoir shúgáin agus chuir sé 'na seasamh í,</span>
<lb n="9525"/><span>díreach sa n-áit 'na raibh sí an lá do ceangladh ann í.</span>
<lb n="9526"/><span>Chuir sé an sgilling fúithi istigh i lár bhaill, fé mar a</span>
<lb n="9527"/><span>dúbhradh leis.  Chaith sé luaithreán beag anuas ar an</span>
<lb n="9528"/><span>sgilling i dtreó ná feicfí í.  Ansan do shuigh sé 'n-a</span>
<lb n="9529"/><span>shuidhchán oibre agus chrom sé ar obair.  Nuair a bhí sé</span>
<lb n="9530"/><span>ag obair ar feadh tamaill cheap sé ná féadfadh uair an</span>
<lb n="9531"/><span>mheadhon-oídhche bheith abhfad uaidh.  Mheas sé nár rug</span>
<lb n="9532"/><span>aon sgéal dian riamh air ach bheith ansúd ag feitheamh</span>
<lb n="9533"/><span>agus ag faire, feuchaint cathain a thiocfadh an droch</span>
<lb n="9534"/><span>bhuachaill.  Mura mbéadh an obair a bheith idir lámhaibh</span>
<lb n="9535"/><span>aige ní fhéadfadh sé go deó an feitheamh do sheasamh.</span>
<lb n="9536"/><span>B' é a dhícheal é sheasamh agus é ag obair chómh dian agus</span>
<lb n="9537"/><span>bhí sé 'na chuisleanaibh an snáth do tharang.  Nuair a</span>
<lb n="9538"/><span>mheasadh sé gur cheart uair a' chloig a bheith caithte</span>
<lb n="9539"/><span>d'fheuchadh sé ar a mbíodh déanta aige agus ní bhíodh ann</span>
<lb n="9540"/><span>ach obair leath-uaire a' chloig.  Chomáineadh sé leis ag</span>
<lb n="9541"/><span>cur na ngreamana chómh tiugh agus d'fhéadadh sé an</span>
<lb n="9542"/><span>meanuith do shádh.  Cheapadh sé ar ball gur cheart dhá</span>
<lb n="9543"/><span>uair a' chloig go maith a bheith imthighthe.  D'fheuchadh sé</span>
<lb n="9544"/><span>ar an obair a bhíodh déanta aige agus ní bhíodh ann ach</span>
<lb n="9545"/><span>oiread agus dhéanfadh fear laistigh de cheathramhadh</span>
<lb n="9546"/><span>uaire, agus an obair a dhéanamh ar a shocaracht.  Fé</span></p>
</div>
<pb n="259"/>
<div><lb n="9547"/><p><span>dheire do chuir an mearbhall agus an fásgadh agus an</span>
<lb n="9548"/><span>sníomh a bhí ar a aigne faire na h-aimsire as a cheann</span>
<lb n="9549"/><span>ar chuma éigin, i dtreó gur ghluais an aimsir a gan fhios</span>
<lb n="9550"/><span>dó.  Ní raibh blúire coinne aige go raibh an aimsir</span>
<lb n="9551"/><span>caithte nuair a mhothuigh sé go h-oban mar bhéadh duine</span>
<lb n="9552"/><span>éigin láithreach.  Thóg sé a cheann.  Bhí an Fear Dubh 'na</span>
<lb n="9553"/><span>sheasamh ar a aghaidh amach!</span>
<lb n="9554"/></p>
</div>
<pb n="260"/>
<div><lb n="9555"/><p><span>Caibidiol a h-aon a's tríochad.</span></p>
<lb n="9556"/>
<lb n="9557"/><p><span>D'fheuch an bheirt ar a chéile.  Níor ró chneasda an</span>
<lb n="9558"/><span>fheuchaint í ag aon taobh acu.  Mhothuigh Séadna an</span>
<lb n="9559"/><span>sgannradh ag teacht air féin, díreach mar a tháinig sé</span>
<lb n="9560"/><span>air an chéad lá.  Do rug sé greim daingean ar an</span>
<lb n="9561"/><span>seóid a bhí istigh 'na bhrollach aige.  D'imthigh an sgann-</span>
<lb n="9562"/><span>radh dhé.  D'fheuch sé go cruinn ar a namhaid.  Chonaic</span>
<lb n="9563"/><span>sé na h-adharca agus an t-éadan droch aigeanta, agus</span>
<lb n="9564"/><span>na súile millteacha, fíochmhara, agus an meigiol, agus</span>
<lb n="9565"/><span>an t-eirball, agus an chrúb.  Ach do chonaic sé rud ná</span>
<lb n="9566"/><span>feacaidh sé an chéad lá.  Chonaic sé ar mhéireanaibh na</span>
<lb n="9567"/><span>lámh ingne móra fada cama, mar a bhéadh ar chrobh</span>
<lb n="9568"/><span>fiolair.  Agus bhí bior ar gach iongain díobh chómh caol</span>
<lb n="9569"/><span>chómh géar agus bhí ar an meanuith a bhí 'na láimh aige.</span>
<lb n="9570"/><span>Ba dhóbair airís cailleamhaint ar a mhisneach nuair a</span>
<lb n="9571"/><span>thuig sé i n' aigne cad é an cor a bhéadh air dá dtéidheadh</span>
<lb n="9572"/><span>na h-ingne sin 'na chroicean!  D'fháisg sé a lámh airís</span>
<lb n="9573"/><span>ar an seóid a bhí 'na bhrollach aige agus d'imthigh an</span>
<lb n="9574"/><span>sgannradh san leis.  Thug an Fear Dubh fé ndeara</span>
<lb n="9575"/><span>conus mar imthigheadh an sgannradh de Shéadna ach níor</span>
<lb n="9576"/><span>thuig sé é.  Bhí iongnadh air cad a bhaineadh an t-anaithe</span>
<lb n="9577"/><span>de Shéadna, nó cad a thugadh an misneach dó, nó cad</span>
<lb n="9578"/><span>é an chúis ná féadadh sé féin greim a bhreith láithreach</span>
<lb n="9579"/><span>air.</span></p>
<lb n="9580"/>
<lb n="9581"/><p><span>“Cad 'na thaobh ná fuilir ag gluaiseacht liom?” ar</span>
<lb n="9582"/><span>seisean, fé dheire.  “Nach cuimhin leat an margadh?”</span></p>
<lb n="9583"/>
<lb n="9584"/><p><span>“Is cuimhin liom an margadh go dian mhaith,” arsa</span>
<lb n="9585"/><span>Séadna, “ach ní dóich liom gur cuimhin leatsa é.”</span></p>
<lb n="9586"/>
<lb n="9587"/><p><span>Agus is amhlaidh a cheap sé, fé mar a cheap sé ar an</span></p>
</div>
<pb n="261"/>
<div><lb n="9588"/><p><span>gcnuc agus é ag caint leis an mnaoi, nár bh' é a ghlór</span>
<lb n="9589"/><span>féin a bhí ag teacht as a chliabh.</span></p>
<lb n="9590"/>
<lb n="9591"/><p><span>“Nár bh' é an margadh,” arsa 'n Fear Dubh, “mise</span>
<lb n="9592"/><span>do thabhairt oiread airgid duit-se agus cheannóch' leathar</span>
<lb n="9593"/><span>duit ar feadh trí mbliaghan ndéag, agus tusa do theacht</span>
<lb n="9594"/><span>liom nuair a bhéadh an méid sin aimsire caithte?”</span></p>
<lb n="9595"/>
<lb n="9596"/><p><span>“B'shiné an margadh,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9597"/>
<lb n="9598"/><p><span>“Cad 'na thaobh ná gluaisean tú ort má 'seadh?” ar</span>
<lb n="9599"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="9600"/>
<lb n="9601"/><p><span>“Mar ní'l an aimsir caithte,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9602"/>
<lb n="9603"/><p><span>“Ní'l an aimsir caithte, an eadh!” arsa 'n Fear</span>
<lb n="9604"/><span>Dubh.  “Tá trí bliaghna déag anois díreach ó chuireas</span>
<lb n="9605"/><span>mo sparán ad' láimh isteach chúgat.”</span></p>
<lb n="9606"/>
<lb n="9607"/><p><span>“B' fhéidir go bhfuil,” arsa Séadna, “ach ní'l an</span>
<lb n="9608"/><span>sparán trí bliaghna déag am' sheilbh-se fós.”</span></p>
<lb n="9609"/>
<lb n="9610"/><p><span>“Conus san?” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="9611"/>
<lb n="9612"/><p><span>“Mar do tógadh uaim ar feadh tamaill é,” arsa</span>
<lb n="9613"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="9614"/>
<lb n="9615"/><p><span>“Do tógadh uait é!” arsa 'n Fear Dubh.  “Ní</span>
<lb n="9616"/><span>chreidfinn focal uait!”</span></p>
<lb n="9617"/>
<lb n="9618"/><p><span>“Ní chreidfeá!  Má 'seadh cad 'na thaobh ná féadan</span>
<lb n="9619"/><span>tú baint liom?” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9620"/>
<lb n="9621"/><p><span>“Cé thóg uait é?” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="9622"/>
<lb n="9623"/><p><span>“Tú féin, is dócha,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9624"/>
<lb n="9625"/><p><span>“Ní mé!” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="9626"/>
<lb n="9627"/><p><span>“Is dócha,” arsa Séadna, ag cur smuta gáire as,</span>
<lb n="9628"/><span>“gur dóich leat gur ceart go gcreidfinn-se thusa.”</span></p>
<lb n="9629"/>
<lb n="9630"/><p><span>“Cathain a tógadh uait é?” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="9631"/>
<lb n="9632"/><p><span>“Is dócha gur agat-sa is fearr atá a fhios san,” arsa</span>
<lb n="9633"/><span>Séadna.  “Is ort a bhí gan a leigint d'aoinne é thóg-</span>
<lb n="9634"/><span>aint uaim.”</span></p>
<lb n="9635"/>
<lb n="9636"/><p><span>“Agus cheapas nár leigeas,” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="9637"/>
<lb n="9638"/><p><span>“Is mór an iongnadh liom a rádh gur fhéad aoinne é</span></p>
</div>
<pb n="262"/>
<div><lb n="9639"/><p><span>bhreith uait a gan fhios dom.  Cathain a bhéidh an aimsir</span>
<lb n="9640"/><span>caithte?”</span></p>
<lb n="9641"/>
<lb n="9642"/><p><span>“Nuair a bhéid na trí bliaghna déag caithte,” arsa</span>
<lb n="9643"/><span>Séadna, ag cur smuta eile gáire as.</span></p>
<lb n="9644"/>
<lb n="9645"/><p><span>“Is deisbhéalach atáir!” arsa 'n Fear Dubh, ag baint</span>
<lb n="9646"/><span>fásgadh as na h-inginibh.  “Ach fan leat go fóil.</span>
<lb n="9647"/><span>Bainfear cuid de 'n deisbhéalaíghe dhíot ar ball, geall-</span>
<lb n="9648"/><span>aim dhuit é.”</span></p>
<lb n="9649"/>
<lb n="9650"/><p><span>Bhí lámh Shéadna go daingean ar an seóid a bhí istigh</span>
<lb n="9651"/><span>'na bhrollach aige.  Do stad an bheirt ag feuchaint ar</span>
<lb n="9652"/><span>a chéile.  Séadna 'na shuidhe 'na shuidhchán oibre.  An</span>
<lb n="9653"/><span>bhróg 'na láimh chlé aige, anuas ar a leath-ghlúin.  An</span>
<lb n="9654"/><span>lámh dheas istigh 'na bhrollach aige.  An Fear Dubh 'na</span>
<lb n="9655"/><span>sheasamh ar a aghaidh amach.  Iongnadh agus fearg agus</span>
<lb n="9656"/><span>miosgais agus mailís agus droch aigne ag brúth ar a</span>
<lb n="9657"/><span>chéile 'na bhéal agus 'na shúilibh agus thuas sa n-éadan</span>
<lb n="9658"/><span>mharbhthach aige.</span></p>
<lb n="9659"/>
<lb n="9660"/><p><span>“Dá gcaithinn fanmhaint anso go maidin,” ar</span>
<lb n="9661"/><span>seisean, “ní sgarfad anois leat!”</span></p>
<lb n="9662"/>
<lb n="9663"/><p><span>“Ach, ní gádh an fhearg,” arsa Séadna.  “Glac réidh</span>
<lb n="9664"/><span>an sgéal.  Is ró mhaith atá a fhios agat, nuair a thiocfaidh</span>
<lb n="9665"/><span>an t-am ná fuil aon dul uait agam.  Dhéinis do mhar-</span>
<lb n="9666"/><span>gadh daingean a dhóithin, ‘fé bhrígh na mionn’!  Thoiligh-</span>
<lb n="9667"/><span>eas-sa chuige gan aon ochó do chur ann.  Tá a thoradh</span>
<lb n="9668"/><span>san agam anois.  Ba mhaith é an t-airgead an uair</span>
<lb n="9669"/><span>sin, dar liom.  Is beag an mhaith anois é.  Ba bhreagh</span>
<lb n="9670"/><span>agus dob' fhada an tréimhse aimsire trí bliaghna déag</span>
<lb n="9671"/><span>an uair sin, nuair a bhíodar rómham amach.  Cad é an</span>
<lb n="9672"/><span>mhaith iad anois!  Ach pé olc maith iad ní foláir iad do</span>
<lb n="9673"/><span>chríochnughadh go macánta dleaghthach.  Ní raibh aon cheart</span>
<lb n="9674"/><span>agat teacht go dtí go mbéidís críochnuighthe.  Ní 'lid</span>
<lb n="9675"/><span>siad críochnuighthe fós agus ní mór dómh-sa dícheal a</span>
<lb n="9676"/><span>dhéanamh ar an mbróig seo do chríochnughadh má fhéadaim</span></p>
</div>
<pb n="263"/>
<div><lb n="9677"/><p><span>é.  Imthigh uaim suas agus suigh sa chathaoir sin thuas</span>
<lb n="9678"/><span>agus leig dom mo ghnó dhéanamh.”</span></p>
<lb n="9679"/>
<lb n="9680"/><p><span>“Is tú an fear is éagsamhlaíghe d'ár bhuail riamh fós</span>
<lb n="9681"/><span>umam!” arsa 'n Fear Dubh.  “Ní'l de sgáth 'ná</span>
<lb n="9682"/><span>d'eagla agat rómham ach oiread agus bhéadh agat roimhe</span>
<lb n="9683"/><span>choileán gadhair!”</span></p>
<lb n="9684"/>
<lb n="9685"/><p><span>“Go deimhin is greannmhar san dé,” arsa Séadna, ag</span>
<lb n="9686"/><span>cur sgearta gáire as.  “Is dóich leat ó 'tá adharca</span>
<lb n="9687"/><span>agus ingne ort gur ceart dúinn dul i bpoll tráthair</span>
<lb n="9688"/><span>uait.  Má 'sé do mhargadh atá uait cómhlíon do thaobh</span>
<lb n="9689"/><span>féin dé, a dhuine!  Is liom-sa an aimsir fós.  Oirean</span>
<lb n="9690"/><span>dom an bhróg so do chríochnughadh.  Taoí-se a'm chosg</span>
<lb n="9691"/><span>air.  Tá an margadh agat d'á bhriseadh anois féin.  Do</span>
<lb n="9692"/><span>chaillis an méid aimsire a bhí an sparán as mo sheilbh.</span>
<lb n="9693"/><span>An uile neómat atá agat d'á chaitheamh ansan, ag</span>
<lb n="9694"/><span>tabhairt gach re seadh dhom, tá sé ag dul síos ad' choin-</span>
<lb n="9695"/><span>nibh sa chómhaireamh.  Bhrisis an margadh nuair a tháinís</span>
<lb n="9696"/><span>anso a'm éileamh agus gan aon cheart agat chúgam go</span>
<lb n="9697"/><span>dtí go mbéadh an t-am ann.  Dhéinis dearmhad sa méid</span>
<lb n="9698"/><span>sin.  Ní'l aon dearmhad anois ort.  Tá a fhios agat go</span>
<lb n="9699"/><span>maith ná fuil an t-am ann fós agus go bhfuil an margadh</span>
<lb n="9700"/><span>agat d'á bhriseadh.  Imthigh ansan suas agus suigh sa</span>
<lb n="9701"/><span>chathaoir sin thuas agus ná labhair liom airís go dtigidh</span>
<lb n="9702"/><span>an t-am ceart, nó béidh an margadh sgurtha agat féin</span>
<lb n="9703"/><span>agus mise réidh leat, agus geallaim dhuit nach orm-sa</span>
<lb n="9704"/><span>bhéidh puínn d'á chathughadh.  Feuch!  Siné an sparán.</span>
<lb n="9705"/><span>Siní an bhróg.  Siné an leathar.  Is liom-sa an aimsir</span>
<lb n="9706"/><span>fós.  Cad dob' áil leat ad' sheasamh ansan a'm chosg</span>
<lb n="9707"/><span>ar mo ghnó!  Imthigh suas agus suigh, nó tá an margadh</span>
<lb n="9708"/><span>sgaoilte agus mé sgartha leat.”</span></p>
<lb n="9709"/>
<lb n="9710"/><p><span>Do thusnuigh bárr an eirbaill ar shnap-chasadh, díreach</span>
<lb n="9711"/><span>mar dhéanfadh eirball an chait nuair ba dhóich leis go</span>
<lb n="9712"/><span>mbéadh an franncach chuige amach as an bpoll.</span>
<lb n="9713"/></p>
</div>
<pb n="264"/>
<div><lb n="9714"/><p><span>“An imtheóchair!” arsa Séadna, agus faobhar</span>
<lb n="9715"/><span>ar a ghlór, agus do bhog sé chun eirighthe, mar 'dh eadh.</span></p>
<lb n="9716"/>
<lb n="9717"/><p><span>Níor dhéin an Fear Dubh ach iompáil agus imtheacht</span>
<lb n="9718"/><span>suas agus suidhe sa chathaoir, fé mar a dúbhradh leis.</span>
<lb n="9719"/><span>Chrom Séadna ar obair.  Bhí an Fear Dubh 'na shuidhe</span>
<lb n="9720"/><span>sa chathaoir agus a dhrom le Séadna.  Bhí an t-eirball</span>
<lb n="9721"/><span>siar tríd an gcathaoir agus anuas ar an dtalamh, agus</span>
<lb n="9722"/><span>bhí radharc ag Séadna ar an iongain.  I gceann tam-</span>
<lb n="9723"/><span>aill, strac-fheuchaint d'á dtug Séadna thairis, thug sé</span>
<lb n="9724"/><span>fé ndeara an ionga agus í ag síneadh agus ag crapadh</span>
<lb n="9725"/><span>agus ag preabarnaigh, mar bhéadh eascú a bhéadh ar lic</span>
<lb n="9726"/><span>theith.  Chomáin Séadna leis ag obair chómh maith agus dá</span>
<lb n="9727"/><span>mba ná béadh sa tigh ach é féin.  Níor bh'fhada gur airigh</span>
<lb n="9728"/><span>sé únfairt éigin ar siúbhal sa chathaoir.  Thóg sé a cheann</span>
<lb n="9729"/><span>agus d'fheuch sé suas.  Bhí an Fear Dubh thuas agus é</span>
<lb n="9730"/><span>'ghá únfairt féin agus 'ghá chasadh féin, fé mar a bhéadh</span>
<lb n="9731"/><span>sé a d' iaraidh eirighthe agus ná féadfadh sé é.  Phreab</span>
<lb n="9732"/><span>Séadna 'na shuidhe agus siúd suas é.  Sheasaimh sé ar</span>
<lb n="9733"/><span>aghaidh an Fhir Dhuibh amach ag feuchaint air.  Bhí an Fear</span>
<lb n="9734"/><span>Dubh i gcruadh-chás.  Bhí a bheul ar leathadh agus mar</span>
<lb n="9735"/><span>bhéadh runaí leis.  Bhí an corán agus an meigiol ar crith</span>
<lb n="9736"/><span>agus ar luasgadh.  Bhí an dá adhairc ar bogadh agus iad</span>
<lb n="9737"/><span>ag tuitim anonn 's anall ar a cheann.  Bhí an dá láimh</span>
<lb n="9738"/><span>go daingean aige i nglúinibh na cathaoireach, agus na</span>
<lb n="9739"/><span>h-ingne ag dul isteach tríd an adhmad, agus é ag</span>
<lb n="9740"/><span>únfairt agus ag cneadaigh.  Bhí an t-eirball siar síos</span>
<lb n="9741"/><span>uaidh, sínte amach agus anuas ar an dtalamh, agus an</span>
<lb n="9742"/><span>ionga ag déanamh díoscáin ar an úrlár.</span></p>
<lb n="9743"/>
<lb n="9744"/><p><span>“Seadh, a phreabaire!” arsa Séadna.  “Ní deirim</span>
<lb n="9745"/><span>ná go bhfuil greim agam ort!”</span></p>
<lb n="9746"/>
<lb n="9747"/><p><span>“Ó! a Shéadna, tá go daingean!” ar seisean.</span></p>
<lb n="9748"/>
<lb n="9749"/><p><span>“Ó!” ar seisean, “bog díom go dtí go mbéidh an</span>
<lb n="9750"/><span>t-am ceart ann!”</span>
<lb n="9751"/></p>
</div>
<pb n="265"/>
<div><lb n="9752"/><p><span>“Foidhne, foidhne!” arsa Séadna.  “Ní'l aon nídh</span>
<lb n="9753"/><span>is fearr 'ná an fhoidhne.  ‘Buadhan an fhoidhne ar an</span>
<lb n="9754"/><span>gcinneamhaint.’”</span></p>
<lb n="9755"/>
<lb n="9756"/><p><span>“Ó!” arsa 'n Fear Dubh, agus é ag únfairt agus</span>
<lb n="9757"/><span>ag cneadaigh, “buadhan an chinneamhaint seo ar ar</span>
<lb n="9758"/><span>déineadh d'fhoidhne riamh.  Sáruighean an chinneamhaint</span>
<lb n="9759"/><span>seo an sean-fhocal.  Leig uait mé, a Shéadna, agus ní</span>
<lb n="9760"/><span>thiocfad go dtí go mbéidh an t-am ann.”</span></p>
<lb n="9761"/>
<lb n="9762"/><p><span>“Seadh, agus tiocfair ansan!” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9763"/>
<lb n="9764"/><p><span>“Ní'l aon dithneas mar sin orm-sa.  Ní beag liom a</span>
<lb n="9765"/><span>luathacht d'imtheóchair.  An aimsir a chaithfir-se ansan</span>
<lb n="9766"/><span>sa chathaoir dheas shúgáin sin, ní'l sí le dul sa chómhair-</span>
<lb n="9767"/><span>eamh eadrainn.  Pé easnamh atá ar na trí bliaghna deug</span>
<lb n="9768"/><span>ní raghaidh an t-easnamh i luíghead go dtí go bhfágfair-se</span>
<lb n="9769"/><span>an áit sin.  Dá mba mhaith liom-sa thú choimeád ansan</span>
<lb n="9770"/><span>choídhche ní thiocfadh deire na h-aimsire choídhche.”</span></p>
<lb n="9771"/>
<lb n="9772"/><p><span>“Is beag d'á mhearbhall ort,” arsa'n Fear Dubh, “dá</span>
<lb n="9773"/><span>dtoilightheá chuige sin go mbéadh an margadh briste agat</span>
<lb n="9774"/><span>láithreach agus an greim céadna agam-sa ort-sa atá</span>
<lb n="9775"/><span>agat-sa orm-sa anois.”</span></p>
<lb n="9776"/>
<lb n="9777"/><p><span>“Ní gádh dhom toiliughadh chuige, agus mar sin féin</span>
<lb n="9778"/><span>ní gádh dhom iomad dithnis a bheith orm ad' leigint chun</span>
<lb n="9779"/><span>siúbhail.  Dá mba agat-sa bhéadh an lámh uachtair agus</span>
<lb n="9780"/><span>neart agat ar na h-ingnibh sin d' imirt orm bhogfá</span>
<lb n="9781"/><span>dhíom!  Bhogfá go díreach!” arsa Séadna, agus do</span>
<lb n="9782"/><span>tharaing sé chuige cathaoir agus shuigh sé inti, ar aghaidh</span>
<lb n="9783"/><span>an Fhir Dhuibh amach.</span></p>
<lb n="9784"/>
<lb n="9785"/><p><span>“An fada a choimeádfair anso mé?” arsa 'n Fear</span>
<lb n="9786"/><span>Dubh, agus é, ba dhóich leat, i ndeire an anama.</span></p>
<lb n="9787"/>
<lb n="9788"/><p><span>“Freagair-se cúpla ceist dómh-sa ar dtúis,” arsa</span>
<lb n="9789"/><span>Séadna, go breagh réidh.</span></p>
<lb n="9790"/>
<lb n="9791"/><p><span>“Cuir chúgam iad!  Cuir chúgam iad!” arsa 'n Fear</span>
<lb n="9792"/><span>Dubh.</span>
<lb n="9793"/></p>
</div>
<pb n="266"/>
<div><lb n="9794"/><p><span>“Cad d'imthigh ar fhear na méaracán?” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9795"/>
<lb n="9796"/><p><span>“Tá sé anso ceangailte agat go daingean.”</span></p>
<lb n="9797"/>
<lb n="9798"/><p><span>“Tusa!” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9799"/>
<lb n="9800"/><p><span>“Mise go díreach, thar a bhfeacaís riamh,” arsa 'n</span>
<lb n="9801"/><span>Fear Dubh.</span></p>
<lb n="9802"/>
<lb n="9803"/><p><span>“Agus cad a bhí agat d'á dhéanamh ar an aonach?”</span>
<lb n="9804"/><span>arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9805"/>
<lb n="9806"/><p><span>“Bhí a lán agam 'á dhéanamh ann.  Aon nídh amháin,</span>
<lb n="9807"/><span>bhíos ag faire ort-sa feuchaint an gceannóchá an capall</span>
<lb n="9808"/><span>úd.  Dá gceannuightheá bhí an margadh briste agat agus</span>
<lb n="9809"/><span>greim agam ort.”</span></p>
<lb n="9810"/>
<lb n="9811"/><p><span>“Agus bhogfá dhíom!” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9812"/>
<lb n="9813"/><p><span>“Am briathar ná bogfainn!” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="9814"/>
<lb n="9815"/><p><span>“Ní lúgha 'ná bhogfad-sa dhíot-sa — go ceann tam-</span>
<lb n="9816"/><span>aill.  I gcás go bhfuil sé chómh maith agat do shuaimhneas</span>
<lb n="9817"/><span>a cheapadh agus foidhne bheith agat.  Tá an lámh uachtair</span>
<lb n="9818"/><span>agam ort agus cuirfead mo thoil i bhfeidhm ort an fhaid</span>
<lb n="9819"/><span>atá an chaoi agam air.  An rud a dhéanfá-sa orm-sa</span>
<lb n="9820"/><span>dá mbéadh an chaoi agat air.  B'fhéidir go mbéadh truagh</span>
<lb n="9821"/><span>agam duit dá mbéadh aon mhaith dhom ann, ach ní bhéadh.</span>
<lb n="9822"/><span>Dá dtugainn-se bogadh ar do phian-sa anois dhíolfá-sa</span>
<lb n="9823"/><span>an cómhar liom ar ball le géire do chur ar mo phian-sa</span>
<lb n="9824"/><span>chómh fada agus d'fhéadfadh do dhícheal é.  Tá sé chómh</span>
<lb n="9825"/><span>maith againn bheith macánta díreach i n-ár ndeighleáil le</span>
<lb n="9826"/><span>n-a chéile.  Déanfad-sa mo dhícheal d'olc ort-sa anois</span>
<lb n="9827"/><span>agus déin-se do dhícheal d'olc orm-sa ar ball, nó chómh</span>
<lb n="9828"/><span>luath agus bhéidh an chaoi agat air.  Is aon nídh amháin</span>
<lb n="9829"/><span>dom olc nó maith do dhéanamh ort anois, i dtaobh a</span>
<lb n="9830"/><span>mbéadh d'á bhárr agam ar ball.  Pé maith a déanfaí</span>
<lb n="9831"/><span>dhuit ní bhfaghfaí uait d'á bhárr ach an t-olc.  Dhéin do</span>
<lb n="9832"/><span>chuid airgid maitheas mór dómh-sa le trí bliaghna déag.</span>
<lb n="9833"/><span>Is dóich liom gur thugas raint de d' dhlígh féin duit sa</span>
<lb n="9834"/><span>deighleáil.  Ní deirim 'ná gur dhéineas mórán uilc ort</span></p>
</div>
<pb n="267"/>
<div><lb n="9835"/><p><span>le trí bliaghna déag, mar dhíoluigheacht as tairbhe do</span>
<lb n="9836"/><span>chod' airgid.  Conus a thaithin leat ar dhéineas de mhaith-</span>
<lb n="9837"/><span>eas le d'chuid airgid?  Thugas gaoth do'n sparán, nár</span>
<lb n="9838"/><span>thugas?  Ar tháinig leat-sa puínn de'n tairbhe do lot?</span>
<lb n="9839"/><span>Is eól duit Cé ar a shon gur thugas uaim do chuid air-</span>
<lb n="9840"/><span>gid.  Cad é do mheas ar an sgéal?”</span></p>
<lb n="9841"/>
<lb n="9842"/><p><span>Do sgeart an Fear Dubh ar gháirí, d'á mhéid teinneas</span>
<lb n="9843"/><span>a bhí air.</span></p>
<lb n="9844"/>
<lb n="9845"/><p><span>“Airiú, greadadh chúgat, a amadáin,” ar seisean,</span>
<lb n="9846"/><span>“do thaithin do ghnó go h-áluinn liom.  Mise 'ghá lot!</span>
<lb n="9847"/><span>Dar fiadh níor ghádh dhom aon phioc d'á dhuagh fhághail.</span>
<lb n="9848"/><span>Ní fhéadfainn, agus mo mhíle dhícheal a dhéanamh, lot a</span>
<lb n="9849"/><span>dhéanamh ar do chuid maitheasa níos fearr 'ná an lot a</span>
<lb n="9850"/><span>dhéinis féin air, a dhuine gan chiall!  Do loitis féin é</span>
<lb n="9851"/><span>agus is tú b' fhearr chuige.  ‘Tairbhe,’ a thugan tú ar</span>
<lb n="9852"/><span>do shaothar!  Airiú, a bhrealláin, ní tairbhe a bhí agat</span>
<lb n="9853"/><span>d'á dhéanamh formhór na h-aimsire, ach toghadh díobhála.</span>
<lb n="9854"/><span>Isé mo ghnó-sa féin a bhí agat d'á dhéanamh agus ba ró</span>
<lb n="9855"/><span>mhaith chuige thú, agus, go deimhin agus go dearbhtha, is</span>
<lb n="9856"/><span>mise bhí go buídheach díot!  Is fearr go mór a dhéinis</span>
<lb n="9857"/><span>mo ghnó-sa 'ná mar fhéadfainn-se féin é dhéanamh.</span>
<lb n="9858"/><span>Dhéinis é níos deise agus níos slachtmhaire agus níos</span>
<lb n="9859"/><span>críochnuighthe 'ná mar fhéadfadh mo dhícheal-sa é dhéanamh.</span>
<lb n="9860"/><span>Ní fhéadfainn-se, agus mo dhícheal a dhéanamh, oiread</span>
<lb n="9861"/><span>tairbhe do lot agus 'tá loitithe agat-sa, ná oiread</span>
<lb n="9862"/><span>díobhála dhéanamh agus 'tá déanta agat le m' chuid</span>
<lb n="9863"/><span>airgid.  Is minic a chuireas raint airgid go maith, agus</span>
<lb n="9864"/><span>is 'mó toirmeasg agus aimhleas agus achran agus mios-</span>
<lb n="9865"/><span>gais agus fuil a tháinig as, ach ní deirim ná go bhfuil an</span>
<lb n="9866"/><span>méid airgid a thugas duit-se ar an airgead is fearr a</span>
<lb n="9867"/><span>chuireas riamh.”</span></p>
<lb n="9868"/>
<lb n="9869"/><p><span>Do stad Séadna, agus ní misde dhuit a rádh go raibh</span>
<lb n="9870"/><span>iongnadh air.</span>
<lb n="9871"/></p>
</div>
<pb n="268"/>
<div><lb n="9872"/><p><span>“Conus san anois?” ar seisean, “nó an amhlaidh a</span>
<lb n="9873"/><span>mheasfá a chur 'na luíghe orm gur droch nídh déirc?”</span></p>
<lb n="9874"/>
<lb n="9875"/><p><span>“Ní droch nídh déirc,” arsa 'n Fear Dubh, “ach níor</span>
<lb n="9876"/><span>dhéirc duit-se airgead nár leat do thabhairt do dhaoinibh</span>
<lb n="9877"/><span>ná raibh puínn gádh acu leis — 'ghá gcur a'd mholadh os</span>
<lb n="9878"/><span>chómhair na dúithe — ‘Ó, aililliú!  Nach maith an fear</span>
<lb n="9879"/><span>Séadna!  Nach seóigh a bhfuil de thairbhe aige d'á</span>
<lb n="9880"/><span>dhéanamh!’” Agus chuir sé meidhl air féin chun magaidh,</span>
<lb n="9881"/><span>d'á mhéid trioblóid agus teinneas a bhí air.</span></p>
<lb n="9882"/>
<lb n="9883"/><p><span>“Ní chuige sin a thugas uaim an t-airgead,” arsa</span>
<lb n="9884"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="9885"/>
<lb n="9886"/><p><span>“Cá bh' fhios dómh-sa san?” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="9887"/>
<lb n="9888"/><p><span>“Fuarais do mholadh go h-árd pé i n-Éirinn é.  Agus</span>
<lb n="9889"/><span>bhí lot eile sa sgéal.  Is mó go mór an díobháil 'ná</span>
<lb n="9890"/><span>an tairbhe dhéin an t-airgead do chuid acu, dá mba 'na</span>
<lb n="9891"/><span>ghátar go cruaidh féin dóibh é.  Tá cuid acu lastíos</span>
<lb n="9892"/><span>anois agam go daingean agus ní h-ann a bhéidís mura</span>
<lb n="9893"/><span>mbéadh tusa thabhairt mo chod' airgid dóibh.  Dá leig-</span>
<lb n="9894"/><span>theá dhóibh bás d'fhághail do 'n ghorta is thuas a bhéidís</span>
<lb n="9895"/><span>anois.  Thugais déirc dóibh, dar leat, mar olc orm-sa.</span>
<lb n="9896"/><span>Fan go dtéidhmíd síos agus go bhfeicir iad.  Ansan</span>
<lb n="9897"/><span>iseadh thuigfir tairbhe do shaothair agus cé air gur dhéinis</span>
<lb n="9898"/><span>an t-olc.  Ansan iseadh chídhfir cad é an buidhchas atá</span>
<lb n="9899"/><span>acu ort.  Mholadar thú nuair a thugais an t-airgead</span>
<lb n="9900"/><span>dóibh.  Gheabhair a mhalairt sin de mholadh uatha nuair a</span>
<lb n="9901"/><span>raghair síos ar ball i n-aonfheacht liom-sa.”</span></p>
<lb n="9902"/>
<lb n="9903"/><p><span>“Measaim,” arsa Séadna, “gur mhaith é do chong-</span>
<lb n="9904"/><span>namh-sa chun a chur fhiachaibh ortha a n-aimhleas do bhaint</span>
<lb n="9905"/><span>as an airgead.  Ní dhéanfadh an t-airgead díobháil dóibh</span>
<lb n="9906"/><span>mura mbéadh tusa bheith ag séideadh fútha.”</span></p>
<lb n="9907"/>
<lb n="9908"/><p><span>“Ba ghairid le dul mo dhícheal ortha mura mbéadh</span>
<lb n="9909"/><span>tusa do thabhairt an airgid dóibh,” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="9910"/>
<lb n="9911"/><p><span>Do stad Séadna tamall ag feuchaint air.</span>
<lb n="9912"/></p>
</div>
<pb n="269"/>
<div><lb n="9913"/><p><span>“Fiafruighim an méid seo dhíot,” ar seisean.  “Cad</span>
<lb n="9914"/><span>é an bac a bhí ort féin an t-airgead do thabhairt dóibh?</span>
<lb n="9915"/><span>Cad ba ghádh dhuit bheith ag feitheamh liom-sa chun é thabh-</span>
<lb n="9916"/><span>airt dóibh?  Nó an ar mhaithe leó nár thugais dóibh é?</span>
<lb n="9917"/><span>Choimeádais uatha é, is dócha, le h-eagla go ndéanfadh</span>
<lb n="9918"/><span>sé díobháil anama dhóibh!  Ní h-í sin tásg atá amuich</span>
<lb n="9919"/><span>ort.  B' fhéidir go bhfuil éagcóir d'á dhéanamh ort.”</span></p>
<lb n="9920"/>
<lb n="9921"/><p><span>“Cuir uait an magadh!” arsa 'n Fear Dubh.  “Ní</span>
<lb n="9922"/><span>h-ar mhaithe leó nár thugas féin dóibh é.  Ní'l aon tásg</span>
<lb n="9923"/><span>amuich orm ach an fhírinne.  Níor thugas féin dóibh é mar</span>
<lb n="9924"/><span>ní ghlacfaidís uaim é, d'á mhéid dúil a bhí acu ann agus</span>
<lb n="9925"/><span>d'á mhéid gádh a bhí acu leis.  Ní h-é gach aoinne dhéan-</span>
<lb n="9926"/><span>fadh an margadh liom a dhéinis-se liom.”</span></p>
<lb n="9927"/>
<lb n="9928"/><p><span>“Is dócha nach é gach aoinne thiocfadh as mar atá</span>
<lb n="9929"/><span>tagaithe as agam-sa,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9930"/>
<lb n="9931"/><p><span>“Seachain!” arsa 'n Fear Dubh.  “Ní'l tagaithe as</span>
<lb n="9932"/><span>agat fós.”</span></p>
<lb n="9933"/>
<lb n="9934"/><p><span>“Fágaimís sin mar atá sé go fóil,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="9935"/>
<lb n="9936"/><p><span>“Glacaimís an gnó i ndiaigh chéile.  Socaruighmís gach</span>
<lb n="9937"/><span>nídh fé leith.  Dar leat-sa, is mó an díobháil 'ná an</span>
<lb n="9938"/><span>tairbhe a dhéineas nuair a thugas uaim an t-airgead 'na</span>
<lb n="9939"/><span>dhéirc.  Is dócha gur cuimhin leat an chéad dhéirc a thugas</span>
<lb n="9940"/><span>uaim as an sparán.  Is cuimhin leat an bhaintreach gur</span>
<lb n="9941"/><span>thugas an cíos di i dtreó ná curfaí a' seilbh an tíghe</span>
<lb n="9942"/><span>bhig í.  Ba mhaith liom go 'neósfá dhom cad é an díobháil</span>
<lb n="9943"/><span>áirighthe a dhéineas do'n bhaintrigh nuair a thugas an cíos</span>
<lb n="9944"/><span>san di.”</span></p>
<lb n="9945"/>
<lb n="9946"/><p><span>“Is dóich leat,” arsa 'n Fear Dubh, “gur dhéinis ana</span>
<lb n="9947"/><span>ghníomh an lá san.  B' fhéidir go gcuirfead iongnadh ort</span>
<lb n="9948"/><span>nuair a déarfad leat gur choisgis gníomh an lá san</span>
<lb n="9949"/><span>dob' fhearr go mór agus dob' uaisle 'ná an gníomh a</span>
<lb n="9950"/><span>dhéinis.”</span></p>
<lb n="9951"/>
<lb n="9952"/><p><span>“Cad é an gníomh uasal a choisgeas an lá san?</span>
<lb n="9953"/></p>
</div>
<pb n="270"/>
<div><lb n="9954"/><p><span>Cuir a ainim air.  Ní dhéanfaidh caint fhánach de'n tsórd</span>
<lb n="9955"/><span>san an gnó.  Dá leiginn leat-sa caint fhánach a dhéanamh</span>
<lb n="9956"/><span>ar an gcuma san ní fios cá stadfaimís, agus churfá an</span>
<lb n="9957"/><span>dubh 'na gheal orm agus an geal 'na dhubh.  Siní do</span>
<lb n="9958"/><span>cheard.  Caith uait an cheard san anois agus labhair</span>
<lb n="9959"/><span>cruinn.  Cuir a ainim agus a shloinne ar an ngníomh</span>
<lb n="9960"/><span>uasal a choisgeas an lá thugas an cíos do'n bhaintrigh</span>
<lb n="9961"/><span>amach as do sparán.”</span></p>
<lb n="9962"/>
<lb n="9963"/><p><span>“Labharfad cruinn, ná bíodh eagal ort,” arsa 'n</span>
<lb n="9964"/><span>Fear Dubh.  “Dá gcurtí an bhaintreach amach an lá úd</span>
<lb n="9965"/><span>chuirfeadh sí a toil le toil Dé, mar a dhéinean sí i gcómh-</span>
<lb n="9966"/><span>nuidhe, an snamhaire.  B' uaisle an gníomh é sin 'ná an</span>
<lb n="9967"/><span>gníomh a dhéinis-se nuair a thugais an cíos di, rud nár</span>
<lb n="9968"/><span>luígheaduigh thú féin blúire ar domhan.  An dtuigean</span>
<lb n="9969"/><span>tú an méid sin?  Nó an gádh dhom labhairt níos</span>
<lb n="9970"/><span>cruinne?”</span></p>
<lb n="9971"/>
<lb n="9972"/><p><span>“Tá go breagh!” arsa Séadna.  “Tá go h-</span>
<lb n="9973"/><span>áluinn!” ar seisean, “go h-áluinn ar fad!  Is</span>
<lb n="9974"/><span>dócha,” ar seisean, “gur bh' uaisle 'ná aon taobh acu</span>
<lb n="9975"/><span>an gníomh a bhéadh déanta ag an mbáille dá gcuireadh</span>
<lb n="9976"/><span>sé amach í.”</span></p>
<lb n="9977"/>
<lb n="9978"/><p><span>“Conus san?” arsa 'n Fear Dubh, agus chuir sé</span>
<lb n="9979"/><span>bior ar a dhá shúil.</span></p>
<lb n="9980"/>
<lb n="9981"/><p><span>“Dhe 'sdó feuch anois nach dall ataoí!” arsa</span>
<lb n="9982"/><span>Séadna.  “Chuirfeadh sí a toil le toil Dé.  Ach nach é</span>
<lb n="9983"/><span>an báille a chuirfeadh fhiachaibh uirthi san do dhéanamh?</span>
<lb n="9984"/><span>Nuair a curtar baintreach amach agus nuair a curtar</span>
<lb n="9985"/><span>í féin agus a páistí bochta le fuacht agus le fán, má</span>
<lb n="9986"/><span>chuirean sí a toil le toil Dé is gníomh uasal é.  Ní</span>
<lb n="9987"/><span>h-uirthi féin, ámhthach, is ceart a bhuidhchas do bheith</span>
<lb n="9988"/><span>ach ar an mbáille do chuir amach í.  Mura mbéadh</span>
<lb n="9989"/><span>an báille ní déanfaí an gníomh uasal.  Ná tuigean</span>
<lb n="9990"/><span>tú?”</span></p>
<lb n="9991"/>
<lb n="9992"/><p/>
</div>
<pb n="271"/>
<div><lb n="9993"/><p><span>“Ó, go deimhin is géar-chúiseach an duine thú!” arsa</span>
<lb n="9994"/><span>'n Fear Dubh.  “Dá mbéadh oiread agat d'á fhulang</span>
<lb n="9995"/><span>agus atá agam-sa d'á fhulang anso b' fhéidir go mbain-</span>
<lb n="9996"/><span>feadh sé cuid de'n ghéar-chúis díot!”</span></p>
<lb n="9997"/>
<lb n="9998"/><p><span>“Tá leigheas na baintríghe agat air,” arsa</span>
<lb n="9999"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="10000"/>
<lb n="10001"/><p><span>“Cad é an leigheas é sin?” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10002"/>
<lb n="10003"/><p><span>“Do thoil do chur le toil Dé, moladh go deó leis!”</span>
<lb n="10004"/><span>arsa Séadna.</span></p>
<lb n="10005"/>
<lb n="10006"/><p><span>“Ní chuirfinn dá dtugtí réim na bhFlathas dom air!”</span>
<lb n="10007"/><span>arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10008"/>
<lb n="10009"/><p><span>“Ó, an eadh!” arsa Séadna.  “Ambasa bíodh do</span>
<lb n="10010"/><span>rogha agat féin.  ‘Beatha dhuine a thoil, dá mba ag</span>
<lb n="10011"/><span>gabháil d'á thóin sa loch,’ nó mheasas a rádh,</span>
<lb n="10012"/><span>‘sa teine.’  Ach inis an méid seo dhom.  An amhlaidh</span>
<lb n="10013"/><span>a mheasfá a rádh, suas le m’ beul, nár dhéineas olc</span>
<lb n="10014"/><span>ort le n-ar thugas de d' chuid airgid do bhochtaibh</span>
<lb n="10015"/><span>Dé?”</span></p>
<lb n="10016"/>
<lb n="10017"/><p><span>“Ní mór a dhéinis,” arsa 'n Fear Dubh, “agus</span>
<lb n="10018"/><span>ní fiú é trácht air seachas an t-olc a dhéinis orm</span>
<lb n="10019"/><span>le gníomh uait féin nár bhain leis an airgead i n-aon</span>
<lb n="10020"/><span>chor.”</span></p>
<lb n="10021"/>
<lb n="10022"/><p><span>“Ní cuimhin liom aon ghníomh a dhéineas dob' fhearr</span>
<lb n="10023"/><span>'ná ar dhéineas de dhéirc leis an airgead,” arsa</span>
<lb n="10024"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="10025"/>
<lb n="10026"/><p><span>“Chuireas-sa namhaid ad' threó agus níor ghéillis</span>
<lb n="10027"/><span>di,” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10028"/>
<lb n="10029"/><p><span>“Namhaid!” arsa Séadna.  “Ní raibh aon namhaid</span>
<lb n="10030"/><span>riamh agam ach tú féin.  Ní dócha go measfá go ngéill-</span>
<lb n="10031"/><span>finn duit-se an fhaid fhéadfainn an lámh uachtair fhághail</span>
<lb n="10032"/><span>ort.”</span></p>
<lb n="10033"/>
<lb n="10034"/><p><span>“Ba shuarach le rádh mise mar namhaid seachas í</span>
<lb n="10035"/><span>siúd,” arsa 'n Fear Dubh.</span>
<lb n="10036"/></p>
</div>
<pb n="272"/>
<div><lb n="10037"/><p><span>“Seachas í siúd!” arsa Séadna.  “Ní cuimhin liom</span>
<lb n="10038"/><span>a leithéid.  Cé r' bh' í féin?  Cuir a h-ainim uirthi dhom.</span>
<lb n="10039"/><span>Cruinnigh do chaint.  Cuir uait an fhánaidheacht.”</span></p>
<lb n="10040"/>
<lb n="10041"/><p><span>“An bhean a dhéin cloch de d' chroídhe agus ceó de</span>
<lb n="10042"/><span>d' cheann agus tulach ceardchan de t' aigne!  An bhfuil</span>
<lb n="10043"/><span>san cruinn a dhóithin duit?” arsa 'n Fear Dubh.</span>
<lb n="10044"/></p>
</div>
<pb n="273"/>
<div><lb n="10045"/><p><span>Caibidiol a dó a's tríochad.</span></p>
<lb n="10046"/>
<lb n="10047"/><p><span>Do stad Séadna ag feuchaint air.  Chimil sé a lámh</span>
<lb n="10048"/><span>d'á shúilibh agus d' fheuch sé airís air.  D' fheuch an bheirt</span>
<lb n="10049"/><span>ins na súilibh ar a chéile ar feadh tamaill.</span></p>
<lb n="10050"/>
<lb n="10051"/><p><span>“Is tú an diabhal!” arsa Séadna, fé dheire.</span></p>
<lb n="10052"/>
<lb n="10053"/><p><span>“Ní bhainfeadh an diabhal féin an bhearna dhíot-sa!”</span>
<lb n="10054"/><span>arsa 'n Fear Dubh.  “Cheapas go gcuirfeadh an t-</span>
<lb n="10055"/><span>airgead amú' thú.  Is anamh duine a gheibhean é ná</span>
<lb n="10056"/><span>déinean aimhleas dó féin agus b' fhéidir d' á lán eile,</span>
<lb n="10057"/><span>mar gheall air.  Tagan aimhleas d' á bhárr do'n t-é a</span>
<lb n="10058"/><span>gheibhean é agus aimhleas do'n t-é ná faghan é.  An t-é</span>
<lb n="10059"/><span>gheibhean é tagtar ar an mbóthar roimis sa n-oídhche agus</span>
<lb n="10060"/><span>marbhuightear é chun an airgid a bhaint dé.  Isé an t-é</span>
<lb n="10061"/><span>ná faghan an t-airgead a mharbhuighean an t-é a gheibhean</span>
<lb n="10062"/><span>é.  Sin aimhleas do'n bheirt sin de bhárr an airgid.</span>
<lb n="10063"/><span>Déinean an t-airgead fiche aimhleas nach iad san.  Is</span>
<lb n="10064"/><span>'mó duine chaillean a mheabhair le baois agus le uabhar</span>
<lb n="10065"/><span>agus le mór-is-fiú, a bhéadh úmhal go maith dá mbéadh</span>
<lb n="10066"/><span>sé dealbh.  Is 'mó duine a dhéinean ciorbhadh ar a</span>
<lb n="10067"/><span>shaoghal le meisgeóireacht nuair a bhíon a phócaí lán,</span>
<lb n="10068"/><span>agus go mairfeadh sé céad dá mbéidís folamh.”</span></p>
<lb n="10069"/>
<lb n="10070"/><p><span>“Is dóich liom go bhfuil iaracht de dhearmhad ort sa</span>
<lb n="10071"/><span>méid sin,” arsa Séadna.  “An fear úd a mharbhóch'</span>
<lb n="10072"/><span>duine chun an airgid d' fhághail, cad ba ghádh dhó an</span>
<lb n="10073"/><span>marbhadh san do dhéanamh dá mbéadh a dhóithin airgid</span>
<lb n="10074"/><span>aige féin?  Measaim-se go gcuirean pócaí folamha</span>
<lb n="10075"/><span>daoine ar a n-aimhleas chómh minic agus chuirid na pócaí</span>
<lb n="10076"/><span>lána ar a n-aimhleas iad.  Is dócha gur eól duit an</span>
<lb n="10077"/><span>sean fhocal: ‘Teasbach dearg nó fíor-riactanas an</span>
<lb n="10078"/><span>dá nídh is fearr chun duine cur ar aimhleas.’”</span>
<lb n="10079"/></p>
</div>
<pb n="274"/>
<div><lb n="10080"/><p><span>“Siné ball, díreach, 'nar mhillis-se mise glan,” arsa</span>
<lb n="10081"/><span>'n Fear Dubh.  “Bhí an fíor-riachtanas ar dtúis ort</span>
<lb n="10082"/><span>agus níor dhéin sé aimhleas duit.  Dhéinis an déirc</span>
<lb n="10083"/><span>nuair ná raibh agat ach na trí sgillinge.  Nuair a chonac</span>
<lb n="10084"/><span>san bhí a fhios agam ná déanfadh an riachtanas ba ghéire</span>
<lb n="10085"/><span>aon aimhleas duit.  Bhíos lán deimhnightheach go ndéan-</span>
<lb n="10086"/><span>fadh an saidhbhreas duit an rud a theip ar an riachtanas.</span>
<lb n="10087"/><span>Níor dhéin.  Nuair a chonac ná raibh aon bheann agat ar</span>
<lb n="10088"/><span>an saidhbhreas ach chómh beag leis an riachtanas cheapas</span>
<lb n="10089"/><span>teacht ort ar shlígh eile.  Chuireas an namhaid eile úd</span>
<lb n="10090"/><span>ad' threó.  Is mór é m' eólus ar dhaoinibh agus is dlúth</span>
<lb n="10091"/><span>é mo thaithíghe ortha.  Is minic a chonac duine ná déan-</span>
<lb n="10092"/><span>fadh riachtanas aimhleas dó, agus is minic a chonac</span>
<lb n="10093"/><span>duine ná déanfadh saidhbhreas aimhleas dó.  Ach is anamh</span>
<lb n="10094"/><span>riamh a chonac duine ná bainfeadh an namhaid eile úd</span>
<lb n="10095"/><span>d'á bhunaibh é.  Níor bhain an namhaid eile sin thusa de</span>
<lb n="10096"/><span>d' bhunaibh agus bhain sin mise de m' bunaibh.  Tá teip-</span>
<lb n="10097"/><span>ithe orm a dhéanamh amach cad é an saghas duine thú i</span>
<lb n="10098"/><span>n-aon chor.”</span></p>
<lb n="10099"/>
<lb n="10100"/><p><span>“Namhaid! namhaid! a thugan tú uirthi!” arsa</span>
<lb n="10101"/><span>Séadna.  “Ní namhaid í, agus is ró mhaith is eól duit-</span>
<lb n="10102"/><span>se nach eadh.  Ní tusa chuir am' threó í.  Isé Dia chuir</span>
<lb n="10103"/><span>am' threó í, moladh go deó leis!  Dá mbéadh a leithéid </span>
<lb n="10104"/><span>agat-sa le cur am' threó ní baoghal ná go gcurfá a</span>
<lb n="10105"/><span>malairt siúd am' threó.  Dá mbéadh namhaid agat 'á</span>
<lb n="10106"/><span>toghadh dhom gan amhras do thoghfá namhaid i gceart.</span>
<lb n="10107"/><span>Cuir uait an camastuíol.  Inis an fhírinne.  Ní thaith-</span>
<lb n="10108"/><span>nean an fhírinne leat, nídh nach iongnadh, ach tá ort an</span>
<lb n="10109"/><span>fhírinne d'innsint sa chathaoir sin d'á mhéid fuath atá</span>
<lb n="10110"/><span>agat di.  Inis an fhírinne dhom.  Cad chuige dhuit</span>
<lb n="10111"/><span>namhaid a thabhairt uirthi siúd, agus cad chuige dhuit a</span>
<lb n="10112"/><span>rádh gur tusa chuir am' threo í?”</span></p>
<lb n="10113"/>
<lb n="10114"/><p><span>“D'á mhéid í do chiall agus do thuisgint ní thuigean</span></p>
</div>
<pb n="275"/>
<div><lb n="10115"/><p><span>tú mo ghnó-sa,” arsa 'n Fear Dubh.  “Is dóich leat-sa</span>
<lb n="10116"/><span>gur ó n-a namhaid a thagan mí-ádh agus mí-fhortiún agus</span>
<lb n="10117"/><span>aimhleas ar dhuine.  Tá dearmhad mór ort.  Caradas</span>
<lb n="10118"/><span>agus muíntearthas agus grádh agus ionmhuine isiad a</span>
<lb n="10119"/><span>tharaingean chun aimhleasa leath an tsaoghail, ní h-eadh, ach</span>
<lb n="10120"/><span>formhór an tsaoghail.  Béidh duine ar a chosaint féin i</span>
<lb n="10121"/><span>n-aghaidh a namhad ach ní bhéidh sé ar a chosaint féin i n-</span>
<lb n="10122"/><span>aghaidh a charad.  Má gheibhean duine cómhairle a</span>
<lb n="10123"/><span>aimhleasa ó n-a namhaid ní ghlacfaidh sé an chómhairle.</span>
<lb n="10124"/><span>Déanfaidh duine rud ar a charaid ná déanfadh sé choídhche</span>
<lb n="10125"/><span>uaidh féin.  I n-aghaidh an aon duine amháin a dhéinean a</span>
<lb n="10126"/><span>aimhleas as a chómhairle féin, tá fiche duine agus is</span>
<lb n="10127"/><span>cómhairle ó charaid a chuirean suas chuige iad.  Dá</span>
<lb n="10128"/><span>leigtí dhóibh féin b' fhéidir gur b' é a leas a dhéanfaidís.</span>
<lb n="10129"/><span>Dá mba ó namhaid a gheabhaidís an chómhairle ní baoghal</span>
<lb n="10130"/><span>go nglacfaidís an chómhairle.  Is minic a dhéin duine</span>
<lb n="10131"/><span>a leas le diúltughadh do chómhairle a gheabhadh sé ó namh-</span>
<lb n="10132"/><span>aid.  Ní h-ó n-a namhaid a bhíon duine i gcontabhairt</span>
<lb n="10133"/><span>a aimhleasa choídhche ach ó n-a cháirdibh.  D'á dhílse é an</span>
<lb n="10134"/><span>caradas iseadh is mó an chontabhairt agus is measa an</span>
<lb n="10135"/><span>t-aimhleas, mar iseadh is tugtha an géille.  Má 's grádh</span>
<lb n="10136"/><span>do mhnaoi a bhéidh ag seóladh an duine ar a aimhleas, sin</span>
<lb n="10137"/><span>deire le cómhairle leasa agus sin deire le cosaint ag</span>
<lb n="10138"/><span>an nduine sin air féin.  Sin deire le ciall agus le</span>
<lb n="10139"/><span>meabhair agus le tuisgint agus le breitheamhantas an</span>
<lb n="10140"/><span>duine sin.  D'á fheabhas í an bhean iseadh is críochnuighthe</span>
<lb n="10141"/><span>an mhí-chiall sa bhfear.  Má thugan bean áluinn, fhógh-</span>
<lb n="10142"/><span>anta, chiallmhar, dhathamhail, óg, grádh a croídhe go h-</span>
<lb n="10143"/><span>iomlán do'n fhear san, agus eisean di sin, déanfaidh</span>
<lb n="10144"/><span>an fear san éagcóir ar a bhreitheamhantas féin agus</span>
<lb n="10145"/><span>déanfaidh fé a aimhleas os cómhair a shúl níos túisge</span>
<lb n="10146"/><span>'ná mar a dhéanfadh sé rud ba dhóich leis ná taithnfeadh</span>
<lb n="10147"/><span>léi-se.  Agus déanfaidh sise an cleas céadna díreach</span></p>
</div>
<pb n="276"/>
<div><lb n="10148"/><p><span>níos túisge 'ná mar a dhéanfadh sí an rud ba dhoich léi</span>
<lb n="10149"/><span>ná taithnfeadh leis-sean.  Tá breall ar an sean fhocal</span>
<lb n="10150"/><span>sa n-aon nídh amháin sin, pé 'n-Éirinn é.  Is maith a</span>
<lb n="10151"/><span>rud teasbach dearg chun duine chur ar a aimhleas, agus</span>
<lb n="10152"/><span>is maith an rud fíor-riachtanas chun duine chur ar a</span>
<lb n="10153"/><span>aimhleas, ach tá rud is fearr chuige 'ná aon taobh acu,</span>
<lb n="10154"/><span>'sé sin grádh, nó caradas, nó ionmhuine.  Tá daoine</span>
<lb n="10155"/><span>thíos i n-ifrean anois agam, daoine a dhéin aimhleas</span>
<lb n="10156"/><span>dóibh féin mar gheall ar ghrádh nó ar charadas, agus ní</span>
<lb n="10157"/><span>baoghal go mbéidís ann dá mba ná béadh chun iad do</span>
<lb n="10158"/><span>chur ann ach teasbach nó riachtanas.  Is 'mó fear agus</span>
<lb n="10159"/><span>bean gur theip orm glan aon dochar a dhéanamh dóibh le</span>
<lb n="10160"/><span>teasbach ná le riachtanas, agus nár sheasaimh abhfad gan</span>
<lb n="10161"/><span>aimhleas a dhéanamh dóibh féin nuair a chuireas an namhaid</span>
<lb n="10162"/><span>eile úd 'na dtreó.  Chuireas, mar a dúbhart leat, an</span>
<lb n="10163"/><span>namhaid eile úd ad' threó-sa, ach ní raibh aon nídh d'á</span>
<lb n="10164"/><span>bhárr agam.  Rud is anamh dom, do theip orm aon</span>
<lb n="10165"/><span>bhúntáiste bhreith ort.  Ní dóich liom gur duine thu i</span>
<lb n="10166"/><span>n-aon chor, i gceart.  Ní thaithnean leat mé thabhairt</span>
<lb n="10167"/><span>namhaid uirthi.  Nach í an namhaid is namhadaíghe ag duine</span>
<lb n="10168"/><span>an namhaid is mó dhéanfaidh d'aimhleas dó?”</span></p>
<lb n="10169"/>
<lb n="10170"/><p><span>“Tugaim an t-éitheach duit amach as do bheul féin,”</span>
<lb n="10171"/><span>arsa Séadna.  “Níor dhéin sí aon aimhleas dómh-sa</span>
<lb n="10172"/><span>agus d'á bhrígh sin is bréag duit namhaid a thabhairt</span>
<lb n="10173"/><span>uirthi.”</span></p>
<lb n="10174"/>
<lb n="10175"/><p><span>“Níor dhéin sí aimhleas duit, ach ní h-uirthi is ceart a</span>
<lb n="10176"/><span>bhuidhchas san do bheith, ná orm-sa.  Dhéin sí a dícheal</span>
<lb n="10177"/><span>chuige agus dhéineas-sa mo dhícheal chuige.  Dhéin sise a</span>
<lb n="10178"/><span>dícheal tré mhéid a grádh dhuit.  Dhéineas-sa mo dhícheal</span>
<lb n="10179"/><span>agus geallaim dhuit nach tré grádh dhuit é.  Theip an</span>
<lb n="10180"/><span>cluiche orainn araon.  D'imireas an cheard is fearr a</span>
<lb n="10181"/><span>bhí agam ort, ach tá buaidhte agat orm.”</span></p>
<lb n="10182"/>
<lb n="10183"/><p><span>“Ní mholaim do cheard,” arsa Séadna, “pé meas</span></p>
</div>
<pb n="277"/>
<div><lb n="10184"/><p><span>atá agat féin uirthi.  Mheasas a rádh ‘nár chúitighthear</span>
<lb n="10185"/><span>do shaothar leat!’ ach crosaim airís tú.  Deirim ó</span>
<lb n="10186"/><span>chroídhe leat, go gcúitighthear do shaothar leat!  Ba mhór</span>
<lb n="10187"/><span>an truagh a leithéid de shaothar a dhul gan a chúiteamh.</span>
<lb n="10188"/><span>Chuiris namhaid, dar leat, am' threó-sa.  Measaim gur</span>
<lb n="10189"/><span>dhéinis dearmhad i mball éigin ad' chúntaisí.  Ní mar</span>
<lb n="10190"/><span>a braithtear a bídhtear go minic.  Thugais airgead dómh-</span>
<lb n="10191"/><span>sa le h-ionchas go ndéanfadh sé aimhleas dom.  Theip</span>
<lb n="10192"/><span>ort i dtaobh an airgid.  Chuiris an namhaid eile, mar</span>
<lb n="10193"/><span>a deirir, am' threó.  Do theip ort sa tarna cluiche fé</span>
<lb n="10194"/><span>mar a theip ort sa chéad chluiche.  Inis dom go cruinn</span>
<lb n="10195"/><span>cad air go bhfuil a mhilleán agat an cluiche do dhul</span>
<lb n="10196"/><span>ad' choinnibh.  Labhair cruinn, léir.  Ní thaithnean fánaí-</span>
<lb n="10197"/><span>dheacht cainte liom.  Gan amhras is tú chuir am' threó</span>
<lb n="10198"/><span>an t-airgead.  Ní chreidim uait gur chuiris aon nídh</span>
<lb n="10199"/><span>eile am' threó.  Táir ró oilte ar an éitheach.  Ní féidir</span>
<lb n="10200"/><span>do dhuine rud a chreideamhaint uait mura bhfeicidh a dhá</span>
<lb n="10201"/><span>shúil féin é.  Inis an fhírinne dhom.”</span></p>
<lb n="10202"/>
<lb n="10203"/><p><span>“Innsim an fhírinne uaireanta,” arsa 'n Fear Dubh,</span>
<lb n="10204"/><span>“agus 'neósfad anois í.  'Neósfad duit í i dtreó go</span>
<lb n="10205"/><span>bhfeicfidh do dhá shúil féin í.  Is maith liom í dh' innsint</span>
<lb n="10206"/><span>duit mar tá a fhios agam ná taithnfidh sí go ró mhaith</span>
<lb n="10207"/><span>leat.  Cheapas go gcomáinfeadh an t-airgead amú' thú</span>
<lb n="10208"/><span>mar a chomáinean sé gach aoinne a gheibhean é, nach mór.</span>
<lb n="10209"/><span>Cheapas nár bh'fhada go mbéidhtheá agam gan puínn de</span>
<lb n="10210"/><span>d' dhuagh fhághail.  Nuair a fuaras ar an aonach tú ag</span>
<lb n="10211"/><span>ceannach an chapaill mheasas go rabhais agam láithreach.</span>
<lb n="10212"/><span>Cheapas go raibh do phort seinnte, nach mór sul a raibh</span>
<lb n="10213"/><span>sé tosnuighthe i gceart.  Nuair a chonac ag imtheacht tú</span>
<lb n="10214"/><span>agus gan an ceannach déanta bhí iongnadh orm cad a</span>
<lb n="10215"/><span>bhí ag cur ort.  Thugas tarcuisne dhuit os cómhair</span>
<lb n="10216"/><span>na ndaoine feuchaint an bhfillfeá agus an t-airgead</span>
<lb n="10217"/><span>do dhíol.  Níor fhillis.  Chromais do cheann agus</span></p>
</div>
<pb n="278"/>
<div><lb n="10218"/><p><span>do rithis leat féin mar a dhéanfadh spreallairin</span>
<lb n="10219"/><span>madra —”</span></p>
<lb n="10220"/>
<lb n="10221"/><p><span>“Tuigim,” arsa Séadna.  “Comáin leat.”</span></p>
<lb n="10222"/>
<lb n="10223"/><p><span>“Tá óigbhean ansan thiar,” arsa 'n Fear Dubh, “agus</span>
<lb n="10224"/><span>ó'n lá a baisteadh í go dtí an lá atá indiu ann tá</span>
<lb n="10225"/><span>teipithe orm glan filleadh ná feacadh bhaint as a toil</span>
<lb n="10226"/><span>'ná as a h-aigne.  Pé toirmeasg a chuirim 'na treó ní</span>
<lb n="10227"/><span>bhainean sé aon bharathuisle aisti.  Bhí sí ag teacht ó'n</span>
<lb n="10228"/><span>sráid tráthnóna.  Chuireas righneas uirthi.  Thuit a</span>
<lb n="10229"/><span>codla uirthi i lúib de'n bhóthar.  Nuair a dhúisigh sí as a</span>
<lb n="10230"/><span>codla bhí sé i n-am mhairbh na h-oídhche.  Ghluais sí fé</span>
<lb n="10231"/><span>dhéin an bhaile agus í ag crith le h-eagla.  Nuair a bhí</span>
<lb n="10232"/><span>sí ag déanamh siar ar Bhóthar na Bró cé bhéadh ar lár</span>
<lb n="10233"/><span>an bhóthair ann roímpi ach an sprid.  Shíleas go dtuit-</span>
<lb n="10234"/><span>feadh an t-anam aisti.  Chuireas mé féin ad' chlódh-sa.</span>
<lb n="10235"/><span>Bhuaileas tháirse amach.  D'aithin sí thusa ionam.  Dhéin-</span>
<lb n="10236"/><span>eas ceann ar aghaidh ar an sprid agus sgian choise</span>
<lb n="10237"/><span>duibhe am' láimh agam, mar 'dh eadh.  Ba ghearr go raibh</span>
<lb n="10238"/><span>deire leis an sprid.  Ansan d' fhilleas ar an óig-</span>
<lb n="10239"/><span>mhnaoi agus dhéineas í thionnlacan siar isteach go dorus</span>
<lb n="10240"/><span>tíghe a h-athar.”</span></p>
<lb n="10241"/>
<lb n="10242"/><p><span>“Dá mbéadh a fhios aici cé bhí 'ghá tionnlacan!”</span>
<lb n="10243"/><span>arsa Séadna.</span></p>
<lb n="10244"/>
<lb n="10245"/><p><span>“Cheap sí gur tusa a bhí 'ghá tionnlacan,” arsa 'n</span>
<lb n="10246"/><span>Fear Dubh, “agus is dóich liom go raibh iaracht de</span>
<lb n="10247"/><span>mhórdháil uirthi a rádh gur chuir aon duine é féin i n-a</span>
<lb n="10248"/><span>leithéid de chontabhairt ar a son.  As san amach tháinig</span>
<lb n="10249"/><span>árd uraim aici dhuit-se.  Ní fheacaís daonaidhe riamh sa</span>
<lb n="10250"/><span>chás 'na raibh sí ó'n oídhche sin amach.  Bhí an sgéal aici</span>
<lb n="10251"/><span>díreach mar a bhí ag an bhfile úd a dúbhairt:—</span></p>
<lb n="10252"/>
<lb n="10253"/><p><span>‘Is bocht an toisg an toisg go bhfuilim i bpéin;</span>
<lb n="10254"/><span>Mo thuisgint ó m' thoil, a's mo thoil ag druidim</span>
<lb n="10255"/><span>ó m' chéill!</span></p>
</div>
<pb n="279"/>
<div><lb n="10256"/><p><span>Ní thuigean mo thoil an toil do'm thuisgint is léir;</span>
<lb n="10257"/><span>Nó má thuigean ní toil léi ach toil a tuisgiona</span>
<lb n="10258"/><span>féin!’</span></p>
<lb n="10259"/>
<lb n="10260"/><p><span>“Bhí a fhios ag an gcailín mbocht go raibh a toil ag</span>
<lb n="10261"/><span>imtheacht bun os cionn le n-a ciall, a toil 'ghá tiomáint</span>
<lb n="10262"/><span>agus a ciall 'ghá tarang siar; a toil ag tabhairt a</span>
<lb n="10263"/><span>croídhe agus a h-aigne suas duit-se, agus a ciall 'ghá</span>
<lb n="10264"/><span>thaisbeáint di go soiléir go raibh óinseach aici d'á</span>
<lb n="10265"/><span>dhéanamh dí féin mar gheall ort.  Bhí an chaismirt chómh</span>
<lb n="10266"/><span>dian san 'n-a h-aigne gur imthigh a goile uaithi agus ná</span>
<lb n="10267"/><span>féadadh sí aon neul de'n oídhche do chodladh.  Nuair a</span>
<lb n="10268"/><span>chíodh sí thusa, agus dob' orm-sa a bhuidhchas gur mhinic</span>
<lb n="10269"/><span>sin, ba bheag 'ná go n-imthigheadh a raibh de mheabhair an</span>
<lb n="10270"/><span>tsaoghal aici amach as a ceann agus as a h-aigne.  'Na</span>
<lb n="10271"/><span>dhiaigh san, nuair a thuigeadh sí í féin, ba dhóich leat go</span>
<lb n="10272"/><span>ndéanfadh dhá leath d'á croídhe le náire agus le ceann-</span>
<lb n="10273"/><span>fé agus le cathughadh.  Fé dheire chuir sí chúgat an</span>
<lb n="10274"/><span>bhaintreach, mar is eól duit.”</span></p>
<lb n="10275"/>
<lb n="10276"/><p><span>“Go gcúitighthear do shaothar leat!” arsa Séadna</span>
<lb n="10277"/><span>go dúrthachtach.</span></p>
<lb n="10278"/>
<lb n="10279"/><p><span>“Tá sé cúitighthe liom cheana go h-iomlán,” arsa 'n</span>
<lb n="10280"/><span>Fear Dubh, “agus is ort-sa atá a bhuidhchas agam.  Is</span>
<lb n="10281"/><span>mise chuir ad' threó í.  Ná bíodh aon phioc d'á mhearbhall</span>
<lb n="10282"/><span>ort.  Do chuireas ad' threó í agus do choimeádas ad'</span>
<lb n="10283"/><span>threó í.  Do thuigis méid a maitheasa.  Do thuigis</span>
<lb n="10284"/><span>feabhas agus uaisleacht a h-aigne.  Do bhreithnighis áil-</span>
<lb n="10285"/><span>neacht a snuadh agus a clódh agus a pearsan gan locht.</span>
<lb n="10286"/><span>Ní raibh bean eile ar t' aithne i n-aon ghaor do bheith</span>
<lb n="10287"/><span>chómh dathamhail léi.  Is doimhinn, dorcha, dúblálta an</span>
<lb n="10288"/><span>fear thú.  Is beag é eólus aoinne ar an rud a bhíon</span>
<lb n="10289"/><span>istigh ad' chroídhe nuair a oirean duit é choimeád agat</span>
<lb n="10290"/><span>féin, ach níor fhéadais a choimeád uaim-se conus a bhí</span>
<lb n="10291"/><span>an sgéal agat 'na taobh súd.  D'á dhoimhne agus d'á</span></p>
</div>
<pb n="280"/>
<div><lb n="10292"/><p><span>dhoirche é do chroídhe níor fhéadais an t-eólus a choimeád</span>
<lb n="10293"/><span>uaim-se go raibh a grádh súd chómh láidir chómh daingean</span>
<lb n="10294"/><span>ionat agus bhí grádh do mhnaoi i gcroídhe aon fhir d'ár</span>
<lb n="10295"/><span>mhair riamh.  Níor mheasas go raibh an fear san beó ar</span>
<lb n="10296"/><span>an saoghal so d' fhéadfadh chur 'na choinnibh!  Is beag</span>
<lb n="10297"/><span>má chuir aon rud riamh oiread iongnadh orm agus chuir</span>
<lb n="10298"/><span>an freagra úd a thugais ar an mbaintrigh.  Má dhéineas</span>
<lb n="10299"/><span>dícheal riamh do dhéineas an uair sin é, chun tusa chur</span>
<lb n="10300"/><span>i dtreó ná féadfá tarang siar.  Do bhuadhais orm d'</span>
<lb n="10301"/><span>aimhdheóin mo dhíchil.  An bhean is fearr i n-Éirinn</span>
<lb n="10302"/><span>chuiris ód' chroídhe í agus a grádh greamuighthe ionat!</span>
<lb n="10303"/><span>Chuiris ó d' chroídhe í agus a croídhe d'á raobadh le grádh</span>
<lb n="10304"/><span>dhuit!  Ní fheadar an duine daona i n-aon chor thú!</span>
<lb n="10305"/><span>Ba chuma leat dá gcurthá sa n-uaigh í!  Cad é an</span>
<lb n="10306"/><span>díobháil dom ach an chúis.  Do chroídhe féin agus a</span>
<lb n="10307"/><span>croídhe sin do stracadh ó n-a chéile — ar son an —”</span></p>
<lb n="10308"/>
<lb n="10309"/><p><span>“Críochnuigh é!” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="10310"/>
<lb n="10311"/><p><span>“Ar son an t-É atá thuas!” arsa 'n Fear Dubh.</span>
<lb n="10312"/><span>“‘Slánuightheóir’ a thugan sibh air.  Siné an gníomh</span>
<lb n="10313"/><span>a thug an lámh uachtair duit orm-sa.  Siné an gníomh le</span>
<lb n="10314"/><span>n-ar bhrúighis agus le n-ar mhillis mé, agus ní h-é do</span>
<lb n="10315"/><span>chuid déarca gan áird gan tairbhe.”</span></p>
<lb n="10316"/>
<lb n="10317"/><p><span>“Tá a lán cainte déanta agat,” arsa Séadna, “ach</span>
<lb n="10318"/><span>sa chaint go léir ní'l innste agat ach taobh de'n sgéal.</span>
<lb n="10319"/><span>Is fíor dhuit go gcuirean grádh agus caradas agus</span>
<lb n="10320"/><span>muíntearthas agus ionmhuine a lán daoine ar a</span>
<lb n="10321"/><span>n-aimhleas.  Ach nach mór an iongnadh ná feicean tú go</span>
<lb n="10322"/><span>gcuirid na neithe céadna san a lán daoine ar a leas</span>
<lb n="10323"/><span>leis?  Déanfaidh duine rud ar a charaid ná déanfadh</span>
<lb n="10324"/><span>sé choídhche uaidh féin.  Agus déanfaidh duine a leas go</span>
<lb n="10325"/><span>minic, ar chómhairle mhaith ó chara dhílis chiallmhar, an</span>
<lb n="10326"/><span>uair, b' fhéidir, gur b' é a aimhleas a dhéanfadh sé dá</span>
<lb n="10327"/><span>mba ná béadh an cara san aige chun na cómhairle sin a</span></p>
</div>
<pb n="281"/>
<div><lb n="10328"/><p><span>thabhairt dó sa n-am chóir.  ‘Má 's grádh do mhnaoi,’</span>
<lb n="10329"/><span>arsa tusa, ‘a bhéidh ag seóladh an duine ar a aimhleas,</span>
<lb n="10330"/><span>sin deire le cosaint ag an nduine air féin.’  Tá go</span>
<lb n="10331"/><span>maith.  Ach cuir i gcás gur bean fhóghanta chiallmhar an</span>
<lb n="10332"/><span>bhean, bean a bhreithneóchaidh 'na h-aigne go géar agus</span>
<lb n="10333"/><span>go cruinn na neithe a bhéadh aimhleasta do'n fhear san,</span>
<lb n="10334"/><span>agus a dhéanfaidh a dícheal ar é mhealladh uatha, bean a</span>
<lb n="10335"/><span>bhéidh coitchianta ag guidhe chun Dé ar son an fhir sin,</span>
<lb n="10336"/><span>'ghá iaraidh ar Dhia é chur bun os cionn le gach droch nídh</span>
<lb n="10337"/><span>agus a aigne do spriocadh chun an ruda a dhéanfaidh</span>
<lb n="10338"/><span>tairbhe anama agus chuirp dó, bean a dhéanfaidh úsáid</span>
<lb n="10339"/><span>de'n ghrádh atá ag an bhfear san di chun a chur fhiachaibh</span>
<lb n="10340"/><span>air an droch nídh a thaithnean leis féin do sheachnadh agus</span>
<lb n="10341"/><span>an rud fóghanta a thaithnean léi-se do dhéanamh, nach dóich</span>
<lb n="10342"/><span>leat gur maith an congnamh, i dteannta grásta Dé, an</span>
<lb n="10343"/><span>bhean san chun an fhir sin do chur ar a leas agus chun é</span>
<lb n="10344"/><span>choimeád ó n-a aimhleas?  Dar leat-sa ní'l ach ciall</span>
<lb n="10345"/><span>chun duine chur ar a leas, nó mí-chiall chun é chur ar a</span>
<lb n="10346"/><span>aimhleas.  Dhéinis féin aimhleas botúnta dhuit féin aon</span>
<lb n="10347"/><span>uair amháin.  Ba mhór í do chiall an uair sin.  Ach</span>
<lb n="10348"/><span>measaim go raibh breall ar do chiall!  Is maith an rud</span>
<lb n="10349"/><span>ciall gan amhras.  Ach tá neithe is fearr go mór 'ná</span>
<lb n="10350"/><span>í.  Is minic a dhéinean grádh agus muíntearthas agus</span>
<lb n="10351"/><span>caradas agus ionmhuine tairbhe do theipfeadh ar chiall</span>
<lb n="10352"/><span>an domhain.  Tá rud nach iad san go léir is fearr 'ná</span>
<lb n="10353"/><span>iad agus 'ná pé ciall a bhéadh ag dul leó.  Ní fheadar</span>
<lb n="10354"/><span>an bhfuil aon eólus agat-sa ar an rud san.  Isé rud</span>
<lb n="10355"/><span>é 'ná úmhluigheacht.  Tá a fhios agam go maith ná taith-</span>
<lb n="10356"/><span>nean an rud san leat-sa.  Nuair a bhís ag breithniughadh</span>
<lb n="10357"/><span>ar na neithibh is fearr chun duine chur ar a aimhleas is</span>
<lb n="10358"/><span>mairg dhuit nár dhéin machtnamh beag ar an nídh is fearr</span>
<lb n="10359"/><span>a choisgean aimhleas.  An áit 'na mbíon an úmhluigheacht</span>
<lb n="10360"/><span>bíon grásta Dé ann.  Is treise go mór grásta Dé</span></p>
</div>
<pb n="282"/>
<div><lb n="10361"/><p><span>chun an duine chur ar a leas 'ná na neithe úd go léir</span>
<lb n="10362"/><span>d'áirighis-se chun an duine chur ar a aimhleas.  Ní h-é</span>
<lb n="10363"/><span>an gníomh úd a dhéineas-sa do mhill thú.  Níor chóir</span>
<lb n="10364"/><span>puínn de bhuidhchas an ghnímh sin a bheith orm-sa.  Dhéin-</span>
<lb n="10365"/><span>eas an gníomh mar ní raibh leigheas agam air.  Feabhas</span>
<lb n="10366"/><span>na mná fé ndear é.  Ní fhéadfainn a leithéid d'éagcóir</span>
<lb n="10367"/><span>a dhéanamh ar a leithéid de mhnaoi.  D'á olcas mé ní</span>
<lb n="10368"/><span>'lim chómh h-olc leat-sa fós.  Dá gcurthá bean ná béadh</span>
<lb n="10369"/><span>chómh maith léi am' threó cá bh' fhios ná go n-eireóch' an</span>
<lb n="10370"/><span>cluiche leat níos fearr.  'Neósfad-sa dhuit cad a mhill</span>
<lb n="10371"/><span>thú.  Do sháruigh an t-olc ar an olc agat.  Do bhuaidh</span>
<lb n="10372"/><span>droch thaobh de d' ghnó ar an ndroch thaobh eile dhé.  ‘Ruith</span>
<lb n="10373"/><span>mhadra an dá cháis,’ isé a bhí ort.  ‘Ní thagan an dá</span>
<lb n="10374"/><span>thráigh leis an ngobadán.’  Dá bpósainn an uair úd í</span>
<lb n="10375"/><span>conus bhéadh an sgéal anois aici, agus agá clainn, dá</span>
<lb n="10376"/><span>mbéidís ann!”</span></p>
<lb n="10377"/>
<lb n="10378"/><p><span>“Agus nach shiné díreach a bhí uaim!” arsa 'n Fear</span>
<lb n="10379"/><span>Dubh.  “Bhís i ngrádh léi chómh mór agus a bhí aon fhear</span>
<lb n="10380"/><span>riamh i ngrádh le mnaoi.  Ní fheaca riamh aon bheirt chómh</span>
<lb n="10381"/><span>dlúithte i n-a chéile, chómh mór cion ar a chéile, chómh mór</span>
<lb n="10382"/><span>uraim d'á chéile.  Cé mheasfadh go bhféadfá í chur ó d'</span>
<lb n="10383"/><span>chroídhe!  Cé mheasfadh go bhféadfadh sise bheith sgartha</span>
<lb n="10384"/><span>leat-sa agus bheith beó!  Admhuighim gur bhuaidh an méid</span>
<lb n="10385"/><span>sin orm.”</span></p>
<lb n="10386"/>
<lb n="10387"/><p><span>“Chuireas ó m' chroídhe í ar son an tSlánuightheóra,”</span>
<lb n="10388"/><span>arsa Séadna.  “Ní fhéadfainn a leithéid d' éagcóir a</span>
<lb n="10389"/><span>dhéanamh ar a leithéid de mhnaoí.  Siné an sgéal go</span>
<lb n="10390"/><span>léir agat.  Má 's tú chuir am' threó í is tú féin a mhill</span>
<lb n="10391"/><span>thú féin.  Dúbhraís gur theip ort filleadh ná feacadh</span>
<lb n="10392"/><span>bhaint aisti riamh.  Níor mhaith an chiall duit tabhairt</span>
<lb n="10393"/><span>fúithi sa ghnó so.  Ba chóir go raibh sean aithne agat</span>
<lb n="10394"/><span>uirthi.  Cheapais greim fhághail ar bheirt againn agus is</span>
<lb n="10395"/><span>amhlaidh atá greim daingean ort féin anois.”</span>
<lb n="10396"/></p>
</div>
<pb n="283"/>
<div><lb n="10397"/><p><span>“Tá an éagcóir agat,” arsa 'n Fear Dubh.  “Ní h-í</span>
<lb n="10398"/><span>fé ndear an cluiche ghabháil am' choinnibh ach tusa.  Phós-</span>
<lb n="10399"/><span>fadh sí thú láithreach dá n-iarthá uirthi thú phósadh.  Cad é</span>
<lb n="10400"/><span>sin agam dh'á rádh!  Ní raibh ort é iaraidh uirthi.  Bhí sí</span>
<lb n="10401"/><span>féin chómh mór san as a meabhair le grádh dhuit gur dhéin</span>
<lb n="10402"/><span>sí rud nár mheasas fhéadfadh sí a dhéanamh pé cor a</span>
<lb n="10403"/><span>bhéarfadh í.  D'iar sí ort í phósadh — agus d' eitighis</span>
<lb n="10404"/><span>í!  Greadadh chúgat, cad é mar shaghas fir tú!  Do</span>
<lb n="10405"/><span>ghníomh-sa isé mhill mé.  Uaisleacht an ghnímh sin isé</span>
<lb n="10406"/><span>mhill mé.  An bhean san do chur ó d' chroídhe, mar a</span>
<lb n="10407"/><span>dhéinis, níos túisge 'ná dhéanfá an éagcóir.  Ní fheadar</span>
<lb n="10408"/><span>an bhfuil fear eile beó d' fhéadfadh a leithéid do dhéan-</span>
<lb n="10409"/><span>amh.  Siné mhill mé.  Siné chuir tusa ansan agus mise</span>
<lb n="10410"/><span>anso.”</span></p>
<lb n="10411"/>
<lb n="10412"/><p><span>“Do thárla maith go leór,” arsa Séadna; “tusa</span>
<lb n="10413"/><span>ansan agus mise anso.  Ní'l aon locht agam-sa ar an</span>
<lb n="10414"/><span>órdughadh san, pé duine fé ndear é.”</span></p>
<lb n="10415"/>
<lb n="10416"/><p><span>“Ní mar sin dómh-sa san,” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10417"/>
<lb n="10418"/><p><span>“‘Moladh gach aoinne an t-ádh mar a gheabhaidh,’”</span>
<lb n="10419"/><span>arsa Séadna.</span></p>
<lb n="10420"/>
<lb n="10421"/><p><span>“Seo! seo! leig uait me!” arsa 'n Fear Dubh.</span>
<lb n="10422"/><span>“Tá an mí-fhortiún ar an áit seó le nímhneacht.  Ní</span>
<lb n="10423"/><span>bhfuaras a leithéid de bheiriughadh le fada.  Sgeímhle</span>
<lb n="10424"/><span>ort!  Leig uait me!  Cad dob' áil leat anso dhíom!”</span></p>
<lb n="10425"/>
<lb n="10426"/><p><span>“Go réidh! go réidh!” arsa Séadna.  “B' fhéidir</span>
<lb n="10427"/><span>gur fada go mbéidhmís ar aghaidh a chéile mar seo airís</span>
<lb n="10428"/><span>agus tá rud beag eile ag déanamh mearbhaill dom.</span>
<lb n="10429"/><span>Táim ag éisteacht le d' chaint ansan le tamall maith.</span>
<lb n="10430"/><span>Is cruinn an tuairisg atá fághalta agam uait ar a bhfuil</span>
<lb n="10431"/><span>de cheilg agus de chalaoís agus de chleasaibh agus de</span>
<lb n="10432"/><span>chamastuíol imeartha agat orm féin le trí bliaghna</span>
<lb n="10433"/><span>déag.  Ní raibh sa chleasaidheacht san go léir, ámhthach, ach</span>
<lb n="10434"/><span>an rud ba cheart d' aoinne a cheapadh bhéadh aige le</span></p>
</div>
<pb n="284"/>
<div><lb n="10435"/><p><span>fághail uait-se.  Ach an bheart a dhéinis ar an óig-mhnaoi</span>
<lb n="10436"/><span>sin thiar, gan chúis gan adhbhar, gan ghádh gan riachtanas,</span>
<lb n="10437"/><span>gan í 'ghá thuilleamh uait ar aon tsaghas cuma d'ár</span>
<lb n="10438"/><span>dhealbhuigh Dia (moladh go deo leis!) is dóich liom gur</span>
<lb n="10439"/><span>b' í sin beart is gráinneamhla d'á bhfeacaidh aoinne riamh</span>
<lb n="10440"/><span>déanta ag duine ná ag diabhal!  Ní féidir an bheart</span>
<lb n="10441"/><span>san do shárughadh i bhfeall ná i spriúnlaitheacht ná i n-</span>
<lb n="10442"/><span>olcas.  Is í beart is caillte í, agus is mailísíghe, is</span>
<lb n="10443"/><span>dóich liom, d'ár déineadh riamh.  Faire fút!  Ó, faire</span>
<lb n="10444"/><span>fút, a rud ghránda!  Agus tú féin, ní h-amháin ag</span>
<lb n="10445"/><span>admháil an ghnímh, ach ag maoidheamh as!  Níor mheasas</span>
<lb n="10446"/><span>go raibh do leithéid thíos i n-iachtar ifrinn féin.  Gráin</span>
<lb n="10447"/><span>ort!  Ó, gráin mo sgart ort!  Agus feuch.  Deir-</span>
<lb n="10448"/><span>tear go rabhais-se lá ar an aingeal dob' áilne agus ba</span>
<lb n="10449"/><span>ghile agus dob' uaisle agus dob' aoirde cáil d'á raibh</span>
<lb n="10450"/><span>i n-uachtar na bhFlathas thuas!  ‘Moladh le Righ na</span>
<lb n="10451"/><span>naomh! is mór 'dir indé agus indiu’ agat.  Dob' fhada</span>
<lb n="10452"/><span>síos an tuitim agat é.  Ní foláir nó is beag d'á</span>
<lb n="10453"/><span>choinne a bhí agat tamall go mbéarfadh sé ad' bheathaigh</span>
<lb n="10454"/><span>ort tú bheith ceangailte sa chathaoir shúgáin sin agam-</span>
<lb n="10455"/><span>sa!”</span></p>
<lb n="10456"/>
<lb n="10457"/><p><span>“Ní h-é sin atá ag déanamh mearbhaill duit,” arsa</span>
<lb n="10458"/><span>'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10459"/>
<lb n="10460"/><p><span>“Táim ag teacht chuige,” arsa Séadna.  “Is mór de</span>
<lb n="10461"/><span>dhuagh an oilc atá agat d'á fhághail.  Is dóich liom gur</span>
<lb n="10462"/><span>mó a gheibhean tú de dhuagh an oilc 'ná mar a fuair</span>
<lb n="10463"/><span>aoinne riamh de dhuagh maitheasa.  Agus gan agat de</span>
<lb n="10464"/><span>bhárr do shaothair ach an t-olc.  Is mór é t' eólus.  Is</span>
<lb n="10465"/><span>mór í do chiall.  Is ciall cheannaigh agat í, nó an chuid</span>
<lb n="10466"/><span>is mó dhi.  Tá inntleacht ghéar agat.  Tá an aigne go</span>
<lb n="10467"/><span>h-aibigh agat.  Ní'l d'úsáid agat d'á dhéanamh des na</span>
<lb n="10468"/><span>tréithibh maithe san ach bheith ag saothrughadh an oilc leó.</span>
<lb n="10469"/><span>Ní'l de thoradh ar do shaothar ach an t-olc.  Is bocht an</span></p>
</div>
<pb n="285"/>
<div><lb n="10470"/><p><span>sgéal agat é.  Ná béadh sé chómh saoráideach agat an</span>
<lb n="10471"/><span>saothar san go léir, agus an t-eólus, agus an innt-</span>
<lb n="10472"/><span>leacht, agus an ghéar-chúis, agus an chiall, má 's ciall</span>
<lb n="10473"/><span>cheannaigh féin í, do chur chun tairbhe éigin do shaoth-</span>
<lb n="10474"/><span>rughadh?  B' fhéidir, luath nó mall, go mbéadh rud</span>
<lb n="10475"/><span>éigin i n-éaghmais an oilc de bhárr do shaothair</span>
<lb n="10476"/><span>agat.”</span></p>
<lb n="10477"/>
<lb n="10478"/><p><span>D'fheuch an Fear Dubh ins na súilibh ar Shéadna agus</span>
<lb n="10479"/><span>mheas Séadna ná feacaidh sé riamh feuchaint chómh diab-</span>
<lb n="10480"/><span>laídhe.</span></p>
<lb n="10481"/>
<lb n="10482"/><p><span>“Feuch, a Shéadna,” ar seisean, “níor labhair aoinne</span>
<lb n="10483"/><span>riamh fós ar an gcuma san liom.  B' fhéidir dá labhradh</span>
<lb n="10484"/><span>ná béadh an sgéal indiu agam mar atá.  Ní cuid ba</span>
<lb n="10485"/><span>lúgha 'ná a fhonn a bhéadh orm do chómhairle ghlacadh agus</span>
<lb n="10486"/><span>rud a dhéanamh ort feasda.  B' fhéidir gur bh' fhearr</span>
<lb n="10487"/><span>déanaighe 'ná ró dhéanaighe.  Ach cad dob' áil leat anso</span>
<lb n="10488"/><span>dhíom anois?  An airighean tú leat mé?  Leig uait</span>
<lb n="10489"/><span>mé agus bíodh trí bliaghna déag eile agat!”</span></p>
<lb n="10490"/>
<lb n="10491"/><p><span>“Seadh go díreach!” arsa Séadna.  “Agus ansan</span>
<lb n="10492"/><span>má théidhim ar aonach nó ar margadh ag ceannach bó nó</span>
<lb n="10493"/><span>capaill tiocfair-se ad' fhear méaracán agus tabhar-</span>
<lb n="10494"/><span>fair ‘gréasaidhe beag buídhe na mealbhóige’ orm os</span>
<lb n="10495"/><span>cómhair na ndaoine, agus béidh tú ag faire orm, a gan</span>
<lb n="10496"/><span>fhios dom, do ló agus d' oídhche, feuchaint cathain a</span>
<lb n="10497"/><span>dhéanfainn dearmhad.  Ní beag liom de'n tsórd san</span>
<lb n="10498"/><span>margaidh.”</span></p>
<lb n="10499"/>
<lb n="10500"/><p><span>“Cuirimís sa mhargadh gan mé teacht ad' ghoire i n-aon</span>
<lb n="10501"/><span>chor i gcaitheamh na h-aimsire,” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10502"/>
<lb n="10503"/><p><span>“Ná aoinne uait,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="10504"/>
<lb n="10505"/><p><span>“Ná aoinne uaim,” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10506"/>
<lb n="10507"/><p><span>“Agus neart a bheith dhom ar aon úsáid is maith</span>
<lb n="10508"/><span>liom a dhéanamh de'n airgead,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="10509"/>
<lb n="10510"/><p><span>“Déin go rogha úsáid de,” arsa 'n Fear Dubh</span></p>
</div>
<pb n="286"/>
<div><lb n="10511"/><p><span>“Ceannaigh a bhfuil de bhuaibh agus de chapaillibh ar</span>
<lb n="10512"/><span>aontaíbh na h-Éirean leis má 's maith leat é.”</span></p>
<lb n="10513"/>
<lb n="10514"/><p><span>“Agus mise do chur brígh na mionn ort-sa fé mar a</span>
<lb n="10515"/><span>chuiris-se orm-sa,” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="10516"/>
<lb n="10517"/><p><span>“Táim sásta,” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10518"/>
<lb n="10519"/><p><span>“Abair ‘Bíodh 'na mhargadh!’” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="10520"/>
<lb n="10521"/><p><span>“Bíodh 'na mhargadh!” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10522"/>
<lb n="10523"/><p><span>“Fé bhrígh na mionn!” arsa Séadna.</span></p>
<lb n="10524"/>
<lb n="10525"/><p><span>“Fé bhrígh na mionn!” arsa 'n Fear Dubh.</span></p>
<lb n="10526"/>
<lb n="10527"/><p><span>A dhaoine mh' áran agus mh' anama!  Ní túisge bhí an</span>
<lb n="10528"/><span>focal san as a bheul ag an bhFear nDubh 'ná bhí sé 'na</span>
<lb n="10529"/><span>shuídhe as an gcathaoir agus a dhá láimh sínte amach aige</span>
<lb n="10530"/><span>chun beirthe ar Shéadna!</span></p>
<lb n="10531"/>
<lb n="10532"/><p><span>“A phreabaire,” ar seisean, “dúbhart ná tiocfainn</span>
<lb n="10533"/><span>ach ní dúbhart go n-imtheóchainn!”</span></p>
<lb n="10534"/>
<lb n="10535"/><p><span>Ba mhaith an mhaise ag Séadna é, do tharaing sé an</span>
<lb n="10536"/><span>lámh dheas amach as a bhrollach agus an tseóid aige</span>
<lb n="10537"/><span>inti, agus d'árduigh sé an lámh i gcoinnibh a namhad.</span></p>
<lb n="10538"/>
<lb n="10539"/><p><span>“Fíoghar na Croise Céasda idir mé agus tú!” ar</span>
<lb n="10540"/><span>seisean, agus dhéin sé Fíoghar na Croise leis an láimh</span>
<lb n="10541"/><span>agus an tseóid inti.</span></p>
<lb n="10542"/>
<lb n="10543"/><p><span>Nuair a chonaic an Fear Dubh an lámh do tharaing sé</span>
<lb n="10544"/><span>siar beagán.  Nuair a dúbhairt Séadna na focail</span>
<lb n="10545"/><span>bheannuighthe, le linn Fíoghair na Croise dhéanamh dó, las</span>
<lb n="10546"/><span>an solus sa liarthóid chómh láidir sin go raibh sé ag</span>
<lb n="10547"/><span>taithneamh tríd an láimh amach, i dtreó go raibh radharc</span>
<lb n="10548"/><span>ar na cnámhaibh agus ar na féitheachaibh.  Le linn na</span>
<lb n="10549"/><span>bhfocal a chríochnughadh do Shéadna do dhéin liarthóid</span>
<lb n="10550"/><span>teine de'n Fhear Dhubh os cionn na cathaoireach.  Ansan</span>
<lb n="10551"/><span>do tháinig mar bhéadh soc caol thíos ar an liarthóid teine</span>
<lb n="10552"/><span>agus do ghluais sí síos tríd an gcathaoir, 'na slabhra</span>
<lb n="10553"/><span>teine, agus síos tríd an dtalamh, sa n-áit díreach 'na</span>
<lb n="10554"/><span>raibh an sgilling.</span>
<lb n="10555"/></p>
</div>
<pb n="287"/>
<div><lb n="10556"/><p><span>An fhaid a bhí an slabhra teine ag sleamhnughadh síos</span>
<lb n="10557"/><span>tríd an dtalamh do mhothuigh Séadna mar a bhéadh fion-</span>
<lb n="10558"/><span>achrith 'na chroicean agus mar a bhéadh luasgadh fola 'na</span>
<lb n="10559"/><span>bhallaibh beatha agus 'na cholainn agus suas 'na cheann.</span></p>
<lb n="10560"/>
<lb n="10561"/><p><span>“Moladh le Rígh na naomh!” ar seisean.</span></p>
<lb n="10562"/>
<lb n="10563"/><p><span>Bhí a cheann i rachtaibh sgolta le teinneas.  Do bhailigh</span>
<lb n="10564"/><span>sé leis, chómh maith agus d' fhéad sé é, go dtí an áit</span>
<lb n="10565"/><span>'na raibh a leabaidh, agus shín sé inti.  Bhí sé gan aithne</span>
<lb n="10566"/><span>gan urlabhra láithreach.</span>
<lb n="10567"/></p>
</div>
<pb n="288"/>
<div><lb n="10568"/><p><span>Caibidiol a trí a's tríochad.</span></p>
<lb n="10569"/>
<lb n="10570"/><p><span>Nuair a dhúisigh sé as a chodla is amhlaidh a fuair sé</span>
<lb n="10571"/><span>é féin agus é ag rádh na bhfocal úd d'fhág sé gan chríoch-</span>
<lb n="10572"/><span>nughadh nuair a bhí sé ag caint leis an mnaoi chos-</span>
<lb n="10573"/><span>nochtaithe ar an gcnuc.</span></p>
<lb n="10574"/>
<lb n="10575"/><p><span>“Bheirim a bhuidhchas leis an Athair Síoruidhe a chruth-</span>
<lb n="10576"/><span>uigh thú! — agus le h-Íosa Críosd a cheannuigh thú! —</span>
<lb n="10577"/><span>agus leis an Spioraid Naomh a bheannuigh thú!”</span></p>
<lb n="10578"/>
<lb n="10579"/><p><span>Dar leis féin is sínte ar an bplásóig a bhí sé, agus</span>
<lb n="10580"/><span>cheap sé go raibh sí ansúd i n' aice, ach gan radharc a</span>
<lb n="10581"/><span>bheith aige uirthi.  Nuair a choruigh sé a lámh agus fuair</span>
<lb n="10582"/><span>sé an t-éadach leapthan air bhí iongnadh a chroídhe air.  Bhí</span>
<lb n="10583"/><span>iongnadh ba mhó 'ná san air nuair fheuch sé 'na thímpal</span>
<lb n="10584"/><span>agus chonaic sé frathacha an tíghe.  Chrom sé ar mhachtnamh</span>
<lb n="10585"/><span>agus ar smaoineamh agus ar chur agus ar chúiteamh i</span>
<lb n="10586"/><span>n'aigne, a d' iaraidh a dhéanamh amach conus a tháinig sé</span>
<lb n="10587"/><span>isteach ó'n gcnuc.  Níor bh' fhéidir leis an sgéal a</span>
<lb n="10588"/><span>thuisgint.  D' fheuch sé i dtreó na finneóige.  Chonaic</span>
<lb n="10589"/><span>sé duine thall i n-aice na finneóige.  Bean dob' eadh</span>
<lb n="10590"/><span>í.  An bhean fhriotháilte chéadna a bhí ag tabhairt aire do</span>
<lb n="10591"/><span>Dhiarmuid Liath nuair a bhí an bhreóiteacht air, isí a bhí</span>
<lb n="10592"/><span>ann!  Tháinig iongnadh agus alltact ar fad ar Shéadna</span>
<lb n="10593"/><span>nuair a chonaic sé í sin.  Ní fheidir sé an tsaoghal cad</span>
<lb n="10594"/><span>a thug ann í, ná cad a thug é féin sa n-áit 'na raibh</span>
<lb n="10595"/><span>sé, agus gur amuich ar an gcnuc, ar an bplásóig, do</span>
<lb n="10596"/><span>shín sé chun codlata i dtusach na h-oídhche roim ré, dar</span>
<lb n="10597"/><span>leis.  Cad a thug isteach ó'n gcnuc é?  Nó má tháinig</span>
<lb n="10598"/><span>sé féin isteach conus nár chuimhin leis teacht isteach?</span>
<lb n="10599"/><span>An amhlaidh a shiúbhluigh sé isteach agus é 'na chodla?</span>
<lb n="10600"/><span>Do mhothuigh sé a chnámha teinn.  D'fheuch sé ar a dhá</span></p>
</div>
<pb n="289"/>
<div><lb n="10601"/><p><span>láimh.  Ní raibh ionta ach na cnámha.  Chuir sé lámh síos</span>
<lb n="10602"/><span>ar a chliabh.  Bhí na h-asnaidheacha chómh lom aige le</span>
<lb n="10603"/><span>seana chiseán!</span></p>
<lb n="10604"/>
<lb n="10605"/><p><span>“Ní fheadar ó thalamh an domhain,” ar seisean, i</span>
<lb n="10606"/><span>n' aigne féin, “cad 'tá imthighthe orm!”</span></p>
<lb n="10607"/>
<lb n="10608"/><p><span>Ghlaoidh sé ar an mnaoi.  Níor aithin sé a ghlór féin</span>
<lb n="10609"/><span>bhí an glór chómh lag san.  Phreab sise chuige anall</span>
<lb n="10610"/><span>láithreach.  “Ó, moladh go deó le Dia! a Shéadna,” ar</span>
<lb n="10611"/><span>sise, “tá do chiall agus do mheabhair agat fé dheire!</span>
<lb n="10612"/><span>Tá sé curtha dhíot agat.  Ní'l baoghal ort anois, le</span>
<lb n="10613"/><span>congnamh Dé.”</span></p>
<lb n="10614"/>
<lb n="10615"/><p><span>“Cad tá curtha dhíom agam?” ar seisean.</span></p>
<lb n="10616"/>
<lb n="10617"/><p><span>“Tá,” ar sise, “an t-éagcruas cinn ba mheasa d'ár</span>
<lb n="10618"/><span>bhuail riamh umam.  Ach tá sé imthighthe, buidhchas mór le</span>
<lb n="10619"/><span>Dia d'á chionn!  Ná labhair a thuille anois, taoi 'n tú</span>
<lb n="10620"/><span>ró lag chun puínn cainte dhéanamh.  Ní fada go mbéidh</span>
<lb n="10621"/><span>tú láidir do dhóithin chuige, le congnamh Dé.  Tá deoch</span>
<lb n="10622"/><span>anso agam duit.  Ól uaim é.  Déanfaidh sé maitheas</span>
<lb n="10623"/><span>duit.  Siné!”</span></p>
<lb n="10624"/>
<lb n="10625"/><p><span>“An fada 'táim anso, a Mháire?” ar seisean.</span></p>
<lb n="10626"/>
<lb n="10627"/><p><span>“Tá trí seachtmhaine ó thánag-sa,” ar sise, “agus is</span>
<lb n="10628"/><span>dóich liom go rabhais breóite trí lá sul ar cuireadh</span>
<lb n="10629"/><span>fios orm.”</span></p>
<lb n="10630"/>
<lb n="10631"/><p><span>Do luigh Séadna siar agus dhún sé a shúile, ach ní chun</span>
<lb n="10632"/><span>codlata é.</span></p>
<lb n="10633"/>
<lb n="10634"/><p><span>“Trí seachtmhaine!” ar seisean i n'aigne.  “Cad tá</span>
<lb n="10635"/><span>imthighthe orm i n-aon chor?  A Mháire!” ar seisean</span>
<lb n="10636"/><span>leis an mnaoi.</span></p>
<lb n="10637"/>
<lb n="10638"/><p><span>“Teacht! a Shéadna,” ar sise.</span></p>
<lb n="10639"/>
<lb n="10640"/><p><span>“An  bhfuil aon tuairim agat do'n chuma 'na dtáinig</span>
<lb n="10641"/><span>an bhreóiteacht orm?” ar seisean.</span></p>
<lb n="10642"/>
<lb n="10643"/><p><span>“D'airigheas iad 'á rádh,” ar sise, “gur dhócha gur</span>
<lb n="10644"/><span>bh'amhlaidh a chodlais amuich agus gur buaileadh droch nídh</span></p>
</div>
<pb n="290"/>
<div><lb n="10645"/><p><span>éigin ar do cheann.  Bhí an ceann go h-ana olc agat</span>
<lb n="10646"/><span>pé 'n-Éirinn é.  Bhí sé go h-olc i gcaitheamh na h-</span>
<lb n="10647"/><span>aimsire go léir.  Is ar éigin fhéadadh ceathrar thú</span>
<lb n="10648"/><span>choimeád sa leabaidh uaireanta.  Ach pé mearbhall a bhí</span>
<lb n="10649"/><span>air tá sé imthighthe.  Is gearr go mbéidh tú chómh maith</span>
<lb n="10650"/><span>agus bhís riamh.  Codail greas anois, a laoigh.  Ná déin</span>
<lb n="10651"/><span>a thuille cainte go fóil.  Ní raghadh puínn cainte dhuit</span>
<lb n="10652"/><span>fós ach go h-olc.  An codla isé dhéanfaidh tairbhe</span>
<lb n="10653"/><span>dhuit.  Luigh siar anois, a mhic ó, agus feuch an bhféadfá</span>
<lb n="10654"/><span>greas maith codlata dhéanamh, go breagh agus go socair</span>
<lb n="10655"/><span>agus go sámh.”  Agus do shocaruigh sí an peiliúr fé</span>
<lb n="10656"/><span>n-a cheann.  “Siné!” ar sise.  “Ná labhair a thuille</span>
<lb n="10657"/><span>anois go fóil.”</span></p>
<lb n="10658"/>
<lb n="10659"/><p><span>Dhún sé a shúile 'ghá leigint air gur ag tuitim 'na</span>
<lb n="10660"/><span>chodla a bhí sé.  I n-inead aon chodlata dhéanamh, ámhthach,</span>
<lb n="10661"/><span>is amhlaidh a dhírigh sé ar mhachtnamh.  Bhí cúis mhachtnaimh</span>
<lb n="10662"/><span>aige.  Trí seachtmhaine imthighthe, má b' fhíor caint na</span>
<lb n="10663"/><span>mná friotháilte, agus go dtabharfadh sé féin an leabhar</span>
<lb n="10664"/><span>ná raibh thar trí h-uaire a' chloig ó bhí sé amuich ar an</span>
<lb n="10665"/><span>gcnuc, ar an bplásóig chúnlaigh, ag caint leis an mnaoi</span>
<lb n="10666"/><span>chos-nochtaithe!  Pé cor a thabharfadh sé dhó féin ní</span>
<lb n="10667"/><span>fhéadfadh sé a thuille aimsire dh' fhághail ann.  Agus</span>
<lb n="10668"/><span>ansan, 'na choinnibh sin thall, cad a bheir chómh lag é agus</span>
<lb n="10669"/><span>a bhí sé!  Cad a bheir chómh lom é!  Bhí sé chómh lag,</span>
<lb n="10670"/><span>chómh lom, chómh snuighte amach agus bhéadh duine go</span>
<lb n="10671"/><span>mbéadh rátha luíghcháin curtha dhé aige!  Conus fhéadfadh</span>
<lb n="10672"/><span>a leithéid d' athrughadh teacht ar a cholainn agus ar a</span>
<lb n="10673"/><span>bhallaibh beatha i n-aon trí h-uaire a' chloig amháin!  Má</span>
<lb n="10674"/><span>bhí teinneas agus breóiteacht agus trioblóid air chómh</span>
<lb n="10675"/><span>mór agus a dúbhairt an bhean, nár bh' uathbhásach an obair</span>
<lb n="10676"/><span>a rádh nár fhan aon phioc d'á chuimhne aige!  Pé troime</span>
<lb n="10677"/><span>ná sáimhe codlata a bhéadh ar dhuine, nuair a dhúiseóch'</span>
<lb n="10678"/><span>sé as a chodla bhéadh tuairim éigin aige d' fhaid nó do</span></p>
</div>
<pb n="291"/>
<div><lb n="10679"/><p><span>ghioracht na h-aimsire a bhéadh caithte sa chodla aige, bíodh</span>
<lb n="10680"/><span>a's ná cuimhneóch' sé ar aon nídh d'ár thuit amach  dó i</span>
<lb n="10681"/><span>gcaitheamh na h-aimsire.  Níor mhar sin do Shéadna.  Ní</span>
<lb n="10682"/><span>h-é amháin go raibh gach ar thuit amach dó imthighthe as a</span>
<lb n="10683"/><span>chuimhne glan, ach bhí an aimsir féin imthighthe uaidh glan.</span>
<lb n="10684"/><span>Thuig sé i n-a aigne go raibh trí h-uaire a' chloig, nó</span>
<lb n="10685"/><span>mar sin, ó bhí sé ar an gcnuc ag caint leis an mnaoi</span>
<lb n="10686"/><span>chos-nochtaithe, agus thuig sé i n-a aigne nár bh' fhéidir a</span>
<lb n="10687"/><span>thuille aimsire bheith ann.  Cá bhfuaradh na trí seacht-</span>
<lb n="10688"/><span>mhaine!  B' shiní an cheist.</span></p>
<lb n="10689"/>
<lb n="10690"/><p><span>Bhí an aimsir imthighthe glan as a chuimhne agus as a</span>
<lb n="10691"/><span>aigne.  Thabharfadh sé an leabhar ná raibh thar trí h-uaire</span>
<lb n="10692"/><span>'chloig nó mar sin ó bhí sé sa phlásóig ar an gcnuc ag</span>
<lb n="10693"/><span>caint leis an mnaoi chos-nochtaithe.  Ní raibh aon bhlúire</span>
<lb n="10694"/><span>cuimhne aige ar ar thuit amach dó ó'n neómat a sgar</span>
<lb n="10695"/><span>sí leis go dtí an neómat 'na dtáinig a mheabhair dó ar</span>
<lb n="10696"/><span>a leabaidh.  Bhí an aimsir sin, agus ar thuit amach dó i</span>
<lb n="10697"/><span>gcaitheamh na h-aimsire sin, agus an méid d'á mheabhair</span>
<lb n="10698"/><span>agus d'á chuimhne a bhí ag gabháil leis an aimsir sin, chómh</span>
<lb n="10699"/><span>glan as a aigne agus dá ngearthaí amach as a cheann le</span>
<lb n="10700"/><span>sgiain iad.  Ní raibh blúire cuimhne aige ar an lá breagh</span>
<lb n="10701"/><span>a bhí aige ar an gcnuc, ná ar an radharc áluinn, ná</span>
<lb n="10702"/><span>ar na dúthaíbh breaghtha, ná ar shiúbhal na gcnuc dó, ná</span>
<lb n="10703"/><span>ar phiocadh na mónadán dó, ná ar an sódhluist a thug</span>
<lb n="10704"/><span>Neans dó, ná ar an gcuma 'nar fhill sé abhaile, ná</span>
<lb n="10705"/><span>ar an sníomh a bhí ar a aigne agus é ag feitheamh leis</span>
<lb n="10706"/><span>an bhFear nDubh, ná ar theacht an Fhir Dhuibh, ná ar an</span>
<lb n="10707"/><span>abhcóidigheacht a bhí eatartha, ná ar an gcuma 'nar</span>
<lb n="10708"/><span>sgaradar le chéile.</span></p>
<lb n="10709"/>
<lb n="10710"/><p><span>Ba chuimhin leis, ámhthach, na trí bliaghna déag do bheith</span>
<lb n="10711"/><span>istigh.</span></p>
<lb n="10712"/>
<lb n="10713"/><p><span>“Indiu atá sé le teacht,” ar seisean, i n-a aigne</span>
<lb n="10714"/><span>féin.  “Is olc an t-am é agus mé chómh lag so. — Ach</span></p>
</div>
<pb n="292"/>
<div><lb n="10715"/><p><span>cad é sin agam d'á rádh?” ar seisean airís.  “Deir</span>
<lb n="10716"/><span>sí seo go bhfuil trí seachtmhaine ó buaileadh breóite mé!</span>
<lb n="10717"/><span>Ní rabhas breóite indé.  Lar na mháireach an lae indé a</span>
<lb n="10718"/><span>bhí sé le teacht.  Is éagsamhlach an sgéal é má 'tá trí</span>
<lb n="10719"/><span>seachtmhaine idir indé agus indiu!  Agus má táid na</span>
<lb n="10720"/><span>trí seachtmhaine ann tá an lá imthighthe agus an cladhaire</span>
<lb n="10721"/><span>úd gan teacht!  B' fhéidir ná tiocfadh sé i n-aon chor!</span>
<lb n="10722"/><span>Is greannmhar na trí seachtmhaine iad!  Cá bhfuil an</span>
<lb n="10723"/><span>tslígh dhóibh!  Ní'l tar trí h-uaire 'chloig ó bhíos ag</span>
<lb n="10724"/><span>caint léi, agus ag éisteacht léi, agus ag feuchaint</span>
<lb n="10725"/><span>uirthi.  Ó! isí an t-aingeal í!  Isí an t-aingeal soluis</span>
<lb n="10726"/><span>í!”</span></p>
<lb n="10727"/>
<lb n="10728"/><p><span>D'fhan sé ar feadh abhfad ag cuimhneamh uirthi, ar a</span>
<lb n="10729"/><span>gnúis áluinn, agus ar an solus a bhí as a súilibh agus</span>
<lb n="10730"/><span>ar a h-éadan agus ar a beul.  Chuimhnigh sé ar an gcuma</span>
<lb n="10731"/><span>'na ndéigh an solus ó n-a súilibh-sin isteach 'n-a shúilibh</span>
<lb n="10732"/><span>féin agus siar 'n-a cheann agus síos 'n-a chroídhe.  Ba</span>
<lb n="10733"/><span>chuimhin leis an chaint adúbhairt sé féin nuair a mhothuigh</span>
<lb n="10734"/><span>sé an t-áthas a tháinig air agus nuair a bhí sé ag gabháil</span>
<lb n="10735"/><span>a bhuidhchais leis an Athair Síoruidhe a cruthuigh í agus</span>
<lb n="10736"/><span>leis an Aon-Mhac a cheannuigh í agus leis an Spioraid</span>
<lb n="10737"/><span>Naomh a bheannuigh í.  Ba chuimhin leis gur labhair sise</span>
<lb n="10738"/><span>ach níor chuimhin leis anois cad dúbhairt sí.  Ba chuimhin</span>
<lb n="10739"/><span>leis gur airigh sé a glór agus guth a cainte, ach níor</span>
<lb n="10740"/><span>chuimhin leis gur thuig sé an chaint.  Ní raibh aon bhlúire</span>
<lb n="10741"/><span>cuimhne aige ar bhrígh na cainte.  Pé fada gairid do</span>
<lb n="10742"/><span>leanfadh sé ag machtnamh níor bh' fhéidir leis d' fhághail</span>
<lb n="10743"/><span>i n-a aigne go raibh d' aimsir idir é agus an uair a</span>
<lb n="10744"/><span>sgar sé léi ar an gcnuc ach an t-aon tamall amháin</span>
<lb n="10745"/><span>de'n oídhche, trí h-uaire 'chloig nó mar sin.  An codla</span>
<lb n="10746"/><span>a tháinig air nuair a bhí sí ag sgaramhaint leis, b' shiné</span>
<lb n="10747"/><span>an codla as a raibh sé tar éis dúiseacht an neómat</span>
<lb n="10748"/><span>san, dar leis.</span>
<lb n="10749"/></p>
</div>
<pb n="293"/>
<div><lb n="10750"/><p><span>Tháinig Diarmuid Liath 'ghá fheuchaint.</span></p>
<lb n="10751"/>
<lb n="10752"/><p><span>“Cad é an fhaid aimsire atá ó buaileadh breóite mé,</span>
<lb n="10753"/><span>a Dhiarmuid?” ar seisean le Diarmuid.  “Ní'lim ró</span>
<lb n="10754"/><span>chruinn air.”</span></p>
<lb n="10755"/>
<lb n="10756"/><p><span>“Ní mar sin dómh-sa san,” arsa Diarmuid, “táim</span>
<lb n="10757"/><span>cruinn go maith air agus ní h-iongnadh dhom san.  Is</span>
<lb n="10758"/><span>maith an ceart dom bheith cruinn air.  Ní fada go mbéidh</span>
<lb n="10759"/><span>trí seachtmhaine ann.  Ní baoghal go dtáinig an aimsir</span>
<lb n="10760"/><span>a gan fhios orm.  Chómh luath agus d' airigh Micil go</span>
<lb n="10761"/><span>rabhais ad' luíghe do phreab sé ainíos agus b' éigean</span>
<lb n="10762"/><span>dom féin an siopa sheasamh, agus gan mé oireamhnach</span>
<lb n="10763"/><span>air ach go h-olc.  Ní'l aon oídhche ó buaileadh breóite</span>
<lb n="10764"/><span>thu nár tháinig sé ainíos.  Théidheadh sé síos airís ar</span>
<lb n="10765"/><span>eiríghe lae, ach má théidheadh ba bheag an mhaith thíos é.</span>
<lb n="10766"/><span>'Na chodla sa tsiopa iseadh do gheibhtí é nuair a thagadh</span>
<lb n="10767"/><span>daoine isteach ag lorg leathair.  D' fhanadh sé anso ag</span>
<lb n="10768"/><span>tabhairt conganta do'n mhnaoi fhriotháilte go dtí go</span>
<lb n="10769"/><span>dtagadh Máire Ghearra.  Is beag aon deire oídhche ná</span>
<lb n="10770"/><span>tagadh Máire.  Bhí sí anso ar maidin indiu sul a ndéigh</span>
<lb n="10771"/><span>Micil síos, ach ní raibh aon leus de d' mheabhair tagaithe</span>
<lb n="10772"/><span>dhuit-se an uair sin.  Ní aithneóchá aoinne.  Ní fheaca</span>
<lb n="10773"/><span>féin riamh aon duine breóite chómh glan as a mheabhair</span>
<lb n="10774"/><span>agus bhís i gcaitheamh na h-aimsire go léir.  Ní raibh thúm</span>
<lb n="10775"/><span>ná thám ionat.  Nuair a bhíos-sa breóite bhí speabhraídí</span>
<lb n="10776"/><span>orm, ach má bhí féin ní rabhas as mo mheabhair ar fad.</span>
<lb n="10777"/><span>Bhí ciall agus cuimhne agam ar chuma éigin.  D' aithnigh-</span>
<lb n="10778"/><span>inn na daoine agus do thuiginn a gcaint agus do</span>
<lb n="10779"/><span>labhrainn leó, bíodh a's ná raibh puínn cruinnis le m'</span>
<lb n="10780"/><span>chaint uaireanta.  Ach oiread agus aon fhocal amháin ní</span>
<lb n="10781"/><span>raibh le fághail uait-se amach as do bheul.  Do réir</span>
<lb n="10782"/><span>mar a deirtear liom ní dóich liom go dtáinig oiread</span>
<lb n="10783"/><span>agus aon smiog amháin cainte amach as do bheul ó'n lá</span>
<lb n="10784"/><span>a buaileadh breóite thú go dtí gur labhrais indiu le</span></p>
</div>
<pb n="294"/>
<div><lb n="10785"/><p><span>Máire 'nghean Airt.  Ní h-é sin féin, ach ba dhóich le</span>
<lb n="10786"/><span>duine ná raibh aon mhothughadh ionat.  Ní raibh aon tsuím</span>
<lb n="10787"/><span>agat i n-aon rud.  Ní raibh aon choinne ag aoinne go</span>
<lb n="10788"/><span>dtiocfá as.  Bhí an sagart anso go minic agus do</span>
<lb n="10789"/><span>theip air aon fhocal fhághail asat.  Is dócha nach fada go</span>
<lb n="10790"/><span>mbéidh sé anso anois, agus geallaim dhuit gur b' air a</span>
<lb n="10791"/><span>bhéidh an iongnadh agus an t-áthas.  Béidh iongnadh agus</span>
<lb n="10792"/><span>áthas ar gach aoinne.  Ní raibh aon tsúil ag aoinne go</span>
<lb n="10793"/><span>gcurfá dhíot é.  Ach ambasa tá sé curtha dhíot agat,</span>
<lb n="10794"/><span>buidhchas mór le Dia d'á chionn!  An t-é fheuchfadh ort</span>
<lb n="10795"/><span>anois níor dhóich leis i n-aon chor gur tú an fear céadna</span>
<lb n="10796"/><span>a bhí ansan indé.  Níor fhéad aoinne a dhéanamh amach</span>
<lb n="10797"/><span>cad a bhí ort.  Dúbhairt an bhean fhriotháilte gur bh' éag-</span>
<lb n="10798"/><span>cruas cinn é, ach ní dóich liom gur chreid aoinne í.  Chuir</span>
<lb n="10799"/><span>an sagart beirt nó triúr dochtúirí anso i gcaitheamh na</span>
<lb n="10800"/><span>h-aimsire feuchaint an bhféadfaidís aon rud a dhéanamh</span>
<lb n="10801"/><span>dhuit.  Níor dhéin aoinne acu ach feuchaint ort agus</span>
<lb n="10802"/><span>imtheacht.  Ní fheacaís a leithéid de chéimaighrádh riamh</span>
<lb n="10803"/><span>agus bhí orainn go léir.”</span></p>
<lb n="10804"/>
<lb n="10805"/><p><span>Bhailigh Séadna fírinne an sgéil mar sin ó chómharsain</span>
<lb n="10806"/><span>agus ó chómharsain eile, agus fé dheire do chuaidh 'na</span>
<lb n="10807"/><span>luíghe air nár bh'fholáir nó bhí an aimsir ann, pé cuma</span>
<lb n="10808"/><span>'na bhfuaradh an tslígh dhi.  Ach conus a fuaradh an</span>
<lb n="10809"/><span>tslígh, nó conus fhéadfadh breis agus trí seachtmhaine</span>
<lb n="10810"/><span>bheith caithte agus gan i n-a aigne, i gcoinnibh na dtrí</span>
<lb n="10811"/><span>seachtmhaine, ach trí h-uaire 'chloig, do theip glan air a</span>
<lb n="10812"/><span>dhéanamh amach, agus b' éigean dó eiríghe as.</span></p>
<lb n="10813"/>
<lb n="10814"/><p><span>Ach ba mhar a chéile é.  Chómh luath agus a tháinig an</span>
<lb n="10815"/><span>chiall agus an mheabhair dó thosnuigh sé ar dhul i bhfeabhas</span>
<lb n="10816"/><span>go tiugh.  Thosnuigh an fheóil ar theacht.  D'á loime</span>
<lb n="10817"/><span>bhíodar na h-asnaidheacha aige níor bh'fhada go rabhdar</span>
<lb n="10818"/><span>ag dul ó chómhaireamh.  Ba ghearr go raibh na géaga ag</span>
<lb n="10819"/><span>dul i ngairbhe d'á chaoile a bhíodar.  Tháinig sé chuige</span></p>
</div>
<pb n="295"/>
<div><lb n="10820"/><p><span>féin níos tapamhla 'ná mar a tháinig Diarmuid Liath</span>
<lb n="10821"/><span>féin.  Má chuir an saghas luíghcháin a bhí air amú' daoine,</span>
<lb n="10822"/><span>chuir an t-eiríghe a bhí déanta aige amú' níos mó iad.</span>
<lb n="10823"/><span>Nuair a chonaic daoine an saghas galair a bhí air agus</span>
<lb n="10824"/><span>an chuma 'na raibh sé gan mheabhair gan chiall gan aithne</span>
<lb n="10825"/><span>gan urlabhra, dúbhairt cuid acu ná raibh aon bhreith aige</span>
<lb n="10826"/><span>go deó ar eiríghe as an leabaidh 'na raibh sé.  Dúbhairt</span>
<lb n="10827"/><span>tuille acu dá ráinigheadh go gcuirfeadh sé an bhreóiteacht</span>
<lb n="10828"/><span>dé gur bheag an mhaith dhó san, mar ná béadh sé choídhche</span>
<lb n="10829"/><span>ach i n' amadán, agus gur bh'fheara dhó bás d' fhághail 'ná</span>
<lb n="10830"/><span>bheith 'na shampla ar an gcuma san os cómhair na</span>
<lb n="10831"/><span>ndaoine.  Dúbhairt tuille go mbéadh an sgéal níosa</span>
<lb n="10832"/><span>mheasa aige 'ná san féin, mar go raibh a chaint chómh</span>
<lb n="10833"/><span>millte le n-a chiall agus dá maireadh sé cheithre fichid</span>
<lb n="10834"/><span>bliaghan ná labharfadh sé aon fhocal i gcaitheamh a shaogh-</span>
<lb n="10835"/><span>ail.</span></p>
<lb n="10836"/>
<lb n="10837"/><p><span>Nuair a fuaradar go léir go raibh sé 'na shuídhe agus</span>
<lb n="10838"/><span>ag teacht chuige féin go tiugh, agus a chaint aige, go</span>
<lb n="10839"/><span>h-áluinn agus go bríoghmhar, agus gan lóipín ná lúb</span>
<lb n="10840"/><span>ar lár ar a chiall ná ar a mheabhair, ach é chómh gunta</span>
<lb n="10841"/><span>chómh géarchúiseach agus a bhí sé riamh, bhí áthas mór ortha</span>
<lb n="10842"/><span>gan amhras, ach bhí oiread iongnadh ortha agus a bhí d'</span>
<lb n="10843"/><span>áthas ortha, agus geallaim dhuit go raibh cathughadh a</span>
<lb n="10844"/><span>ndóithin ortha nár éisteadar go dtí go mbéadh a fhios</span>
<lb n="10845"/><span>acu cad a dhéanfad sé.  Isé rud a deiridís eatartha</span>
<lb n="10846"/><span>féin 'ná, “Dá mb' aoinne eile bhéadh ann ach é féin</span>
<lb n="10847"/><span>d' fhéadfadh duine tuairim éigin a thabhairt fé 'n rud</span>
<lb n="10848"/><span>a dhéanfadh sé, ach níor thug aoinne riamh fós aon tuairim</span>
<lb n="10849"/><span>fé siúd ach tuairim a chuaidh amú'“</span>
<lb n="10850"/></p>
</div>
<pb n="296"/>
<div><lb n="10851"/><p><span>Caibidiol a ceathair a's tríochad.</span></p>
<lb n="10852"/>
<lb n="10853"/><p><span>An focal úd a dúbhairt Diarmuid Liath i dtaobh</span>
<lb n="10854"/><span>Mháire Ghearra, 'sé sin gur bheag aon deire oídhche ná</span>
<lb n="10855"/><span>tagadh sí, do chuir an focal san Séadna ag machtnamh.</span></p>
<lb n="10856"/>
<lb n="10857"/><p><span>“Seadh!” ar seisean i n'aigne, “tá an sgéal go</span>
<lb n="10858"/><span>h-ait agam.  Dúbhart léi go raibh ceangal orm i láthair</span>
<lb n="10859"/><span>Dé gan pósadh choídhche.  Gan amhras do bhí ceangal orm</span>
<lb n="10860"/><span>gan í féin ná aon chailín eile mar í do tharang isteach</span>
<lb n="10861"/><span>sa chontabhairt a bhí rómham, do réir mar a mheasas.</span>
<lb n="10862"/><span>Dúbhairt an cladhaire úd go dtiocfadh sé a'm iaraidh</span>
<lb n="10863"/><span>chómh luath agus bhéadh na trí bliaghna déag caithte.  Bhíos</span>
<lb n="10864"/><span>lán deimhnightheach go dtiocfadh sé.  Tá an aimsir</span>
<lb n="10865"/><span>caithte.  Tá sí caithte agus gan na trí seachtmhaine úd</span>
<lb n="10866"/><span>d' áireamh.  Tá an sparán anso agam fós.  Tá sé chómh</span>
<lb n="10867"/><span>teann agus bhí sé aon lá i gcaitheamh na h-aimsire.  Is</span>
<lb n="10868"/><span>mór an iongnadh nár tháinig sé a'm iaraidh féin nó a</span>
<lb n="10869"/><span>d' iaraidh an sparáin.  Is deacair a dhéanamh amach cad</span>
<lb n="10870"/><span>é an brígh atá leis mar sgéal.  Is dócha, dá mbéadh sé</span>
<lb n="10871"/><span>le teacht, go dtiocfadh sé an lá a gheall sé.  Ní fheadar</span>
<lb n="10872"/><span>cad a chuir dé é.  Tá aon nídh amháin deimhnightheach go</span>
<lb n="10873"/><span>leór.  Ní h-ar mhaithe liom-sa d' fhan sé gan teacht.</span>
<lb n="10874"/><span>Thiocfadh sé mura mbéadh rud éigin 'á chosg.  Cad a</span>
<lb n="10875"/><span>choisg é ar theacht?  Cad a choimeád uaim é?  Siní an</span>
<lb n="10876"/><span>cheist.  Cé choisg é ar theacht?  Ba mhór an spórt é dá</span>
<lb n="10877"/><span>bhfanadh an sparán agam d'á aimhdheóin!  Níor úsáideas</span>
<lb n="10878"/><span>aon phioc de'n airgead, ach chun leathair a cheannach, ó'n</span>
<lb n="10879"/><span>lá úd a tógadh uaim an sparán ar an aonach.  Níor</span>
<lb n="10880"/><span>leig sgannradh dhom dul thar fhocal an mhargaidh.  B'</span>
<lb n="10881"/><span>fhéidir ná raibh aon ghádh leis an sgannradh.  Má bhí sé</span></p>
</div>
<pb n="297"/>
<div><lb n="10882"/><p><span>chómh seasamhach chun an mhargaidh cad 'na thaobh nár</span>
<lb n="10883"/><span>tháinig sé nuair a bhí na trí bliaghna déag istigh!  Má's</span>
<lb n="10884"/><span>rud é nár fhéad sé teacht agus a mhargadh  do chur i</span>
<lb n="10885"/><span>bhfeidhm nuair a bhí an aimsir istigh, tá gach aon deabhramh</span>
<lb n="10886"/><span>ná féadfaidh sé baint liom pé úsáid a dhéanfad de'n</span>
<lb n="10887"/><span>airgead.  Ní fada go mbainfead triail as an sgéal,</span>
<lb n="10888"/><span>le congnamh Dé, pé 'n-Éirinn é! … Is truagh</span>
<lb n="10889"/><span>cráidhte ná raibh fhios agam ná raibh sé le teacht! …</span>
<lb n="10890"/><span>Ba mhór an obair di teacht anso gach aon oídhche!</span>
<lb n="10891"/><span>… Ach tá sé socair go daingean 'na h-aigne go</span>
<lb n="10892"/><span>bhfuil an ceangal orm, agus gur ceangal é nach féidir</span>
<lb n="10893"/><span>a sgaoileadh …  Tá an sgéal go h-ait againn!”</span></p>
<lb n="10894"/>
<lb n="10895"/><p><span>Bhí sí féin agus a h-athair ar an gcéad bheirt a tháinig</span>
<lb n="10896"/><span>'ghá fheuchaint chómh luath agus d' airigheadar aithne agus</span>
<lb n="10897"/><span>urlabhra bheith tagaithe dhó.  Tháinig Máire Ghearra féin</span>
<lb n="10898"/><span>go minic 'na dhiaigh sin agus d' inis sí dhó go cruinn, ó</span>
<lb n="10899"/><span>thusach go deire, cad é an saghas an bhreóiteacht a bhí</span>
<lb n="10900"/><span>air agus na cómharthaí a lean í.  Ní h-ar an mbreóit-</span>
<lb n="10901"/><span>eacht ná ar na cómharthaíbh a bhíodh Séadna ag cuimhneamh,</span>
<lb n="10902"/><span>agus é ag éisteacht léi, ach ar a mhachtnamh féin.  Conus</span>
<lb n="10903"/><span>a 'neósfadh sé dhi cad é an saghas ceangail a bhí air gan</span>
<lb n="10904"/><span>pósadh?  Conus a ghlacfadh sise an sgéal nuair a</span>
<lb n="10905"/><span>'neósfaí dhi é?  Nuair airigh sí an sgéal ar dtúis i</span>
<lb n="10906"/><span>dtaobh an cheangail dúbhairt sí gur cheangal uasal é,</span>
<lb n="10907"/><span>agus gur cheangal naomhtha é.  Cad déarfadh sí anois</span>
<lb n="10908"/><span>dá n-innstí dhi cad é an saghas é agus cad fé ndear</span>
<lb n="10909"/><span>é?  Dá n-innseadh sé dhi i dtaobh an sparáin agus i</span>
<lb n="10910"/><span>dtaobh an Fhir Dhuibh agus i dtaobh an mhargaidh, b' fhéidir</span>
<lb n="10911"/><span>gur b' amhlaidh a thiocfadh fuath aici dhó féin agus ná</span>
<lb n="10912"/><span>tiocfadh sí 'ghá fheuchaint a thuille.  Agus conus fhéad-</span>
<lb n="10913"/><span>fadh sé a mhíniughadh agus a léiriughadh dhi cad é an saghas</span>
<lb n="10914"/><span>an ceangal gan an sgéal go léir d' innsint di!  Ar</span>
<lb n="10915"/><span>an dtaobh eile de'n sgéal conus fhéadfadh sé a fhágáilt</span></p>
</div>
<pb n="298"/>
<div><lb n="10916"/><p><span>níos sia gan innsint di go raibh dearmhad ar a h-aigne</span>
<lb n="10917"/><span>sin i dtaobh an cheangail a bhí air-sean.  Nuair inis</span>
<lb n="10918"/><span>sé dhi an chéad lá an ceangal do bheith air do ghlac sí</span>
<lb n="10919"/><span>an sgéal i gcéill a bhí bun os cionn leis an bhfírinne.</span>
<lb n="10920"/><span>D' fhág sé mar sin aici é an uair sin mar cheap sé go</span>
<lb n="10921"/><span>gcuirfeadh deire na dtrí mbliaghan ndéag deire le n-a</span>
<lb n="10922"/><span>shaoghal, agus ansan gur chuma cad é an saghas an cean-</span>
<lb n="10923"/><span>gal agus gur chuma cad fé ndeár é ná cad ba bhun</span>
<lb n="10924"/><span>leis.  B' shiné an sgéal go léir ar a mhalairt de chuma</span>
<lb n="10925"/><span>anois, ámhthach.  Ní raibh aon bhreith aige ar an ndearmhad</span>
<lb n="10926"/><span>d' fhágáil ar a h-aigne níos sia.  Ní raibh aon dul aige</span>
<lb n="10927"/><span>ó fhírinne an sgéil a thabhairt di chómh luath agus dob'</span>
<lb n="10928"/><span>fhéidir é.  Ag machtnamh agus ag breithniughadh ar an</span>
<lb n="10929"/><span>méid sin oibre a bhí le déanamh aige iseadh bhíodh sé an</span>
<lb n="10930"/><span>fhaid a bhíodh sise 'ghá innsint dó cad iad na cómharthaí</span>
<lb n="10931"/><span>éagsamhlacha do lean an bhreóiteacht a bhí air, agus cad</span>
<lb n="10932"/><span>é an neart a bhíodh ann nuair a bhíodh a ndóithin mór</span>
<lb n="10933"/><span>ag ceathrar fear le déanamh 'ghá choimeád gan imtheacht</span>
<lb n="10934"/><span>as an leabaidh.</span></p>
<lb n="10935"/>
<lb n="10936"/><p><span>An lá bhí sé thiar ag an dtigh aici, 'ghá innsint di go</span>
<lb n="10937"/><span>raibh ceangal air i láthair Dé gan pósadh choídhche, ní raibh</span>
<lb n="10938"/><span>uaidh ach a chur as a h-aigne-sin amach go raibh aon bhreith</span>
<lb n="10939"/><span>go deó aige ar í féin a phósadh.  Nuair a dúbhairt sé an</span>
<lb n="10940"/><span>focal léi dúbhairt sise focal leis.  Ní raibh aon choinne</span>
<lb n="10941"/><span>aige leis an bhfocal adúbhairt sí, ach níor chuir sé puínn</span>
<lb n="10942"/><span>suime sa bhfocal an uair sin.  Sidé an focal a dúbh-</span>
<lb n="10943"/><span>airt sí.  “Má 's ceangal uasal duit-se é,” ar sise,</span>
<lb n="10944"/><span>“ba chóir gur cheangal uasal dómh-sa é.”  Chrom sé</span>
<lb n="10945"/><span>ar fhiafruighe dhé féin anois cad é an brígh a bhí aici leis</span>
<lb n="10946"/><span>an bhfocal san, nó ar bh'fhéidir gur bh' amhlaidh a bhéadh</span>
<lb n="10947"/><span>ceangal curtha aici uirthi féin, i láthair Dé, gan pósadh</span>
<lb n="10948"/><span>choídhche!</span></p>
<lb n="10949"/>
<lb n="10950"/><p><span>Bhí smaointe de'n tsórd san agus neithe de'n tsórd</span></p>
</div>
<pb n="299"/>
<div><lb n="10951"/><p><span>san agus machtnamh de'n tsórd san ag ruith tré n'aigne</span>
<lb n="10952"/><span>coitchianta agus é ag teacht chuige féin.  Ach, bíodh gur</span>
<lb n="10953"/><span>chuireadar mórán buartha air, agus mórán ceisnimh agus</span>
<lb n="10954"/><span>mórán céimaighráidh, níor chuireadar aon chosg leis an</span>
<lb n="10955"/><span>bhfeabhas a bhí ag dul air.  Do lean sé ag cur na feóla</span>
<lb n="10956"/><span>suas agus ag dul i láidireacht agus i misneamhlacht, go</span>
<lb n="10957"/><span>dtí go raibh daoine 'ghá rádh go n-iompóch' sé amach</span>
<lb n="10958"/><span>níos fearr agus níos stóinsighthe agus níos curanta</span>
<lb n="10959"/><span>'na shláinte 'ná mar a bhí sé riamh sul a dtáinig an</span>
<lb n="10960"/><span>bhreóiteacht air.</span></p>
<lb n="10961"/>
<lb n="10962"/><p><span>Mí díreach tar éis na leapthan d' fhágáilt dó, do</span>
<lb n="10963"/><span>bhuail chuige suas ó'n sráid, ar muin capaill, fear cinn</span>
<lb n="10964"/><span>siain an rígh agus fiche marcach i n-aonfheacht leis.  Bhí</span>
<lb n="10965"/><span>a chlóca síoda ar gach fear díobh, agus a chaipín cogaidh,</span>
<lb n="10966"/><span>agus a chlaidheamh fada síos le maoitheán a chapaill, agus</span>
<lb n="10967"/><span>a chlaidheamh gearr 'n-a chrios aige, agus a shleagh bhreagh</span>
<lb n="10968"/><span>fhada fhuinnseóige 'n-a seasamh anáirde aige agus ceann</span>
<lb n="10969"/><span>fada caol, de chruaidh gheal ghéar, ag taithneamh agus ag</span>
<lb n="10970"/><span>spréacharnaigh sa ghréin ar an sleagh, agus na ribíní</span>
<lb n="10971"/><span>síoda ag rinnce sa ghaoith, thuas idir adhmad agus</span>
<lb n="10972"/><span>iaran, ar an sleagh.  An t-é fheuchadh ar na fearaibh sin</span>
<lb n="10973"/><span>agus do chífeadh na súile glana géara aibeamhla, agus</span>
<lb n="10974"/><span>na gnúiseana daingeana gan staon, agus na cúla</span>
<lb n="10975"/><span>casa, agus na guailne téagartha neartmhara córacha</span>
<lb n="10976"/><span>agus na h-uchta leathana, agus na mása ramhara troma,</span>
<lb n="10977"/><span>na troighthe teanna agus na géaga lúthmhara agus na</span>
<lb n="10978"/><span>dóirne cruadha, déarfadh sé gan amhras nár bh' aon</span>
<lb n="10979"/><span>dóichín iad do'n namhaid a cheapfadh aon chur isteach a</span>
<lb n="10980"/><span>dhéanamh ortha.</span></p>
<lb n="10981"/>
<lb n="10982"/><p><span>“Seadh, a Shéadna,” arsa 'n ceann, “tá an tréimhse</span>
<lb n="10983"/><span>úd caithte.  Is dócha go bhfuil gach nídh curtha i dtreó</span>
<lb n="10984"/><span>agat um an dtaca so.  Isé is fada leis an rígh go</span></p>
</div>
<pb n="300"/>
<div><lb n="10985"/><p><span>bhfeicfidh sé thíos i n' aice thú.  Is ad' iaraidh a thána-</span>
<lb n="10986"/><span>mair.”</span></p>
<lb n="10987"/>
<lb n="10988"/><p><span>“Tá go maith, a dhuin' uasail,” arsa Séadna.  “Pé</span>
<lb n="10989"/><span>rud atá i dtreó ná ná fuil, an rud a gheallas-sa</span>
<lb n="10990"/><span>cómhlíonfad é.”</span></p>
<lb n="10991"/>
<lb n="10992"/><p><span>Agus d'imthigh sé leó.</span></p>
<lb n="10993"/>
<lb n="10994"/><p><span>Gobnait. — Ó, a thiarcais, a Pheig!  Tá sé 'n-a lá gheal!</span></p>
<lb n="10995"/>
<lb n="10996"/><p><span>Cáit. — Agus feuch!  Sidí anso Síle agus a ceann am'</span>
<lb n="10997"/><span>ucht agus í n-a codla go sámh!</span></p>
<lb n="10998"/>
<lb n="10999"/><p><span>Nóra. — Ba mhithid do d' mháthair bheith tagaithe, a Pheig.</span>
<lb n="11000"/><span>Dúbhradar go mbéadh an t-abhras snímhte acu sul a</span>
<lb n="11001"/><span>dtiocfadh an lá ortha.</span></p>
<lb n="11002"/>
<lb n="11003"/><p><span>Peig. — Sidí chúgainn isteach í.</span></p>
<lb n="11004"/>
<lb n="11005"/><p><span>Máire. — Seadh! a chailíní, an raibh uaigneas oraibh?</span>
<lb n="11006"/><span>An bhfuil an sgéal críochnuighthe?  “Seafra,” —</span>
<lb n="11007"/><span>nó — “Stiabhna,” nó — greadadh chuige, cad é an</span>
<lb n="11008"/><span>ainim seo agam air?</span></p>
<lb n="11009"/>
<lb n="11010"/><p><span>Peig. — “Séadna,” a mháthair.</span></p>
<lb n="11011"/>
<lb n="11012"/><p><span>Máire. — Ó, 'seadh.  “Séadna.”  An bhfuil sé marbh?</span></p>
<lb n="11013"/>
<lb n="11014"/><p><span>Cáit. — Ní'l, a Mháire.  Tá sé imthighthe le muíntir an</span>
<lb n="11015"/><span>rígh.</span></p>
<lb n="11016"/>
<lb n="11017"/><p><span>Máire. — Chun bheith ag déanamh bróg do'n rígh, is dócha.</span>
<lb n="11018"/><span>Feuch, a Pheig, ná leig uait iad san go fóil.  Ná</span>
<lb n="11019"/><span>leig dóibh imtheacht mar imthigheadar an oídhche eile</span>
<lb n="11020"/><span>úd.  Thugas-sa rud éigin liom.  Béidh sgruid</span>
<lb n="11021"/><span>againn.  Cá bhfuil Síle?  'Na codla!  Andaigh is</span>
<lb n="11022"/><span>a dhéin an ceart!</span></p>
<lb n="11023"/>
<lb n="11024"/><p><span>CRÍOCH.  </span>
<lb n="11025"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Séadna

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Séadna

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
