Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Stair Éamuinn Uí Chléire</title><author><name type="main">Ó Neachtain, Seán; Eag. Ó Neachtain, Eoghan</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L194</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1700c 18T</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L194</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Stair Éamuinn Uí Chléire</title><author>Ó Neachtain, Seán; Eag. Ó Neachtain, Eoghan</author><imprint><publisher>B.Á.C.: Ossianic Society</publisher><date>1700c 18T</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>STAIR ÉAMUINN UÍ CHLÉIRE.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Cuid I.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Do bhí flaith uasal, onórach, gaoiseach, grinn,</span>
<lb n="6"/><span>géarthuigsionach, oirdheirc, áluinn árd-mheanmnach, dá</span>
<lb n="7"/><span>madh comhainm Éamonn Ó Cléire, i gcríoch áluinn</span>
<lb n="8"/><span>fhéaruaine comhchomhthrom Chonnacht.  Agus lá n-aon dar</span>
<lb n="9"/><span>éirigh ar thulaigh árd fhadamharcach i bhfogus dá dhún</span>
<lb n="10"/><span>fosgach, fionnaolta féin do chonnairc maighre maiseach</span>
<lb n="11"/><span>mná, ba bhreagha dreach dealbh agus déanamh dar</span>
<lb n="12"/><span>chruthaigh an nádúir ariamh ionna fhiadhnuise, ar ar dhoirt</span>
<lb n="13"/><span>tuile trom-ghrádha don chéad amharc, agus ag breith ar</span>
<lb n="14"/><span>bhárr cruibh uirre d'fhear fíor-chaoin fáilte fria.  Do</span>
<lb n="15"/><span>fhreagair sisi an beannchadh céadna go mín macánta</span>
<lb n="16"/><span>mnámhuil agus go miochair muinteardha ag rádh:</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>Is ag iarraidh na fáilte sin do chuir an duileamhuin</span>
<lb n="19"/><span>annso mé, óir is innilt óg do mhuintir an choimhdhe mé,</span>
<lb n="20"/><span>Iomchuibheacht inghean Fhortúin mo ainm, agus do neasg</span>
<lb n="21"/><span>sé do bhaing doisheachanta orm turas agus comhnuidhe</span>
<lb n="22"/><span>do dhéanamh frat-sa agus fós pósadh riot, ar an</span>
<lb n="23"/><span>gconnradh so: thú go suthain, síorruidhe cuideachta,</span>
<lb n="24"/><span>combáidh agus caidreamh an chathaightheoir thásgamhuil</span>
<lb n="25"/><span>oirdheirc .i. Cuirm Searbhandeire agus a ghaolta do</span>
<lb n="26"/><span>sheachnadh, óir is fíor-bheagán (má tá aon duine ar chor</span>
<lb n="27"/><span>ar bith) a chumlas leis nach biaidh lán do dhinnle .i. galar</span>
<lb n="28"/><span>na boichtine; agus do bhrosdughadh do mhioscais agus do</span>
<lb n="29"/><span>mhéadughadh t'fhuatha air do dhéana mé craobhscaoileadh</span>
<lb n="30"/><span>ar a thuistidhthe, ar a ghaolta agus ar a chraobha</span>
<lb n="31"/><span>coimhneasa dhuit.</span>
<lb n="32"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="33"/><p><span>Ar dtús ba mac brughaidh don tír é, dá rugadh</span>
<lb n="34"/><span>mórán cloinne, fa héagcosmhuil leis an ndraoi se.</span>
<lb n="35"/><span>Is é fa hainm dá athair Eorna; duine toiceamhuil,</span>
<lb n="36"/><span>tábhachtach, bronntach, boicheadach é.  Is é fa hainm don</span>
<lb n="37"/><span>inghean fa sine ag Eorna Cosg Geanais, inghean Eorna.</span>
<lb n="38"/><span>Bairín Leathan, inghean Eorna, an dara hinghean.  An</span>
<lb n="39"/><span>treas inghean Urthoirbheirt, inghean Eorna; an ceathramha</span>
<lb n="40"/><span>hinghean Déirc i bhFolach, inghean Eorna, agus mac maith</span>
<lb n="41"/><span>teith grádhach do lean a athair .i. Sturra fial-mhac</span>
<lb n="42"/><span>Eorna.  An seiseadh duine do chloinn Eorna, agus</span>
<lb n="43"/><span>an mac déidhionach do rugadh do Eorna .i. Cuirm</span>
<lb n="44"/><span>Searbhandeire mac Eorna.  Agus an tan do bhí máthair</span>
<lb n="45"/><span>Eorna torthach ar Eorna do rinneadh faistiona dhi go</span>
<lb n="46"/><span>mbéarfuidhe mac don ghin do bhí fa na broinn.  Ba</span>
<lb n="47"/><span>meiste an rann Eorpa uile dá dtagadh chum aoise.</span>
<lb n="48"/><span>Tráth rugadh an mac so dó agus go bhfaca droch-thuar</span>
<lb n="49"/><span>faoi, do smuain gurab dó ráinig an faistine, agus</span>
<lb n="50"/><span>ar son gurab ní i n-aghaidh nádúir athair do bhásughadh</span>
<lb n="51"/><span>na geine do shíolruigh uaidh féin, gidheadh níos taoisge</span>
<lb n="52"/><span>nó thuillfeadh náire nó míochlú dhó dubhairt go gcuirfeadh</span>
<lb n="53"/><span>chum báis é, go n'aire sin do chuir coire mhór mheiséala</span>
<lb n="54"/><span>os cionn teine lasanta lán-ghéire, agus do theilg an</span>
<lb n="55"/><span>ghein chrosta choiripe se agus droch-bhodach eile nár</span>
<lb n="56"/><span>bhfeairrde tír nó talamh é a bheith ann .i. Hopa Cionnbhuidhe,</span>
<lb n="57"/><span>do iarr an ghein si comh doth is do rugadh é re</span>
<lb n="58"/><span>n-a oileamhuin, do theilg sé (adeirim) i n-éinfheacht san</span>
<lb n="59"/><span>gcoire romhráidhte dá mbruth agus dá dteampuirt iad,</span>
<lb n="60"/><span>gur shaoil go ndearna praiseach agus ola dá bhfeoil</span>
<lb n="61"/><span>agus dá gcnámha; gi nach amhluidh thárla, óir bhádar</span>
<lb n="62"/><span>d'éis gach sgalla nimhe neanta dá bhfuaradar níos</span>
<lb n="63"/><span>treise agus níos tréine nó bhádar ariamh roimhe.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>An uair do chonnarcsan nár bh'fhéidir a mbásughadh</span>
<lb n="66"/><span>ar an modh so do chuir purgóid nimhe dá hollmhughadh</span>
<lb n="67"/><span>(do nós deasga) dhóibh.  Do at agus do líon san modh</span>
<lb n="68"/><span>soin iad gur shaoil na huile dá bhfacuidh iad go</span>
<lb n="69"/><span>réabthaoi agus go sgoiltí iad os a chéile, acht do</span>
<lb n="70"/><span>sháruighdar an bás so mar gach bás eile.  Do roinne</span>
<lb n="71"/><span>annso stuidéar fhada fhorusda ag smuaineadh créad ba</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="72"/><p><span>déanta leo.  Do mheas aige féin go madh le teann</span>
<lb n="73"/><span>dolpha draoidheachta agus diabhluigheacht do sháruigheadar</span>
<lb n="74"/><span>gach bás dár tionsgnadh dóibh.  Fo dheire is é do</span>
<lb n="75"/><span>cinneadh ris soitheacha fairsne dhá chionn do dhéanamh</span>
<lb n="76"/><span>agus a dteilgean i ndiaidh a gcinn ionnta, ní do rinne</span>
<lb n="77"/><span>gan mhoill, agus stopadh na héadain ag na soithighibh ar</span>
<lb n="78"/><span>mhodh nar bh'fhéidir smide dá laghad gaoithe nó anála a</span>
<lb n="79"/><span>dhol asteach nó amach, acht gur oibrigh an cumhgach i</span>
<lb n="80"/><span>rabhadar agus an rúmail a rinneadar udhtruisge a</span>
<lb n="81"/><span>gcoirp, cubhar agus cuib a gcroidhe agus a gcléibh,</span>
<lb n="82"/><span>tré chláruibh daingne donna dairbhe i ngléas gur shaoil</span>
<lb n="83"/><span>amharcaigh nach raibh teacht ón túnuisg sin acu, agus</span>
<lb n="84"/><span>dá chur i n-iumhuil don domhan nach bás gan choir a</span>
<lb n="85"/><span>fuaradar.  Do teilgeadh ar chartacha mar ghaduighthe</span>
<lb n="86"/><span>chum na croiche iad, tré gach sráid agus tré gach áit</span>
<lb n="87"/><span>phuiblidhe eile.  Do teilgeadh dá éisi so i gcarcair</span>
<lb n="88"/><span>chumhang chomhdhorcha faoi thalamh iad, áit ionn nach raibh</span>
<lb n="89"/><span>léas léargais nó amharc gréine nó gealaighe.  Ar a</span>
<lb n="90"/><span>shon so is uile d'éirgheadar ó gach bruid agus ó gach</span>
<lb n="91"/><span>gabhadh ionna dtárla iad do gheis draoidheachta agus</span>
<lb n="92"/><span>dolpha, níos treisi agus níos tréine agus ní ós calma</span>
<lb n="93"/><span>míle uair nó bhádar an chéad uair agus atáid anois</span>
<lb n="94"/><span>san anchumas sin nach bhfuil beant nó imtheacht ag laoch</span>
<lb n="95"/><span>fo neimh orra.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Anois ó chualuidh tú a dtásg go fírinneach féach a</span>
<lb n="98"/><span>bhfaghann tú do chlaonta deontach ar a seachnadh, agus</span>
<lb n="99"/><span>má gheibhir pósa mise riot; gidheadh choidhche 'rís coimhnigh</span>
<lb n="100"/><span>agus tuig go mbrisfidh staonadh dá laghad do do</span>
<lb n="101"/><span>thaobh-sa a dhul i gcleith nó i gcomhlann leo coibhreacha</span>
<lb n="102"/><span>ar ngrádha agus ar bpósda.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Ná bíodh sin 'na an-shocracht ort, ar Éamonn, óir</span>
<lb n="105"/><span>biaidh mé comh dílis duit is bhíos mé don anam atá</span>
<lb n="106"/><span>ann mo chliabh.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Do pósadh annso iad, agus do bhádar treall go</span>
<lb n="109"/><span>suaimhneach socair grádhach ré chéile, go gcualuigh</span>
<lb n="110"/><span>Éamonn lá n-aon trácht fada foirleathan ar neart</span>
<lb n="111"/><span>agus ar dho-chlaoidhteacht an fhathuigh agus gur ghlac éad</span>
<lb n="112"/><span>agus tnúth adhbhol é fo an gcáil agus fo an dtásg</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="113"/><p><span>do bhí go generalta ar neart neamhchuimsighthe an</span>
<lb n="114"/><span>fhathuigh agus do chuaidh go mil-bhriathrach do fhoruid a</span>
<lb n="115"/><span>mhná agus do aisg cead uirre fulang dó a chumus</span>
<lb n="116"/><span>d'fhéachuin leis an bhfathach.  Do fhreagair an macaomh</span>
<lb n="117"/><span>mná go sochmaidh stuama deiscréideach agus a deór</span>
<lb n="118"/><span>ar a gruaidh ag rádh:</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Ó! a Éamuinn, an í sin do gheallamhuin dhamh-sa, a</span>
<lb n="121"/><span>Éamuinn?</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Ar an mbachall ádruic, ar Éamonn, gibé ar bith</span>
<lb n="124"/><span>gealladh thug mé dhuit ní fhuileona mé sgléip an</span>
<lb n="125"/><span>mhéirligh úd a imtheacht gan smachtughadh.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Ar Maintin, ar ise, má ní tú sin ní thaobhochad-sa thú</span>
<lb n="128"/><span>go bruinne an bhrátha.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Ar Miontuin (ar eisean), má ní tú sin féin ní</span>
<lb n="131"/><span>stadfa sain misi agus innis dhamh cia bhfuil bunáit an</span>
<lb n="132"/><span>tí ar a bhfuil do thrácht.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Srathaigh síleach siubhlach siobóideach é (ar issi) bhíos</span>
<lb n="135"/><span>le draoidheacht agus le dolpha i n-iliomad do ionaduibh</span>
<lb n="136"/><span>i n-éinfheacht ar son gurab í nÁth Cliath atá a longphort</span>
<lb n="137"/><span>agus a rígh-theaghlach.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Ní chuirfe do chraobhscaoileadh fa deara dhamh-sa mo</span>
<lb n="140"/><span>thionsgnamh a chur i ndearmad agus ní mó athrochas mé</span>
<lb n="141"/><span>mo inntinn go comhrac dhamh leis an arrachtain sin.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Annso do bhean bruide meanman ann gur ghluais</span>
<lb n="144"/><span>gan mhoill i n-aithghiorra gacha conaire go húir iathbháin</span>
<lb n="145"/><span>leargach Laighean agus go bánta biatacha Dhroma</span>
<lb n="146"/><span>Chollchoille .i. Átha Cliath agus an óig-ógh sa ar láimh</span>
<lb n="147"/><span>ris.  Is iomdha áit ar an mbealach ar shaoil an fathach</span>
<lb n="148"/><span>éirghe slighe do thabhairt dó.  Ní raibh ráth nó baile ar</span>
<lb n="149"/><span>ghabh thríd nar chuir an fathach comhartha agus signe</span>
<lb n="150"/><span>dubhshlána an uile thaistiollach, gidheadh níor fhreagair</span>
<lb n="151"/><span>an curadh so é i n-aon ionad go ráinig Achadh an</span>
<lb n="152"/><span>Droma dá ngoirthear anois Sráid San Tomás i ndorus</span>
<lb n="153"/><span>Átha Cliath.  Do bhí fo an am céadna a dtáinig an</span>
<lb n="154"/><span>curadh sa fo an Achadh iomad do chlannuibh ríogh agus</span>
<lb n="155"/><span>ró-fhlatha, do shaoithibh saora, seoid-bhronntacha, do</span>
<lb n="156"/><span>shlóightibh daora dísgearshluaigh agus do mhnáibh seanga</span>
<lb n="157"/><span>síotháille ar an dtulaigh, dar bheannuigh Éamonn go</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="158"/><p><span>miochair muinnteardha, ag fiafruighe do gach aon fo</span>
<lb n="159"/><span>seach ar b'aithin dhóibh an fathach Cuirm Searbhandeire.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Is eol cheana, ar aon don chomh-chruinniughadh, créad í</span>
<lb n="162"/><span>do mhian leis?</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Atá, ar eisean, óir fáth mo thuiris don tír si ag</span>
<lb n="165"/><span>comhlann leis.  Óir do chualuigh mé teist mhór ar mhéad</span>
<lb n="166"/><span>a neirt agus a dhraoidheacht agus a mhí-mhúinteacht.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>Go deimhin (ar an cathruightheoir) ní gnáth leis an</span>
<lb n="169"/><span>duine sin é féin do cheilt, agus mo chomhairle dhuit</span>
<lb n="170"/><span>gan buain uime, óir is fíor-annamh a sgarus duine ar</span>
<lb n="171"/><span>bioth leis gan cuid dá chomharthuibh, agus má tá dúil</span>
<lb n="172"/><span>agad-sa spairn nó comhrac do dhéanamh leis rachuidh</span>
<lb n="173"/><span>meise (go toilteanach) dá ghairm chugad.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Ná téigh (ar an chumhal do bhí na aice .i. an</span>
<lb n="176"/><span>Iomchuibheacht, inghean Fhortúin) agus má bhaineann don</span>
<lb n="177"/><span>dul so buailfear é, agus fareis sin sgarfa mise</span>
<lb n="178"/><span>leat.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>Ar Mantuin, ar an gaiscidheach, dá mbiadh a neart</span>
<lb n="181"/><span>mar neart Hearcuil do thóigeadh na sléibhte, agus a</span>
<lb n="182"/><span>ghaois agus a ghliocas mar ghliocas Chongcoluin, do</span>
<lb n="183"/><span>fhéachuinn-si mo neart leis gan tlás gan time, agus</span>
<lb n="184"/><span>goirthear air.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>Do goireadh air, ar a impidhe, agus comh doigh is</span>
<lb n="187"/><span>tháinig faoi an toichim agus faoi an tuarasgbháil sin,</span>
<lb n="188"/><span>do fhéach go claon mailíseach ar an innilt óig do bhí i</span>
<lb n="189"/><span>bhfochair an churuidh agus adubhairt go mbiadh aige féin</span>
<lb n="190"/><span>nó go dtuitfeadh leis.  Tráth chonnairc an gaisgidheach</span>
<lb n="191"/><span>méad a shutail dubhairt do bhriathraibh árda so-chlusta</span>
<lb n="192"/><span>nach ba leis í gan chomhlann teann tinneasnach tar a</span>
<lb n="193"/><span>cionn.</span></p>
<lb n="194"/>
<lb n="195"/><p><span>Féachuim an bhfuil sin do mheisnigh agad, ar an fathach.</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>Atá (ar Éamonn).</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Is ionnsin do ionnsuighdar an dias sin a chéile mar</span>
<lb n="200"/><span>dhá leomhan ligthe líomhtha ladranda, nó mar dhá</span>
<lb n="201"/><span>mhathghamhuin mhillteach mhór-uathbhásach, nó mar dhá easa</span>
<lb n="202"/><span>ruadh-thuile ag tuitim i gcionn a chéile i n-aon áill, nó</span>
<lb n="203"/><span>mar dhá ghribhingne mheara mhór-ghníomhacha.  Tréimhse</span>
<lb n="204"/><span>fhada ag spairn agus ag spéirlinn, ag gabháil do</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="205"/><p><span>dhórnuibh agus do dhearg-bhasuibh i n-aghaidhibh agus i</span>
<lb n="206"/><span>ngnúisibh a chéile, seal eile ag gabháil do sgeana géara</span>
<lb n="207"/><span>glasa i n-inchinnibh agus i n-asnachaibh a chéile, agus do</span>
<lb n="208"/><span>phreabuibh diana difreacha i n-íochtar bholg agus bhronn</span>
<lb n="209"/><span>a chéile, gan fios ag amharcuibh cia dhíobh is mó ar a raibh</span>
<lb n="210"/><span>cosamhlacht buadha ar feadh sheacht n-uaire do ló.  Fa</span>
<lb n="211"/><span>dheoidh an tan do chonnairc an fathach anneart a chomh-chomhlonnuigh</span>
<lb n="212"/><span>do thug deirge ar bháine agus ar mhísgéimh</span>
<lb n="213"/><span>agus do ghlac brisi go tobann tinneasnach go ráinig</span>
<lb n="214"/><span>an abhuinn dá ngoirthear an Poiteul, i nDruim</span>
<lb n="215"/><span>Cholchoille, mar ar chuir cleas an ghath boilg na shuidhe,</span>
<lb n="216"/><span>ag lámhach, ní saighdibh mar do nídís curuidh eile, acht</span>
<lb n="217"/><span>cuach agus copáin i n-aghaidh an ghaluigh (mar do shaoil</span>
<lb n="218"/><span>é do-chlaoidhte) treall fhada; treall eile ag lámhach an</span>
<lb n="219"/><span>uile ghné soithighe agus bhriolláin, mar do bhí siothuluibh</span>
<lb n="220"/><span>fairsne fíor-dhoimhne, sgáluidhe cruaidhe comh-chruinne,</span>
<lb n="221"/><span>tangcairt ghallda ghlan-airgid, ladaluibh bhealuighthe</span>
<lb n="222"/><span>bheul-tiubh, porinnséaruibh nuadha neamh-ghnáthacha,</span>
<lb n="223"/><span>boicínibh fásgfhunnsach, agus meidreacha greanta</span>
<lb n="224"/><span>gaodhulacha; acht ní dheachuigh leis gan chúitiughadh, óir</span>
<lb n="225"/><span>níor caitheadh arm ar bioth leis an ngoileach so nach</span>
<lb n="226"/><span>gcaithfeadh ar ais go dána díbhfeirgeach, ar mhodh gur</span>
<lb n="227"/><span>shaoil na huile go raibh an fathach ar fágáil; gi nach</span>
<lb n="228"/><span>amhluidh thárla, óir do rug oide fealltach fionghalach</span>
<lb n="229"/><span>an fhathuigh .i. Hopa Cionnbhuidhe, greim ar mhullaigh chinn</span>
<lb n="230"/><span>ar an ngníomh iongantach so, agus do rug dearbhráthair</span>
<lb n="231"/><span>do Hopa Cionnbhuidhe .i. Brantí Loisgtheach mhic Deasga</span>
<lb n="232"/><span>ar a dhá chois, agus an fathach féin ar a chom feardha</span>
<lb n="233"/><span>fíor-áluinn air, i modh ar mhéad a n-uimhre i n-aghaidh</span>
<lb n="234"/><span>aonaráin go ndearnadh cime creapuillte cruadh-chuibhrighthe</span>
<lb n="235"/><span>dhe, gur teilgeadh síos an staighre é.  Bhí</span>
<lb n="236"/><span>comh fada síos agus do bhí an t-aer suas, i ndeirc</span>
<lb n="237"/><span>dhomhuin chiar-dhuibh chomhdhorcha, mar ar briseadh a chnámha</span>
<lb n="238"/><span>uile gan fhuighil le fóirneart na treasgartha do thárla</span>
<lb n="239"/><span>dhó, áit ionna raibh aimsir imchian do gheis na healadhna</span>
<lb n="240"/><span>draoidheachta sin, go daingion dosgaoilte, faoi dholuibh</span>
<lb n="241"/><span>agus fo phianta do-leigheasta do-iongabhála agus fo</span>
<lb n="242"/><span>dhoightheacha diachracha do-fhulanna, mar a ndearna na</span>
<lb n="243"/><span>gleórána se síos:</span>
<lb n="244"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="245"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="246"/><span>Uch is truagh mo chor,</span>
<lb n="247"/><span>Is mé go docht i n-uaigh,</span>
<lb n="248"/><span>Fós ní bhfuair mé bás,</span>
<lb n="249"/><span>Ní fearr mar táim, is truagh.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Cháill mé neart mo chnámh,</span>
<lb n="252"/><span>Mo chois mo lámh gan ghníomh,</span>
<lb n="253"/><span>Mo theanga ghasda is balbh,</span>
<lb n="254"/><span>Uch nach marbh ataoim.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>D'imthigh ciall mo chinn,</span>
<lb n="257"/><span>Níl mo shuim i ngaois,</span>
<lb n="258"/><span>Táim gan choth gan lón,</span>
<lb n="259"/><span>I gcarcair chrón dhubh shíos.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>A Chonnachta, úir na gcath,</span>
<lb n="262"/><span>A mhúir na ngalach fial,</span>
<lb n="263"/><span>Uch, uch gan mé san uaigh,</span>
<lb n="264"/><span>Tráth shíleas uait-si triall.</span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>Dá mbiaidhinn i Gcruachain shiar,</span>
<lb n="267"/><span>Mar mbiaidh triall na slógh,</span>
<lb n="268"/><span>Gan lón ní bhiaidhinn i bhfeart,</span>
<lb n="269"/><span>Is mé 'mo bheatha beo.</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>A Ros an mhaide chaim,</span>
<lb n="272"/><span>Is aoibhinn crann is bláth,</span>
<lb n="273"/><span>Leuna is féar is mach,</span>
<lb n="274"/><span>Mo léan nach d'aice tá.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>I nÁrd-mhoigh Átha Liag,</span>
<lb n="277"/><span>I mbeul Átha Liag na sreabh,</span>
<lb n="278"/><span>Nó i Neilfinn na gcliar,</span>
<lb n="279"/><span>Ní bhiaidhinn gan liaigh 'mo ghar.</span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>A bhaile Átha Luain,</span>
<lb n="282"/><span>Nar chuir cluain ar aon,</span>
<lb n="283"/><span>B'fhearr a bheith gan lón</span>
<lb n="284"/><span>Nó sac óir mar taoim.</span>
<lb n="285"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="286"/><p><span>I nGaillimh, caladh carb,</span>
<lb n="287"/><span>Mairg nach ann atá,</span>
<lb n="288"/><span>Budh híce leighis dhúinn,</span>
<lb n="289"/><span>Bheith na dhún go lá.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>Ba fearr i Sligeach thinn,</span>
<lb n="292"/><span>Is tú gan ghrim 'do láimh,</span>
<lb n="293"/><span>Nó i nÁth Cliath na gclog</span>
<lb n="294"/><span>Slán is coth 'do dháil.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Tír na nÓg an tír,</span>
<lb n="297"/><span>Tír na gcaor 's na mbeach,</span>
<lb n="298"/><span>Tír na bhfiadh 's na bhfearb,</span>
<lb n="299"/><span>Tír na dtarbh 's na n-each.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>Tír na gceall 's na gcliar,</span>
<lb n="302"/><span>Tír na bhfial an tír,</span>
<lb n="303"/><span>Tír na saoi is na suadh,</span>
<lb n="304"/><span>Suairc i n-aimsir bídh.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>A Chonnachta táim go cráidhte tréith 'do dheoidh,</span>
<lb n="307"/><span>Gan chuideachta sháimh ba gnáth mar éisg ag ól,</span>
<lb n="308"/><span>Gan chumas 'mo láimh, mo chnámha réabtha fós,</span>
<lb n="309"/><span>Do chuireas mo bhláth 's is fágtha mé gan lón.</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="312"/><span>Do bhí mar so an seal do bhí san uamhuigh dá</span>
<lb n="313"/><span>bhréagadh féin, acht ní rug fóiríthin air, furtacht nó</span>
<lb n="314"/><span>fuasgladh, agus ní bhéaradh go bruinne an bhrátha muna</span>
<lb n="315"/><span>mbeith go dtug Dia agus deagh-chinneamhuin Aodhagán</span>
<lb n="316"/><span>Feartach don uaimh, mar a bhfuair an ríogh-churadh so go</span>
<lb n="317"/><span>huaigneach direoil, gan don dhroing dhaonna 'na fhochair</span>
<lb n="318"/><span>acht Easbhuidh, inghean Fhortúin .i. deirbhshiúr don óig-mhnaoi</span>
<lb n="319"/><span>do tháinig dá choimhdeacht as Connachta agus ad</span>
<lb n="320"/><span>fháguigh é an tan do chuaidh i gcleith ris an bhfathach.  Ba</span>
<lb n="321"/><span>saoi go n-eagna a n-iomláin an tAodhagán so agus draoi</span>
<lb n="322"/><span>fiosach fír-ghlic do sháruigh fir ndomhain i ngaois agus i</span>
<lb n="323"/><span>n-ealuidh, agus go mór-mhór i ngaois na healadhna</span>
<lb n="324"/><span>draoidheachta, gi nár chuir a mhóir-eolus i ngníomh le</span>
<lb n="325"/><span>droch-bheart ariamh, acht le furtacht agus le fóiríthin</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="326"/><p><span>dhronga deireoile lucht aicíde agus galar, agus ag</span>
<lb n="327"/><span>scaoileadh agus ag dí-chuibhreadh braighde ós carcaruibh,</span>
<lb n="328"/><span>daora os greamuibh agus draodhghonta ós geasa.  Do </span>
<lb n="329"/><span>fuair an draoi so na leabhair do bhí ag Medea, le ar</span>
<lb n="330"/><span>chuir sean-athair Iason i n-óige agus i n-áille agus i</span>
<lb n="331"/><span>gcumas seacht mbliadhna fichead, agus do fhosgail</span>
<lb n="332"/><span>leabhar dhíobh, ag buaint fáinge le slaitín bheag na</span>
<lb n="333"/><span>thimchioll agus ag rádh na rann so re gcuireadh a dolpha</span>
<lb n="334"/><span>i n-éifeacht.  Do canadh do réir na haibidhtire:</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="337"/><span>Alatrum angur arr</span>
<lb n="338"/><span>Ballatrum bingum barr</span>
<lb n="339"/><span>Colatrum clingum corr</span>
<lb n="340"/><span>Donatum dionguin dar</span>
<lb n="341"/><span>Elistra ela inn</span>
<lb n="342"/><span>Feilistra feala fann</span>
<lb n="343"/><span>Geimistra géara grinn</span>
<lb n="344"/><span>Hemistra hera hann</span>
<lb n="345"/><span>Iejunum ioncon ionn</span>
<lb n="346"/><span>Leprudum limpa linn</span>
<lb n="347"/><span>Memutum mensa minn</span>
<lb n="348"/><span>Nelupus nemga ninn</span>
<lb n="349"/><span>Omorum omnia onn</span>
<lb n="350"/><span>Pomorum pongia pann</span>
<lb n="351"/><span>Quotorum quona quonn</span>
<lb n="352"/><span>Rostrorum rongia rann</span>
<lb n="353"/><span>Stultorum stongia stinn</span>
<lb n="354"/><span>Teucrorum tongia tun</span>
<lb n="355"/><span>Ultorum ungia inn</span>
<lb n="356"/><span>Zonzorum zungia zunn.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="359"/><span>Annso do chuir trí séideoga fo thrí faoi chorp an</span>
<lb n="360"/><span>othair agus adubhairt an oráid:  pinam, panum, punum,</span>
<lb n="361"/><span>portum, scaruim, scaoiliom díchoibhrighim an t-othar</span>
<lb n="362"/><span>deireoil draodhghonta sa ón uile ghuais gheasa agus</span>
<lb n="363"/><span>theimhioll draodhamhuil Luicifer agus a dhubh-threabhlaigh,</span>
<lb n="364"/><span>ón uile olc aingcis agus urchóide Bhelsebub agus a</span>
<lb n="365"/><span>dheisciobail agus ón uile nimh-neart agus náimhdeanas</span>
<lb n="366"/><span>Cherberus Dhis agus Abiron agus ó mhoghsaine drannanach</span>
<lb n="367"/><span>dubh-dhóighte le ar dhealbh an fathach agus a lucht feadhma</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="368"/><p><span>a ndolpha, le ar díoghbháladh an goileach oirdheirc se,</span>
<lb n="369"/><span>agus neasguim geis agus geasa orra go prap saoileach</span>
<lb n="370"/><span>sárluath a gcumas uile agus a ngliocas iomlán chur i</span>
<lb n="371"/><span>ngníomh ag leigheas agus ag dí-choibhreadh an othair</span>
<lb n="372"/><span>anbhfuinn éagcruaidh si.  Neasguim fós le geasa mná</span>
<lb n="373"/><span>droga, i n-ainm an duibh-dhuruma Nemesis agus</span>
<lb n="374"/><span>Megeara theacht a dhíoghailt leatroim an churuidh so ar</span>
<lb n="375"/><span>lucht a inghreama.  Crusda Bhíla, Bergida, Eanna,</span>
<lb n="376"/><span>Súda Cinerima, Catenas, Uincula, Cuibhreacha, Sanda,</span>
<lb n="377"/><span>dudo dodo feritatis a Móla.  Amen.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>Iar gcríochnughadh na horáide sin do Aodhagán draoi</span>
<lb n="380"/><span>do chorruigh fóch na talmhan uile, do chriothnuigh na</span>
<lb n="381"/><span>firmhemuinte, do bhéic na cairgeacha, do mhadhm an</span>
<lb n="382"/><span>mhuir tar a gnáth-thóranna, do dhorchuigh deallradh na</span>
<lb n="383"/><span>gréine gluaire gile agus do bhí much adhbhal coitcheann</span>
<lb n="384"/><span>ar feadh na cruinne ceathar-rannuighe crith-eagluighe, do </span>
<lb n="385"/><span>bhí criúin leomhuin agus liobaird agus gach gné fheithide</span>
<lb n="386"/><span>eile do hoiltear ar talamh ag comhroith faoi thearmonn</span>
<lb n="387"/><span>deirce diamhartha dorcha do-fhaghala agus chuaisibh crann</span>
<lb n="388"/><span>agus cairgeach, ag seachnadh uathbháis na stoirme agus</span>
<lb n="389"/><span>an troimphleisg throsamhuil thoranda do thárla.  Bhí so</span>
<lb n="390"/><span>amhluidh teora uair gan traochadh gan laghdughadh, gan</span>
<lb n="391"/><span>súil ag aon san mbith atharrach garma generalta shíol</span>
<lb n="392"/><span>Adhamh go gleann Iosaphat do chlos, gi nach amhluidh</span>
<lb n="393"/><span>do bhí, óir do háinig go hobann prap ciúnas soineann</span>
<lb n="394"/><span>agus deallradh glé gréine do sgab agus do sgaol</span>
<lb n="395"/><span>gach teimhioll, gach much agus gach dubhrat dar fholuigh</span>
<lb n="396"/><span>na firmhemuinte fairsne fuar-fhliucha, ar mhodh nach raibh</span>
<lb n="397"/><span>dúl fo neimh nar ghluais as a ghnás seicréideach ag</span>
<lb n="398"/><span>déanamh aeir ag méad taithneamhuigh na haimsire do</span>
<lb n="399"/><span>thárla.  Níor fhan braoighin i gcnoc, nó geilt i ngleann,</span>
<lb n="400"/><span>nó bádhbh i n-uaigneas, nó eun i gcoill nach dtáinig de</span>
<lb n="401"/><span>aon-aonta le na gceoltuibh agus le na gceileabhruibh</span>
<lb n="402"/><span>iomdha éagsamhla suairc síth-bhinne ar fud dhúnta, rátha</span>
<lb n="403"/><span>agus claich-dhíseartuibh, ag meas nach raibh dúl domhanda</span>
<lb n="404"/><span>beo acht iad féin.</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>Is annso do rinne an curadh romhráidhte teora srogh,</span>
<lb n="407"/><span>agus a tabhairt dtrí léim árda éadtroma eunamhuil dó</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="408"/><p><span>do thuit a chuibhreacha agus a gheimhioll de agus do bhí</span>
<lb n="409"/><span>comh slán agus comh slán-chréachtach is do bhí ó lá a</span>
<lb n="410"/><span>thuismidh go so, acht amháin go raibh cnápar na</span>
<lb n="411"/><span>gcuibhreach ionna chnámha feardha fíor-láidre; agus</span>
<lb n="412"/><span>anois do bheir a mhóide agus a mhór-mhionna má bheireann</span>
<lb n="413"/><span>i n-árd nó i bhfána ar an bhfathach in' aoinfhear go</span>
<lb n="414"/><span>ndéana díoghaltas dúr díbhfeirgeach (i n-éiric a mhasla)</span>
<lb n="415"/><span>air, agus go háiridhe má bheireann ar mhachaire fhairsne</span>
<lb n="416"/><span>fheur-uaine Bhaile na Sgórnaigh air nach stadfa leis</span>
<lb n="417"/><span>go dteilge i ndiaidh mhulluigh a chinn i bPoll Tighe</span>
<lb n="418"/><span>Léabáin é áit as nach gcasa i dtaobh a chúil nó a aghaidh</span>
<lb n="419"/><span>go bruinne an bhrátha agus go fuinne na síoruidheachta.</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>Do tháinig annso dá fhéachuin an chumhal óg áluinn</span>
<lb n="422"/><span>do ghluais as Connachta leis agus do shuidh go</span>
<lb n="423"/><span>mnádhamhuil sochmadh sochaidearrtha na fhochair dá</span>
<lb n="424"/><span>theagasg agus dá chomhairliughadh, ag rádh go báidheamhuil</span>
<lb n="425"/><span>miochair leis an fathach agus a ghaolta do sheachnadh, nó</span>
<lb n="426"/><span>nach n-éireoghadh béim buadha nó biseach go earr a</span>
<lb n="427"/><span>shaoghuil leis, agus dá ndeachuidh sé go hArcadia agus</span>
<lb n="428"/><span>turas an tobair bheannuighthe Cristorius do thabhairt,</span>
<lb n="429"/><span>tobar sin ag a bhfuil do bhuadha agus do mhíorbhuile,</span>
<lb n="430"/><span>nach bhfuil aon dá n-ibhe dá uisge nach dtiubhradh fuath</span>
<lb n="431"/><span>nadúrtha do fhíon agus do bhiotáille láidre eile go</span>
<lb n="432"/><span>foircheann a bheatha dá éis, go gconnloghadh féin leis</span>
<lb n="433"/><span>go dílis do-scaoilte daingean diongbhálta choidhche</span>
<lb n="434"/><span>uaidh sin amach, is go mbiadh sé seasmhach do-chlaoidhte,</span>
<lb n="435"/><span>agus go háiridhe nach gclaoidhthidhe go bráth leis an</span>
<lb n="436"/><span>fhathach é.  Tuilleadh eile: thug Aodhagán Feartach a</span>
<lb n="437"/><span>lán-mhionna ar eagla nó ar impidhe chumhachta san mbith</span>
<lb n="438"/><span>nach bhfuaisgeoladh go bráth arís ó gheasa nó ó dholpha é.</span>
<lb n="439"/><span>Uime sin is seachanta dhó an drong le ar dealbhadh</span>
<lb n="440"/><span>an draoidheachta.  Do fhreagair an goileach gnímh-iongantach</span>
<lb n="441"/><span>í, ag rádh:</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>Admhuighim dhuit, a mhaighre maiseach mín-dhealbhach dhá</span>
<lb n="444"/><span>nglacuinn do chomhairle nó do theagasg go seachónainn</span>
<lb n="445"/><span>gach duadh agus gach dóghruinn do-fhulanga dá ndeachuidh</span>
<lb n="446"/><span>mé thríd, agus feasta go críoch mo bheatha ní racha mé</span>
<lb n="447"/><span>troigh tharsna do do neamh-thoil.</span>
<lb n="448"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="449"/><p><span>Do chraitheadar lámha re chéile, ag tabhairt móide</span>
<lb n="450"/><span>dísleachta agus diongbháltacht dá chéile.  Is annsin do </span>
<lb n="451"/><span>bhádar tréimsi i n-aice a chéile, fa sholás mhór agus fa</span>
<lb n="452"/><span>shuaimhneas ádhbhal agus fo lán-chiúnas meadhair agus</span>
<lb n="453"/><span>meanman, go ndeachadar lá n-aon ag déanamh aeir</span>
<lb n="454"/><span>agus aoibhnis go tuluigh árd fhad-amharcaigh dhuilligh</span>
<lb n="455"/><span>ghéag-ghlais fhéar-uaine dá ngoirthear Nead na nEun</span>
<lb n="456"/><span>Aduadhain agus dá ngoirthear go coitcheann an</span>
<lb n="457"/><span>Phénics, agus go dtárla dóibh go hobann mí-ádhmhail</span>
<lb n="458"/><span>an fathach romhráidhte san chonair sin agus é uamuighthe</span>
<lb n="459"/><span>ionna chaithbhert cosanta cóirighthe, ag beannughadh dóibh</span>
<lb n="460"/><span>go miochair gnúis-réidh geal-gháireach, ag fiafruighe dhe</span>
<lb n="461"/><span>cionnas ro bhí.</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>Tráth chonnairc an dias so é do chriothnuigheadar</span>
<lb n="464"/><span>mar bhoig-shibhin ar ghaisi nó mar dhuille ar chrann ar</span>
<lb n="465"/><span>chrith, agus go mór-mhór an bhean ar a dtáinig lí</span>
<lb n="466"/><span>glas-thana bán-bhuidhe an bháis, bailbhe maille agus</span>
<lb n="467"/><span>mearbhuil teanga friotail agus cainte; do chaill a</span>
<lb n="468"/><span>hiosgada a lúth a léim agus a luathghoil; do shnadhm</span>
<lb n="469"/><span>mímheanmna agus droich-mheisneach a croidhe gan</span>
<lb n="470"/><span>ghanguid gan mhairg gan fhuath gar fhormad ionna cliabh</span>
<lb n="471"/><span>cailcidhe cnis-gheal; do stad a hucht agus a hanál i</span>
<lb n="472"/><span>modh gur thuit i laige agus i lán-tsuan, san riocht gur</span>
<lb n="473"/><span>shaoil na huile dá bhfacuidh í gur sgar a hanam</span>
<lb n="474"/><span>naomhtha neimh-chionntach léithe.  Tráth do chonnairc an</span>
<lb n="475"/><span>goileach so, nár ghlac time tlás nó toibhéim i n-airc</span>
<lb n="476"/><span>nó i n-éigin ariamh, a chaoimhtheach san gcróluighe sin</span>
<lb n="477"/><span>d'imthigh na ghaisi grod-mhear glan-ratha go hárus nó</span>
<lb n="478"/><span>go hadhbhuidh an fhathuigh, do dhíoghailt uamhan agus</span>
<lb n="479"/><span>anbhfuinne a mhná agus do bhean béim sgéithe do </span>
<lb n="480"/><span>chualthas idir dhá fhuinn na críche.</span></p>
<lb n="481"/>
<lb n="482"/><p><span>Is annso táinig an fathach damanta deamhnuighthe si</span>
<lb n="483"/><span>fa thuairim na dtrost dtoranta n-uathbhásach neimh-mheasardha</span>
<lb n="484"/><span>ro-chualuigh agus bluntarbuis ionna láimh</span>
<lb n="485"/><span>chum an mhíle mhór-ghlonnuigh si a lámhach.  Acht an tan</span>
<lb n="486"/><span>do chonnairc an curadh so tionsgnamh mioscais agus</span>
<lb n="487"/><span>mí-ghean an mhéirligh do bhí gan truaighe gan trócaire</span>
<lb n="488"/><span>do fhuaduigh a arm as a lámh ar tí an t-urchar do</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="489"/><p><span>lámhach.  Gidheadh níor éirigh leis fon am a rug an fathach</span>
<lb n="490"/><span>aith-ghrim ar an ngunna, idir cé ar thárla giorac</span>
<lb n="491"/><span>spairn agus cruaidh-spéirlinn ar feadh trí n-uaire</span>
<lb n="492"/><span>leora lán-fhada lae.  Fa dheoidh do rug an rutharach</span>
<lb n="493"/><span>romhráidhte greim sgóige agus scórnuigh ar an ndúl</span>
<lb n="494"/><span>ndiabhluidhe sin, dá phocadh dá chuirleadh agus dá</span>
<lb n="495"/><span>thrasgairt ó áit go hionad, ar mhodh nár fháig clúid nó</span>
<lb n="496"/><span>coirnéal leabuidh nó landuir san áras nár chuartuigh</span>
<lb n="497"/><span>leis, san riocht sin gur shaoil na huile dá bhfacuigh iad</span>
<lb n="498"/><span>go gclaoidhfidhe an fathach gan chontabhairt.</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>An tan do chonnairc Hopa Ceannbhuidhe a dhalta san</span>
<lb n="501"/><span>mhór-éigin sin do thóig na gártha go gclos don teagh</span>
<lb n="502"/><span>uile.  Níor choisg dá áird-éimheacha go dtáinig Uaitéir</span>
<lb n="503"/><span>mac a Ghoile, Uaitéir mac Ainísi, Brantí Loisgthe,</span>
<lb n="504"/><span>agus bodach mór aduadhain ath-uathmhar láidir eile as</span>
<lb n="505"/><span>an Spáinn dá ngoirthear Sac, agus do rugadar i</span>
<lb n="506"/><span>n-éinfheacht air, Hopa Cionnbhuidhe grim daingean</span>
<lb n="507"/><span>dosgaoilte ar mhullach cinn air dá thoirneadh agus dá</span>
<lb n="508"/><span>thiomáin ó áit go háit.  Gidheadh ní fhuaireadar a leagan</span>
<lb n="509"/><span>nó a chur fútha go dtáinig an bhean chuice féin as an</span>
<lb n="510"/><span>táimhneul ionna raibh agus go bhfacuidh san gcruadháil</span>
<lb n="511"/><span>si é.  Annsin do sgairt go hairgneach ar dhream don</span>
<lb n="512"/><span>chomhursain do bhí i láthair ag iarraidh orra cuid don</span>
<lb n="513"/><span>leathtrom do thógbháil dá fear.  Fa deacair leo a dhol</span>
<lb n="514"/><span>san deabhaidh acht re teann truaighe dhó do ghabhadar</span>
<lb n="515"/><span>cuid do na buillibh ionna scéithibh leathna lán-chruaidhe</span>
<lb n="516"/><span>féin, i modh gur cuireadh ó n-a chéile iad don dul sa;</span>
<lb n="517"/><span>acht an uair do shaoil an míle meanmnach an adhbhuidh</span>
<lb n="518"/><span>ghuasachtach so do fhágáil do chuaidh iomlán na námhad</span>
<lb n="519"/><span>romhráidhte ar an dorus agus tugadar a móide agus</span>
<lb n="520"/><span>a mór-mhionna nach scarfadaois leis go fágbháil cuid</span>
<lb n="521"/><span>dá chloinn na gheall agus na chomhartha buadha dá éis.</span>
<lb n="522"/><span>Tráth chonnairc an macaomh mná méad an mhí-chomhgair</span>
<lb n="523"/><span>dá dtiucadh dóibh comhnuidhe dá laghad do dhéanamh i</span>
<lb n="524"/><span>ndeirc na n-amhas n-ain-mhianach sin, agus gur chuir</span>
<lb n="525"/><span>Aodhagán Feartach druim-dhiúltadh le furtacht no</span>
<lb n="526"/><span>fóirithin do thabhairt dóibh do stríoc dóibh go huirísioll</span>
<lb n="527"/><span>agus do fhiafruigh go sochma foirbhthe macánta</span>
<lb n="528"/><span>mnádhamhuil créad ba mian dóibh.</span>
<lb n="529"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="530"/><p><span>Is é is mian dhuinn (ar iadsan) an meicin dá</span>
<lb n="531"/><span>ngoirthear Ceannbheart ríogh.</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>Maiseadh, ar isi, atá sin agus mo chlaonta i n-aghaidh</span>
<lb n="534"/><span>a chéile, agus is cruadhálach an mhalairt dhamh sin agus</span>
<lb n="535"/><span>mé féin agus mo fhear taobh leis, óir ba comfóirt gan</span>
<lb n="536"/><span>áireamh dhuinn é san chonaire uaignigh lán-fhada atá re</span>
<lb n="537"/><span>siubhal aguinn.  Acht níl neart air, is truagh ár gcor.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>Maiseadh, ar an fathach, do na seacht ndiabhal féin</span>
<lb n="540"/><span>truaighe agam-sa dhíbh agus is niscóid chléibh gan a bhfuil</span>
<lb n="541"/><span>aguibh do bheith aguinn.</span></p>
<lb n="542"/>
<lb n="543"/><p><span>Do ghluais ar so Éamonn agus a bhean ar láimh leis</span>
<lb n="544"/><span>as an mbruídhin sin i luas a gcos, acht dubhairt an</span>
<lb n="545"/><span>fathach ag féachuin na ndiaidh:</span></p>
<lb n="546"/>
<lb n="547"/><p><span>Athrú, créad é an diabhal sa d'éirigh dhúinn nar</span>
<lb n="548"/><span>chuinge sinn an crainnmhiosan uatha.  A Bhraintí, ar</span>
<lb n="549"/><span>sé, gluais thusa na dtóruigheacht ós tú is meisneamhla</span>
<lb n="550"/><span>eadruinn.  Do rachuinn féin dá dtóruigheacht acht go</span>
<lb n="551"/><span>bhfuilim ro-lag an-shocair ionn mo bholg ó n-a bhfuil do</span>
<lb n="552"/><span>dhíth geir ann.</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>Iar so fosglus Brainti a bhrollach agus léigeas é</span>
<lb n="555"/><span>féin chum ratha na ndiaidh i luas fearbóige ar léana</span>
<lb n="556"/><span>loim lán-chruaidhe, agus gi gurbh fhada roimhe iad do </span>
<lb n="557"/><span>rug fa dheoidh orra, agus chomh doith is do ráinig suas</span>
<lb n="558"/><span>leo dubhairt do ghuth árd sochlusta:</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>Giní, giní, hiar, hiar, giní.</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>Adubhairt Éamonn annso ag féachuin tar ais: Cad é</span>
<lb n="563"/><span>so, cad é so?</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Atá, ar a bhean, cuid do bhuidhin na mallachta táinig</span>
<lb n="566"/><span>a mhealladh mo chuiléin uaim-se.</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>Ods ucs, ar Éamonn, an féidir sin? ag tógbháil</span>
<lb n="569"/><span>cupla doróg agus dá stabhladh na dhiaidh gurab do lom</span>
<lb n="570"/><span>scíbe scirthín ratha d'imthigh uaidh mar a raibh cách agus</span>
<lb n="571"/><span>é ag dul i n-anbhfuinne le teann saothair, teas agus</span>
<lb n="572"/><span>luas anála.  Do fhiafruigh an fathach annso dhe créad a</span>
<lb n="573"/><span>d'éirigh dhó.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Do éirigh an donus, ar eisean, óir don diabhal stad</span>
<lb n="576"/><span>nó tuirneadh do chuaidh ar mhac Uí Chléire ar ball a</span>
<lb n="577"/><span>bhfacuigh mé acht ag stabhladh cloch orm go dtáingeas</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="578"/><p><span>asteach uaidh agus dá mbéarthaoi orm don diabhal deor</span>
<lb n="579"/><span>do fhágfadh ionnam.</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Frangcach thusa, ar an fathach.</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>Ní headh cheana, don diabhal braon do fhuil Fhrangcach</span>
<lb n="584"/><span>ionn do chorp agus dá mbeith ní theichfeá roimhe a</span>
<lb n="585"/><span>leithide súd dho shean-bhodach.  An-bhás go bhfagha tú, a</span>
<lb n="586"/><span>mheullacháin boduigh lobhtha.</span></p>
<lb n="587"/>
<lb n="588"/><p><span>Is dóigh go rabhamar uile go léir ag gabháil dó agus</span>
<lb n="589"/><span>ar fhéadamair a leagan, ar Braintí.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>Ar mo choinsias, ar an fathach, ní fháigfe mé coiscéim</span>
<lb n="592"/><span>os so go Roscumáin nach biaidh mé na dhiaidh nó beana</span>
<lb n="593"/><span>mé an maidrín dhíobh.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Is annso ghluais an lánamhuin se i luas milsidhe i</span>
<lb n="596"/><span>ndiaidh míl ar machaire lom lán-chruaidhe i meadhoin</span>
<lb n="597"/><span>mísa mí-ghnéidhe Márta, tré choilltibh draoineacha</span>
<lb n="598"/><span>dreiseach, tré mhóintibh criarthach coimheadhacha cos-shluigtheach,</span>
<lb n="599"/><span>tré árduibh aibhseacha uathbhásacha agus tré</span>
<lb n="600"/><span>ghleannta diamhartha dorcha do-shiubhalta, ag seachnadh</span>
<lb n="601"/><span>na learg loma lán-réidhe, do eagla táirm an fhathuigh,</span>
<lb n="602"/><span>do shaoil éirghe bhealaigh do thabhairt go fíor-mhinic dóibh,</span>
<lb n="603"/><span>gi nár éirigh leis go ráinig Áth Thús na Seachtmhaine Baile</span>
<lb n="604"/><span>Átha Luain.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>Is annso do chuaidh an gaiscidheach go neamh-choimhéadach</span>
<lb n="607"/><span>ag spaisteoireacht do shiubhal oidhche, is gan i n'aice</span>
<lb n="608"/><span>acht aon bhuachaill amháin darab ainm Ocht mBuinn</span>
<lb n="609"/><span>Liath-shúileach, agus is beag a shaoil go raibh an robuire</span>
<lb n="610"/><span>se ag luigheachan air, gi nach amhluidh do thárla, óir do </span>
<lb n="611"/><span>rug an fathach ar an mbuachuill agus do scuaib a dhá</span>
<lb n="612"/><span>chluais ó bhun na diúide dhe, agus muna mbeith gur</span>
<lb n="613"/><span>fhág do lomán ratha é ní hamhras liom nach léigfeadh</span>
<lb n="614"/><span>as an mball ar aon chor é; acht ba hionann é, óir níor</span>
<lb n="615"/><span>mhair aon tamall tar éis an bheárnaidh si.</span></p>
<lb n="616"/>
<lb n="617"/><p><span>Do fhiafruigh a chéile dhe créad a d'éirigh dá bhuachuill.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>Do aithris Éamonn dhi mar do bhí.</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>Ní fhuighe mé uait go bráth an diabhal sin do sheachnadh</span>
<lb n="622"/><span>agus a fhios agad féin nach mbeanann aoinneach dhó nach</span>
<lb n="623"/><span>bhfaghann an chuid is measa.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Is fíor sin, ar Éamonn, agus imthighmíd go prap as</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="626"/><p><span>so do eagla a theacht oruinn, agus nísa mhó díoghbhála</span>
<lb n="627"/><span>do dhéanamh dhúinn.</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>Déanam, ar ise.</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>Do ghluaiseadar annsin agus ní dhearnadar comhnuidhe</span>
<lb n="632"/><span>go rángadar Ros cochorum Comáin agus an tráth</span>
<lb n="633"/><span>shaoileadar foslongphort na hoidhche sin do thógbháil</span>
<lb n="634"/><span>ann cia chídhfédís san taobh thall don tsráid acht Cuirm</span>
<lb n="635"/><span>Searbhandeire, riod is beag a shaoileadar.  Adubhairt</span>
<lb n="636"/><span>an bhean annso:</span></p>
<lb n="637"/>
<lb n="638"/><p><span>Pláigh ar an bhfear úd, bí ar nós an tsalainn shoir</span>
<lb n="639"/><span>agus shiar agus i gConnachta na gcliar agus ag</span>
<lb n="640"/><span>Ó Briain ar a chuid.  Déanam as so a Éamuinn, ar sí,</span>
<lb n="641"/><span>óir ní háit moille dhúinn i n-aon-bhaile leis an diabhal</span>
<lb n="642"/><span>daonna úd.</span></p>
<lb n="643"/>
<lb n="644"/><p><span>Fíor é, ar Éamonn, agus is baoghulach liom cibé ar</span>
<lb n="645"/><span>bioth áit a stiúram ar seolta muna mbiaidh sinne</span>
<lb n="646"/><span>fraisin go mbiaidh seisean froinne.  Ar a shon sin</span>
<lb n="647"/><span>seachónamaoid mar is fearr is féidir linn é.</span></p>
<lb n="648"/>
<lb n="649"/><p><span>Annso trialluid ar a n-aghaidh san gcríoch agus do</span>
<lb n="650"/><span>stad an fathach do lorgoireacht ní os sia orra, ag</span>
<lb n="651"/><span>meas go saoilfidís a bhráithre .i. Bulcán Buaidhearrtha</span>
<lb n="652"/><span>agus Sudhán Siashúileach mhac Coirce agus a dhearbhráthair</span>
<lb n="653"/><span>eile do bhí na lán bhéil i nIar Chonnachta gur fearann</span>
<lb n="654"/><span>cloidhiomh do tionsgnadh dhéanamh don fhonn bhí fo</span>
<lb n="655"/><span>árd-chíos acu féin ó shean agus ó shinnsear.  Do smuain</span>
<lb n="656"/><span>fós go madh hionann rún agus inntinn, méin agus</span>
<lb n="657"/><span>aigne dó féin agus dóibh, agus níor bh'amhras leis go</span>
<lb n="658"/><span>n-imeóradaois droch-bheart díoghaltach éigin ar Éamonn</span>
<lb n="659"/><span>agus ar a chéile; agus uime sin do chas ar ais go</span>
<lb n="660"/><span>Laighinibh ag robail agus ag nochtadh a dtárla ionna</span>
<lb n="661"/><span>bhealach, ísiol agus árd, bocht agus saidhbhir, óg agus</span>
<lb n="662"/><span>sean, slán nó éagcruaidh, fa cuma leision é, ba hiasg</span>
<lb n="663"/><span>a gcasfadh ionna líon.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>Fágamaoid ag déanamh an donuis é, mar is gnáth</span>
<lb n="666"/><span>leis, agus casamaoid go Éamonn a d'fhágamar ag</span>
<lb n="667"/><span>teicheadh ón bhfathach agus ag triall níos doimhne siar</span>
<lb n="668"/><span>fan gcóigeadh.  An tan nach bhfacuigh an fathach roimhe</span>
<lb n="669"/><span>nó na dhiaidh do ghlac meisneach agus mór-mheanmna</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="670"/><p><span>é agus do imthigh gan time siar san gcóigeadh go</span>
<lb n="671"/><span>ráinig tórannuibh fearbacha faoltacha foiríseacha fosgacha</span>
<lb n="672"/><span>féar-uaine contae Liathdroma.</span></p>
<lb n="673"/>
<lb n="674"/><p><span>Níor chian annsin dóibh fón am a dtárla Bulcán</span>
<lb n="675"/><span>Buaidheartha leo.  Do fhear fíor-chaomh fáilte riú go</span>
<lb n="676"/><span>baidheamhail miochair muintearrach dá n-iarraidh leis dá</span>
<lb n="677"/><span>árus féin ó bhíodar aduain san tír.  Adubhairt annso</span>
<lb n="678"/><span>an Iomchuibheacht le Éamonn:</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>Éamuinn, Éamuinn (ar an Iomchuibheacht), a mhuirnín,</span>
<lb n="681"/><span>ná freagair an fháilte nó an chuire, óir do chualuigh</span>
<lb n="682"/><span>misi tásg agus mí-chliú an mhealltóir so.  Is minic le</span>
<lb n="683"/><span>n-a ainmhian agus le n-a olc a chuireas sé do fhiachuibh</span>
<lb n="684"/><span>ar lucht eoluis gabháil do mheadóguibh rinneacha rinnghéara</span>
<lb n="685"/><span>i n-asnacha agus i n-innmhidhe a chéile gan truaighe</span>
<lb n="686"/><span>gan trócaire.</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>Maiseadh go deimhin, ar Bulcán, má chualuigh tusa</span>
<lb n="689"/><span>an tásg sin orm-sa is bréag do chualuigh tú orm, agus</span>
<lb n="690"/><span>fáguim-se sin i leith fé; comh nimh-chionntach agus dá</span>
<lb n="691"/><span>madh uainín caorach é.</span></p>
<lb n="692"/>
<lb n="693"/><p><span>Ar mo bhréithir creidim, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>Ar mo bhréithir-si, ar an bhean, má chreidir é go</span>
<lb n="696"/><span>bhfuil tú meallta, óir is duine malluighthe mí-riaghalta</span>
<lb n="697"/><span>é, agus do chífe tusa má bheanann tú faoi gurab</span>
<lb n="698"/><span>amhluidh atá.</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>Ar ndomhnach féacha mé leis é, ar Éamonn, ag</span>
<lb n="701"/><span>gluasacht leis dá árus.</span></p>
<lb n="702"/>
<lb n="703"/><p><span>An tan do chuadar asteach do fuaradar comh maith</span>
<lb n="704"/><span>le deichneamhar ar fhichid ann ar bhinnsibh glasa cruadh-luachra</span>
<lb n="705"/><span>agus bord don adhbhar céadna eattartha agus</span>
<lb n="706"/><span>sruthán crustálta coirce ar an mbord romhráidhte iar</span>
<lb n="707"/><span>n-a thimchiolladh le biolar agus le gleorán agus</span>
<lb n="708"/><span>measgán calcuidhe cneisgheal le hais gach srutháin dá</span>
<lb n="709"/><span>raibh ar an mbord gcéadna, agus an bhuidhin sin ag</span>
<lb n="710"/><span>ithe agus ag slugadh agus ag fuadach an chothuidh si ó</span>
<lb n="711"/><span>n-a chéile gur chuireadar an t-iomlán de i gceal.</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>Tháinig annso mar dhara cúrsa bia chuca measracha</span>
<lb n="714"/><span>greanta greasda luchtmhara lán-fhairsne fo mheadhg</span>
<lb n="715"/><span>bhlasta mhilis bheol-thaithnighthe agus miasa móra bán-ghrotha</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="716"/><p><span>agus a n-urdail féin ime leo.  Do bhí an</span>
<lb n="717"/><span>tromdháimh seo ag slugadh agus ag slabaireacht an</span>
<lb n="718"/><span>ghrotha agus an ime agus ag ibhe an mheidhg gur</span>
<lb n="719"/><span>chuireadar droch-chríoch ar an iomlán.  Do bhí féin, fear</span>
<lb n="720"/><span>mar chách go gnathuigheach, domhuin go leor san gcíréib.</span>
<lb n="721"/><span>Do bhí bean Éamuinn dá bhféachain lán d'iongantas</span>
<lb n="722"/><span>ionna nglugaireacht agus ionna nglagaireacht agus</span>
<lb n="723"/><span>ionna mí-riaghaltacht, agus céad súil chruaidh agus</span>
<lb n="724"/><span>féachain ghruama aice ar Éamonn nach dtug silleadh</span>
<lb n="725"/><span>dá laghad uirre-si.  Do tháinig Bulcán anuas annso</span>
<lb n="726"/><span>agus adharc an-mhór ionna láimh leis, agus do chuir</span>
<lb n="727"/><span>fáilte roimhe na huile agus do iarr orra a bheith go</span>
<lb n="728"/><span>súbhach.</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>Ar an leabhar, ar an chuideachta, do bheithmís go</span>
<lb n="731"/><span>go súgach ar do chuid fola.</span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>Ar an leabhar céadna, ar Bulcán, má ní sin go</span>
<lb n="734"/><span>súgach sibh caithfe sibh a fagháil go roige an braon</span>
<lb n="735"/><span>deirionach dhi mas é bhur dtoil é.</span></p>
<lb n="736"/>
<lb n="737"/><p><span>Annsin do chuir Bulcán a chuid fola féin dá tharruin</span>
<lb n="738"/><span>agus tug lán na hadhairce romhráidhte fo mhaoil agus</span>
<lb n="739"/><span>fo mhullach do gach aon fo leith le na ól di, agus ní</span>
<lb n="740"/><span>ar mhaithe leo-san é, acht so an modh ar a gcuireadh a</span>
<lb n="741"/><span>dhraoidheachta, a gheasa agus a dholpha i bhfeidhm agus i</span>
<lb n="742"/><span>n-éifeacht.  Bhíodar amhluidh so aimsir imchian go</span>
<lb n="743"/><span>ndubhairt aon ba foirbhthe nó an chuid eile go madh mithid</span>
<lb n="744"/><span>íoc ar son a méile.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Déantar sin, ar an t-iomlán, cia bhíos na Thadhg</span>
<lb n="747"/><span>Fionn? ar Maghnus Ó Callaráin.</span></p>
<lb n="748"/>
<lb n="749"/><p><span>Éisti liom-sa dhá fhocal, ar Feargal Ó Cuigle.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>'Seadh, cad é sin? ar iad-san.</span></p>
<lb n="752"/>
<lb n="753"/><p><span>Atá, ar eisean, cibé dhínn is fearr a déarfas Laoi</span>
<lb n="754"/><span>nó Imtheacht an Amadáin Mhóir toiseach suidhe agus</span>
<lb n="755"/><span>beinnsi a bheith aige, agus cibé is measa déarfas í íoc</span>
<lb n="756"/><span>an scoit do bheith air.</span></p>
<lb n="757"/>
<lb n="758"/><p><span>Déanamaoid, ar an coimhthineol uile.  Agus cia</span>
<lb n="759"/><span>bhíos na bhreitheamh eadrainn?</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>Biaidh Madam Cliér, ar iad-san, do aon-aonta.</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>Do thosuigheadar annso ar Imtheacht an Amadáin</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="764"/><p><span>Mhóir go hórduighthe, agus níor stad siad go ndubhairt</span>
<lb n="765"/><span>an duine déidhionach díobh í.  Annsin do fhiafruighdar</span>
<lb n="766"/><span>don mhnaoi cia dhíobh ar a mbiadh íoc an sguit.</span>
<lb n="767"/><span>Adubhairt sisi dá bhfreagradh dá mbiadh Solamh,</span>
<lb n="768"/><span>Orpheus agus Cnú Deireoil, crutaire Fhinn dá</span>
<lb n="769"/><span>n-éisteacht nach dtaibhreochuidhe barr seirbhe nó binneas</span>
<lb n="770"/><span>i n-aon díobh seach a chéile, agus go madh díreach an</span>
<lb n="771"/><span>chosamhlacht dhóibh Imtheacht an Amadáin agus nár mhó an</span>
<lb n="772"/><span>t-amadán é no an tí ba críonna eattorra-san.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>Ar láimh Chruim thug tú h'éitheach, a chuiteléir agus a</span>
<lb n="775"/><span>mhada gan náire, 's a shoith ó chonuibh go daoine, a</span>
<lb n="776"/><span>lot, a mhéirdreach agus a ghadhair gaoithe, ós é sin do</span>
<lb n="777"/><span>cham-bhreith ba chóir a thabhairt ort féin íoc ar son an</span>
<lb n="778"/><span>iomláin.</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>Annso do mhionnuigh gach aon díobh nach íocfadh sé</span>
<lb n="781"/><span>féin aon phinninn agus gurab é is fearr adubhairt an</span>
<lb n="782"/><span>laoi.  Annso do bhí éitheach agus bréag ó bheul go beul</span>
<lb n="783"/><span>eattorra agus bagar agus batalacha.  Tráth chonnairc</span>
<lb n="784"/><span>Bulcán san imriosan sa iad do mhúch sé na coinnle</span>
<lb n="785"/><span>.i. a gciall.  Is ionnsin do ionnsuigheadar an bhuidhin</span>
<lb n="786"/><span>sin nó an bunadh sin a chéile le pastanátuibh agus le</span>
<lb n="787"/><span>sgeana fada fíor-ghéara, ag gabháil casgairt do na</span>
<lb n="788"/><span>pastanátuibh céadna agus do na sgeanuibh i n-innmhe</span>
<lb n="789"/><span>agus i n-easnachaibh agus i mblaosguibh loma lán-chruaidhe</span>
<lb n="790"/><span>a chéile, i modh nár bhréine, nár bhroghuighe</span>
<lb n="791"/><span>agus nár bhrocuighe fairre Chromuel i n-ifreann nó</span>
<lb n="792"/><span>ionnsan adhbhuidh chraosta chrosda camramhuil sin.  Do</span>
<lb n="793"/><span>bhuail Bulcán buille san leithchionn ar Éamonn, agus</span>
<lb n="794"/><span>gan é ar a choimhéad, do chuir galar creathach air agus</span>
<lb n="795"/><span>do leag chum lár agus lán-talmhan é.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>Is annso do rinne beathadhach ceathar-chosach dhe re</span>
<lb n="798"/><span>draoidheacht an draoi dhamanta romhráidhte.  Iar so</span>
<lb n="799"/><span>do fháguidh an coinbhliocht mar sin féin, agus do chuaidh</span>
<lb n="800"/><span>ar cheithre cosa go fail fhuar-fhliuch mhuc do bhí i gcionn</span>
<lb n="801"/><span>don árus ionnar choduil comh trom sin nár aithin</span>
<lb n="802"/><span>Bulcán (do bhí dá thóruigheacht) ar a chuma nó ar a</span>
<lb n="803"/><span>chruth, nó fós ar a shranfuidh, ba samhalta le gruntaoil</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="804"/><p><span>mhuice, nár mhuc mar gach muc eile é, ar son gurab é</span>
<lb n="805"/><span>féin do chuir san riocht agus san chuma sin é.</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>d'éirigh Bulcán ar maidin laoi agus leath-shoilsi</span>
<lb n="808"/><span>ar n-a mhárach ag cuartughadh agus ag iarraidh Éamuinn,</span>
<lb n="809"/><span>gi gur fada go bhfuair ameasg na muc dá únúmhairt</span>
<lb n="810"/><span>é, agus a bhean na suidhe le n-a thaobh ag féachain ar</span>
<lb n="811"/><span>dheilbh aingil ionna línéadach geal do bhí aice.  Do </span>
<lb n="812"/><span>thug Bulcán aire ro-gheur don deilbh agus adubhairt go</span>
<lb n="813"/><span>meathfadh a ghaois agus a ghliocas air nó go mbiadh aige</span>
<lb n="814"/><span>féin.  Is annsin do fhiosruigh do Éamonn cad é an</span>
<lb n="815"/><span>cosdus do bhí air tar éis na hoidhche.</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>Atá a fhios sin agam-sa, ar an Iomchuibheacht, atá</span>
<lb n="818"/><span>trí sgillinge air.</span></p>
<lb n="819"/>
<lb n="820"/><p><span>Ar ndomhnach, ar Bulcán, atá trí thrí scillinge, agus</span>
<lb n="821"/><span>níor fhan sé air.</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>Do bhéirfinn-si an chuluidh Aifrinn, ar an bhean, agus</span>
<lb n="824"/><span>ní raibh mé ar meisge nó ar boidéis, nach raibh air</span>
<lb n="825"/><span>ag dul a chodladh dhó acht trí scillinge agus mas ar</span>
<lb n="826"/><span>son a bheith na luighe san bhfail si atá an chuid eile air</span>
<lb n="827"/><span>ba saoire dhó go fada bheith na luighe ar leabuidh</span>
<lb n="828"/><span>chlumhuigh ná ann.</span></p>
<lb n="829"/>
<lb n="830"/><p><span>Do bhéara misi agus an treabhlach uile an chuluidh</span>
<lb n="831"/><span>Aifrinn gurab é sin an t-éitheach, go raibh deich</span>
<lb n="832"/><span>sgilliona air ag fágáil na cuideachta dhó, ar Bulcán,</span>
<lb n="833"/><span>agus don diabhal foghnamh bhí ar mhnaoi do anama riamh</span>
<lb n="834"/><span>féin.</span></p>
<lb n="835"/>
<lb n="836"/><p><span>Ní hamhras liom, ar an bhean, go mionnochuid ní ar</span>
<lb n="837"/><span>bith a déarfus tusa, óir is daoine do do dhéanamh féin</span>
<lb n="838"/><span>iad.</span></p>
<lb n="839"/>
<lb n="840"/><p><span>Léig do do dhispóireacht, a mhéirdreach, ar Bulcán</span>
<lb n="841"/><span>agus a mhuinntir, ag fuadach na deilbhe as ochras na</span>
<lb n="842"/><span>mná agus annsin ag breith ar chionn agus ar chosaibh</span>
<lb n="843"/><span>ar Éamonn agus do fháig amuigh ar an gcárnán é.</span></p>
<lb n="844"/>
<lb n="845"/><p><span>Do lean an bhean bhocht é agus gan do mhaoin</span>
<lb n="846"/><span>shaoghalta aice acht an gaidhrín do fholuigh sí ionna hucht</span>
<lb n="847"/><span>do eagla chách dá shanntughadh, agus do bhrostuigh</span>
<lb n="848"/><span>Éamonn chum siubhail agus ar an mbealach dubhairt go</span>
<lb n="849"/><span>neimhneach feargach:</span>
<lb n="850"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="851"/><p><span>A Éamuinn, ar sí, dá ngabhthá mo chomhairle si ní</span>
<lb n="852"/><span>bhiadh na neithe se mar atáid, mar ó thús ré do</span>
<lb n="853"/><span>dhroch-chomhairle do chaill do bhuachuill a chluasa, agus</span>
<lb n="854"/><span>do rinne comh neamh-spéiseamhuil sin air féin é go</span>
<lb n="855"/><span>madh cuma leis créad a d'éireochadh dhó i modh nach</span>
<lb n="856"/><span>fios dhúinn cionnas a sgar linn, agus is i n-aghaidh mo</span>
<lb n="857"/><span>thola fós do bhean tú don robuire si do bhean mo sheod</span>
<lb n="858"/><span>uasal díom.</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>Éist, a mhuirnín, ar Éamonn, bíodh rath i mbun a</span>
<lb n="861"/><span>chaithte, atá ní ag Dia 'ar gcuinne.</span></p>
<lb n="862"/>
<lb n="863"/><p><span>Is maith ceart an ní dóthchus as Dia, ar a shon sin</span>
<lb n="864"/><span>is gnáth go dtagann easbhuidh gan choidiughadh i ndiaidh</span>
<lb n="865"/><span>diombail gan riachtanas, ar an bhean.  Anois cia</span>
<lb n="866"/><span>dtiubhram ar n-aghaidh?</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>Ndomhnach is cuma liom, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="869"/>
<lb n="870"/><p><span>Ní hiongnadh liom, go deimhin, thú bheith tuirseach do</span>
<lb n="871"/><span>do shaoghul, ar an bhean, déanam ar ár n-aghaidh, ní</span>
<lb n="872"/><span>háit dhuinn annso.</span></p>
<lb n="873"/>
<lb n="874"/><p><span>Do ghluaiseadar annsin go tuirseach diombuidheach</span>
<lb n="875"/><span>deorach agus ní fada an fádhan do rinneadar fó an</span>
<lb n="876"/><span>am a dtárla fear mór árd mí-ghnéitheach orra san</span>
<lb n="877"/><span>gconair.  Do bheannuigh go baidheamhuil muinnteardha</span>
<lb n="878"/><span>dhóibh.</span></p>
<lb n="879"/>
<lb n="880"/><p><span>A lánamhuin, ar sé, aithnighim ar bhur n-éadach agus</span>
<lb n="881"/><span>ar bhur n-innioll gurab aduainibh san áit si sibh, agus</span>
<lb n="882"/><span>ní dóigh liom go bhfuil dochar dhúinn fiafruighe díbh cia</span>
<lb n="883"/><span>as a dtángabhair nó cia bhfuil ar dtriall?</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>Níl dochar ar bith, ar Éamonn, as Baile Átha Cliath</span>
<lb n="886"/><span>tangamar anois agus don chontae si atá ár dtarruing.</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>Maiseadh, céad fáilte romhaibh, ar eisean, an bhfuil</span>
<lb n="889"/><span>nuaidheacht ar bith libh ón tír sin as a dtangabhair?</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>Níl go deimhin, ar iad-san.</span></p>
<lb n="892"/>
<lb n="893"/><p><span>A thriath, maisi an dóigh go bhfuil eolus aguibh ar</span>
<lb n="894"/><span>dhuine uasal is bráthair fogus dhamh-sa is an tír sin</span>
<lb n="895"/><span>thoir cóigeadh Laighean, i mBaile Átha Cliath féin is mó</span>
<lb n="896"/><span>choingbhios sé thoigheas .i. Alterman Cuirm Searbhandeire</span>
<lb n="897"/><span>a ainm, presiodúin chóigidh Laighean agus</span>
<lb n="898"/><span>árd-shirriam chontae agus Bhaile Átha Cliath? ar an</span>
<lb n="899"/><span>t-an-aitheanta so.</span>
<lb n="900"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="901"/><p><span>Ná hiarr ní sa mhó do sheanchas dhuinn, ar iad-san,</span>
<lb n="902"/><span>óir atá a fhios aguinn go leoir-fheabhus cia atá romhat</span>
<lb n="903"/><span>.i. an sladuidhe, an robuire agus an róguire is córa</span>
<lb n="904"/><span>dár iarr an diabhal ionna sheirbhís ó ruaigeadh as na</span>
<lb n="905"/><span>flaithis é, dúl damanda nach ndeárna deigh-ghníomh dá</span>
<lb n="906"/><span>laghad ariamh acht amháin gur choisg tart na heagluise</span>
<lb n="907"/><span>gan mórán costuis, agus má tá gaol agad-sa leis</span>
<lb n="908"/><span>ní hamhras linn go bhfuil tú go holc, agus cá hainm</span>
<lb n="909"/><span>thú? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>Ní riachtanas sin do fhiafruighe, ar an bhean, óir</span>
<lb n="912"/><span>aithnighim-si ar a bholg agus ar a ghné gurab é Sudhán</span>
<lb n="913"/><span>siashúileach mac Coirce é agus más é, ós é gan amhras,</span>
<lb n="914"/><span>ní thiubhradh sé maitheamh moide don fhear eile ar olcas</span>
<lb n="915"/><span>i n-olc ar bioth.</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>Is mise Sudhán gan amhras gan imriosán, ní shéanfainn</span>
<lb n="918"/><span>mo ainm don ghiúistís, ar Sudhán, agus go loisgthear</span>
<lb n="919"/><span>mé dá mbiadh mo ghunna agam annso muna sguabfuinn</span>
<lb n="920"/><span>aon urchar amháin ann do chorp.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>Go loisgthear frissin thú, ar Éamonn, agus dá mbiadh</span>
<lb n="923"/><span>sé ido láimh agad, do dhéanamh faitchios do do eascara,</span>
<lb n="924"/><span>don deamhan eagla do chuirfeadh sé orm-sa, agus</span>
<lb n="925"/><span>dhéana mé malairt pistil uair ar bith leat.</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>Déanam anois maiseadh é, ar Sudhán.</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>Ar fia déanam, cheana, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>Do chuadar annsin don arm-thor ba fuisge dóibh</span>
<lb n="932"/><span>agus do fuaireadar comhgar maith púdair agus</span>
<lb n="933"/><span>musgaid ann, agus do bhíodar ag losgadh púdair re</span>
<lb n="934"/><span>chéile gur dalladh Éamonn.  Gidheadh níor traothadh a</span>
<lb n="935"/><span>mheisneach ar a shon sin; rug ar an mbodach agus do</span>
<lb n="936"/><span>leag faoi é.  Ní raibh piléir acu, acht do choimhéad faoi</span>
<lb n="937"/><span>é gur fhuagair murdar, agus dubhairt an Strangach do</span>
<lb n="938"/><span>ghairm asteach agus a bhata constabla.  Do tháinig</span>
<lb n="939"/><span>annso Uaitéir Strong asteach agus lorg imreamhar</span>
<lb n="940"/><span>ionna láimh leis, agus an uair do shaoil buille do</span>
<lb n="941"/><span>bhualadh san cheann ar an ngaisgidheach, ní hamhluidh thárla</span>
<lb n="942"/><span>dhó, óir do rug an curadh greim sgórnuigh air do bhean</span>
<lb n="943"/><span>tógail as, agus do chuir a thoin ós a chionn.  Acht cad</span>
<lb n="944"/><span>é do ba aill liom a bheith leis, don deamhan sin deor</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="945"/><p><span>a dfháguidh sé san Strongach nó san ochtar dearbhráthar</span>
<lb n="946"/><span>do bhí aige, do ba comh mór láidir leis féin, muna</span>
<lb n="947"/><span>raibh níos láidire, ní fháigfeadh braon i n-aon duine</span>
<lb n="948"/><span>díobh muna mbeith Diarmuid Ó Codhlatáin táinig sa</span>
<lb n="949"/><span>chíréib, agus tuairtearlín ionna láimh leis, agus gur</span>
<lb n="950"/><span>bhuail buille feille ar Éamonn bocht do chuir i neul</span>
<lb n="951"/><span>a mharbh-shuan é.  Do rugadar annso air agus do</span>
<lb n="952"/><span>theilgeadar ar bhara é, gidheadh níor leigeadh don</span>
<lb n="953"/><span>mhnaoi a leanamhuin, óir do coingeadh í féin agus a</span>
<lb n="954"/><span>gadhairín giní i ngeall re gach foghail dá ndeárna</span>
<lb n="955"/><span>Éamonn.</span></p>
<lb n="956"/>
<lb n="957"/><p><span>Tráth dhúisigh an goileach as a shuan agus go dtáinig</span>
<lb n="958"/><span>go hiomchuibhe chuige féin, d'éirigh go prap na stuc-sheasamh,</span>
<lb n="959"/><span>ag bualadh a chloiginn gan fhios dó féin ar</span>
<lb n="960"/><span>an gcrann ós a chionn (ionnar fháguidh an drong shuas</span>
<lb n="961"/><span>é), nach raibh árd go leór re é seasamh go díreach ann,</span>
<lb n="962"/><span>gur hobair go leigfidhe a inchinn amach, acht do cuireadh</span>
<lb n="963"/><span>na shuidhe arís é agus do fhan amhluidh gur imthigh an</span>
<lb n="964"/><span>luige agus an mearbhall agus an buaidhreadh do bhí</span>
<lb n="965"/><span>ionna chionn as.</span></p>
<lb n="966"/>
<lb n="967"/><p><span>Annsin do chuartuigh gacha taobh dhe, agus an tan nach</span>
<lb n="968"/><span>bhfuair a chéile do éirigh amach as an gcuais ionna raibh,</span>
<lb n="969"/><span>agus do fhéach ionna thimchioll, agus an tan nach bhfacuidh</span>
<lb n="970"/><span>acht fiodhbhudh agus fásach, agus nach bhfuair a bhean, do</span>
<lb n="971"/><span>ghlac cinnmhire agus saoibh céille é, ag tarruing a</span>
<lb n="972"/><span>fhoilt agus a fhionnadh, ar feadh teora oidhche agus</span>
<lb n="973"/><span>teora lá, gan bhiadh, gan teine, gan leabuidh, gan</span>
<lb n="974"/><span>tsuan, gan tsocruigheacht, acht ag scairteadh agus ag</span>
<lb n="975"/><span>síor-ghlaodhach ar a bhean-chéile, nach raibh re fagháil i</span>
<lb n="976"/><span>n-aon ionad aige.  Do mhalluigh annso an uair do</span>
<lb n="977"/><span>coimpreadh é, do geineadh agus do hoileadh é.  Do</span>
<lb n="978"/><span>smuain annso droch-bheart éigin do imirt air féin, acht</span>
<lb n="979"/><span>thug trócaire doimheasta an Choimhdhe bruide ionna</span>
<lb n="980"/><span>chroidhe, gur smuain aige féin dá dtugadh an-bhás dó</span>
<lb n="981"/><span>féin go mbiadh go suthain síorruidhe i bpiantuibh ba</span>
<lb n="982"/><span>mhíle mó nó péin ar bith dá m'fhéidir leis do fhulann</span>
<lb n="983"/><span>ar an saoghul so.  Do chuir so beagán forais ann (óir</span>
<lb n="984"/><span>ba gaoiseach fíor-fhoghluma é) i modh gur ruaig sé na</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="985"/><p><span>smuaintidhe granna mí-nádúrdha do bhí ionna inntinn.</span>
<lb n="986"/><span>Annsin do tharraing chum a mheabhra ar éirigh dhó, comh</span>
<lb n="987"/><span>maith is do ba fhéidir leis, agus an tan nár bh'fhéidir</span>
<lb n="988"/><span>leis an ní do bhí déanta a neamh-dhéanamh do chuir</span>
<lb n="989"/><span>roimhe féin iar n-éirghe dhó a iomchar go foighdeach, agus</span>
<lb n="990"/><span>leis an inntinn sin do fháig an t-ionad uaigneach allta</span>
<lb n="991"/><span>so agus do ghluais ar a aghaidh, ní do thabhairt iarraidh</span>
<lb n="992"/><span>ar áit áiride ar bith acht an áit ar thoil leis an</span>
<lb n="993"/><span>chinneamhuin a threórughadh, fo íota agus fo lán-ocrus.</span>
<lb n="994"/><span>Do bhí ag imtheacht i luas a luaidhnidh an fhad do bhí</span>
<lb n="995"/><span>roimhe don lá, agus le tuitim na hoidhche do chonnairc</span>
<lb n="996"/><span>bothán crom deatuigh a gcaithfeadh leanbh bliadhna go</span>
<lb n="997"/><span>leith do aois cromadh faoi an dorus ag dul asteach</span>
<lb n="998"/><span>ann.  Do bhuail go hairgneach an dorus agus do iarr</span>
<lb n="999"/><span>a léigean asteach.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>Do tháinig fear mór seiricthe sia-shúileach chum an</span>
<lb n="1002"/><span>doruis agus do fhosguil é, ag breith ar láimh ar</span>
<lb n="1003"/><span>Éamonn, ag fáiltiughadh roimhe agus dhá shocrughadh i</span>
<lb n="1004"/><span>n-aice na teine agus adubhairt:</span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>A dhuine uasail, an miste dhúinn fhiafruighe dhíot cá</span>
<lb n="1007"/><span>hainm thú?</span></p>
<lb n="1008"/>
<lb n="1009"/><p><span>Ní miste choidhche, ar Éamonn; Éamonn Ó Cléire</span>
<lb n="1010"/><span>mo ainm.</span></p>
<lb n="1011"/>
<lb n="1012"/><p><span>An tusa Éamonn Ó Cléire, ar an fear mór?  Mas</span>
<lb n="1013"/><span>tú tá míle fáilte don toigh-si romhad, agus cia bhfuil</span>
<lb n="1014"/><span>an bhean do chualuidh mé do bheith ad' chuideachta?  Mo</span>
<lb n="1015"/><span>chogús, níor lughuide tfháilte a beith ad'fhochair.</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>Do choinge robuire dá ngoirthear Sudhán sia-shúileach</span>
<lb n="1018"/><span>í féin agus cuileán uasal do bhí agam uaim, ar</span>
<lb n="1019"/><span>Éamonn.</span></p>
<lb n="1020"/>
<lb n="1021"/><p><span>Leabhar so, gi gurab é mo dhearbhráthair si é ba gnáth</span>
<lb n="1022"/><span>leis a bheith mí-mhodhamhuil stuacach, ar fear a toighe.</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>Cá hainm thusa? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1025"/>
<lb n="1026"/><p><span>Uilliam Riabhach do ghoir an sagart orm, ar an fear</span>
<lb n="1027"/><span>mór.  An bhfuil fhios agad cad é táiplis imirt?</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>Atá go deimhin, ar Éamonn, acht níl aon ní agam a</span>
<lb n="1030"/><span>d'imeoruinn acht mo chuid éaduigh, agus má imrionn</span>
<lb n="1031"/><span>tusa na n-aghaidh féacha mé leat é.</span>
<lb n="1032"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="1033"/><p><span>Ní féidir a fhagháil ón gcat acht a chroiceann, ar</span>
<lb n="1034"/><span>Liam (do leath taobh), ar láimh mo charas críost imeorad</span>
<lb n="1035"/><span>choidhche.</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>Do léig Éamonn annso a chóta ó thús, agus na</span>
<lb n="1038"/><span>dhiaidh sin a chóta beag, a hata agus a charabhata, a</span>
<lb n="1039"/><span>bhróga, a stocuidhe, an t-iomlán go nuige an léine</span>
<lb n="1040"/><span>agus an léine féin fo dheire.  Do fhiafruigh annso an</span>
<lb n="1041"/><span>raibh éadach eile astoigh.</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>Níl, ar iad-san.</span></p>
<lb n="1044"/>
<lb n="1045"/><p><span>Atá an donus mór air sin, ar Éamonn, más éigin</span>
<lb n="1046"/><span>dhamh a dhul amach san riocht so agus an oidhche a sioc.</span>
<lb n="1047"/><span>As do ba éigin dhó a dhul amach agus comh doith agus</span>
<lb n="1048"/><span>do chuir a chos taobh 'mach don dorus do buaileadh bos</span>
<lb n="1049"/><span>leis agus do fáisgeadh maide ar an dorus.  An tan</span>
<lb n="1050"/><span>do bhí seisean réidh do ghread an dorus ag iarraidh a</span>
<lb n="1051"/><span>léigean asteach, acht do hinnseadh dhó don diabhal a</span>
<lb n="1052"/><span>chos, agus imtheacht le n-a ghnathuidhe.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Is cosmhail, ar sé, go madh fearr dhamh go mór go</span>
<lb n="1055"/><span>mbeithdís gan déanamh go fóill.</span></p>
<lb n="1056"/>
<lb n="1057"/><p><span>Siubhail chum tórramh do dhias cloinne atá faoi chlár,</span>
<lb n="1058"/><span>ar iad-san.</span></p>
<lb n="1059"/>
<lb n="1060"/><p><span>An tan chonnairc Éamonn nach léigfidhe asteach é</span>
<lb n="1061"/><span>do fhéach 'na thimchioll agus do chonnairc crochta ar an</span>
<lb n="1062"/><span>bhfál sean-chodogha mór do bhí ionna srathair lán do</span>
<lb n="1063"/><span>lorg aillsi agus mairce an chapuill ar a raibh.  Do </span>
<lb n="1064"/><span>rug air agus do rinne poll ionna lár is do chuir a</span>
<lb n="1065"/><span>chionn thríd an bpoll, i ngléas go raibh leith an chadogha</span>
<lb n="1066"/><span>roimhe agus an leith eile na dhiaidh.  Trá chonnairc</span>
<lb n="1067"/><span>Éamonn é féin san chruth sin is é adubhairt leis féin:</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>Arú, Éamuinn, an féidir gurab tú Éamonn Ó Cléire?</span>
<lb n="1070"/><span>Ndomhnach mas tú, ní tú Éamonn Ó Cléire do bhí</span>
<lb n="1071"/><span>a n-allód aguinn; is cosmhuile le Giobun a Ghiobuin thú</span>
<lb n="1072"/><span>nó le Éamonn Ó Cléire.</span></p>
<lb n="1073"/>
<lb n="1074"/><p><span>Do bhí mar so ag gnáth-dhól san mbealach, go dtárla</span>
<lb n="1075"/><span>fear deagh-ghnúiseach, deagh-shúrrach air, ag gabháil re</span>
<lb n="1076"/><span>hais reilge teampuill, agus an tan do chonnairc an</span>
<lb n="1077"/><span>fear é do stad ar a chéim agus adubhairt:</span></p>
<lb n="1078"/>
<lb n="1079"/><p><span>Conjuro te ut narres mihi quid vis ut pro te fecero.</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>Adubhairt Éamonn dá fhreagradh:</span>
<lb n="1082"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="1083"/><p><span>Non opus est ut me conjures, nam conjuratus et</span>
<lb n="1084"/><span>valde turbatus sum ante.</span></p>
<lb n="1085"/>
<lb n="1086"/><p><span>A mhaighistir, a ghrádh, ar buachaill do bhí i bhfochair</span>
<lb n="1087"/><span>an uasail, atámaoid ar lom-fhágáil.  Cad é súd nó</span>
<lb n="1088"/><span>créad adubhairt?</span></p>
<lb n="1089"/>
<lb n="1090"/><p><span>Éist, ar an t-uasal, tarruing do phaidrín amach</span>
<lb n="1091"/><span>agus guidh Dia, óir is spiorad é agus an uair chuir</span>
<lb n="1092"/><span>mise faoi gheasa é i Laidion do fhreagair i Laidion</span>
<lb n="1093"/><span>agus dubhairt go raibh geasa agus buaidhreadh go leor</span>
<lb n="1094"/><span>air féin cheana agus nachar riachtanas geasa nuadha ar</span>
<lb n="1095"/><span>bith do chur air.</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>Is cóir adeirthear go mbí gach uile shórt teangan</span>
<lb n="1098"/><span>ag spiorad.  Patér, patér, a mhaighistir, a mhuirnín,</span>
<lb n="1099"/><span>abair patér agus labhair Gaoidhiolg leis.</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>An uair a d'aithin Éamonn an phradhainn ionna</span>
<lb n="1102"/><span>raibheadar do chuir búirfe an-mhór ar nós tairbh as, óir</span>
<lb n="1103"/><span>do aithin go fíor-mhaith go madh sagart an t-uasal; do </span>
<lb n="1104"/><span>rinn annsin meigiolla mar ghabhar, agus amhastrach mar</span>
<lb n="1105"/><span>mhada.  Do léig annso an sagart é féin ar a ghlúinibh,</span>
<lb n="1106"/><span>agus é ar coimhchreatha, agus adubhairt:</span></p>
<lb n="1107"/>
<lb n="1108"/><p><span>Neasguim féin ort a innsin dhamh créad é an</span>
<lb n="1109"/><span>buaidhreadh atá ort, nó an féidir liom-sa cabhair do</span>
<lb n="1110"/><span>thabhairt dhuit, agus mas féidir do bhéarad gan amhras,</span>
<lb n="1111"/><span>gan éara, gan imriosán dhuit é?</span></p>
<lb n="1112"/>
<lb n="1113"/><p><span>Is féidir, maiseadh, ar an spiorad, agus i ngléas</span>
<lb n="1114"/><span>go dtuige tú siocair mo bhuaidhridh, an uair do bhí mé</span>
<lb n="1115"/><span>saoghulta mar ibh-se do thuit mé i dtinneas an-mhór</span>
<lb n="1116"/><span>agus thugadar mo leagha breitheamhnas báis orm, san</span>
<lb n="1117"/><span>modh go ndubhairt na huile nach raibh dáil éirghe go</span>
<lb n="1118"/><span>bráth agam.  Do cuireadh fios ar shagart, do fuair mé</span>
<lb n="1119"/><span>ceart na hEagluisi.  Annsin do smuain mé go madh</span>
<lb n="1120"/><span>cóir dhamh leagáid éigin do fhágáil ag an eagluiseach</span>
<lb n="1121"/><span>mhaith do fuair an uirdil sin do mo dhochar agus fuair</span>
<lb n="1122"/><span>seision.  Ní raibh do mhaoin shaoghulta agam, dár bhfiú</span>
<lb n="1123"/><span>dhamh lámh do shíneadh dhó-san leis, acht léine chealtrach,</span>
<lb n="1124"/><span>nár chuir mé ar mo dhruim ariamh, agus péire bróg</span>
<lb n="1125"/><span>agus péire stocuidhe nach deachuidh ar chosa dhuine ar</span>
<lb n="1126"/><span>bioth ariamh.  Do bhronn mé iad so dhó dá bhfaghainn</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="1127"/><p><span>bás.  Rugsan leis iad.  Tráth fuair misi saothrughadh</span>
<lb n="1128"/><span>beag do hinnseadh dhamh go dtug an sagart an</span>
<lb n="1129"/><span>bronntanas ris.  Nár théid seisean (ar misi) go</span>
<lb n="1130"/><span>flaitheas nó go hifrionn choidhche, nó misi fós, acht ag</span>
<lb n="1131"/><span>léimnigh idir neulltuibh, go mbeana misi léine, bróga</span>
<lb n="1132"/><span>agus stocuidhe dhe féin nó do shagart éigin eile ar a</span>
<lb n="1133"/><span>son, agus anois (tré mo mhallughadh féin agus mo</span>
<lb n="1134"/><span>dhroch-aisge) atá mé le trí bliadhnuibh 'mo gheoinneach</span>
<lb n="1135"/><span>direoil mar chí tú, ó shagart go sagart, agus ó thom</span>
<lb n="1136"/><span>go tom, agus anois tug mo aingeal coimhdeachta</span>
<lb n="1137"/><span>orm-sa theacht dod' fhorruid-si ag iarraidh fóirthine ort.</span></p>
<lb n="1138"/>
<lb n="1139"/><p><span>Go bhfoirthear ort, is truagh do chor, agus ní</span>
<lb n="1140"/><span>thaisteochaidh mo chongnamh uait chum do leasa agus do</span>
<lb n="1141"/><span>shlánuighthe, ar an sagart, ag teilgean a bhróga, a</span>
<lb n="1142"/><span>stocuidhe agus a léine chuige, ag rádh:</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>Ag so dhuit, agus mo mhíle beannacht chum do shláinte.</span></p>
<lb n="1145"/>
<lb n="1146"/><p><span>Do ghlac an spiorad iad go fonnmhar agus adubhairt.</span></p>
<lb n="1147"/>
<lb n="1148"/><p><span>Mar is lón anma agus cuirp dhamh-sa so go madh</span>
<lb n="1149"/><span>lón síorruidhe dhuit-si é.</span></p>
<lb n="1150"/>
<lb n="1151"/><p><span>Do imthigh an sagart annso a nós a Mhaighistir, Íosa</span>
<lb n="1152"/><span>Críost, gan bhróig, gan bhútais, dá árus féin, do bhí</span>
<lb n="1153"/><span>a dó nó trí do mhíltibh uaidh, tré chuisne agus tré</span>
<lb n="1154"/><span>oidhre, ag innsin dá phubal go meinic ar éirigh dhó agus</span>
<lb n="1155"/><span>cionnus do shábháil sé anam.</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>Acht dála Éamuinn: ar bhfagháil an gleus so go</span>
<lb n="1158"/><span>hamhantrach éadálach do chuir uime iad, agus do ghluais</span>
<lb n="1159"/><span>ba cuma leis cá hionad acht imtheacht ar a aghaidh, beul</span>
<lb n="1160"/><span>a chinn roimhe, go ráinig teagh ionna bhfacuidh soillsi</span>
<lb n="1161"/><span>agus ionna gcualuidh comhgháir iongantach neamh-ghnáthach.</span>
<lb n="1162"/><span>Do rinne go díreach ar an tsolus agus do fhiafruigh</span>
<lb n="1163"/><span>do aon bhí san dorus 'na sheasamh cia ar leis an áit</span>
<lb n="1164"/><span>sin, nó cia bhí 'na chomhnuidhe san toigh, nó cad é fáth</span>
<lb n="1165"/><span>nó siocair an gháire do chualuidh.  Do fhreagair an</span>
<lb n="1166"/><span>t-óglach dhó agus adubhairt gurab í Maighistreas Púr</span>
<lb n="1167"/><span>bean an toighe sin, agus gurab é fáth agus siocair</span>
<lb n="1168"/><span>gáire an toighe .i. triúr robuiridhe do chloinn Éamuinn</span>
<lb n="1169"/><span>Uí Chléire, gibé duine é, do éag go hobann ann, agus</span>
<lb n="1170"/><span>is é is anmanna dóibh Misge Chiallgan, inghean</span>
<lb n="1171"/><span>Éamuinn, Gnáthól mhac Éamuinn, agus Sgab a bhFuair,</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1172"/><p><span>mac Éamuinn.  Do eug an inghean don tinneas dá</span>
<lb n="1173"/><span>ngoirthear íota, do eug Sgab a bhFuair don tinneas</span>
<lb n="1174"/><span>dá ngoirthear pláigh na nGaodhal nó an luime, agus</span>
<lb n="1175"/><span>do éag Gnathól don chinnmhire.</span></p>
<lb n="1176"/>
<lb n="1177"/><p><span>Ó, mo mhíle mallacht leo-san uaidh, ar Éamonn, is</span>
<lb n="1178"/><span>iad do chuir san riocht sa misi ionna bhfaiceann tú</span>
<lb n="1179"/><span>mé.  Chaith mé ar thacair mo chosa agus mo lámha riamh</span>
<lb n="1180"/><span>ag iarraidh iad-san do chothughadh, agus ní feairrde</span>
<lb n="1181"/><span>iad-san é, agus do chuir siad an donus orm-sa.  Ní</span>
<lb n="1182"/><span>cóir a gcur i roilig choisriogtha ar bioth, acht a losgadh</span>
<lb n="1183"/><span>agus a luaithre do theilgean re gaoth na gcnoc, agus</span>
<lb n="1184"/><span>fágaim féin mo sheacht mallacht acu ag imtheacht dhamh.</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>Mo choinsias, ar an t-óglách, má imthigheann tú mar</span>
<lb n="1187"/><span>sin is tú athair is mí-nádúrdha dá bhfaca dearca daonna</span>
<lb n="1188"/><span>ariamh.</span></p>
<lb n="1189"/>
<lb n="1190"/><p><span>Ar ndomhnach, maiseadh, imtheochad, ar Éamonn, ní</span>
<lb n="1191"/><span>ba fíor dhó, óir do ghluais as an ionad go prap, agus</span>
<lb n="1192"/><span>níor chuir bas teath nó fhuar ó shoin i leith orra, acht</span>
<lb n="1193"/><span>ag gluasacht roimhe, ba cuma leis cá hionad a</span>
<lb n="1194"/><span>dtreórochadh an cheinneamhuin é, ag iarraidh Sheáin</span>
<lb n="1195"/><span>Uí Dhéaghshaircín ó dhorus go dorus, gi nach bhfuair amach</span>
<lb n="1196"/><span>é go ndeachuidh go baile ionn nach bhfacuidh acht beagán</span>
<lb n="1197"/><span>toighthe ar n-a dtimchiolladh do ghortuibh móra cruithneachta,</span>
<lb n="1198"/><span>pise, pónaire agus eorna.  Do thárla duine</span>
<lb n="1199"/><span>san mbealach air dár fhiafruigh cia bhí na chomhnuidhe san</span>
<lb n="1200"/><span>mbaile sin.</span></p>
<lb n="1201"/>
<lb n="1202"/><p><span>Ní cuma sin, ar an duine, Maighistir Farmor bhíos</span>
<lb n="1203"/><span>ann.</span></p>
<lb n="1204"/>
<lb n="1205"/><p><span>Mo thruagh, maiseadh, an eoluch dhuit-se duine bocht</span>
<lb n="1206"/><span>dá ngoirthear Seán Ó Déighsheircín? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1207"/>
<lb n="1208"/><p><span>Is eol cheana, óir bhí mé seal ag siubhal leis, ar an</span>
<lb n="1209"/><span>t-óglach, agus is deimhin liom go bhfuil 'na stábla, a</span>
<lb n="1210"/><span>sgibeol nó i n-ionad éigin dá mbeanann leis an</span>
<lb n="1211"/><span>dúnuidh so.</span></p>
<lb n="1212"/>
<lb n="1213"/><p><span>Chuaidh Éamonn iarso go dún an díolúnuigh romhráidhte,</span>
<lb n="1214"/><span>agus do chonnairc sean-duine taobh astoigh</span>
<lb n="1215"/><span>don ursain agus a bhearad ionna láimh agus tiach ar</span>
<lb n="1216"/><span>a thaobh aige, dár fhiafruigh ar bhfios dó an raibh Seán</span>
<lb n="1217"/><span>siubhlach Ó Déighsheircín san toigh sin?</span>
<lb n="1218"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1219"/><p><span>Atá, ar eisean, créad é do ghnathuidhe leis?</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>Ní ar tí aoinní do thabhairt dhó acht do-chum neithe</span>
<lb n="1222"/><span>do fhagháil uaidh atá mé aga iarraidh, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1223"/>
<lb n="1224"/><p><span>Maiseadh, nár castar choidhche chugad é uaidh-san,</span>
<lb n="1225"/><span>agus gan aige féin acht an déighsheirce, ol an t-óglách.</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>Is olc adeir tú sin, ar Éamonn, agus gurab cóir</span>
<lb n="1228"/><span>an déighsheirc féin do roinn.</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>Is fíor sin, ar eisean, acht ní le bramaire lán do</span>
<lb n="1231"/><span>chosa agus do lámha mar thusa is cóir a roinn, agus</span>
<lb n="1232"/><span>fós re duine (féadfuidh) do chuir ar shaothruigh agus ar</span>
<lb n="1233"/><span>thacair sé go díomhaoineach droch-bheartach.</span></p>
<lb n="1234"/>
<lb n="1235"/><p><span>Ní iarrfadh an t-athair an mac san mbacús muna</span>
<lb n="1236"/><span>mbiadh féin roimhe ann, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1237"/>
<lb n="1238"/><p><span>Ní hamhras liom nó gur duine do chaith a sholáthar le</span>
<lb n="1239"/><span>baos agus le saoibh-chéill thú, nó nach dtiubhrthá baramhuil</span>
<lb n="1240"/><span>don tsórt sin do dhuine eile.</span></p>
<lb n="1241"/>
<lb n="1242"/><p><span>Cibé ar bith mé ní féidir le do shamhuil si caimrian</span>
<lb n="1243"/><span>ar bith do ghabháil nach bhfaicthear dhamh é.  Acht ar a shon</span>
<lb n="1244"/><span>soin cad is mian leat do fhagháil uaim? ar eisean.</span></p>
<lb n="1245"/>
<lb n="1246"/><p><span>Ba mian liom congnamh comhairle do fhagháil uait-se,</span>
<lb n="1247"/><span>ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1248"/>
<lb n="1249"/><p><span>Do bhéara mé ní nach é sin féin dhuit, ar eisean,</span>
<lb n="1250"/><span>cuirfidh mé mo dhearbhráthair féin do dhéanamh treora</span>
<lb n="1251"/><span>dhuit ar feadh tamaill, agus is é is ainm do Luigh</span>
<lb n="1252"/><span>Asteach, agus bí go maith leis, agus muna mbiaidh</span>
<lb n="1253"/><span>tusa biaidh sé féin, óir is fear mór támhach é, gan</span>
<lb n="1254"/><span>tadamh chás aige ionna náire nó i spailleadh dá</span>
<lb n="1255"/><span>dtiubhrthar dó.  Gluais anois an uair is toil leat, óir</span>
<lb n="1256"/><span>níl ní sa mhó agam-sa dhuit, acht ná himthigh go dtiubhra</span>
<lb n="1257"/><span>bean a toighe a beannacht dhuit.  Creidim go bhfuil</span>
<lb n="1258"/><span>ocras ort.</span></p>
<lb n="1259"/>
<lb n="1260"/><p><span>Atá, ar Éamonn, agus ní hiongnadh dhamh é, óir</span>
<lb n="1261"/><span>atá sé comh fada sin ó d'ith mé aoin-ghrim nach cuimhneach</span>
<lb n="1262"/><span>liom aoin-ghrim do ithe ar chor ar bioth.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>Maiseadh, ar Seán, do bhí an t-ionad sa seal agus</span>
<lb n="1265"/><span>ba forus biadh agus deoch do fhagháil ann: is é sin an</span>
<lb n="1266"/><span>tan do mhair Searataoi, an tsean-bhean, acht atá a</span>
<lb n="1267"/><span>hinghean anois, Seartaoi Bheag, os cionn an toighe,</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1268"/><p><span>agus ní bhiaidh sí choidhche comh maith re n-a máthair nó</span>
<lb n="1269"/><span>leath comh maith fós, ar son gurab di is fusa maith do</span>
<lb n="1270"/><span>dhéanamh, óir is í is saidhbhre go fada, fada.  Gidheadh</span>
<lb n="1271"/><span>da madh léithe an saoghul uile ní bhiadh sí fial nó</span>
<lb n="1272"/><span>farsuin, creabhdog fhuathmhar ghránna nach dtógann a</span>
<lb n="1273"/><span>gob ón teine agus is fuaire i lár an tsamhraidh í nó</span>
<lb n="1274"/><span>an chuisne i lár an gheimhridh.  Ar a shon soin féach</span>
<lb n="1275"/><span>léithe é.</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>Do chuaidh Éamonn asteach agus do bheannuigh go</span>
<lb n="1278"/><span>hárd toranta agus níor freagradh an beannchadh, acht</span>
<lb n="1279"/><span>do thóig sisi (croidhe cráidhte) a cionn agus tug</span>
<lb n="1280"/><span>stuirr-fhéachuin thairste ar a gualuinn, agus do chrom</span>
<lb n="1281"/><span>annsin go prap arís, agus tar éis a cúig nó sé do</span>
<lb n="1282"/><span>chreaduibh do éirigh go haimhleisg 'na seasamh agus do </span>
<lb n="1283"/><span>thug annsin raoid beag aráin agus annluisge chuige,</span>
<lb n="1284"/><span>acht níor fhéach air.  Do ith Éamonn go geanach an</span>
<lb n="1285"/><span>mhéid do fuair, agus do ba furas dó é óir is gann</span>
<lb n="1286"/><span>an síneadh láimhe tugadh dhó, agus adubhairt:</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>Leabhar so, a bhean a toighe, is cóir do rinne tú</span>
<lb n="1289"/><span>gan napaicín nó éadach cláir do thabhairt dhúinn chum</span>
<lb n="1290"/><span>ár lámh nó chum ar mbéil do ghlanadh tar éis bídh, óir</span>
<lb n="1291"/><span>ní thug tú smeara ár bpuisíní dhúinn de.</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>Má bheirim an urad úd do gach aon do do shórt-sa</span>
<lb n="1294"/><span>dá dtiuca dá iarraidh orm is gairid a mhairfeas ár</span>
<lb n="1295"/><span>n-agart nó ár n-airghe leis, agus dá dtugainn gach a</span>
<lb n="1296"/><span>bhfuil agam dhuit is é sin a bhuidheachas, ar an bhean,</span>
<lb n="1297"/><span>agus bí ag imtheacht le do ghráthuibh.</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>Ná bíodh eagla ort, ar Éamonn, dá chruaidhe a rachas</span>
<lb n="1300"/><span>sé orm ní fhuireochaidh mé agad-sa.</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>Annsin do imthigh is níor fháig beannacht i n-ionad a</span>
<lb n="1303"/><span>dhéighsheirce, agus níor stad go ndeachuidh asteach i</span>
<lb n="1304"/><span>dteagh do bhí ar bhruach coille roimhe san mbealach,</span>
<lb n="1305"/><span>agus ní fhuair ann don díne dhaonna acht aon bhuachuill</span>
<lb n="1306"/><span>amháin dar fhiafruigh cia raibh bean a toighe.</span></p>
<lb n="1307"/>
<lb n="1308"/><p><span>Do fhreagair an buachuill dó i mBéarla (is cosmhuil</span>
<lb n="1309"/><span>go raibh glas Béarla air), ag rádh:</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>The house is not married to any woman.</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>To any woman, arú, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>Yes, ar eisean.</span>
<lb n="1316"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1317"/><p><span>But where is the woman that uses to be in the</span>
<lb n="1318"/><span>house? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>She is go 'pon market, ar an fear beag.</span></p>
<lb n="1321"/>
<lb n="1322"/><p><span>What market? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1323"/>
<lb n="1324"/><p><span>The market of Newford, ar eisean.</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>Arú what market is that? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>The market Nuadh-Átha in Irish, ar eisean.</span></p>
<lb n="1329"/>
<lb n="1330"/><p><span>What business had she there? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>To buy trout going, ar eisean.</span></p>
<lb n="1333"/>
<lb n="1334"/><p><span>What is that? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>'Tis breacán in Irish.</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>Arú how is it breacán, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1339"/>
<lb n="1340"/><p><span>Breac is trout and fadhan is going, ar an fear beag.</span></p>
<lb n="1341"/>
<lb n="1342"/><p><span>Indeed so it is, ar Éamonn.  Where is the man of</span>
<lb n="1343"/><span>the house, or what is his name? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1344"/>
<lb n="1345"/><p><span>Every man that is not on the house is off, ar eisean.</span></p>
<lb n="1346"/>
<lb n="1347"/><p><span>And the man of the house, what is his name? ar</span>
<lb n="1348"/><span>Éamonn.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>It is yourself should have knowledge upon that,</span>
<lb n="1351"/><span>ar eisean, for you are the man in the house.</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>But who is the husband of the woman that uses to</span>
<lb n="1354"/><span>be in the house? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1355"/>
<lb n="1356"/><p><span>Mandark from two swan, ar eisean.</span></p>
<lb n="1357"/>
<lb n="1358"/><p><span>Arú, ar Éamonn, what is it in Irish?</span></p>
<lb n="1359"/>
<lb n="1360"/><p><span>Feardorcha Ó Dála, ar eisean.</span></p>
<lb n="1361"/>
<lb n="1362"/><p><span>Don diabhal breug agad, ar Éamonn, and is he your</span>
<lb n="1363"/><span>father? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>I have no knowledge upon that, ar eisean, but 'tis</span>
<lb n="1366"/><span>knowledge with me that he is married to my mother.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>Ar láimh Chruim, ar Éamonn, is fíor dhuit sin, óir</span>
<lb n="1369"/><span>is críonna an leanbh a bhfuil fios a athar aige.  But</span>
<lb n="1370"/><span>where is the man you have instead of a father gone?</span></p>
<lb n="1371"/>
<lb n="1372"/><p><span>By my soul he go to kill man for money, ar eisean.</span></p>
<lb n="1373"/>
<lb n="1374"/><p><span>Praisghé, ar Éamonn, is conntabhartach an áit si</span>
<lb n="1375"/><span>ionnar chas mé.  Arú, where is he gone you say?</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>To kill man for money, ar an fear beag.</span></p>
<lb n="1378"/>
<lb n="1379"/><p><span>Ní mór gur sgar an focul re n-a bhéal faoi an am</span>
<lb n="1380"/><span>a bhfacuidh sé fear mór seiricthe buidhe ag teacht chum</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1381"/><p><span>an doruis agus sgian lán fola ionna láimh aige agus</span>
<lb n="1382"/><span>a lámha fós lán fola agus sraobhán fola go mór ar a</span>
<lb n="1383"/><span>éadan, agus é tar éis a theacht ó fhionnadh mairt le</span>
<lb n="1384"/><span>n-a charas Críost.  Do bhí an t-óglach cam-shúileach fós</span>
<lb n="1385"/><span>agus níor lughaide an t-uathbhás é.  Do chuir an</span>
<lb n="1386"/><span>t-amharc so agus mar adubhairt an buachaill beag</span>
<lb n="1387"/><span>his father went to kill man for money, a leithid sin</span>
<lb n="1388"/><span>do uamhuin agus do chrith-eagla i gcroidhe Éamuinn</span>
<lb n="1389"/><span>gur shaoil gan amhras gurab ó mharbhadh duine éigin</span>
<lb n="1390"/><span>do tháinig an fear mór, ní do thug air gur fhuagair</span>
<lb n="1391"/><span>murdar! murdar! go hárd, agus gur roith 'na bhuinne</span>
<lb n="1392"/><span>amach agus an fear eile ag cromadh asteach san</span>
<lb n="1393"/><span>dorus, i modh gur theilg Éamonn, ar a dhul amach dó,</span>
<lb n="1394"/><span>an fear eile ar a tharr i n-áirde agus do shaoil nár</span>
<lb n="1395"/><span>dhíon coill nó currach dhó.  An fear eile, an tráth do</span>
<lb n="1396"/><span>éirigh go prap prímh-éasguidh 'na sheasamh, ag fiafruighe:</span></p>
<lb n="1397"/>
<lb n="1398"/><p><span>Cad é an diabhal úd?</span></p>
<lb n="1399"/>
<lb n="1400"/><p><span>Annsin ag tógáil trí nó ceathair do chlocha móra</span>
<lb n="1401"/><span>garbha i mbeinn a bhruit, do lean Éamonn le hinntinn</span>
<lb n="1402"/><span>dá madh fhéidir leis é críoch a chur ar a shaoghul.  Acht</span>
<lb n="1403"/><span>ní rug air i n-árd nó i bhfána go ráinig an choill,</span>
<lb n="1404"/><span>ionna ndeachuidh amugha ar a thóruidheacht.  Acht an</span>
<lb n="1405"/><span>tan a dfháig an choill do thárla fear mór dhó san</span>
<lb n="1406"/><span>chonair agus croiceann mairt ar a mhuin leis, agus</span>
<lb n="1407"/><span>do fhiafruigh de créad é fáth a dheithnis nó an luas</span>
<lb n="1408"/><span>anála do bhí ann.  Do aithris Éamonn dó ó úd go finit</span>
<lb n="1409"/><span>mar do chualamar cheana focal ar fhocal, comh sothuigsi</span>
<lb n="1410"/><span>sin gur thuig an t-óglách créad ba siocair dámhna dhó,</span>
<lb n="1411"/><span>agus dá mhéad do chuir báthadh na haon bhó (a raibh a</span>
<lb n="1412"/><span>croiceann ar a mhuin) air, níor fhéad gan a bheith ag</span>
<lb n="1413"/><span>réabadh a chroidhe ag gáire faoi shimplidheacht an duine.</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>An ag mogadh chugam-sa atá tú? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>Is eadh go deimhin, ar eisean, agus ní hiongnadh dhamh</span>
<lb n="1418"/><span>é agus biaidh tú féin ag magadh fút féin an uair a</span>
<lb n="1419"/><span>thuigfir cionnus a d'éirigh dhuit.  Caras Críost dhamh-sa</span>
<lb n="1420"/><span>an fear sin ar a bhfuil tú ag caint, agus is é fuil</span>
<lb n="1421"/><span>na bó ar a raibh an croiceann si an fhuil do bhí ar a</span>
<lb n="1422"/><span>sgíon agus ar lámha an Killman sin do bhí an</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1423"/><p><span>gearrabhodach innsin dhuit.  Cill Mhana, an baile ionna</span>
<lb n="1424"/><span>mbím-si é, ar sé.  An bodach gearr mac mo cháirdios,</span>
<lb n="1425"/><span>atá glas Béarla air; níl acht le mí ar scoil.</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>Ar fia, ar Éamonn, níor chuir aon duine riamh a</span>
<lb n="1428"/><span>leithide do phongc diospóireacht orm-sa as do chuir sé</span>
<lb n="1429"/><span>orm, agus ar a shon sin tabhair mo bheannacht dóibh an</span>
<lb n="1430"/><span>uair chífeas tú iad, castar na daoine ar a chéile agus</span>
<lb n="1431"/><span>ní castar na cnuic.  Féadfuidh go bhfaicinn-si iad fós.</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>Do chuireadar beannacht re chéile, an t-óglách ag</span>
<lb n="1434"/><span>síor-gháire, gidheadh ba deacair gáire bhuain as Éamonn.</span></p>
<lb n="1435"/>
<lb n="1436"/><p><span>Do shiubhail má ba fada nó gearr an lá agus le</span>
<lb n="1437"/><span>tuitim na hoidhche do ráinig gráig-bhaile mhór ionna</span>
<lb n="1438"/><span>raibh mórán toighthe agus stácuidhe arbha ar chúl gach</span>
<lb n="1439"/><span>toighe dhíobh.  Do iarr Éamonn fosgladh ag an gcéad</span>
<lb n="1440"/><span>toigh do ráinig chuige, acht do fuair éara.  Do fhiosruigh</span>
<lb n="1441"/><span>cá hainm do bhí ar fhear an toighe.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>Do Mhuinntir Dhoithfiolluigh, ar an fear astoigh, é</span>
<lb n="1444"/><span>féin agus a bhean agus a chlann agus a mhuinntir.</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p><span>Mas eadh dithfioll ag Dia roimhe ibh-se, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>Do chuaidh do chorp feirge i mullach a toighe agus do</span>
<lb n="1449"/><span>chaith steáll (d'uisge salach) síos ar mhnaoi an toighe ionna</span>
<lb n="1450"/><span>méis mustaird do bhí sí a bhrughadh, ní do bhean gite</span>
<lb n="1451"/><span>comh mór sin aiste gur thuit an mhias agus an mustard</span>
<lb n="1452"/><span>uile ionnsa teine.  Do thuirling, agus do fuair an</span>
<lb n="1453"/><span>freagradh céadna ag an gcéad dorus eile chum a</span>
<lb n="1454"/><span>ndeachuidh sé, agus ó nach raibh díoghaltas dá atharrach</span>
<lb n="1455"/><span>aige re déanamh orra do smearuigh sluasad agus spád a</span>
<lb n="1456"/><span>dfháig fear a toighe le dearmod don taobh amuigh don</span>
<lb n="1457"/><span>dorus.  Do ghluais roimhe dá éise so go toigh eile,</span>
<lb n="1458"/><span>agus do chonnairc bean an toighe é (agus pál uisge</span>
<lb n="1459"/><span>ar a cionn) ag díorughadh ar an teagh.  Do leag an pál</span>
<lb n="1460"/><span>di agus do roith i luas a cos asteach agus do dhúin</span>
<lb n="1461"/><span>an dorus amach na aghaidh, agus é ag déanamh a dhichioll</span>
<lb n="1462"/><span>ar a bheith astoigh comh doigh lé isi.  Acht an uair do </span>
<lb n="1463"/><span>chonnairc gur choinge amuigh é do bhean an tóin as an</span>
<lb n="1464"/><span>bpál, agus do chuaidh go dorus eile agus fuair diúltadh</span>
<lb n="1465"/><span>mar an gcéadna.  Do chonnaircsan mar an gcéadna</span>
<lb n="1466"/><span>sealbh mhór mhuc ar an tsráid agus ar bhfosgladh</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1467"/><p><span>doruis an gháirdín do bhean leis an toigh dhó do thomáin</span>
<lb n="1468"/><span>asteach ann iad.  Acht cad ba háill liom dá chur i</span>
<lb n="1469"/><span>liostacht, níor fháig dorus san mbaile ar fad nár</span>
<lb n="1470"/><span>bhuail agus nár dhiúlt a leigean asteach agus nár imir</span>
<lb n="1471"/><span>sé biarran éigin orra go ráinig an teagh is faide</span>
<lb n="1472"/><span>amach san mbaile, ag a raibh a dhorus fosguilte, agus</span>
<lb n="1473"/><span>fear a toighe na sheasamh san dorus.  Do shíl Éamonn</span>
<lb n="1474"/><span>a dhul asteach go ndubhairt fear an toighe:</span></p>
<lb n="1475"/>
<lb n="1476"/><p><span>Fóill, fóill, cá bhfuil tú a dul?</span></p>
<lb n="1477"/>
<lb n="1478"/><p><span>Ba mian liom a dhul asteach, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1479"/>
<lb n="1480"/><p><span>Is teann mar sin é, ar eisean, agus adubhairt:</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>Cia hé sin ad' chuideachta?</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>Is é is ainm dó Luigh Asteach, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>Luigh Asteach féin? ar eisean.</span></p>
<lb n="1487"/>
<lb n="1488"/><p><span>Luighfead cheana, ó dubhairt fear a toighe liom é, ar</span>
<lb n="1489"/><span>Éamonn, ag roith asteach agus ag suidhe ag an tine.</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>Tráth chonnairc cách nach raibh neart air chuadar chum</span>
<lb n="1492"/><span>ciúnuis.  Tar éis Éamonn a bheith tamall dá ghoradh</span>
<lb n="1493"/><span>féin adubhairt:</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>Is dóigh liom gurab do Mhuinntir Dhoithfiolluigh a</span>
<lb n="1496"/><span>bhfuil ar an mbaile si uile.</span></p>
<lb n="1497"/>
<lb n="1498"/><p><span>Is eadh go deimhin, ar fear a toighe, acht misi atá do</span>
<lb n="1499"/><span>Mhuinntir Dhubhrúin.</span></p>
<lb n="1500"/>
<lb n="1501"/><p><span>Leabhar sa, ar Éamonn go socair, ní dona sloinne</span>
<lb n="1502"/><span>acu.</span></p>
<lb n="1503"/>
<lb n="1504"/><p><span>Acht do ith Éamonn gacha bhfuair le n-a ithe agus do</span>
<lb n="1505"/><span>luigh ar bheinnse bheag luachra do bhí le n-a thaobh, gi</span>
<lb n="1506"/><span>nach bhfuair codladh ag méad a fhuachta agus ag iomad</span>
<lb n="1507"/><span>a smuaintidhe.  Comh luath agus do éirigh muinntir an</span>
<lb n="1508"/><span>bhaile ar n-a mhárach agus do chualadar cár choduil an</span>
<lb n="1509"/><span>tí do rinne gach biorrán orra dár dearnadh an oidhche</span>
<lb n="1510"/><span>roimhe sin, do chuireadar fios ar bharántas agus ar</span>
<lb n="1511"/><span>chonstabla agus do ghabhadar Éamonn agus é ag</span>
<lb n="1512"/><span>cromadh amach san dorus.  An uair do chonnairc</span>
<lb n="1513"/><span>Éamonn sin do chorruigh é féin go miliota mear-chalma;</span>
<lb n="1514"/><span>agus do aimhdheoin a gcumhachta agus neirt an iomláin</span>
<lb n="1515"/><span>do sgaoil Éamonn as a lámha, acht do fháig an chuid</span>
<lb n="1516"/><span>do bhí i dtaobh a chúil dá chadogha na dhiaidh.  Do raith</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1517"/><p><span>sé annso na ghaisithe géara groid-mheara agus na</span>
<lb n="1518"/><span>thulcuibh teanna treun-bhorba agus na bhuinnibh beodha</span>
<lb n="1519"/><span>bioth-bhuana, go ndeachuidh fo choill dhlúth dhorcha chomh-aimhréidh</span>
<lb n="1520"/><span>agus gur roith ar fud na coille céadna agus</span>
<lb n="1521"/><span>iad-san ag táirim air ar feadh draighne agus dreiseacha</span>
<lb n="1522"/><span>go ndearna fa dheoidh geoinneach giobuch srangánach,</span>
<lb n="1523"/><span>gan éadach dhe, agus nár fháguidh folt no fionnadh nó</span>
<lb n="1524"/><span>croiceann air gan bhrughadh gan bhriseadh gan mhór-strócadh,</span>
<lb n="1525"/><span>agus iad-san roimhe na dhiaidh agus ar gach</span>
<lb n="1526"/><span>taobh dhe, gur bhean dorchacht na hoidhche dhíobh é.  Thug</span>
<lb n="1527"/><span>uamhan agus mór-eagla air gur fhan san gcoill sin ar</span>
<lb n="1528"/><span>feadh míosa (ag teacht i dtír ar sméara, mheasóg,</span>
<lb n="1529"/><span>áirne agus gach meas fiadhain eile thagas ar choill) fa</span>
<lb n="1530"/><span>ghleo agus fo dhoirbh-thuirse, ag mallughadh ló a gheine,</span>
<lb n="1531"/><span>a mhná, agus ag guidheadóireacht agus ag eascaoine</span>
<lb n="1532"/><span>air féin nár sheachuin na lochta ba cionntach le n-a</span>
<lb n="1533"/><span>mhnaoi sgaramhuin leis, ag tabhairt móide agus móir-mhionna</span>
<lb n="1534"/><span>agus ag cur Dhia na urradhas air, dá dtigeadh</span>
<lb n="1535"/><span>sí abhaile aon uair amháin chuige gan áireamh ar a</span>
<lb n="1536"/><span>ghníomh nach ndéanfadh uiread le bréithir dá laghad i</span>
<lb n="1537"/><span>n-aghaidh a tola go bráth.  Do shuidh annso ag gul,</span>
<lb n="1538"/><span>caoidh agus ag gnáth-dhól agus do chonnairc sgian</span>
<lb n="1539"/><span>bheag phóca ar an talamh re n-a thaobh.  Do thóig í go</span>
<lb n="1540"/><span>luathgháireach, ag rádh go madh sona an ní iarann do</span>
<lb n="1541"/><span>fhagháil amuigh.  Do tharruing leis an sgian bheig sin</span>
<lb n="1542"/><span>ar chrann fuinnseoige na rainn bheaga so síos: -</span></p>
<lb n="1543"/>
<lb n="1544"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1545"/><span>Och monuar mo chor,</span>
<lb n="1546"/><span>Truagh 's is bocht mo chaoi,</span>
<lb n="1547"/><span>Seal do bhí mé beo</span>
<lb n="1548"/><span>Ní dhearnas stór do ní.</span></p>
<lb n="1549"/>
<lb n="1550"/><p><span>Mé níor smuain ar aois</span>
<lb n="1551"/><span>Go raibh sí mo chionn,</span>
<lb n="1552"/><span>Go teacht dhi gan fhios,</span>
<lb n="1553"/><span>'S mé gan chiste cruinn.</span>
<lb n="1554"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1555"/><p><span>Tá mé 'nois go lag,</span>
<lb n="1556"/><span>Tá mo dhearca caoch,</span>
<lb n="1557"/><span>Tá mo chorp gan sgéimh,</span>
<lb n="1558"/><span>Tá mo ghéag gan bhrígh.</span></p>
<lb n="1559"/>
<lb n="1560"/><p><span>Mallacht ort a dheoch,</span>
<lb n="1561"/><span>Truagh nar crochadh thú</span>
<lb n="1562"/><span>Suil do chailleas threod</span>
<lb n="1563"/><span>Dia, mo stór 's mo chlú.</span></p>
<lb n="1564"/>
<lb n="1565"/><p><span>Misi féin an fear</span>
<lb n="1566"/><span>Thréig mo rath ar lionn,</span>
<lb n="1567"/><span>'bhFuaras, sean is óg,</span>
<lb n="1568"/><span>Shluig mo sgóig gach am.</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>Mallacht do gach aon</span>
<lb n="1571"/><span>Chaitheas aois mar mé,</span>
<lb n="1572"/><span>Tug mo rath ar bheóir,</span>
<lb n="1573"/><span>Do rac mo stór ar scléip.</span></p>
<lb n="1574"/>
<lb n="1575"/><p><span>Do sgar crádhbha liom,</span>
<lb n="1576"/><span>Beag mo shuim i nDia,</span>
<lb n="1577"/><span>Aithrighe tré mo choir</span>
<lb n="1578"/><span>Ní dhearna misi riamh.</span></p>
<lb n="1579"/>
<lb n="1580"/><p><span>Aifrionn buadhach binn</span>
<lb n="1581"/><span>Bhíodh i gcionn don teagh,</span>
<lb n="1582"/><span>'Sa gcionn eile ag ól</span>
<lb n="1583"/><span>Bhidhinn-si, sgóig gan rath.</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>Dia agus fuil a Mhic</span>
<lb n="1586"/><span>Minic sin 'mo bheul,</span>
<lb n="1587"/><span>Ní mar adhradh dóibh</span>
<lb n="1588"/><span>Acht re spóirt dham féin.</span>
<lb n="1589"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1590"/><p><span>'N ionad paidre caomh,</span>
<lb n="1591"/><span>I dtoiseach bídh is suain,</span>
<lb n="1592"/><span>Chleachtas sgéal is práisg,</span>
<lb n="1593"/><span>Bréag gan áird is uaill.</span></p>
<lb n="1594"/>
<lb n="1595"/><p><span>Ba céad binne rann</span>
<lb n="1596"/><span>Graosta cam gan stuaim</span>
<lb n="1597"/><span>Nó trí chaogad psalm</span>
<lb n="1598"/><span>'N éisteacht fann mo chluas.</span></p>
<lb n="1599"/>
<lb n="1600"/><p><span>d'imthigh uaim mo chiall,</span>
<lb n="1601"/><span>Deir an chliar gur cóir</span>
<lb n="1602"/><span>Mise dhul gan sgíth</span>
<lb n="1603"/><span>I n-éadach lín don Róimh.</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>Och, och, och, och, ón</span>
<lb n="1606"/><span>M'ádhbhar bróin mar táim,</span>
<lb n="1607"/><span>Caoch, lag, aosta, crón,</span>
<lb n="1608"/><span>'S mé gan stór um láimh.</span></p>
<lb n="1609"/>
<lb n="1610"/><p><span>Dia dá dtugadh dhamh</span>
<lb n="1611"/><span>Teacht ar ais dom' mhnaoi,</span>
<lb n="1612"/><span>Seal do bhiad-sa beo</span>
<lb n="1613"/><span>'S beag an t-ól do ním.</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1616"/><span>Ar gcríochnadh dhó do thuit na throm-shuan codlata,</span>
<lb n="1617"/><span>agus so Dia Domhnuigh, tráth is gnáth leis an bpubal</span>
<lb n="1618"/><span>sgaoileadh ó Aifreann.  Do chuaidh aon do bhuidhin</span>
<lb n="1619"/><span>adhbhal (do bhí i gcuideachta 'chéile ag teacht ó Aifrionn</span>
<lb n="1620"/><span>dá n-árus féin) i leath taobh asteach fon gcoill (do</span>
<lb n="1621"/><span>bhuain mhaide), agus do hárla go ndeachuidh mar a raibh</span>
<lb n="1622"/><span>an gheilt si na shuan os comhair na gréine, na</span>
<lb n="1623"/><span>gheoinneach lom thárnochtuighthe, taobh le lipéad beag, a</span>
<lb n="1624"/><span>dfháig na dreiseacha aige don léine fuair ón tsagart,</span>
<lb n="1625"/><span>agá fholach.  Má (bhuain an t-óglach an maide) ar aon</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1626"/><p><span>chor atá fhios agam nár fhan sé le (na géagáin a bhuain</span>
<lb n="1627"/><span>de), agus má dfhan nár fhan le (aon ní eile) go ráinig</span>
<lb n="1628"/><span>a chuideachta, dár aithris méad uathbhás an amhairc do </span>
<lb n="1629"/><span>chonnairc.  Dubhairt cuid díobh gurab é an tí do imir</span>
<lb n="1630"/><span>na gámaoidh ar mhuinntir Dhoithfiolluigh agus gur cheart</span>
<lb n="1631"/><span>a ghabháil, agus leis an inntinn sin do ghluaiseadar do</span>
<lb n="1632"/><span>aoin-bheul agus do luigheadar shíos air agus do</span>
<lb n="1633"/><span>cheangladar é.  Tráth chonnairc Éamonn gur gabhadh</span>
<lb n="1634"/><span>mar sin gan fhios é, do fhás uamhan agus critheagla</span>
<lb n="1635"/><span>ar feadh a bhall feardha fíor-chalma, ag meas gurab iad</span>
<lb n="1636"/><span>muintir Dhoithfiolluigh do tháinig air.</span></p>
<lb n="1637"/>
<lb n="1638"/><p><span>Do smuain annso ar bhailbhe bhréige a leigean air</span>
<lb n="1639"/><span>féin, go m'fhéidir nach n-aithneodaois é.  Do labhair</span>
<lb n="1640"/><span>cuid díobh annso leis ag rádh:</span></p>
<lb n="1641"/>
<lb n="1642"/><p><span>Nach tusa an díolúnach a d'imir cleasuigheacht ar</span>
<lb n="1643"/><span>mhuinntir Dhoithfiolluigh i mbaile na mBodach?</span></p>
<lb n="1644"/>
<lb n="1645"/><p><span>Do rugsan le n-a mhéar ar bharr a theangan, ag</span>
<lb n="1646"/><span>déanamh comhartha go raibh balbh, ag tisbeánadh a</span>
<lb n="1647"/><span>theangan dóibh, dubhairt:</span></p>
<lb n="1648"/>
<lb n="1649"/><p><span>Ang, ang, ang.</span></p>
<lb n="1650"/>
<lb n="1651"/><p><span>Ndomhnach ní hé so é, ar cuid díobh, óir is beacht an</span>
<lb n="1652"/><span>t-urlabhara do bhí aige.</span></p>
<lb n="1653"/>
<lb n="1654"/><p><span>Mo bhriathar, ar cuid eile, creidim nach é.  Is é is</span>
<lb n="1655"/><span>déanta, ar iad, a bhreith a láthair an tsagairt atá ag</span>
<lb n="1656"/><span>baisdeadh páiste i dtoigh mhic Uí Dhubhrúin.</span></p>
<lb n="1657"/>
<lb n="1658"/><p><span>Mo chonsias creidim gurab é, ar an t-iomlán.</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>Do éignídar leo annso é, agus an tan do chualuidh</span>
<lb n="1661"/><span>Éamonn bocht iad ag rádh a thabhairt go toigh mhic</span>
<lb n="1662"/><span>Uí Dhubhrúin, mar a raibh sár-eolus air, do bhí deimhnioch</span>
<lb n="1663"/><span>go raibh ar lom-fhágáil, agus ní raibh neart air, fa</span>
<lb n="1664"/><span>héigin dó gluasacht, agus an tan rugadh a láthair an</span>
<lb n="1665"/><span>tsagairt é do léig é féin ar a ghlúinibh ionna fhiadhnuise</span>
<lb n="1666"/><span>agus do chrom a chionn go huirísiol dó.  Tráth chonnairc</span>
<lb n="1667"/><span>an sagart so dubhairt a scaoileadh go bhfaicfidhe créad</span>
<lb n="1668"/><span>do dhéanfadh, agus nár bh'amhrus leis gur bhang nó</span>
<lb n="1669"/><span>geasa do bhí air.  Comh doigh is do scaoileadh, do bhí</span>
<lb n="1670"/><span>dá choisreagadh féin go teann, agus do shuidh ag an</span>
<lb n="1671"/><span>tine tar éis an leanbh do bhaisteadh.  Do shuidh an</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1672"/><p><span>sagart, agus tugadh leann agus uisge beatha anuas.</span>
<lb n="1673"/><span>Tráth chonnairc Éamonn so do chraith druim a lámh ris</span>
<lb n="1674"/><span>an tsagart ag rádh go hárd:</span></p>
<lb n="1675"/>
<lb n="1676"/><p><span>Bháth, bháth, bháth.</span></p>
<lb n="1677"/>
<lb n="1678"/><p><span>Agus annsin ag teilgean a dó nó trí do smugshoilibh</span>
<lb n="1679"/><span>amach, do raith chum leabhair do chonnairc ar fhuinneoig</span>
<lb n="1680"/><span>ós a chomhair, agus comh luath agus do fhosgail an</span>
<lb n="1681"/><span>leabhar céadna do thug teóra póg dhó.  Do fhiafruigh</span>
<lb n="1682"/><span>an sagart do fhear a toighe cad é an leabhar sin do</span>
<lb n="1683"/><span>casadh chuige, do chuir an urad sin luathgháire air.</span></p>
<lb n="1684"/>
<lb n="1685"/><p><span>Atá, ar fear a toighe, Trí Bior-ghaoithe an Bháis.</span></p>
<lb n="1686"/>
<lb n="1687"/><p><span>Nár innis mé dhuit, ar an sagart, gurab bang do </span>
<lb n="1688"/><span>bhí air?</span></p>
<lb n="1689"/>
<lb n="1690"/><p><span>Do chuartuigh Éamonn an leabhar go bhfuair an áit</span>
<lb n="1691"/><span>do bhí uaidh, agus do leag méar air don tsagart chum</span>
<lb n="1692"/><span>go léigheadh sé é.  Do léigh an sagart tagra mór i</span>
<lb n="1693"/><span>n-aghaidh na pótuireacht agus a liacht olc agus mí-chomhgar</span>
<lb n="1694"/><span>a ghreamuigheas di agus ar liacht díoghaltas saoghulta</span>
<lb n="1695"/><span>féin a leanas í, agus gan áireamh ar na piantaibh</span>
<lb n="1696"/><span>suthain le bpréachtar lucht a gnáthaighthe i n-ifrionn.</span></p>
<lb n="1697"/>
<lb n="1698"/><p><span>Ar mo choinsias, ar an sagart, is duine maith an</span>
<lb n="1699"/><span>fear úd, agus ná cuiridh saobh-nós ar bith air, agus</span>
<lb n="1700"/><span>tugaoi ní re n-ithe dhó.</span></p>
<lb n="1701"/>
<lb n="1702"/><p><span>Do tugadh agus do ith go madh sáthach roilíonta é,</span>
<lb n="1703"/><span>agus an sagart da choimhdeacht.  Tar éis na proinne</span>
<lb n="1704"/><span>sin do ithe dhó agus buidheachas do thabhairt do Dhia, do</span>
<lb n="1705"/><span>chorruigh a chorr-mhéar ar an mbórd i bhfiadhnuise an</span>
<lb n="1706"/><span>tsagairt dá chur i n-umhail dó gur mhian leis ní éigin</span>
<lb n="1707"/><span>do scríobhadh.  Do thuig an sagart an comhartha agus</span>
<lb n="1708"/><span>tug peann, duibh agus páipéar dó.  Do shuidhsan ag</span>
<lb n="1709"/><span>an mbord agus do scríobh mar so:</span></p>
<lb n="1710"/>
<lb n="1711"/><p><span>A Athair oirmhidnigh, mas fiú leat a léaghadh, scríobhfa</span>
<lb n="1712"/><span>misi dhuit, an uair nach féidir liom a innsin le</span>
<lb n="1713"/><span>briathruibh béil, sgeul iongantach uathbhásach.  Do bhí</span>
<lb n="1714"/><span>mé oidhche Shamhna so chuaidh hort agus mo phaidrín ar</span>
<lb n="1715"/><span>mo mhéir agam go huaigneach ionnsa roilic i gCluan</span>
<lb n="1716"/><span>Mhic Noisi, ag smuainiughadh go ndoilgheas adhbhal ar</span>
<lb n="1717"/><span>iliomad mo locht, agus i meodhain mo stuidéara do </span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1718"/><p><span>chonnairc mé corp ag tógáil a chinn as an bhfeart ba</span>
<lb n="1719"/><span>neasa dhamh, agus dealbh ghaothach ghrianamhuil ós a</span>
<lb n="1720"/><span>chionn, agus an corp céadna ag fás go méid</span>
<lb n="1721"/><span>iongantuigh, agus do réir mar do mhéaduigh an corp</span>
<lb n="1722"/><span>do mhéaduigh an deallradh mar an gcéadna.  Do líon</span>
<lb n="1723"/><span>mo aigne lán do iongantas agus do uathbhás agus, ní</span>
<lb n="1724"/><span>hamhras duit, mo chroidhe agus mo chéadfa uile lán</span>
<lb n="1725"/><span>do uamhan agus do imeagla, agus do theilg mé mé</span>
<lb n="1726"/><span>féin ar m'éadan chum lár agus lán-talmhan, gi go</span>
<lb n="1727"/><span>dtug an deallradh do chonnairc mé meisneach agus</span>
<lb n="1728"/><span>méad mheanma dhamh, ag smuaineadh nach biadh deallradh</span>
<lb n="1729"/><span>nó glé shoillsi dá shamhuil sin ag faire ar dhroch-spiorad.</span>
<lb n="1730"/><span>Acht níor chian san mearbhall sin mé an tan do labhair</span>
<lb n="1731"/><span>an taidhbhsi céadna agus adubhairt:</span></p>
<lb n="1732"/>
<lb n="1733"/><p><span>Éirigh, déan meisneach, thug aithrighe caon-dúthrachtach</span>
<lb n="1734"/><span>na hoidhche nocht fadughadh saoghuil dhuit nár thuill do</span>
<lb n="1735"/><span>mhí-ghníomha dhuit, acht caithfidh tú duadha saoghulta do</span>
<lb n="1736"/><span>fhulang ar feadh dtréimsi go ndéanuidh tréaduidhe</span>
<lb n="1737"/><span>éigin culaidh dhuit, do bhras-lomradh a thréada.  Uime</span>
<lb n="1738"/><span>sin, teilg dhíot h'éadach agus imthigh 'do gheoinneach</span>
<lb n="1739"/><span>bhalbh go dtí sin.  Agus atáim amhluidh ó shoin anall</span>
<lb n="1740"/><span>agus mo mhíle creach biad amhluidh go fuinn mo bheatha,</span>
<lb n="1741"/><span>óir is do-fhaghála an ní adubhairt.  Agus do imthigh as</span>
<lb n="1742"/><span>mo amharc annsin i bhfíoghair choilim.  Do ghlac mo</span>
<lb n="1743"/><span>éadach féin teine gan duine daonna ar bith a bheant</span>
<lb n="1744"/><span>ris.  Ag sin dhuit, a Athair oirmhidnigh, siocair mo</span>
<lb n="1745"/><span>noichteacht, mo bhailbhe agus m'fhiadhántacht féin.</span></p>
<lb n="1746"/>
<lb n="1747"/><p><span>Thug annso an chairt le léaghadh don tsagart, is do</span>
<lb n="1748"/><span>léigh an sagart an chairt romhráidhte go fír-mhinic agus</span>
<lb n="1749"/><span>do mhion-sgrúd gach briathar fo leith di go fad-stuidéarach.</span>
<lb n="1750"/><span>Annso adubhairt gur thuig diamharún na</span>
<lb n="1751"/><span>mbriathar ndorcha sin do bhí san scríbhinn, agus</span>
<lb n="1752"/><span>adubhairt leis an ngeoinneach meisneach do dhéanamh</span>
<lb n="1753"/><span>agus go scaoilfeadh féin a gheasa.  Do thógsan a dhá</span>
<lb n="1754"/><span>láimh suas agus adubhairt:</span></p>
<lb n="1755"/>
<lb n="1756"/><p><span>Mhá, mhá, mhá.</span></p>
<lb n="1757"/>
<lb n="1758"/><p><span>Do rug an sagart leis abhaile dá thoigh féin é, agus</span>
<lb n="1759"/><span>do bhí go maith leis gus an Domhnach da gcionn.</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1760"/><p><span>Ionnsin do rug leis go pubal an Domhnuigh é, agus</span>
<lb n="1761"/><span>do léigh an chairt romhráidhte agus do mhínigh an</span>
<lb n="1762"/><span>diamharún do bhí innte .i. éadach a dhéanamh, mar</span>
<lb n="1763"/><span>dubhradh cheana, gur bh'é féin an tréaduidhe agus gur</span>
<lb n="1764"/><span>bh'iad an comh-chruinniughadh an tréad, gurab é an</span>
<lb n="1765"/><span>lomradh gach toice agus gach saidhbhrios dá raibh ag an</span>
<lb n="1766"/><span>choimhthionól chríostamhuil, agus gurab é an bras lomradh</span>
<lb n="1767"/><span>ar a dtráchtann an scríbhinn an t-airgead brais nó</span>
<lb n="1768"/><span>umha do bhí ag an tréad .i. an pubal.</span></p>
<lb n="1769"/>
<lb n="1770"/><p><span>Do mhínigh mar an gcéadna an bhang do neasg an</span>
<lb n="1771"/><span>spiorad ar an ngeoinneach bocht bhí ós a gcomhair, agus</span>
<lb n="1772"/><span>cionnas a coimhlíonfuidhe agus do scaoilfidhe gach</span>
<lb n="1773"/><span>geis dár cuireadh air, is é sin gach aon do réir a</span>
<lb n="1774"/><span>acfuinne do airgead brais do leigean amach ar éadach</span>
<lb n="1775"/><span>dhó agus go dtiucfadh a chaint chuige.  Do rinneadh</span>
<lb n="1776"/><span>so go fonnmhar, agus go héaduigheadh é go clúthmhar</span>
<lb n="1777"/><span>seasgair ó bhonn go baithis.  I ndiaidh a bheith úmuighthe</span>
<lb n="1778"/><span>seasgair mar sin dó do léig é féin ar a ghlúinibh,</span>
<lb n="1779"/><span>ag tabhairt scaoi do-áireamh do bheannachtuibh dúthrachtacha</span>
<lb n="1780"/><span>dhóibh uile, agus go mór-mhór don tsagart</span>
<lb n="1781"/><span>agus adubhairt:</span></p>
<lb n="1782"/>
<lb n="1783"/><p><span>A dhaoinibh uaisle, ar sé, níl sé ceaduightheach</span>
<lb n="1784"/><span>agam-sa ní sa mhó do chaint do dhéanamh go filleadh ó</span>
<lb n="1785"/><span>Loch Dearg dhamh.</span></p>
<lb n="1786"/>
<lb n="1787"/><p><span>Annsin do chraith lámh leis an tsagart agus do imthigh</span>
<lb n="1788"/><span>gan mhoill go Loch Dearg, agus do thug a thuras go</span>
<lb n="1789"/><span>cráidhbheach caon-dúthrachtach, san riocht sin gur shaoil</span>
<lb n="1790"/><span>na huile dá bhfacuidh é go raibh cosamhlacht air go</span>
<lb n="1791"/><span>naomhthaoi é.</span></p>
<lb n="1792"/>
<lb n="1793"/><p><span>Fágamaoid mar so é trí mhí, ó chill go tuath ag</span>
<lb n="1794"/><span>líonadh fuinn fódbhán Fódla do thásg agus dá theastus</span>
<lb n="1795"/><span>agus do mhór-chlú a throisgthe, a thréithe agus a</span>
<lb n="1796"/><span>thréidheanais, san modh go dtáinic i n-éisteacht an</span>
<lb n="1797"/><span>draoi Aodhagán Feartach, ní do thaitin go mór leis</span>
<lb n="1798"/><span>agus comh mór sin go ndubhairt:</span></p>
<lb n="1799"/>
<lb n="1800"/><p><span>Ó chím gur atharuigh sé a bhéasa agus go bhfuil ar</span>
<lb n="1801"/><span>tí a bheatha do leasughadh, bhéara mé mo chongnamh dó</span>
<lb n="1802"/><span>chum a mhná a fhuasgladh agus do chum a gcur a mbeith</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1803"/><p><span>fuileamhnach chum a mbeatha do thabhairt i dtír go</span>
<lb n="1804"/><span>neamh-thoileamhnach le lucht táir agus fuatha, agus leis</span>
<lb n="1805"/><span>an inntinn sin do chuaidh go huamha uaigneach faoi</span>
<lb n="1806"/><span>thalamh a stuidéir.  Is annsin do chuir a chochall</span>
<lb n="1807"/><span>buadhach dorcha dealbhtha draoidheachta agus dolpha</span>
<lb n="1808"/><span>uime' chionn fiosach foghlumtha follusta fír-eolach agus</span>
<lb n="1809"/><span>do ghlac iar sin a shlaitín bláth-bhán coimh-reamhar</span>
<lb n="1810"/><span>coimh-réidh, lér ghnáthuigh a ghaois a gheasa a dhanainn</span>
<lb n="1811"/><span>agus a ghliocas a dhealbhadh a shocrughadh agus a</span>
<lb n="1812"/><span>shuidhiughadh, agus do bhean fáinne fairsing fíor-chruinn</span>
<lb n="1813"/><span>léithe 'na thimchioll féin.  Annso do thug teóra póg</span>
<lb n="1814"/><span>ar a ghlúinibh dá shean-mháthair .i. talamh.  Annsin do</span>
<lb n="1815"/><span>cham sé a bheul agus do fhiaruigh sé a shúile ionna</span>
<lb n="1816"/><span>chionn agus do chuir guin agus roinne fíoch agus feirge</span>
<lb n="1817"/><span>ar a dhreich dheallruidh agus ar a gheal-ghnúis agus do </span>
<lb n="1818"/><span>rinn é féin ar chuma uachuide do oibreochadh spaspas,</span>
<lb n="1819"/><span>uamhan agus crith-eagla i gcroidhe an tí is dána agus</span>
<lb n="1820"/><span>is meisneamhla do dhúluibh daonna an domhuin dá</span>
<lb n="1821"/><span>bhfaicfeadh san riocht sin é.  Do fhéach annso ionn sna</span>
<lb n="1822"/><span>ceithre hárduibh gacha taobh dhe .i. soir agus siar, ó</span>
<lb n="1823"/><span>dheas agus ó thuadh, do ionntuigh ma gcuairt fa thrí</span>
<lb n="1824"/><span>agus do chuir teora glaodh feardha fuaimeamhuil fad-chlusach</span>
<lb n="1825"/><span>as, do chualathas ag gach coirneál don chruinne</span>
<lb n="1826"/><span>chathfuidh cheathar-rannuigh, agus do shéid punainn ionna</span>
<lb n="1827"/><span>stoc sgairteach sgal-árd agus adubhairt an orrtha</span>
<lb n="1828"/><span>romhuinn:</span></p>
<lb n="1829"/>
<lb n="1830"/><p><span>Ipse non alius per virtutem cantationis Medicae dico,</span>
<lb n="1831"/><span>mando et impero ut huc nunc ad me veniant Reginae</span>
<lb n="1832"/><span>Rathcruachan Síthúna Sítháine atque Cnocaiste cum suis</span>
<lb n="1833"/><span>sequasibus et hoc sine mora, non cito, sed citissime</span>
<lb n="1834"/><span>faciant amulo amili a molo t-ámén, go dúthrachtach</span>
<lb n="1835"/><span>diadhanta.  Annso do shinn a bhuabhall fuaimneach agus</span>
<lb n="1836"/><span>leis sin féin do tháinig trost, torann agus tormán</span>
<lb n="1837"/><span>do chorruigh agus do chuir na dúileibh agus na</span>
<lb n="1838"/><span>hárd-ranna ar coimhchreathadh.  Is annso táinig na</span>
<lb n="1839"/><span>ríoghanuibh romhráidhte agus ceithre lóchruinn lasta</span>
<lb n="1840"/><span>lán-shoillseacha (ionn a lámha míne maiseacha méirleabhra)</span>
<lb n="1841"/><span>riu.  Táinig ann mar an gcéadna Dis,</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1842"/><p><span>Cerberus, Abiron, Megéara, Nemessis, Cloto,</span>
<lb n="1843"/><span>Lachesis agus Atropos agus an chuid eile do dhuibh-</span>
<lb n="1844"/><span>threabhlach Ghehena rompa agus droma mór-fhuaimneach</span>
<lb n="1845"/><span>ag gach aon díobh dá chruaidh-ghreadadh, i modh go raibh</span>
<lb n="1846"/><span>na huile cinnte dhe gurab é luan an laoi bhrátha do</span>
<lb n="1847"/><span>thárla ann.  Do labhradar na ríoghanuibh romhráidhte</span>
<lb n="1848"/><span>leis an draoi go bhfeirg mhóir agus go mothughadh adhbhal</span>
<lb n="1849"/><span>ag fiafruighe go géirneimhneach créad í fáth na garma</span>
<lb n="1850"/><span>sin do chuir orra.</span></p>
<lb n="1851"/>
<lb n="1852"/><p><span>Atá, ar sé, ag tógáil a chinn, pradhainn gan</span>
<lb n="1853"/><span>chompráid agam ribh, is é sin, file fír-ghéar faobhrach</span>
<lb n="1854"/><span>darab ainm Éamonn Ó Cléire do hoileadh agus do</span>
<lb n="1855"/><span>hailtreadh go muirneach ris na Miúsuibh ar Chnoc aoibhinn</span>
<lb n="1856"/><span>Helicon i mullach Shléibhe Parnasus do bhronn gach ar</span>
<lb n="1857"/><span>thacair ariamh ag toileamhuin clú dó féin do Bhacus</span>
<lb n="1858"/><span>agus do na Miúsuibh; anois aosta anbhfann, 'na dhíol</span>
<lb n="1859"/><span>truaighe ó do sgar a bhean mhaith ris .i. Iomchuibheacht,</span>
<lb n="1860"/><span>inghean Fhortúin.  Ba mian liom re toil bhur mórdhacht-sa</span>
<lb n="1861"/><span>sibh do fhuasgladh na mná céadna dhó ón mbruid ionna</span>
<lb n="1862"/><span>bhfuil, agus gach aon díbh do thabhairt tabhartas fo leith</span>
<lb n="1863"/><span>dhóibh, agus an chéad uair ceithre buidéil, is é sin</span>
<lb n="1864"/><span>buidéal an bhean aguibh, do uisge an tobair bheannuighthe</span>
<lb n="1865"/><span>Crisorius atá san Arcadia do thabhairt re n-ibhe dhó.</span></p>
<lb n="1866"/>
<lb n="1867"/><p><span>Cóimhlíonfaimíd h'aithne, ar iad-san, do aon toil,</span>
<lb n="1868"/><span>agus créad is riachtanas dhúinn uile dhol i gcuinne an</span>
<lb n="1869"/><span>uisge sin?</span></p>
<lb n="1870"/>
<lb n="1871"/><p><span>Cuma liom, ar Aodhagán, acht go bhfuighe seisean</span>
<lb n="1872"/><span>le n-a ól é.</span></p>
<lb n="1873"/>
<lb n="1874"/><p><span>Do bhí Proserpina, bainríoghan ifrinn, a láthair agus</span>
<lb n="1875"/><span>adubhairt gi nár bh'é a gnathuidhe féin é go gcuirfeadh</span>
<lb n="1876"/><span>aon dá cuideachta féin na gcuinne.  Do thugadar</span>
<lb n="1877"/><span>uile buidheachas di.  Annso chuir aithne ar Cherberus a</span>
<lb n="1878"/><span>thabhairt leis é.</span></p>
<lb n="1879"/>
<lb n="1880"/><p><span>Ní easumhlacht, ar Cerberus, do bhéaradh orm gan</span>
<lb n="1881"/><span>do thoil do choimhlíonadh acht easbhuidh lúdh, óir níl</span>
<lb n="1882"/><span>siubhal nó astar ionn mo luidnibh ón mbrúghadh do </span>
<lb n="1883"/><span>thug Hercules ar mo cheathramhna an lá do mharbh mé</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1884"/><p><span>Piriteus, a chompánach, i n-ifreann agus sin ar do</span>
<lb n="1885"/><span>shon-sa, mas cuimhneach leat é?</span></p>
<lb n="1886"/>
<lb n="1887"/><p><span>Is cuimhneach go deimhin, ar isi.  Siubhail thusa annsa</span>
<lb n="1888"/><span>turas úd, Abiron, ar sí.</span></p>
<lb n="1889"/>
<lb n="1890"/><p><span>Ní rachad, don diabhal coiscéim, ar Abiron.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>Amhgar ort, ar isi, is tré h'easumhlacht don</span>
<lb n="1893"/><span>mhaighistir mhaith do bhí agad do dhíbir uaidh go hifrionn</span>
<lb n="1894"/><span>thú, agus bhéara misi air h'easumhlacht (i n-áit aduain)</span>
<lb n="1895"/><span>dam a chúitiughadh.</span></p>
<lb n="1896"/>
<lb n="1897"/><p><span>Don diabhal beann (biorráin) agam-sa ort, ar eision,</span>
<lb n="1898"/><span>ní féidir libh misi dhéanamh ní os measa nó níos dona</span>
<lb n="1899"/><span>nó atá mé.</span></p>
<lb n="1900"/>
<lb n="1901"/><p><span>Coimhnigh féin ar a bhfuil tú ag rádh, ar isi.  Siubhail</span>
<lb n="1902"/><span>annsúd a Dhis, ar sí.</span></p>
<lb n="1903"/>
<lb n="1904"/><p><span>Ní rachad, ar eisean, agus is iongantach liom go</span>
<lb n="1905"/><span>bhfuair tú ionnad féin a leithide a luadh liom, agus</span>
<lb n="1906"/><span>má tá tusa 'do ríoghan atá misi 'mo phrionnsa.</span></p>
<lb n="1907"/>
<lb n="1908"/><p><span>Siubhail thusa annsúd a Chlóto, ar sí.</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>Ní rachad, ar Clóto, is leor liom a bhfuaras do</span>
<lb n="1911"/><span>dhochar ag cíoradh agus ag ciamáil na holla dá</span>
<lb n="1912"/><span>ndearna mo dheirbhshiúr Laichesis snáithe a bheatha.</span></p>
<lb n="1913"/>
<lb n="1914"/><p><span>Tiaigh Iachesis féin ann, ar sí.</span></p>
<lb n="1915"/>
<lb n="1916"/><p><span>Ní rachad, ar Lachesis, agus saoilim go bhfuilim ag</span>
<lb n="1917"/><span>déanamh go leor i n-aisge dhó, isé sin, ag tarruing</span>
<lb n="1918"/><span>agus ag casadh snáithe a bheatha ó ló a thuismidh go so,</span>
<lb n="1919"/><span>is gan fhios agam créad é an fáth.</span></p>
<lb n="1920"/>
<lb n="1921"/><p><span>Siubhail annsúd a Atropos, ar isi.</span></p>
<lb n="1922"/>
<lb n="1923"/><p><span>Ní rachad, ar Atropos.</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>Caithfidh tú dhul ann, ar isi.</span></p>
<lb n="1926"/>
<lb n="1927"/><p><span>Go loisgthear mé má théighim, ar Atropos, muna</span>
<lb n="1928"/><span>ngearra mé snáithe a bheatha, a shláinte agus a shaoghuil.</span></p>
<lb n="1929"/>
<lb n="1930"/><p><span>Cosmhuil, ar si, gurab fearr dhúinn leigean dhuit,</span>
<lb n="1931"/><span>ar isi.  Siubhail annsúd a Nemesis agus gluais go</span>
<lb n="1932"/><span>tapa fós, adeirim riot.</span></p>
<lb n="1933"/>
<lb n="1934"/><p><span>Both, both, ar Nemesis, is dóigh liom gur bagar é.</span>
<lb n="1935"/><span>Mo chrochadh go bhfágha mé má théighim-si annsin, muna</span>
<lb n="1936"/><span>ngabha mé do mheadóig ann san chéad áit a dteangmhuigh</span>
<lb n="1937"/><span>sé orm, i ndíoghaltas mo thrioblóide.</span>
<lb n="1938"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1939"/><p><span>Ó, is fíor dhuit, sí sin do cheird, ar issi, agus do</span>
<lb n="1940"/><span>ealadha, óir is tú féin beandhia an díoghaltais.  A</span>
<lb n="1941"/><span>Mhegera, an racha tusa annsúd?</span></p>
<lb n="1942"/>
<lb n="1943"/><p><span>Ní rachad, ar Megera, níl mé comh maith sin dhó féin</span>
<lb n="1944"/><span>nó do dhuine ar bith eile is a dhul an fad soin ar</span>
<lb n="1945"/><span>mhaithe leis.</span></p>
<lb n="1946"/>
<lb n="1947"/><p><span>A mhéirdreach dhána, ar isi, dar céird mailís,</span>
<lb n="1948"/><span>fuath, feall agus urchóid, is díreach thig tú lead ainm</span>
<lb n="1949"/><span>crosta, coiripe, coinneallbháite .i. díbhfeirg.  Cionnus</span>
<lb n="1950"/><span>a léigeas an dánacht dhuit a leithide do fhreagra do</span>
<lb n="1951"/><span>thabhairt orm?</span></p>
<lb n="1952"/>
<lb n="1953"/><p><span>Ar Megera, dá freagradh: Ná goir méirdreach</span>
<lb n="1954"/><span>dhíom-sa; is córa a ghairm dhíot féin é, ós tú an</span>
<lb n="1955"/><span>malluightheoir do bhí pósta ar Orpheus agus do bhí san</span>
<lb n="1956"/><span>am gcéadna 'do mhnaoi ag Plúto agus do fhan i</span>
<lb n="1957"/><span>gcomhnuidhe san sglábhuigheacht céadna aige, agus níl</span>
<lb n="1958"/><span>acht nós an choiligh gaoithe ionnad.</span></p>
<lb n="1959"/>
<lb n="1960"/><p><span>Cuma é, cuma é, a bhean uasal, ar issi.</span></p>
<lb n="1961"/>
<lb n="1962"/><p><span>Ndomhnach is cuma agus is ró-chuma, ar Megera.</span></p>
<lb n="1963"/>
<lb n="1964"/><p><span>Well, well, ar issi, nár ba slán na slinnéin íocfas</span>
<lb n="1965"/><span>na cainteanna sin, agus creidim gurab é an freagradh</span>
<lb n="1966"/><span>céadna nó freagradh comh dona a gheabhus mé ón</span>
<lb n="1967"/><span>iomlán aguibh.</span></p>
<lb n="1968"/>
<lb n="1969"/><p><span>Ná déan amhras de, ar iad-san, do aon-ghuth.</span></p>
<lb n="1970"/>
<lb n="1971"/><p><span>An uair do chonnairc sí méad a mí-mhúinteacht do</span>
<lb n="1972"/><span>chuir fídeog do bhí aice ionna beul agus do bhuail port</span>
<lb n="1973"/><span>roingce uirre, do bhí comh géar comh árd agus sin go</span>
<lb n="1974"/><span>gcualathas ar feadh na cruinne agus níos faide é.</span>
<lb n="1975"/><span>Do tháinig annso giúrnáil throstamhuil agus girle</span>
<lb n="1976"/><span>guairle gaoithe do rug 'na gcaoruibh lasracha tréas</span>
<lb n="1977"/><span>na firmhemintibh iad, ag fágáil ceithre mbuidéil do</span>
<lb n="1978"/><span>uisge an tobuir romhráidhte ionna bhfiadhnuise acu, chum</span>
<lb n="1979"/><span>iongantais Aodhagáin agus na mbainríoghan.  Tráth</span>
<lb n="1980"/><span>chonnairc Aodhagán gach ar thárla dubhairt:</span></p>
<lb n="1981"/>
<lb n="1982"/><p><span>Beannacht libh, a mhná uaisle, bígidh ag imtheacht</span>
<lb n="1983"/><span>feasta, a coimhlíonadh gach ar haisgeadh oruibh.</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>Do dhúin a leabhar annso, ionna raibh gach orrtha</span>
<lb n="1986"/><span>agus gach oráid le a ndealbhadh a dholpha, agus comh</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1987"/><p><span>luath agus do dúnadh é do neamh-fhaicsigheadh iad agus</span>
<lb n="1988"/><span>do imthigh gan dubh gan dath.</span></p>
<lb n="1989"/>
<lb n="1990"/><p><span>Fágamaoid ar bhealach tré gach anach ar mhian leo</span>
<lb n="1991"/><span>féin a ghabháil iad, agus mas mithid dhúinn é casamaoid</span>
<lb n="1992"/><span>ar Éamonn.  Do fhan ar Loch Dearg trí mhí comh</span>
<lb n="1993"/><span>cráidhbheach sin gur sháruigh an uile a fhoillsiughadh.  An</span>
<lb n="1994"/><span>uair fa mhithid leis an t-ionad cráidhbheach deagh-shomplach</span>
<lb n="1995"/><span>so ionna raibh do fhágáil do fháig beannacht ag cách</span>
<lb n="1996"/><span>agus do bhí beannacht ó na huile leis.  Do ghluais i</span>
<lb n="1997"/><span>n-aithghiorra gach conair ag triall ar ais don ionad</span>
<lb n="1998"/><span>ar threoruigh a aigne é.  Do bhí anois, ní hionann agus</span>
<lb n="1999"/><span>ariamh roimhe, aire aige air féin, aga chongbháil go</span>
<lb n="2000"/><span>dathamhuil agus do cheartuigh é féin go cruinn cliste</span>
<lb n="2001"/><span>púdarrtha bláith beárrtha beitir, ionna chuluidh chóirighthe</span>
<lb n="2002"/><span>déanta, mar dubhradh roimhe, do bhras-lomra.</span></p>
<lb n="2003"/>
<lb n="2004"/><p><span>Lá n-aon dá raibh ag gabháil tré dhíthribh allta</span>
<lb n="2005"/><span>uaigneacha na contae i dtárla, do chonnairc an bhuidhin</span>
<lb n="2006"/><span>bhan ba bhreagha dá bhfacuidh dearca daonna ón</span>
<lb n="2007"/><span>chruthughadh gus an lá sin, ag déanamh go díreach ar an</span>
<lb n="2008"/><span>gcuid don mhoigh ionna raibh.  Do bhí ceathrar eatorrtha</span>
<lb n="2009"/><span>go ndeallradh n-iongantach agus ceithre coróna áluinn</span>
<lb n="2010"/><span>aithleaghta uime a gcinn flaitheamhla fionn-fholtacha,</span>
<lb n="2011"/><span>agus céad maighre maiseach mín-dealbhach i sról</span>
<lb n="2012"/><span>shnuighte shnas-bhán ag faire, ag coimhéad agus ag</span>
<lb n="2013"/><span>coimhdeacht gach aon do na ríoghanuibh Fauni, Siorruidi,</span>
<lb n="2014"/><span>Naiades, Cnoicsith gealtáin agus Collaithidh ag</span>
<lb n="2015"/><span>clasuigheacht agus ag comh-roingce riompa na ndiaidh</span>
<lb n="2016"/><span>agus ar gach taobh dhíobh; bean i méad mheadhonuigh idir</span>
<lb n="2017"/><span>na ríoghanuibh roigheamhla-sa agus brat go n-imlibh n-óir</span>
<lb n="2018"/><span>ar a haghaidh, ag folach a deagh-ghnúise, agus na</span>
<lb n="2019"/><span>ríoghana agus na huile eile i gcaidreamh i gcaoineas</span>
<lb n="2020"/><span>agus i gcombáidh ria.  Do fháig an t-amharc iongantach</span>
<lb n="2021"/><span>an-annamh so Éamonn gan bhrígh, gan bhéim, gan</span>
<lb n="2022"/><span>spiodal, gan chorrughadh i mball dá bhalluibh, gur sheas</span>
<lb n="2023"/><span>agus gur thocht an ghasruidh nuaidh-gheal niamh-chrothach so</span>
<lb n="2024"/><span>ar feadh dtréimsi annsin, go ndubhradar do ghuth</span>
<lb n="2025"/><span>ghenearálta mar do thiucfadh as aon bheul go madh</span>
<lb n="2026"/><span>dualgas fír-cheart dleachtach cochorum toiseach faire</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="2027"/><p><span>agus friotail a thabhairt do ríoghan réagáileach Ratha</span>
<lb n="2028"/><span>Cruachan.</span></p>
<lb n="2029"/>
<lb n="2030"/><p><span>Do thochtadar an ath-uair annso agus adubhairt sisi</span>
<lb n="2031"/><span>annsin (ag cromadh i gcomharthacht buidheachais dóibhsean):</span></p>
<lb n="2032"/>
<lb n="2033"/><p><span>Éamuinn Uí Chléire, is é fáth ár dturais annso</span>
<lb n="2034"/><span>indiu, Aodhagán Feartach le n-a ghaois agus le n-a</span>
<lb n="2035"/><span>mhóir-eolus do chuir gairm oruinne, ceathrar bainríoghan</span>
<lb n="2036"/><span>atamaoid annso, ag aisgeadh oruinn agus ag</span>
<lb n="2037"/><span>greamughadh dhínn theacht annso do do fhéachain agus</span>
<lb n="2038"/><span>do do fhóirithin ón gcruadh-chás ionna bhfuil tú, má</span>
<lb n="2039"/><span>chóimhlíonann tú na geasa a neasgfar ort: isé sin</span>
<lb n="2040"/><span>cuideachta caidreamh agus compánas, bórd beinnse</span>
<lb n="2041"/><span>teagh halla agus imsging Chuirm Searbhandeire, a</span>
<lb n="2042"/><span>ghaoil a dheala agus a chombáidheacha do sheachnadh go</span>
<lb n="2043"/><span>fuinn h'éta.  Agus ionnus go madh fusaide dhuit na</span>
<lb n="2044"/><span>geasa céadna a sheasamh gan dollrucht nó doilgheas,</span>
<lb n="2045"/><span>ibh do na buidéil si atá lán do uisge an tobair</span>
<lb n="2046"/><span>naomhtha Crisorius san Arcadia, ag a bhfuil do bhuadha</span>
<lb n="2047"/><span>duine ar bith dá n-ibhe trí deocha dhe go mbiaidh fuath</span>
<lb n="2048"/><span>an-mhór nádúrtha go críoch dheirionnach a bheatha ar</span>
<lb n="2049"/><span>Chuirm Searbhandeire agus na huile eile dá bhfuil ar</span>
<lb n="2050"/><span>aon aigne leis aige.  Gheabhair fós ceithre geallamhna</span>
<lb n="2051"/><span>scríobhtha faoi ár lámhuibh bu riaghail cinnte do do</span>
<lb n="2052"/><span>threorughadh thar gach gábhadh agus tar gach cruadháil</span>
<lb n="2053"/><span>dár féidir le do náimhde romhráidhte chur.  Do gheabhair</span>
<lb n="2054"/><span>(tuille eile) .i. do bhean i riocht is céad fearr nó</span>
<lb n="2055"/><span>chonnairc tú riamh fós í.</span></p>
<lb n="2056"/>
<lb n="2057"/><p><span>Do bhí Éamonn, ar an bhfad sa, ar a ghlúinibh agus a</span>
<lb n="2058"/><span>lámha i n-áirde aige, gan chois gan lámh gan chorp gan</span>
<lb n="2059"/><span>bheul gan tsúil ar luasgadh aige, ag faire ar an</span>
<lb n="2060"/><span>mbreith do bhearthaoi air, gur thóig an ríoghan 'na</span>
<lb n="2061"/><span>sheasamh é, ag tabhairt mheisnigh dhó agus ag rádh leis</span>
<lb n="2062"/><span>gan faitchios bheith air agus nár bhaoghulach dó.  Do </span>
<lb n="2063"/><span>thug annso cairt ionna láimh dhó i raibh na rainn so</span>
<lb n="2064"/><span>síos:</span>
<lb n="2065"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="2066"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2067"/><span>Ar Éamonn chlisde ó Cléire</span>
<lb n="2068"/><span>Brunnuim-si féin gan leisge</span>
<lb n="2069"/><span>Ciste, ceathra is eolus</span>
<lb n="2070"/><span>Má bhíonn gan ól acht uisge.</span>
<lb n="2071"/><span>Ráth Cruachan.</span></p>
<lb n="2072"/>
<lb n="2073"/><p><span>Má sheachnann beoir is bulcán</span>
<lb n="2074"/><span>Leann is súghán súgach,</span>
<lb n="2075"/><span>Bhéarad a bhean a bhaile,</span>
<lb n="2076"/><span>Féach an maith sin ó Úna?</span>
<lb n="2077"/><span>Síoth Úna.</span></p>
<lb n="2078"/>
<lb n="2079"/><p><span>Dhéanfad-sa 'bhean a aisiog,</span>
<lb n="2080"/><span>Gheabhuidh caruid is clann mhaith</span>
<lb n="2081"/><span>Ma sheachnann sé gach díoghla</span>
<lb n="2082"/><span>Chuirfeadh saobh ionna cheann-san.</span>
<lb n="2083"/><span>Cnoc Aiste.</span></p>
<lb n="2084"/>
<lb n="2085"/><p><span>Misi ríoghan Rath Áine,</span>
<lb n="2086"/><span>Misi Áine inghean Úna,</span>
<lb n="2087"/><span>Do bheir sonus do dhaoine</span>
<lb n="2088"/><span>Nach déan díoghla do dhiúrna.</span>
<lb n="2089"/><span>Rath Áine.</span></p>
<lb n="2090"/>
<lb n="2091"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2092"/><span>Do rug annso an bhean ar a raibh an aghaidh fhidil ar</span>
<lb n="2093"/><span>lámh air agus do thug naipicín lán do ór dhearg dhó.</span>
<lb n="2094"/><span>Annsin do neimhnigheadh gach a bhfacuidh (acht an bhean</span>
<lb n="2095"/><span>an chairt an t-ór) le sile na súl, chum iongantais</span>
<lb n="2096"/><span>do-innste Éamuinn nach gcreidfeadh ar aon mhodh go</span>
<lb n="2097"/><span>raibh na neithe do chonnairc amhluidh, muna mbeith na</span>
<lb n="2098"/><span>comharthaí do fágadh.  Do chuir annso lámh fo bhrághuid</span>
<lb n="2099"/><span>a chéile agus do fháiltigh roimpe agus do phóg í re</span>
<lb n="2100"/><span>hiomarcuidh dioghruis agus ailgheasa, agus a d'aisg</span>
<lb n="2101"/><span>cunntas a himtheachta agus a haistear dí ó scar</span>
<lb n="2102"/><span>corruighe an-shocair mí-dhílis na cruinne cleasuighe</span>
<lb n="2103"/><span>cealguighe re chéile (go mí-adhmhar) iad, agus issi</span>
<lb n="2104"/><span>deisean mar an gcéadna:</span>
<lb n="2105"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="2106"/><p><span>Tar éis a n-an-shocracht a fhoillsiughadh agus a</span>
<lb n="2107"/><span>leor-mhíniughadh go grádhach carthannach dá chéile, do thug</span>
<lb n="2108"/><span>an bhean ar Éamonn cosg íota do na buidéil ar ar</span>
<lb n="2109"/><span>thrácht cheana do ibhe.  Do cinneadh leo comhairle annso,</span>
<lb n="2110"/><span>a dhearbhráthair (re buidheachas mór) do chur abhaile i</span>
<lb n="2111"/><span>bhfáirid Sheáin shiubhluigh.  Da éisi so do cheannuigh</span>
<lb n="2112"/><span>eallach agus do chuir treabhadh agus foirseadh ar siubhal.</span>
<lb n="2113"/><span>Níor bh'ionann agus i gcomhnuidhe, ní hé treabhadh nó</span>
<lb n="2114"/><span>foirseadh na foidhe nó na déighsheirce do bhí ar siubhal</span>
<lb n="2115"/><span>acu, acht treabhadh ba tuar trócaire le a gcothuidís</span>
<lb n="2116"/><span>bochta le biadh le tine agus leabuidh.</span></p>
<lb n="2117"/>
<lb n="2118"/><p><span>Do chuireadar mar an gcéadna gairm scoile ar</span>
<lb n="2119"/><span>feadh a gcomhursan agus do chruinnigh chuca as gach árd</span>
<lb n="2120"/><span>don chóigeadh clann flatha, tighearnuigh, tanaistí agus</span>
<lb n="2121"/><span>díscirshluagha, ar mhodh go raibh agus go bhfuil biseach</span>
<lb n="2122"/><span>nach beag ag teacht orra do thoice spioradálta agus</span>
<lb n="2123"/><span>teaimpearálta go laothamhuil, san riocht sin go bhfuil</span>
<lb n="2124"/><span>tásg agus mór-chlú a n-iomchar agus a ndeagh-cháiligheacht</span>
<lb n="2125"/><span>i bhfad agus i bhfogus.</span></p>
<lb n="2126"/>
<lb n="2127"/><p><span>Do tháinig chum a scoile an deispóir cruaidh do thárla</span>
<lb n="2128"/><span>air, mas coimhneach leat é (a léaghthóir), agus comh</span>
<lb n="2129"/><span>doith agus do tháinig asteach do rinne lúta agus</span>
<lb n="2130"/><span>adubhairt le hÉamonn:</span></p>
<lb n="2131"/>
<lb n="2132"/><p><span>Nine God to you, sold Winifred.</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>What sense is in that? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="2135"/>
<lb n="2136"/><p><span>Sense enough, ar eisean, for Nine God to you is</span>
<lb n="2137"/><span>naoi Dia dhuit, and sold Winifred is a dhíol Úna.</span></p>
<lb n="2138"/>
<lb n="2139"/><p><span>Od sankins, is that you? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="2140"/>
<lb n="2141"/><p><span>Yes faith, ar eisean, is not simple question that,</span>
<lb n="2142"/><span>sure everybody is himself?</span></p>
<lb n="2143"/>
<lb n="2144"/><p><span>Good lad, give me your hand, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="2145"/>
<lb n="2146"/><p><span>No faith, ar eisean, if I did make that I should have</span>
<lb n="2147"/><span>but one hand and you would have three hands, but I</span>
<lb n="2148"/><span>believe you have a mind to put a shew out, the man</span>
<lb n="2149"/><span>with the three hands.</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>Give me your hand is séan do láimh, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="2152"/>
<lb n="2153"/><p><span>Séan do láimh, that is John your hand, ar eisean.</span></p>
<lb n="2154"/>
<lb n="2155"/><p><span>I have no business to be with you, ar Éamonn.</span>
<lb n="2156"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="2157"/><p><span>But if you be in my face I have no business to come</span>
<lb n="2158"/><span>to school to you, ar eisean.</span></p>
<lb n="2159"/>
<lb n="2160"/><p><span>Oh, I understand you; no, I will be kind to you, ar</span>
<lb n="2161"/><span>Éamonn.</span></p>
<lb n="2162"/>
<lb n="2163"/><p><span>Yes, yes, some kind of body, ar eisean.</span></p>
<lb n="2164"/>
<lb n="2165"/><p><span>An é a laoi, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="2166"/>
<lb n="2167"/><p><span>Do not call me calf, ar eisean; 'tis bad the giving</span>
<lb n="2168"/><span>up you has to call bad name of man.</span></p>
<lb n="2169"/>
<lb n="2170"/><p><span>Did your father go to kill man since? ar Éamonn.</span></p>
<lb n="2171"/>
<lb n="2172"/><p><span>No, he go to kill more this morning.</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>What news, ar Éamonn, from where you came?</span></p>
<lb n="2175"/>
<lb n="2176"/><p><span>Faith no bad news is with me, ar eisean.</span></p>
<lb n="2177"/>
<lb n="2178"/><p><span>Oh, ar Éamonn, do not be always swearing your faith.</span></p>
<lb n="2179"/>
<lb n="2180"/><p><span>Puh! ar eisean, if you have not faith enough you</span>
<lb n="2181"/><span>will not see God.</span></p>
<lb n="2182"/>
<lb n="2183"/><p><span>Go on your news, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="2184"/>
<lb n="2185"/><p><span>I have no news, but yellow with God, bread is maudlin</span>
<lb n="2186"/><span>enough and butter is very carpenter.  You get a</span>
<lb n="2187"/><span>barrel of round snow for two shillings died, you will get</span>
<lb n="2188"/><span>rod good of gentle cloth for half a market, you will get</span>
<lb n="2189"/><span>a barrel of corruption for six shillings; everything is</span>
<lb n="2190"/><span>free enough but for that there is no king or standing</span>
<lb n="2191"/><span>with all that is asking of alms, and they have no might</span>
<lb n="2192"/><span>upon it.</span></p>
<lb n="2193"/>
<lb n="2194"/><p><span>But let us loose that about us, and let us not put</span>
<lb n="2195"/><span>horn upon it till another hour will come, let us speak</span>
<lb n="2196"/><span>upon the school and tell me what you will take till the</span>
<lb n="2197"/><span>head of a quarter; be as carpenter as you can, gold if</span>
<lb n="2198"/><span>you be too dear my father will have no might to pay</span>
<lb n="2199"/><span>for me.  Tell me what I shall pay to you from the</span>
<lb n="2200"/><span>hundred day of Tuesday till the tithe day of month</span>
<lb n="2201"/><span>middle.  If you be too steel I will not strike under</span>
<lb n="2202"/><span>you upon any preparation.  I have eye with</span>
<lb n="2203"/><span>God that I will take anything you will teach me.  If</span>
<lb n="2204"/><span>you make readiness with me you may my name write</span>
<lb n="2205"/><span>down, i.e., Chair from two Swan.</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p><span>Fia mo aghaidh, ar Éamonn, má thuigim-si leath a</span>
<lb n="2208"/><span>bhfuil tú a rádh, acht má anann tú dheanad mórán dhíot.</span>
<lb n="2209"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="2210"/><p><span>Faith but you shall not make your song of me, ar</span>
<lb n="2211"/><span>eisean.</span></p>
<lb n="2212"/>
<lb n="2213"/><p><span>Both, both, both, ar Éamonn, do rae gnathuidh agam</span>
<lb n="2214"/><span>aon fhocul do rádh os do chuinne, ar Éamonn, ar chor</span>
<lb n="2215"/><span>ar bioth, acht má fhanann tú suidh síos ameasg cháich</span>
<lb n="2216"/><span>agus beir ar do leabhar agus foghluim do litreacha,</span>
<lb n="2217"/><span>biaidh mé comh saor leat agus bhíos mé le duine ar</span>
<lb n="2218"/><span>bioth eile.</span></p>
<lb n="2219"/>
<lb n="2220"/><p><span>Well, ar eisean, I will take your word one hour alone,</span>
<lb n="2221"/><span>and I know three letters in my book already: I know</span>
<lb n="2222"/><span>luck, butter and pay.</span></p>
<lb n="2223"/>
<lb n="2224"/><p><span>Then I do not know them letters, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="2225"/>
<lb n="2226"/><p><span>Then there is no goodness of a scholar upon you, ar</span>
<lb n="2227"/><span>eisean.  Is not A luck, M butter, P pay?</span></p>
<lb n="2228"/>
<lb n="2229"/><p><span>And now it is so indeed, ar Éamonn.</span></p>
<lb n="2230"/>
<lb n="2231"/><p><span>Ní leanfaidh mé níos sia ar an gcomhrádh so, óir is</span>
<lb n="2232"/><span>mian liom innsin go hathchumair cionnas atá Éamonn</span>
<lb n="2233"/><span>anois agus annsin sgíth do leigion do mo pheann ar</span>
<lb n="2234"/><span>feadh tréimsi.</span></p>
<lb n="2235"/>
<lb n="2236"/><p><span>Atá Éamonn anois fo shéan mhór agus fo lán-tsonus</span>
<lb n="2237"/><span>bó caorach agus capuill, fo mheas agus fo mhuirnn</span>
<lb n="2238"/><span>ag na huile, agus do rugadh triar cloinne do aon</span>
<lb n="2239"/><span>tuisme anois dó .i. Coigilt Chríonna, Taisge a bhFuighe</span>
<lb n="2240"/><span>agus Ciste i bhFolach; agus ar eagla go n-éagfadaois</span>
<lb n="2241"/><span>do na galruibh dar eug clann na céad mhná .i. clann</span>
<lb n="2242"/><span>Bhaoithe Ní Uallacháin, do rinne ceiríní agus droinnsidhi</span>
<lb n="2243"/><span>do luibhionna agus do bhláthuibh uaisle caoin-bholacha</span>
<lb n="2244"/><span>agus ícidhe éagcruaidheacha .i. do Meas an Thoice, don</span>
<lb n="2245"/><span>Chruinniughadh a Láthair, agus don luibh dá ngoirtear</span>
<lb n="2246"/><span>Leath-throsgadh, agus don Ghlas ar Dhúil, do bheir gach</span>
<lb n="2247"/><span>aon mhaidion do na droinnsidhi se re n-a ól dóibh,</span>
<lb n="2248"/><span>agus cuiridh ceirínidhe do na luibhionna céadna le</span>
<lb n="2249"/><span>cliabh, le croidhe agus le láimh gach aon díobh, do</span>
<lb n="2250"/><span>smachtuigheas ó uaill agus ó íbioll agus ó an uile</span>
<lb n="2251"/><span>chathughadh agus aimsiughadh saoghalta iad agus go madh</span>
<lb n="2252"/><span>buan amhluidh iad.</span>
<lb n="2253"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="2254"/><p><span>Cuid II.</span></p>
<lb n="2255"/>
<lb n="2256"/><p><span>Do tháinic lá n-aon fleangach an Bhéarla mhóir chum</span>
<lb n="2257"/><span>na scoile, agus gathsite agus séideán saothrach neimh-mheasardha</span>
<lb n="2258"/><span>ann, ag rádh:</span></p>
<lb n="2259"/>
<lb n="2260"/><p><span>O master darling there is a little victorious wood in</span>
<lb n="2261"/><span>here without, and you did not hear since your ear was</span>
<lb n="2262"/><span>beat upon the ground ever sport that is mucher than</span>
<lb n="2263"/><span>he, taling upon the luckmouths of baldslow, and 'tis the</span>
<lb n="2264"/><span>name to him, odd hog son faol, and he is in the house</span>
<lb n="2265"/><span>of your carr handsome seldom hundred sick, brown</span>
<lb n="2266"/><span>battle from head armour out of the county of the board,</span>
<lb n="2267"/><span>and Brigid's page from Cornelius out of the county of</span>
<lb n="2268"/><span>flax seed hurl is with thems there, and I leave with my</span>
<lb n="2269"/><span>testament he would take laughing out of the dogs would</span>
<lb n="2270"/><span>be hearing with him, he has the ear of an oaten stream</span>
<lb n="2271"/><span>and a little bit of go in his witness with him, and I</span>
<lb n="2272"/><span>think there is no selling compassion in Ireland that is</span>
<lb n="2273"/><span>bigger than he, he says he had a but coming to town</span>
<lb n="2274"/><span>to him, and the family of the town stole him, God</span>
<lb n="2275"/><span>never mathew it to thems.</span></p>
<lb n="2276"/>
<lb n="2277"/><p><span>Seathruagh, dubhairt tú go leor, arsa Éamonn.  Go</span>
<lb n="2278"/><span>loisgthear mé má tá fhios agamsa nach Eabhruis tá tú</span>
<lb n="2279"/><span>labhairt.</span></p>
<lb n="2280"/>
<lb n="2281"/><p><span>The devil a goodness of English gold upon you then,</span>
<lb n="2282"/><span>and what price of labour will you bear to him will put</span>
<lb n="2283"/><span>it in wit to you, as yourself does to the short churls</span>
<lb n="2284"/><span>that is learning Latin?</span></p>
<lb n="2285"/>
<lb n="2286"/><p><span>Bhéara mé mo sheacht mallacht (ol Éamonn), agus</span>
<lb n="2287"/><span>mas beag leat sin, tuille tiobuisde na cheann ort.</span></p>
<lb n="2288"/>
<lb n="2289"/><p><span>Let your slow coming and your share of imprecations</span>
<lb n="2290"/><span>lie upon your own pate, and let them stay there.</span></p>
<lb n="2291"/>
<lb n="2292"/><p><span>O ná bíodh fearg ort a bhuachaill mhaith (ol Éamonn),</span>
<lb n="2293"/><span>mínigh gach a ndubhairt tú agus bhéara mé luach dhuit.</span></p>
<lb n="2294"/>
<lb n="2295"/><p><span>Put name upon the price you will give me?</span></p>
<lb n="2296"/>
<lb n="2297"/><p><span>Bhéara mé chúig scillinne dhuit.</span></p>
<lb n="2298"/>
<lb n="2299"/><p><span>That is a grey hound of shillings, I'll take it.</span></p>
<lb n="2300"/>
<lb n="2301"/><p><span>Thruagh ní sheadh, a dhiabhuil, acht cúig sgillinne.</span>
<lb n="2302"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="2303"/><p><span>Well, I'll take that itself; 'tis yellow with poor what</span>
<lb n="2304"/><span>he gets.  There's no might upon it, 'tis better a wren</span>
<lb n="2305"/><span>in fist than stork on trust.  Give attention sharp to</span>
<lb n="2306"/><span>the thing I say.</span></p>
<lb n="2307"/>
<lb n="2308"/><p><span>Master darling, a mhaighistir a mhuirnín; there is little</span>
<lb n="2309"/><span>victorious wood in here without, tá buadhchaill beag</span>
<lb n="2310"/><span>ionnso 'muich; and you did not hear since your ear was</span>
<lb n="2311"/><span>beat upon the ground sport that is mucher than he,</span>
<lb n="2312"/><span>agus ní chualuidh tú ó buaileadh do chluas ar talamh</span>
<lb n="2313"/><span>spóirt is mó ná é.  Taling upon the luckmouths of</span>
<lb n="2314"/><span>baldslow, a sgéaluidheacht ar adhbhéil na Maoláirne; and</span>
<lb n="2315"/><span>'tis the name to him odd hog son foal, agus isé is ainm</span>
<lb n="2316"/><span>dhó Cormuc mac Searraigh, and he is in the house your</span>
<lb n="2317"/><span>carr handsome seldom hundred sick, and brown battle</span>
<lb n="2318"/><span>from armour out of the county of the board, and Brigid's</span>
<lb n="2319"/><span>page from Cornelius out of the county of flax seed hurl</span>
<lb n="2320"/><span>is with thems there, agus tá sé i dtigh do cháirdeas,</span>
<lb n="2321"/><span>Anna Céidtinn, agus tá Donnchadh Ó Cinnéide ó chontae</span>
<lb n="2322"/><span>an Chláir agus Giolla Bríde Ó Conchubhair ó chontae</span>
<lb n="2323"/><span>Roscomáin farróbhthadh ionn.  And I leave with my</span>
<lb n="2324"/><span>testament he would take laughing out of the dogs itself</span>
<lb n="2325"/><span>would be hearing with him, Agas fágaim lem údhachta</span>
<lb n="2326"/><span>go mbainfeadh sé gáire os madraidhe féin do bheith ag</span>
<lb n="2327"/><span>éisdeacht leis.</span></p>
<lb n="2328"/>
<lb n="2329"/><p><span>He has the ear of a stream of oats and a little bit of</span>
<lb n="2330"/><span>go in his witness with him, agus tá cluas sruthán</span>
<lb n="2331"/><span>choirce, agus greim beag ime in' fhiadhnuise aige.  And</span>
<lb n="2332"/><span>I think there is no selling of compassion in Ireland</span>
<lb n="2333"/><span>that's bigger than he.  Agus saoilim-se nach bhfuil díol</span>
<lb n="2334"/><span>truaighe i nÉirinn is mó ná é.  He says he had a but</span>
<lb n="2335"/><span>and the family of the town stole it, deir sé go rabh each</span>
<lb n="2336"/><span>aige agus gur ghoid muintir an bhaile é.  God never</span>
<lb n="2337"/><span>mathew it to them, nár mhaithe Dia dhóibh é.</span></p>
<lb n="2338"/>
<lb n="2339"/><p><span>There is to you now, and if I had knowledge you was</span>
<lb n="2340"/><span>not a better English gold than you are the devil my</span>
<lb n="2341"/><span>foot would come to school to you, and would go to the</span>
<lb n="2342"/><span>school of short joint sell lamb, in Irish Gearalt</span>
<lb n="2343"/><span>Díoluain.</span>
<lb n="2344"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="2345"/><p><span>Well, well, call in the little boy.</span></p>
<lb n="2346"/>
<lb n="2347"/><p><span>Here he is here at the side of my back.</span></p>
<lb n="2348"/>
<lb n="2349"/><p><span>Annsin adubhairt Éamonn:</span></p>
<lb n="2350"/>
<lb n="2351"/><p><span>Suidh síos a bhuachaill agus ith arán agus bainne, tá</span>
<lb n="2352"/><span>fhios agam go bhfuil ocuras ort airéis do shiubhail.</span></p>
<lb n="2353"/>
<lb n="2354"/><p><span>Má tá féin is beag beann agam ar do chuid arán</span>
<lb n="2355"/><span>pise agus bláthuighe.  Agus míle slán don phobul bheag</span>
<lb n="2356"/><span>lághach bheannuighthe ann a rugadh mé; is maith an gléas</span>
<lb n="2357"/><span>do cuirfidhe ar mhac deagh-athar ann lá sheachanta an</span>
<lb n="2358"/><span>spódla; do cuirfidhe breac duilleach donn ar snámh le</span>
<lb n="2359"/><span>im, agus bulastaer pirsidhle faoi n-a chionn, arán</span>
<lb n="2360"/><span>plúir do caoin-chriathruidhe seacht n-uaire tré sháirse</span>
<lb n="2361"/><span>síoda, agus bainne mín tiubh, caoin, te, meith, milis,</span>
<lb n="2362"/><span>meallach, meallánach muintiorrach, ag teacht 'na</span>
<lb n="2363"/><span>chlaganna agus 'na laganna agus na shléibhtibh áille,</span>
<lb n="2364"/><span>an-árda agus na chnuic allta, uathbhásacha, agus na</span>
<lb n="2365"/><span>ghleanntuibh úra uaithbhialta, agus na thonnuibh bhorba</span>
<lb n="2366"/><span>bhorthonnacha a' bagar ar do bháthadh, 's níor bhaeghal</span>
<lb n="2367"/><span>dhuit a shaethar.  Och a lag ó, agus a leath-lag eile,</span>
<lb n="2368"/><span>súd an áit ann a bhfuightheá an t-uasal a' bronnadh</span>
<lb n="2369"/><span>airgid bháin 'na mhámuibh ar bhaintreibheachuibh, agus ar</span>
<lb n="2370"/><span>dhíthshleachtuibh, ar lucht aisge almsa agus ar éagcruaidh</span>
<lb n="2371"/><span>dheóranda; súd an áit ann a bhfaghthar an tacar is</span>
<lb n="2372"/><span>fairsne ná an fóghmhar i n-ionaduibh eile.</span></p>
<lb n="2373"/>
<lb n="2374"/><p><span>Súd an t-ionad a dtiomsochadh bean díoghluma, le</span>
<lb n="2375"/><span>beagán saothair, bairille meala do na tráithnínibh i</span>
<lb n="2376"/><span>níos lugha d'aimsir ná bheith cú gortach a' slugan</span>
<lb n="2377"/><span>measgáin bhuig; súd an t-ionad ann a mblighthear trí</span>
<lb n="2378"/><span>cheud cárta leamhnacht trí huaire san ló ón luilighe</span>
<lb n="2379"/><span>dá ngairthior an dunn fhialmhar, nach n-ithionn coth san</span>
<lb n="2380"/><span>mbith eile acht na tráithnínidhe tuasríomhtha.  Súd a'</span>
<lb n="2381"/><span>t-ionad do sháruigh aois ciúil agus ariochuibh iomshlán</span>
<lb n="2382"/><span>na cruinne i gceóltuibh guib agus téad, chomh fada is</span>
<lb n="2383"/><span>do sháruigh cruit Apollo (an tan do thuirling os na</span>
<lb n="2384"/><span>flaithios ar ghrádh Dháphne), mún an nóinín Thomáis</span>
<lb n="2385"/><span>mhic Lobuis, agus do chruthughadh air sin: do bhí Méadhbh</span>
<lb n="2386"/><span>Niamh-chruthach, inghean Chormuic Óig ón Maoláirne gheil</span>
<lb n="2387"/><span>ghriain-deallruigh, ag canadh ciúl comh síthbhinn sonárd</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="2388"/><p><span>sin, ar bhruach srotha fíor-uisge fionn-bhán fairsinn</span>
<lb n="2389"/><span>fíon-bhlasdach do bhí a' gnáth-rioth tré cheart-lár pháláis</span>
<lb n="2390"/><span>aoibhinn aoldhaite (och mo nuar agus mo chreach go</span>
<lb n="2391"/><span>buan) a hathar, go gcualaidh Ó Néill do bhí ag tuirneadh</span>
<lb n="2392"/><span>fearuibh fóirne ar fhithchill i nDuire Choilim Cille í,</span>
<lb n="2393"/><span>ní do thug air stad ar a láimh ag rádh gur bh'í sin</span>
<lb n="2394"/><span>Méadhbh Óg inghean Chormuic ro bhí a clasaidheacht shiar</span>
<lb n="2395"/><span>san Mumhain, agus go dtriallfadh go hí, ní fá fíor</span>
<lb n="2396"/><span>dhó, óir do ghluais mar aon agus cúig chéad d'uaislibh</span>
<lb n="2397"/><span>Uladh dá choimhdeacht, agus an tan do chualaidh Cormac</span>
<lb n="2398"/><span>é bheith ag triall air do chuir coimhéirghe ar shaothuibh</span>
<lb n="2399"/><span>Mhaoláirne a' fáiltiughadh Uí Néill agus a sheasnáin.</span></p>
<lb n="2400"/>
<lb n="2401"/><p><span>Do tháinic mar an gcéadna dá fháiltiughadh, Méadhbh</span>
<lb n="2402"/><span>Óg agus a bantracht a' comhchantuin comh síthbhinn sin</span>
<lb n="2403"/><span>gur thuit Ó Néill agus a shluaghta dá n-eachraidh i</span>
<lb n="2404"/><span>dtroime-néill agus marbh-shuan le draoidh-fhuaim an</span>
<lb n="2405"/><span>cheóil neamhdha neamhghnáthaigh a chlus, agus níor</span>
<lb n="2406"/><span>bh'iongnadh gur thuit siadsan amhluidh, agus go dtáinic</span>
<lb n="2407"/><span>braoidhin gach rátha agus gach cnuic san gcúigeadh go</span>
<lb n="2408"/><span>soilbheir soiléir a' rinnce na dtimchioll.  An tan do</span>
<lb n="2409"/><span>stad an ceól agus do tháinic gach aon chum a</span>
<lb n="2410"/><span>ghnáth-mheanma, do bheannuigheadar dá chéile go ríoghdha</span>
<lb n="2411"/><span>reagailleach, a' gluasacht go miochair muintiorrach i</span>
<lb n="2412"/><span>bhfochair a chéile don dún áluinn iongantach do bhí</span>
<lb n="2413"/><span>riompa, agus Ó Néill agus Cormac (nó mar ba córa</span>
<lb n="2414"/><span>a rádh Cormac agus Ó Néill, ós do féin an séidhneach</span>
<lb n="2415"/><span>ba dleacht toiseach ó dtáinic fós agus ó dtiocfadh go</span>
<lb n="2416"/><span>bráth), lámh ar láimh, agus Ó Néill a' gnáth-fhiosruigh</span>
<lb n="2417"/><span>fáth nó diamharún na n-amharc ro chonnairc san chonair</span>
<lb n="2418"/><span>riompa, agus don cheud fheacht cad é a' muilionn</span>
<lb n="2419"/><span>maiseach mór-amadach bhí riompa ionn a gcosfhadhan?</span></p>
<lb n="2420"/>
<lb n="2421"/><p><span>Tá (ar Cormac), súd muilionn a bhíos a' gnáth-mheilt</span>
<lb n="2422"/><span>preabuir, sinséir, iomad agus eugsamhlacht spíosaruidhe</span>
<lb n="2423"/><span>eile.</span></p>
<lb n="2424"/>
<lb n="2425"/><p><span>Agus cad í an toit uaithbhialta ain-teith do chím os</span>
<lb n="2426"/><span>cionn uisge an tsrotha?</span></p>
<lb n="2427"/>
<lb n="2428"/><p><span>Tá (ar Cormac), shúd anbhruith na feola bruitear</span>
<lb n="2429"/><span>go tráthamhuil dár ngnáth-mhuintir, agus doirtior le</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="2430"/><p><span>taosgáin ann linn an mhoilinn a chuingbhios an muilionn</span>
<lb n="2431"/><span>a' gnáth-mheilt.</span></p>
<lb n="2432"/>
<lb n="2433"/><p><span>Cad é an pálás ríoghdha úd do chím ós cionn na</span>
<lb n="2434"/><span>habhann? (ol Ó Néill).</span></p>
<lb n="2435"/>
<lb n="2436"/><p><span>Súd (ol Cormac), grianán gloineach, glé-fhuinneoghach</span>
<lb n="2437"/><span>mar a mbíonn mo bhean, agus chúig cheud atá ann a</span>
<lb n="2438"/><span>bantracht, a' déanamh trí tréana do gach lá oibre .i.</span>
<lb n="2439"/><span>trian le úrnuighthe agus le salmchlasadh, trian le</span>
<lb n="2440"/><span>fuagháil agus le ceartughadh éadaigh lín agus olla do</span>
<lb n="2441"/><span>bhochtuibh Dé, do dhíthshleachtuibh agus do bhaintreabhachuibh,</span>
<lb n="2442"/><span>agus an treas trian le fleadha fairsine fiala fíonamhla,</span>
<lb n="2443"/><span>le rinncidhe lúthmhara luaimneacha láin-éadtroma.</span></p>
<lb n="2444"/>
<lb n="2445"/><p><span>Cad é an crann úd thall, a Chormuic, a bhfuil an</span>
<lb n="2446"/><span>balla aol-dhaite an-árd go muirneach na thimchioll?</span></p>
<lb n="2447"/>
<lb n="2448"/><p><span>Atá (ol eisean), súd crann do thug Naomhan</span>
<lb n="2449"/><span>Niamhchruthach (an sinsior ó dtáinic an sliocht dár díobh</span>
<lb n="2450"/><span>mise), os Parrdhas Adhamh.</span></p>
<lb n="2451"/>
<lb n="2452"/><p><span>Cad é an toradh thagus ar an gcrann céadna? (ol</span>
<lb n="2453"/><span>Ó Néill).</span></p>
<lb n="2454"/>
<lb n="2455"/><p><span>Táid trí géaga ar an gcrann (ol Cormac), geug</span>
<lb n="2456"/><span>ar a bhfásann silínidhe is mo seacht n-uaire nó ceann</span>
<lb n="2457"/><span>tairbh dá mhéad, agus do sháruigh milseacht meala na</span>
<lb n="2458"/><span>Cetrópia.  Ar gheug eile tagaid spíonáin do leaghfadh</span>
<lb n="2459"/><span>i mbeul duine mar shiúcra, agus gur mó gach cruinnmheall</span>
<lb n="2460"/><span>sneacht-bhán díobh trí huaire ná adhbhar céad slat</span>
<lb n="2461"/><span>do chirtlín olla.</span></p>
<lb n="2462"/>
<lb n="2463"/><p><span>An treus geug (an séineach) taguid ubhla uirre, os</span>
<lb n="2464"/><span>a bhfáisgthear (os gach aon ubhall díobh adeirim) iomad</span>
<lb n="2465"/><span>hogusaedsuidhe do sháruigh fíonta an bheathadh i mblas,</span>
<lb n="2466"/><span>agus i mbrígh.</span></p>
<lb n="2467"/>
<lb n="2468"/><p><span>Cad iad na túir an-árda úd do chím san lubh-ghort</span>
<lb n="2469"/><span>úd thall? (ol Ó Néill).</span></p>
<lb n="2470"/>
<lb n="2471"/><p><span>Tá (ol Cormac), cuiriceoga beach iad súd.</span></p>
<lb n="2472"/>
<lb n="2473"/><p><span>Créad an riachtanas atá iad a bheith comh mór súd?</span></p>
<lb n="2474"/>
<lb n="2475"/><p><span>Tá (ol Cormac), óir tá gach beach dá bhfuil ionnta</span>
<lb n="2476"/><span>níos mó nó caidhion, nó re gé, agus an tan a múchtar</span>
<lb n="2477"/><span>cuiriceog dhíobh, gheibhthior naoi mbairille meala innte,</span>
<lb n="2478"/><span>agus bairille don deachmhuidh.</span>
<lb n="2479"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2480"/><p><span>Ar fiadh do thug tú h'éitheach, a bhastaird (ol Éamonn</span>
<lb n="2481"/><span>Ó Cléire), ní bhíonn ná buiséal.</span></p>
<lb n="2482"/>
<lb n="2483"/><p><span>Ar fiadh, a mhaighisteir, do thug - thug - thug tú féin</span>
<lb n="2484"/><span>h'éitheach, agus is tú thug é, agus is leat is gnáthuighe</span>
<lb n="2485"/><span>a thabhairt; agus do chruthughadh air sin, is minic do</span>
<lb n="2486"/><span>mharbh mé féin beach do chínn a luighe ar bhántuibh</span>
<lb n="2487"/><span>fionnscathógach funnghlas na Maoláirne, agus an chuid</span>
<lb n="2488"/><span>is lugha dhe (gan tada d'ádhbhéil) do gheibhinn seacht</span>
<lb n="2489"/><span>gcárta meala ionna spursan, agus lán-phúnta céarach</span>
<lb n="2490"/><span>ceangailte ionna chosa.</span></p>
<lb n="2491"/>
<lb n="2492"/><p><span>Och! ó och, ó och, fágaim agad é (arsa Éamonn), innis</span>
<lb n="2493"/><span>romhaidh a bhuachaill mhaith.</span></p>
<lb n="2494"/>
<lb n="2495"/><p><span>Adubhairt Ó Néill.  A Chormuic, cad í an bhó úd i</span>
<lb n="2496"/><span>bpáirc léithe féin?</span></p>
<lb n="2497"/>
<lb n="2498"/><p><span>Tá (ol Cormac) annsúd an scaithfhionn fhialmhar,</span>
<lb n="2499"/><span>agus isí sin í, a thagus trí huaire sa ló uaithe féin</span>
<lb n="2500"/><span>le na bleachtanas.  Och, a lag ón, sí féin fearb na</span>
<lb n="2501"/><span>mbeannacht, ó mblightear dabhach gach aon tráth, má</span>
<lb n="2502"/><span>bheirthior lacht an dhá chéad tráth do na bochtuibh, agus</span>
<lb n="2503"/><span>mara dtugthar don rae braon a gheabhthar an treas</span>
<lb n="2504"/><span>tráth uaithe; bleanach do bhíodh na pusóid agus na</span>
<lb n="2505"/><span>deoch shuain ag an treabhlaigh i gcoitchinne.  Agus ar</span>
<lb n="2506"/><span>son nach dtagann tarbh saoghalda ar bith 'na gar,</span>
<lb n="2507"/><span>chídhtear tarbh síthe gach Lughnasa na haice, ar a mbíonn</span>
<lb n="2508"/><span>beanna óir, agus earball airgid, do bheir uirre laogh</span>
<lb n="2509"/><span>na Beáltuine bheith go bliadhantamhuil aice, ag a</span>
<lb n="2510"/><span>mbíonn réalt óir i gclár an éaduin, agus réalt ar</span>
<lb n="2511"/><span>an gcuma chéadna ar a dhá thaobh agus earball airgid</span>
<lb n="2512"/><span>aithleaghta.  Laogh chuirimse gach aon bhliadhain go</span>
<lb n="2513"/><span>ciantuibh coigcríochach na hAimerica, ó dtagann 'na</span>
<lb n="2514"/><span>mhalaird chugam long ludálda le síoda agus le sróll</span>
<lb n="2515"/><span>fa n-órughadh go reagailleach do bhantracht an dúin,</span>
<lb n="2516"/><span>agus a chuirim na phresantuibh go dúntuibh mór-uaisle</span>
<lb n="2517"/><span>Éirionn.</span></p>
<lb n="2518"/>
<lb n="2519"/><p><span>Dfhiosruigh Ó Néill do Chormac an fáth fa raibh an</span>
<lb n="2520"/><span>bán i dtaobh na cléithe timchiollda re múr cómh hárd</span>
<lb n="2521"/><span>as chím, agus gan innte acht aon each amháin?</span></p>
<lb n="2522"/>
<lb n="2523"/><p><span>Tá (ol Cormac), sin an tseóid is múirnighe liom</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="2524"/><p><span>dhá bhfuil agam ó mo mhnaoi amach, agus má shocruigheann</span>
<lb n="2525"/><span>tú do chluas chum éisdeacht míneóghad dhuit cionnas do </span>
<lb n="2526"/><span>fuair mé an t-each gorm úd.</span></p>
<lb n="2527"/>
<lb n="2528"/><p><span>Tráthnóna oidhche Shamhna bliadhantuidhe ó shoin,</span>
<lb n="2529"/><span>d'éalaigh mé ó mo bhuime, agus do thug seachrán gan</span>
<lb n="2530"/><span>tsrian mé go doras rátha do bhí i bhfunn fhionnscathógach</span>
<lb n="2531"/><span>san Maoláirne, agus níor chian mo cheolán a' caoi ionn</span>
<lb n="2532"/><span>mé, an tan do chonnairc mé na bánta foluighthe do</span>
<lb n="2533"/><span>mharc-shluagh, nach bhfuigheadh Dallán Forgaill briathra</span>
<lb n="2534"/><span>leóra ná fuileamhnach chum a ngusdal, a ngléis, ná'</span>
<lb n="2535"/><span>gcoirpbheartuibh a fhoillsiughadh.  Do bhí srianta óir le</span>
<lb n="2536"/><span>na n-eachradh agus dialluididhe airgid faoi gach</span>
<lb n="2537"/><span>stócach don mharc-shluagh chrodha, cheannárd, choirpdhíreach</span>
<lb n="2538"/><span>sin, agus nár bhinne Méadhbh Óg a' cantuin ná gach</span>
<lb n="2539"/><span>aithidh ciúl shonárd síthbhinn dá raibh riompa na ndiaidh</span>
<lb n="2540"/><span>agus ar gach taobh dhíobh.</span></p>
<lb n="2541"/>
<lb n="2542"/><p><span>Níor bhfada dhamh san mearbhchás san do thárla an</span>
<lb n="2543"/><span>tan do tháinic marcach eich chinn-finn ruaidh 'mo dhochum,</span>
<lb n="2544"/><span>go n-iomchar ríoghdha roígheamhuil, ag beannughadh dham</span>
<lb n="2545"/><span>go tárnteach soilbhir sorbh-ghnúiseach; agus dhá óige dhá</span>
<lb n="2546"/><span>raibh mé do mheas mé ar' innioll go madh dleacht</span>
<lb n="2547"/><span>dfhear a chaithréime agus a chrotha uachtaránacht agus</span>
<lb n="2548"/><span>taoiseacht a bheith aige ar a leanamhantuibh.  Agus níor</span>
<lb n="2549"/><span>bh'iongnadh gur mheasas, óir do bhí coróin óir aithleaghta</span>
<lb n="2550"/><span>um a chionn clannach comhbhuidhe ar sileadh le corbhugal;</span>
<lb n="2551"/><span>do bhí a chulaidh déanta suas d'ór-shnáth, foluighthe le</span>
<lb n="2552"/><span>seóide, re geamuigh agus re péarluibh iomdha éagsamhla</span>
<lb n="2553"/><span>éagcosmhula, san riocht gur sháruigh a dheallradh</span>
<lb n="2554"/><span>laoinior na gréine an tan is uaibhrighe agus is gleóite</span>
<lb n="2555"/><span>a dath a stiúradh na bhfirmhamintí lá seaca nó</span>
<lb n="2556"/><span>sneacht-leaghadh geimhridh.  Do rug an t-uasal árd</span>
<lb n="2557"/><span>oirdheirc, ónórach sa ar bhárr croibh orm agus do rug</span>
<lb n="2558"/><span>leis go doras an rátha romhráidhte mé.  Annsin do</span>
<lb n="2559"/><span>scairt sé comh fuaimneach sonárd sin (nach amhras liom)</span>
<lb n="2560"/><span>go gcualathas ar feadh cheara ranna an bhith bhraonuigh</span>
<lb n="2561"/><span>bháinleirge é.</span></p>
<lb n="2562"/>
<lb n="2563"/><p><span>Annso do tháinic faoi a thuairim 'mach os doras an</span>
<lb n="2564"/><span>leasa ríoghain iongantach ainglidhe, faoi choróin agus</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2565"/><p><span>faoi éadaighe do bhí comh grian-dheallrach sin go</span>
<lb n="2566"/><span>leaghaidís súile na n-amharcach dá mbeidís déanta do</span>
<lb n="2567"/><span>dhéamuind; iar na timchiolladh re gasraidh ghluair ghlé</span>
<lb n="2568"/><span>dhealbh-iongantach.</span></p>
<lb n="2569"/>
<lb n="2570"/><p><span>Do rug léithe 'steach don ráth mé, agus ní don ráth</span>
<lb n="2571"/><span>do rug acht don phálás fa háille dhá raibh ariamh don</span>
<lb n="2572"/><span>taobh sa do na flaitheamhnais, agus gur bh'í cloch fa</span>
<lb n="2573"/><span>táire dhá raibh ann múr an pháláis chéadna carbhugal.</span>
<lb n="2574"/><span>Iar nam' shocrughadh ionna cathaoir óir dhi do shuidh</span>
<lb n="2575"/><span>m'fhochair go miochair grádhach, dom' fháiltiughadh le</span>
<lb n="2576"/><span>corn do neachtar bhlasda mhileamhuil, deoch na ndée</span>
<lb n="2577"/><span>a n-allód.</span></p>
<lb n="2578"/>
<lb n="2579"/><p><span>Acht mar do bhí misi an tan sa óg éagcríonna (óir</span>
<lb n="2580"/><span>ní raibh mé an uair se acht trí bliadhna d'aois), do</span>
<lb n="2581"/><span>mhaidhm mo ghul agus mo dheor, go rug sise eattair a</span>
<lb n="2582"/><span>géaga fionna folláine orm, dom' chealgadh le iliomad</span>
<lb n="2583"/><span>póg agus gréithibh síthe.  Faoi an am ar smachtuigh mé</span>
<lb n="2584"/><span>mo dhóluibh agus mo dheor do chím ag teacht faoi an</span>
<lb n="2585"/><span>ríogh-halla na huaisle éidiche romhráidhte airéis túirling</span>
<lb n="2586"/><span>dá n-eachradh seanga sár-luatha agus an taoiseach</span>
<lb n="2587"/><span>tuasríomhtha ag breith ar láimh orm, ag rádh:</span></p>
<lb n="2588"/>
<lb n="2589"/><p><span>A mhicín ó, ná bíodh mímheanma ort, óir níor mhó</span>
<lb n="2590"/><span>tfháilte do mheas ná do mhuirn i dtigh do thuisdithe</span>
<lb n="2591"/><span>féin anocht dá mbeitheá ionn ná ionso; agus a mhic ó,</span>
<lb n="2592"/><span>ibh deoch a ruaigfeas dóluibh ó do mheanmuin.</span></p>
<lb n="2593"/>
<lb n="2594"/><p><span>Do ghlac mé meisneach iar so os an mbáidh choitchinn</span>
<lb n="2595"/><span>ro bhíodar a thaisbeánadh, agus faoi an am ar chríochnuigh</span>
<lb n="2596"/><span>mé aon lá amháin eattara do rinn mé dearmud do</span>
<lb n="2597"/><span>mo ghaol agus dom' dhóluibh; agus fan am ar chomhnuigh</span>
<lb n="2598"/><span>mé seacht lá 'na measg, i ngnáth-shúgaidh, do bhí mé lán</span>
<lb n="2599"/><span>do scléip ós an méad phearsan tháinic ionnam le</span>
<lb n="2600"/><span>aon tseachtmhain amháin, agus iar mbeith damh sna</span>
<lb n="2601"/><span>smuaintibh se do tháinic an rígh romhráidhte na bruighne</span>
<lb n="2602"/><span>orm lá n-aon agus d'iarr do sheilg leis mé, acht gé</span>
<lb n="2603"/><span>gur dheacair liom sgaramhain re gasaraidh shoilbhir</span>
<lb n="2604"/><span>shuairc shubháilceach na cúirte ní thug mé éara dhó.</span>
<lb n="2605"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2606"/><p><span>Gléastar annso dhá each faoi shriantuibh óir agus fó</span>
<lb n="2607"/><span>dhialluidibh airgid dhúinn .i. an t-each ruadh dhó-san agus</span>
<lb n="2608"/><span>an t-each gorm (do chí tú thall úd) dhamh-sa.</span></p>
<lb n="2609"/>
<lb n="2610"/><p><span>Gluaistear iarso linn tré bhántuibh fiarach fásamhla</span>
<lb n="2611"/><span>funnghlasa, tré choilltibh crann-árda caor-dhearga,</span>
<lb n="2612"/><span>tré mhóintibh riasgacha ruadh-thuilteachdha, tré shléibhte</span>
<lb n="2613"/><span>shládachdha, tré lochuibh aerachdha altachdha iasgachdha,</span>
<lb n="2614"/><span>tré dhúntuibh cúirteachdha caisléanachdha, agus tré</span>
<lb n="2615"/><span>chríochuibh ciana coigcríochachdha, agus a n-éis gach</span>
<lb n="2616"/><span>taisdil mara agus tíre dá ndearnamar do fuaramar</span>
<lb n="2617"/><span>inn féin ag doras an rátha thuasráidhte agus fad</span>
<lb n="2618"/><span>amhairc do na machairibh foluighthe san uile thaobh le</span>
<lb n="2619"/><span>groidhthibh scáthachdha scuab-fholtachdha, le airigheachaibh bó</span>
<lb n="2620"/><span>agus bótháinte, agus le tréaduibh lomracha lán-bhána.</span>
<lb n="2621"/><span>Agus an tan do chuamar asteach don ráth do scar mo</span>
<lb n="2622"/><span>thaoiseach oirdheirc árd-ghníomhach liom comh neamh-fhaigsighthe</span>
<lb n="2623"/><span>is dá mbeith gan a bheith ar aonchor ann, ag</span>
<lb n="2624"/><span>fágáil na dtáinte se agam agus an t-each gorm do </span>
<lb n="2625"/><span>bhí an uair sin a' síor-shitre i ndiaidh a gnáth-chuideachta,</span>
<lb n="2626"/><span>gé nach bhfuair freagradh.</span></p>
<lb n="2627"/>
<lb n="2628"/><p><span>An tan do fágadh amhluidh so m'uath mé do bhí mé</span>
<lb n="2629"/><span>tréimse a' meadhanughadh créad do ba déanta dhamh.</span>
<lb n="2630"/><span>Fa dheoidh an uair nach bhfuair mé an t-iosdas ná an</span>
<lb n="2631"/><span>pálás dubhradh cheana, do mheas mé nach raibh ann ar</span>
<lb n="2632"/><span>taibhrigheadh dham acht siabhrrás agus taisbeánta síthe</span>
<lb n="2633"/><span>saobha seachránacha.  Do mheas arís go raibh a n-éifeacht</span>
<lb n="2634"/><span>agus a mbrígh do réir an taisbeána, tráth do chonnairc</span>
<lb n="2635"/><span>mé nár neimhnigheadh an t-each gorm ná an t-eallach</span>
<lb n="2636"/><span>eile.  Ní eile do mhéaduigh m'iongantas, do fuair mé</span>
<lb n="2637"/><span>mé féin i méad agus i modhamhlacht agus i meisnigh</span>
<lb n="2638"/><span>fir.  Níor chian san mearbhchás so dhamh fon am a dtáinic</span>
<lb n="2639"/><span>mo thriath ríoghdha romhráidhte, agus m'anga sítheach</span>
<lb n="2640"/><span>saor-shróill faoi charbhugail aige; agus ceara cartacha</span>
<lb n="2641"/><span>faoi cheara dabhacha áidhbhle an-mhóra faoi ór cheart-bhuidhe</span>
<lb n="2642"/><span>chróch-dhaite spáinneach, ag rádh do bhriathruibh sonárda,</span>
<lb n="2643"/><span>sochlusda: A Chormuic Óig, ní laghadughadh acht árdughadh</span>
<lb n="2644"/><span>céime agus cumhachta, grádha graduim agus tiodal</span>
<lb n="2645"/><span>flatha agus méadughadh iostais onóra agus ionnmhuis</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2646"/><p><span>dhuit mise a bheith 'mo ailtire agad anois le ceara</span>
<lb n="2647"/><span>bliadhna deug; seacht mbliadhna nár 'ríomh tusa acht</span>
<lb n="2648"/><span>seacht lá, agus seacht mbliadhna eile do bhíomar araon</span>
<lb n="2649"/><span>ag taisdiol cianta.</span></p>
<lb n="2650"/>
<lb n="2651"/><p><span>Anois a dhalta ionmhuin, ós scaramhain re chéile ar</span>
<lb n="2652"/><span>feadh treille dhúinn, fágaim (do chomhartha mo ghrádha</span>
<lb n="2653"/><span>ort) agad gach a bhfeicionn tú ar gach taobh dhíot,</span>
<lb n="2654"/><span>eattar éadach, ór, ionnmhus, eallach agus uile mhaithiosa</span>
<lb n="2655"/><span>eile, agus uair ar bith a bhias prádhainn nó easbhuidh</span>
<lb n="2656"/><span>saoghalda ar bith ort, abair an orrtha sa agus ba</span>
<lb n="2657"/><span>fogus duit fóirithin.</span></p>
<lb n="2658"/>
<lb n="2659"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2660"/><span>Cuimhnigh a thriath na múrrtha lán,</span>
<lb n="2661"/><span>Gur ghealluis stór go leor do ghnáth,</span>
<lb n="2662"/><span>Gan trághadh gan díosg i maoin nó ndáimh</span>
<lb n="2663"/><span>Do Chormac chiúin is úire cáil.</span></p>
<lb n="2664"/>
<lb n="2665"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2666"/><span>Tri folium tristrum colluncum pelle iolatus vivamen</span>
<lb n="2667"/><span>vestrum terrunum tergatam tirate clandestin calicen</span>
<lb n="2668"/><span>tristrum plerumque bim conlumbas numeros clangor</span>
<lb n="2669"/><span>sit brachia clam salmustum ridans coelibundus celsiar</span>
<lb n="2670"/><span>est conglandas semper tumillia rungia casi nunc et</span>
<lb n="2671"/><span>semper et in saecula saecuilorusan.</span></p>
<lb n="2672"/>
<lb n="2673"/><p><span>Agus iar gcríochnughadh na hóráide dhó d'imthigh sé os</span>
<lb n="2674"/><span>m'amharc gan dubh, gan dath, ag fágáil (mar adubhart),</span>
<lb n="2675"/><span>gach ar hainmnigheadh cheana faoi mo bhreith agus faoi</span>
<lb n="2676"/><span>mo chumhachta.  Do bhí annso ('Uí Néill), dubhbrón agus</span>
<lb n="2677"/><span>meanmna a comhbuaireadh m'aigne, sé sin dól ádhbhail</span>
<lb n="2678"/><span>fa scaradh le mo thriath maiseach mórdha beartach</span>
<lb n="2679"/><span>borthabharthach; agus gárdachas meisneach agus mór-luathgháire</span>
<lb n="2680"/><span>a' coimhrinnce (ní nár bh'iongna) ionn mo</span>
<lb n="2681"/><span>chliabh, tré mhéad mo phearsan féin agus tré ainmhéad</span>
<lb n="2682"/><span>mo thoice agus m'ionnmhuis agus mo mhóir-chisde.  Agus</span>
<lb n="2683"/><span>fon am ar shaoil mé gluasacht m'uath chum conganta</span>
<lb n="2684"/><span>sholáthar chum an chúraim mhóir-si 'chur i n-órdughadh</span>
<lb n="2685"/><span>tiomána ní raibh carr ná cairt, ór ná ionnmhus, mart</span>
<lb n="2686"/><span>ná caora ná capull ná ní san mbith dár fágadh agam</span>
<lb n="2687"/><span>nár lean d'éinbheul go dún m'athar mé, a' sitrigh</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2688"/><p><span>a' géimnigh, a' búirfidh agus a' méiligh, san nós</span>
<lb n="2689"/><span>uathbhásach so, i modh nár fhan óg ná ársaidh ó thaoiseach</span>
<lb n="2690"/><span>go moghaidh, ná ó thriath-mhnaoi go hinnilt nár gheit</span>
<lb n="2691"/><span>faoi thearmonn cuasán crann cairrgeacha agus clach-dhíseartuibh,</span>
<lb n="2692"/><span>lán time uamhna agus critheagla, gé go</span>
<lb n="2693"/><span>raibh mise a' gnáth-fhuagradh síthe agus meisnigh dhóibh,</span>
<lb n="2694"/><span>agus ag síor-ainmniughadh m'athara agus mo máthar</span>
<lb n="2695"/><span>agus dom ainmniughadh féin, gé nach bhfuair mé freagra</span>
<lb n="2696"/><span>ó éinneach an lá sin gur ghlac mo mháthair (do bhí dána</span>
<lb n="2697"/><span>os a crádhbhadh agus os a paidrín) misneach, ag déanamh</span>
<lb n="2698"/><span>go faitcheach critheaglach orm, ag fiosruighe ar shaoghalta</span>
<lb n="2699"/><span>sinn, nó cad eile, nó an geis nó draoidheacht do bhí</span>
<lb n="2700"/><span>oruinn?</span></p>
<lb n="2701"/>
<lb n="2702"/><p><span>Agus an tráth do cheisdnigh go meirbh faitcheach</span>
<lb n="2703"/><span>fannbhriathrach sinn, dfhreagair mise go mín miochair</span>
<lb n="2704"/><span>dhi ag rádh; a mháthair ionmhuin, nach n-aithnigheann tú do</span>
<lb n="2705"/><span>Chormac Óg dil féin, atá ar iarraidh uait corradh agus</span>
<lb n="2706"/><span>cheara bliadhna deug?</span></p>
<lb n="2707"/>
<lb n="2708"/><p><span>Ó a mhicín mo sgairte (ar isi), aithnighim do ghuth bheith</span>
<lb n="2709"/><span>cosamhuil re guth mo leineibh, gidheadh is eugcosamhuil</span>
<lb n="2710"/><span>ar méad, ar ngné agus ar bhfoirbhtheacht, agus uime</span>
<lb n="2711"/><span>sin is tuigthe agus is creidthe nach tusa é, acht amháin</span>
<lb n="2712"/><span>mar b'é spiorad mo leinibh atá ar seachrán, agus ní</span>
<lb n="2713"/><span>shé, óir ní raibh cáidh dhá laghad air.</span></p>
<lb n="2714"/>
<lb n="2715"/><p><span>Ó a mháthair, glac meisneach (ar mise), agus éist</span>
<lb n="2716"/><span>re m'éachtuibh go grinn neamh-fhaitcheach, agus díbeóra</span>
<lb n="2717"/><span>mé gach amhras ót inntinn.  Dubhairt go n-éisdeach,</span>
<lb n="2718"/><span>agus ba fíor dhi, d'éist.  Annso d'aithris mé dhi ó úd</span>
<lb n="2719"/><span>go fínit, mar a chualabhar cheana, agus iomad briathra</span>
<lb n="2720"/><span>agus comharthaidhe eile do chleacht mé ann mo</span>
<lb n="2721"/><span>leanabaois, do thug orra mo chreideamhuin agus an</span>
<lb n="2722"/><span>treabhlach uile maraon.  Do cuireadh cluig an bhaile agus</span>
<lb n="2723"/><span>na cúigeadh mar an gcéadna dá mbaint, agus ceolta</span>
<lb n="2724"/><span>agus gnáth-fhleadha ar feadh na críche go coitchionn ag</span>
<lb n="2725"/><span>foilsiughadh le n-a dteachtuibh gach ar thárla.  Ag sin</span>
<lb n="2726"/><span>agad, 'Uí Néill, gach modh ar casadh an t-each gorm</span>
<lb n="2727"/><span>chugamsa.</span></p>
<lb n="2728"/>
<lb n="2729"/><p><span>Is iongantach do sceul (ol Ó Néill), má tá fíor.</span>
<lb n="2730"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2731"/><p><span>Maise tá (ar Cormac), agus do chruthughadh air, má</span>
<lb n="2732"/><span>deirim an órrtha thuasráidhte, ní amhras liom, chóimhlíonfaidh</span>
<lb n="2733"/><span>m'impidhe.</span></p>
<lb n="2734"/>
<lb n="2735"/><p><span>Ba mór an sásughadh intinne dhúinn, an méad</span>
<lb n="2736"/><span>atámaoid annso, ár mí-chreideamh san gcás sin a</span>
<lb n="2737"/><span>smachtughadh, a fagháil amhairc ar chruthughadh agus air ar</span>
<lb n="2738"/><span>aithris tú dhúinn a bheith fíor.</span></p>
<lb n="2739"/>
<lb n="2740"/><p><span>Cóimhlíonfa mé th'aisge (ol Cormac), san ní sin chuiris</span>
<lb n="2741"/><span>chugam.</span></p>
<lb n="2742"/>
<lb n="2743"/><p><span>Leis sin féin dubhairt an órrtha, agus d'aisg ar</span>
<lb n="2744"/><span>rígh na bruighne coirn go leor agus biotáillidhe a chur</span>
<lb n="2745"/><span>a láthair chuige.</span></p>
<lb n="2746"/>
<lb n="2747"/><p><span>Go grod dá éise sin, tháinic faoi an toichim trí cheud</span>
<lb n="2748"/><span>cairt faoi fhíon spáinneach, faoi chuirm lochlannach, agus</span>
<lb n="2749"/><span>faoi bhrogóid, agus faoi bheath-uisge fiadha funnghlas</span>
<lb n="2750"/><span>Fáil, agus corn greanta glan óir i láimh Chormuic, i</span>
<lb n="2751"/><span>láimh Uí Néill agus i láimh gach taoisigh dá raibh san</span>
<lb n="2752"/><span>mór-thionól sa, agus corn airgid i láimh gach aoin eile,</span>
<lb n="2753"/><span>agus lucht freasdail go leor a' líonadh na gcorn</span>
<lb n="2754"/><span>gcéadna os soithígh síthe sáir-ghleoite do gach aon don</span>
<lb n="2755"/><span>bhiotáille ba mian leis.</span></p>
<lb n="2756"/>
<lb n="2757"/><p><span>Annsin do tháinic Méadhbh Óg 'gus ceara chéad</span>
<lb n="2758"/><span>maighre maiseach míndhealbhach dá coimhdeacht agus aithidh</span>
<lb n="2759"/><span>eugsamhuil ciúl i ndóid fionnbhán gach ailleoige dhíobh,</span>
<lb n="2760"/><span>agus gur sháruigh an aithidh ciúil ba doicheólda dhíobh</span>
<lb n="2761"/><span>cruit Orphéus i ndraoidheacht ciúil, agus Apolla féin</span>
<lb n="2762"/><span>an tráth do thuirling os na flaithis ar ghrádh na hógmhná</span>
<lb n="2763"/><span>Daiphne.</span></p>
<lb n="2764"/>
<lb n="2765"/><p><span>Do bhí na tuilte ceóil agus gnáth-óil se gan díosg</span>
<lb n="2766"/><span>gan traochadh, gan trághadh, gan tiormughadh ar feadh</span>
<lb n="2767"/><span>sé seachtmhaine fichiod, dá ghnáthughadh eattorra; sé sin</span>
<lb n="2768"/><span>ó la buidhe Béaltaine go lá sítheach siabhrach sidheogach</span>
<lb n="2769"/><span>samhna.  Do bhí pobul áluinn órdhaite ag gach aon</span>
<lb n="2770"/><span>fo leith dhá raibh san oiriochtas, agus cead gan chostas</span>
<lb n="2771"/><span>gan toirmiosg ag gach aon (dá mbaineadh mearbhall</span>
<lb n="2772"/><span>díghe nó míchomhgar ar bith eile dhó) a shuaimhnios a</span>
<lb n="2773"/><span>ghlacadh go sat sítheach sóghamhuil.</span>
<lb n="2774"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2775"/><p><span>Na trí lá dhéidhionach i mbrollach na samhna do</span>
<lb n="2776"/><span>chaithiodar leis an tsúgradh chuailleach sleightheagmhail</span>
<lb n="2777"/><span>ar maraidhiocht, imirt ionn ar theasbáin curuidhe gleóchumhacht</span>
<lb n="2778"/><span>iongantach oirdheirc onórach, le fortúnuibh</span>
<lb n="2779"/><span>éagsamhla éagcosamhula, go ráinic an seal do Chormac</span>
<lb n="2780"/><span>Óg.  Agus (an séineach), ós dó-san fa fearr an mhaise</span>
<lb n="2781"/><span>sin, óir ní raibh aon i bhfuisgeacht dhá chéad míle, dá</span>
<lb n="2782"/><span>thruime a shuan, nár dhúisigh soin agus fuaim a stoc</span>
<lb n="2783"/><span>scairteacha scal-árda, agus dá n-innsinn-se gach</span>
<lb n="2784"/><span>teagmháil dá bhfuair, gach cumas gach cleisdeacht agus</span>
<lb n="2785"/><span>gach calmacht, gach lúth gach luathghoil agus gach leobhéim</span>
<lb n="2786"/><span>dár cóimhlíonadh leis an dásach dian dochlaoite se an</span>
<lb n="2787"/><span>lá déidhionach, ba gann deich stuadha fichiod don</span>
<lb n="2788"/><span>pháipéar is fairsine chum a leath a fhuillsiughadh.  Do</span>
<lb n="2789"/><span>sháruigh a mhór-ghníomh dhá éachta dheug Hercules, do réir</span>
<lb n="2790"/><span>bhreathnuighthe na dtuirgne faithche agus na n-amharcach</span>
<lb n="2791"/><span>uile go coitchionn; agus mar do bhí siad dosháruighthe</span>
<lb n="2792"/><span>atáid mar an gcéadna do-innste, agus faruis sin</span>
<lb n="2793"/><span>féin do-chreidthe, ar son go bhfuil 'na bhfírinne ghlain</span>
<lb n="2794"/><span>ghan chaime gan chumadóireacht.  Seacht gcéad deug</span>
<lb n="2795"/><span>goileach gníomh-iongantach gaisge agus a n-ánnlann do</span>
<lb n="2796"/><span>thaoiseachuibh agus d'uaisle oirdheirc Éirionn do chuirl</span>
<lb n="2797"/><span>go neimhspéiseamhuil chum talmhan, gan bolg ar a</span>
<lb n="2798"/><span>anáil féin ná ar anáil an eich ghoirm.  Dubhairt Ó Néill</span>
<lb n="2799"/><span>annso.</span></p>
<lb n="2800"/>
<lb n="2801"/><p><span>A Chormuic, nois tuigim gach ní dar hinnseadh mar</span>
<lb n="2802"/><span>aidhbhéil bhréagach ar an Maoláirne, nár aidhbhéil acht</span>
<lb n="2803"/><span>fírinne gan fhiar iad.</span></p>
<lb n="2804"/>
<lb n="2805"/><p><span>Is annso dfhear Cormac fíor-chaomh fáilte riompa</span>
<lb n="2806"/><span>go genearálda ó thaoiseach go caimpear, agus d'iarr</span>
<lb n="2807"/><span>leis dá dhún agus dá chúirt gan eisgiopda iad.  Ar</span>
<lb n="2808"/><span>dhul don dún dóibh dfhiosruigh Ó Néill cad é an teagh</span>
<lb n="2809"/><span>an-mhór úd thall, tá foluighthe (mar shaoilim) le fíonnadh</span>
<lb n="2810"/><span>agus le guaireach?</span></p>
<lb n="2811"/>
<lb n="2812"/><p><span>Súd craicionn torc na cuaise; torc do bhí comh</span>
<lb n="2813"/><span>mór sin nach raibh imtheacht ag coin ná ag gadhar, ag</span>
<lb n="2814"/><span>duine ná beathadhach dolaidh ná díoghbháil a dhéanamh dhó.</span>
<lb n="2815"/><span>Sé ní do thionscain mé do chum an bheithigh se' bhasgadh,</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2816"/><p><span>súil ribe dhéanamh do chábla luinge agus a chur ar</span>
<lb n="2817"/><span>innioll eattair dhá dhair ionn a chosán é, agus an uair</span>
<lb n="2818"/><span>do bheith táirim dhlúth air go dtulcadh é féin go</span>
<lb n="2819"/><span>neamhfhaireach san bpointeal, ní do rinn go grod na</span>
<lb n="2820"/><span>dhiaidh seo, agus an tan do mhothuigh é féin i n-achrann</span>
<lb n="2821"/><span>do thug sídhe sáirneartmhar air féin agus do strioll</span>
<lb n="2822"/><span>an dá dhair os a bhfréamhuibh leis go dorus na cuaise,</span>
<lb n="2823"/><span>acht ní bhfuair é féin a dhíthcheangal ná dhul ann a</span>
<lb n="2824"/><span>ghnáth-thearmonn, gur shíneamar an beag 's an mór dá</span>
<lb n="2825"/><span>raibh san tseilg d'éin-bheul air, le clocha, le cuailleacha</span>
<lb n="2826"/><span>agus le gach gné eile airm dá raibh ar fagháil aguinn,</span>
<lb n="2827"/><span>i modh gur torchradh an torc allta aingídhe se linn,</span>
<lb n="2828"/><span>agus go ndeárnamar ceathramhna dhe.  Annso do</span>
<lb n="2829"/><span>chuireamar na ceara ceathramhna ar cheara dhraedh, agus</span>
<lb n="2830"/><span>sisreach ocht gcapull ag tarraing gach drae dhíobh;</span>
<lb n="2831"/><span>chuiriomar dhá leithcionn a chinn ar dá charr a tabhairt</span>
<lb n="2832"/><span>a sturrfhiacla .i. a fhostuidhthe, mar bhatuidhe croise</span>
<lb n="2833"/><span>do bhacaigh, agus isé craicionn an toirc chéadna is</span>
<lb n="2834"/><span>díon don scioból úd do chí tú faoi fhíonnadh agus faoi</span>
<lb n="2835"/><span>ghuaireach mar dubhairt ó chiana.</span></p>
<lb n="2836"/>
<lb n="2837"/><p><span>Agus ní hiongantaighe an torc agus ní huaithbhialta</span>
<lb n="2838"/><span>ná carr-fhiadh an ghleanna do mharbhamar bliadhain sa</span>
<lb n="2839"/><span>taca sa, le táirm thrí mí a chur ar feadh choillte,</span>
<lb n="2840"/><span>boguigh, learga, chnoic agus bánta anshocracha na críche</span>
<lb n="2841"/><span>air, gur claoidheadh agus gur torchradh re iomad agus</span>
<lb n="2842"/><span>re teann saothair é; agus is iongantach an rae do </span>
<lb n="2843"/><span>fuair san tsaoghal.  Sé Lughaidh Lámhfhada, ameasg gach</span>
<lb n="2844"/><span>fuadáin eile dhá dtug as ciantuibh don chrích si, do </span>
<lb n="2845"/><span>thug an carr-fhiadh úd an' oisín bheag os an Iottáille</span>
<lb n="2846"/><span>é, faoi an am a dtáinig Aonghus mac Anchíses do</span>
<lb n="2847"/><span>ruaig ratha ó scrios na Traoithe, agus tá ó sin anall</span>
<lb n="2848"/><span>san ngleann úd thall dá ngoirthear Gleann a Tobair,</span>
<lb n="2849"/><span>gleann ó ar gaireadh carr-fhiadh an ghleanna air.</span></p>
<lb n="2850"/>
<lb n="2851"/><p><span>Do chí tú beannlomáin mhóra daruigh, 'ar leat féin,</span>
<lb n="2852"/><span>ar thaobh na leirge úd thall, agus ní dair ná crann</span>
<lb n="2853"/><span>iad, acht beannuibh an-mhóra an charr-fhiadh chéadna</span>
<lb n="2854"/><span>d'órduigh mé fhágail ar bhraoch an ghleanna 'na sleachta</span>
<lb n="2855"/><span>agus mar choimhne ar an bhfiadh gcéadna.  Seacht</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2856"/><p><span>mbairille feóla gnáth-liúntas feóla mo threabhlaigh</span>
<lb n="2857"/><span>gach ló go n-oidhche; agus d'innis mo ghiollanradh dhamh</span>
<lb n="2858"/><span>go bhfuaradar cosdus feóla go sat ar feadh míosa</span>
<lb n="2859"/><span>agus teóra lá do tharbha an charrfhiadh.</span></p>
<lb n="2860"/>
<lb n="2861"/><p><span>Tá tobar beag cruinn san ngleann thuas-ríomhtha</span>
<lb n="2862"/><span>agus an seal ba beo an fiadh ní fhoileonadh duine ná</span>
<lb n="2863"/><span>beathaidheach a theacht a ngaobhar an tobair.  Do chuir</span>
<lb n="2864"/><span>mise tor daingion do-bhrisde os cionn an tobair,</span>
<lb n="2865"/><span>agus is fiú é sin, óir níor hibheadh uisge beatha riamh</span>
<lb n="2866"/><span>is blasda ná é.  Sé locht is mó air coimhbríoghmhar is</span>
<lb n="2867"/><span>tá, óir do chuirfeadh lán mearagáin na mná is caoile</span>
<lb n="2868"/><span>méar san chrích meadhar agus mór-shúgaidh ar an tí is</span>
<lb n="2869"/><span>láidre coimpléasg don díne dhaonna dá n-ibheadh é.  Is</span>
<lb n="2870"/><span>mó sheasas an tobar sa cliú mo thighe san mbliadhain</span>
<lb n="2871"/><span>ná sheasfadh trí cheud bairille uisge beatha atharthne na</span>
<lb n="2872"/><span>fionnfhódla.</span></p>
<lb n="2873"/>
<lb n="2874"/><p><span>A Cormuic (ar Ó Néill), cad iad an sórt crann úd</span>
<lb n="2875"/><span>do chím ionsa ngarrán coille úd hall, dfhás comh árd</span>
<lb n="2876"/><span>sin gur sháruighdar a bhfaca mé do chrannuibh ceadair</span>
<lb n="2877"/><span>ar Libánus ar uirde.</span></p>
<lb n="2878"/>
<lb n="2879"/><p><span>Uí Néill (ar Cormac), gais phónra iad súd, agus ní</span>
<lb n="2880"/><span>fhásann siad mar súd i n-áit san mbith acht ar</span>
<lb n="2881"/><span>ghrog-mhullaigh Shléibhe Sian agus san Maoláirne; acht</span>
<lb n="2882"/><span>deir lucht bréag go bhfásadaois i bpárrdhas Ádhamh,</span>
<lb n="2883"/><span>agus dá bhfásadh féin, cia dhár fios é, ó d'eug Ádhamh</span>
<lb n="2884"/><span>is a chéile nár labhair smid dhá laghad ar a leithide?</span>
<lb n="2885"/><span>Mo nuar, budh mhí-ádhmhar an choill do mo ghniath .i. do</span>
<lb n="2886"/><span>mhac mo dheirbhshearthach, í an choill úd, óir san</span>
<lb n="2887"/><span>tseachtmhuin se chuaidh thort d'éirigh stoirm agus anfadh</span>
<lb n="2888"/><span>an-mhór, agus eisean a' gabháil treos an bpónra, do</span>
<lb n="2889"/><span>leag go hobann gasacha air do rinn liothrach dá chuid</span>
<lb n="2890"/><span>feóla agus sprudhall dá chnámha go léir.  An gas is</span>
<lb n="2891"/><span>lugha toradh na measg ní dhíolfadh an eagluis a gceart</span>
<lb n="2892"/><span>féin dá thoradh ar bhairille pónra.</span></p>
<lb n="2893"/>
<lb n="2894"/><p><span>Cad í an tairbhe nó mhaith do ní gráinne don tsórt</span>
<lb n="2895"/><span>sin dhuit, óir is mó ná lán beul duine nó beathaidhigh</span>
<lb n="2896"/><span>gráinne dhá laghad di?</span>
<lb n="2897"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2898"/><p><span>Is cuma sin (ol Cormac), óir beathuighim mo mhuculach</span>
<lb n="2899"/><span>léithe, agus ní is tarbhuighe go fada ná sin, do ním</span>
<lb n="2900"/><span>braith agus brogóid bhríoghmhar bhiadhmhar bheol-taithneach</span>
<lb n="2901"/><span>throm dhonn dheagh-dhaite dhi, a chuirim chum rígh na</span>
<lb n="2902"/><span>Spáinne, agus ní bhfuil soitheach dhá laghad, no dhá</span>
<lb n="2903"/><span>mhéad, dá gcuirim don bhiotáille si dhá fhorruid nach</span>
<lb n="2904"/><span>gcuireann seisean ceara soithighe don tomhas chéadna</span>
<lb n="2905"/><span>na mhalaird dfhíon spáinneach chugamsa, agus buidheachas</span>
<lb n="2906"/><span>agus tíodhlaicdhe troma torthacha tarbhacha eile, agus</span>
<lb n="2907"/><span>litreacha fír-intleachtacha foghlamtha, ag toirbheirt a</span>
<lb n="2908"/><span>bháidhe agus a mhuintirios, agus ag iarraidh báidhe agus</span>
<lb n="2909"/><span>gnáth-mhuintiris uaimse chuige-sean.</span></p>
<lb n="2910"/>
<lb n="2911"/><p><span>Annso an tan do chuadar asteach don dún do </span>
<lb n="2912"/><span>chonnarcadar coire an-mhór do bhras iongantach órbhuidhe,</span>
<lb n="2913"/><span>agus ceithre cheud giollanradh ag bruith agus ag</span>
<lb n="2914"/><span>freasdal feóla ar bhochtuibh, agus a choimhliadhacht</span>
<lb n="2915"/><span>céadna innilt óg ainglídhe ag roinn cácaidhe cróch agus</span>
<lb n="2916"/><span>cáisidhe gan bhearna orra.</span></p>
<lb n="2917"/>
<lb n="2918"/><p><span>Ní raibh aon do na bochtuibh iomadamhuil se nach raibh</span>
<lb n="2919"/><span>úrach nó cuirn leanna agus crúiscín meala, agus'</span>
<lb n="2920"/><span>leithide eile uisge beatha ionn a thrasdaladh leis.  Cúis</span>
<lb n="2921"/><span>anbhruith a thabhairt do bhochtuibh i dtigh Chormuic do</span>
<lb n="2922"/><span>saoilfídhe gur mhíchliú doileiscéalda é agus tár gan</span>
<lb n="2923"/><span>chompráid agus uirísle mhí-fhiúghantach do thigh bhiatach</span>
<lb n="2924"/><span>mhórdhálach Maoláirne.</span></p>
<lb n="2925"/>
<lb n="2926"/><p><span>Do chuaidh iarso bulsuiridhe a' cur a n-oifige i</span>
<lb n="2927"/><span>ngníomh, sé sin a' gairm gach dreime agus dá</span>
<lb n="2928"/><span>socrughadh ar bhóird ghleóite glan-airgid, foluighthe le</span>
<lb n="2929"/><span>scáruididhe snasdhearg síthshróill, agus leis na huile</span>
<lb n="2930"/><span>shórt bídh ba dleacht do dhaonda ar bith a bhlas nó</span>
<lb n="2931"/><span>'shanntughadh, agus nach féidir go bhfuigheadh na dee</span>
<lb n="2932"/><span>féin (an uair ba mó a n-onóir nó a n-ádhradh págánda)</span>
<lb n="2933"/><span>locht ná mí-bhlas air.  Agus gach drung ag bóird ar</span>
<lb n="2934"/><span>leith suidhte do réir a ngraduim nó a dtiodal flatha.</span></p>
<lb n="2935"/>
<lb n="2936"/><p><span>Ocht míle dheug do gheibheadh ionad suidhte ionn halla</span>
<lb n="2937"/><span>choitchionn Chormuic, agus ba mó fa thrí an seire halla</span>
<lb n="2938"/><span>(dá ngairid Gaill dining room) ná é.  Éan chéad deug</span>
<lb n="2939"/><span>giolla cupáin agus corn do bhíodh ag meilidheadh ag</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2940"/><p><span>freasdal dighe ar ghnáththreabhluigh Chormuic Óig, agus a</span>
<lb n="2941"/><span>sheacht n-urdal sin, lá feadha nó aoidheadh aduaine.</span></p>
<lb n="2942"/>
<lb n="2943"/><p><span>Do bhí gnáth-cheol agus oirfide ionn a n-éisdeacht</span>
<lb n="2944"/><span>gur tóigeadh na boird agus gur filleadh na scáraididhe,</span>
<lb n="2945"/><span>agus gur tugadh an brusgur .i. an biadh brisde, don</span>
<lb n="2946"/><span>chosmhuintir, agus a néis buidheachuis a thabhairt go</span>
<lb n="2947"/><span>cráibhtheach caoin-dúthrachtach don duileamhuin, do</span>
<lb n="2948"/><span>hibheadh deoch altuighthe re gáir throimpéid, agus</span>
<lb n="2949"/><span>annsin do thosuigh na ceólta ag brostughadh cháich chum</span>
<lb n="2950"/><span>rinnce, ní nár dheacair dhóibh, oir ní raibh aon san</span>
<lb n="2951"/><span>gcoimhthionól nach raibh fiuchadh foinn chum súgaidh air,</span>
<lb n="2952"/><span>agus níor bh'iongnadh sin, óir do bhí eugsamhlacht</span>
<lb n="2953"/><span>biotáillidhe agus fairsne agus iomadamhlacht dhíobh</span>
<lb n="2954"/><span>dá mbrosdughadh chum óil, ionsa riocht sin, dá mbeidís</span>
<lb n="2955"/><span>a' snámh ionn i lochaibh leanna fíona agus uisge beatha</span>
<lb n="2956"/><span>go smig, nach beith fairsne níos mó aca ná bhí, acht</span>
<lb n="2957"/><span>mar mbátuidhe amuich 's amach iad.</span></p>
<lb n="2958"/>
<lb n="2959"/><p><span>As annso do chuaidh gach dias .i. bean agus fear,</span>
<lb n="2960"/><span>do saoileadh foileamhnach dhá chéile san gcoimhrinnce</span>
<lb n="2961"/><span>agus ameasg gach aoin dhá ndeachaidh san tsúgradh (do</span>
<lb n="2962"/><span>mhéadughadh na meadhra) do chuaidh Cormac agus a chéile</span>
<lb n="2963"/><span>ionn, agus Méadhbh Óg agus Ó Néill.</span></p>
<lb n="2964"/>
<lb n="2965"/><p><span>Is annso dubhairt beul na fírinne .i. Cormac Óg,</span>
<lb n="2966"/><span>gé gur shiubhail taltuidhe agus bruighne an bhith, nach</span>
<lb n="2967"/><span>bhfacaidh sé eatorra lúth ná lúthmhaireacht ná clisteacht</span>
<lb n="2968"/><span>rinnce i gcoimhmheas leis an rinnce do bhí eattair</span>
<lb n="2969"/><span>Ó Néill agus Méadhbh Óg.</span></p>
<lb n="2970"/>
<lb n="2971"/><p><span>A n-éis na hoidhche a chaitheamh go ham suain san</span>
<lb n="2972"/><span>tsúgaidh ghenerálda so, do ghluais gach aon ann a</span>
<lb n="2973"/><span>chuilt shíoda shnas-órdha a' glacadh suain agus suaimhnis</span>
<lb n="2974"/><span>an gearr-threall do bhí gan chaitheamh don oidhche, agus</span>
<lb n="2975"/><span>Cormac agus a chéile le muirn ar Ó Néill agus le</span>
<lb n="2976"/><span>onóir dhó a' dul dá choimhdeacht chum a imscinge do </span>
<lb n="2977"/><span>bhí ionsa tor (dá ngairthior go coitchionn an Tor Éabhur,</span>
<lb n="2978"/><span>mar is d'éabhur sneacht-bhán do bhí sé déanta); agus</span>
<lb n="2979"/><span>is geile ná fiacail chon; agus mar atá sé buailte ar</span>
<lb n="2980"/><span>an ngréin do leagh an cionn brais do bhí na dhíon air,</span>
<lb n="2981"/><span>le an-teas na gréine, go m'éigion díon do mharmar</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2982"/><p><span>chruaidh do-leaghta a chur air, agus bhí sin féin a'</span>
<lb n="2983"/><span>pléasgadh i dteas na míosa meodhain.  Go deimhin gan</span>
<lb n="2984"/><span>bréig dá mbeitheá do luighe go suaimhneach ionsa tigh</span>
<lb n="2985"/><span>bárr do chluinfeá an cogar is ciúine do bheith ag</span>
<lb n="2986"/><span>treabhlach neimhe.  Agus dá chruthughadh, do thug uain</span>
<lb n="2987"/><span>agus uaignios orm féin, le uaill na hóige, lá n-aon,</span>
<lb n="2988"/><span>triall suas go bárr an tuir se, agus do bhí mo</span>
<lb n="2989"/><span>luinnidhe tuirseach suil a ráinig liom a bheith shuas,</span>
<lb n="2990"/><span>agus an tan a shocruigh mé tamall ag déanamh</span>
<lb n="2991"/><span>iongantas do gach a bhfacaidh mé do chualuigh mé Cibel,</span>
<lb n="2992"/><span>máthair Iuipiter, a rádh:</span></p>
<lb n="2993"/>
<lb n="2994"/><p><span>A mhic, a mhúirnín, ós tú féin cionntaoiseach na</span>
<lb n="2995"/><span>ndee go huile agus nach bhfuil ní san mbith do-dhéanta</span>
<lb n="2996"/><span>dhuit, cad as nach n-ionnarbann tú gach creidiomh nach</span>
<lb n="2997"/><span>gcreidionn go ceart díreach dhuit féin mar d'órduigh</span>
<lb n="2998"/><span>tú?</span></p>
<lb n="2999"/>
<lb n="3000"/><p><span>A mháthair, ar easan, is mall díreach mo dhíoghaltas,</span>
<lb n="3001"/><span>agus scriosfa mé fós go léir iad, agus boladh an</span>
<lb n="3002"/><span>tsionnuigh orra, acht fuileónaidh mé rae iomchubhaidh chum</span>
<lb n="3003"/><span>iad féin a cheartughadh agus chum a n-earráididhe a</span>
<lb n="3004"/><span>chlaochlodh dhóibh i modh nach biadh leithscéal aca milleán</span>
<lb n="3005"/><span>a ndrochbheartuibh a chur 'mo leith.</span></p>
<lb n="3006"/>
<lb n="3007"/><p><span>A leinibh mo chléibh (ol ise), ó is duit féin is dleacht</span>
<lb n="3008"/><span>ceart gach tíre a choingmheal i ngnáthbhun, is iongnadh</span>
<lb n="3009"/><span>liom nach bhfóirionn tú ar na Gaedhil bhochta tá fagháil</span>
<lb n="3010"/><span>bháis don ghorta agus a maoin agus a bhfunn, a</span>
<lb n="3011"/><span>ndúthchas agus na huile eile dá gceart ag Gaill, re</span>
<lb n="3012"/><span>ar díbreadh a sean agus a sinsior le feill agus le</span>
<lb n="3013"/><span>inghreama.</span></p>
<lb n="3014"/>
<lb n="3015"/><p><span>A mháthair ionmhuin (ol eisean), tá gach a ndubhairt</span>
<lb n="3016"/><span>amhlaidh, acht ar a shon sin, ar uairibh, sciúrsaim an</span>
<lb n="3017"/><span>tí is ionmhuin liom, dá dhísliughadh dhamh féin.  Acht do </span>
<lb n="3018"/><span>gheabhaid fóirithin an uair a chítear dhamh féin é.  Agus</span>
<lb n="3019"/><span>cúis na nGall de, tá a n-am féin re teacht, ar son</span>
<lb n="3020"/><span>go bhfuil siad mar sciúrsa agam-sa.  An gcualaidh</span>
<lb n="3021"/><span>tú mar dubhairt an file:</span>
<lb n="3022"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="3023"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3024"/><span>Gé tá fa ghreama lag an Fhódla mhín,</span>
<lb n="3025"/><span>Ag dáimh nach ceart, mo chreach is cró mo chlí!</span>
<lb n="3026"/><span>Ní gnáth an tslat a ghreadas tón an naoidhin,</span>
<lb n="3027"/><span>Acht tráth beag gar fo mheas is dóitear í.</span></p>
<lb n="3028"/>
<lb n="3029"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3030"/><span>An tan chualuigh mé Iupiter ag caint le na mháthair</span>
<lb n="3031"/><span>ar an imtheacht so, do scannra sé mé, d'eagla go</span>
<lb n="3032"/><span>gcuirfeadh gach a ndubhairt i ngníomh ar na Gaill le</span>
<lb n="3033"/><span>mo linn féin, mar ba Gall ó shinsear mé agus mo</span>
<lb n="3034"/><span>ghaolta uile i n-oifige an rígh, gan én dias díobh ar</span>
<lb n="3035"/><span>én chreideamh.</span></p>
<lb n="3036"/>
<lb n="3037"/><p><span>Dubhairt tú go leor ar a n-imtheacht sin (ol Éamonn</span>
<lb n="3038"/><span>Ó Cléire), agus cas feasda ar Chormuc agus ar</span>
<lb n="3039"/><span>Ó Néill.</span></p>
<lb n="3040"/>
<lb n="3041"/><p><span>Do ghlac lung suain na hoidhche sin san tor ar ar</span>
<lb n="3042"/><span>tráchtadh cheana, gé gur bheag do chodladar acht ag</span>
<lb n="3043"/><span>éisteacht le aithidhe eugsamhla ciulta na ndée agus a</span>
<lb n="3044"/><span>seasnáin niamhdha neamhdha.</span></p>
<lb n="3045"/>
<lb n="3046"/><p><span>Ar na mhárach, agus go cionn seachtmhaine dá éis,</span>
<lb n="3047"/><span>do bhí an síthcheól céadna dá thaidhbhreadh dhóibh san modh</span>
<lb n="3048"/><span>sin nach bhfuaradar sult ná greann i n-aon chaitheamh</span>
<lb n="3049"/><span>aimsire dá shuairce ann' eugmuis, go dtug aimsir</span>
<lb n="3050"/><span>orra dearmud agus neimhspéir a dhéanamh dhe; agus a</span>
<lb n="3051"/><span>meanma a leagadh ar cheól agus ar shólás sochaithte</span>
<lb n="3052"/><span>saoghalda agus a n-aire agus a n-inntinn a dhortadh ar</span>
<lb n="3053"/><span>thaisbeántuibh daonna domhanda.</span></p>
<lb n="3054"/>
<lb n="3055"/><p><span>Do fuagradh go fosguilde annso gach aon ó fhear</span>
<lb n="3056"/><span>chraithte sleighe go fear romhair le romhainn a rogha</span>
<lb n="3057"/><span>súgradh agus súguidh ar réir a gclaonta agus a</span>
<lb n="3058"/><span>leanta a leanamhuin.  Don chéad fheacht do hórduigheadh</span>
<lb n="3059"/><span>gach dream dár mhian goileachta a dtoil san gcás sin</span>
<lb n="3060"/><span>a leanamhuin, agus go raibh deich gcéad cloidhiomh, deich</span>
<lb n="3061"/><span>gcéad sleagh, deich gcéad cathbhárr agus caithbheart</span>
<lb n="3062"/><span>ionn armthor Chormuic, deich gcéad each faoi shriantuibh</span>
<lb n="3063"/><span>óir agus dhialluidighe airgid ionn a ghabhair-thigh; do </span>
<lb n="3064"/><span>bhí deich gcéad gadhar seilge agus caolchú ionn a</span>
<lb n="3065"/><span>chon-chró, trí chéad fleasgach ciúl a' sásughadh lucht</span>
<lb n="3066"/><span>rinnce, agus deich gcéad óigh áluinn aingil-dhealbhach</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="3067"/><p><span>a' clasuigheacht béil-cheóil a sásughadh aois óg agus</span>
<lb n="3068"/><span>aeta na cúirte fionn-bháine si, mar dubhairt an file:</span></p>
<lb n="3069"/>
<lb n="3070"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3071"/><span>Deich gceud cloidhiomh rinneach réidh,</span>
<lb n="3072"/><span>deich gcéad caithbheart coimhghlé,</span>
<lb n="3073"/><span>deich gcéad sgiath nach loitfeadh lann</span>
<lb n="3074"/><span>i n-armthor thriath na dtreas dteann.</span></p>
<lb n="3075"/>
<lb n="3076"/><p><span>Deich gcéad each ba sitreach seang,</span>
<lb n="3077"/><span>sriantadh i n-ór-dhath n-ionann,</span>
<lb n="3078"/><span>faoi shadaluibh shnas-airgid shlim,</span>
<lb n="3079"/><span>nár fágadh i gcath ná' gcoimhling.</span></p>
<lb n="3080"/>
<lb n="3081"/><p><span>Deich gcéad gadhar béil-bhinn bán,</span>
<lb n="3082"/><span>deich gcéad caolchú comhlán,</span>
<lb n="3083"/><span>'gconchró thriath na ngleo sna ngliadh,</span>
<lb n="3084"/><span>chum torchradh míl is móir-fhiadh.</span></p>
<lb n="3085"/>
<lb n="3086"/><p><span>Deich gcéad fleasgach clisde gceól,</span>
<lb n="3087"/><span>i gcúirt an fhir gach aon ló;</span>
<lb n="3088"/><span>deich gcéad maighre maiseach mná,</span>
<lb n="3089"/><span>a' canadh cor gach cionn tráth.</span></p>
<lb n="3090"/>
<lb n="3091"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3092"/><span>Do chaithiodar uile lá agus bliadhain ar an imtheacht</span>
<lb n="3093"/><span>sa, gan ghruig gan mhíofháilte, agus riar a mhiana féin</span>
<lb n="3094"/><span>ag gach aon ó rígh go rámhuinn, agus Cormac ar</span>
<lb n="3095"/><span>uairibh a taisbeánadh iongantais agus mórdháil na</span>
<lb n="3096"/><span>Maoláirne do gach aduain, agus go mórmhór</span>
<lb n="3097"/><span>d'Ó Néill; agus ameasg gach ní do theasbeáin a</span>
<lb n="3098"/><span>theagh columb dhó.  Agus an tan do cuireadh scinneóg</span>
<lb n="3099"/><span>ann sna coilim agus do ghlacadar ite, do bhíodar</span>
<lb n="3100"/><span>coimh líonmhar coimh iomadamhuil sin ní feicfidhe an</span>
<lb n="3101"/><span>t-aedhar treótha i n-aontaobh ar feadh seacht míle.</span>
<lb n="3102"/><span>Fiche bairille pise báine a ngnáth-liúntas gach ló go</span>
<lb n="3103"/><span>n-oidhche.</span></p>
<lb n="3104"/>
<lb n="3105"/><p><span>Dfhiosruigh Ó Néill go hiongantach creud é an</span>
<lb n="3106"/><span>riachtanas do bhí leis na scatuibh an-mhóra colum sin?</span>
<lb n="3107"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="3108"/><p><span>Tá (ol Cormac), óir is éigion do mo ghiolla columb</span>
<lb n="3109"/><span>chúig míle columb (an chuid is lugha dhe) a thabhairt do</span>
<lb n="3110"/><span>mo ghiollanradh gach én tseachtmhuin go cinnte, agus</span>
<lb n="3111"/><span>na dhiaidh sin féin bíd a' casaoid.</span></p>
<lb n="3112"/>
<lb n="3113"/><p><span>A Chormuic (ar Ó Néill), an misde fhiafruigh cionnas</span>
<lb n="3114"/><span>a cothuighthear an uimhir each úd do chím ag dol chum</span>
<lb n="3115"/><span>uisge?</span></p>
<lb n="3116"/>
<lb n="3117"/><p><span>Furas go leor (ol Cormac), óir ní bhfuil aon acra</span>
<lb n="3118"/><span>dfhearann na Maoláirne a léigtear chum féir nach</span>
<lb n="3119"/><span>spealtar cheara chéad carr féir dhe fa dhó gach aoin</span>
<lb n="3120"/><span>tséasún.</span></p>
<lb n="3121"/>
<lb n="3122"/><p><span>Ceisd ort: cionnas gheibhtear leabacha go leor do</span>
<lb n="3123"/><span>do ghnáth-mhuintir féin an uair a bhíos iomad aduain</span>
<lb n="3124"/><span>ar aoidheacht agad, nó an ar na machairibh is éigion</span>
<lb n="3125"/><span>dóibh codladh?</span></p>
<lb n="3126"/>
<lb n="3127"/><p><span>Bíodh a fhios agad, a dhuine uasail (ol Cormac), nár </span>
<lb n="3128"/><span>bhfiú liomsa an t-aduain is táire dá dtiocfadh chum</span>
<lb n="3129"/><span>mo chúirte a chur na luighe ar an leabuidh is dathamhla</span>
<lb n="3130"/><span>dá mbíonn ag mo ghnáth-mhuintior féin, gé go bhfuil</span>
<lb n="3131"/><span>cuiltí síoda snas-bhán go leor aca (ol Cormac), agus</span>
<lb n="3132"/><span>ní raibh mo theaghlach ariamh gan trí mhíle leaba árd</span>
<lb n="3133"/><span>áluinn ór-dhaite ríonuighthe timchioll le meirge eugsamhla</span>
<lb n="3134"/><span>saoithe an bheatha, agus le ríonshamhluibh do</span>
<lb n="3135"/><span>dhúilibh éadtrochta mara agus tíre go fír-cheart</span>
<lb n="3136"/><span>tairngthe ionn a ndathuibh eugcosamhla agus ionn a</span>
<lb n="3137"/><span>bhfoirmibh eugsamhla.</span></p>
<lb n="3138"/>
<lb n="3139"/><p><span>A Chormuic (ar Ó Néill), tá th'iosdas agus do</span>
<lb n="3140"/><span>ghléas os cionn foilsighthe, agus le do chead féin ba</span>
<lb n="3141"/><span>mian liom trácht ar an ní a dtáinic mé faoi n-a</span>
<lb n="3142"/><span>thuairim.</span></p>
<lb n="3143"/>
<lb n="3144"/><p><span>Labhair do mhian (ol Cormac), agus ba leat do thoil</span>
<lb n="3145"/><span>gan ghruaim gan ghruig gan éara.</span></p>
<lb n="3146"/>
<lb n="3147"/><p><span>Maise, ar son gur dánacht os cionn cuibhis dhamh an</span>
<lb n="3148"/><span>aisge táim ar tí iarraidh a luadh liom féin -</span></p>
<lb n="3149"/>
<lb n="3150"/><p><span>Craith dhíot éadánacht (ol Cormac), budh leat</span>
<lb n="3151"/><span>h'impidhe gan durr gan diúltadh.</span></p>
<lb n="3152"/>
<lb n="3153"/><p><span>Maise (ol eisean), go héadána, is ag iarraidh mná</span>
<lb n="3154"/><span>do tháinic mé don ionad sa.</span>
<lb n="3155"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="3156"/><p><span>Budh marthannach th'fháilte chum do rogha do mhnáibh</span>
<lb n="3157"/><span>an dúin se, dá madh í Méadhbh Óg féin do roghain.</span></p>
<lb n="3158"/>
<lb n="3159"/><p><span>Maise is í (ol easan), gé gur céim is uirde ná</span>
<lb n="3160"/><span>fál é.</span></p>
<lb n="3161"/>
<lb n="3162"/><p><span>Is leat do thoil (ol Cormuc), ar son go bhfuair</span>
<lb n="3163"/><span>oighreadha na Gearmáinne, na Spáinne agus na Fraince</span>
<lb n="3164"/><span>diúltadh na dála san.</span></p>
<lb n="3165"/>
<lb n="3166"/><p><span>Iar sin do gaireadh Méadhbh; agus an tan do</span>
<lb n="3167"/><span>músgladh an dáil si chuice, ní raibh corcarán cuain</span>
<lb n="3168"/><span>ariamh i gcoimh-dheirge léithe; ní raibh rósa riamh ba</span>
<lb n="3169"/><span>deise dath ná í, agus is do-chreidthe go raibh aon do</span>
<lb n="3170"/><span>bhain-dhea na bhflaitheamhnas ionbhuailte uirre i maise</span>
<lb n="3171"/><span>i scéimh ná i n-iomchur; agus má bhí, dearbhuim dhuit</span>
<lb n="3172"/><span>nach í Uénus í, ar son gur breathnuigheadh ubhall na</span>
<lb n="3173"/><span>scéimhe léithe.</span></p>
<lb n="3174"/>
<lb n="3175"/><p><span>Dfhreagair a hathair ag rádh:</span></p>
<lb n="3176"/>
<lb n="3177"/><p><span>Athair ionmhuin onóruigh, dá dtoghtha-sa mac Dhiairmín</span>
<lb n="3178"/><span>na Scuab mar chéile dhamh budh easumhal égceart mé</span>
<lb n="3179"/><span>mar' riarthuinn do thoil.  Agus ó thogh tú rogha</span>
<lb n="3180"/><span>árd-uaisle Éirionn dhamh, is gein gan chéill gan bhéasa</span>
<lb n="3181"/><span>gan umhlacht mé, do thréig modh agus modhamhlacht, dá</span>
<lb n="3182"/><span>n-obainn do thoil, nó mar' gclaonainn m'aonta agus</span>
<lb n="3183"/><span>m'intinn chum th'airle a chóimhlíonadh.</span></p>
<lb n="3184"/>
<lb n="3185"/><p><span>Fáilte dhuit a inghean (ol eisean), ní fhuair mé riamh</span>
<lb n="3186"/><span>fós tú tarsna ná teagmhálach i n-aghaidh mo thola.</span>
<lb n="3187"/><span>Annsin a breith ar láimh urra dubhairt.</span></p>
<lb n="3188"/>
<lb n="3189"/><p><span>Uí Néill, comh maith is do dheónuigh an duileamhuin</span>
<lb n="3190"/><span>an cailín se mar inghean damh-sa, deónuim-se mar</span>
<lb n="3191"/><span>chéile dhuitsi í agus scaoi bheannacht léithe.</span></p>
<lb n="3192"/>
<lb n="3193"/><p><span>Annso do thoirbhir ar láimh dhó í, tabhartas do ghlac</span>
<lb n="3194"/><span>seisean níos fonnmhaire agus le níos mó do shólás</span>
<lb n="3195"/><span>agus do luathgháire ná dá n-órnuighthidh n'árd-fhlaith os</span>
<lb n="3196"/><span>cionn righthe an bheatha é, nó dá dtigeadh Iupiter a</span>
<lb n="3197"/><span>fuagradh dhó go madh leis áird-cheannas na cruinne.</span></p>
<lb n="3198"/>
<lb n="3199"/><p><span>Annso do cuireadh teachta foirbhthe foghluma chum</span>
<lb n="3200"/><span>uaisle oirdheirc Éirionn, a theacht i gcionn dtrí mí</span>
<lb n="3201"/><span>ó an am sin, isé sin ó thoiseach an Mhárta go tús na</span>
<lb n="3202"/><span>míosa meadhonuigh san tsamhradh, chum dála agus</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="3203"/><p><span>dlúith-cheangail na deise gan chompráid se.  Dfhanadar</span>
<lb n="3204"/><span>an méid ro bhí san ndún fan am sa ag gnáthughadh</span>
<lb n="3205"/><span>na huile mhiangas go críoch na raedhe romhráidhte.</span>
<lb n="3206"/><span>Agus annsin an uair do chruinnigh uaisle Éirionn</span>
<lb n="3207"/><span>agus a seasnáin os na huile árd don chrích don</span>
<lb n="3208"/><span>Mhaoláirne .i. go luibhghort an uile chumhracht agus go</span>
<lb n="3209"/><span>párrdhas torthach talmhuidhe na Heórpa, do pósadh an</span>
<lb n="3210"/><span>dias gan chomordas sa le gach gnás dár chleacht</span>
<lb n="3211"/><span>cairneacha foghluma Himeneus, agus le gach dualgas</span>
<lb n="3212"/><span>agus le dleachtanas dar cleachtadh ar pósadh</span>
<lb n="3213"/><span>rígh ná impire.  Agus dá n-innsinn-se gach fleidh</span>
<lb n="3214"/><span>agus gach féasda fialmhar fairsinn fíonamhuil, gach</span>
<lb n="3215"/><span>goileachta agus gach gaisge lúthmhar luaimneach lánchrodha,</span>
<lb n="3216"/><span>gach ól gach imirt gach súguidh gach suaircios</span>
<lb n="3217"/><span>gach ruathar gach rinnce gach canadh clasaidheacht gach</span>
<lb n="3218"/><span>ceol gach comhgháir gach fiadhach gach seilg agus gach</span>
<lb n="3219"/><span>fianscaradh dár gnáithigheadh eatorra ar feadh ráithe</span>
<lb n="3220"/><span>shúgach chompánach chliúiteach ghealgháireach lúthmhar</span>
<lb n="3221"/><span>chámanach máireach bán-áluinn an tsamhraidh, do </span>
<lb n="3222"/><span>dhéanfuinn mo staruigheacht liosda libideach liodránach;</span>
<lb n="3223"/><span>agus foghnaigh focul ar uaire a n-ionad iomad, agus</span>
<lb n="3224"/><span>is leor a rádh go raibh siad oirdheirc eugsamhuil</span>
<lb n="3225"/><span>iomadamhuil.</span></p>
<lb n="3226"/>
<lb n="3227"/><p><span>Agus iar gcríochnughadh gach súgaidh i n-earr na ráithe</span>
<lb n="3228"/><span>thuaisríomhtha, do ghluaiseadar i n-aonbheul agus i</span>
<lb n="3229"/><span>n-aontoil leis an mbrídeóig go tuaith iostasach áluinn</span>
<lb n="3230"/><span>Uladh, áit ann ar fríobh fáilte mhodhamhuil do gach aon</span>
<lb n="3231"/><span>do réir chéime ghraduim nó tiodail flatha, agus na</span>
<lb n="3232"/><span>huile shólás budh mian le leantuibh daonda an bhith i</span>
<lb n="3233"/><span>gcomhgar uaisle Éirionn go coitchionn.  Do rádh</span>
<lb n="3234"/><span>Cormuc le Ó Néill:</span></p>
<lb n="3235"/>
<lb n="3236"/><p><span>A shaoi oirdheirc, gé go dtug onóir agus nádúr fola</span>
<lb n="3237"/><span>na sinsear atá rioth ann do chuislionna ort gan spréidh</span>
<lb n="3238"/><span>nó crodh iarraidh le mnaoi, ní laghdughadh acht méadughadh</span>
<lb n="3239"/><span>ar do chisde agus ar do mhaoin é.  Óir bronnuim-se</span>
<lb n="3240"/><span>deich milliun óir, deich míle caora, ar a dtig</span>
<lb n="3241"/><span>lomruidhe ór-dhaite, deich gcéad groidh scuab-fholtacha,</span>
<lb n="3242"/><span>deich gceud loiligheach, deich gcéad cairt faoi shíoda,</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="3243"/><p><span>naoi gcairr dheug faoi charbhugail agus faoi sheóidibh</span>
<lb n="3244"/><span>iomdha eugsamhla eile, mar adubhairt an file:</span></p>
<lb n="3245"/>
<lb n="3246"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3247"/><span>Deich milliuin d'órghlan dhearg,</span>
<lb n="3248"/><span>do fuair Ó Néill ó Chormac,</span>
<lb n="3249"/><span>le Méidhbh Óig an bhéildeirg bhinn,</span>
<lb n="3250"/><span>áilleaghan eannach Éirionn.</span></p>
<lb n="3251"/>
<lb n="3252"/><p><span>Deich gcéad caora is dearg-bhuidhe dreach</span>
<lb n="3253"/><span>faoi lomruibh órdha 'n aon-dath,</span>
<lb n="3254"/><span>deich gceud groidh ba sitreach seang,</span>
<lb n="3255"/><span>is deich gcéad bleacht-bhó bhainionn.</span></p>
<lb n="3256"/>
<lb n="3257"/><p><span>Deich gceud carr faoi shíoda shlim,</span>
<lb n="3258"/><span>d'fhidh mná síth sáirbhinn,</span>
<lb n="3259"/><span>naoi gcairr dheug faoi gheamuigh ghlé</span>
<lb n="3260"/><span>do chuaidh le Méidhbh Mhaoláirne.</span></p>
<lb n="3261"/>
<lb n="3262"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3263"/><span>Do chomhnaigheadar uaisle Éirionn agus iliomad</span>
<lb n="3264"/><span>danar os ciantuibh coigcríochach lá agus bliadhain i</span>
<lb n="3265"/><span>ndún Uí Néill, ionad ionn a bhfuair gach aon gach ar</span>
<lb n="3266"/><span>mhian leis go fial fairsinn fosguilte, san modh sin go</span>
<lb n="3267"/><span>ndubhairt na huile dá bhfacaidh féile fairsine agus</span>
<lb n="3268"/><span>mórdháil Uí Néill nach raibh a samhuil eile faoi</span>
<lb n="3269"/><span>iomghabháil gréine acht amháin Cormac Óg, nach raibh</span>
<lb n="3270"/><span>ariamh agus nach biaidh go brainne an laoi bhráith a</span>
<lb n="3271"/><span>chomhshamhuil, mar ndéana féin an eiséirghe faoi sin.</span>
<lb n="3272"/><span>Do scaradar iar seo re chéile go buidheach buadhach</span>
<lb n="3273"/><span>beannachtach, gach aon mar a dtug a chúram cuireadh</span>
<lb n="3274"/><span>dhó, lán 'dholuibh, deoraibh agus doirbhthuirse fa bheith a</span>
<lb n="3275"/><span>scaradh re chéile.  Is a' seachnadh áidhbhéile a chur 'mo</span>
<lb n="3276"/><span>leith (ol an buachaill), nár aithris mé trian na</span>
<lb n="3277"/><span>n-iongantas ná na dtaisbeánta agus na mórdhála do </span>
<lb n="3278"/><span>bhí dá gcleachtadh san Maoláirne, etc.</span></p>
<lb n="3279"/>
<lb n="3280"/><p><span>A chairde ionmhuine a léigheas a scriobhas no chluinthias</span>
<lb n="3281"/><span>an scéul, tuguigh beannacht don staruidh .i.</span>
<lb n="3282"/><span>SEÁN UA NEACHTUIN.</span></p>
<lb n="3283"/>
<lb n="3284"/><p>
<lb n="3285"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Stair Éamuinn Uí Chleire

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Stair Éamuinn Uí Chleire

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
