Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Eachtra Mhacaoimh an Iolair</title><author><name type="main">Ó Corcrán, Brian; Eag. de Teiltiún, Iorard agus Laoide, Seosamh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L360</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1651 17L</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L360</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Eachtra Mhacaoimh an Iolair</title><author>Ó Corcrán, Brian; Eag. de Teiltiún, Iorard agus Laoide, Seosamh</author><imprint><publisher>B.Á.C.: Pádruig Ó Briain</publisher><date>1651 17L</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>EACHTRA MHACAOIMH AN IOLAIR</span>
<lb n="2"/><span>Mhic Ríogh na Sorcha.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Rí ro ghabh flaitheas agus forlamhas for chríochaibh na Sorcha</span>
<lb n="5"/><span>feacht n-aill dar bhó cómhainm Risteard mac Seoin mic</span>
<lb n="6"/><span>Mathafuil, agus ba diadha cráibhtheach cumasach eagnaidh</span>
<lb n="7"/><span>eolach ilbhéarlach i n-ilteangaidh críoch agus cineadhach an rí</span>
<lb n="8"/><span>sin, agus ba tais tiorm-ghlan treabhar-thorthach an tír le</span>
<lb n="9"/><span>réimheas an ríogh chéadna sin, agus tug mnaoi a dhiongmhála</span>
<lb n="10"/><span>chuige agus rug sí gein mhín mhacánta mhong-bhuidhe</span>
<lb n="11"/><span>mhall-rosgach mhic dhó, agus baistear an mac sin iaromh do ghnáth agus</span>
<lb n="12"/><span>d'úsáid na heaglaise, agus tugadh Risteard óg d'ainm fair.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Tugadh an mac sin dá oileamhain agus dá áird-leasughadh</span>
<lb n="15"/><span>do dhruing d'uaislibh agus d'árd-mhaithibh críche na Sorcha gur</span>
<lb n="16"/><span>bhó seacht mbliadhna d'aois agus d'aimsir é, agus tugadh iar sin</span>
<lb n="17"/><span>maighistridhe móir-eólcha foirghlidhe fír-ghlioca chuige dá</span>
<lb n="18"/><span>fhoghluim agus dá fhír-theagasg, gur bhó feasach fír-eolach</span>
<lb n="19"/><span>eagnaidh iúlmhar ealadhnach i dteangthaibh gacha tíre agus</span>
<lb n="20"/><span>i gceart gacha cinéil agus i mbéarla gacha buidhne agus i</span>
<lb n="21"/><span>nduibheagán gacha deigh-léighinn é.  Agus ar mbeith</span>
<lb n="22"/><span>lán-fhoghlumtha dhó fón ionnus sin, is é ní tug dá úidh agus dá aire,</span>
<lb n="23"/><span>alla agus uaignis, feadha agus fásaighe, áird agus ioltuatha</span>
<lb n="24"/><span>tíre do thathaidhe agus do thaisteal agus do shír-shiubhal maille</span>
<lb n="25"/><span>re beagán cuideachta go gconaibh agus go ngadhraibh agus go</span>
<lb n="26"/><span>n-iomad n-ilghréas gacha sealga agus gacha fiadhaigh leis</span>
<lb n="27"/><span>ar cheana, óir ní raibhe ceard ná ealadha ar bith ba tocha leis</span>
<lb n="28"/><span>iná bheith ag seilg fhiadh agus fhearb, thorc, bhroc agus mhíoltadh</span>
<lb n="29"/><span>muighe, agus chinéal gacha ilphiast n-allmhurdha eile ar cheana</span>
<lb n="30"/><span>noch do theagmhadh dó i bhfeadhaibh agus i bhfásaighibh agus i</span>
<lb n="31"/><span>bhfáin-ghleanntaibh agus i bhforaoisibh fásaigh na tíre agus ar gach leith</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="32"/><p><span>dhe, agus an tan trá no theagmhadaois díthreabhaigh agus aos uird</span>
<lb n="33"/><span>agus adhartha an Choimdhe go coimhdhiochra fris, do-bheireadh</span>
<lb n="34"/><span>dá úidh agus dá aire go mór iad, agus do-níodh feasgar agus</span>
<lb n="35"/><span>comhnuidhe maille friú, agus no bhíodh ag binn-ghabháil a shalm agus</span>
<lb n="36"/><span>a shaltrach, agus ag eadarghuidhe an Dúileamhan go diochra agus</span>
<lb n="37"/><span>ag itche an Choimdhe chumhachtaigh im thrócaire agus im ghrásaibh</span>
<lb n="38"/><span>anma agus cuirp d'fhagháil dó féin agus dá iardraighe i maille</span>
<lb n="39"/><span>fris; agus do lean an forthormach anma sin de .i. Ridire</span>
<lb n="40"/><span>na Sealga dá ghairm de ó sin amach.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Cidh trácht ro toirrcheadh an ríoghan an dara feacht agus</span>
<lb n="43"/><span>rug mac n-oile agus baistear an mac sin agus tugadh Seon</span>
<lb n="44"/><span>d'ainm fair.  Ro hoileadh agus ro háird-leasuigheadh an mac</span>
<lb n="45"/><span>sin ag oideadhaibh oileamhna, ag fisibh agus ag feallsamhnaibh</span>
<lb n="46"/><span>fír-ghlioca an tíre, ro múineadh agus ro mearadh, ro forbadh</span>
<lb n="47"/><span>agus ro foghlumadh amhail do rinneadh an chéad mhac gur</span>
<lb n="48"/><span>bhó haosmhar infheadhma é, agus is é ní is mó tug dá úidh agus</span>
<lb n="49"/><span>dá aire dul dá fhoghluim i gceardchaidh chleas ngoile agus</span>
<lb n="50"/><span>ngaisgidh agus do críochnuigheadh sin leis gur bhó hinghill</span>
<lb n="51"/><span>in-fheadhma é i n-ilcheardaibh gnímh-éachtacha na gcríoch agus na</span>
<lb n="52"/><span>gcineadhach go coimhlíonmhar i n-a uirthimcheall agus gur bhó</span>
<lb n="53"/><span>hoide fír-ghlic foghlumtha agus airsigh iorghoile agus leomhan</span>
<lb n="54"/><span>leadarthach i gcathaibh, i gcliathaibh agus i gcomhlonnaibh é, gur</span>
<lb n="55"/><span>líonsad na críocha go coimhleathan d'alladh agus d'oirdhearcas</span>
<lb n="56"/><span>agus d'árd-chlú anma goile agus gaisgidh an óig-mhic ríogh sin, agus</span>
<lb n="57"/><span>ro ghabhadh tuillmhe agus tuarastal ó ríoghaibh agus ó ruireachaibh</span>
<lb n="58"/><span>agus ó ro-thighearnaidhibh agus ó thaoiseachaibh troda agus teagmhála</span>
<lb n="59"/><span>na gcríoch agus na gcineadhach ar gach taoibh dhe, agus Ridire an</span>
<lb n="60"/><span>Ghaisgidh ba forainm siubhail dó.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>Dála Risteird óig mhic Ríogh na Sorcha, iomorro, iar</span>
<lb n="63"/><span>gcaitheamh páirte móire dá aois agus dá aimsir i socracht</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="64"/><p><span>a fhlaithis agus ar gcur trill dá mhaoth-aimsir thairis dó i</span>
<lb n="65"/><span>ngnás agus i n-úsáid fhiadhaigh gacha hilphiast agus i ngéir-eolas</span>
<lb n="66"/><span>na gcumas neimhionchomórtais agus na dtreathan sárbhuadhach</span>
<lb n="67"/><span>réamhráite sin, mar do chualabhar, agus ar mbeith inchéile</span>
<lb n="68"/><span>agus ionchuinge dhó, ba mithigh le n-a athair sail a cheannsaighthe</span>
<lb n="69"/><span>.i. áilleacán searcamhail gorm-rosgach agus sgathán glórach</span>
<lb n="70"/><span>glan-áluinn líth-gheal deigh-mhéineamhail so-aigeanta do</span>
<lb n="71"/><span>cheangal fris ré linn a bheo féin, agus fiafruighis de-sean</span>
<lb n="72"/><span>cia hí a ghrádh do mhnáibh na cruinne go coimhiomlán.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>"Ar inghin Ríogh na Sgeithía do chuireas mo chrann," ar</span>
<lb n="75"/><span>sé, "óir tugas tuile trom-ghrádha agus sruth síor-adhbhal</span>
<lb n="76"/><span>seirce dá toichim agus dá tuarasgbháil," ar sé, "óir do thuit</span>
<lb n="77"/><span>mo thoil, agus do dhoirteas mh'aigneadh dhi tré mhéad</span>
<lb n="78"/><span>na tuarasgbhála do-chluinim uirre."</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Cuiris an rí teachta go Rí na Sgeithía ag iarraidh</span>
<lb n="81"/><span>cleamhnasa fair d'oighre na Sorcha no go n-airgfeadh agus</span>
<lb n="82"/><span>go loisgfeadh an Sgeithía go huilidhe.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Ar gclos an chuinghe chéadna sin do Rígh na Sgeithía</span>
<lb n="85"/><span>cruinnighis maithe, mór-uaisle agus trom-chomhairligh a</span>
<lb n="86"/><span>ríoghachta agus a leathain-tighearnais i n-éin-ionadh dá fhéachain</span>
<lb n="87"/><span>créad an chomhairle do-chífidhe dhóibh im thochmhairc a inghine</span>
<lb n="88"/><span>do shinsear chloinne Ríogh Sorcha, agus is é do-chonncas dóibh</span>
<lb n="89"/><span>tar éis mion-rannsaighthe do dhéanamh ar gach ní fo leith</span>
<lb n="90"/><span>a thoil do dheonughadh do Rígh na Sorcha, óir do measadh</span>
<lb n="91"/><span>leo, muna dtoilighdís an cleamhnas do chur ar a aghaidh, go</span>
<lb n="92"/><span>gcuirfeadh-san bun ar a fhocal, óir do ba líonmhaire agus do</span>
<lb n="93"/><span>ba neartmhaire go mór i sluaightibh agus i sochraidibh é iná</span>
<lb n="94"/><span>iad-san iar dteacht ré chéile dhóibh d'aitheasg éin-fhir.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Aithrisis Rí Sgeithía a intinn agus a aonta féin im an ní</span>
<lb n="97"/><span>céadna do na teachtaibh sin Ríogh na Sorcha agus adubhairt</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="98"/><p><span>gur bh'fhearr leis grádh Ríogh na Sorcha iná a fhuath, agus go</span>
<lb n="99"/><span>dtiubhradh dá bhrígh sin a thoil féin dó.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Fillid na teachta iaromh agus faisnéidhid aitheasg na</span>
<lb n="102"/><span>Sgíthíans do Rígh na Sorcha.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Ba luinneach lúthgháireach an rí dhe sin.  Cidh trácht,</span>
<lb n="105"/><span>cruinnighis an rí gach airsigh iorghoile agus gach beithir bheodha</span>
<lb n="106"/><span>bharramhail bhuain-tiodhlaictheach ghéir-eolach i gcleasaibh</span>
<lb n="107"/><span>goile agus gaisgidh, agus gach dreagan dian dásachtach</span>
<lb n="108"/><span>do-fhulaing dá bhfuair i gcríochaibh na Sorcha, agus do ghluais ré</span>
<lb n="109"/><span>n-a mhór-shluagh go ríoghacht na Sgeithía.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Mór-fháiltighis Rí na Sgeithía roimh Rígh na Sorcha agus</span>
<lb n="112"/><span>roimh a mhuintir, agus níor bh'fhada dhóibh amhlaidh sin an tan</span>
<lb n="113"/><span>do críochnuigheadh an cleamhnas sin eatorra, agus do rónsad</span>
<lb n="114"/><span>prímh-fhéasta generálta an phósta.  Athaidh fhada dhóibh</span>
<lb n="115"/><span>amhlaidh sin i bhfarradh Ríogh na Sgeithía, agus buanughadh</span>
<lb n="116"/><span>onóra na nua-chuinge réamhráite sin maille re hór agus re</span>
<lb n="117"/><span>hairgead do thabhairt d'éigsibh agus d'fhileadhaibh agus</span>
<lb n="118"/><span>d'fheallsamhnaibh, do lucht ciuil, iuil agus ealadhna na gcríoch agus na</span>
<lb n="119"/><span>gcinéal baoi ann go húr fairsing foirleathan sgapthach</span>
<lb n="120"/><span>fiarlaoideach neimhchinnte, ionnus nár bh'ionchomórtais ré</span>
<lb n="121"/><span>tochmhairc mhic ríogh ná ro-fhlatha i n-aon aimsir ris féin é.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Sgaoilid prímh-cheannphuirt an fhéasta sin iaromh agus</span>
<lb n="124"/><span>gach aon aca ó sin amach fo seach ag glacadh a gceada ó</span>
<lb n="125"/><span>Rígh na Sgeithía agus ón ríogh-chúirt chéadna, agus Rí na Sorcha agus</span>
<lb n="126"/><span>an óg-lánamhain sin go n-a mór-shluaghaibh, iar bhfágbháil</span>
<lb n="127"/><span>iomchomhairc beathadhdh agus sláinte ag cách uile, ag imtheacht dá</span>
<lb n="128"/><span>ndúintibh agus dá ndeagh-árasaibh féin; agus árduighid na</span>
<lb n="129"/><span>seolta snasta snáith-gheala siuil i n-uachtar na n-árdchrann</span>
<lb n="130"/><span>agus ní haithristear a n-eachtra iná a n-imtheachta</span>
<lb n="131"/><span>no go rángadar cuanta na Sorcha.</span>
<lb n="132"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="133"/><p><span>Téid na sluaigh i dtír iar sin agus fá mór lúthgháire</span>
<lb n="134"/><span>agus láin-mheanma cáich rompa, agus mar an gcéadna</span>
<lb n="135"/><span>téid na sluaigh gan buan-sgaoileadh go móir-theaghlach an</span>
<lb n="136"/><span>ríogh agus caithid an bhanais mhór-adhbhal do bhí dá hullmhughadh</span>
<lb n="137"/><span>rompa an feadh do bhádar 'san Sgeithía ré hoighre Ríogh</span>
<lb n="138"/><span>na Sorcha agus risin inghin sin Ríogh na Sgeithía; agus caithid an</span>
<lb n="139"/><span>óg-lánamhain sin páirt dá n-aimsir go subhach sáimh fón</span>
<lb n="140"/><span>ionnus sin i dteaghlach thighe a n-athar fo rian toicthe agus</span>
<lb n="141"/><span>tsochair agus mór-mhuirne, gan uireasbhaidh seodadh iná</span>
<lb n="142"/><span>maoine iná mór-mhaitheasa ar bith eile orra, dar leo</span>
<lb n="143"/><span>féin, acht ag ól agus ag aoibhneas i bhfarradh a chéile gach</span>
<lb n="144"/><span>laoi.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>Dála Ríogh na Sorcha, iomorro, iar gcaitheamh treasa</span>
<lb n="147"/><span>dá aois agus dá aimsir dhó go sáimh socair i n-a thighearnas</span>
<lb n="148"/><span>ráinig buaidhreadh báis agus airdheana éaga agus oidheadha é agus</span>
<lb n="149"/><span>fuair bás críostaidhe go mbuaidh n-ungtha, n-aithrighe agus</span>
<lb n="150"/><span>n-adhnaicthe, agus ro chruinnigheadar iaromh maithe agus</span>
<lb n="151"/><span>mór-uaisle críche na Sorcha .i. taoisigh gacha tuaithe,</span>
<lb n="152"/><span>prímh-cheannphuirt gacha pobail agus ceannadhairt gacha cinidh,</span>
<lb n="153"/><span>giuisdísidhe an dlighidh agus trom-chomhairligh na tíre ar aon</span>
<lb n="154"/><span>bhall agus ar aon ionadh, agus is eadh iomrádhsad, nár bhó cubhaidh</span>
<lb n="155"/><span>agus nár bhó cosmhail ríoghacht na Sorcha do bheith i</span>
<lb n="156"/><span>mbaintreabhachas aon tamall ó do fhágaibh an Fír-dhia forórdha</span>
<lb n="157"/><span>oighre díleas ar an rígh, a ghairm chuca no go rightí é;</span>
<lb n="158"/><span>agus ro cinneadh an chomhairle sin aca agus ro gairmeadh</span>
<lb n="159"/><span>Risteard, agus ro teagaisgeadh dhó ar tús reachta ríogh agus</span>
<lb n="160"/><span>smachta flatha agus teagasg tuaithe agus gach ní ar cheana ba</span>
<lb n="161"/><span>díor agus ba dligheadh do rígh agus do ro-thighearna do dhéanamh</span>
<lb n="162"/><span>dhó; agus tairbhighthear iar sin dó coróin chuanna</span>
<lb n="163"/><span>cheardamhail chumhdaigh chloch-órdha dhlúith-ghlan drithleannach</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="164"/><p><span>rionn-ghlan ríoghamhail ro-mhaiseach i n-ionchomhartha ríogh</span>
<lb n="165"/><span>agus ro-thighearna.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>Agus do tugadh slat dhíreach dhath-ghlan dheagh-mhaiseach i</span>
<lb n="168"/><span>n-a láimh dheis dhírigh dhuinn-ingnigh ag a shighneadh agus ag</span>
<lb n="169"/><span>a chomharthadh dhó-san agus do chách i gcoitchinne go bhfuair sé</span>
<lb n="170"/><span>an ríoghacht do réir ghnáis agus dlighidh gan cham gan locht</span>
<lb n="171"/><span>coimhdhíreach risin tslait sin, agus gur chóir dhó-san a</span>
<lb n="172"/><span>congbháil mar sin ó sin amach, agus do goireadh ainm ríogh gan</span>
<lb n="173"/><span>fhrasabhra dhe iar sin.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Sléachtais iaromh don Choimdhe cháidh chumhachtach agus don</span>
<lb n="176"/><span>Tríonnóid tré-phearsannaigh, agus áilis grás anma agus cuirp</span>
<lb n="177"/><span>d'fhagháil dó féin agus dá iardraighe i maille fris.  Téid</span>
<lb n="178"/><span>iar sin don phioláid ríoghdha ro-mhaisigh agus i n-a chathaoir</span>
<lb n="179"/><span>bhreitheamhnais iar dtain agus furáilis maithe agus mór-uaisle</span>
<lb n="180"/><span>críche na Sorcha do ghairm chuige, agus adubhairt go raibhe</span>
<lb n="181"/><span>uireasbhaidh mhór fair .i. gan ceann goile agus gaisgidh,</span>
<lb n="182"/><span>einigh agus eangnamha, agus airsigh iorghoile agus imdheaghla na</span>
<lb n="183"/><span>Sorcha, agus ceannphort cathaighthe na gcríoch do bheith aige</span>
<lb n="184"/><span>.i. Seon a dhearbhráthair dá ngoirthí Ridire an Ghaisgidh.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>Dála Ridire an Ghaisgidh, iomorro, do cuireadh teachta</span>
<lb n="187"/><span>agus taidhleoiridhe ar feadh na gcríoch agus na gcinéal go</span>
<lb n="188"/><span>coimh-leathan no go bhfríoth é, agus ar bhfagháil sgéil bháis a athar</span>
<lb n="189"/><span>agus ríoghtha a dhearbhráthar dhó, tig leis na teachtaibh go</span>
<lb n="190"/><span>ráinig an tSorcha, agus ar dteacht do láthair dhó,</span>
<lb n="191"/><span>mór-fháiltighis a dhearbhráthair agus maithe agus mór-uaisle críche na</span>
<lb n="192"/><span>Sorcha roimhe, agus ar léigean a sgíthe, agus ar gcur a</span>
<lb n="193"/><span>mheirtnighe dhe, iarrais dúthaigh agus forba agus roinn fhineachais ar a</span>
<lb n="194"/><span>dhearbhráthair, agus ar n-a fhagháil sin go toileamhail do ón</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="195"/><p><span>rígh, tug buidheachas mór dhó, agus éagcaoinis ris gan mnaoi</span>
<lb n="196"/><span>a dhiongmhála do bheith aige.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>Fiafruighis an rí dhe cia hí an bhean ba hannsa leis</span>
<lb n="199"/><span>d'iarraidh no do thabhairt chuige.  "Do chuala," ar sé, "go</span>
<lb n="200"/><span>bhfuil inghean áluinn aontomha ag Rígh na Persía agus tugas</span>
<lb n="201"/><span>tuile trom-ghrádha agus sruth síor-adhbhal seirce dá toichim</span>
<lb n="202"/><span>agus dá tuarasgbháil."  Cuiris an rí iaromh teachta agus</span>
<lb n="203"/><span>taidhleoiridhe d'iarraidh cleamhnasa dhá dhearbhráthair ar Rí na</span>
<lb n="204"/><span>Persía agus tug an rí éaradh tochmhairce orra.</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>Ro fhillsead na teachta fá mhéala agus fá aithis, agus do</span>
<lb n="207"/><span>lonnuigheadh agus do luath-fhearguigheadh an rí tríd sin, agus tug</span>
<lb n="208"/><span>gairm shluaigh agus sochraide dá mhuintir fó chríochaibh na</span>
<lb n="209"/><span>Sorcha go huilidhe agus do chuir litreacha ar amus a</span>
<lb n="210"/><span>cháirdeadh d'iarraidh conganta sluaigh agus sochraide orra, agus ba</span>
<lb n="211"/><span>feirrde dhó, óir ba líonmhar na sluaigh táinig chuige ó n-a</span>
<lb n="212"/><span>cháirdibh fán am sin.  Cidh trácht, ar dtionól agus ar</span>
<lb n="213"/><span>dtiomsughadh an tsluaigh sin i n-a ndrongaibh agus i n-a</span>
<lb n="214"/><span>ndiormadhaibh, i n-a gcathaibh agus i n-a gcéadaibh agus i n-a gcóirighthibh</span>
<lb n="215"/><span>as gach áird a rabhadar, ro ghabh an rí inneall aistir agus</span>
<lb n="216"/><span>imtheachta air, agus ní haithristear sonna a ghníomhartha ar</span>
<lb n="217"/><span>feadh an eachtra no go rángadar ríoghacht na Persía,</span>
<lb n="218"/><span>agus ag rochtain imliocáin na tíre dhóibh do sgaoilsead</span>
<lb n="219"/><span>tromlach an tsluaigh annsin i n-a sgeimhioltachaibh</span>
<lb n="220"/><span>siubhlacha sárluatha agus i n-a gceithearnaibh cliste calma</span>
<lb n="221"/><span>céadfadhacha cois-éadtroma agus i n-a ndrongaibh díomsacha</span>
<lb n="222"/><span>dírimhe do-fhasdóigh agus i n-a sgeimhioltaibh fairsinge</span>
<lb n="223"/><span>foirleathna fá gach cuid don tír fá coimhneasa dhóibh agus do</span>
<lb n="224"/><span>chruinnigheadar buar agus bótháinte, cruidh agus ceathra, maoine</span>
<lb n="225"/><span>agus mór-mhaitheasa, agus groigheacha sguaib-leabhra na tíre, agus</span>
<lb n="226"/><span>maill-tréada muc agus caorach na críche go coimhleathan, agus</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="227"/><p><span>tugsad an tír i n-a doighir dhonn-ruaidh dhearg-lasrach</span>
<lb n="228"/><span>agus i n-a smúdánaibh smál-chorcra smál-aoisle, i n-a</span>
<lb n="229"/><span>brodáil teineadh trithiomraidhetricheamh-ruaidhe agus i n-a dobhar-</span>
<lb n="230"/><span>néallaibh dorcha drithleannacha do-fhaisnéise agus i n-a conair chreach</span>
<lb n="231"/><span>agus i n-a hadhbhaidh ealbha agus fhiadhaigh.  Agus ar dtionól agus ar</span>
<lb n="232"/><span>dtiomsughadh do na mór-shluaghaibh sin as gach áird i n-a</span>
<lb n="233"/><span>rabhadar go Tulaigh an Bhona mar a raibhe Rí na Sorcha</span>
<lb n="234"/><span>agus bun an tsluaigh, furáilis an rí coimhéad do chur ar na</span>
<lb n="235"/><span>creachaibh agus foslongphort do dhéanamh do na sluaghaibh go</span>
<lb n="236"/><span>léir-thionóilte.  Do rónadh samhlaidh aca go ham suain-mheadhra</span>
<lb n="237"/><span>agus caithmhe coda dhóibh, agus ro ghabhsad ag proinniughadh</span>
<lb n="238"/><span>tomhaltais iar dtain i n-a ndeisibh agus i n-a dtriaraibh agus i</span>
<lb n="239"/><span>n-a gcomhlánaibh gur bhó subhach sáitheach so-mheanmnach</span>
<lb n="240"/><span>uile iad.  Agus iar bproinniughadh dhóibh ro ghabhsad ag</span>
<lb n="241"/><span>faisnéis agus ag nua-innisin a n-áird-éachta agus a n-imtheachta</span>
<lb n="242"/><span>féin for chara an chaomh-laithe anuas go nuige sin.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>Dála Ríogh na Persía, do-bhéarar ós áird seal oile: -</span>
<lb n="245"/><span>Ar gcruinniughadh dá mhaithibh agus dá mhór-uaislibh dá</span>
<lb n="246"/><span>ionnsaighe d'éagcaoin a gcreach, a n-aindligheadh agus a</span>
<lb n="247"/><span>mór-easbhadha féin risin rígh dóibh, ro ghabhsad ag aithbhear agus</span>
<lb n="248"/><span>ag iomaithbhear air féin agus ar a inghin, agus ag a rádh nár</span>
<lb n="249"/><span>bh'fhiú iad araon gach a dtáinig d'olc as an inghin go nuige</span>
<lb n="250"/><span>sin, agus iomad d'fholaibh uaisle agus do mhacaibh ríogh agus</span>
<lb n="251"/><span>ro-fhlatha ar a dtug sí éaradh tochmhairce go nuige sin.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>"Géabhad-sa mo leithsgéal féin libh-se," ar Rí na</span>
<lb n="254"/><span>Persía; "do rónadh turgnamh fleidhe móire leam-sa</span>
<lb n="255"/><span>roimhe so agus do tóchuireadh maithe agus mór-uaisle na</span>
<lb n="256"/><span>ríoghachta chugam i n-am sgaraidh an tighe n-óla, agus do cuas</span>
<lb n="257"/><span>uainn ar cheann na hinghine úd, agus do éar teacht, agus níor</span>
<lb n="258"/><span>mhiadh ná maise linn sin, óir is iomdha flaith uasal agus</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="259"/><p><span>mac ríogh ar a dtug éaradh go nuige sin do réir mar</span>
<lb n="260"/><span>adeirthí-se anois.  Agus do cuas arís dá hiarraidh agus</span>
<lb n="261"/><span>do éar teacht, agus do cuas an treas uair dá hiarraidh agus</span>
<lb n="262"/><span>adubhairt sise nach dtiocfadh muna bhfaghadh sí a breith</span>
<lb n="263"/><span>féin agus do gheallas-sa sin di, agus do ghabh sí cuir agus rátha</span>
<lb n="264"/><span>orm im a chomhall sin di, agus is í breath rug an inghean gan</span>
<lb n="265"/><span>a tabhairt d'fhior go bráth acht dá rogha féin, agus tugas-sa</span>
<lb n="266"/><span>na coinghill sin di re luadh, agus ní tháinig éin-fhear dá</span>
<lb n="267"/><span>hiarraidh ó sin a leith nach éarfadh sí a dhul leis agus níor</span>
<lb n="268"/><span>bhriseas-sa mo ghealladh ná mo choinghioll d'éin-fhear aca</span>
<lb n="269"/><span>ó sin a leith."</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>Gabhthar an leithsgéal sin ón rígh leo, agus tugadh an</span>
<lb n="272"/><span>inghean féin do láthair chuca do ghabháil a leithsgéil, agus is</span>
<lb n="273"/><span>eadh adubhairt:  "A mhaithe agus a mhór-uaisle na Persía,"</span>
<lb n="274"/><span>ar sí, "is amhlaidh tárla súd damh-sa," ar sí, ".i. lá</span>
<lb n="275"/><span>n-aon ro bhádas im ghrianán ghloinidhe ghorm-fhuinneogach</span>
<lb n="276"/><span>agus tuitis toirchim suain agus síor-chodalta orm, agus tárfas</span>
<lb n="277"/><span>fís amhra agus aislinge iongnadh dhamh .i. mo rogha do dhá ní d'fhagháil</span>
<lb n="278"/><span>damh .i. mo sháith d'fhior agus d'fhearchéile d'fhagháil</span>
<lb n="279"/><span>damh ar uaisle agus ar athardhacht, ar dheilbh agus ar dhéanamh,</span>
<lb n="280"/><span>ar mhaoinibh agus ar mhór-mhaitheas, agus síth agus sáimhe agus socracht</span>
<lb n="281"/><span>ag mh'athair ré linn an chleamhnasa sin agus a bheith aimrid</span>
<lb n="282"/><span>dhamh féin go bráth, no easbhadha do-áirmhe agus díoghbhála</span>
<lb n="283"/><span>do-fhaisnéise do theagmháil damh féin agus dom athair agus daoibh-se</span>
<lb n="284"/><span>as mo los ar tús, agus fear maith do bheith agam iar dtain,</span>
<lb n="285"/><span>do ba cubhaidh dhamh mar chéile agus do ba díol tochmharca</span>
<lb n="286"/><span>agus cleamhnasa dom athair, agus go mbeidís clann</span>
<lb n="287"/><span>mhaith agam ris neoch do-ghéabhadh geall clúidh agus gaisgidh,</span>
<lb n="288"/><span>allaidh agus oirdhearcais, einigh agus eangnamha ar na críochaibh</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="289"/><p><span>go coimhleathan, agus is í rogha rugas-sa díobh sin gan a</span>
<lb n="290"/><span>bheith aimrid dom dheoin féin, óir is beag an foghnamh</span>
<lb n="291"/><span>do-níthear do dhuine no do chrann no d'ainmhidhe aimrid ar</span>
<lb n="292"/><span>bith ar cheana; agus do bhrígh gur tairngireadh an dá olc</span>
<lb n="293"/><span>mhóra sin do theacht as mo los, níor admhas an aislinge</span>
<lb n="294"/><span>sin gus anois, agus measaim gurab é súd an t-olc mór</span>
<lb n="295"/><span>sin do tairngireadh damh, agus i gcruth gurab é, atáim ar</span>
<lb n="296"/><span>bhur gcomhairle-se anois, gidh b'é ní bhus áil libh do</span>
<lb n="297"/><span>dhéanamh leam a los bhur n-anbhforlainn."</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Cidh trácht, ar gclos na leithsgéal sin ar gach leith do</span>
<lb n="300"/><span>mhaithibh na Persía, is í comhairle ar ar chinnsead, ó nár </span>
<lb n="301"/><span>bh'fhéidir a n-olc iná a ndíoghbháil féin do leasughadh riú</span>
<lb n="302"/><span>agus fós nár dhíol ann bás na hinghine do thabhairt, agus ó nár</span>
<lb n="303"/><span>bh'eadh, a theachta do chur i gceann Ríogh na Sorcha dá</span>
<lb n="304"/><span>fhuráil air an inghean do bhreith leis tar cheann aisig a</span>
<lb n="305"/><span>gcruidh agus gceathra, a maoine agus a mór-mhaitheasa d'fhagháil</span>
<lb n="306"/><span>dóibh féin do ridhisi.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>Do rónadh samhlaidh aca, agus freagrais Rí na Sorcha</span>
<lb n="309"/><span>teachta Ríogh na Persía agus adubhairt gurab é sin do bhí</span>
<lb n="310"/><span>sé d'iarraidh, agus go madh beag a ndearna i bhfochair a</span>
<lb n="311"/><span>ndiongnadh muna bhfaghadh sé í.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Dála na hinghine, iomorro, do daingnigheadh i gcleamhnas</span>
<lb n="314"/><span>ré mac Ríogh na Sorcha í, agus tug léar-aisiog tar a</span>
<lb n="315"/><span>ceann, agus iompuighidh Rí na Sorcha fá bhuaidh chosgair agus</span>
<lb n="316"/><span>comhmaoidhmhe go a thír féin agus an inghean leis, agus do rinne</span>
<lb n="317"/><span>fleadh mhór adhbhal, agus banais bhuain-tiodhlaictheach dá</span>
<lb n="318"/><span>dhearbhráthair agus d'inghin Ríogh na Persía.  Mar sin dóibh go</span>
<lb n="319"/><span>ceann trill i bhfarradh Ríogh na Sorcha, agus sgaoilid na</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="320"/><p><span>sluaigh iar sin agus lucht comhráidh na bainse sin dá</span>
<lb n="321"/><span>n-ionadaibh dísle deagh-chubhaidhe féin.</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>Beiris Ridire an Ghaisgidh a bhean agus a bhandála agus a</span>
<lb n="324"/><span>mhuintear féin go huilidhe leis dá dhúthaigh dhílis, agus dá</span>
<lb n="325"/><span>bhaile bunaidh agus dá árasaibh caithmhe conáigh féin, agus do bhí</span>
<lb n="326"/><span>ann ag caitheamh a mhaoine agus a mhór-mhaitheasa agus ré cur a</span>
<lb n="327"/><span>chlúidh agus a allaidh agus a oirdhearcais féin go ceann aimsire.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>Cidh trácht, beiris inghean Ríogh na Persía gein shochraidh</span>
<lb n="330"/><span>shaoir-dhéanmhach mhaordha mhacánta mhín-dealbhach mhic</span>
<lb n="331"/><span>do Ridire an Ghaisgidh.  Acht atá ní cheana, do rug sí</span>
<lb n="332"/><span>mór-sheisear mac dó diaidh i ndiaidh.  Méaduighthear agus</span>
<lb n="333"/><span>maisighthear an chlann sin ar dheilbh agus ar dhéanamh, ar</span>
<lb n="334"/><span>mhodh, ar bhéasaibh, ar éagcosg agus ar innioll tar chlannaibh</span>
<lb n="335"/><span>ríogh agus ro-thighearnadh na gcríoch agus na gcineadhach fá</span>
<lb n="336"/><span>coimhneasa dhóibh go coimhleathan, agus ní rug inghean Ríogh na</span>
<lb n="337"/><span>Sgeithía do Rígh na Sorcha risin ré sin acht éin-inghean</span>
<lb n="338"/><span>áluinn iolchrothach.  Acht atá ní cheana, do bhí Ridire an</span>
<lb n="339"/><span>Ghaisgidh agus inghean Ríogh na Persía oidhche áirighthe i</span>
<lb n="340"/><span>bhfochair a chéile i n-a gcuilceadh agus i n-a gcaoimh-leabaidh,</span>
<lb n="341"/><span>agus gabhais neamhchodladh é, agus fiafruighis a bhean de créad</span>
<lb n="342"/><span>táinig fris an oidhche sin gan chodladh seach gach oidhche eile.</span></p>
<lb n="343"/>
<lb n="344"/><p><span>"Inneosad sin duit-se, a bhean agus a bhainchéile," ar sé,</span>
<lb n="345"/><span>"atáim ag sgrúdain agus ag smuaineadh ann mo mheanmain,"</span>
<lb n="346"/><span>ar sé, "gan easbhaidh fuinn ná fearainn ná maoine ná</span>
<lb n="347"/><span>mór-mhaitheasa orm, agus cliamhain ríogh dá ghairm dhíom, agus</span>
<lb n="348"/><span>gan ainm ríogh do bheith orm, agus fós inghean athar agus máthar</span>
<lb n="349"/><span>is measa iná thusa 'n-a bainríoghain ós do chionn, agus sáith</span>
<lb n="350"/><span>an ríogh is cumhachtaighe isin domhan do chloinn againn, agus</span>
<lb n="351"/><span>gan acht clann ruire no dhuine uasail dá ghairm dhíobh."</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>"Ní cóir dhuit-se sin do rádh, agus ná cuir brígh isin</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="354"/><p><span>droch-smuaineadh sin," ar inghean Ríogh na Persía, "óir</span>
<lb n="355"/><span>atámaoid go maith mar atá, agus gach ní do gheall Dia dhúinn</span>
<lb n="356"/><span>coimheollaidh sé dhúinn é, agus is leór sin uaidh," ar sí.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>"Ní hé sin an smuaineadh do rinneas-sa," ar sé, "acht</span>
<lb n="359"/><span>timdhibhe saoghail an ríogh do theacht tríom féin, agus ainm</span>
<lb n="360"/><span>ríogh gan fhrasabhra do ghairm dhíom, agus bainríoghan na</span>
<lb n="361"/><span>Sorcha dhíot-sa agus clann ríogh dár gcloinn."</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>"Ceil agus ná can an comhrádh sin adeire, a ghiolla," ar an</span>
<lb n="364"/><span>inghean, "óir is feill-ghníomh fíor-ghránna rob' áil leat</span>
<lb n="365"/><span>do dhéanamh .i. bás do imirt for éan-mhac t'athar agus do</span>
<lb n="366"/><span>mháthar, agus an tí tug roinn dúthaighe fearainn agus muintire</span>
<lb n="367"/><span>dhuit, agus do chaith é féin agus a chumhachta agus a cháirde uile dom</span>
<lb n="368"/><span>bhuain-se amach ar éigin duit, agus gurab tú féin agus do</span>
<lb n="369"/><span>chlann is oighridhe dísle diongmhála i ríoghacht na Sorcha</span>
<lb n="370"/><span>go huilidhe, agus ar chorp an ríogh féin.  Ní eile fós, gur</span>
<lb n="371"/><span>chaith sé an chuid is treise dá aois agus dá aimsir, agus dá réir</span>
<lb n="372"/><span>sin gurab fearr dhuit tighearnas d'fhagháil go maith agus do</span>
<lb n="373"/><span>thoil Dé iná a fhagháil go holc agus Dia agus daoine do bheith</span>
<lb n="374"/><span>'n-a dhiaidh ort."</span></p>
<lb n="375"/>
<lb n="376"/><p><span>"Léig freagra agus foillsiughadh na cainte sin díot,</span>
<lb n="377"/><span>a inghean," ar Ridire an Ghaisgidh, "óir tuingim-se a</span>
<lb n="378"/><span>dtuingid mo thuatha agus luighim fó árd-rannchaibh nimhe</span>
<lb n="379"/><span>agus naomh-thalmhan nach déan-sa codladh iná comhsanadh,</span>
<lb n="380"/><span>proinniughadh iná tomhaltas no go gcríochnuighthear an</span>
<lb n="381"/><span>smuaineadh úd":  - agus tug iar sin éirghe athlamh éinfhir</span>
<lb n="382"/><span>air féin agus gabhais a bhuaidh-earradh catha agus a aibíd iorghoile,</span>
<lb n="383"/><span>agus a threalamh troda agus tachair, agus a chulaidh chomhraic</span>
<lb n="384"/><span>uime agus do ghluais iaromh go n-iomad curadh agus cath-mhíleadh</span>
<lb n="385"/><span>i n-a fharradh i n-athghoirid gacha conaire do shiubhal na</span>
<lb n="386"/><span>héan-oidhche sin go ráinig i n-iomfhogus do chathraigh Ríogh</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="387"/><p><span>na Sorcha agus fágbhais a dhaoine i ndiormadhaibh agus i</span>
<lb n="388"/><span>n-iom-fholach annsin, agus ní rug leis dá mhuintir acht</span>
<lb n="389"/><span>éin-ghiolla grádha baoi aige féin, agus adubhairt go raibhe</span>
<lb n="390"/><span>gnóthaidhe seicréideacha aige leisin rígh, agus nach rachadh</span>
<lb n="391"/><span>leis dá ndéanamh acht é féin, agus gidh b'é huair no ponc i</span>
<lb n="392"/><span>n-a gcuirfeadh sé an giolla dá dtoghairm-sean a</span>
<lb n="393"/><span>ionnsaighe go tinneasnach.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>Dála Ríogh na Sorcha, iomorro, is amhlaidh do ghnáthaigheadh</span>
<lb n="396"/><span>sé a aimsear do chaitheamh .i. do éirgheadh go moch</span>
<lb n="397"/><span>as a leabaidh i n-a shír-sheasamh, agus do-bheireadh léim laochda</span>
<lb n="398"/><span>láin-éasgaidh aiste, sul do éirgheadh grian as a chiorclaibh</span>
<lb n="399"/><span>comhghlana codalta, agus ní bheireadh d'earradh no d'éadach</span>
<lb n="400"/><span>leis acht an léine shreabhnaidhe sróil do bhíodh ria n-a</span>
<lb n="401"/><span>gheil-chneas, agus brat fairsing fionnfhuar do ghairbh-eagar</span>
<lb n="402"/><span>réidh-ruainnigh tairse sin uime aneachtair, agus buachaill</span>
<lb n="403"/><span>beag do bhíodh aige le hiomchar a sgéithe agus a chlaidhimh, agus</span>
<lb n="404"/><span>do fhosgladh dorus an airbhir do bhí aige os cionn an</span>
<lb n="405"/><span>ghrianán i n-a gcodladh sé, agus do dhruideadh i n-a dhiaidh</span>
<lb n="406"/><span>é, agus is annsin do ghnáthaigheadh a urnuighthe do dhéanamh</span>
<lb n="407"/><span>isin am sin gach laoi ar a ghlúnaibh agus do bhíodh ag</span>
<lb n="408"/><span>binn-ghabháil a shalm agus a shaltrach agus ag eadarghuidhe an</span>
<lb n="409"/><span>Dúileamhan go diochra im thrócaire agus im ghrásaibh anma agus</span>
<lb n="410"/><span>cuirp d'fhagháil dó féin agus dá iardraighe maille fris.  An</span>
<lb n="411"/><span>uair, iomorro, do thigeadh am éirghe do chách i gcoitchinne</span>
<lb n="412"/><span>do fhágbhadh-san an t-airbhear agus do thigeadh dá ghrianán</span>
<lb n="413"/><span>ghloinidhe ghorm-fhuinneogach agus dá sheomra slis-gheal</span>
<lb n="414"/><span>sár-chodalta, do ghabhadh a earradh aonaigh agus áird-oireachtais</span>
<lb n="415"/><span>uime iar sin agus do théigheadh ar fhairsneach na faithche</span>
<lb n="416"/><span>fód-ghlaise féar-uaine chuige agus do-bheireadh treas ar sheilg agus</span>
<lb n="417"/><span>ar sháir-fhiadhach agus treas eile ar ghnóthaidhibh a thíre agus a</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="418"/><p><span>thalmhan agus ag réidhiughadh eidir tréanaibh agus anbhfonnaibh agus</span>
<lb n="419"/><span>ag caitheamh proinne agus tomhaltais i n-aimsir an mheadhóin</span>
<lb n="420"/><span>laoi iar dtain, agus ag fuasgladh ceast agus caingean ó chách i</span>
<lb n="421"/><span>gcoitchinne go fuineadh néill nóna agus go dul do luighe</span>
<lb n="422"/><span>don ghréin agus do-bheireadh aire dá urnuighthibh agus dá</span>
<lb n="423"/><span>easbartain iar sin.</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>Acht atá ní cheana, is amhlaidh tárla don rígh a bheith an</span>
<lb n="426"/><span>uair sin i moch-dheaghail na maidne i n-a aonar 'san</span>
<lb n="427"/><span>airbhear ar a ghlúinibh ós an líg chloiche adubhramar ag</span>
<lb n="428"/><span>foghnamh don Choimdhe chumhachtach.  Cidh trácht ba feasach</span>
<lb n="429"/><span>Ridire an Ghaisgidh gurab mar sin do chaitheadh an rí a</span>
<lb n="430"/><span>aimsir agus do rinne é féin armtha éidighthe i n-a uathadh agus i</span>
<lb n="431"/><span>n-a aonarán ar amus an gharrdha agus an airbhir i n-a raibhe</span>
<lb n="432"/><span>an rí ar a ghlúinibh féin san ngrain-líg chloiche</span>
<lb n="433"/><span>adubhramar, agus iarrais fosgladh ar an mbuachaill.  Foilsighis</span>
<lb n="434"/><span>an buachaill dó an rí bheith ag binn-ghabháil a shalm agus a</span>
<lb n="435"/><span>shaltrach agus nár chubhaidh duine do dhul 'n-a cheann no go</span>
<lb n="436"/><span>sguireadh sé dá urnuighthibh.  Ar n-a chlos sin do Sheon,</span>
<lb n="437"/><span>bagrais ceann an bhuachalla do bhriseadh.  Dearcais an</span>
<lb n="438"/><span>buachaill air go friochnamhach agus tuigis ar a éagcosg agus ar</span>
<lb n="439"/><span>a innioll go raibhe tar éis feill-ghníomha do dhéanamh no</span>
<lb n="440"/><span>ar tí a dhéanta, agus téid mar a raibhe an rí agus foillsighis</span>
<lb n="441"/><span>dó Seon do bheith isin doras ag iarraidh fosluicthe.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>"Léigthear isteach mo dhearbhráthair," ar an rí.</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>"Ní hamhlaidh sin is cóir," ar an buachaill, "no go</span>
<lb n="446"/><span>rabhair-se ameasg do theaghlaigh isin gcúirt, óir ní</span>
<lb n="447"/><span>cosmhaile ris deigh-ghníomh do dhéanamh iná feill-ghníomh, uair</span>
<lb n="448"/><span>atá sé armtha éidighthe, agus do ruamnuigheadar a ruisg</span>
<lb n="449"/><span>i n-a chionn agus do chlaochláidh a dhealbh chobhsaidh</span>
<lb n="450"/><span>chaoin-déanmhach ar droich-dhealbh agus ar droch-dhath."</span>
<lb n="451"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="452"/><p><span>"Ceil agus ná can ní-sa mhó dot dhroich-innsgne ná dot</span>
<lb n="453"/><span>mhí-urlabhra, a bhuachaill," ar an rí.  "Agus ní hamhlaidh</span>
<lb n="454"/><span>sin atá an t-adhbhar," ar sé, "acht is eachtrannaigh no</span>
<lb n="455"/><span>allmhuraigh táinig i ndúthaigh mo dhearbhráthar, agus is</span>
<lb n="456"/><span>d'iarraidh conganta sluaigh agus sochraide orm-sa táinig sé,</span>
<lb n="457"/><span>agus is tríd sin ro fheargaigh agus ro luinnigh agus ro chlaochláidh a</span>
<lb n="458"/><span>dhealbh agus a dhéanamh mar sin, - agus léigthear isteach go</span>
<lb n="459"/><span>luath é."</span></p>
<lb n="460"/>
<lb n="461"/><p><span>Fosglais an buachaill an doras go luath ar fhuráileamh</span>
<lb n="462"/><span>an ríogh, acht gér dheacair leis é, agus léigis Seon isteach agus</span>
<lb n="463"/><span>do rinne ar amus an ríogh mar a raibhe go díreach ar a</span>
<lb n="464"/><span>ghlúinibh, agus is é beannughadh do rinne dhó .i. mionn bhláith</span>
<lb n="465"/><span>bhuadhach mhín-déanmhach chumhduighthe chros-órdha chlais-leathan</span>
<lb n="466"/><span>choilg-dhíreach dhatha dhias-fhada chúl-reamhar chlaidhimh</span>
<lb n="467"/><span>do bhí aige do thabhairt amach as a thruaill taisgeadha agus</span>
<lb n="468"/><span>as a thinnteach bodhbha agus as a chulaidh chumhdaigh, agus sáithis</span>
<lb n="469"/><span>i leith a dhroma fo thrí isin rígh go crois é gur mharbh gan</span>
<lb n="470"/><span>fhuireach é, agus fillis ar an mbuachaill iar sin agus teasgais a</span>
<lb n="471"/><span>cheann dá mheidhe d'éan-bhuille claidhimh agus goiris ar a</span>
<lb n="472"/><span>ghiolla féin chuige agus furáilis air a mhuintear féin do</span>
<lb n="473"/><span>ghairm chuige go tinneasnach agus ar mbreith air dhóibh</span>
<lb n="474"/><span>fuaradar an móir-ghníomh sin ullamh tar a gceann.</span></p>
<lb n="475"/>
<lb n="476"/><p><span>Cidh trácht do éirgheadar easbuig agus sruithe, saoithe agus</span>
<lb n="477"/><span>sagairt na cathrach fán am sin agus do bhádar ag binn-ghabháil</span>
<lb n="478"/><span>a salm agus a saltrach ar bharr agus ar thaibhlibh an</span>
<lb n="479"/><span>tuir agus do chonncadar an feill-ghníomh sin ag a dhéanamh agus</span>
<lb n="480"/><span>do éirgheadar aodhairidhe cruidh agus ceathra agus lucht</span>
<lb n="481"/><span>moich-éirghe an bhaile mhóir fán am sin, bantracht agus bandála</span>
<lb n="482"/><span>na cúirte céadna sin ar fhuinneogaibh fairsinge</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="483"/><p><span>foirleathna fír-dhéanmhacha agus ar ghrianánaibh gloinidhe</span>
<lb n="484"/><span>glan-sholuis na cathrach, drong dhíobh ag foghnamh don Choimdhe</span>
<lb n="485"/><span>chumhachtach agus drong eile ag druine agus ag deagh-fhuagháil</span>
<lb n="486"/><span>amhail fá béas dóibh, agus do chonncadar sin mar an</span>
<lb n="487"/><span>gcéadna an feill-ghníomh agus an mhóir-fheall sin ag a</span>
<lb n="488"/><span>déanamh.</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>Do léigeadar a ngola árda acaointeacha agus a n-éimhidhe</span>
<lb n="491"/><span>fada fíor-thruagha agus a sgreada cruadh-chasta comharca</span>
<lb n="492"/><span>asta go ndearnadar lucht na cúirte agus na cathrach éirghe</span>
<lb n="493"/><span>athlamh éinfhir ré clos an fhuachais sin uile dhóibh gur ba</span>
<lb n="494"/><span>fairsing foirleathan fíor-aidhbhseach an móir-ghníomh sin</span>
<lb n="495"/><span>ar fhud na cathrach uile.</span></p>
<lb n="496"/>
<lb n="497"/><p><span>Acht atá ní cheana, ní har aithreachas ná ar athmhaoltas</span>
<lb n="498"/><span>do chuaidh sin ag Seon, acht ro fhuagair doirse agus finistre</span>
<lb n="499"/><span>na cúirte agus na cathrach d'fhosgladh dhó agus é féin agus a shluagh</span>
<lb n="500"/><span>do léigean isteach go luath.  Furáilis an t-easbog agus</span>
<lb n="501"/><span>aos uird na cathrach, a huaisle agus a hárd-mhaithe agus</span>
<lb n="502"/><span>príomh-chomhairligh na Sorcha do thabhairt chuige, agus do iarr orra</span>
<lb n="503"/><span>a ríoghadh gan mhailís.</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>Ar gcruinniughadh i n-éan-chomhairle dhóibh uile, adubhradar</span>
<lb n="506"/><span>d'aitheasg aon-bheoil nár bh'inríoghtha fear feille</span>
<lb n="507"/><span>ar bith agus do éaradar eisean uime sin.  Luath-lonnuighis</span>
<lb n="508"/><span>agus mór-fhearguighis Seon iaromh tríd sin agus tig ar aghaidh</span>
<lb n="509"/><span>na cúirte mar a bhfacaidh an t-áirdeasbog agus an chomhairle</span>
<lb n="510"/><span>agus is eadh ro ráidh riú an tan sin; - "Luighim fón</span>
<lb n="511"/><span>bhFír-dhia bhforórdha agus fó na déibh aicsidhe agus neamh-aicsidhe</span>
<lb n="512"/><span>agus fó árd-rannchaibh nimhe agus naomh-thalmhan, muna</span>
<lb n="513"/><span>dtigthí amach agus mo ríoghadh gan mhailís amhail is dual, go</span>
<lb n="514"/><span>n-imeorad brón báis agus beag-shaoghail oraibh féin agus ar an</span>
<lb n="515"/><span>méad ghéabhas bhur bpáirt isin gcathraigh."</span>
<lb n="516"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="517"/><p><span>Ar n-a chlos sin dóibh ro imeagluigheadar go mór agus</span>
<lb n="518"/><span>adubhradar nár dhócha Seon do mharbhadh mhic a athar agus a</span>
<lb n="519"/><span>mháthar féin gan choigill iná sin do dhéanamh orra féin</span>
<lb n="520"/><span>dó, agus tigsead d'éan-toil agus d'éin-mhéin chuige, gion gurab</span>
<lb n="521"/><span>ar a mhian tángadar chuige, agus do chuirsead coróin air agus</span>
<lb n="522"/><span>tugsad gairm ríogh gan fhrasabhra dhó ós áird, agus gach</span>
<lb n="523"/><span>sollamhain nach raibhe do mhian ar chách do dhéanamh dhó, do </span>
<lb n="524"/><span>rónsad ar a eagla dhó í, agus tugsad iaromh easbuig agus</span>
<lb n="525"/><span>sruithe agus cliar na cúirte agus na cathrach dá n-úidh agus dá</span>
<lb n="526"/><span>n-aire dul os cionn chuirp an ríogh, agus ro ghabhsad ag a</span>
<lb n="527"/><span>éagnach go mór agus ag caoineadh a bháis agus ag tabhairt</span>
<lb n="528"/><span>a theas-mholta dísle féin fair, agus an t-áirdeasbog go</span>
<lb n="529"/><span>sunradhach, agus do rinne an laoi:</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="532"/><span>Beannacht ar th'anmain, a fhir,</span>
<lb n="533"/><span>A Ristird óig shuairc shaoir-ghil;</span>
<lb n="534"/><span>A Rígh na Sorcha gan bhéim,</span>
<lb n="535"/><span>Th'orchra do chách is oilbhéim.</span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>Ba mhaith an chríoch-sa réd linn,</span>
<lb n="538"/><span>A churaidh chalma chúl-fhinn;</span>
<lb n="539"/><span>Iasg i bhfír-shreabh, cnuas i gcoill,</span>
<lb n="540"/><span>Cruach ar gach fír-bheag fearoinn.</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>Claon gach crann, líonmhar gach slat,</span>
<lb n="543"/><span>Fíonmhar gach flaith fád chumhacht;</span>
<lb n="544"/><span>Ní dhearnaidh feall fúd acht so,</span>
<lb n="545"/><span>A Rígh sheangmhair na Sorcha.</span>
<lb n="546"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="547"/><p><span>Ba follus rath Dé id ghar,</span>
<lb n="548"/><span>Gan fhiach gan fhuath gan uabhar,</span>
<lb n="549"/><span>A rígh nár bh'fhallsa i n-am óil,</span>
<lb n="550"/><span>Ba minic th'almsa ar altóir.</span></p>
<lb n="551"/>
<lb n="552"/><p><span>Sibh i ndé ba cumhdach ceall,</span>
<lb n="553"/><span>Bocht Dé, agus ord aifreann,</span>
<lb n="554"/><span>Do b'aoibhinn id bhrugh fial fionn</span>
<lb n="555"/><span>Do cheann i ndiu gidh ísioll.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>Ó nach eol leigheas id ghoin,</span>
<lb n="558"/><span>Guidhmíd Íosa let anmain;</span>
<lb n="559"/><span>Leat, a rígh chruith-mhín gan locht,</span>
<lb n="560"/><span>Chuirmíd ár míle beannacht.</span>
<lb n="561"/><span>Beannacht.</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="564"/><span>A haithle na laoidhe sin curthar corp an ríogh i</span>
<lb n="565"/><span>n-oileadrom órdha agus bearar go heaglais chaitheadrálta</span>
<lb n="566"/><span>na cathrach dá thórramh agus dá adhlacadh é, maille ré</span>
<lb n="567"/><span>hoirmhidin agus ré honóir mhóir, agus do tógbhadh a lia ós a</span>
<lb n="568"/><span>leacht lighe agus do fearadh a chluiche caointe ag cách i</span>
<lb n="569"/><span>gcoitchinne, agus gabhais an rí nua sin teora lá agus teora</span>
<lb n="570"/><span>hoidhche ag cruinniughadh éadála, maoine agus mór-mhaitheasa</span>
<lb n="571"/><span>a dhearbhráthar, ag suidhiughadh agus ag socrachadh muintire</span>
<lb n="572"/><span>na cúirte agus na cathrach agus ag déanamh cáirdeasa agus</span>
<lb n="573"/><span>caradraidh dhó féin riú.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Baoi ridire grádhach do chomhairle sheicréidigh an ríogh</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="576"/><p><span>sin neoch do marbhadh, neach ba hannsa leis féin d'fhearaibh</span>
<lb n="577"/><span>an bheatha, agus is de do goirthidhe Ridire na Comhairle,</span>
<lb n="578"/><span>agus táinig do láthair an ríogh óig sin, agus is eadh adubhairt</span>
<lb n="579"/><span>ag beannachadh dhó:  "Do chonách id chéimeannaibh agus do</span>
<lb n="580"/><span>rath id ríogh-ghlacaibh, do ghal agus do ghaisgeadh a los th'airm</span>
<lb n="581"/><span>agus th'iolfhaobhair, agus go meala tú do ríghe agus do fhlaitheas, a</span>
<lb n="582"/><span>rígh-mhílidh, is maith agus is conáich an gníomh do rinnis .i. rí</span>
<lb n="583"/><span>ar gcaitheamh tréimhse móire dá aois agus dá aimsir do</span>
<lb n="584"/><span>mharbhadh dhuit, agus an ríoghacht do bheith agat féin agus ag do</span>
<lb n="585"/><span>chloinn ó sin amach, agus nár chubhaidh ainm ná gairm ba</span>
<lb n="586"/><span>uirísle ná clann ríogh do ghairm dot chloinn agus bainríoghan</span>
<lb n="587"/><span>na Sorcha dá máthair; agus is aithnidh dhamh-sa uireasbhaidh</span>
<lb n="588"/><span>mhór ort i ndiaidh an deagh-ghníomha úd gan déanamh fós,</span>
<lb n="589"/><span>.i. inghean Ríogh na Sgeithía noch atá taobh-throm torrach,</span>
<lb n="590"/><span>gabhthar agus cuibhrighthear leat-sa í, agus curthar i n-áit</span>
<lb n="591"/><span>daingin í go ceann naoi míos, mar nach bia amharc iná</span>
<lb n="592"/><span>iomagallmha daoineadh aice; agus mása mhac bhéaras sí</span>
<lb n="593"/><span>básuighthear go hobann é, agus más' inghean bhéaras,</span>
<lb n="594"/><span>athchurthar agus ionnarbthar í féin agus an inghean eile atá aice i</span>
<lb n="595"/><span>gcríochaibh ciana coimhightheacha; agus is mar sin rachas an</span>
<lb n="596"/><span>móir-ghníomh úd gan díoghailt go bruinne an bhrátha agus</span>
<lb n="597"/><span>go foircheann an bheatha."</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>Ro hurgháirdigheadh an rí uime sin go ndubhairt:  "Is</span>
<lb n="600"/><span>tairis linne an chomhairle sin, a Ridire na Comhairle,"</span>
<lb n="601"/><span>ar sé, "agus anos thuigmíd gurab cubhaidh comhadhais duit-se</span>
<lb n="602"/><span>an t-ainm sin do bheith ort .i. Ridire na Comhairle, agus ba</span>
<lb n="603"/><span>hárdughadh céime agus gradaim duit rém linn-se an chomhairle</span>
<lb n="604"/><span>ghrádhach sin tugais damh.  Agus ní bhia coimhéad na</span>
<lb n="605"/><span>mná ag duine ar bith acht agat-sa féin, agus bíodh do rogha</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="606"/><p><span>cathrach dá bhfuil isin tír so agat saor agus ag do shliocht</span>
<lb n="607"/><span>id dhiaidh dá chionn sin."</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>Gabhais Ridire na Comhairle a rogha cathrach go n-a</span>
<lb n="610"/><span>fearann saor ar bhord na fairrge mar a raibhe cuan</span>
<lb n="611"/><span>luinge agus tráigh thoirrtheach agus inbhear éisg.  Furáilis</span>
<lb n="612"/><span>Ridire na Comhairle saoir agus máisiúin do thabhairt chuige</span>
<lb n="613"/><span>agus tor diorroid daingean díothoghlaidhe do dhéanamh dhó</span>
<lb n="614"/><span>agus a thógbháil ó thalamh agus a thrí cheathramhna isin bhfairrge,</span>
<lb n="615"/><span>agus gan acht aon cheathramha i dteannta tíre dhe.  Do bhádar</span>
<lb n="616"/><span>seacht ndoirse re n-a ndrud agus ré n-a n-osgladh ó thalamh</span>
<lb n="617"/><span>gus an bhfuinneoig do bhí ar an tseomra uachtarach do </span>
<lb n="618"/><span>bhí os cionn fairrge don chaisleán agus aon doras amhlag</span>
<lb n="619"/><span>iarainn ghairbh i bhfoirimeall agus i dteannta na sráide go</span>
<lb n="620"/><span>híochtarach ar an tor sin.  Iar mbeith ollamh fa thoil a</span>
<lb n="621"/><span>mheanman féin mar sin don chaisleán, cuiris an ríoghan</span>
<lb n="622"/><span>agus a hinghean ar an tseomra uachtarach sin noch do bhí ós</span>
<lb n="623"/><span>cionn na fairrge agus i n-áit nach raibhe amharc duine ná</span>
<lb n="624"/><span>tíre aca, agus ro fágbhadh beatha mheasardha aca, agus ro fhág</span>
<lb n="625"/><span>glas agus géibheann ar gach ndoras ó sin síos go doras</span>
<lb n="626"/><span>na sráide.  Fá dubhach iad-san mar sin, óir ní fhaicdís</span>
<lb n="627"/><span>gnúis dhaonna ar bith ná radharc tíre ná talmhan, féir,</span>
<lb n="628"/><span>feadha ná fíoruisge, acht an bhóchna bhioth-bhorb agus an sáile</span>
<lb n="629"/><span>sriuibh-ghlas sruth-líonmhar, agus neoill eadarbhuasacha</span>
<lb n="630"/><span>an aeidhéir, agus comhghluasacht na ndúl agus na n-áird-reannach</span>
<lb n="631"/><span>uasta gach laoi.  No bhídís lán do dhoghra agus do</span>
<lb n="632"/><span>dhoghailse agus do chomhghul agus do ghearán agus ag síor-dheorfadhaigh</span>
<lb n="633"/><span>gach laoi agus an ríoghan go sunradhach ag a smuaineadh</span>
<lb n="634"/><span>i n-a meanmain gur mheasa lé iná a láimhdionas agus iná</span>
<lb n="635"/><span>bás a héin-fhir phósta dá madh mac do bhéaradh sí a bheith</span>
<lb n="636"/><span>ag a fheitheamh dhá chur chum báis mar sin i n-a fiadhnaise.</span>
<lb n="637"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="638"/><p><span>Dála Ridire na Comhairle do thigeadh dá gcuartughadh</span>
<lb n="639"/><span>gach lá nó gach dara lá d'fhios na ríoghna agus an toirrchis</span>
<lb n="640"/><span>agus gach uair no fhiafruigheadh an rí sgéala na ríoghna dhe</span>
<lb n="641"/><span>adeireadh-san nach dtáinig am tuismeadha don inghin fós</span>
<lb n="642"/><span>agus dá dtigeadh go bhfuigheadh-san sgéala uaithe go prab.</span>
<lb n="643"/><span>Cidh trácht, ar n-iomlánadh naoi míos d'inghin Ríogh na</span>
<lb n="644"/><span>Sgeithía gabhais breasa bríogha agus alladh iodhna í, agus beiris</span>
<lb n="645"/><span>gein mhín mhacánta shéimhidhe shochraidh shíothchánta bhláith</span>
<lb n="646"/><span>bhaill-gheal bhéal-chorcra ghasda gheanamhail ghnúis-áluinn</span>
<lb n="647"/><span>mhéir-leabhair mhic don mhór-thuismeadh sin.</span></p>
<lb n="648"/>
<lb n="649"/><p><span>Glacaid eidir a dhá láimh é agus glanais agus géar-ionnlais</span>
<lb n="650"/><span>é, agus mar do chonnairc an bhainríoghan an naoidhin</span>
<lb n="651"/><span>n-áluinn an tan sin, agus pógais go dil agus go diochra é agus</span>
<lb n="652"/><span>biathais do lacht a coirr-chíoch mbláith mbaill-gheal</span>
<lb n="653"/><span>mbuin-reamhar féin é, agus léigis i n-a fiadhnaise ar an doras árd</span>
<lb n="654"/><span>é, agus caoidhis go frasach falcmhar fíor-nimhneach ós a chionn</span>
<lb n="655"/><span>go ndubhairt:  "A árd-rígh neimhe agus naomh-thalmhan," ar</span>
<lb n="656"/><span>sí, "agus a chruthuightheoir na ndúl agus a choimsightheoir na</span>
<lb n="657"/><span>cruinne ceathardha, is mairg dár deonuigheadh th'iomchar i</span>
<lb n="658"/><span>n-a bhruinne féin go nuige so, agus gan d'aon mhac aige féin</span>
<lb n="659"/><span>iná ag th'athair acht tú agus gan a chead aige th'oileamhain ná</span>
<lb n="660"/><span>th'altrom ó so suas go bráth," agus léigis for a glúinibh í</span>
<lb n="661"/><span>iar sin agus iarrais ar an Tríonnóid thoghaidhe</span>
<lb n="662"/><span>thré-phearsanaigh deagh-chomhairle do mhúnadh dhi um an mac do</span>
<lb n="663"/><span>chur isin bhfairrge sul do-chífeadh sí féin dá chur dochum</span>
<lb n="664"/><span>báis é nó léigean dó no go mbéaradh Ridire na</span>
<lb n="665"/><span>Comhairle air d'fhéachain an dtiocfadh tré ghrásaibh Dé</span>
<lb n="666"/><span>ann deagh-chroidhe do imirt fair.</span></p>
<lb n="667"/>
<lb n="668"/><p><span>Gairid bheag iar sin di go bhfacadar an acuil uasal, .i.</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="669"/><p><span>an t-éan dá ngoirthear an t-iolar chuca a fraighthibh na</span>
<lb n="670"/><span>fiormameinte agus a néallaibh eadarbhuasacha an aidheoir,</span>
<lb n="671"/><span>gur thuirling ar thairsigh an doruis áird agus sínis an dá</span>
<lb n="672"/><span>chrobh chrágacha caim-ingneacha crobh-bhuidhe i dtimcheall an</span>
<lb n="673"/><span>leinbh agus fuadaighis leis i néallaibh cithe agus i gcoimhdeacht na</span>
<lb n="674"/><span>gaoithe glóraighe é ós cionn na haibhéise allmhurdha</span>
<lb n="675"/><span>iongantaighe eochair-ghuirme agus na bóchna bronn-fhairsinge</span>
<lb n="676"/><span>bioth-ghairbhe, go ndeachaidh as rinn a ruisg agus a radhairc</span>
<lb n="677"/><span>uatha.  Agus ar n-a fhaicsin sin don bhainríoghain agus dá</span>
<lb n="678"/><span>hinghin, buailid a mbasa agus brisid a mbruit, tairngid a</span>
<lb n="679"/><span>bhfuilt agus a bhfionnaidh agus sgreadaid go truagh tuirseach, agus</span>
<lb n="680"/><span>léigid a ngola árda acaointeacha agus a n-éimhidhe fada</span>
<lb n="681"/><span>fíor-thruagha agus snighid frasa falcmhara fíor-fhliucha</span>
<lb n="682"/><span>drúcht-mhóra donn-bhraonacha tar a ngruadhaibh gnúis-gheala</span>
<lb n="683"/><span>glan-chorcra agus is suaill nach dtángadar airdheana</span>
<lb n="684"/><span>báis agus buain-éaga agus timdhibhe saoghail don ríoghain ag</span>
<lb n="685"/><span>faicsin an fhuadaigh sin a héin-mhic.</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>Agus do b'fhearr lé annsin a bheith fa ainbhreith Ridire</span>
<lb n="688"/><span>na Comhairle iná a fhuadach as a fiadhnaise mar sin, agus</span>
<lb n="689"/><span>tuitis féin i dtaisibh agus i dtáimhnéallaibh báis, agus ar mbeith</span>
<lb n="690"/><span>athaidh mar sin di, éirghis agus gabhais ag aithbhir iomaithbhir</span>
<lb n="691"/><span>ar an gcinneamhain gcealgaigh gcruth-ghránna go ndubhairt:</span>
<lb n="692"/><span>"A shaoghail thréan-mhallachtaigh ghearr-choinghiollaigh</span>
<lb n="693"/><span>chealgaigh dhroch-thubaistigh, is beag dhamh-sa mo mhallacht</span>
<lb n="694"/><span>ort ón chéad uair ro thógbhais mo cheann liom ar tosach</span>
<lb n="695"/><span>agus tugais mo rogha céile agus tochmhairce dhamh d'fhearaibh na</span>
<lb n="696"/><span>talmhan, agus an uair ba ríoghan ar an tSorcha go soilléir</span>
<lb n="697"/><span>mé, do thaisbéanais do dhraint ghránna dhoidhealbha dhamh</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="698"/><p><span>an tan ro bheanais Rí na Sorcha dhíom agus nach dtugais éan-bhás</span>
<lb n="699"/><span>agus éan-oidheadh dhúinn araon, agus ó nár thograis sin do</span>
<lb n="700"/><span>dhéanamh, is truagh nár léigis an t-aon-mhac díleas</span>
<lb n="701"/><span>diongmhála úd an ríogh beo agam d'fhéachain an dtiubhradh</span>
<lb n="702"/><span>Dia dhó a athair do dhíoghailt uair éigin, agus go madh</span>
<lb n="703"/><span>hurgháirdiughadh meanman agus aigeanta dhamh-sa bheith ag éisteacht</span>
<lb n="704"/><span>re foghar a ghotha agus re binn-bhriathraibh a bhéil i n-ionadh</span>
<lb n="705"/><span>a athar go nuige sin, agus fós ó nár thoilighis sin, is truagh</span>
<lb n="706"/><span>nach feasach mé féin go dtiocfaidh isin saoghal ní éigin</span>
<lb n="707"/><span>do-bhéaradh Ridire na Comhairle agus Ridire an Ghaisgidh</span>
<lb n="708"/><span>comh bocht leam féin anocht gan rún faicsiona a gcloinne</span>
<lb n="709"/><span>iná a mban aca-san go bráth, d'fhéachain an dtiocfadaois</span>
<lb n="710"/><span>mar atáim-se gan mac gan fear," agus do rinne an laoi</span>
<lb n="711"/><span>mbig-se:</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="714"/><span>Mallacht ort, a chinneamhain,</span>
<lb n="715"/><span>Lér tógbhadh mé ó thosaigh.</span>
<lb n="716"/><span>Och!  is truagh do mhilleabhair</span>
<lb n="717"/><span>Mise tar mhnáibh an domhain.</span></p>
<lb n="718"/>
<lb n="719"/><p><span>D'airdrígh Sorcha saobh-uaine</span>
<lb n="720"/><span>Tugais mise mar chéile;</span>
<lb n="721"/><span>'S truagh nach leabaidh aon-uaighe</span>
<lb n="722"/><span>Fuaras agus mo chéid-fhear.</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>Ó nach eadh acht mh'fhuireach-sa</span>
<lb n="725"/><span>Tar éis mh'éan-ghráidh is mh'annsa,</span>
<lb n="726"/><span>Truagh nach mair mo chuideachta</span>
<lb n="727"/><span>Agam gan guais a mharbhtha.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>Och!  is truagh mo smioragán,</span>
<lb n="730"/><span>Mac Ridire na Sealga,</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="731"/><p><span>'Na chrobhaibh le hiolarán</span>
<lb n="732"/><span>Uaim isin sáile searbh-ghlan.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>Gan mo shúil ré' amharc-san</span>
<lb n="735"/><span>Ar n-imtheacht uaim mar thaidhbhse,</span>
<lb n="736"/><span>Cuan mo chuirp is mh'anma-sa</span>
<lb n="737"/><span>'N-a chuid eoin ós cionn fairrge.</span></p>
<lb n="738"/>
<lb n="739"/><p><span>A Ridire na Comhairle</span>
<lb n="740"/><span>'S a Ridire an Ghaisgidh,</span>
<lb n="741"/><span>Truagh gan d'fhiachaibh oraibh-se</span>
<lb n="742"/><span>Gan bhar gclann go bráth d'fhaicsin.</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>Ó's tú féin, a chinneamhain,</span>
<lb n="745"/><span>Tug ar tús damh-sa mh'amharc;</span>
<lb n="746"/><span>Ó's leis mé do mhilleabhair</span>
<lb n="747"/><span>Is beag leam ort mo mhallacht.</span>
<lb n="748"/><span>Mallacht.</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="751"/><span>A haithle na laoidhe sin adubhairt an ríoghan:</span>
<lb n="752"/><span>"Sguireann dár ngéar-chaoineadh, a inghean," ar sí,</span>
<lb n="753"/><span>"glanam ar ngnúise agus ár nglan-aighthe, óir is gairid</span>
<lb n="754"/><span>go dtí Ridire na Comhairle chugainn, agus dá bhfaghadh mar</span>
<lb n="755"/><span>so sinn, is droch-bharamhail do-bhéaradh dhúinn agus do badh</span>
<lb n="756"/><span>féidir gurab é ár mbás do thiocfadh as," agus do rónsad</span>
<lb n="757"/><span>samhlaidh.</span></p>
<lb n="758"/>
<lb n="759"/><p><span>Dála Ríogh na Sorcha, iomorro, ro smuain i n-a</span>
<lb n="760"/><span>mheanmain féin go dtáinig barr ós cionn trí ráithe ó do chuir</span>
<lb n="761"/><span>sé inghean Ríogh na Sgeithía le Ridire na Comhairle agus nach</span>
<lb n="762"/><span>dtug sgéala an toirrcheasa chuige agus is í baramhail do</span>
<lb n="763"/><span>bhean as sin, go rug an ríoghan mac agus, do bhrígh na ngrádh</span>
<lb n="764"/><span>agus na gcumhacht ró-mhór do bhí aige féin ó n-a n-athair agus ó</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="765"/><p><span>inghin Ríogh na Sgeithía roimhe sin, gur chuir sé an mac dá</span>
<lb n="766"/><span>oileamhain agus dá leasughadh ós ísiol no go madh hinfheadhma</span>
<lb n="767"/><span>é as a gcoireochadh sé bás a athar air féin agus ar a</span>
<lb n="768"/><span>chloinn uair éigin, agus gur imir sé gliocas agus míochoinghioll</span>
<lb n="769"/><span>air féin mar sin, agus fógrais ughmacha dhó go tinneasnach,</span>
<lb n="770"/><span>agus ní comhnuidhe do rinne go ndeachaidh go cúirt Ridire</span>
<lb n="771"/><span>na Comhairle.</span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p><span>Mór-fháiltighis an Ridire roimh an rígh.  "Is tairise</span>
<lb n="774"/><span>dhúinn, dár ndóigh, an fháilte sin," bhar an rí, "agus bearar</span>
<lb n="775"/><span>ar cuairt chum na ríoghna sinn go bhfeasmís an clannmhar</span>
<lb n="776"/><span>í."  Do rónadh samhlaidh agus ar ndearcadh don rígh ar</span>
<lb n="777"/><span>an ríoghain go friochnamhach, mar nach bhfuair inneall mná</span>
<lb n="778"/><span>toirrche uirre rannsaighis an caisléan go maith ó a bharr</span>
<lb n="779"/><span>gó a bhun agus, mar nach bhfuair clann aice iná innte dá</span>
<lb n="780"/><span>mheas féin, tug mná iúlmhara glioca chuige dá dhearbhadh</span>
<lb n="781"/><span>dhó an budh torrach í, agus ar n-a faicsin sin dóibh</span>
<lb n="782"/><span>adubhradar nár bh'eadh.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>"A Ridire na Comhairle," ar an rí, "caidhe an toirrcheas</span>
<lb n="785"/><span>adubhrais do bheith ag inghin Ríogh na Sgeithía."</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>"Ní fheadar, a thighearna," ar sé, "acht muna bhfuil sé</span>
<lb n="788"/><span>innte fós nó muna ndearna sí féin droch-bheart éigin</span>
<lb n="789"/><span>fris d'eagla go gcuirfimís-ne chum báis i n-a fiadhnaise</span>
<lb n="790"/><span>féin é," ar an Ridire.</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>"Is deimhin linn nár mhill sí cuan a bronn féin fós,"</span>
<lb n="793"/><span>ar an rí, "agus go madh mheisde lé a luas do mhillfeadh</span>
<lb n="794"/><span>duine eile é; agus ní hamhlaidh sin atá an chúis," ar an</span>
<lb n="795"/><span>rí, "acht do chuireabhair-se an leanbh dá oileamhain agus dá</span>
<lb n="796"/><span>leasughadh fa choinne mh'uilc-se do dhéanamh uair éigin;</span>
<lb n="797"/><span>gidheadh cheana, ní ba cuma leat-sa an t-olc sin dá</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="798"/><p><span>ndearntar orm-sa é;" agus ar n-a rádh sin tángadar</span>
<lb n="799"/><span>datha iomdha éagsamhla don rígh ré fuasmadh agus ré fiuchadh</span>
<lb n="800"/><span>na feirge do fadóidheadh faoi ó na bacánaibh aeidhidh</span>
<lb n="801"/><span>neoch is máthair don fheirg.  Criothnuighis agus</span>
<lb n="802"/><span>imeagluighis Ridire na Comhairle go mór ag faicsin an ríogh</span>
<lb n="803"/><span>ar an ordughadh agus ar an inneall sin agus ré cloisteacht</span>
<lb n="804"/><span>a bhriathar agus ro bhaoi ag síor-ghabháil a leithsgéil,</span>
<lb n="805"/><span>agus níor ghabh an rí sin uaidh, agus ba luinneach</span>
<lb n="806"/><span>lúthgháireach an ríoghan ó bheith ag éisteacht leis na</span>
<lb n="807"/><span>boirb-bhriathraibh sin an ríogh agus do smuain aice féin i n-a</span>
<lb n="808"/><span>meanmain go dtiocfadh tré mhóir-mhiorbhuilibh Dé agus na</span>
<lb n="809"/><span>Tríonnóide tré-phearsanaighe bás d'imirt for Ridire</span>
<lb n="810"/><span>na Comhairle isin bhfeill agus isin bhfionghail do</span>
<lb n="811"/><span>thionnsgain i n-aghaidh a héin-mhic féin go nuige sin.</span></p>
<lb n="812"/>
<lb n="813"/><p><span>Cidh trácht, is gairid do bhí a n-iomagallmha cainte sin</span>
<lb n="814"/><span>eidir an rígh agus Ridire na Comhairle an tan táinig bruth agus</span>
<lb n="815"/><span>borrfadh agus dásacht díomais isin rígh, agus furáilis cimidh</span>
<lb n="816"/><span>crapailte cruaidh-chuibhrighthe do dhéanamh do Ridire na</span>
<lb n="817"/><span>Comhairle agus mar nach bhfuair admháil an toirrcheasa,</span>
<lb n="818"/><span>furáilis a chrochadh i bhfiadhnaise a mhná agus a chloinne agus</span>
<lb n="819"/><span>a mhuintire, agus is ar éigin do tárrthuigheadh a bhean agus a</span>
<lb n="820"/><span>chlann air gan a gcrochadh i bhfiadhnaise cháich, agus cuiridh</span>
<lb n="821"/><span>sé turnaidhe eile os cionn an bhaile agus na dúthaighe sin</span>
<lb n="822"/><span>tug sé don Ridire roimhe sin, gurab mar sin do chruthaigh</span>
<lb n="823"/><span>an Fírdhia forórdha feall Ridire na Comhairle ar an</span>
<lb n="824"/><span>ríoghain go nuige sin.</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>Acht cheana do rinne an rí cuartughadh géar cruaidh</span>
<lb n="827"/><span>ar an ríoghain ag iarraidh admhála an toirrcheasa uirre,</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="828"/><p><span>agus mar nach bhfuair adubhairt gur chóir a básughadh go</span>
<lb n="829"/><span>hobann, acht adubhradar maithe agus mór-uaisle a mhuintire</span>
<lb n="830"/><span>ris nár chóir sin do dhéanamh, agus gur chóra a hathchur agus</span>
<lb n="831"/><span>a hionnarbadh as an gcrích go coimhiomlán i n-áit nach</span>
<lb n="832"/><span>béaradh an rí amharc uirre féin ná ar a hinghin, agus nach</span>
<lb n="833"/><span>gcluinfeadh a sgéala ó sin amach go bráth.</span></p>
<lb n="834"/>
<lb n="835"/><p><span>Do críochnuigheadh an chomhairle sin aca agus tug an rí</span>
<lb n="836"/><span>gairm os áird tuitim do bheith aige féin ar mhaoin agus ar</span>
<lb n="837"/><span>mhór-mhaitheas aon duine do-bhéaradh biadh ná deoch dhi</span>
<lb n="838"/><span>féin iná dá hinghin ó cheann seacht lá amach, agus furáilis</span>
<lb n="839"/><span>sgaoileadh dhi ar an bhfoirm sin, agus fágbhais an rí an</span>
<lb n="840"/><span>baile iaromh ar ndéanamh an chrochaidh agus an ionnarbtha sin</span>
<lb n="841"/><span>dó, gurab mar sin do rug an Fírdhia forórdha agus</span>
<lb n="842"/><span>uasal-athair na cruinne breith dhíreach ar Ridire na</span>
<lb n="843"/><span>Comhairle isin bhfeill do thionnsgain in-aghaidh a thighearna</span>
<lb n="844"/><span>agus a bhaintighearna agus an oighre dílis diongmhála do thoiligh</span>
<lb n="845"/><span>Dia do theacht eatorra.</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>Dála na ríoghna agus a hinghine féin, do chuadar i</span>
<lb n="848"/><span>gcomhairle agus do smuaineadar go bhfuighbhidís féin bás don</span>
<lb n="849"/><span>ghorta sul do fhuigfeadaois an tír sin, agus gurab chuige</span>
<lb n="850"/><span>sin do chuir an rí an fuagra sin amach fán tír; "agus</span>
<lb n="851"/><span>a inghean dil," ar sí, "is aithnidh dhamh-sa mar racham féin</span>
<lb n="852"/><span>as ón ghairm úd, óir reacfam na héadaighe líoga</span>
<lb n="853"/><span>leann-mhaiseacha atá againn re mnáibh uaisle éigin isin tír no</span>
<lb n="854"/><span>isin gcathraigh, agus ceinneocham éadaighe beaga bochta agus</span>
<lb n="855"/><span>cuirfeam dealbh ghránna dhuibh-niata ar ár ngnúisibh agus</span>
<lb n="856"/><span>ar ár nglan-aighthibh agus biam ag iarraidh déirce ó thír go</span>
<lb n="857"/><span>tír no go bhfagham eolus ar Sgeithía go bhfionnam an</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="858"/><p><span>mbéaram ar a dhul beo ar amus mh'athar," ar sí.</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>Do rónadh samhlaidh leis na caoimh-ingheanaibh agus gluaisid</span>
<lb n="861"/><span>rompa ar an samhlughadh sin agus iad ar dhroch-inneall bhocht</span>
<lb n="862"/><span>dheireoil ó thigh go tigh agus ó bhaile go baile, agus an t-ionadh i</span>
<lb n="863"/><span>n-a bhfaghdaois fleadh agus féasta roimhe sin níor mhó ná mír</span>
<lb n="864"/><span>beag no sprúilleach do teilgthí chugtha annsin, agus do</span>
<lb n="865"/><span>aithnigheadaois cách uile agus ní aithnigheadh aon iad.</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>Cúirt charad agus choigéile don ríoghain i n-a raibhe sí go</span>
<lb n="868"/><span>minic roimhe sin agus tárla dhi oidhche áirighthe a bheith innte</span>
<lb n="869"/><span>go deireoil droch-bhiadhach agus ar smuaineadh don ríoghain a</span>
<lb n="870"/><span>fheabhas do-gheibheadh sí féin a bheith lé isin gcúirt sin</span>
<lb n="871"/><span>roimhe sin, gabhais tuirse mhór agus dubhachas dearmhair í ag</span>
<lb n="872"/><span>smuaineadh an tsaidhbhris fuair sí ar tús agus a bochtaine</span>
<lb n="873"/><span>féin fán am sin, agus do chan an laoidh:</span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="876"/><span>Maith anocht mo chulaidh-se,</span>
<lb n="877"/><span>Culaidh mhná gan fear nuachair,</span>
<lb n="878"/><span>Lorg is ceirt na cumhaile</span>
<lb n="879"/><span>Is déirc ó gach mnaoi uasail.</span></p>
<lb n="880"/>
<lb n="881"/><p><span>Cách againn dá n-aithneachadh</span>
<lb n="882"/><span>'S gan aithne ag aon orainn;</span>
<lb n="883"/><span>Sinn ag dul re faiteachas</span>
<lb n="884"/><span>'San gcúirt do charmaois romhainn.</span></p>
<lb n="885"/>
<lb n="886"/><p><span>Mise agus mh'aon-mhacámh</span>
<lb n="887"/><span>Go ngnúisibh dubha dorcha,</span>
<lb n="888"/><span>Ag imtheacht 'n-ár n-aonarán</span>
<lb n="889"/><span>Ar fhud críche na Sorcha.</span>
<lb n="890"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="891"/><p><span>An mír beag do-bheirinn-se</span>
<lb n="892"/><span>Do bhochtaibh Ríogh an richidh,</span>
<lb n="893"/><span>Mar chuid mhóir do-gheibhim-se</span>
<lb n="894"/><span>Dhamh féin agus dom inghin.</span></p>
<lb n="895"/>
<lb n="896"/><p><span>An tí sin 'gá bhfaghainn-se</span>
<lb n="897"/><span>Rogha gach sóirt go sonairt,</span>
<lb n="898"/><span>Beannacht uaim re n'anmain-sean</span>
<lb n="899"/><span>Ó nach gcualas a chomhmaith.</span>
<lb n="900"/><span>Maith anocht.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="903"/><span>A haithle na laoidhe sin ro ghabhsad rompa ó thigh go</span>
<lb n="904"/><span>tigh ag iarraidh déirce i gcrothaibh bhan bocht no go</span>
<lb n="905"/><span>rángadar an Sgeithía fa dheireadh, agus léigmíd dínn a n-imtheachta</span>
<lb n="906"/><span>ó sin amach.</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>Acht laibheoram seal eile don iolar neoch rug an</span>
<lb n="909"/><span>naoidhin mbig adubhramar i n-a chrobhaibh leis ón ríoghain</span>
<lb n="910"/><span>roimhe sin ós cionn na fairrge, óir is í sin uair agus</span>
<lb n="911"/><span>aimsear tarla lá Sanct Dáibhí ann go sunradhach, agus do</span>
<lb n="912"/><span>ba do gheasaibh Ching Artúir mhic Iubhair mhic Ambróis mhic</span>
<lb n="913"/><span>Ughdair mhic Constantín Chinn Dragúin dul do chaitheamh</span>
<lb n="914"/><span>fleidhe no féasta gan iongnadh nuaidhe neamhghnáthach</span>
<lb n="915"/><span>éigin d'fhagháil, agus is don Ridire Dubh mac Ríogh</span>
<lb n="916"/><span>Franc tarla an lá sin seacha an teaghlaigh dul d'iarraidh</span>
<lb n="917"/><span>an iongantais sin go Magh na nIongnadh.  Agus téid ann</span>
<lb n="918"/><span>agus ba fada leisin rígh baoi sé amuigh agus leanais féin i</span>
<lb n="919"/><span>n-a uathadh agus i n-a aonarán é, agus tuirlingis ag Cartha na</span>
<lb n="920"/><span>mBuadh ar Magh na nIongnadh mar a bhfuair an Ridire</span>
<lb n="921"/><span>Dubh agus ro sguirsead a n-eachraidh annsin agus suidhis an rí</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="922"/><p><span>agus a dhruim re Cartha na mBuadh agus dearcais an cheathair-áird</span>
<lb n="923"/><span>ar gach taoibh dhe, mar atá, soir agus siar, ba dheas agus</span>
<lb n="924"/><span>ba thuaidh, go bhfacaidh an acuil uasal, .i. an t-éan dá</span>
<lb n="925"/><span>ngoirthear an t-iolar, chuige a fraighthibh na fiormameinte</span>
<lb n="926"/><span>agus a néallaibh eadarbhuasacha an aidheoir agus tuirlingis go</span>
<lb n="927"/><span>háiseach i bhfarradh agus i bhfochair an ríogh agus léigis an</span>
<lb n="928"/><span>naoidhin n-áluinn n-iolchrothaigh sin ar bhinn bhruit an ríogh</span>
<lb n="929"/><span>as a chrobhaibh seach aon bhaill eile, agus ar ndul dó féin dá</span>
<lb n="930"/><span>iomaire no trí uatha amach, tuitis i dtaisibh agus i</span>
<lb n="931"/><span>dtáimh-néallaibh báis go lár agus go lán-talmhain amhail no bheith</span>
<lb n="932"/><span>gan anam ann, agus gabhais lúthgháire mhór an rí fris an</span>
<lb n="933"/><span>n-aisgidh mbig d'fhagháil ón éan agus adubhairt gurab é an</span>
<lb n="934"/><span>Fírdhia forórdha do chuir an tiodhlacadh sin chuige, agus gan</span>
<lb n="935"/><span>mac ná inghean aige roimhe sin, agus adubhairt go ndiongnadh</span>
<lb n="936"/><span>oighre díleas diongmhála air féin de, agus tuigis fós gurab</span>
<lb n="937"/><span>í truime an eire sin do bhí leis an iolar agus a thabhairt</span>
<lb n="938"/><span>as rann imchian éigin don domhan tug i dtaisibh agus i</span>
<lb n="939"/><span>dtáimhnéallaibh mar sin é, agus furáilis ar an Ridire Dubh</span>
<lb n="940"/><span>páirt don lón do bhí aca do thabhairt i n-a fhiadhnaise don</span>
<lb n="941"/><span>iolar, agus ar n-éirghe as an táimhnéall sin dó, ithis a</span>
<lb n="942"/><span>leor-dhaothain don mbiadh sin agus éirghis go háird-cheannach iar</span>
<lb n="943"/><span>sin, agus croithis agus clúimhis é féin go maith agus léigis gaoth</span>
<lb n="944"/><span>fo n-a sgiathánaibh agus cromais a cheann mar do bheith ag</span>
<lb n="945"/><span>gabháil a cheada ag an rígh agus do-ní comhartha umhla agus</span>
<lb n="946"/><span>urrama i n-a fhiadhnaise agus éirghis as a bhfiadhnaise mar</span>
<lb n="947"/><span>sin go ndeachaidh as rinn a ruisg agus a radhairc uatha, agus ní</span>
<lb n="948"/><span>dó labhras an stair feasta.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>Acht atá ní cheana, furáilis Rí an Domhain ar an Ridire</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="951"/><p><span>nDubh, an mac sin tug Dia dhó féin, a bhreith leis mar</span>
<lb n="952"/><span>dhalta uaidh féin, agus inghean ríogh nó tighearna d'fhagháil</span>
<lb n="953"/><span>chuige dá oileamhain, "agus tabhairt cruidh agus ceathra,</span>
<lb n="954"/><span>buar agus bó-tháinte, ór agus airgead ionnmhais dom chuid-se</span>
<lb n="955"/><span>leis di, agus innis do chách i gcoitchinne gurab mac</span>
<lb n="956"/><span>diongmhála dhamh-sa é, agus gairmthear Macaomh an Iolair d'ainm</span>
<lb n="957"/><span>dhe, agus déanam feasta ón magh, óir is lór dhúinn</span>
<lb n="958"/><span>d'iongantas an mhagha indiu beathadhach brúideamhail mar atá</span>
<lb n="959"/><span>an t-éan úd do thabhairt leinbh bhig mhaoith leis i n-a</span>
<lb n="960"/><span>chrobhaibh gan fhuiliughadh gan fhoirdheargadh fair agus a</span>
<lb n="961"/><span>fhágbháil ar bheinn mo bhruit-se dhó seach baill eile agus</span>
<lb n="962"/><span>gurab feoil is beatha nádúrtha dhó agus gan é féin dá ithe."</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>Gabhaid iaromh a n-eachraidh agus cuiris an Ridire Dubh</span>
<lb n="965"/><span>a dhalta i mbeinn a bhruit agus ní dearnadh oireiseamh ná</span>
<lb n="966"/><span>comhnuidhe leo no go rángadar Dúnadh an Halla Dheirg</span>
<lb n="967"/><span>agus goiris an Ridire Dubh inghean Iarla Chairrge an Sguir</span>
<lb n="968"/><span>do Lochlannaibh chuige, agus innisis di mac do theacht dochum</span>
<lb n="969"/><span>an ríogh agus gur chuir sé chuice-se dá oileamhain agus dá</span>
<lb n="970"/><span>altrom é, agus go bhfuigheadh seoide, maoine agus mór-mhaitheasa</span>
<lb n="971"/><span>ón rígh agus uaidh féin dá chionn sin.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>Altuighis an inghean le Dia an rí d'fhuráil oileamhna a</span>
<lb n="974"/><span>mhic uirre féin agus gabhais chuice é go lúthgháireach, agus</span>
<lb n="975"/><span>toirbhris lacht a corr-chíoch mbuinn-leathan mbarr-chaol</span>
<lb n="976"/><span>féin dó agus oilis agus altromais an leanbh i dtigh an Ridire</span>
<lb n="977"/><span>Dhuibh ó sin amach go ceann a dhá bhliadhan déag, agus ba</span>
<lb n="978"/><span>heagnaidhe eolach ilbhéarlach agus ba fír-ghlic fuireachair i</span>
<lb n="979"/><span>gcluithchibh lúibe agus liathróide é, agus i ndiubhraigthibh bonnsach</span>
<lb n="980"/><span>agus i gcur chamán i gcionn a ocht mbliadhan é, agus ní</span>
<lb n="981"/><span>headh amháin acht níor hullmhuigheadh fear a aoise ná a</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="982"/><p><span>aimsire riamh is fearr do hullmhuigheadh iná é i gceardaibh</span>
<lb n="983"/><span>goile agus gaisgidh, i lúth agus i lámhach agus i gcur arm.</span></p>
<lb n="984"/>
<lb n="985"/><p><span>Lá n-aon tarla imreasain iomána eidir mac an</span>
<lb n="986"/><span>Ridire Dhuibh mhic Ríogh Franc agus mac an Ridire Ghil</span>
<lb n="987"/><span>mhic Ríogh Ghréag ar fhaithche chathrach Chamalóide agus do</span>
<lb n="988"/><span>chruinnigheadar an mhacradh i n-a dtimcheall re haghaidh</span>
<lb n="989"/><span>na himreasna agus baoi Macaomh an Iolair 'n-a chodladh</span>
<lb n="990"/><span>an uair sin, agus beadhgais as a chodladh agus téid amach mar</span>
<lb n="991"/><span>fuair an iomáin ar siubhal.  Cuidighis le n-a dhearbh-chomhalta</span>
<lb n="992"/><span>agus cuiris an iomáin ar mhac an Ridire Ghil go</span>
<lb n="993"/><span>ndubhairt gurab tré leathtrom do cuireadh an báire sin</span>
<lb n="994"/><span>air féin, agus adubhairt mac an Ridire Dhuibh nach raibhe sé</span>
<lb n="995"/><span>féin ag iarraidh conganta ar Mhacaomh an Iolair, agus</span>
<lb n="996"/><span>go mbéaradh féin buaidh na hiomána, bíodh nach biadh sé</span>
<lb n="997"/><span>aige.</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>"Olc do dhéantá-sa mo chongnamh-sa do tharcaisniughadh,"</span>
<lb n="1000"/><span>ar Macaomh an Iolair, "agus gurab feirrde</span>
<lb n="1001"/><span>thú mo chongnamh do bheith agat, agus dá dhearbhadh sin</span>
<lb n="1002"/><span>cuiridh-se bhur gcamáin araon ré chéile agus do-bhéar-sa</span>
<lb n="1003"/><span>báire oraibh."</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>Féachaid sin leis maille re feirg mhóir.  Gidheadh, cuiris</span>
<lb n="1006"/><span>Macaomh an Iolair an báire orra fo thrí.  Líonais nimh agus</span>
<lb n="1007"/><span>racht uabhair mac an Ridire Ghil tríd sin agus adubhairt</span>
<lb n="1008"/><span>nár chás leis oil nó athais d'fhagháil ó mhac ríogh no</span>
<lb n="1009"/><span>roi-thighearna acht a fhagháil ó mhac éin nó eathaide, gan fios a</span>
<lb n="1010"/><span>chrú ná a chiníl acht mar mhac iolair dhá ghairm dhe.</span></p>
<lb n="1011"/>
<lb n="1012"/><p><span>"An friom-sa chanas tú na briathra imdheargtha sin?"</span>
<lb n="1013"/><span>ar Macaomh an Iolair.</span>
<lb n="1014"/><span>"Is friot go deimhin," ar mac an Ridire Ghil.</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>"Nach mac do Ching Artúr mé?" ar Macaomh an Iolair.</span>
<lb n="1017"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1018"/><p><span>"Is deimhin liom nach eadh," ar mac an Ridire Ghil, "óir</span>
<lb n="1019"/><span>ní bhfuil fios do mháthar againn agus atámaoid</span>
<lb n="1020"/><span>ro-ainbhfiosach ann th'athair mar an gcéadna."</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>Ro himdheargadh go mór fa dhreich óig ildhealbhaigh</span>
<lb n="1023"/><span>Mhacaoimh an Iolair uime sin agus ro chriothnuigheadar a</span>
<lb n="1024"/><span>bhaill agus ro ruamnuigheadar a ruisg agus ro</span>
<lb n="1025"/><span>chomhchumaisg-eadar a chéadfadha chorpardha re cloisteacht na mbriathar</span>
<lb n="1026"/><span>sin agus fógrais troid chamán ar mhac an Ridire Ghil.</span></p>
<lb n="1027"/>
<lb n="1028"/><p><span>Freagrais mac an Ridire Ghil sin dó, agus tugsad tulgan</span>
<lb n="1029"/><span>tinneasnach agus briseadh bodhbha bioth-urlamh agus síth-ghléas</span>
<lb n="1030"/><span>sanntach sár-lúthmhar dá gcamánaibh cruaidh-ríghne</span>
<lb n="1031"/><span>croim-cheannacha i gceannaibh agus i gcorpaibh a chéile.  Cidh</span>
<lb n="1032"/><span>trácht, tógbhais Macaomh an Iolair an láimh ndeis ndírigh</span>
<lb n="1033"/><span>ndoinn-ingnigh leis an gcamán agus buailis mac an Ridire</span>
<lb n="1034"/><span>Ghil i gcleith a chinn agus a cheann-mhullaigh gur chuir a</span>
<lb n="1035"/><span>inchinn i n-a caobaibh cró agus i n-a bróin bhric fhola tar</span>
<lb n="1036"/><span>sheinistribh a chinn agus a chluas amach seachtair.</span></p>
<lb n="1037"/>
<lb n="1038"/><p><span>Ar n-a fhaicsin sin do mhuintir mhic an Ridire Ghil</span>
<lb n="1039"/><span>agus dá cháirdibh, ro chruinnighsead as gach leith i n-a</span>
<lb n="1040"/><span>thimcheall do dhíoghail a chréacht, agus níor bh'fhurusa dhóibh sin,</span>
<lb n="1041"/><span>óir baoi d'fheabhas imdheaghla an Mhacaoimh air féin nár </span>
<lb n="1042"/><span>bh'fhéidir leo urchóid do dhéanamh dhó nó go rug a chara agus</span>
<lb n="1043"/><span>a choigle féin air .i. an Ridire Dubh, agus eadarghánais ar</span>
<lb n="1044"/><span>a chéile iad agus beiris an Macaomh leis don chúirt, agus</span>
<lb n="1045"/><span>léigis ar a ghlúinibh é i bhfiadhnaise an ríogh go</span>
<lb n="1046"/><span>ndubhairt: "A rígh agus a thighearna agus a athair ionmhain," ar sé,</span>
<lb n="1047"/><span>"gus anois do shaoileas gur mhac díleas diongmhála duit</span>
<lb n="1048"/><span>mé, agus gabhaim do chomairce; má's fíor sin, innis damh</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1049"/><p><span>é nó tabhair mo bhunadh cineoil d'fhearaibh uaisle no</span>
<lb n="1050"/><span>anuaisle an domhain damh."</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>Sochtais an rí go fada tríd an sgéal sin do chluinsin</span>
<lb n="1053"/><span>dó, agus gabhais tuirse agus trom-neimheéile é agus dearcais an</span>
<lb n="1054"/><span>rí ar an Macaomh go friochnamhach, agus adubhairt: "Ní</span>
<lb n="1055"/><span>maith liom-sa thusa dá iarraidh sin orm," ar sé, "agus</span>
<lb n="1056"/><span>go ndiongnainn mo dhíchioll maitheasa duit mar mhac</span>
<lb n="1057"/><span>díleas go bráth, agus ó do iarrais orm é, inneosad duit an</span>
<lb n="1058"/><span>mhéad atá dot sgéalaibh agam."</span></p>
<lb n="1059"/>
<lb n="1060"/><p><span>Téid iaromh an rí an tan sin i gceann na sgéal sin</span>
<lb n="1061"/><span>d'innisin dó-san amhail do sgríobhamar anuas go nuige</span>
<lb n="1062"/><span>so.  Cidh trácht, ar gcluinsin do Mhacaomh an Iolair gan</span>
<lb n="1063"/><span>fios a athar ná a mháthar do bheith aige ón rígh acht mar</span>
<lb n="1064"/><span>sin, tigid datha éagsamhla dhe agus tug maise ar mhíomhaise</span>
<lb n="1065"/><span>agus deilbh maith ar dhroch-dheilbh, agus is suaill nach dtángadar</span>
<lb n="1066"/><span>airgheana báis agus buain-éaga chuige, agus níor mhaith leis an</span>
<lb n="1067"/><span>rígh sin, go ndubhairt: - "A mhic agus a dhalta ionmhuin," ar</span>
<lb n="1068"/><span>sé, "ná cuireadh súd ort-sa, óir do-bhéar-sa cumhdach mic</span>
<lb n="1069"/><span>ríogh nó tighearna dhuit an gcéin mhairfead."</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>"A rígh agus a thighearna, ná habair-se sin," ar Macaomh</span>
<lb n="1072"/><span>an Iolair, "óir tuingim-se a dtuingid mo thuatha agus</span>
<lb n="1073"/><span>luighim fó ard-rannchaibh nimhe agus naomh-thalmhan nach</span>
<lb n="1074"/><span>déan-sa suan ná sádhaile, codladh ná comhnuidhe go bráth</span>
<lb n="1075"/><span>no go gcuartuighear an chruinne cheathardha ó thurgabháil</span>
<lb n="1076"/><span>ghréine gó a fuineadh, no go bhfaghar fios mo bhunaidh</span>
<lb n="1077"/><span>chineoil agus mh'athardha dísle féin d'fholaibh uaisle no</span>
<lb n="1078"/><span>anuaisle an domhain mhóir," agus is cuma do bhí ag a rádh agus</span>
<lb n="1079"/><span>iarrais grádha ridire agus gairm ghaisgeadhaigh ar an rígh.</span>
<lb n="1080"/><span>Tug an rí sin dó, gér leasg leis a thabhairt dá chomh-óg-san</span>
<lb n="1081"/><span>do dhuine, ar son gur dearbh leis gur ba hinghill</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1082"/><p><span>infheadhma é i gcleasaibh goile agus gaisgidh, i lúth agus i</span>
<lb n="1083"/><span>lámhach agus i gcur arm.</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p><span>Acht cheana, ro hoirneadh i ngrádhaibh ridire agus ro-ghaisgeadhaigh</span>
<lb n="1086"/><span>é agus tug an rí a chulaidh chatha agus chomhlainn,</span>
<lb n="1087"/><span>agus a threalamh troda agus tachair, agus a aibíd áigh agus iorghoile</span>
<lb n="1088"/><span>féin eidir each agus earradh dhó, agus ro mhealsad cách i</span>
<lb n="1089"/><span>gcoimhnéinfheacht, agus ro thiomain iar sin cead agus ceileabhradh ag</span>
<lb n="1090"/><span>an rígh agus ag an mór-theaghlach agus gabhais a chead aige agus ag</span>
<lb n="1091"/><span>a oide agus ag a bhuime, ag bantracht agus ag bandálaibh na</span>
<lb n="1092"/><span>cúirte agus na cathrach, agus luighis socht agus athtuirse adhbhal-mhór</span>
<lb n="1093"/><span>ar an rígh agus ar mhaithibh agus ar mhór-uaislibh Dhúnaidh an</span>
<lb n="1094"/><span>Halla Dheirg agus ro shnighsead frasa falcmhara fíor-aighmhéile</span>
<lb n="1095"/><span>tar bláth agus tar brollach agus tar gruadhaibh ban agus</span>
<lb n="1096"/><span>bandála bláth-bhraighdeacha, uasal agus árd-fhlaith agus ainnear</span>
<lb n="1097"/><span>agus óg-bhan, aos ciuil, oirfide agus ealadhan, agus an Ridire Dubh</span>
<lb n="1098"/><span>agus inghean Iarla Chairrge an Sguir seach cáich.</span></p>
<lb n="1099"/>
<lb n="1100"/><p><span>Acht atá ní cheana, gabhais Macaomh an Iolair a chead,</span>
<lb n="1101"/><span>agus fágbhais iomchomharc beathadh agus sláinte ag an rígh agus ag</span>
<lb n="1102"/><span>an Ridire Dubh, agus ag inghin Iarla Chairrge an Sguir</span>
<lb n="1103"/><span>agus ag an teaghlach uile sgeo mhacha, mná agus ingheana, agus</span>
<lb n="1104"/><span>do rinne an laoidh:</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1107"/><span>Géabhad mo chead ag an rígh;</span>
<lb n="1108"/><span>Cuirfead re a thír mo chúl,</span>
<lb n="1109"/><span>Gion go bhfeadar thuaidh nó theas</span>
<lb n="1110"/><span>Gá treabh ar ar déanta dhún.</span>
<lb n="1111"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1112"/><p><span>Ó theaghlach cúirte an ríogh</span>
<lb n="1113"/><span>Och!  faríor is déanta dhún,</span>
<lb n="1114"/><span>'S ó Dhúnadh an Halla Dheirg</span>
<lb n="1115"/><span>'S ón macraidh gan ceilg 'n-a rún.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>Óm oide díleas ag dul</span>
<lb n="1118"/><span>Fear rom theagaisg i gcur arm;</span>
<lb n="1119"/><span>'N-a bhrugh do-gheibhinn gach fíon,</span>
<lb n="1120"/><span>An Ridire Dubh mac Ríogh Franc.</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>Inghean Iarla Chairrge an Sguir</span>
<lb n="1123"/><span>An bhuime rom chuir i bhfás,</span>
<lb n="1124"/><span>Ní bhiaidh neach gan fios a sgéal,</span>
<lb n="1125"/><span>Altrom a géag mbaill-gheal mbán.</span></p>
<lb n="1126"/>
<lb n="1127"/><p><span>Mac mise don rígh i ndé -</span>
<lb n="1128"/><span>Do mhac Iubhair féin níor nár -</span>
<lb n="1129"/><span>'S ní fheadar i ndiu cá treabh</span>
<lb n="1130"/><span>Dhá bhfuilim ó neamh go lár.</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>Ó éirgheas grian ruithneach rán</span>
<lb n="1133"/><span>Go bhfuinneann sál fá n-a dhlaoi,</span>
<lb n="1134"/><span>Ní bhia ball damh-sa gan fhios</span>
<lb n="1135"/><span>Go bhfaghad ann fios mo ghaoil.</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>Coisg-se dhíom, a bhuime dhil;</span>
<lb n="1138"/><span>Ní turus mar sin do ním.</span>
<lb n="1139"/><span>Damh ciodh damhna bróin nach beag,</span>
<lb n="1140"/><span>Géabhad mo chead ag an rígh.</span>
<lb n="1141"/><span>Géabhad.</span>
<lb n="1142"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1143"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1144"/><span>A haithle na laoidhe sin gabhais Macaomh an Iolair an</span>
<lb n="1145"/><span>chulaidh chumhdaigh sin an ríogh uime agus téid do dheigh-léim</span>
<lb n="1146"/><span>ar an each sin fuair ón rígh agus téid ar fairsneach na</span>
<lb n="1147"/><span>faithche fód-ghlaise.  Acht atá ní cheana, ar ndéanamh</span>
<lb n="1148"/><span>treasa marcaigheachta i bhfiadhnaise an ríogh dhó agus luchta</span>
<lb n="1149"/><span>an teaghlaigh i gcoimhnéinfheacht, tiomnais ceileabhradh fa</span>
<lb n="1150"/><span>dhó agus fa thrí uaidh don rígh agus don teaghlach agus go mór-mhór</span>
<lb n="1151"/><span>dá oide agus dá bhuime, agus léigis i gceann aistir agus</span>
<lb n="1152"/><span>imtheachta é cara an chaomh-laoi.</span></p>
<lb n="1153"/>
<lb n="1154"/><p><span>Mar sin dó go dtarla i ngleann uaigneach fhásaigh, agus</span>
<lb n="1155"/><span>sguiris a each, agus do-ní fian-bhoith fhoslongphuirt dó féin agus</span>
<lb n="1156"/><span>faduighis torc teineadh tricheamh-ruaidhe agus tug a aghaidh ar</span>
<lb n="1157"/><span>an ngleann agus dúisgis agh allaidh agus marbhais d'éan-urchar</span>
<lb n="1158"/><span>sleighe í, agus do-ní fulacht na bhfear ndeithbhreach uirre</span>
<lb n="1159"/><span>iaromh, agus caithis a leor-dhaothain feola agus fíoruisge agus</span>
<lb n="1160"/><span>codlais iar dtain agus éirighis i moch-dheaghail na maidne</span>
<lb n="1161"/><span>moiche ar n-a mhárach.  Gabhais innioll aistir agus imtheachta</span>
<lb n="1162"/><span>air féin agus léigis ar a aghaidh é ar feadh agus ar fiarlaoid</span>
<lb n="1163"/><span>an ghleanna go dtáinig deireadh agus deoidh an laoi agus do </span>
<lb n="1164"/><span>rinne mar an gcéadna an oidhche sin.  Acht atá ní cheana,</span>
<lb n="1165"/><span>éirghis ar n-a mhárach agus do chonnairc magh maiseach mín-sgothach,</span>
<lb n="1166"/><span>agus tír thaithneamhach thirim agus fearann fairsing</span>
<lb n="1167"/><span>féar-líonmhar agus féachain dá dtug ar a chomhair do </span>
<lb n="1168"/><span>chonnairc marcach chuige isin magh gach ndíreach agus druidis</span>
<lb n="1169"/><span>'n-a choinne agus 'n-a chomhdháil agus is amhlaidh fuair annsin é,</span>
<lb n="1170"/><span>eadhón, inghean chruthach chaomh-áluinn agus falabhraigh uaine</span>
<lb n="1171"/><span>fúithe.</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>Beannuighis an inghean dó do bhriathraibh milse miochardha</span>
<lb n="1174"/><span>agus freagrais Macaomh an Iolair an beannachadh</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1175"/><p><span>d'fhuighlibh áilgheana agus do chaoineas comhráidh agus fiafruighis</span>
<lb n="1176"/><span>sgéala iaromh don inghean agus fios a hanma agus a ciníl.</span></p>
<lb n="1177"/>
<lb n="1178"/><p><span>"Ó'n bhfalabhraigh uaine so hainmnighthear mé," ar sí,</span>
<lb n="1179"/><span>"óir is Inghean na Falabhrach Uaine goirthear dhíom agus</span>
<lb n="1180"/><span>atáim ag teitheamh ré tamall roimh an bhfear ag a</span>
<lb n="1181"/><span>bhfuilim agus gnáthaighim dol ar fhaosamh agus ar chomairce</span>
<lb n="1182"/><span>daoineadh uasal go nuige so, agus ní dearnadh comairce</span>
<lb n="1183"/><span>dhamh air fós, agus do chuala gurab é Cing Artúir mac</span>
<lb n="1184"/><span>Iubhair mhic Ambróis rí is líonmhaire laochradh agus is calma</span>
<lb n="1185"/><span>curadh agus is truime thairpthighe teaghlach isin domhan go</span>
<lb n="1186"/><span>huilidhe, agus dob' áil liom a dhol ar a fhaosamh agus ar a</span>
<lb n="1187"/><span>chomairce d'fhios an roichfeadh leis mo chosnamh no mo</span>
<lb n="1188"/><span>chaomhna, agus iarraim d'athchuinghidh, a mharcaigh úd, a hucht</span>
<lb n="1189"/><span>th'uaisle agus th'fholuigheachta sgéala d'innisin damh ó do</span>
<lb n="1190"/><span>inniseas mo sgéala féin duit."</span></p>
<lb n="1191"/>
<lb n="1192"/><p><span>"Innisim," ar Macaomh an Iolair, "gurab marcach do</span>
<lb n="1193"/><span>mhuintir Ching Artúir me, agus gurab le gnóthaidhibh atáim</span>
<lb n="1194"/><span>ag imtheacht ar fud an domhain."</span></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>"Maiseadh," ar an inghean, "iarraim-se d'aisgidh agus</span>
<lb n="1197"/><span>d'athchuinghidh ort-sa filleadh leam féin i gceann Ríogh an</span>
<lb n="1198"/><span>Domhain agus cuidiughadh leis mé féin do chosnamh agus mo</span>
<lb n="1199"/><span>chomairce do ghabháil do láimh d'fhéachain an mbiadhmís</span>
<lb n="1200"/><span>aige anocht, óir is eagail leam-sa breith ar slighe no ar</span>
<lb n="1201"/><span>bealach orm."</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>"Ní hurusa damh sin," ar Macaomh an Iolair, "óir is</span>
<lb n="1204"/><span>é indiú an treas lá ó do fhágbhas Dúnadh an Halla</span>
<lb n="1205"/><span>Dheirg agus atáim fá dhírim mharcaigheachta ó sin a leith."</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>"Béaraidh m'each-sa sinn ar aon lé an uair</span>
<lb n="1208"/><span>cuirfidhthear th'each féin," ar an inghean, "óir atá sí deagh-fhulaing</span>
<lb n="1209"/><span>deagh-ualaigh agus i n-a muirighneach comh maith agus do </span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1210"/><p><span>dhéana sí na huile aithghiorra dhúinn isin mball nach</span>
<lb n="1211"/><span>biaidh eolus againn féin ann."</span></p>
<lb n="1212"/>
<lb n="1213"/><p><span>Faomhais Macaomh an Iolair an ní sin, acht gér leasg</span>
<lb n="1214"/><span>leis é, agus an feadh do rug a láidreacht dá each féin do </span>
<lb n="1215"/><span>bhádar i gcomhmarcaigheacht ar aon, agus an tan ro</span>
<lb n="1216"/><span>cuireadh í do chuadar ar aon ar an bhfalabhraigh uaine,</span>
<lb n="1217"/><span>agus ní haithristear a n-imtheachta go rángadar cathair</span>
<lb n="1218"/><span>Chamalóide, agus tuirlingid ar an bhfaithche mar a bhfuaradar</span>
<lb n="1219"/><span>an rí, agus beannachais an inghean dó, agus cuiris í féin</span>
<lb n="1220"/><span>ar a fhaosamh agus ar a chomairce.</span></p>
<lb n="1221"/>
<lb n="1222"/><p><span>Fiafruighis an rí adhbhar a himeagla don inghin.</span>
<lb n="1223"/><span>Innsis an inghean dó amhail adubhramar romhainn, agus</span>
<lb n="1224"/><span>gabhais an rí do láimh a cosnamh ar fhearaibh an domhain</span>
<lb n="1225"/><span>uile.  Agus is móide do ghabh an rí sin do láimh, .i. an</span>
<lb n="1226"/><span>uair táinig an ríoghan sin do láthair, ní raibhe cnámh go</span>
<lb n="1227"/><span>méad n-ordlaigh dhe ó a bhonn gó a bhathais nár líon dá</span>
<lb n="1228"/><span>seirc agus dá síor-ghrádh.</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>Fiafruighis an rí dhi samhail a fir, agus ro innis dó gurab</span>
<lb n="1231"/><span>ridire ro-árrachtach agus gaisgeadhach gnímh-éachtach é, agus</span>
<lb n="1232"/><span>gurab ar éigin do rug sé í féin leis ó thús, agus gurab dá</span>
<lb n="1233"/><span>bhrígh sin tarla fuath aice air, agus nár fhéad an fuath</span>
<lb n="1234"/><span>sin do chlaochlódh riamh, agus nach raibhe isin gcríostaidheacht</span>
<lb n="1235"/><span>rí ná ro-fhlaith do shaoilfeadh sí dhá hanacal ná dhá</span>
<lb n="1236"/><span>himdheaghail nach deachaidh sí seal éigin dá fhéachain agus</span>
<lb n="1237"/><span>nach bhfuair é go nuige sin, "agus fós is do thréidhibh an</span>
<lb n="1238"/><span>fhir sin ag a rabhas .i. feadán guth-bhinn glan-airgid</span>
<lb n="1239"/><span>bhíos aige agus an uair sheinneas é fir ghonta agus mná ré</span>
<lb n="1240"/><span>n-iodhnaibh agus laoich ar n-a leadradh agus curaidh ar</span>
<lb n="1241"/><span>n-a gcnáimh-ghearradh do chuirfeadh i n-a dtoirchim suain</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1242"/><p><span>agus síor-chodalta re cloisteacht an cheoil tsíthe sin, agus</span>
<lb n="1243"/><span>is ón gceol sin goirthear Ridire an Chiuil de."</span></p>
<lb n="1244"/>
<lb n="1245"/><p><span>Cidh trácht beiris an rí an inghean don dúnadh, agus</span>
<lb n="1246"/><span>roinnis a theaghlach go huilidhe ar dhoirsibh an dúnaidh ó</span>
<lb n="1247"/><span>a bhun gó a bharr agus cuiris an inghean i seomra dhaingean</span>
<lb n="1248"/><span>dhirrid baoi i bhfíor-uachtar na cúirte agus iomad glas agus</span>
<lb n="1249"/><span>géibheann air, agus lóchrann loinneardha lasamhain ar lasadh</span>
<lb n="1250"/><span>ar lár an tseomra agus céad ridire ro-chalma im an</span>
<lb n="1251"/><span>Ridire Dhubh mac Ríogh Franc istigh agus amuigh ar gach taoibh</span>
<lb n="1252"/><span>don dorus agus Sior Bhalbhuaidh agus céad ridire ar</span>
<lb n="1253"/><span>phríomh-dhorus an dúnaidh agus céad ridire eile im</span>
<lb n="1254"/><span>Mhacaomh an Iolair i stábla na n-each ag coimhéad na</span>
<lb n="1255"/><span>falabhrach uaine, agus mór-theaghlach an ríogh ag faire agus ag</span>
<lb n="1256"/><span>forchoimhéad dóibh sin uile, agus an rí féin ar barr na</span>
<lb n="1257"/><span>cúirte ag coimhéad dóibh agus ag siubhal eidir lucht an</span>
<lb n="1258"/><span>choimhéada sin d'eagla go gcoideolaidís no go n-imeochadh</span>
<lb n="1259"/><span>amaoile ar bith orra fán gcoimhéad sin do ghlacadar do láimh.</span></p>
<lb n="1260"/>
<lb n="1261"/><p><span>Ar ndul tar mheadhón oidhche don aimsir, táinig Ridire</span>
<lb n="1262"/><span>an Chiuil ar an bhfaithche agus mar do chonnairc an chathair</span>
<lb n="1263"/><span>cheann-árd chúpladhach agus an bhruidhean bheann-chorr</span>
<lb n="1264"/><span>bhláith-dhéanmhach ar lasadh do shoillsibh don taoibh istigh uile do</span>
<lb n="1265"/><span>aithin go raibhe coimhéad maith ar an inghin, agus tug an</span>
<lb n="1266"/><span>feadán glan-airgid baoi aige amach agus do ghabh ag a sheinm</span>
<lb n="1267"/><span>go séimhidhe sítheamhail agus re cloisteacht an chiuil sin don</span>
<lb n="1268"/><span>mhéad do bhí ó bhallaíbh agus ó mhúraibh na cathrach amach do</span>
<lb n="1269"/><span>thuiteadar i n-a dtoirchim suain agus síor-chodalta agus do-ní</span>
<lb n="1270"/><span>an gcéadna re lucht coimhéada an doruis agus re gach dreim</span>
<lb n="1271"/><span>ar cheana ó sin suas go nuige an seomra uachtarach i</span>
<lb n="1272"/><span>n-a raibhe an rí agus an inghean agus gér dhoiligh sin, cuiris</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1273"/><p><span>i n-a dtoirchim suain iad mar an gcéadna, ionnus gur</span>
<lb n="1274"/><span>chuir a dhá láimh go ciuin agus go háiseach i dtimcheall na</span>
<lb n="1275"/><span>hinghine agus tógbhais ós a ur agus ós a árd-ghualainn í agus ní</span>
<lb n="1276"/><span>dearnadh comhnuidhe leis no go ráinig fairsneach na</span>
<lb n="1277"/><span>faithche fód-ghlaise féar-uaine chuige agus léigis go lár agus</span>
<lb n="1278"/><span>go lán-talmhain í agus níor mothuigheadh aon ní dhe sin, agus</span>
<lb n="1279"/><span>cuartuighis an baile iar sin no go bhfuair an stábla agus</span>
<lb n="1280"/><span>seinnis an feadán do Mhacaomh an Iolair agus dá</span>
<lb n="1281"/><span>chomhluadar curadh agus cuiris i n-a gcodladh mar an</span>
<lb n="1282"/><span>gcéadna iad agus goidis an fhalabhraigh uaine uatha.</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>Musglais an inghean iar sin agus furáilis Ridire</span>
<lb n="1285"/><span>an Chiuil uirre, madh olc maith lé é, dol for muin na</span>
<lb n="1286"/><span>falabhrach uaine agus ní haithristear a n-imtheachta as sin</span>
<lb n="1287"/><span>ar aon nó go rángadar Dún Chairrge Duibhe .i. baile</span>
<lb n="1288"/><span>bunaidh agus cúirt chomhnuidhthe Ridire an Chiuil agus ní dó</span>
<lb n="1289"/><span>leanmíd go fóill.</span></p>
<lb n="1290"/>
<lb n="1291"/><p><span>Cidh trácht ar musgladh do Mhacaomh an Iolair tug</span>
<lb n="1292"/><span>lámh ar a ghnúis agus ar a ghlan-aghaidh agus fuair an lá go n-a</span>
<lb n="1293"/><span>lán soillse aige agus dearcais i n-a thimcheall agus ní bhfuair</span>
<lb n="1294"/><span>an fhalabhraigh uaine aige, agus fuair a chomhluadar curadh</span>
<lb n="1295"/><span>agus caith-mhíleadh i n-a dtoirchim suain agus síor-chodalta agus</span>
<lb n="1296"/><span>smuainis annsin go rugadh an macaomh mná uatha mar</span>
<lb n="1297"/><span>aon risin bhfalabhraigh uaine agus ní raibhe ó dhorus na</span>
<lb n="1298"/><span>faithche gus an dorus uachtarach baoi ar an seomra i n-a</span>
<lb n="1299"/><span>raibhe an inghean aon duine nach bhfuair i n-a gcodladh,</span>
<lb n="1300"/><span>agus musglais uile iad.</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>Tuitis lionndubh agus mí-aigneadh mór ar an rígh tríd</span>
<lb n="1303"/><span>sin seach cáich go ndubhairt Macaomh an Iolair, "A rígh</span>
<lb n="1304"/><span>agus a thighearna, ná bíodh mí-mheanma ná droch-mheisneach</span>
<lb n="1305"/><span>ort-sa um dhála na hinghine úd, óir tuingim-se a</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1306"/><p><span>dtuingid mo thuatha nach bhfuil ó thurgabháil ghréine gó</span>
<lb n="1307"/><span>a fuineadh iath ná inse iná oileán nach iarrfad no go</span>
<lb n="1308"/><span>bhfaghad sgéala na hinghine úd chugad-sa do ridhisi."</span></p>
<lb n="1309"/>
<lb n="1310"/><p><span>"Dá ndearnair sin," ar an rí, "beir neart sluagh</span>
<lb n="1311"/><span>agus sochaidhe leat dá hiarraidh."</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>"Ní bhéar," ar Macaomh an Iolair, "acht mé féin im</span>
<lb n="1314"/><span>uathadh agus im aonarán, agus dá dtí leam, is lór duit-se é, agus</span>
<lb n="1315"/><span>muna dtí, acht mh'fhágbháil as a los, féadaidh tusa neart</span>
<lb n="1316"/><span>sluagh agus sochaidhe do chur dá hiarraidh ó sin amach."</span></p>
<lb n="1317"/>
<lb n="1318"/><p><span>"Maiseadh," ar an rí, "baramhluighim-se gurab tar</span>
<lb n="1319"/><span>muir agus tar mór-fhairrge táinig an inghean úd chugainn agus</span>
<lb n="1320"/><span>fear a tóruidheachta 'n-a diaidh, gurab uime sin mholaim</span>
<lb n="1321"/><span>dhuit-se an curach buadha bord-chobsaidh atá agam-sa do</span>
<lb n="1322"/><span>bhreith leat neoch do chuir inghean Ríogh Thíre fa Thuinn mar</span>
<lb n="1323"/><span>shéad soineamhail suirghe chugam agus is dá bhuadhaibh ar</span>
<lb n="1324"/><span>suidhe dhuit ann, dá n-iarrair ar fheartaibh Dé agus an</span>
<lb n="1325"/><span>churaigh, gidh b'é ball i n-a mbiaidh do thriall no do</span>
<lb n="1326"/><span>ghnóthaidhe do bhreith ann, go mbéaraidh sé ann sin</span>
<lb n="1327"/><span>thú gan amhras gan iomrall ná gan aird-mhearughadh</span>
<lb n="1328"/><span>n-eoluis ar bith, agus is dá bhuadhaibh fós gurab coimh-dheas</span>
<lb n="1329"/><span>sheolas sé ar muir agus imthigheas le gaoith agus i n-a</span>
<lb n="1330"/><span>haghaidh."</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>"Atá fleasg dhraoidheachta aige agus an uair fhúigfeas</span>
<lb n="1333"/><span>tú é, buail an fhleasg air agus ní ba léar do dhuine</span>
<lb n="1334"/><span>d'fhearaibh an talmhan é go bhfille tú féin chuige arís."</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>"Beir buaidh agus beannachtain, a rígh agus a thighearna," ar</span>
<lb n="1337"/><span>Macaomh an Iolair, "ar an adhbhar gurab é sin congnamh</span>
<lb n="1338"/><span>lorgaireachta is mó do bhí 'n-a riachtanas orm, agus is</span>
<lb n="1339"/><span>buadhach atáim anois, óir ní bhfuair aon duine riamh</span>
<lb n="1340"/><span>congnamh lorgaireachta is fearr ná é."</span>
<lb n="1341"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1342"/><p><span>Gluaisis Macaomh an Iolair go haithghearr iar sin agus</span>
<lb n="1343"/><span>tiomnais cead agus ceileabhradh don rígh agus don Ridire Dubh</span>
<lb n="1344"/><span>agus d'inghin Iarla Chairrge an Sguir agus don teaghlach uile ó</span>
<lb n="1345"/><span>sin amach, agus gluaisis go ciumhais an chuain agus an chalaidh agus</span>
<lb n="1346"/><span>cuiris a churach ar muir agus ar mór-fhairrge agus suidhis</span>
<lb n="1347"/><span>agus iarrais ar fheartaibh Dé agus ar bhuadhaibh an</span>
<lb n="1348"/><span>churaigh iúl díreach do dhéanamh dhó gus an áit i n-a</span>
<lb n="1349"/><span>raibhe Inghean na Falabhrach Uaine agus ní haithristear</span>
<lb n="1350"/><span>a imtheachta ná a eachtra iar sin go ceann cúig lá</span>
<lb n="1351"/><span>ndéag, agus i gcionn na ré agus na haimsire sin</span>
<lb n="1352"/><span>dearcais Macaomh an Iolair go grinn agus go glan-radharcach</span>
<lb n="1353"/><span>i gceathair-áird na háibhéise iongantaighe</span>
<lb n="1354"/><span>uaidh gach ndíreach no go bhfaca ionshamhail oiléin i bhfad</span>
<lb n="1355"/><span>uaidh agus téid ar a amus go haithghearr, agus ar n-a</span>
<lb n="1356"/><span>rochtain téid isteach ann agus buailis an curach dá fhleisg</span>
<lb n="1357"/><span>dhraoidheachta gur fhág fa dhall-chiach é, agus téid féin suas</span>
<lb n="1358"/><span>i n-árd an oiléin, agus fuair sé buinne cloch-bhláith</span>
<lb n="1359"/><span>ceathar-uilleannach caisléin i mullach na cairrge sin thuas agus</span>
<lb n="1360"/><span>aon dorus i n-a cheirt-mheadhón, agus druidis Macaomh an</span>
<lb n="1361"/><span>Iolair amach ó bhun an chaisléin, agus cuiris i n-a choirchibh</span>
<lb n="1362"/><span>reatha rinn-luaithe é féin agus i n-a réimibh roi-reatha</span>
<lb n="1363"/><span>agus lingis d'urlannaibh a shleighe agus do chrannaibh a</span>
<lb n="1364"/><span>chraoisighe, agus do éirigh do bhaoith-léim éadtrom</span>
<lb n="1365"/><span>eadar-bhuasach no gur thuirling ar an dorus árd sin agus téid</span>
<lb n="1366"/><span>don dara léim ar urlár an chaisléin, agus is amhlaidh fuair</span>
<lb n="1367"/><span>inghean áluinn ór-fholtach ann agus í caomh-chruthach</span>
<lb n="1368"/><span>ceann-áluinn déid-gheal dearsgnaidhe dreach-sholus suairc</span>
<lb n="1369"/><span>suilbhir so-ghrádhach 'n-a huathadh agus 'n-a haonar istigh agus</span>
<lb n="1370"/><span>suidhis féin i n-a fochair agus i n-a farradh agus gabhais ag</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1371"/><p><span>suirghe agus ag sibhionradh ria, agus ag fiafruighe agus ag fochtain</span>
<lb n="1372"/><span>sgéal di.</span></p>
<lb n="1373"/>
<lb n="1374"/><p><span>Freagrais an inghean é go so-ghrádhach agus innsis ar tús</span>
<lb n="1375"/><span>dó gurab í féin Niamh Chinn-fhionn, inghean Ríogh na</span>
<lb n="1376"/><span>hIndia, agus nach raibhe mac ríogh no roi-thighearna isin</span>
<lb n="1377"/><span>gcruinne go comhlán nach raibhe dá hiarraidh ar a</span>
<lb n="1378"/><span>hathair agus go dtugadh éaradh tochmhairce uile orra, "agus go</span>
<lb n="1379"/><span>dtugadar triúr fomhóiridh fuinnmhidhe fíor-ghránna leo</span>
<lb n="1380"/><span>mé," ar sí, "d'aimhdheoin mh'athar agus mo mháthar agus na hIndia</span>
<lb n="1381"/><span>uile, agus atáim aca le bliadhain gan dúil dhaonna</span>
<lb n="1382"/><span>d'fhaicsin frisin ré sin gus indiu; agus ar mo thabhairt leo</span>
<lb n="1383"/><span>don dún-sa dhóibh ro éirigh imreasain mhór adhbhal agus</span>
<lb n="1384"/><span>teagmháil tharbhdha theintidhe thinneasnach throim-dhíoghaltach</span>
<lb n="1385"/><span>eatorra umam-sa dia fhios cia haca ag a mbeinn mar</span>
<lb n="1386"/><span>mhnaoi do bhunadh, agus do chomhraiceadar ré chéile go toll-bhorb</span>
<lb n="1387"/><span>tinneasnach troim-dhíoghaltach agus go fraochda feardha</span>
<lb n="1388"/><span>forránach agus go greannach gruamdha gairbh-bhéimeannach</span>
<lb n="1389"/><span>gan fios tláis ná time ar cheachtar dhíobh acht a bheith ag</span>
<lb n="1390"/><span>leodh agus ag leadradh a chéile.  Trí lá agus teora hoidhche dhóibh</span>
<lb n="1391"/><span>ar an ordughadh sin gan ceangal gaoil ná páirte ag</span>
<lb n="1392"/><span>ceachtar dhíobh ré aroile frisin ré sin amhail ba triúr</span>
<lb n="1393"/><span>dearg-námhad iad.</span></p>
<lb n="1394"/>
<lb n="1395"/><p><span>"Do bhí mise dá bhfeitheamh mar sin," ar sí, "lán</span>
<lb n="1396"/><span>do lúthgháire agus do lonnachas i riocht go muirbhfidís</span>
<lb n="1397"/><span>féin a chéile 'n-a dtriúr, agus do smuain mé arís nach</span>
<lb n="1398"/><span>raibhe maith dhamh féin ann sin, óir dá maireadh</span>
<lb n="1399"/><span>éan-duine aca go mbeinn féin aige go bráth.</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>"Do itcheas agus do ghuidheas go diochra ima fhuireach ar</span>
<lb n="1402"/><span>mo bhreith féin fán gcúis sin agus do fhaomhsad sin damh-sa</span>
<lb n="1403"/><span>agus do ghabhas cuir agus rátha gréine agus éasga agus aeidhéir orra im</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1404"/><p><span>chomhall na breithe do-bhéarainn eatorra agus do radsadar</span>
<lb n="1405"/><span>sin damh, agus is eadh adubhart-sa riú: "Ó's libh féin</span>
<lb n="1406"/><span>mise do bhunadh agus do sheilbh dhílis, cuirim geasa agus</span>
<lb n="1407"/><span>airmearta oraibh gan luighe liom féin no go bhfaghthaoi mo</span>
<lb n="1408"/><span>mhacasamhla-sa ar dheilbh agus ar dhéanamh, ar éagcosg agus ar</span>
<lb n="1409"/><span>innioll, ar uaisle agus ar athardhacht do dhias ban eile,</span>
<lb n="1410"/><span>ionnus go mbia bean ag gach fear agaibh dhínn ó sin</span>
<lb n="1411"/><span>amach," agus go mbeinn féin réidh leo ó sin suas, agus go</span>
<lb n="1412"/><span>gcoimhéadfadaois a ngaol agus a bpáirt iar sin.</span></p>
<lb n="1413"/>
<lb n="1414"/><p><span>"Adubhradar-san, gér dhoiligh dhóibh sin do dhéanamh, go</span>
<lb n="1415"/><span>ndéandaois é agus nach gcaillfeadaois a ngeasa go nuige</span>
<lb n="1416"/><span>sin, ó nach raibhe dul díobh agam-sa, agus atáid frisin</span>
<lb n="1417"/><span>mbliadhain sin atáim aca ag súr agus ag iarraidh na gcríoch</span>
<lb n="1418"/><span>agus na gcineadhach i n-a dtimchioll d'fhios an</span>
<lb n="1419"/><span>bhfuighdaois mo shamhail-se gan iomarcaidh gan easbhaidh agus ní</span>
<lb n="1420"/><span>bhfuaradar ó shin ale agus ní beag leam-sa a luas do-ghéabhaid</span>
<lb n="1421"/><span>iad sin, agus cidh b'é siubhal do-níd isin ló tigid</span>
<lb n="1422"/><span>annso gach n-oidhche."</span></p>
<lb n="1423"/>
<lb n="1424"/><p><span>"Gá hanmanna goirthear do na fearaibh sin," ar</span>
<lb n="1425"/><span>Macaomh an Iolair, "agus caidhe na hairm ghaisgidh ar</span>
<lb n="1426"/><span>ar treise iad?"</span></p>
<lb n="1427"/>
<lb n="1428"/><p><span>"Gruig, Graig agus Gruggan a n-anmanna," ar an</span>
<lb n="1429"/><span>inghean, "agus clann do Gharbh mac Dolair ó imlibh Mara</span>
<lb n="1430"/><span>dToirrian iad; agus luirgfheirsde catha atá aca go</span>
<lb n="1431"/><span>slabhradhaibh síth-ríghne sáir-iarainn agus go</span>
<lb n="1432"/><span>n-ubhall-mheallaibh imreamhra iarainn ar na slabhradhaibh sin go</span>
<lb n="1433"/><span>dteasgfadaois clúmh ré gaoith no fionnadh i n-aghaidh</span>
<lb n="1434"/><span>srotha le gach aon fhaobhar dá bhfuil orra, agus is iad sin</span>
<lb n="1435"/><span>airm ar ar treise iad, agus is curaidhe calma cumsacha</span>
<lb n="1436"/><span>cnáimh-reamhra iad; agus gér mhaith linne th'fhurán-sa agus</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1437"/><p><span>th'éintigheas do bheith againn, is ró-mhaith linn gan iad</span>
<lb n="1438"/><span>sin do bhreith ort againn anocht, gidh b'é thú d'fholaibh</span>
<lb n="1439"/><span>uaisle no anuaisle an domhain mhóir."</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>"Gidh b'é mé," ar eisean, "ní fhúigeabh an ball-sa no</span>
<lb n="1442"/><span>go bhfaicear an triúr sin."</span></p>
<lb n="1443"/>
<lb n="1444"/><p><span>"Ní dom dheoin-se do-ní tú sin," ar sise.</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p><span>I gcionn trill iar sin do chonncadar an triúr athach</span>
<lb n="1447"/><span>sin chuca fán am soin agus mar fuaradar Macaomh an</span>
<lb n="1448"/><span>Iolair rompa istigh, do thaod a ngean gné gránna gáire</span>
<lb n="1449"/><span>agus forbhfaoilteachais iad agus do altaigheadar ris na déibh</span>
<lb n="1450"/><span>aeidheardha an oiread sin d'fheolmhach do chur chuca do </span>
<lb n="1451"/><span>chum a suipéir.</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>"Gidh suilbhir sibh-se, a thriúr tréan-bhathlach, roimh an</span>
<lb n="1454"/><span>bhfeolmhach sin, ní bhfuarabhair ariamh feolmhach bhus frithre</span>
<lb n="1455"/><span>libh ag a chosgairt iná é go dtoil do Dhia," ar Macaomh</span>
<lb n="1456"/><span>an Iolair.  Mar do chualadar na hathaigh sin, .i. freagra</span>
<lb n="1457"/><span>easaontaidh an ridire óig amhulchaigh sin orra, do chuadar</span>
<lb n="1458"/><span>féin i muinghin a n-airm agus a n-iolfhaobhair agus do iarr</span>
<lb n="1459"/><span>Macaomh an Iolair comhrac aoinfhir orra.</span></p>
<lb n="1460"/>
<lb n="1461"/><p><span>"Ní thiubhram," ar siad, "óir, gidh ní-sa lia ná so do </span>
<lb n="1462"/><span>bheimís, do bheith ar gcongnamh féin ag a chéile, agus an</span>
<lb n="1463"/><span>mhéad atámaoid anois biaidh ar gcongnamh féin againn,"</span>
<lb n="1464"/><span>ar Gruig mac Ghairbh.</span></p>
<lb n="1465"/>
<lb n="1466"/><p><span>"Maiseadh," ar Macaomh an Iolair, "cuirim féin</span>
<lb n="1467"/><span>Áirdrí neimhe agus naomh-thalmhan do chosg bhur n-ainmhian agus</span>
<lb n="1468"/><span>bhur n-iomarcach orm féin," agus is cuma do bhaoi dá rádha</span>
<lb n="1469"/><span>agus nochtais a chlaidheamh clais-leathan coilg-dhíreach agus</span>
<lb n="1470"/><span>ionnsaighid an ceathrar sin a chéile agus ro ghabhsad ag imirt</span>
<lb n="1471"/><span>a gcleas ngoile agus ngaisgidh ar a chéile gan fios tláis</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1472"/><p><span>ná time ar cheachtar dhíobh go deoidh agus go deireadh an</span>
<lb n="1473"/><span>laoi, agus mar nach bhfacadar na bathlaigh baoghal aca ag</span>
<lb n="1474"/><span>cosgairt na feola do chum a suipéir ro ghabhsad</span>
<lb n="1475"/><span>comh-fhosadh comhraic go maidin.</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>Acht atá ní cheana, níor cháirdeamhail carthannach éin-tigheas</span>
<lb n="1478"/><span>na beag-bhuidhne sin ré chéile go maidin, agus níor</span>
<lb n="1479"/><span>chomhthrom leighis iad, óir ro chuirsead na fomhóraigh losa</span>
<lb n="1480"/><span>íce agus braona balsaim i n-a gcneadhaibh agus i n-a</span>
<lb n="1481"/><span>gcréachtaibh gur bha hóg slán iad, agus do bhádar a chneadha féin gan</span>
<lb n="1482"/><span>leigheas gan leasughadh ar Mhacaomh an Iolair; agus ní mór</span>
<lb n="1483"/><span>do chodladh ná do chomhsanadh do rónsad ar leith an</span>
<lb n="1484"/><span>oidhche sin go maidin agus éirghid i moch-dheaghail na maidne</span>
<lb n="1485"/><span>moiche ar n-a mhárach agus ro ghabhsad an comhlann céadna</span>
<lb n="1486"/><span>do láimh.  Agus ba cneadhach créachtach cró-linnteach</span>
<lb n="1487"/><span>fraochdach fuileach fobhartach galach gnúis-dhearg</span>
<lb n="1488"/><span>groid-bhéimneach aighmhéil allata ainiarmhartach a gcomhlann ar</span>
<lb n="1489"/><span>gach leith.</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>Acht atá ní cheana, bádar ar a gcleasaibh goile agus</span>
<lb n="1492"/><span>gaisgidh agus ar a rogha comhrac ar an ordughadh sin gan</span>
<lb n="1493"/><span>fios tláis ná time ar cheachtar aca go dul do luighe don</span>
<lb n="1494"/><span>ghréin gan leagadh gan leonadh ar cheachtar dhíobh frisin</span>
<lb n="1495"/><span>ré sin no gur feargaigheadh go mór na fomhóraigh tríd</span>
<lb n="1496"/><span>sin go ndubhairt Gruig mac Ghairbh:  "A bhráithre</span>
<lb n="1497"/><span>ionmhaine," ar sé, "do b'annamh libh-se a leithéide so do</span>
<lb n="1498"/><span>imtheacht oraibh go nuige so, agus dá madh iomad sluagh no</span>
<lb n="1499"/><span>sochaidhe do theigéabmhadh dhúinn is lán láidir do chlaoifimís</span>
<lb n="1500"/><span>iad, agus nach buadhmaoid ar aon mhacaomh óg amhulchach, agus é</span>
<lb n="1501"/><span>d'ár bhfurtamhlughadh comh mór agus so, agus luathaidh bhur lámha</span>
<lb n="1502"/><span>agus méadaighidh bhur mbuilleadha ar an ridire óg agus tugaidh</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1503"/><p><span>aimsear dá bhur suipéar d'ullmhughadh dhíbh ó nach bhfuil</span>
<lb n="1504"/><span>bhur n-atharrach féin d'fheadhmanntachaibh agaibh."</span></p>
<lb n="1505"/>
<lb n="1506"/><p><span>Cidh trácht, ar ngabháil na greasaireachta sin do na</span>
<lb n="1507"/><span>tréin-fhearaibh, ro ghabhsad síth-ghléas saoitheach</span>
<lb n="1508"/><span>sár-lúthmhar dá n-armaibh for an Macaomh.  Adubhairt</span>
<lb n="1509"/><span>Macaomh an Iolair annsin: "Ó nach bhfuil fear mo</span>
<lb n="1510"/><span>laoidhidh ná mo chomhmolta féin ó Dhúnadh an Halla</span>
<lb n="1511"/><span>Dheirg a leith agam is oircheas damh cuimhniughadh ar an</span>
<lb n="1512"/><span>gcleas ndíoghraiseach do rinne an Ridire Dubh dhamh fa</span>
<lb n="1513"/><span>choinne an éigeantais;" agus leis sin bogais agus beartaighis,</span>
<lb n="1514"/><span>casais agus cruaidh-chroithis an claidheamh clais-leathan</span>
<lb n="1515"/><span>colg-dhíreach do bhí aige agus do-ní faobhar-chleas i n-a</span>
<lb n="1516"/><span>thimcheall de.  Agus do bhaoi do luas na himdheaghla</span>
<lb n="1517"/><span>tug air féin nár léar dhóibh-sean aon chnáimh go méad</span>
<lb n="1518"/><span>n-ordlaigh dhe ó a bhonn gó a bhathais agus baoi do dhlús agus</span>
<lb n="1519"/><span>do dhéine an iombuailte tug ar a armaibh gur comh-luath</span>
<lb n="1520"/><span>do bheanadh a chlaidheamh féin agus a bhuille dhóibh-sean</span>
<lb n="1521"/><span>agus an buille do-bheireadh gach fear aca-san chuige.</span></p>
<lb n="1522"/>
<lb n="1523"/><p><span>Acht atá ní cheana, níor sguir don fhaobhar-chleas sin</span>
<lb n="1524"/><span>go ndearna cumach cnáimh-ghearrtha agus goin ghalann agus</span>
<lb n="1525"/><span>áigheadha foghailte feol-sgaoilte don triúr tréan-bhathlach</span>
<lb n="1526"/><span>sin agus beanais a dtrí cinn dhíbh, agus teilgis i</span>
<lb n="1527"/><span>bhfiadhnaise Néimhe Cinn-fhinne iad ag comhmaoidheamh an</span>
<lb n="1528"/><span>ghníomha sin.  Adubhairt Niamh nach dearna fear a aosa iná</span>
<lb n="1529"/><span>a aimsire ariamh gníomh ba cudroma iná an gníomh sin</span>
<lb n="1530"/><span>do rinne Macaomh an Iolair.  Gidheadh sin, ní deagh-shlán</span>
<lb n="1531"/><span>táinig sé féin ón ghníomh sin agus ón mhór-chomhrac, óir ba</span>
<lb n="1532"/><span>hiomdha cneadha doimhne do-leighis agus créachta cneas-ghearrtha</span>
<lb n="1533"/><span>craos-fhosluigthe air ó thuargain na dtréin-mhíleadh</span>
<lb n="1534"/><span>sin noch do thuit leis agus tuitis iaromh i</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1535"/><p><span>dtaisibh agus i dtáimhnéallaibh báis an gcéin bhádar a</span>
<lb n="1536"/><span>chneadha agus a chréachta ag sileadh agus ag tibearsain</span>
<lb n="1537"/><span>fola ar gach leith dhe.  Tig an inghean chuige iar sin agus</span>
<lb n="1538"/><span>cuiris meanma agus mór-mheisneach ann re laoidheadh agus</span>
<lb n="1539"/><span>re comhmoladh na ngníomh do rinne agus tug a lór-dhaothain</span>
<lb n="1540"/><span>dighe chuige gur fhás brígh agus borrfadh mór ann gur</span>
<lb n="1541"/><span>éirigh 'n-a shuidhe, agus rug lé ar leabaidh othrais é go</span>
<lb n="1542"/><span>ndubhairt fris:</span></p>
<lb n="1543"/>
<lb n="1544"/><p><span>"A Mhacaoimh óig amhulchaigh, ó taoi anois gan uamhan</span>
<lb n="1545"/><span>ná imeagla ort féin iná orm-sa, innis bunadhas do</span>
<lb n="1546"/><span>chiníl agus fios th'anma dhamh-sa agus díoghrais gach sgeoil dá</span>
<lb n="1547"/><span>bhfuil agad ó sin amach," ar an inghean.</span></p>
<lb n="1548"/>
<lb n="1549"/><p><span>"Atáim-se cneádhach créachtach," ar sé, "agus ní ham</span>
<lb n="1550"/><span>sgéalaidheachta dhamh go fóill agus déantar mo leigheas agus</span>
<lb n="1551"/><span>mo leasughadh leat-sa, agus, mása slán mé do-ghéabhair-se</span>
<lb n="1552"/><span>mo sgéala agus muna ba headh acht marbh, ní bhfuil</span>
<lb n="1553"/><span>feidhm agad-sa ná ag aon duine eile ar mo sgéalaibh</span>
<lb n="1554"/><span>go bruinne mbrátha agus go foircheann an bheatha, agus</span>
<lb n="1555"/><span>do rinneadar an laoidh mbig so síos eatorra féin</span>
<lb n="1556"/><span>araon:</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1559"/><span>Innis sgéala, a mhacaoimh,</span>
<lb n="1560"/><span>A óig alt-chaoin gan uabhar:</span>
<lb n="1561"/><span>Anois ó taoi gan omhan</span>
<lb n="1562"/><span>Cá domhan duit, cá dualgas?</span></p>
<lb n="1563"/>
<lb n="1564"/><p><span>O taoim-se go cneadhach créachtach,</span>
<lb n="1565"/><span>Leat-sa déantar mo leigheas,</span>
<lb n="1566"/><span>Is dá dtí mé óm othras</span>
<lb n="1567"/><span>Mo sgéal ort-sa ní cheileabh.</span>
<lb n="1568"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1569"/><p><span>Dá bhfaghthaoi leat-sa an Iubhrach</span>
<lb n="1570"/><span>Do bhíodh ag ionnladh na mbodach,</span>
<lb n="1571"/><span>Níor bh'fhearr leagha na cruinne</span>
<lb n="1572"/><span>Agad uile 'ná a fromhadh.</span></p>
<lb n="1573"/>
<lb n="1574"/><p><span>Ar ghrádh th'einigh, a inghean,</span>
<lb n="1575"/><span>Fóir-se mh'imneadh is mh'ochán,</span>
<lb n="1576"/><span>Do bhalsuim na mbodach marbh-sa</span>
<lb n="1577"/><span>Dhamh-sa is déantar brochán.</span></p>
<lb n="1578"/>
<lb n="1579"/><p><span>Dá madh leam d'éis do leighis</span>
<lb n="1580"/><span>Thú féin, a dheighfhir dhearc-chuirr,</span>
<lb n="1581"/><span>Do dhéanainn uirre dícheall,</span>
<lb n="1582"/><span>An Iubhrach líth-gheal do leanfainn.</span></p>
<lb n="1583"/>
<lb n="1584"/><p><span>Luidghim fóm armaibh gaisgidh</span>
<lb n="1585"/><span>Do luach th'aistir fám luighe,</span>
<lb n="1586"/><span>Go madh leat-sa iar mo leigheas</span>
<lb n="1587"/><span>Mé tar gach ndeighfhear sa chruinne.</span></p>
<lb n="1588"/>
<lb n="1589"/><p><span>Éirghis Niamh go hathlamh</span>
<lb n="1590"/><span>Is gabhthar lé 'gá hiarraidh</span>
<lb n="1591"/><span>An Iubhrach do bhí i n-uaigneas</span>
<lb n="1592"/><span>Go bhfuair-se í fa dhiamhair.</span></p>
<lb n="1593"/>
<lb n="1594"/><p><span>Brochán íce gan fuireach -</span>
<lb n="1595"/><span>Fá buidheach bean a dhéanta -</span>
<lb n="1596"/><span>Do-ní Niamh d'íoc a ghalair</span>
<lb n="1597"/><span>Leis gur chabhair a chréachta.</span>
<lb n="1598"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1599"/><p><span>O taoi-se go subhach sleamhain</span>
<lb n="1600"/><span>Tar an fheadhain ar ar chinnis,</span>
<lb n="1601"/><span>Do sgéala dhúinn, a dheighfhir,</span>
<lb n="1602"/><span>Ar ghrádh th'einigh innis.</span>
<lb n="1603"/><span>Innis.</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1606"/><span>A haithle na laoidhe sin gabhais an inghean ag fiafraighe</span>
<lb n="1607"/><span>sgéal do Mhacaomh an Iolair agus innisis di gach sgéala</span>
<lb n="1608"/><span>dá raibhe aige agus adhbhar a thurais tar muir agus tar</span>
<lb n="1609"/><span>mór-fhairrge don dul sin.  Ceanglaid cuir agus rátha</span>
<lb n="1610"/><span>cleamhnasa re chéile annsin ar bheagán fiadhnaise.</span></p>
<lb n="1611"/>
<lb n="1612"/><p><span>Innisidh an inghean dó-san go gcualaidh féin iomrádh</span>
<lb n="1613"/><span>tóchaime agus tuarasgbhála Ridire an Chiuil .i. fomhóir</span>
<lb n="1614"/><span>Chairrge Duibhe ag cloinn Ghairbh mhic Dolair agus gur</span>
<lb n="1615"/><span>bh'fhíor-chara agus géar-chompánach dhóibh féin é agus nár</span>
<lb n="1616"/><span>bh'urusa a chlaoi i ngaisgeadh ar bith ná i ngliocas dá</span>
<lb n="1617"/><span>mhéad a chlaoi i ngaisgeadh ar bith ná i ngliocas dá</span>
<lb n="1618"/><span>mhéad ná i síodhaigheacht ar bith.  "Maiseadh," ar Macaomh</span>
<lb n="1619"/><span>an Iolair, "gidh b'é cruth i n-a bhfuil sé, ní féidir</span>
<lb n="1620"/><span>leam-sa mórán comhnuidhthe do dhéanamh no go bhfaicthear é</span>
<lb n="1621"/><span>féin agus Inghean na Falabhrach Uaine."</span></p>
<lb n="1622"/>
<lb n="1623"/><p><span>Acht aon ní cheana ar léigean a sgíse agus ar gcur a</span>
<lb n="1624"/><span>mheirtnighe agus neimhe a chneadh agus a chréacht de dhó, gluaisis</span>
<lb n="1625"/><span>féin agus inghean Ríogh na hIndía agus cuirid roighne séad na</span>
<lb n="1626"/><span>bhfomhórach isin gcurach agus an beagán do mhair don</span>
<lb n="1627"/><span>bhalsuim íce baoi ag na fomhórchaibh agus tugsad aghaidh ar</span>
<lb n="1628"/><span>muir agus ar mór-fhairrge agus iarrais Macaomh an Iolair ar</span>
<lb n="1629"/><span>fheartaibh Dé agus ar bhuadhaibh an churaigh eolas do dhéanamh</span>
<lb n="1630"/><span>dhóibh ar amus Dhúnaidh Chairrge Duibhe .i. baile Ridire an</span>
<lb n="1631"/><span>Chiuil agus in gach iath eile i n-ar badh mhaith dhóibh dul.</span>
<lb n="1632"/><span>Acht gidh b'é siubhal fairrge do rinneadar, ní haithristear a</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1633"/><p><span>n-imtheachta go bhfacadar mar thoirt oiléin fhásaigh i</span>
<lb n="1634"/><span>gcomhfhogus dóibh agus do ghabhsad cuan agus caladhphort i</span>
<lb n="1635"/><span>dtrácht gheal ghainmhidhe an oiléin sin agus buailis an tslat</span>
<lb n="1636"/><span>gheal draoidheachta baoi aige for an gcurach gur fhágaibh</span>
<lb n="1637"/><span>i n-iomfholach i n-aice na mara é, agus gluaisid rompa</span>
<lb n="1638"/><span>iar sin go bhfuaradar an t-oiléan fíor-áluinn fásaigh</span>
<lb n="1639"/><span>dob' fhearr féar agus uisge dá bhfacadar ariamh, agus, ar</span>
<lb n="1640"/><span>mbeith athaidh fhada ag siubhal an oiléin dóibh, do chonncadar</span>
<lb n="1641"/><span>cathair cheann-árd chúpladhach agus iostadh ríoghdha</span>
<lb n="1642"/><span>ro-mhaiseach agus bruidhean bhláith bheann-chorr</span>
<lb n="1643"/><span>bhuaidh-dhéanmhach uathaibh do thairrngeadar dá hionnsaighe agus</span>
<lb n="1644"/><span>fuaradar halla bláith-bheannach breac-fhuinneogach agus</span>
<lb n="1645"/><span>ríoghan roisg-leathan chaomh chuirp-sheang chneas-áluinn</span>
<lb n="1646"/><span>bhanda bhanamhail bhéal-chorcra bhinn-bhriathrach ag cur</span>
<lb n="1647"/><span>chórthair ann agus bantrachta bláithe baill-gheala</span>
<lb n="1648"/><span>béil-bhinne briathar-chruinne 'n-a huirthimcheall ag uaim</span>
<lb n="1649"/><span>n-óir-ghréas n-áluinn n-iongantach agus gan aoinfhear dá</span>
<lb n="1650"/><span>bhfaire ná dá bhforchoimhéad, agus stéad dubh</span>
<lb n="1651"/><span>duaibhseach dath-álainn bras beann-chorr béil-íseal aidhbhseach</span>
<lb n="1652"/><span>allata uicht-leathan cluais-bheag ceann-árd gob-chaol</span>
<lb n="1653"/><span>cinn-bheag cos-luath cruinn-shiubhlach ailt-reamhar</span>
<lb n="1654"/><span>éadtrom iongan-chruinn sleamhain suaimhneach sliasad-bhláith</span>
<lb n="1655"/><span>gníomh-árd gaisgeamhail cos-luath cíor-dhubh ceart-bhallach</span>
<lb n="1656"/><span>ar mhainséar dhathach dheigh-dhéanmhach ar slios an</span>
<lb n="1657"/><span>ríogh-halla sin, agus ughaim órdha éagsamhail ioldathach i</span>
<lb n="1658"/><span>n-áirde os a cionn, agus ga farránta foinnmhidhe feidhm-láidir</span>
<lb n="1659"/><span>ceann-chruaidh cros-fhairsing ceathair-uilleannach</span>
<lb n="1660"/><span>ar an slios céadna láimh riú sin.</span>
<lb n="1661"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1662"/><p><span>Acht cheana fáiltighis an ríoghan rompa agus go háirighthe</span>
<lb n="1663"/><span>roimh an mnaoi agus furáilis uirre suidhe i n-a fochair agus i</span>
<lb n="1664"/><span>n-a farradh féin.</span></p>
<lb n="1665"/>
<lb n="1666"/><p><span>Dearcais Macaomh an Iolair ar feadh an tighe agus tug</span>
<lb n="1667"/><span>grádh a anma don each ar n-a faicsin dó agus cuiris a</span>
<lb n="1668"/><span>hughaim uirre agus glacais an ga adubhramar agus téid forsan</span>
<lb n="1669"/><span>each agus imthighis amach ar fairsneach na faithche fód-ghlaise</span>
<lb n="1670"/><span>agus do bhí 'gá marcaigheacht agus dá mín-fhéachain agus</span>
<lb n="1671"/><span>níor bh'fhada dhó mar sin go bhfacaidh beag-bhuidhean</span>
<lb n="1672"/><span>ghaisgidheach chuige san raon gach ndíreach agus príomh-laoch</span>
<lb n="1673"/><span>fearamhail feidhm-láidir i n-urthosach na buidhne sin agus</span>
<lb n="1674"/><span>guail-eire feolmhaigh d'fhiadhach an fhásaigh ar gach aon aca.</span>
<lb n="1675"/><span>Ba machtnughadh meanman agus mór-aigeanta leo aithne</span>
<lb n="1676"/><span>an eich duibh fán marcach anaithnidh agus gurab inneall</span>
<lb n="1677"/><span>troda agus tachair baoi fair ag teacht dá n-ionnsaighe, agus</span>
<lb n="1678"/><span>gabhaidh díoghrais a gcleas ngoile agus ngaisgidh chuca fa</span>
<lb n="1679"/><span>choinne an mharcaigh anaithnidh agus níor bh'fheirrde dhóibh, óir</span>
<lb n="1680"/><span>sporais Macaomh an Iolair an t-each i n-a gcoinne agus</span>
<lb n="1681"/><span>i n-a gcomhdháil, agus níor ghabh tlás ná time é gur chuir an</span>
<lb n="1682"/><span>t-each tríotha gur sgaoileadh agus gur sganradh ó chéile iad.</span>
<lb n="1683"/><span>Tógbhais Macaomh an Iolair an láimh leabhair lán-tapaidh</span>
<lb n="1684"/><span>ós ur agus ós uachtar a árd-ghualainn agus buailis</span>
<lb n="1685"/><span>buille farránta fíor-láidir d'urlainn an ghaoi réidh</span>
<lb n="1686"/><span>reamhair baoi aige ar an Ridire ro-árrachta do bhaoi i</span>
<lb n="1687"/><span>n-a cheannphort ar an gcuideachta agus cuiris i lorg a chinn</span>
<lb n="1688"/><span>agus a cheann-mhullaigh go lár agus go lán-talmhain é agus sul</span>
<lb n="1689"/><span>do éirigh as sin do cheangail go cruaidh cuibhrighthe é agus</span>
<lb n="1690"/><span>cuiris crios a chlaidhimh agus sgíth-leathrach a sgéithe go</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1691"/><p><span>daingean do-sgaoilte air, agus gabhaid a mhuintear raon</span>
<lb n="1692"/><span>madhma agus mór-theithmhe chuca ag a fhaicsin sin.  Beiris</span>
<lb n="1693"/><span>Macaomh an Iolair an Ridire leis ceangailte ar an</span>
<lb n="1694"/><span>ordughadh sin i bhfiadhnaise a mhná agus a bhuidhneach bhantrachta</span>
<lb n="1695"/><span>agus bandála, agus furáilis umhal fosaigh agus fothraigthe</span>
<lb n="1696"/><span>do dhéanamh dhó féin agus an t-each dubh do chórughadh agus</span>
<lb n="1697"/><span>do bhiathadh ar a mainséar féin.</span></p>
<lb n="1698"/>
<lb n="1699"/><p><span>Bádar mar sin go ham caithmhe agus codalta ar gach</span>
<lb n="1700"/><span>taoibh gan caoineas comhráidh ná áineas iomagallmha do</span>
<lb n="1701"/><span>dhéanamh re aroile, no gur labhair fear an tighe i gceann</span>
<lb n="1702"/><span>na ré agus na haimsire go ndubhairt: "A ridire agus a</span>
<lb n="1703"/><span>ró-ghaisgeadhaigh úd nach bhfacamar agus nár chleachtamar go</span>
<lb n="1704"/><span>nuige so, is maith do-ghéabhthá-sa, ó do chuaidh agad</span>
<lb n="1705"/><span>orainn féin agus nár chuir aon ghaisgeadhach romhad isin</span>
<lb n="1706"/><span>gcruth so sinn, sgaoileadh dhínn ó 'nois agus mé féin agus an</span>
<lb n="1707"/><span>t-oiléan so agus an chríoch go huilidhe do bheith ar do chumas</span>
<lb n="1708"/><span>féin feasta agus go gcaithfead féin congnamh mo láimhe agus</span>
<lb n="1709"/><span>mo lainne ar do shon ó so amach."</span></p>
<lb n="1710"/>
<lb n="1711"/><p><span>"Dá madh deimhin leam-sa sin," ar Macaomh an Iolair,</span>
<lb n="1712"/><span>"do sgaoilfinn díot."</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>"Cuirim-se grian agus éasga agus aidhéar i gcor agus i</span>
<lb n="1715"/><span>slánughadh orm go gcoimheolla mé súd duit," ar an</span>
<lb n="1716"/><span>Ridire.</span></p>
<lb n="1717"/>
<lb n="1718"/><p><span>Sgaoilis Macaomh an Iolair dhe iar sin agus fiafraighis</span>
<lb n="1719"/><span>a ainm agus a shloinneadh dhe.  "Ridire ró-árrachta agus</span>
<lb n="1720"/><span>gaisgeadhach gnímh-éachtach nár claoidheadh i gcomhthrom</span>
<lb n="1721"/><span>catha ná comhraic mé ariamh go nuige tusa dom fhorrach,</span>
<lb n="1722"/><span>agus fuaras geall clúidh ó mhórán d'fhearaibh an bheatha ar</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1723"/><p><span>neart mo láimhe agus ar chruas mo chlaidhimh agus ar mhéad mo</span>
<lb n="1724"/><span>bhuille, agus is ón oiléan-sa hainmnighthear mé, .i. Gruagach</span>
<lb n="1725"/><span>an Oiléin Fhásaigh goirthear dhíom, agus ó do bhí i gcinneadh</span>
<lb n="1726"/><span>dhuit-se mo chlaoi lem chulaidh féin, biad agad ar son</span>
<lb n="1727"/><span>do ghaisgidh agus th'iochta maithe orm, agus Béathuinde inghean</span>
<lb n="1728"/><span>Ríogh na Gréige Bige an bhean úd agam, agus is ar neart</span>
<lb n="1729"/><span>mo láimhe agus ar mhéad mo bhuille tugas leam í agus ní</span>
<lb n="1730"/><span>feasach a hathair cá háird d'áirdibh an domhain mhóir i</span>
<lb n="1731"/><span>n-a bhfuil sí féin ná an beagán bantrachta úd i n-a</span>
<lb n="1732"/><span>farradh, agus is iad sin mo sgéal-sa agad, agus is maith</span>
<lb n="1733"/><span>leam ní éigin dot sgéalaibh-se d'fagháil anois."</span></p>
<lb n="1734"/>
<lb n="1735"/><p><span>"Do-ghéabhair beagán de sin," ar Macaomh an Iolair,</span>
<lb n="1736"/><span>".i. Ridire ró-óg agus gaisgeadhach do mhuintir Ching Artúir</span>
<lb n="1737"/><span>mhic Iubhair mhic Ambróis mé," ar sé, "agus Niamh</span>
<lb n="1738"/><span>Chinn-fhionn, inghean Ríogh na hIndía an bhean úd do-chí im</span>
<lb n="1739"/><span>fhochair noch do bheanas do neart mo láimhe agus do cheart</span>
<lb n="1740"/><span>mo chlaidhimh do thriúr fomhórach foinnmhidhe fíor-árrachta</span>
<lb n="1741"/><span>.i. trí mic Gairbh mhic Dolair ó imlibh Mara dToirrían</span>
<lb n="1742"/><span>agus is é fáth mo thurais tar muir agus tar móir-fhairrge do</span>
<lb n="1743"/><span>lorgaireacht mná tugadh as cumairce mo thriath agus mo</span>
<lb n="1744"/><span>thighearna .i. Inghean na Falabhrach Uaine, bean Ridire</span>
<lb n="1745"/><span>an Chiuil, agus ní feasach mé do cheithre háirdibh an bheatha cá</span>
<lb n="1746"/><span>hiath no inse no oiléan a dtug sí a haghaidh; gidheadh</span>
<lb n="1747"/><span>tugas mo mhóid nach bhfillfinn go bráth no go mbeirinn</span>
<lb n="1748"/><span>an bhean sin leam no bunadhas a sgéil go Rígh an Domhain</span>
<lb n="1749"/><span>agus is maith leam do chongnamh-sa agus do chuidiughadh d'fhagháil</span>
<lb n="1750"/><span>chuige sin."</span></p>
<lb n="1751"/>
<lb n="1752"/><p><span>"Dar mo chubhais, ámh," ar Gruagach an Oiléin, "ní</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1753"/><p><span>hí sin céad-uair do sáruigheadh cumairce na mná sin, agus</span>
<lb n="1754"/><span>ní hurusa duit-se a breith tar ais d'áis no d'éigion."</span></p>
<lb n="1755"/>
<lb n="1756"/><p><span>"An eolach thusa orra?" ar Macaomh an Iolair.</span>
<lb n="1757"/><span>"Is eadh go deimhin," ar Gruagach an Oiléin, "óir is</span>
<lb n="1758"/><span>cara agus is compánach dhamh-sa Ridire an Chiuil, agus is</span>
<lb n="1759"/><span>deimhin leam nach deachaidh ar chúl sgéithe ná claidhimh</span>
<lb n="1760"/><span>riamh ridire ná gaisgeadhach atá ionchomhraic ris ar</span>
<lb n="1761"/><span>fheabhas a ghaoise agus a ghliocais, agus ar iomad a ealadhnach</span>
<lb n="1762"/><span>ndoilbhthe ndraoidheachta agus síodhaigheachta ar cheana."</span></p>
<lb n="1763"/>
<lb n="1764"/><p><span>"Ní bhéaraid sin uile gan fhéachain uaim-se é," ar</span>
<lb n="1765"/><span>Macaomh an Iolair.</span></p>
<lb n="1766"/>
<lb n="1767"/><p><span>"Do-bhéar-sa mo chongnamh agus mo chuidiughadh dhuit," ar</span>
<lb n="1768"/><span>Gruagach an Oiléin, "gidh doiligh dhamh é, agus ní hiomdha</span>
<lb n="1769"/><span>go bhfuil ó thurgabháil gréine go a fuineadh a shamhail,</span>
<lb n="1770"/><span>agus is fear tuarastail dó mise, óir is é tug an t-each</span>
<lb n="1771"/><span>dubh úd atá agad-sa dhamh, agus ní hiomdha go bhfuil</span>
<lb n="1772"/><span>ó thurgabháil gréine cuingir each is fearr iná í féin</span>
<lb n="1773"/><span>agus an fhalabhraigh uaine agus is ar iomad a ealadhnach</span>
<lb n="1774"/><span>ndraoidheachta is mó is uamhan é, óir ní bhfuil ón míol</span>
<lb n="1775"/><span>mór muiridhe gus an gcorr-mhíoltóig gcaoil gcuirp-sheing</span>
<lb n="1776"/><span>riocht i n-ar b'áil leis dol nach dtéid sé ann."</span></p>
<lb n="1777"/>
<lb n="1778"/><p><span>"Má'seadh," ar Macaomh an Iolair, "amhail tug</span>
<lb n="1779"/><span>seisean an t-each dubh sin agus an ga i dtuarastal</span>
<lb n="1780"/><span>uaidh féin duit-se, do-bheirim-se uaim féin duit anois</span>
<lb n="1781"/><span>iad, agus ní hé sin amháin acht gach ní bhias agam i n-a</span>
<lb n="1782"/><span>mbiaidh do spéis, budh leat é."</span>
<lb n="1783"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1784"/><p><span>Altuighis Gruagach an Oiléin an tiodhlacadh sin fuair</span>
<lb n="1785"/><span>ó Mhacaomh an Iolair, agus ro ghabhsad ag caoineas comhráidh</span>
<lb n="1786"/><span>agus ag áineas iomagallmha ré chéile ó sin amach, agus tugadh</span>
<lb n="1787"/><span>nuadh gacha bídh agus sean gacha dighe chuca gursad measga</span>
<lb n="1788"/><span>meadhair-chaoin iad agus do deargadh iomdhaidh agus</span>
<lb n="1789"/><span>aird-leabaidh do Mhacaomh an Iolair agus dá mhnaoi, agus do </span>
<lb n="1790"/><span>rónsad suan agus sádhaile go maidin agus anaid annsin go</span>
<lb n="1791"/><span>ceann seachtmhaine sa tigh sin Ghruagaigh an Oiléin ag</span>
<lb n="1792"/><span>léigean a sgíthe agus ag cur a meirtnighe dhíobh agus ag</span>
<lb n="1793"/><span>déanamh eoluis an Oiléin Fhásaigh ag cur a gcumainn</span>
<lb n="1794"/><span>agus a gcaradraidh ar a chéile.</span></p>
<lb n="1795"/>
<lb n="1796"/><p><span>I gcionn na ré agus na haimsire sin adubhairt Macaomh</span>
<lb n="1797"/><span>an Iolair: "A Ghruagaigh an Oiléin," ar sé, "is</span>
<lb n="1798"/><span>damhna meatha d'fhear mo thurais féin comhnuidhe fada</span>
<lb n="1799"/><span>aon bhaill do dhéanamh agus is mithidh dhamh triall ar amus</span>
<lb n="1800"/><span>Chairrge Duibhe, agus lámh do thabhairt ar aithghearrughadh ar</span>
<lb n="1801"/><span>ngnóthaidheadh."</span></p>
<lb n="1802"/>
<lb n="1803"/><p><span>"Is doiligh agus is docamhlach triall agus tionnsgnamh</span>
<lb n="1804"/><span>an turais sin," ar Gruagach an Oiléin.</span>
<lb n="1805"/><span>"Gidh doiligh, ní ghéabh-sa cath ná cumha tar a cheann,"</span>
<lb n="1806"/><span>ar Macaomh an Iolair.</span>
<lb n="1807"/><span>"Gurab maith rachas duit," ar an Gruagach, "gion go</span>
<lb n="1808"/><span>ndeachaidh go maith d'aon duine romhaibh riamh."</span>
<lb n="1809"/><span>"Cá fios duit-se, a Ghruagaigh," ar Macaomh an</span>
<lb n="1810"/><span>Iolair, "nach damh-sa do deonaigheadh ó Dhia díoghailt a</span>
<lb n="1811"/><span>uilc agus a anbhforluinn ar Ridire an Chiuil," agus do </span>
<lb n="1812"/><span>rinne an laoi:</span>
<lb n="1813"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1814"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1815"/><span>Éirigh suas is déanam triall,</span>
<lb n="1816"/><span>A Ghruagaigh, dár ghiall gach dream;</span>
<lb n="1817"/><span>Lór dh'ár meath comhnuidhe cian;</span>
<lb n="1818"/><span>Mithidh dhuit triall is teacht leam.</span></p>
<lb n="1819"/>
<lb n="1820"/><p><span>Ní hé an triall is doiligh dhúinn</span>
<lb n="1821"/><span>Acht dul d'fhoghail múir na mbeann.</span>
<lb n="1822"/><span>Th'aire dhuit, a Mhacaoimh mhín,</span>
<lb n="1823"/><span>Ní tearc rí do chuir 'n-a cheann.</span></p>
<lb n="1824"/>
<lb n="1825"/><p><span>Má do chlaoi-sean toir is tiar,</span>
<lb n="1826"/><span>Ní ghéabh-sa gan triall dá fhios;</span>
<lb n="1827"/><span>Nach dtuitfidh liom a los an uilc,</span>
<lb n="1828"/><span>A Ghruagaigh, dhuit cá fios?</span></p>
<lb n="1829"/>
<lb n="1830"/><p><span>Ní bhiam ris acht is dearbh dúinn</span>
<lb n="1831"/><span>Nár sheas ariamh ar chúl arm</span>
<lb n="1832"/><span>Aon laoch dhá dtiubhradh sleagh shiuil</span>
<lb n="1833"/><span>Ridire an Chiuil go madh marbh.</span></p>
<lb n="1834"/>
<lb n="1835"/><p><span>Beanfad-sa do thoil Mhic Dé</span>
<lb n="1836"/><span>A cheann dá mhéidhe seach gach ball,</span>
<lb n="1837"/><span>An Charraig Dhubh gidh cruaidh an céim</span>
<lb n="1838"/><span>Is géabhad féin a los mh'arm.</span></p>
<lb n="1839"/>
<lb n="1840"/><p><span>A laoich ó Dhún an Halla Dheirg,</span>
<lb n="1841"/><span>Do-bhéar-sa gan cheilg mo bhann</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1842"/><p><span>Do chomhall mo gheallta dhuit,</span>
<lb n="1843"/><span>'S is baoghal duit neimh a lann.</span></p>
<lb n="1844"/>
<lb n="1845"/><p><span>Ar ghrádh th'einigh coisg dá luadh -</span>
<lb n="1846"/><span>Dul dá shoighin ní tuar gliadh.</span>
<lb n="1847"/><span>A Ghruagaigh Oiléin na mBuadh,</span>
<lb n="1848"/><span>Éirigh suas is déanam triall.</span>
<lb n="1849"/><span>Éirigh.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1852"/><span>A haithle na laoidhe sin do thiomnadar ceileabhradh dá</span>
<lb n="1853"/><span>mnáibh agus dá muintir agus ro ghabhadar a gcead aca agus</span>
<lb n="1854"/><span>gluaisid rompa go ngléire arm agus iolfhaobhar i n-a</span>
<lb n="1855"/><span>n-uathadh agus i n-a n-aonarán go rángadar an curach</span>
<lb n="1856"/><span>réamhráite agus ar n-a rochtain dóibh, do chuadar ann agus ro</span>
<lb n="1857"/><span>ghabhsad an bhóchna go bioth-urlamh agus do éirigh an fhairrge</span>
<lb n="1858"/><span>i n-a cnocaibh coguasacha ceann-gharbha agus i n-a tonnaibh</span>
<lb n="1859"/><span>tul-bhorba tinneasnacha agus i n-a léibheannaibh luaimneacha</span>
<lb n="1860"/><span>lán-chubhracha agus i n-a mothar mhí-chéillidhe mhór-anfadhach</span>
<lb n="1861"/><span>agus i n-a háibhéis allmhurdha iasg-iongantaigh, agus i n-a</span>
<lb n="1862"/><span>ceathaibh cnuais-fhliucha cioth-bhraonacha agus i n-a gadánaibh</span>
<lb n="1863"/><span>glóracha grinnioll-gharbha gur mhúidh agus gur mhearlas an</span>
<lb n="1864"/><span>sáile searbh-ghlas sruth-líonmhar agus iomad na n-ilphiast</span>
<lb n="1865"/><span>n-éagsamhail n-iongantach ar gach taobh do thosach agus do</span>
<lb n="1866"/><span>dheireadh an churaigh feadh trí lo go n-oidhche isin</span>
<lb n="1867"/><span>éigean-dáil agus isin anbhforrán sin.</span></p>
<lb n="1868"/>
<lb n="1869"/><p><span>Iar sin árduighis an ghaoth i n-aice na néall bhfoir-imiollach</span>
<lb n="1870"/><span>agus íslighis a glór agus a gearán i n-aice mhara agus</span>
<lb n="1871"/><span>mhór-fhairrge agus do éirigh féith ciuin cobhsaidh coimhleathan</span>
<lb n="1872"/><span>ar an áibhéis n-iongantaigh n-eochair-ghuirm agus dearcais</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1873"/><p><span>Macaomh an Iolair agus Gruagach an Oiléin uathaibh go</span>
<lb n="1874"/><span>díreach agus do chonnairc Gruagach an Oiléin mar shamhail</span>
<lb n="1875"/><span>inse no oiléin uadha agus múinis do Mhacaomh é agus do</span>
<lb n="1876"/><span>sheolsad an curach gan fhios gan airiughadh do mhuintir</span>
<lb n="1877"/><span>an oiléin go rángadar bun na Cairrge Duibhe.</span></p>
<lb n="1878"/>
<lb n="1879"/><p><span>"Is amhlaidh atá an charraig so," ar an Gruagach, "ní</span>
<lb n="1880"/><span>bhfuil acht éin-tslighe suas innte agus ní thoilleann acht</span>
<lb n="1881"/><span>aon duine i n-éinfheacht san slighe sin, agus atá dhá</span>
<lb n="1882"/><span>daingne, dá mbeidís fir dhomhain uile fá n-a bun, ná badh</span>
<lb n="1883"/><span>bheag aon duine amháin dá gcongbháil i bhfus agus atá</span>
<lb n="1884"/><span>tor diorraid dí-thoghlaidhe cuanna cloch-bhláith</span>
<lb n="1885"/><span>ceathair-uilleannach caisléin i mullach na cairrge úd agus gan</span>
<lb n="1886"/><span>acht aon doras árd i bhfad ó lár agus ó lán-talmhain air,</span>
<lb n="1887"/><span>agus ní théid colann daonna isteach ann ré rópaidhibh</span>
<lb n="1888"/><span>undáis acht madh Ridire an Chiuil amháin agus adeirid cách</span>
<lb n="1889"/><span>gurab le draoidheacht théid sin féin ann."</span></p>
<lb n="1890"/>
<lb n="1891"/><p><span>"Ní misde," ar Macaomh an Iolair, "ní raibhe don</span>
<lb n="1892"/><span>mhacraidh dá raibhe mise aon duine do b'fhearr cliseadh</span>
<lb n="1893"/><span>colna ná mé féin, agus gá fios nach rachainn isteach gan</span>
<lb n="1894"/><span>airiughadh do Ridire an Chiuil."</span>
<lb n="1895"/><span>"Ní rachair, dar ndóigh," ar an Gruagach, "agus dá</span>
<lb n="1896"/><span>ndeachthá, is mór an locht air sin gan mo chuidiughadh-sa</span>
<lb n="1897"/><span>do bheith agad ann."</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>Gluaisid rompa iar sin gan mhothughadh no go rángadar</span>
<lb n="1900"/><span>bun an chaisléin agus druidis Macaomh an Iolair</span>
<lb n="1901"/><span>athaidh amach uadha agus léigis i n-a choirchibh gáibhtheacha</span>
<lb n="1902"/><span>glan-reatha tar ais arís é go ráinig i n-aice an chaisléin agus</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1903"/><p><span>éirghis do bhaoith-léim árd aeidhéardha d'urlannaibh a shleagh</span>
<lb n="1904"/><span>agus do chrannaibh a chraoiseach gur thuirling ar dhorus árd</span>
<lb n="1905"/><span>an chaisléin agus is amhlaidh fuair Ridire an Chiuil agus a</span>
<lb n="1906"/><span>cheann i n-ucht a mhná .i. Inghean na Falabhrach Uaine agus é</span>
<lb n="1907"/><span>féin i n-a thoirchim suain agus síor-chodalta agus é armtha</span>
<lb n="1908"/><span>éidighthe, agus feadán guth-bhinn glan-airgid ré a gcanadh</span>
<lb n="1909"/><span>an ceol síthe adubhramar romhain ar clár re n-a</span>
<lb n="1910"/><span>thaoibh.</span></p>
<lb n="1911"/>
<lb n="1912"/><p><span>Ar n-a fhaicsin don inghin chuice mar sin do theibh a</span>
<lb n="1913"/><span>gean glé-mhaiseach gáire í.  Dála Mhacaomh an Iolair</span>
<lb n="1914"/><span>tairngis an claidheamh clais-leathan cros-órdha</span>
<lb n="1915"/><span>coilg-dhíreach baoi aige as a thruaill taisgeadha agus as a</span>
<lb n="1916"/><span>thinnteach bodhbha agus sáithis i gcompar a chroidhe agus i</span>
<lb n="1917"/><span>gceart-mheadhón a chléibh i Ridire an Chiuil é agus do rinne</span>
<lb n="1918"/><span>goin ghalann agus áigheadha foghailte feol-sgaoilte dhe agus</span>
<lb n="1919"/><span>beanais a cheann dá cholainn iaromh, agus, an uair do shaoil</span>
<lb n="1920"/><span>Gruagach an Oiléin Macaomh an Iolair a bheith gan</span>
<lb n="1921"/><span>anmain istigh, is amhlaidh do chonnairc chuige ar amus</span>
<lb n="1922"/><span>an doruis áird é agus ceann Ridire an Chiuil ris i n-a</span>
<lb n="1923"/><span>láimh, agus teilgis mar phreasánta do chum an Ghruagaigh</span>
<lb n="1924"/><span>amach é, agus cuiris téad amach ar cheann an Ghruagaigh agus</span>
<lb n="1925"/><span>beiris isteach é agus gabhais gáirdeachas agus géar-lúthgháire</span>
<lb n="1926"/><span>an inghean re faicsin an ghníomha sin agus an chomhluadair</span>
<lb n="1927"/><span>rug uirre, agus do rinne umhal fosaigh agus fothraigthe do na</span>
<lb n="1928"/><span>ridireadhaibh sin agus ro ansad trí lá agus teora hoidhche isin</span>
<lb n="1929"/><span>dúnadh sin ag tóchaitheamh bídh agus leanna agus ag léigean</span>
<lb n="1930"/><span>a sgíse agus ag cur mheirtnighe na fairrge dhíobh.</span></p>
<lb n="1931"/>
<lb n="1932"/><p><span>Cidh trácht ar gcaitheamh na haimsire sin, adubhairt</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1933"/><p><span>Macaomh an Iolair ó do chuirsead críoch a gcuarta fa</span>
<lb n="1934"/><span>bhuaidh an Dúnaidh Chairrge Duibhe gur mhithidh dhóibh a</span>
<lb n="1935"/><span>fhágbháil agus filleadh d'fhios a mban agus a muintire.</span></p>
<lb n="1936"/>
<lb n="1937"/><p><span>"Is fíor sin," ar Gruagach an Oiléin, "agus do-bheirim-se</span>
<lb n="1938"/><span>mo bhriathar nach dearnadh cuartughadh riamh is</span>
<lb n="1939"/><span>sona agus is séanamhla ná do chuartughadh annso, agus nach</span>
<lb n="1940"/><span>dtugadh riamh foiléim is buadhamhla iná an foiléim tugais</span>
<lb n="1941"/><span>agus dá bhfuarais a cheann re n-a bhuain do Ridire an</span>
<lb n="1942"/><span>Chiuil, agus dá mbeith i n-a dhúsgadh, nár bh'urus a chlaoi a</span>
<lb n="1943"/><span>neart goile no gaisgidh, agus go raibhe do bharr gaoise agus</span>
<lb n="1944"/><span>gliocais aige agus d'ealadhnaibh doilbhthe draoidheachta go</span>
<lb n="1945"/><span>snámhadh sé faoi an bhfairrge agus ós a cionn, agus fós gurab</span>
<lb n="1946"/><span>iomdha críoch agus cinéal bhias go subhach so-bhrónach agus go</span>
<lb n="1947"/><span>mór-lúthgháireach agus bhias i n-a gcáirdibh dísle diongmhála</span>
<lb n="1948"/><span>agad-sa a los an deagh-ghníomha sin do rinnis, óir do</span>
<lb n="1949"/><span>ba mór dhíobh do bhí i ndaoirse agus i ndocamhal agus i mbroid</span>
<lb n="1950"/><span>bhunaidh ag an mílidh do thuit leat."</span></p>
<lb n="1951"/>
<lb n="1952"/><p><span>Iar sin adubhairt Macaomh an Iolair gur mhithidh dhóibh</span>
<lb n="1953"/><span>Dún Chairrge Duibhe do fhágbháil ó do rinneadar a</span>
<lb n="1954"/><span>dturus ann.</span></p>
<lb n="1955"/>
<lb n="1956"/><p><span>Do bhí Inghean na Falabhrach Uaine ag innsin sgéal</span>
<lb n="1957"/><span>agus ghníomh agus chaithréime Ridire an Chiuil dóibh go nuige sin</span>
<lb n="1958"/><span>agus do rinne Macaomh an Iolair agus Gruagach an Oiléin an</span>
<lb n="1959"/><span>laoi eatorra:</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1962"/><span>Éirigh, a Ghruagaigh an Oiléin,</span>
<lb n="1963"/><span>'S bíom go roiréidh fán dún-sa;</span>
<lb n="1964"/><span>Is fágbham é gan árus,</span>
<lb n="1965"/><span>Gan cádhas d'fhear a dhúnta.</span>
<lb n="1966"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1967"/><p><span>Béaram linn ógh na ngeal-lámh</span>
<lb n="1968"/><span>Mar leannán go mac Iubhair;</span>
<lb n="1969"/><span>Maith an séan d'éis ar n-aistir -</span>
<lb n="1970"/><span>Don bhais-ghil bhus buaidh bhunaidh.</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>Líonfam ar long do shéadaibh,</span>
<lb n="1973"/><span>Cuid do bhréagaibh an tsaoghail,</span>
<lb n="1974"/><span>Atá anois ar ar gcumas</span>
<lb n="1975"/><span>Ní nár bh'urus dar maoraibh.</span></p>
<lb n="1976"/>
<lb n="1977"/><p><span>Ní misde dhúinn a mhaoidheammh</span>
<lb n="1978"/><span>Ní thug aoinfhear 'sa domhan,</span>
<lb n="1979"/><span>Do ráidh Gruagach an Oiléin,</span>
<lb n="1980"/><span>Foiléim suarach ba sona.</span></p>
<lb n="1981"/>
<lb n="1982"/><p><span>Fada ó chéile an cnuasach</span>
<lb n="1983"/><span>Do-bheirthí le nuachar di-se,</span>
<lb n="1984"/><span>Bé na Falabhrach Uaine -</span>
<lb n="1985"/><span>Uime níor luaidheadh mise.</span></p>
<lb n="1986"/>
<lb n="1987"/><p><span>Is iomdha dá lucht ceannaigh</span>
<lb n="1988"/><span>Lé'r meadhair clos na sgéal-sa.</span>
<lb n="1989"/><span>Duit-se, a Mhacaoimh an Iolair</span>
<lb n="1990"/><span>Tug Dia siocair a dhéanta.</span></p>
<lb n="1991"/>
<lb n="1992"/><p><span>A bhuidhe risin gCoimdhe</span>
<lb n="1993"/><span>Buaidh damh gan doilghe d'fhagháil,</span>
<lb n="1994"/><span>Tuitim codhnaigh na Cairrge</span>
<lb n="1995"/><span>d'éis gach airde do ghabháil.</span>
<lb n="1996"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1997"/><p><span>Iar gcur dúin críche ár gcuarta</span>
<lb n="1998"/><span>Is ó nach bhfuarsain toibhéim:</span>
<lb n="1999"/><span>Is d'fhagháil sgéal do nuachair</span>
<lb n="2000"/><span>Éirigh, a Ghruagaigh an Oiléin.</span>
<lb n="2001"/><span>Éirigh.</span></p>
<lb n="2002"/>
<lb n="2003"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2004"/><span>A haithle na laoidhe sin do rónsad éirghe athlamh</span>
<lb n="2005"/><span>aoinfhir agus ro chuirsead maoine agus mór-mhaitheasa agus</span>
<lb n="2006"/><span>roighne séad an dúnaidh isin gcurach, agus do bhaoi dá</span>
<lb n="2007"/><span>líonmhaire nár thoillsead ann; acht long luchtmhar</span>
<lb n="2008"/><span>lán-aidhbhseach do bhaoi ag Ridire an Chiuil re haghaidh cíosa</span>
<lb n="2009"/><span>agus cánachais do thógbháil agus do chur tar muinchinn mhara</span>
<lb n="2010"/><span>agus mhór-fhairrge chuige agus ro chuirsead a lucht innte do</span>
<lb n="2011"/><span>na huile mhaitheas agus mhór-éadáil dá raibhe isin dúnadh</span>
<lb n="2012"/><span>agus ro cheangail siad an curach dhi agus do chuadar féin</span>
<lb n="2013"/><span>innte agus ro thógaibhsead a seolta áille ioldathacha i</span>
<lb n="2014"/><span>mbarraibh a gcrann gcoimhdhíreach seasmhach sár-láidir</span>
<lb n="2015"/><span>siubhail agus ro sheolsad an fhairrge go fairsing foir-neartmhar</span>
<lb n="2016"/><span>fíor-árrachta agus an áibhéis iongantach iasgach</span>
<lb n="2017"/><span>ilphiastach agus an bhóchna bharr-gheal bhioth-thonnach</span>
<lb n="2018"/><span>bhoirb-neartmhar agus an sáile sruibh-ghlas sruith-linnteach</span>
<lb n="2019"/><span>iasg-líonmhar; agus ní haithristear a n-imtheachta a sunda</span>
<lb n="2020"/><span>an dála go rángadar oirear áluinn imeall-bhláith Oiléin</span>
<lb n="2021"/><span>an Fhásaigh agus tugsad leithead a taoibhe dá luing don</span>
<lb n="2022"/><span>trácht gheal ghainmhidhe agus gluaisid ar amus dhúnaidh agus</span>
<lb n="2023"/><span>dheagh-bhaile Ghruagaigh an Oiléin bhail a rabhadar a mná</span>
<lb n="2024"/><span>agus a mbandála.</span></p>
<lb n="2025"/>
<lb n="2026"/><p><span>Ba forbhfaoilidh cách ré chéile dhíobh.  Teora haimsire</span>
<lb n="2027"/><span>mar sin dóibh ag ól agus ag aoibhneas i bhfochair agus i</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2028"/><p><span>bhfarradh a chéile agus ag urgháirdiughadh meanman agus</span>
<lb n="2029"/><span>aigeanta.  Triallaidh iaromh Macaomh an Iolair agus</span>
<lb n="2030"/><span>Inghean na Falabhrach Uaine agus fágbhaid inghean Ríogh na</span>
<lb n="2031"/><span>hIndía i bhfochair Ghruagaigh an Oiléin agus ní haithristear</span>
<lb n="2032"/><span>a n-imtheachta no go rángadar cathair Chamalóide agus</span>
<lb n="2033"/><span>dúnadh an Halla Dheirg agus tuirlingid ar fhaithche an</span>
<lb n="2034"/><span>dúnaidh agus, mar do chuaidh aithne forra, táinig Cing</span>
<lb n="2035"/><span>Artúr agus an Ridire Dubh agus Sior Bhalbhuaidh agus an teaghlach</span>
<lb n="2036"/><span>uile amach i gcoinne agus i gcomhaircis na beag-chuideachta</span>
<lb n="2037"/><span>sin, agus do thoirbhreadar teora póg do Mhacaomh an</span>
<lb n="2038"/><span>Iolair agus do mhór-fháiltigheadar roimh Inghin na Falabhrach</span>
<lb n="2039"/><span>Uaine.  Fochtais agus fiafruighis Cing Artúr sgéala a</span>
<lb n="2040"/><span>n-eachtra agus a n-imtheachta dhíobh araon agus go sunradhach</span>
<lb n="2041"/><span>do Mhacaomh an Iolair.  Innisidh sin dó ó thús go deireadh</span>
<lb n="2042"/><span>agus sgéala na hinghine tar gach ní, fá mar do chualabhair</span>
<lb n="2043"/><span>anuas go soiche so, agus a rogha do bheith ag Cing Artúr</span>
<lb n="2044"/><span>annsin a congbháil aige féin mar mhnaoi agus mar bhain-chéile</span>
<lb n="2045"/><span>no a tabhairt dá rogha féin d'fhior eile noch do </span>
<lb n="2046"/><span>bheith iomchubhaidh aice no cead do thabhairt di filleadh</span>
<lb n="2047"/><span>dia tír féin arís.</span></p>
<lb n="2048"/>
<lb n="2049"/><p><span>"Is í mo rogha-sa," ar an rí, "an bhean do bheith agam</span>
<lb n="2050"/><span>féin."</span></p>
<lb n="2051"/>
<lb n="2052"/><p><span>Bearar isteach don dúnadh iar sin, acht cheana do </span>
<lb n="2053"/><span>rinne an rí banais bhuan-thiodhlaictheach re hInghin na</span>
<lb n="2054"/><span>Falabhrach Uaine agus is gairid do an Macaomh an Iolair</span>
<lb n="2055"/><span>an uair tug lámh ar imtheacht agus gabhais an rí agus Inghean</span>
<lb n="2056"/><span>na Falabhrach Uaine dhá thoirmeasg go díchiollach agus</span>
<lb n="2057"/><span>ag furáil comhthadh mór fair, agus ó nár fhaomh-somh sin do</span>
<lb n="2058"/><span>ghlacadh gan dul do thadhall agus do thaisteal an domhain</span>
<lb n="2059"/><span>mhóir "nó go bhfaghad ní éigin d'fhios mo sgeoil féin"</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2060"/><p><span>bronnais an Inghean an Fhalabhraigh Uaine dhó do</span>
<lb n="2061"/><span>chongnamh do chum an turuis sin, agus ba maith an séad</span>
<lb n="2062"/><span>sin, óir ba coimhdheas ar muir agus ar tír í.  Gabhais a</span>
<lb n="2063"/><span>chead iaromh, agus ní dearnadh oiriseamh ná comhnuidhe leis</span>
<lb n="2064"/><span>go ráinig Oiléan an Fhásaigh agus ar mbeith treall ann dó</span>
<lb n="2065"/><span>ag léigean a sgíse agus ag comhluadair re n-a mhnaoi, is í</span>
<lb n="2066"/><span>comhairle ar an chinnsead eisean agus Gruagach an Oiléin</span>
<lb n="2067"/><span>do imtheacht i n-a uathadh agus i n-a n-aonarán agus a</span>
<lb n="2068"/><span>gcuingir each leo, óir ba hionann iolbhuadha dhóibh sin, agus</span>
<lb n="2069"/><span>do thiomnadar cead agus ceileabhradh dá mnáibh, agus dá</span>
<lb n="2070"/><span>dteaghlach agus ro ghabhsad rompa ar a gceart-aghaidh gach</span>
<lb n="2071"/><span>ndíreach ag cuartughadh críoch, inseadh agus oiléan go</span>
<lb n="2072"/><span>coimhleathan d'fhéachain an bhfuighbheadaois nó an</span>
<lb n="2073"/><span>gcluinfeadaois aoin-ní do sgéalaibh Mhacaoimh an Iolair.</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>I gcionn trill iar sin agus iar gcuartughadh urmhóir an</span>
<lb n="2076"/><span>domhain mhóir dhóibh, tárla críocha agus cinéala fairsinge</span>
<lb n="2077"/><span>fásaigh, maighnis agus machairidhe fáis-réidhe chuca, agus bádar</span>
<lb n="2078"/><span>dá siubhal iar sin ar a gceart-aghaidh gan faicsin</span>
<lb n="2079"/><span>daoineadh iná áitreibhe, eallaigh iná airnéise ar bith go</span>
<lb n="2080"/><span>fuineadh agus go feasgar, gurab annsin do chualadar gul</span>
<lb n="2081"/><span>árd accaointeach agus éimhighdhe fada fíor-thruagha ban</span>
<lb n="2082"/><span>go ndubhairt Macaomh an Iolair gur chóir dhóibh dol</span>
<lb n="2083"/><span>d'fhios adhbhair gola na mban agus go madh féidir go</span>
<lb n="2084"/><span>bhfuighbheadaois sgéala na tíre sin uatha.</span></p>
<lb n="2085"/>
<lb n="2086"/><p><span>Tigid annsin agus fuaradar dias ban 'na suidhe ann</span>
<lb n="2087"/><span>agus dias deaghlaoch marbh fútha agus iad ag gol go</span>
<lb n="2088"/><span>bocht truaghánta ós a gcionn, agus beannuighis an</span>
<lb n="2089"/><span>marcshluagh do na hingheanaibh agus fiafraighis Macaomh an</span>
<lb n="2090"/><span>Iolair sgéala dhíobh agus adhbhar a nguil d'áirighthe agus fios</span>
<lb n="2091"/><span>na tíre sin i n-a dtárladar féin.  Ba hiongnadh</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2092"/><p><span>adhbhal-mhór agus ba machtnughadh meanman agus mór-aigeanta</span>
<lb n="2093"/><span>leis na mnáibh an marcshluagh do bheith i n-a</span>
<lb n="2094"/><span>n-ainbhfios féin agus i n-ainbhfios na tíre agus adhbhair</span>
<lb n="2095"/><span>a nguil féin mar sin.</span></p>
<lb n="2096"/>
<lb n="2097"/><p><span>Do labhair an bhean ba sine díobh agus adubhairt: -</span>
<lb n="2098"/><span>"Shaoilmíd-ne nach don ríoghacht-sa sibh-se, a mharcshluaigh</span>
<lb n="2099"/><span>anaithnidh, an uair atáthaoi comh ainbhfiosach agus sin</span>
<lb n="2100"/><span>ionnainn féin agus i n-adhbhar ar nguil."</span></p>
<lb n="2101"/>
<lb n="2102"/><p><span>"Is marcshluagh coigcríche sinn go deimhin," ar</span>
<lb n="2103"/><span>Macaomh an Iolair, "agus is maith linn sgéala d'fhagháil</span>
<lb n="2104"/><span>uaibh-se."</span></p>
<lb n="2105"/>
<lb n="2106"/><p><span>"Má 'seadh," ar an inghean, "is í so an Sgeithía</span>
<lb n="2107"/><span>chloc-órdha agus is inghean do Rígh na Sgeithía mise agus is</span>
<lb n="2108"/><span>inghean damh-sa an cailín so im fhochair agus Rí na Sorcha</span>
<lb n="2109"/><span>a hathair agus ro marbhadh é le mac a athar féin agus a</span>
<lb n="2110"/><span>mháthar i bhfeill agus i bhfionghail, agus atá rioghacht na Sorcha</span>
<lb n="2111"/><span>aige féin agus ag a chloinn ó sin a leith, agus is amhlaidh</span>
<lb n="2112"/><span>tárla mise an uair sin do marbhadh mh'fhear pósta agus</span>
<lb n="2113"/><span>mé taobh-throm torrach agus gan do chloinn agam acht</span>
<lb n="2114"/><span>an inghean-sa agus an toirrcheas sin, agus do fhuráil an</span>
<lb n="2115"/><span>fear sin do rinne an fheall mé féin agus an inghean-sa</span>
<lb n="2116"/><span>do chur i gcuibhreach agus i gceangal i dtor comhdhaingean</span>
<lb n="2117"/><span>chloiche go bhfeasadh créad an toirrcheas do bhí agam ar</span>
<lb n="2118"/><span>fheacht, dá madh inghean do bhiadh agam, ar n-athchur agus</span>
<lb n="2119"/><span>ar n-ionnarbadh as ríoghacht na Sorcha go huilidhe, agus</span>
<lb n="2120"/><span>dá madh mac do bhéarainn, a chur chum báis im fhiadhnaise</span>
<lb n="2121"/><span>is nach gcluinfidhe a sgéala ó sin amach.</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>"Acht atá ní cheana, rugas-sa gein mhaiseach mhín-áluinn</span>
<lb n="2124"/><span>mhic agus, ar n-a bheith tamall im fhiadhnaise mar</span>
<lb n="2125"/><span>sin sul do rugadar na coimhéadaidhthe orm, táinig an</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2126"/><p><span>acuil uasal dá ngoirthear an t-iolar chugam as</span>
<lb n="2127"/><span>néallaibh eadarbhuasacha an aidheoir agus as fraighthibh</span>
<lb n="2128"/><span>na fiormaiminte ar foluamhain, gur thuirling isteach</span>
<lb n="2129"/><span>ar an dorus árd do bhaoi ar an tor sin bhail a rabhas-sa,</span>
<lb n="2130"/><span>agus fuaduighis an naoidhin i n-a chrobhaibh leis</span>
<lb n="2131"/><span>ar n-a cheangal damh-sa i mbeirtibh agus i mbréidíníbh</span>
<lb n="2132"/><span>beaga os cionn na fairrge go ndeachaidh as rinn mo</span>
<lb n="2133"/><span>ruisg agus mo radhairc go nach feas dúinn créad a dhíol no</span>
<lb n="2134"/><span>a oidheadh ó sin a leith acht go measaim munar thuit sé</span>
<lb n="2135"/><span>san bhfairrge gur ith an t-iolar i n-áit éigin é.</span></p>
<lb n="2136"/>
<lb n="2137"/><p><span>"Acht cheana, ar dteacht don rígh agus don lucht coimhéada</span>
<lb n="2138"/><span>chugam, mar nach bhfuaradar an leanbh agam, do shéanas</span>
<lb n="2139"/><span>nach rabhas torrach, agus iar bhfagháil bhaoghail báis damh</span>
<lb n="2140"/><span>tríd sin do léigeadh amach mé agus do hionnarbadh mé féin</span>
<lb n="2141"/><span>agus mh'inghean as an tír agus ní héidir linn leath ná</span>
<lb n="2142"/><span>trian a dtárla d'aindeise dhúinn d'innisin no d'fhaisnéis</span>
<lb n="2143"/><span>díbh-se.  Acht bámar ar an iomluaighill sin ag iarraidh</span>
<lb n="2144"/><span>déirce ó thigh go tigh agus ó thír go tír no go rángamar</span>
<lb n="2145"/><span>dúnadh agus deagh-árus mh'athar-sa isin gcrích-se agus</span>
<lb n="2146"/><span>atámaoid innte ó sin a leith, agus do bhí do mhéad mo</span>
<lb n="2147"/><span>chumhadh-sa i ndiaidh mh'éin-fhir phósta agus mh'éin-mhic nár</span>
<lb n="2148"/><span>fhaomhas feis re fear ná re leannán ar bith ó sin a leith.</span></p>
<lb n="2149"/>
<lb n="2150"/><p><span>"Dála Ríogh na Sorcha, iomorro, .i. an fear sin do </span>
<lb n="2151"/><span>rinne an fheall, do chualaidh ó lucht míorúin éigin dom</span>
<lb n="2152"/><span>athair-se go rugas-sa mac an uair sin, agus gur chuir</span>
<lb n="2153"/><span>Ridire na Comhairle agus mise dhá oileamhain agus dá</span>
<lb n="2154"/><span>leasughadh don tír-se i lúib mh'athar-sa é, agus go madh</span>
<lb n="2155"/><span>dóigh go dtiocfadh dhe sin agus dom athair-se bás mh'fhir</span>
<lb n="2156"/><span>phósta féin agus athar mo chloinne do choiriughadh air</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2157"/><p><span>féin uair éigin, agus do thaoibh an bhreathnuighthe sin agus</span>
<lb n="2158"/><span>an droch-smuaintighthe do rinne sé, táinig dhe sluagh mór</span>
<lb n="2159"/><span>agus sochraide adhbhal do thionól agus do thiomsughadh</span>
<lb n="2160"/><span>agus teacht don tír-se agus do chuir teachta do chum</span>
<lb n="2161"/><span>mh'athar-sa dá iarraidh air mise agus an mac sin agus an</span>
<lb n="2162"/><span>inghean so do thabhairt dó, no go dtiubhradh an tír so fá</span>
<lb n="2163"/><span>ghoin gae agus chlaidhimh agus go dtiubhradh ár féinneadh</span>
<lb n="2164"/><span>agus fear-óglach innte agus do b'í freagra mh'athar-sa air</span>
<lb n="2165"/><span>annsin, nár bh'ainbhfeasaighe Rí na Sorcha féin isin mac</span>
<lb n="2166"/><span>bhí aige, .i. mise agus mh'inghean, nach dtiubhradh dhó-san</span>
<lb n="2167"/><span>sinn, agus fós go madh fearr leis go mbeith an mac</span>
<lb n="2168"/><span>sin beo aige, agus dá mbeith nach dtiubhradh tar ceann tíre</span>
<lb n="2169"/><span>ná talmhan é.</span></p>
<lb n="2170"/>
<lb n="2171"/><p><span>"Ar n-a chlos sin do Rígh na Sorcha, fógrais cath ar</span>
<lb n="2172"/><span>mh'athair-se agus ní thug sé cáirde dhó re cruinniughadh</span>
<lb n="2173"/><span>a mhuintire ná a thíre chuige, agus mar nach bhfuair, tug gáir</span>
<lb n="2174"/><span>chruinnighthe dá thír féin, agus ar mbeith air dhóibh, do rinne</span>
<lb n="2175"/><span>sé foslongphort re hucht an tsluaigh mhóir sin agus</span>
<lb n="2176"/><span>atáid re seachtmhain ucht re hucht, agus aghaidh ar aghaidh,</span>
<lb n="2177"/><span>agus troid agus tachar gach laoi eatorra, agus laoich</span>
<lb n="2178"/><span>ar n-a leadradh agus curaidh ar n-a gcnáimh-ghearradh</span>
<lb n="2179"/><span>uatha araon agus is i mbárach atá lá an mhór-chatha</span>
<lb n="2180"/><span>eatorra, agus is iad so mo dhias dearbhráthar-sa</span>
<lb n="2181"/><span>.i. clann chruthach chaomh-áluinn an ríogh atá annso fúm</span>
<lb n="2182"/><span>iar n-a marbhadh i dtroid agus i dtachar an laoi indiu agus is iad</span>
<lb n="2183"/><span>sin ar ndroch-sgéala féin agaibh-se, agus dá mbeidís ní ba</span>
<lb n="2184"/><span>fearr againn, do-bhéarmís díbh-se iad, a mharcshluaigh</span>
<lb n="2185"/><span>anaithnidh úd, agus is maith linn ní éigin dá bhur</span>
<lb n="2186"/><span>sgéalaibh-se féin d'fhagháil anois."</span>
<lb n="2187"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2188"/><p><span>"Ní bhfuil do sgéalaibh againn," ar Macaomh an</span>
<lb n="2189"/><span>Iolair, "acht gur marcshluagh coigcríche sinn féin atá</span>
<lb n="2190"/><span>ag iarraidh tuillmhe agus tuarastail, agus, dá dtogradh</span>
<lb n="2191"/><span>th'athair ar bhfastógh, go gcuideochamaois leis."</span></p>
<lb n="2192"/>
<lb n="2193"/><p><span>Gabhais gáirdeachas mór an inghean tríd sin, agus</span>
<lb n="2194"/><span>adubhairt go bhfuighbhidís a mbreith féin ó n-a hathair</span>
<lb n="2195"/><span>agus níor bh'fhada dhóibh mar sin an uair do chonncadar</span>
<lb n="2196"/><span>lucht iomchuir na gcorp chuca agus rugadar leo go</span>
<lb n="2197"/><span>dúnadh agus go deagh-árus Ríogh na Sgeithía iad, agus</span>
<lb n="2198"/><span>táinig an rí agus beagán marcshluaigh as an bhfoslongphort</span>
<lb n="2199"/><span>do chur orduighthe ar fhaire agus ar onórughadh na gcorp sin</span>
<lb n="2200"/><span>a chloinne go héis an mhór-chatha go bhfeasadh cia dhá</span>
<lb n="2201"/><span>rachadh a bhuaidh no a dhíombuaidh.</span></p>
<lb n="2202"/>
<lb n="2203"/><p><span>Dála Macaoimh an Iolair agus Gruagaigh an Oiléin,</span>
<lb n="2204"/><span>ro ghabhsad slighe ar leith don chathraigh agus ro ghabhsad</span>
<lb n="2205"/><span>ag áineas iomagallmha eatorra féin go ndubhairt</span>
<lb n="2206"/><span>Macaomh an Iolair risin nGruagach: "Altuighim</span>
<lb n="2207"/><span>féin anois re hÁirdrígh nimhe agus naomh-thalmhan agus</span>
<lb n="2208"/><span>re Coimsightheoir na cruinne ceathardha go bhfuil páirt</span>
<lb n="2209"/><span>d'fhios mo shloinnte agus chinéal bunaidh mh'athardha agam</span>
<lb n="2210"/><span>féin anois, agus go n-aithnighim gurab mé féin an</span>
<lb n="2211"/><span>naoidhin mbig úd rug an t-iolar i n-a chrobhaibh leis</span>
<lb n="2212"/><span>agus gurab í an Tríonnóid thoghaidhthe thré-phearsannach</span>
<lb n="2213"/><span>rom chuir go Cing Ártúr mé agus gurab ón iolar úd</span>
<lb n="2214"/><span>gairmthear Macaomh an Iolair dhíom, agus fós gurab í</span>
<lb n="2215"/><span>súd mo mháthair, agus gurab é mh'athair do thuit isin</span>
<lb n="2216"/><span>bhfeill úd, agus is maith an séan agus an solamh ar a</span>
<lb n="2217"/><span>dtángamar don tír-se," ar sé, "óir fuaras fios</span>
<lb n="2218"/><span>mh'athar innte agus cuirfeam an cath mór úd i mbárach le</span>
<lb n="2219"/><span>Rígh na Sgeithía agus muirbhfidhthear Rí na Sorcha leam-sa</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2220"/><p><span>i ndíoghail mh'athar, óir ní sheasaid le neart ar láimheine</span>
<lb n="2221"/><span>araon."</span></p>
<lb n="2222"/>
<lb n="2223"/><p><span>"Is maith an séan go deimhin ar ar éirghis amach," ar</span>
<lb n="2224"/><span>Gruagach an Oiléin, "agus biaidh tú id rígh ar an</span>
<lb n="2225"/><span>Sorcha i mbárach gan contabhairt, iar n-oirleach agus iar</span>
<lb n="2226"/><span>n-athchumadh th'easgcarad, agus do rinne an laoi:</span></p>
<lb n="2227"/>
<lb n="2228"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2229"/><span>Aoibhinn ár dtoisg don tír-se -</span>
<lb n="2230"/><span>Ní hadhbhar sgíse ár dturas -</span>
<lb n="2231"/><span>Cuirfeam cath ann gan cáirde</span>
<lb n="2232"/><span>'S béid ar náimhde ar ár gcumas.</span></p>
<lb n="2233"/>
<lb n="2234"/><p><span>Is aoibhinn leam-sa a bhfaicsin</span>
<lb n="2235"/><span>Tar éis mh'aistir is mh'ansháigh,</span>
<lb n="2236"/><span>Mo mháthair seach gach inghin</span>
<lb n="2237"/><span>Dá gruaidh thibhridh ní ra-náir.</span></p>
<lb n="2238"/>
<lb n="2239"/><p><span>Mo dheirbhshiúr maith a héagcosg -</span>
<lb n="2240"/><span>Mo chean féachain a bán-ghlan -</span>
<lb n="2241"/><span>Mo shean-athair, cúis aigneadh,</span>
<lb n="2242"/><span>Béad 'n-a chaidreamh i mbárach.</span></p>
<lb n="2243"/>
<lb n="2244"/><p><span>Och, a Ghruagaigh an Oiléin,</span>
<lb n="2245"/><span>Mo thoibhéim riamh ní mhaoidhim;</span>
<lb n="2246"/><span>Dá raibhe an cath ar ar gcumas,</span>
<lb n="2247"/><span>Mo thuras ann budh aoibhinn.</span>
<lb n="2248"/><span>Aoibhinn.</span></p>
<lb n="2249"/>
<lb n="2250"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2251"/><span>A haithle na laoidhe sin do rinneadar go díreach ar</span>
<lb n="2252"/><span>an dún agus gér mhór doilgheas an ríogh, fáiltighis roimh an</span>
<lb n="2253"/><span>marcshluagh anaithnidh mar do fhaisnéis an inghean a</span>
<lb n="2254"/><span>sgéala dhó roimhe sin gur mharcshluagh tuillmhe agus</span>
<lb n="2255"/><span>tuarastail iad.  Geallais an rí a mbreith féin dóibh</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2256"/><p><span>do chionn teacht leis do chur an chatha i n-aghaidh Ríogh na</span>
<lb n="2257"/><span>Sorcha ar n-a bhárach, agus do ceangladh an connradh sin</span>
<lb n="2258"/><span>eatorra, agus tugadar cáirde i n-a dtuarastal go</span>
<lb n="2259"/><span>bhfeasdaois cia lé rachadh buaidh an chatha, agus a bhfoghnamh</span>
<lb n="2260"/><span>agus a bhfeidhm féin isin chath dhó.</span></p>
<lb n="2261"/>
<lb n="2262"/><p><span>Caithid proinn agus tomhaltas iaromh an oidhche sin agus</span>
<lb n="2263"/><span>éirghid go moch ar n-a bhárach agus ceanglaid a gcuirp i n-a</span>
<lb n="2264"/><span>gcath-éideadhaibh catha agus comhluinn agus i n-a n-earradhaibh</span>
<lb n="2265"/><span>troda agus tachair agus gluaisid i gcuideachta an ríogh</span>
<lb n="2266"/><span>ar amus an chatha agus an fhoslongphuirt.  Do heagradh</span>
<lb n="2267"/><span>agus do horduigheadh an cath eatorra go ceachtardha agus</span>
<lb n="2268"/><span>do chuadar do láthair an iombuailte agus i n-ionadaibh</span>
<lb n="2269"/><span>comhchosmhaile an chomhluinn agus tugsad frasa fíor-neimhneacha</span>
<lb n="2270"/><span>fliuch-bhraonacha agus deabhtha diana dásachtacha</span>
<lb n="2271"/><span>do-eadrána dá n-armaibh diubhraigthe diaroile, agus</span>
<lb n="2272"/><span>tugsad aghaidh ar aghaidh agus ucht ré hucht annsin agus</span>
<lb n="2273"/><span>ro ghabhsad ag oirleach agus ag athchumadh, ag leo agus</span>
<lb n="2274"/><span>ag leadradh a chéile gursad iomdha iolardha annsin</span>
<lb n="2275"/><span>.i. laoich ag a leadradh agus curaidh dá gcnáimh-ghearradh</span>
<lb n="2276"/><span>agus mílidh dá mór-theasgadh, agus óig dhá ndíothláithriughadh.</span>
<lb n="2277"/><span>Ba hiomdha ann cuirp ag clismearnaigh agus beoil ag</span>
<lb n="2278"/><span>baistearnaigh agus buinn ag bánughadh agus súile ag</span>
<lb n="2279"/><span>siabhradh.</span></p>
<lb n="2280"/>
<lb n="2281"/><p><span>Do bhí do thruime agus d'aidhbhle an mharbhtha ar na cathaibh</span>
<lb n="2282"/><span>ceachtardha gurab beag nach snámhdaois na cuirp ar na</span>
<lb n="2283"/><span>sruithlinntibh fola flann-ruaidhe do bhí ann i bhfántaibh</span>
<lb n="2284"/><span>agus i n-uiríslibh an mhuighe.</span></p>
<lb n="2285"/>
<lb n="2286"/><p><span>Acht cheana, mar do chonnairc Macaomh an Iolair agus</span>
<lb n="2287"/><span>Gruagach an Oiléin sluighe agus sluagh-mharbhadh ar mhuintir</span>
<lb n="2288"/><span>Ríogh na Sgeithía seachnóin an chatha, do lonnuigheadh agus</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2289"/><p><span>do luath-fhearguigheadh go mór iad agus tugsad amus ar an</span>
<lb n="2290"/><span>gcró chatha i n-a raibhe Rí na Sorcha.  Bogais agus</span>
<lb n="2291"/><span>beartuighis, craithis agus cruaidh-chasais Macaomh an</span>
<lb n="2292"/><span>Iolair an reamhar-gha ruadh-cheannach baoi i n-a láimh.</span>
<lb n="2293"/><span>Ceartuighis agus cudramuighis i lár ochta agus ur-bhruinne</span>
<lb n="2294"/><span>Ríogh na Sorcha é agus do chuir fad láimhe laoich do chrann</span>
<lb n="2295"/><span>na sleighe tar fiaclaibh a dhroma amach.  Sganrais agus</span>
<lb n="2296"/><span>sgaoilis an cró catha baoi i n-a thimcheall agus dícheannais</span>
<lb n="2297"/><span>an rí i bhfiadhnaise a mhuintire, maoidhis agus mór-bhrisis</span>
<lb n="2298"/><span>an cath ar chloinn an ríogh agus ar a mhuintir, iar dtuitim an ríogh</span>
<lb n="2299"/><span>féin mar sin.</span></p>
<lb n="2300"/>
<lb n="2301"/><p><span>Fógrais Macaomh an Iolair cosg do mharbhadh an</span>
<lb n="2302"/><span>tsluaigh, agus furáilis braighde do dhéanamh do mhaithibh</span>
<lb n="2303"/><span>an tsluaigh sin na Sorcha agus do rónadh samhlaidh ar a</span>
<lb n="2304"/><span>fhuráileamh agus do gabhadh móirsheisear mac Ríogh na</span>
<lb n="2305"/><span>Sorcha leo agus tugadh i gcuibhreach agus i gceangal go</span>
<lb n="2306"/><span>Macaomh an Iolair iad agus do chruinnigheadar na sluaigh</span>
<lb n="2307"/><span>sin na Sgeithía go mbuaidh gcosgair agus gcomhmaoidhmhe i</span>
<lb n="2308"/><span>dtimcheall Ríogh na Sgeithía agus Macaoimh, agus gach ar</span>
<lb n="2309"/><span>ghabhadar do mhaithibh na Sorcha leo i láimh, agus ar gcur</span>
<lb n="2310"/><span>chríche dhóibh ar an gcath mar sin, iarrais Macaomh a</span>
<lb n="2311"/><span>thuarastal ar an rígh.</span></p>
<lb n="2312"/>
<lb n="2313"/><p><span>Ro ráidh an rí ris: "Ní fhuil breith dá mhéad bhéarair</span>
<lb n="2314"/><span>orm-sa agus í agam nach ba leat í maille le toil mhaith."</span></p>
<lb n="2315"/>
<lb n="2316"/><p><span>"Is lór liom-sa sin uait," ar Macaomh an Iolair,</span>
<lb n="2317"/><span>"agus atá sgéal beag eile agam re n-a innsin duit,</span>
<lb n="2318"/><span>a rígh agus a ró-athair," ar sé, "óir is mise an mac úd do </span>
<lb n="2319"/><span>bhí an rí úd d'iarraidh ort-sa, agus is mé do rug an t-iolar</span>
<lb n="2320"/><span>i n-a chrobhaibh leis ót inghin-se agus is é an rí úd na</span>
<lb n="2321"/><span>Sorcha noch do thuit liom do mharbh mh'athair i bhfeill agus</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2322"/><p><span>is ag Cing Artúr do hoileadh mé go nuige so."</span></p>
<lb n="2323"/>
<lb n="2324"/><p><span>Cidh trácht ro innis a eachtra agus a imtheachta féin ó</span>
<lb n="2325"/><span>thosach go deireadh don rígh, dá inghin agus do mhaithibh na</span>
<lb n="2326"/><span>críche ó sin amach.  Ar n-a chloistin sin do chách i</span>
<lb n="2327"/><span>gcoitchinne agus ar mbreith na haithne fírinnighe air, is suaill</span>
<lb n="2328"/><span>nach bhfuaradar bás don lúthgháir agus is beag nár</span>
<lb n="2329"/><span>phlúchsad do phoógaibh é, agus ba mó sa chách lúthgháir an</span>
<lb n="2330"/><span>ríogh roimhe agus do iarradar cách air móirsheisear mac</span>
<lb n="2331"/><span>an ríogh sin do chrochadh i ndíoghail an droch-ghníomha do </span>
<lb n="2332"/><span>rinne a n-athair.</span></p>
<lb n="2333"/>
<lb n="2334"/><p><span>"Ní dhingéan," ar Macaomh an Iolar, "óir ní raibhe</span>
<lb n="2335"/><span>cuid ná comairle ag an gcloinn don fheill do rinne a</span>
<lb n="2336"/><span>n-athair, agus do thuit sé féin i n-a dhroich-ghníomh," agus ba</span>
<lb n="2337"/><span>lúthgháireach an chlann thríd sin, agus tugadh maithe agus</span>
<lb n="2338"/><span>mór-uaisle an tsluaigh chuca do láthair agus furáilis Macaomh</span>
<lb n="2339"/><span>an Iolair sgaoileadh don mhéad do bhí ceangailte don</span>
<lb n="2340"/><span>tsluagh sin na Sorcha agus iarraid clann an ríogh air</span>
<lb n="2341"/><span>grása do dhéanamh orra féin agus go mbeadaois fa n-a</span>
<lb n="2342"/><span>bhreith ríoghdha féin ó sin amach.</span></p>
<lb n="2343"/>
<lb n="2344"/><p><span>Ghabhais Macaomh an Iolair sin do láimh agus tigid uile</span>
<lb n="2345"/><span>iar sin go dúnadh agus do deagh-árus Ríogh na Sgeithía, agus</span>
<lb n="2346"/><span>Macaomh an Iolair agus Gruagach an Oiléin i n-aoinfheacht</span>
<lb n="2347"/><span>riú.  Tug chuige an beagán baoi aige d'fhuidheall na</span>
<lb n="2348"/><span>balsuime do bhean sé do chloinn Ghairbh mhic Dolair agus</span>
<lb n="2349"/><span>do chuir i gcneadhaibh agus i gcréachtaibh chloinne Ríogh na</span>
<lb n="2350"/><span>Sgeithía í, gur éirgheadar sleamhain sláin-chréachtach do</span>
<lb n="2351"/><span>chumhachtaibh Dé agus na híocshláinte sin.</span></p>
<lb n="2352"/>
<lb n="2353"/><p><span>Cidh trácht, do rónadh mór-thurgnamh fleidhe agus féasta</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2354"/><p><span>le Rígh na Sgeithía do lúthgháir gach neithe dá ndubhramar</span>
<lb n="2355"/><span>agus tré aithbheodhughadh a chloinne.</span></p>
<lb n="2356"/>
<lb n="2357"/><p><span>I gceann athaidh dá éise sin is í comhairle ar ar chinn</span>
<lb n="2358"/><span>Macaomh an Iolair, a mháthair agus a dheirbhshiúr agus gach ar</span>
<lb n="2359"/><span>mhair do shluaghaibh na Sorcha agus clann an ríogh do</span>
<lb n="2360"/><span>léigean roimhe don tSorcha agus é féin agus Gruagach an</span>
<lb n="2361"/><span>Oiléin d'fhilleadh ar cheann Inghine Ríogh na hIndía agus a</span>
<lb n="2362"/><span>luinge go hOiléan an Fásaigh, agus gabhaid a gcead uile</span>
<lb n="2363"/><span>ag an rígh agus ag maithibh na Sgeithía, agus ní haithristear a</span>
<lb n="2364"/><span>n-imtheachta no go rángadar Oiléan an Fhásaigh, agus ar</span>
<lb n="2365"/><span>léigean a sgíse ann dóibh, cuiris Macaomh an Iolair</span>
<lb n="2366"/><span>an long sin do bhí ag Ridire an Chiuil agus roinn dá</span>
<lb n="2367"/><span>raibhe innte do mhaoinibh agus do mhór-mhaitheas éadála ré</span>
<lb n="2368"/><span>Gruagach an Oiléin agus ré hinghin Ríogh na hIndía roimhe</span>
<lb n="2369"/><span>go críochaibh na Sorcha agus gabhais féin a chead ag</span>
<lb n="2370"/><span>maithibh Oiléin an Fhásaigh agus ní fos ná comhnuidhe do </span>
<lb n="2371"/><span>rinne go ráinig cathair Chamalóide mar a raibhe Cing</span>
<lb n="2372"/><span>Artúr agus Inghean na Falabhrach Uaine agus teaghlach an</span>
<lb n="2373"/><span>Bhuird Chruinn.</span></p>
<lb n="2374"/>
<lb n="2375"/><p><span>Do mhór-fháiltigheadar maithe agus mór-uaisle cathrach</span>
<lb n="2376"/><span>Camalóide roimh Macaomh, agus ro ghabh an rí ag fiafruighe</span>
<lb n="2377"/><span>agus ag fochtain sgéal de.  Innisidh Macaomh an Iolair</span>
<lb n="2378"/><span>a eachtra agus a imtheachta féin ó thús go deireadh dhó agus dá</span>
<lb n="2379"/><span>oide .i. an Ridire Dubh mac Ríogh Franc agus ba ro-fhor-bhfaoilteach</span>
<lb n="2380"/><span>iad uile ré clos na sgéal sin agus gach buaidh dá rug-san go nuige sin.</span></p>
<lb n="2381"/>
<lb n="2382"/><p><span>Acht cheana gabhais a chead ar n-a bhárach agus fágbhais</span>
<lb n="2383"/><span>iomchomharc beathadh agus sláinte ag an rígh agus ag a theaghlach</span></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2384"/><p><span>sgeo mhacaibh, mhnáibh, ingheanaibh, laochaibh agus chléirchibh agus</span>
<lb n="2385"/><span>fágbhais a churach ag an rígh agus beiris a bhuime chíche féin</span>
<lb n="2386"/><span>leis .i. inghean Iarla Chairrge an Sguir agus ní haithristear</span>
<lb n="2387"/><span>a n-imtheachta no go rángadar dúnadh deagh-árusa agus</span>
<lb n="2388"/><span>baile bunaidh Ríogh na Sorcha mar a bhfuair a mháthair agus</span>
<lb n="2389"/><span>a dheirbhshiúr roimhe agus maithe agus mór-uaisle na Sorcha uile</span>
<lb n="2390"/><span>eidir thuaith agus eaglais fa n-a chomhair agus do thoirbhreadar</span>
<lb n="2391"/><span>uile é do phógaibh milse miochardha.</span></p>
<lb n="2392"/>
<lb n="2393"/><p><span>Do chruinnigheadar iomorro sruithe agus saoithe agus</span>
<lb n="2394"/><span>seanóiridhe, easbuig agus ollamhain agus aos gacha healadhna ó</span>
<lb n="2395"/><span>áirdibh na críche go coimhleathan agus tugsad gairm ríogh</span>
<lb n="2396"/><span>gan fhrasabhra dhó ann sin.</span></p>
<lb n="2397"/>
<lb n="2398"/><p><span>Adubhradar cách uile d'áitheasg aoinfhir nár bh'ionann</span>
<lb n="2399"/><span>fagháil na ríoghachta sin dó-san agus don tí ag a raibhe</span>
<lb n="2400"/><span>roimhe sin .i. Ridire an Ghaisgidh.  Cidh trácht, tug-san</span>
<lb n="2401"/><span>clann Ridire an Ghaisgidh chuige agus tug forba agus</span>
<lb n="2402"/><span>fineachas dóibh, agus tug inghean Iarla Chairrge an Sguir</span>
<lb n="2403"/><span>mar mhnaoi agus mar bhainchéile don mhac ba sine don</span>
<lb n="2404"/><span>chloinn sin.</span></p>
<lb n="2405"/>
<lb n="2406"/><p><span>Acht cheana baoi an rí óg sin agus maithe agus mór-uaisle</span>
<lb n="2407"/><span>críche na Sorcha ag caitheamh fleidhe agus féasta agus</span>
<lb n="2408"/><span>ag déanamh bhainse a ríoghachta agus a ró-thighearna is go</span>
<lb n="2409"/><span>ceann míosa agus easbuig, sruithe agus saoithe na Sorcha ag</span>
<lb n="2410"/><span>múineadh agus ag mór-theagasg Macaoimh an Iolair</span>
<lb n="2411"/><span>im gach ní budh cóir agus budh dleacht do rígh agus do</span>
<lb n="2412"/><span>thighearna do dhéanamh frisin ré sin agus baoi féin ag</span>
<lb n="2413"/><span>stiúradh agus ag follamhnughadh críche na Sorcha dó réir</span>
<lb n="2414"/><span>teagaisg cháich ar feadh a ré agus a aimsire amach, agus</span></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2415"/><p><span>rug inghean Ríogh na hIndía clann mhacánta mhór-mhaith</span>
<lb n="2416"/><span>mhaiseach don rígh óg sin agus budh hiad ba hoighridhe dísle</span>
<lb n="2417"/><span>diongmhála air féin agus ar an tSorcha go coitchionn ó sin</span>
<lb n="2418"/><span>amach i ndiaidh a bháis.  Gurab í eachtra agus imtheachta</span>
<lb n="2419"/><span>Mhacaoimh an Iolair agus feall Ridire an Ghaisgidh ar a</span>
<lb n="2420"/><span>dhearbhráthair féin go nuige sin.</span></p>
<lb n="2421"/>
<lb n="2422"/><p><span>CRÍOCH.</span></p>
<lb n="2423"/>
<lb n="2424"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Eachtra Mhacaoimh an Iolair

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Eachtra Mhacaoimh an Iolair

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
