Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Eachtra na gCuradh</title><author><name type="main">Anaithnid; Eag. Ní Chléirigh, Meadhbh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L174</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1761ls 18L</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L174</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Eachtra na gCuradh</title><author>Anaithnid; Eag. Ní Chléirigh, Meadhbh</author><imprint><publisher>B.Á.C.: I.A.B.</publisher><date>1761ls 18L</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>EACHTRA NA CCURADH.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>AN CHÉAD-RÁIMH.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Rígh rathmhar ro-chalma ró ghaibh flaitheas agus</span>
<lb n="6"/><span>forlamhus for chríochaibh cáomh-áille na Banbha</span>
<lb n="7"/><span>dar bhudh comhainm Cairbre Níath.  Agus budh</span>
<lb n="8"/><span>hí sin aoís agus aimsir do budh cródha curaidh agus</span>
<lb n="9"/><span>budh féile flaith agus budh háosda seanóir agus budh</span>
<lb n="10"/><span>búana múid agus budh ceairte bréith dá raibh san</span>
<lb n="11"/><span>íath so roimhe, nó 'na dhíaigh, lé linn na</span>
<lb n="12"/><span>Págántacht.  Agus níorb iongnamh sin: óir do </span>
<lb n="13"/><span>bhádar isna laéithibh sin trí dronga oirdheirc do</span>
<lb n="14"/><span>chlannibh Mílidh san ccrích so, nach raibh a</span>
<lb n="15"/><span>samhuil air áirachus a ccuirp, air chalmacht a</span>
<lb n="16"/><span>ngníomh, agas air dhaingne a bhfocail don tsliocht</span>
<lb n="17"/><span>sin Ghaoidhil Ghlais a nÉirinn aríamh.  Budh</span>
<lb n="18"/><span>díobh sin Clanna déagh-nósach Deaghaidh um</span>
<lb n="19"/><span>Chon Raoí mhac Dáire san Múmhain, agas fir</span>
<lb n="20"/><span>dhearsgnaithe thréan-chalma Damhnainn um</span>
<lb n="21"/><span>Oillioll Fionn a nIorras Domhnainn a cConn-</span>
<lb n="22"/><span>acht, agus an treas aicme dhíobh, .i. curadhaibh céad-</span>
<lb n="23"/><span>fadhach gníomh-iongantacha na Cráobhrúaidhe</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="24"/><p><span>um Chonchubhar mhac Fachtna Fáitheach a</span>
<lb n="25"/><span>n-Ulltaibh.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Ro budh hiomdha na héuchta do ghníthigh</span>
<lb n="28"/><span>idir na tréinfhearaibh sin 'na ccomhaimsir féin;</span>
<lb n="29"/><span>agas fós do bhádar fleagha iomdha dá ndáil idir</span>
<lb n="30"/><span>flathaibh na Fódhla an tráth sin.  Budh dona</span>
<lb n="31"/><span>flathaibh fearainn sin Conaire mhac Loingsi a</span>
<lb n="32"/><span>ttúathaibh Uisneach, a ngar don tSionna.  Do</span>
<lb n="33"/><span>hordaigheadh fleagh ádhbhail-mhór ris an cConaire</span>
<lb n="34"/><span>sin; agas an tan budh hullamh í, do-chúaidh</span>
<lb n="35"/><span>d'fhuráileadh na cuirme sin air Áirdrígh Éireann,</span>
<lb n="36"/><span>agas air úaisle na ttrí ndrongaibh réamh-ráidhte.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Thángadar ann Cairbre Níath Fair an tÁirdrígh,</span>
<lb n="39"/><span>Clanna Deaghaidh um Chon Raoí mhac Dáire,</span>
<lb n="40"/><span>Fir Dhamhnainn um Oillioll Fionn, agus um Oillioll</span>
<lb n="41"/><span>mór mhac Mághach, agus Mhéidhbh inghean</span>
<lb n="42"/><span>Eochaidh Féidhlioch, dá ngoirthigh Méadhbh</span>
<lb n="43"/><span>Chrúachain, agas curadhaibh na Cráobhruaidhe</span>
<lb n="44"/><span>um Chonchubhar mhac Neasa.  Ro shuidheadar</span>
<lb n="45"/><span>na buidhnibh sin ré sleasaibh na bruíghne, .i.</span>
<lb n="46"/><span>gach áon ann a ionadh cuibhe féin.  Aig so an</span>
<lb n="47"/><span>suidheadh ró bhí forra: do shuidh Cairbre Níath</span>
<lb n="48"/><span>Fair, Rígh Teamhra, ré slios shoir na bruigh-</span>
<lb n="49"/><span>ne, agas fir Chonnachta ris an tslios shíar, fir</span>
<lb n="50"/><span>Mumhan ris an éadan ó dheas, agas fir Uladh</span>
<lb n="51"/><span>ris an éadan ó thúaidh, ó súas síar agus soir</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="52"/><p><span>síos ró bhádar dhá éadan an toighe sin.  Ró</span>
<lb n="53"/><span>dáileadh orra íar sin bíadha sáora sóchaithmhe,</span>
<lb n="54"/><span>agas deochaibh milsi meisgeamhla go héasgaidh</span>
<lb n="55"/><span>urláimh, go madh míochardha meadhair-chaoín</span>
<lb n="56"/><span>an bhruighean mun am soin, ó ól fleighe, ó sheinm</span>
<lb n="57"/><span>ciúil, ó dhraoíghthe agas ó aoís dána aig gabháil</span>
<lb n="58"/><span>dúain agus dréachta aig tabhairt (amach) a ngéagaibh</span>
<lb n="59"/><span>geiniolaidh agas a ccráobhaibh coimhneasa dona</span>
<lb n="60"/><span>flathaibh iar dtáin.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>Agus an tan budh láin-mheanmnach íad fán</span>
<lb n="63"/><span>ól, do labhair an Rígh Cairbre Níath Fair, go</span>
<lb n="64"/><span>ndubhairt: "Ó atáid bárr ágha agus iorghala na</span>
<lb n="65"/><span>hÉireann uile um uirthimchíall an tráth sa,</span>
<lb n="66"/><span>agas fós go bhfuil dream dhíobh ro thaisdeal</span>
<lb n="67"/><span>urmhór chríochaibh an bheatha, budh maith</span>
<lb n="68"/><span>linn nídh éigin dá n-imtheacht do nochtadh</span>
<lb n="69"/><span>dhúinn, agus fós cáil d'éuchtaibh na n-úasal budh</span>
<lb n="70"/><span>hóirdhearca dar theagaibh dhóibh isna tíorrtha</span>
<lb n="71"/><span>shoir."</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Is ann sin do fhreagair Con Raoí mhac Dáire</span>
<lb n="74"/><span>an Rígh, go ndubhairt: "Ní bhfuil dona drongaibh</span>
<lb n="75"/><span>sin beó mur shaoílim-se anois acht an t-ochtar</span>
<lb n="76"/><span>déighionacha chúaidh do thaisdiol na n-iolthúatha,</span>
<lb n="77"/><span>agas do-chím an t-ochtar céadna sin san</span>
<lb n="78"/><span>mbruighean so anocht.  Gidh eadh, ní bhfuil</span>
<lb n="79"/><span>díobh neach is feárr cuimhne agas céadfaidhe,</span>
<lb n="80"/><span>agus fós is milse achmhuinighe urlabhra, agas is</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="81"/><p><span>beachta bríathra ris na sgéla sin do thabhairt</span>
<lb n="82"/><span>amach nó Conall Ceárnach mhac Aimhirgin," air</span>
<lb n="83"/><span>Con Raoí.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Achmhuinigheas an Rígh Cairbre, Conall um</span>
<lb n="86"/><span>nídh éigin don eachtra d'innsin, agas adubhairt</span>
<lb n="87"/><span>an rann: -</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="90"/><span>"Aithris dhúinn, a Chonaill chúanna,</span>
<lb n="91"/><span>A chráobh chnodhach chathbhúadhach,</span>
<lb n="92"/><span>A ghnúis shoilbhir, a chroidhe gan tocht,</span>
<lb n="93"/><span>Nochtaigh dhúinn bhur ccían-imtheacht."</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="96"/><span>Ciodh trácht do-chúaidh Conall a cceann na</span>
<lb n="97"/><span>sgéal sin d'insin, géar leisg leis é ach air impidhe</span>
<lb n="98"/><span>na n-úasal agus na ndraoíghthe nár fheud éura do</span>
<lb n="99"/><span>thabhairt dáibh, agus adubhairt amhluidh so síos.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Lá n-aoín dá raibh Con Raoí mac Dáire, an</span>
<lb n="102"/><span>Fear Día mhac Damhain mhic Dáire, Lughaidh</span>
<lb n="103"/><span>mhac Nóis, Oillioll Fionn, Fearghus mhac Rossa</span>
<lb n="104"/><span>Rúaidhe, Náos mhac Uisneach, Cú Chulainn mhac</span>
<lb n="105"/><span>Subhaltaigh, agas mise, air áonach taighleach</span>
<lb n="106"/><span>taitneamhach Thailtean, agus dob é sin úain agus</span>
<lb n="107"/><span>aimsir dá ttáinic an Fear Día agus Cú Chulainn a</span>
<lb n="108"/><span>nÉirinn ó theagasg Aoífe san Chruitheantúaighe;</span>
<lb n="109"/><span>agus níor bhudh mhíadh nó maise leó gan ní bhus</span>
<lb n="110"/><span>mó d'aithne na n-ioltúaghtha do bheith aca, ionnas</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="111"/><p><span>gur ghabhadar aig míon-fhíafraigh sgéul dhíom-sa</span>
<lb n="112"/><span>air an áonach um nósaibh na ttíorrtha shoir,</span>
<lb n="113"/><span>amhuil atá sibh-si anois, agus do bhí mise dá</span>
<lb n="114"/><span>thabhairt sin dáibh do réir mo theasda.  Ach atá</span>
<lb n="115"/><span>ní cheana, d'impigheadar mé um dhul leó air an</span>
<lb n="116"/><span>eachtra sin, gur ghaibheadar féin agus an cúigear</span>
<lb n="117"/><span>eile m'uirthimchioll, agus tairbhrid cumha móra</span>
<lb n="118"/><span>dhamh tair cheann dul leó.  Aig so páirt dona</span>
<lb n="119"/><span>cumha sin, .i. óighréir agus urraim an ochtair do</span>
<lb n="120"/><span>bheith agam, tús iorlabhra isna conaraibh coimh-</span>
<lb n="121"/><span>idheacha, breith ronna gach éadála, barr cliú gach</span>
<lb n="122"/><span>éuchta ó thosach na heachtra go teacht a nÉirinn</span>
<lb n="123"/><span>dhúinn tair n-ais.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Cinim-si air an ccomhairle sin leó; agus do hór-</span>
<lb n="126"/><span>daigheadh againn raé naoí mí ré hullmhughadh</span>
<lb n="127"/><span>do dhéanamh a ccomhair an turais sin; agus budh</span>
<lb n="128"/><span>hurlamh luing againn a cceann na raé sin air</span>
<lb n="129"/><span>Dhuibhlinn Bheann Éadair.   Lá Beáltaine ro</span>
<lb n="130"/><span>theagbhadhmar dá chéile air úir an chúain sin.</span>
<lb n="131"/><span>Níor bhudh heagal linn neoch dhínn gan a bheith</span>
<lb n="132"/><span>ionfhéadhma acht Cú Chulainn amháin: óir dair</span>
<lb n="133"/><span>linne níorbh ineachtra a n-imchían é, air a óige</span>
<lb n="134"/><span>agas air 'anáosdacht an tráth sin.  Tairis sin níor</span>
<lb n="135"/><span>mhíadh nó maise liom-sa mo dhalta d'fhágbháil</span>
<lb n="136"/><span>'mo dhíaigh, gan a bheith liom air muir agas air</span>
<lb n="137"/><span>tír.  Gabhthar linn íar sin leathad air mbonnaibh</span>
<lb n="138"/><span>do dhaingean-thaiste na luinge, go ttugamar</span>
<lb n="139"/><span>aghaidh do mhuir agus deiriogh do thír, gur ghaibh-</span>
<lb n="140"/><span>eamar</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="141"/><p><span>aig taisdeal na sruth-fhairge sár-dhoimhne.</span>
<lb n="142"/><span>Agus ró cinneadh comhairle againn air muir cía tír</span>
<lb n="143"/><span>ann a ngéabhamaoís cúan air ttús.  Agus is sé do</span>
<lb n="144"/><span>críochnuigheadh againn an Rann Eórpa do</span>
<lb n="145"/><span>sheachna go teacht tair n-ais dhúinn, agas an</span>
<lb n="146"/><span>Rann Affraic do thaisdeal air ttús.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Tugamaoíd íar sin lámh chlé ris an mBreatain</span>
<lb n="149"/><span>Mhóir, agas ris an Spáinn ó dheas, agas thugamar</span>
<lb n="150"/><span>aghaidh fó leathan-fhairge uachtarach na hEórpa,</span>
<lb n="151"/><span>agus amach fá shrothaibh sreabh-úana na</span>
<lb n="152"/><span>hAffraice.</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>Dhá mhí dhúinne air sáile agas air sár-fhairge,</span>
<lb n="155"/><span>agus a cceann na raé sin, nochtadh dhúinn Sléibhte</span>
<lb n="156"/><span>Chríche Naithle san Affraic.  Tugmaoíd aghaidh</span>
<lb n="157"/><span>gusan tír sin, géar dheacair an dáil.  Óir ní lamhaid</span>
<lb n="158"/><span>daoíne a háitióghadh air liacht a hilphíasdaibh, do</span>
<lb n="159"/><span>bhrígh gur líonmhar talamh, inbhear agus aéidhar</span>
<lb n="160"/><span>na críche sin d'aithribh éagsamhla nimhe.  Tairis</span>
<lb n="161"/><span>sin do bhudh líonmhur iomadamhuil mór-lúaich</span>
<lb n="162"/><span>a héadála: óir do-ghnídheadh na geinte ioldh-</span>
<lb n="163"/><span>úileach clocha búadha agas líogaibh lóghmhara</span>
<lb n="164"/><span>láin-cheárdeamhla do dhealbhughadh agas do</span>
<lb n="165"/><span>dhéagh-chórughadh do ghaineamh agus do ghrinneall</span>
<lb n="166"/><span>na caoímh-thíre sin.  Agus fós is annsan áit sin agus</span>
<lb n="167"/><span>annsan íath chéadna sin a fúair an Fear Día atá</span>
<lb n="168"/><span>san mbruighean so anocht an bhúadh-líog chomh-</span>
<lb n="169"/><span>lainn fil aige nach dteasgaid airm nó fáobhair</span>
<lb n="170"/><span>í, agus ann a bhfuair mise féin an t-aigneal</span>
<lb n="171"/><span>néamhanda atá agam, nach gabhann geintleacht</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="172"/><p><span>nó draoíghtheacht greim dhíom óna fearta; agus</span>
<lb n="173"/><span>ní bhfuil áon againn ó shin amach gan séud úasal</span>
<lb n="174"/><span>éigin aige d'éadáil na tíre sin.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Naoí lá cona n-oídhchibh dhúinn air an ccúan,</span>
<lb n="177"/><span>agus ní lamhamaoís dul a dtír ach gach raé n-oídhche,</span>
<lb n="178"/><span>air mhéad a teas agas éagsamhlacht a hilphíasd;</span>
<lb n="179"/><span>agas thugamar ocht ccinn ndreaguin thintighe, .i.</span>
<lb n="180"/><span>ceann gach fir, linn as an tír sin; agas atáid na</span>
<lb n="181"/><span>cinn chéadna mur chomhartha fírinne air chúaillibh</span>
<lb n="182"/><span>coimh-reamhra cuilinn, .i. ceann air chuan d'ocht</span>
<lb n="183"/><span>bpríomh-chuanntaibh Éirionn dhíobh sin aniogh.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Seóltar linn as sin amach ó dheas go raibheamar</span>
<lb n="186"/><span>air úir chríche Ganradhach gur gabhadh linn an</span>
<lb n="187"/><span>leathan-shruth atá aig snoidhe ó Shléibhte Caise</span>
<lb n="188"/><span>gusan muir; agas budh lán-obair linn an sruth</span>
<lb n="189"/><span>sin do threabhadh air chuimse na fuirne do bhí</span>
<lb n="190"/><span>leis.  Óir is annamh gáodh fón mír sin don ccruinne.</span>
<lb n="191"/><span>Acht do bhúaileamar an t-uisge go háireachtach</span>
<lb n="192"/><span>ris na rámhaibh lán-dhaingne síath-rínghne; agus</span>
<lb n="193"/><span>budh machtna mór lé lucht na tíre do bhí gár</span>
<lb n="194"/><span>bhféuchain mur do thugamar búaidh air neart</span>
<lb n="195"/><span>an tsrotha.  Ró gabhadh tír linn a gcrích Gan-</span>
<lb n="196"/><span>radhach íar sin.  Gidh eadh, ní mór taitneamh</span>
<lb n="197"/><span>tugamar don ccuid sin don tír.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Sióbhaltar linn as sin do chois shrotha Ruisg,</span>
<lb n="200"/><span>agus tair Shléibhte Caise soir, go ttárla sinn a ngleann</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="201"/><p><span>dhomhuin dhúaibhseach chloch-gharbh, gan</span>
<lb n="202"/><span>fuinne féir nó fiodhbhuidhe.  Agus a ngrinneall an</span>
<lb n="203"/><span>ghleanna sin do bhí píasd 'na luidhe, agas a táir</span>
<lb n="204"/><span>ós a ceann gan cossa fuirthe, agas ní fhéadfadh</span>
<lb n="205"/><span>átharrach, ach air áon-luidhe; agus budh mhó nó</span>
<lb n="206"/><span>béul oighin gach súil dhi, agas ceann amhuil ceann</span>
<lb n="207"/><span>tuirc fuirthe; agas budh háirde assain a hanála nó</span>
<lb n="208"/><span>braoích an ghleanna, agus cíocha iomdha óna guibh-</span>
<lb n="209"/><span>linne go a hiorball, agas gan d'oileamhuin aice</span>
<lb n="210"/><span>ach aig subha ealtain an áoidhóir chuice; agas</span>
<lb n="211"/><span>an t-eón nó an ghein nach roigfeadh a hanál do</span>
<lb n="212"/><span>thrasgradh léna hiorball chum a beóil é; agus budh</span>
<lb n="213"/><span>faide í nó ó Thailtean go muir aig Reannaibh</span>
<lb n="214"/><span>Bóinne.  Agas níor mhisde lé lucht na tíre sin dá</span>
<lb n="215"/><span>ttuiteamaoís ris an bpéisd air a n-olcas mur</span>
<lb n="216"/><span>dhaoine.  Agus an tan a-chonairc sinne an t-amharc</span>
<lb n="217"/><span>iongantach sin, thugamar air n-aonta druim do</span>
<lb n="218"/><span>thabhairt léi; ach budh náir linn arís go tteitheam-</span>
<lb n="219"/><span>aoís ria gein nach bhféadfadh air leanmhuin, gur</span>
<lb n="220"/><span>chuireamair air n-innealt cosanta umainn an</span>
<lb n="221"/><span>tan sin; agas gabhus cearthar go háird mheadhóin</span>
<lb n="222"/><span>an ghleanna, agus a cceithre sgéithe coimhcheangailte</span>
<lb n="223"/><span>dá chéile, agas gan ach dís ré haon-ghúala dhíobh,</span>
<lb n="224"/><span>agas mbuadh-líog an Fhir Dia aig dídean na sgíath</span>
<lb n="225"/><span>don táobh amuigh; agus do ghaibh dís go leirg</span>
<lb n="226"/><span>íochtarach an ghleanna, agas dís eile do leith</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="227"/><p><span>chúl a cinn; agus budh bhréine í nó cuirp mhor-</span>
<lb n="228"/><span>caidh air an tulaidh.  Agus an tan do-chonairc</span>
<lb n="229"/><span>an phíasd an cearthar air bhrúach an ghleanna,</span>
<lb n="230"/><span>tug fúaim agus fuirneamh fír-neartmhar dá hir-</span>
<lb n="231"/><span>ball fá thúairim na druinge sin.  Is ann sin tug</span>
<lb n="232"/><span>an dís shíar dhá bhéidhm bheódha bhríogh-</span>
<lb n="233"/><span>mhara ana hiorball di, agus leis sin do chaill an</span>
<lb n="234"/><span>earr a brígh, agus gabhas an cearthar shúas an gath</span>
<lb n="235"/><span>nimhe do bhí ann a barr san mbúaidh-líog, agus</span>
<lb n="236"/><span>tug an dís do bhí do leith a héadain tulganna tréana</span>
<lb n="237"/><span>do na mánaoisibh sár-leathna ro bhí aca a cceann</span>
<lb n="238"/><span>na píasda, agas fós do ghoin an cearthar shúas lé</span>
<lb n="239"/><span>gaéthibh 'na táir í, agas budh lán-obair linne gan</span>
<lb n="240"/><span>air mbás agas air n-oidhe do theacht don duladh</span>
<lb n="241"/><span>sin, ón mboladh do-fhulaingthe táinic as abach agus</span>
<lb n="242"/><span>ass ionnathair na péisde.  Agas fós do-chúalamar</span>
<lb n="243"/><span>treimsi íar sin isna críochaibh eile na hAffraice</span>
<lb n="244"/><span>gur éagadar drongaibh do-áirmhthe d'áitreabh-</span>
<lb n="245"/><span>achaibh chríche Ganradh ón tsluim úathmhar</span>
<lb n="246"/><span>táinic don il-phíasd íar morgadh dhi; agus gurab lé</span>
<lb n="247"/><span>húamhan ríasan tsluim mharbhthach sin nár</span>
<lb n="248"/><span>goineadh í gur theagbhadhmar uirre.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>Ach do shír sinne an chrích sin, agas urmhór</span>
<lb n="251"/><span>oileáin na ccáol-mharaibh don leith sin na hAffraic.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>Tíaghmaoíd dár luing íar sin, agas seóltar linn</span>
<lb n="254"/><span>tréasna sruth-mharaibh sár-cháola soirdheas go</span>
<lb n="255"/><span>leathan-fhairge na hÁisia, air mbeith dhúinn</span>
<lb n="256"/><span>blíadhain agas ráithe air na cáol-mharaibh sin.</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="257"/><p><span>Acht tárladar dhúinn murdhúchain air an</span>
<lb n="258"/><span>bhfairge mhóir, agas níorbh eólach mo chomh-</span>
<lb n="259"/><span>dhaltaibh-si íad féin d'adhnacal forra, ionnus gur</span>
<lb n="260"/><span>thuiteadar drong dhíobh a ttroim-néullaibh súain</span>
<lb n="261"/><span>agus sár-chodalta ón cceól shíansamhuil shíth-</span>
<lb n="262"/><span>bhinn ró sheinneadar na geinte draoigheacht.</span>
<lb n="263"/><span>Is ann sin do chuimhnigh mise air a' néamhain</span>
<lb n="264"/><span>bhúadha gur ghabhus um bhéol í, agas dúnaim</span>
<lb n="265"/><span>clúasa na ccuradh do tharra agus do chéir.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Gabhthar linn cúan agas caladh-phurt dá éis</span>
<lb n="268"/><span>sin a tTír thoirthach cháomh-álainn Tharngaire</span>
<lb n="269"/><span>an tan sin.  Agus ro bhí cogadh mór dá thoghamadh</span>
<lb n="270"/><span>idir Rígh Thíre Tharnghaire, .i. Neid mhac Saidhin,</span>
<lb n="271"/><span>agas Alasdrann mhac Cuis, Rígh na hÁisia bhudh</span>
<lb n="272"/><span>thúaigh, isna laéithibh céadna sin, ionnus go ttug</span>
<lb n="273"/><span>Néid mhac Saidhin gairm agus furfhógra fána hiol-</span>
<lb n="274"/><span>túatha ró ghéill dhó, gach fear ionfhéadhma</span>
<lb n="275"/><span>dhíobha do theacht chuige go cathair na hÉise,</span>
<lb n="276"/><span>agas mur do-chúalamar sin, thríallamar mur áon</span>
<lb n="277"/><span>lé cách go cathraigh an rígh, agus do bhádhmar inte</span>
<lb n="278"/><span>mí agus teóra lá, gur thionólsad urmhór na sluagh.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Is ann sin tháinic Néid mhac Saidhin air an</span>
<lb n="281"/><span>bhfaithche gur háirmheadh na slóighte ós a</span>
<lb n="282"/><span>chomhair; agas dob é an uimhir ro bhí san</span>
<lb n="283"/><span>ccomhdháil sin, nóchad agas céad míle láoch</span>
<lb n="284"/><span>infhéadhma.  Ro budh luinneach láin-mheanmnach</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="285"/><p><span>an Rígh a haithle na ttréan-shlúagh sin.</span>
<lb n="286"/><span>Chuadh misi d'agallamh an Rígh, agus nochtaim</span>
<lb n="287"/><span>dhó gur bhudh lucht tuilmhe túarasdail mé</span>
<lb n="288"/><span>féin, agas móir-sheisear láoch ligthe láineólach</span>
<lb n="289"/><span>a ccathaibh agas a ccomhlannaibh ró bhí</span>
<lb n="290"/><span>am fhochair.  Tug an Rígh géur-aithne form-sa</span>
<lb n="291"/><span>gur fhíafraigh dhíom an raibheadar mo champáin</span>
<lb n="292"/><span>infhéadhma mur misi?  Adubhras léis go bhfaic-</span>
<lb n="293"/><span>feadh-san íad, agas airna bhfaicsin dó, tug tait-</span>
<lb n="294"/><span>neamh dhúinn uile ach mac Subhaltaigh amháin;</span>
<lb n="295"/><span>óir ad-beirt nárbh infhéadhma an macáimh máodh.</span>
<lb n="296"/><span>Agas do-rinne tuillmhe túarasdail linn gur bhudh</span>
<lb n="297"/><span>crích don ccogadh do bhí idir é féin agus Rígh na</span>
<lb n="298"/><span>hÁisia.  "Agas cuirfead-sa an macáimh óg sa,"</span>
<lb n="299"/><span>air an Rígh, "go cathair Ghalráin mur a bhfuil</span>
<lb n="300"/><span>saoígh ré heólus aigá bhfuil naoí ccéad mac Rígh</span>
<lb n="301"/><span>agas ró-thighearna aig fóghluim cleasa goile agas</span>
<lb n="302"/><span>glan-ghaisgidh, agas ní bhfuil san domhan," air</span>
<lb n="303"/><span>sé, "saoídh is dearsgnaidhthe iná an fear sin; agus</span>
<lb n="304"/><span>is barramhuil dhamh gurab ó thír éigin don Eórpa</span>
<lb n="305"/><span>dhó: is é as ainm díleas dhó Manannán mhic Lir."</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>Ro thug mise, agas Fearghus, agas Oillioll Fionn</span>
<lb n="308"/><span>aithne fair an tan do-chúalamar a ainm.  Gidh</span>
<lb n="309"/><span>eadh, níor léigeamar sin leis an Rígh.  Agas budh</span>
<lb n="310"/><span>náir lé Cú Chulainn an bhreith sin tug an Rígh</span>
<lb n="311"/><span>fair; ach thugamar uile do throm-chomhairle air</span>
<lb n="312"/><span>an cCoin dul don ccathruigh; agus d'áomh sin, géir</span>
<lb n="313"/><span>leisg leis é.</span>
<lb n="314"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="315"/><p><span>Ciodh trácht, d'fhógair an dá rígh sin cath</span>
<lb n="316"/><span>dá chéile air Thulaidh na Sgíath a n-imiol Thír</span>
<lb n="317"/><span>Tharngaire don leith shoir-thúaidh dhí.</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>CATH THULAIDH NA SGÍATH</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>(do fearadh idir Néid mhach Saidhin Rígh Thír</span>
<lb n="322"/><span>Thairngaire, agas Alasdrann mhac Cuis Rígh na</span>
<lb n="323"/><span>hÁisia bhadh thúaigh, ann ar thuit iomad do</span>
<lb n="324"/><span>shlóighte air gach leith)</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>Táinic go Tulaidh na Sgíath a ccéadóir Néid</span>
<lb n="327"/><span>mac Saidhin, Áird-rígh úasal oirbheartach Thír</span>
<lb n="328"/><span>Tharngaire, agas Galach Géidghe, a mhac, do</span>
<lb n="329"/><span>budh taoíseach air na slúaghaibh uile; agus do</span>
<lb n="330"/><span>chuir an láoch sin taoiseach air gach fiche míle</span>
<lb n="331"/><span>dhíobh, agas tug sé an nóchad cóir dhamh-sa le</span>
<lb n="332"/><span>ceannus féadhna do dhéanamh forra.  Agas do</span>
<lb n="333"/><span>chuir Galach Géidghe láoch cródha cath-bhúadhach</span>
<lb n="334"/><span>darbh ainm an Céadach mhac Rígh na tTulach,</span>
<lb n="335"/><span>bráthair gaoíl dhó féin, 'na thaoiseach ós ceann</span>
<lb n="336"/><span>na céad-bhuidhne, .i. fiche míle d'ógaibh Thúaghtha</span>
<lb n="337"/><span>tTulach, agas láochraigh Leasa Léithe, agas do</span>
<lb n="338"/><span>ghaibh an doighir dána sin láimh dheas an mhagha</span>
<lb n="339"/><span>uile.  Agus is é do budh airm dháibh túaghtha</span>
<lb n="340"/><span>líomhtha béul-leathna, agus croim-sgíatha dubha</span>
<lb n="341"/><span>go ndeilbh iolair ngeala 'na meadhóin.  Rob íad</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="342"/><p><span>sin na fir budh háirachtaigh aig Rígh Thír Tharn-</span>
<lb n="343"/><span>gaire.</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>Tug Galach Géidghe fiche míle eile do Chorc mac</span>
<lb n="346"/><span>Niúil, agus do ghaibh an fear sin for láimh chlé an</span>
<lb n="347"/><span>Chéadaigh mhic Rígh na tTulach.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>Tug fiche míle eile fó cheannus féadhna Iola-</span>
<lb n="350"/><span>ráin mhic Uinse, agus gabhus an fear sin for láimh</span>
<lb n="351"/><span>Chorc mhic Niúil.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Tug fiche míle eile d'Fhearghal mór mhac</span>
<lb n="354"/><span>Seadhna, agus budh lucht saighead íad sin uile, agas</span>
<lb n="355"/><span>ní aimsighdís nach ndiúbhracaidís cían nó gairid</span>
<lb n="356"/><span>úatha; agus gabhus an fear sin for láimh dheis</span>
<lb n="357"/><span>Iolaráin mhic Uinse.</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>Gabhus Galach Géidghe féin an fiche míle</span>
<lb n="360"/><span>déighionach do thréan-mhílidhibh Thír Tharngaire,</span>
<lb n="361"/><span>agas lucht na n-oileán uile do bhádar gan teacht</span>
<lb n="362"/><span>an tráth sin; óir do bhí tríochad oileán fá chíos-</span>
<lb n="363"/><span>cháin do Rígh Thír Tharngaire, d'imlibh na</span>
<lb n="364"/><span>hAffraice agas a hÁisia agas budh lucht carbad</span>
<lb n="365"/><span>íad sin uile.</span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>Do bhámar trí lá dhéag air Thulaidh na Sgíath</span>
<lb n="368"/><span>aig fuireach teacht Rígh na hÁisia bhadh thúaigh,</span>
<lb n="369"/><span>agas dob iomdha ris an raé sin gníomha gaisgidh</span>
<lb n="370"/><span>dá ccur a meabhair idir thréinfhearaibh Thír</span>
<lb n="371"/><span>Tharngaire air an Tulaidh sin.</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>Iomthúsa Alasdrainn mhic Cuis, Rígh na hÁisia,</span>
<lb n="374"/><span>táinic don leith bhudh thúaigh don tulaidh air</span>
<lb n="375"/><span>an ceathramh lá déag; agas do háirmheadh linne</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="376"/><p><span>cearchad buidhean mur shlúagh leis an Rígh sin,</span>
<lb n="377"/><span>agus cúig mhíle san mbuidhean dhíobh, taoíseach</span>
<lb n="378"/><span>óirdheirc éachtach a ttoiseach gach ré bhuidhne</span>
<lb n="379"/><span>dhíobh, agas mílidh ro-chalma 'na thaoiseach air</span>
<lb n="380"/><span>gach cúig buídhnibh dhíobh, agas curaidh ceann-</span>
<lb n="381"/><span>árd céadfadhach do phríomh-laochraídh óirthear</span>
<lb n="382"/><span>an bheatha mur cheannus féadhna a réamhthús</span>
<lb n="383"/><span>gach deich mbuídhnibh dhíobh.</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>Agas budh haithne dhamh-sa triúr dhíobh sin,</span>
<lb n="386"/><span>mur do bhí: Siomon mhac Núain an' árd-</span>
<lb n="387"/><span>thaoiseach air na deich mbuídhnibh táinic don</span>
<lb n="388"/><span>tulaidh air ttús, agus budh cat gan uamhain an</span>
<lb n="389"/><span>láoch sin air bhrígh agas air mhór-éuchta; agus ní</span>
<lb n="390"/><span>raibh nídh ann a éidiogh uile acht muinibh gorma</span>
<lb n="391"/><span>agus ór.  Agus budh lucht túagha na buídhnibh sin</span>
<lb n="392"/><span>agus budh mó gach ré láoch dhíobh nó na hathaigh</span>
<lb n="393"/><span>dhá ngoireamaois na Doighir Mhóra, .i. deich míle</span>
<lb n="394"/><span>aitheach táinic chugainn ó dheiscceart na hAffraice.</span>
<lb n="395"/><span>Agus croicnibh beaitheach n-álta fá héideadh</span>
<lb n="396"/><span>d'fhearuibh Shiomoin uile, agus cochaill éisg mur</span>
<lb n="397"/><span>chathbhair forra, agas ní theasgfadh reanna nó</span>
<lb n="398"/><span>fáobhair íad, air a ccrúas agas air a n-iomdhaingne.</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>Agas do ghabh Siomon sosadh a phuible ós</span>
<lb n="401"/><span>ceart-chomhair an Chéadaigh chródha mhic Rígh</span>
<lb n="402"/><span>na tTulach; agas budh heagal ris an cCéadach</span>
<lb n="403"/><span>na fearaibh sin air éaxamhlacht a méad, air</span>
<lb n="404"/><span>thairpeacht a ttursgair, agas air áirde agus air</span>
<lb n="405"/><span>urghráin a ngotha, agas fós air athláimh a</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="406"/><p><span>ngníomha: óir do bhí an fiodh budh coimhneasa</span>
<lb n="407"/><span>dhóibh tríocha chéad úatha, agas do dhíonsgáoil</span>
<lb n="408"/><span>Siomon triúr as gach tríochad dhíobh do bhúain</span>
<lb n="409"/><span>fíodhbhaigh fán bhfiodh dochum botha agas</span>
<lb n="410"/><span>béul-sgaláin do dhéanamh do na slóighte; agus ní</span>
<lb n="411"/><span>teasgadh nó sgathadh do-ghnídhdís na fir sin</span>
<lb n="412"/><span>for ghéagaibh, ach gach ré bhile 'bhuain d'áon-</span>
<lb n="413"/><span>bhéim; agas budh luaithe ar an tulaidh íad nó</span>
<lb n="414"/><span>na carbaite do na greadhaibh aig an íarmhair, agus</span>
<lb n="415"/><span>budh thaoisge na fian-bhotha úirdhéanta aca nó</span>
<lb n="416"/><span>a n-innioll do na greadhaibh aig na haradhaibh</span>
<lb n="417"/><span>mun am soin.</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>Badh haithne dhamh fós an dara taoíseach</span>
<lb n="420"/><span>táinic don tulaidh .i. an Maghach mór mhac Rígh</span>
<lb n="421"/><span>na cCaolach; agas budh hádhbhar uamhain an</span>
<lb n="422"/><span>láoch sin d'fhaicsin a bhfeirg nó a bhfíoch,</span>
<lb n="423"/><span>a n-innioll catha nó comhlainn; óir do budh</span>
<lb n="424"/><span>háirde é nó Bile an tSrotha Dheirg, .i. crann beann-</span>
<lb n="425"/><span>árd búadha do bhí a cceart-lár an mhagha mhór-</span>
<lb n="426"/><span>fhairsing sin; agas is amhluidh do bhí an bile</span>
<lb n="427"/><span>sin, iubhar áluinn ró bhí ann, agas tiobraid aigá</span>
<lb n="428"/><span>bhun, agas sruth aig síor-shnoidhe ass, agus budh</span>
<lb n="429"/><span>gile nó fionn-ghloine uisge na tiobraide don leith</span>
<lb n="430"/><span>astoigh dhe, agas badh do bhúaidhibh an uisge</span>
<lb n="431"/><span>ghuirm ghil sin, gach easlán dá ttigeadh gá ól</span>
<lb n="432"/><span>feadh míosa agus naoí ttráth gur bhudh slán dá</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="433"/><p><span>bhíthin sin é.  Agus budh deirge uisge an tsrotha</span>
<lb n="434"/><span>ó imioll na tiobraide amach nó crú na láogh.  Agus</span>
<lb n="435"/><span>budh do bhúaidhibh an tsrotha sin, fir ghonta an</span>
<lb n="436"/><span>domhain, ó chréuchta agas ó áladh na n-uile</span>
<lb n="437"/><span>arm, budh slán íad ó ól agas óna bhfóthragadh</span>
<lb n="438"/><span>as uisge an tSrotha Dheirg sin; agas ní raibhe ó</span>
<lb n="439"/><span>imeal na tiobraide go tuitiom an tsrotha a n-úirmh-</span>
<lb n="440"/><span>eadhóin na talmhan ach ocht ccéama déag.  Agus</span>
<lb n="441"/><span>bhí do leathad ghéagaibh an ríghbhile bhúaidhigh</span>
<lb n="442"/><span>sin, go righfeadh a mbárr tair chríochaibh an</span>
<lb n="443"/><span>tSrotha Dheirg.  Agus budh háirde an Mághach mór</span>
<lb n="444"/><span>nó an bile sin.</span></p>
<lb n="445"/>
<lb n="446"/><p><span>Agus budh lucht lúireacha an slúagh sin; agas</span>
<lb n="447"/><span>ní raibhe d'eideadha catha fforra ach beannaibh</span>
<lb n="448"/><span>do bhláosgaibh na mara aig folach leath a n-aigh-</span>
<lb n="449"/><span>thibh, agas leith a ccúil gan éidiogh; agas ní</span>
<lb n="450"/><span>bhfuil gné do na dathaibh nach dealraighthear</span>
<lb n="451"/><span>isna héidighthibh iongantacha sin.  Agas is</span>
<lb n="452"/><span>ionann do lingeadh bior, nó soigheadh, nó gath,</span>
<lb n="453"/><span>do na bladhaibh sin agas d'éadan cárrtha comh-</span>
<lb n="454"/><span>dhaingean cloiche.  Agas ní a mbothaibh, nó a</span>
<lb n="455"/><span>múiribh, do chodlaidís sin ach for na maghaibh</span>
<lb n="456"/><span>féur-úaine, air liosdacht a ccuirp agas air dheac-</span>
<lb n="457"/><span>racht leó foluaimneadh nó iomshiobhal da</span>
<lb n="458"/><span>dhéanamh.  Agas do roigfeadh a bhfuilt colpaibh</span>
<lb n="459"/><span>a ccos for a ccúla; agus budh gile nó sgotha fionna</span>
<lb n="460"/><span>na fuilt sin uile.</span>
<lb n="461"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="462"/><p><span>Agas budh do mhaodháin na n-elephant</span>
<lb n="463"/><span>éideadh an Mhaghaidh Mhóir airna eagar do</span>
<lb n="464"/><span>líagaibh láin-cheardamhla, agas do gheamaibh</span>
<lb n="465"/><span>búadha na hIndia, agas budh ghile an t-éideamh</span>
<lb n="466"/><span>sin nó sneachta attúaigh, agus gabhus an láoch sin</span>
<lb n="467"/><span>ionadh san tulaidh ós comhair Chuirc mhic Niúil</span>
<lb n="468"/><span>agas air laimh dheas Shiomoin mhic Núain.</span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>Budh haithne dhamh mur an ccéadna an treas</span>
<lb n="471"/><span>árd-thaoíseach táinic ann .i. Maine Líach mhac</span>
<lb n="472"/><span>Rígh Thír an Óir.  Agas budh do dhéagh-láochuibh</span>
<lb n="473"/><span>an domhain an fear sin, air áille a dhreach agas a</span>
<lb n="474"/><span>dhéanamh agus air éagcosg a éidigh agas a innill:</span>
<lb n="475"/><span>óir ní lamhaidís fir bhorba an mhagha bhráonaigh</span>
<lb n="476"/><span>fearg leis do-chífeadh a ghnúis, air an ruithneadh</span>
<lb n="477"/><span>taitneamhach do thigeadh dhe, ionnus go mbíodh</span>
<lb n="478"/><span>a aghaidh gan fholach a ccathaibh agas a ccomh-</span>
<lb n="479"/><span>lannaibh a n-aghaidh a bhíodhbhaidh.  Agus is as</span>
<lb n="480"/><span>sin a thigeadh dhó búaidh do thabhairt: óir ní</span>
<lb n="481"/><span>lamhaidís cathugh leis, air mhéad an ghráidh do-</span>
<lb n="482"/><span>bhéarthaoí dhó.  Agus budh hór a éidiogh uile</span>
<lb n="483"/><span>gan fhuighioll, idir chlogad agas sgíath agas</span>
<lb n="484"/><span>lúireach, airna cceamhsugha don liafana agas do</span>
<lb n="485"/><span>chorrmhogall bhúadha.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Agas budh lucht saighead iad sin uile, agas budh</span>
<lb n="488"/><span>hálainn na fearaibh íad, d'ógaibh fíor-úaisle Thír</span>
<lb n="489"/><span>an Óir.  Óir budh duibhe nó clúaimh na bhfíach a</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="490"/><p><span>bhfuilt, agas budh deirge ná partlainn a ngrúadha</span>
<lb n="491"/><span>agas fós budh gile ná sneachta a ccuirp; agas</span>
<lb n="492"/><span>do bhádar gan éidiogh iomchosanta forra.</span></p>
<lb n="493"/>
<lb n="494"/><p><span>Agas gabhus an fear sin ionadh for láimh dheis</span>
<lb n="495"/><span>an Mhaghaidh Mhóir, agas ós ceart-chomhair</span>
<lb n="496"/><span>Fhearghail Mhóir mhic Seadhna; agas budh</span>
<lb n="497"/><span>leór d'áoibhneas lé mac Seadhna agas lena</span>
<lb n="498"/><span>mhuinntir do bheith aig féachain na ruithneadh</span>
<lb n="499"/><span>ro-thaitneamhach thigheadh do ghnúisibh agas</span>
<lb n="500"/><span>d'áidhthibh na láoch sin.</span></p>
<lb n="501"/>
<lb n="502"/><p><span>Táinic ann an ceathramh taoíseach, agas níorbh</span>
<lb n="503"/><span>aithne dhamh-sa é féin, nó a shlúagh; ach dob</span>
<lb n="504"/><span>iongantach ris na slúaghaibh sin Thír Tharngaire</span>
<lb n="505"/><span>inneall agas órdughadh na láoch sin: óir do bhí</span>
<lb n="506"/><span>áon-óglach áidhbheil uirmheisneamhuil 'na réumh-</span>
<lb n="507"/><span>thús; agas budh duibhe nó gúal a éidiogh, agas</span>
<lb n="508"/><span>éideadh a láochraidhe uile mur an ccéadna; agas</span>
<lb n="509"/><span>níorbh aithne dhúinne sgíath nó cathbhar seacha</span>
<lb n="510"/><span>lúireach forra; agas níorbh áirde neoch nó 'chéile</span>
<lb n="511"/><span>dhíobh.  Agas is amhluidhe do bhádar uile agas</span>
<lb n="512"/><span>bruit shíothardha umpa; agas ní chlaoífidh cath</span>
<lb n="513"/><span>forra; agas an Ghúal Ghaoí do goirthidh dhíobh.</span>
<lb n="514"/><span>Agas gabhus an t-árd-thaoíseach sin cona shlúagh-</span>
<lb n="515"/><span>bhuidhean ionadh for dheasláimh Mhaine Líach</span>
<lb n="516"/><span>mac Rígh Thír an Óir, agas ós comhair Iolaráin</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="517"/><p><span>mhic Uinse.  Agus budh do-mheanmnach lé hIolarán</span>
<lb n="518"/><span>gné na druinge sin; óir ní chantaigh iorlabhra</span>
<lb n="519"/><span>na measg.</span></p>
<lb n="520"/>
<lb n="521"/><p><span>Is mun am sin táinic Alasdran mhac Cuis agas a</span>
<lb n="522"/><span>dhís mac mór-mheanmnach don tulaidh go</span>
<lb n="523"/><span>mbuidhean tríochad céad 'na bhfochair, .i. deich</span>
<lb n="524"/><span>ccéad fó gach fear dhíobh do phríomh-fhearaibh na</span>
<lb n="525"/><span>hÁisia; agas gabhaid sin ionadh ríoghdha</span>
<lb n="526"/><span>forsan magh a ngar do Bhile an tSrotha Dheirg.</span>
<lb n="527"/><span>Agas is fán mbile, agus fán tiobraid, agus fán tsruth</span>
<lb n="528"/><span>sin, agas fán tulaidh air a raibhe, ro bhí an coin-</span>
<lb n="529"/><span>bhliocht agas an cogadh sin idir na ríghthe réamh-</span>
<lb n="530"/><span>ráidhte; agas do budh crádh céadfaidh le Rígh</span>
<lb n="531"/><span>Thír Tharngaire, Rígh na hÁisia do bheith a</span>
<lb n="532"/><span>ccomfhogus sin dona trí rígh-sheóid shúas.</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>Cuireas Néid mhac Saidhin íar sin draoíghthe</span>
<lb n="535"/><span>fíre focail-cheart d'agallamh Rígh na hÁisia, gá</span>
<lb n="536"/><span>rádh leis nár cheart agus nár chothrom an fochain</span>
<lb n="537"/><span>catha do bhí aige; agas fós nach raibhe dúal nó</span>
<lb n="538"/><span>dúthchas aige ó shean nó ó shinnsir lé cíos-</span>
<lb n="539"/><span>cháin an mhagha sin, nó a theármann, d'fhagháil</span>
<lb n="540"/><span>dhó féin; ach, tairis sin, go ttióbhradh san, sul</span>
<lb n="541"/><span>fó ttiocfadh na mór-uilc do bhí 'ccosamhlacht</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="542"/><p><span>toigheacht fón nídh céadna, breith na ndraoíghthe</span>
<lb n="543"/><span>do gach leith do Rígh na hÁisia.</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>Cinneadh comhairle aige um an nídh sin, agas</span>
<lb n="546"/><span>táinic chuige maithe agus mór-úaisle an tslúaigh,</span>
<lb n="547"/><span>agas nochtus Rígh na hÁisia an t-aitheasg sin</span>
<lb n="548"/><span>Rígh Thír Tharngaire dhóibh.  Adúbhradar na</span>
<lb n="549"/><span>húaisle agus na hurradha sin ionadh coinne do</span>
<lb n="550"/><span>dhéanamh lé Rígh Thír Thairngaire um an bhreith,</span>
<lb n="551"/><span>agus fios do chur air ceann a bhreitheamhnaibh</span>
<lb n="552"/><span>agas a dhraoíghthe féin gusan Áisia bhudh thúaigh</span>
<lb n="553"/><span>a ccomhair an laé sin, agas madh budh sochar leis</span>
<lb n="554"/><span>an bhreith do bhéaradh na draoíghthe do gach</span>
<lb n="555"/><span>leith fanamhuin forra, agas muna sochar an cath</span>
<lb n="556"/><span>do thabhairt.  Nochtas Rígh na hÁisia do theach-</span>
<lb n="557"/><span>taibh Rígh Thír Tharngaire go ttiocfadh féin cona</span>
<lb n="558"/><span>bhreitheamhnaibh d'agallamh Néid mhic Saidhin</span>
<lb n="559"/><span>fiche lá ón lá sin, go Bile an tSrotha Dheirg bhudh</span>
<lb n="560"/><span>dheas.  Do luidh na teachta for ccúla, agas noch-</span>
<lb n="561"/><span>taid bríathra Rígh na hÁisia don Rígh Néid.</span>
<lb n="562"/><span>Bugh mhaith ris an Rígh an freagra sin, oir do</span>
<lb n="563"/><span>heagladh é ría trom-shlóighte na hÁisia.</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Is ann sin cuireas Néid mhac Saidhin fios agas</span>
<lb n="566"/><span>teachta do choimhthionnál dhraoíghthe agas</span>
<lb n="567"/><span>bhreitheamhnaibh Thíre Tharngaire.  Tángadar</span>
<lb n="568"/><span>do láthair an rígh íar sin, agas ro nochtaigh an</span>
<lb n="569"/><span>rígh fátha agus brígh a ttionóil dháibh; agas do</span>
<lb n="570"/><span>ghealladar na draoíghte, air cclos na sgéal, fír-</span>
<lb n="571"/><span>bhreitheamhnus do dhéanamh ann.</span>
<lb n="572"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="573"/><p><span>Gaireas an rígh air Mhananán a bhfód fó leith,</span>
<lb n="574"/><span>agus geallus mór-chumha dhó, um fhír-fháisdine</span>
<lb n="575"/><span>an chatha do nochtugha dhó.</span></p>
<lb n="576"/>
<lb n="577"/><p><span>"Goirthear chugamsa do láthair na curaidh fil</span>
<lb n="578"/><span>san tslúagh sa táinic ó Éirinn."</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>Tángamair-ne do láthair an rígh agas Mhanan-</span>
<lb n="581"/><span>náin íar sin, agas fáiltigheas Manannán romhainn</span>
<lb n="582"/><span>go muinntearrach mór-chairthannach.</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>"Nach bhfuil mhur ccóngnamh-sa leis an rígh?"</span>
<lb n="585"/><span>air Manannán.</span></p>
<lb n="586"/>
<lb n="587"/><p><span>Adúbhramar uile go raibh sin aige, madh bás</span>
<lb n="588"/><span>nó beatha dhúinn.</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>"Máiseadh," air an draoígh, "tiucfaidh lá</span>
<lb n="591"/><span>breithe eidir an dá rígh so, agas ní bhíaidh bail</span>
<lb n="592"/><span>fuirre: óir issí 'n bhreith íarrfas draoíghthe na</span>
<lb n="593"/><span>hÁisia, an machaire nó an magh so cona naoí</span>
<lb n="594"/><span>ttríocha déag d'fhearann, agas an Sruth Dearg</span>
<lb n="595"/><span>cona theartaibh agas cona bhúadhaibh, do léigean</span>
<lb n="596"/><span>dháibh féin, agas gan do shochar do bheith aig</span>
<lb n="597"/><span>Rígh Thír Tharngaire ach turas an tobair amháin,</span>
<lb n="598"/><span>agas an struth do bheith aca-san gan roinn, agas</span>
<lb n="599"/><span>fós a bheith leitheach a bhfeartaibh na tiobraide</span>
<lb n="600"/><span>mur áon linne."</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>Is ann sin adubhairt Néid mhac Saidhin nach</span>
<lb n="603"/><span>ttiúbhradh féin an bhreith sin úadha go bráth.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>"Máiseadh," air Manannán, "'s badh héigin</span>
<lb n="606"/><span>duit an cath do thabhairt."</span>
<lb n="607"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="608"/><p><span>"Is eagail liom-sa an cath sin," air an rígh,</span>
<lb n="609"/><span>"óir atá an Ghúal Ghaoí 'nair n-aghaidh, agas</span>
<lb n="610"/><span>ní chlóthar cath forra féin nó fair an Dubh-laoch</span>
<lb n="611"/><span>is taoíseach forra.</span></p>
<lb n="612"/>
<lb n="613"/><p><span>Is ann sin adubhairt an draoígh: "Tabhair-si</span>
<lb n="614"/><span>chugam-sa taoísighe na slúagh-sa um thráthnóna</span>
<lb n="615"/><span>amárach air an tulaidh bhadh dheas ó amharc</span>
<lb n="616"/><span>shlóighte na hÁisia."</span></p>
<lb n="617"/>
<lb n="618"/><p><span>Cuireas an rígh, nó an draoígh, dalta draoígh-</span>
<lb n="619"/><span>eachta do bhí an' fhochair go cathair Ghalrainn,</span>
<lb n="620"/><span>agas tug an dalta chuige airna mhárach Carbhat</span>
<lb n="621"/><span>Seardha síothúathmhar gusan tulaidh réamh-</span>
<lb n="622"/><span>ráidhte; agas táinic an Rígh cona thréain-</span>
<lb n="623"/><span>fhearaibh ann mur an ccéadna; agas tugasdar an</span>
<lb n="624"/><span>draoígh lámh um an ccarbat gur chuir a n-innealt</span>
<lb n="625"/><span>agas a n-órdughadh é, eidir roth agus fhearsa, idir</span>
<lb n="626"/><span>chuing agas chlár agas théadaibh, agas budh</span>
<lb n="627"/><span>híarann aithleidhte síth-ríghinn gach méad n-órd-</span>
<lb n="628"/><span>laigh don ccarbad.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>Is ann sin d'fhógair an draoígh don rígh dhá</span>
<lb n="631"/><span>stéad dhíana dhíomhóra dhána dhóchoisge, nach</span>
<lb n="632"/><span>géabhadh uamhain nó imeagla, do thabhairt</span>
<lb n="633"/><span>chuige.  Gabhthar na greadha san ccarbad íar</span>
<lb n="634"/><span>sin agas ní lamhaidís tréin-fhir an tslúaigh uile</span>
<lb n="635"/><span>an Carbat Seardha d'urthógbháil air na greadhaibh</span>
<lb n="636"/><span>ach an draoígh agas a dhalta amháin.  Cuireas</span>
<lb n="637"/><span>Manannán, íar sin, bruit dhúnta chomhdaighthe</span>
<lb n="638"/><span>dhraoíghtheacht fairan eachraigh, ionnus go lin-</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="639"/><p><span>gidís díobh, air a n-iomdhaingne, bioranna agas</span>
<lb n="640"/><span>bárr armaibh, saighead, agus sleaghanna, amhuil do</span>
<lb n="641"/><span>tháith-líogaibh cloch; agus fós co nach bhfaicidís</span>
<lb n="642"/><span>an eachraidh innilt athúathmhar an charbait.</span>
<lb n="643"/><span>Rúaimnighthear an Carbat Seardha íar sin lé</span>
<lb n="644"/><span>draoígheucht Mhanannáin go ndearnadh soidh-</span>
<lb n="645"/><span>neán tineadh trithchim-rúaidhe ó'n ccuing go</span>
<lb n="646"/><span>'cheile dhe.  Ro ghaireadh uime an tráth sin</span>
<lb n="647"/><span>geinte gríobhacha guth-ghránna agus deamhnaibh</span>
<lb n="648"/><span>éadúaibhseacha aéidhóir, ionnus gur bhudh lán-</span>
<lb n="649"/><span>obair linn uile gan an tulaidh do thréigmheál air</span>
<lb n="650"/><span>dhoilghe linn éisdeacht do thabhairt d'iorlabhra</span>
<lb n="651"/><span>na bhfeithidibh sin.</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>Íar sin fúagras an draoígh láoch éigin dhínn</span>
<lb n="654"/><span>dhul d'áon-bhíogadh san ccarbat; ach is amhluidh</span>
<lb n="655"/><span>do bhámar uile, dá ttugthaoí flaitheas an domhain</span>
<lb n="656"/><span>d'aon againn ní thiúbhramaois tabhadh áon-uaire</span>
<lb n="657"/><span>leis.  Ach tárla Cú Chulainn air an tulaidh an</span>
<lb n="658"/><span>tráth sin, air tteacht ós ísioll ó Chathair Ghalrainn</span>
<lb n="659"/><span>gan fhios don draoígh; agas ó nach bhfacaidh</span>
<lb n="660"/><span>áon aig táobhadh an charbait, tug bíogadh</span>
<lb n="661"/><span>éanamhuil ó chleathaibh na talmhuin fair, agas</span>
<lb n="662"/><span>gabhus an chainneal adhanta leathad a dhá bhonn</span>
<lb n="663"/><span>do chreit-chlár an charbait don táobh astoigh,</span>
<lb n="664"/><span>agas gabhus slat for na greadhaibh; ach fógras</span>
<lb n="665"/><span>an draoígh dhó gan dul air amharc a bhíodhbhaidh,</span>
<lb n="666"/><span>ach an tulaidh sin féin do thimchíalladh.  Agas</span>
<lb n="667"/><span>tug Cú Chulaind cruinn-chúairt na tulcha fá thrí,</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="668"/><p><span>air an órdughadh sin, ionnus nárbh aithne d'áon</span>
<lb n="669"/><span>tús, nó deireadh, nó greadh, nó roth, nó creit,</span>
<lb n="670"/><span>nó clár, nó láoch, don ccarbat, nó gur sguir an</span>
<lb n="671"/><span>eachraidh.  Agas tig Cú Chulainn ass íar sin, agas</span>
<lb n="672"/><span>táinic an draoígh agas an Rígh chuige, agus toirbhreas</span>
<lb n="673"/><span>an draoígh teóra póg go dil díochra dhó, go ndubhairt:</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>"Mo chion do thoisg don tír-si, a dhaltáin</span>
<lb n="676"/><span>bhúadhaigh, agus mo chion fós do chroídhe curadh,</span>
<lb n="677"/><span>agus h'aigneadh árd dhíochra chéadfadh, agas</span>
<lb n="678"/><span>h'éagcosg.  Gach búaidh cosgair agus comh-</span>
<lb n="679"/><span>mhaoídheamh is dlighthe do ríogh-láoch darab</span>
<lb n="680"/><span>seilbh an Carbat Seardha, fágbhaim agad é mur</span>
<lb n="681"/><span>áon ris an ccarbatt féin.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>Agas aig sa mo theagasg dhíbh a bhfuil sibh</span>
<lb n="684"/><span>do mhíleadhaibh Thíre Tharngaire don láthair-sí,"</span>
<lb n="685"/><span>air an draoígh, "um an chath mhór ataoí chugaibh.</span>
<lb n="686"/><span>Tugaidh an tríochad céad carbatt, .i. lucht na</span>
<lb n="687"/><span>n-oileán, don macaoímh óg sa; agas air maidin</span>
<lb n="688"/><span>an laé sin, tugadh an Céadach adhaigh soir go</span>
<lb n="689"/><span>Sruth Euphráites, agas leanfa an t-úathne catha,</span>
<lb n="690"/><span>.i. Siomon mhac Núain é; agas tugadh Corc mac</span>
<lb n="691"/><span>Niuil tóruidheacht dhían athláimh dháibh, agas</span>
<lb n="692"/><span>leanfa an Mághach Mór íad sin; agas ná bíodh san</span>
<lb n="693"/><span>mbuidhean dhíobh acht a ndá ttrían, agas tugthar</span>
<lb n="694"/><span>an treas trían do Chonall agus dá chomhdhaltaibh.</span>
<lb n="695"/><span>Agas an tráth bhíos na slóighte air an iomrúagadh</span>
<lb n="696"/><span>sin, bíodh aire fhriochnamhach agad-sa, a Chonaill,</span>
<lb n="697"/><span>air Mhaine Líach mhac Rígh Thír an Óir, agas</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="698"/><p><span>guin do leith a chúil é; óir ní féidir a ghuin ach</span>
<lb n="699"/><span>mur sin.  Agas an tan bhus gonta é, cuir teachta</span>
<lb n="700"/><span>gus an cCéadach, ionnus go n-iompóghthar leis</span>
<lb n="701"/><span>fair a bhiodhbhaidh.  Agas muns ttugthar cabhair</span>
<lb n="702"/><span>athlámh dhó, ró badh marbh a ccéadóir é.</span></p>
<lb n="703"/>
<lb n="704"/><p><span>Agas is íad an Ghúal Ghaoí bhus buidhean</span>
<lb n="705"/><span>dhéigheanach do shlóighte na hÁisia an lá sin;</span>
<lb n="706"/><span>óir ní gnáth leó cathugha do dhéanamh ach an</span>
<lb n="707"/><span>tan do-chíd an cath dá mhaoídheamh.  Agus a</span>
<lb n="708"/><span>Chú Chulainn," air an draoí, "is dearbhráthair</span>
<lb n="709"/><span>dhamh-sa Dubhlaoch na Gúal Ghaoí; acht tairis sin</span>
<lb n="710"/><span>do-bhéarad teagasg búadha dhuitsi forra, .i. ling-</span>
<lb n="711"/><span>thear leat san cCarbat Seardha an lá sin; agus</span>
<lb n="712"/><span>déana lúath-chúairt móir-thimchioll na buidhne</span>
<lb n="713"/><span>sin fá thrí gan mhearugh slígheadh, ach a n-áon-</span>
<lb n="714"/><span>ráon, óir ní budh headh air lár grían agas grinneall</span>
<lb n="715"/><span>agas fóide tailce na talmhan do ró chuireas rotha</span>
<lb n="716"/><span>rúaimneach an charbaid a bhfridhchibh na fior-</span>
<lb n="717"/><span>mamuinte lé déine an tsiobhail; agas déantar lé</span>
<lb n="718"/><span>lucht na n-oileán cala-bhúaile go héasgaidh</span>
<lb n="719"/><span>athláimh 'na n-uirthimchiall an tan sin; óir</span>
<lb n="720"/><span>do-bhéaraidh an Dubhláoch, .i. taoíseach na Gúal</span>
<lb n="721"/><span>Ghaoí, aithne fair an cCarbat Seardha an tráth</span>
<lb n="722"/><span>sin, agas tuitfe a n-airm as a lámhaibh lé gráin</span>
<lb n="723"/><span>agus lé húamhain roimhe: ach tairis sin ná gointear</span>
<lb n="724"/><span>láoch dhíobh libh, ach gabhthar mar bhraighdibh</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="725"/><p><span>íad.  Agas tugthar leat-sa, a Chú Chulainn," air</span>
<lb n="726"/><span>Manannán, "tóraidheacht thréan-lúath do lucht</span>
<lb n="727"/><span>na hÁisia; óir saoílfighthear leó gurab sibh an</span>
<lb n="728"/><span>Ghúal Ghaoí; agus déantar libh éuchta maithe forra</span>
<lb n="729"/><span>mun am sin.</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>Agas, a Chonaill," air an draoí, "ná trom-</span>
<lb n="732"/><span>ghontar leat-sa an Maine Líach, óir is dalta</span>
<lb n="733"/><span>díoghrais dhamh-sa é, ach camhdaigh an laoch</span>
<lb n="734"/><span>sin go maith, agas fós ná déantar libh main-</span>
<lb n="735"/><span>neachtna um an cCéadach, óir is air a thuiteas</span>
<lb n="736"/><span>trom-luidhe an chatha uile air ttús."</span></p>
<lb n="737"/>
<lb n="738"/><p><span>D'fhág a' draoígh agus na láochraighe an tulaidh</span>
<lb n="739"/><span>íar sin, agas tángadar gusan longphurt; agus</span>
<lb n="740"/><span>do bhádar air an órdughadh sin go lá an bhreithe;</span>
<lb n="741"/><span>agas dob iomhda, ris an raé sin, cleasa goile agus</span>
<lb n="742"/><span>cruibh-nearta dá n-imeirt idir láochruidh an dá</span>
<lb n="743"/><span>shlúaigh; agus do bheireadh Maine Líach an cosgar</span>
<lb n="744"/><span>úainn uile.  Agas an lá do ghleicfeadh féin agus an</span>
<lb n="745"/><span>Céadach lé chéile, do chaithfidís an lá sin, ó</span>
<lb n="746"/><span>mhaidin go neóin, gan fios time nó tláis aig</span>
<lb n="747"/><span>ceachtar dhíobh, gur bhudh meirtnighthe insgíthe</span>
<lb n="748"/><span>íad aráon, ionnus gur bhudh mór úamhain an</span>
<lb n="749"/><span>tslúaigh uile roimhe an mílidh Maine Líach: óir</span>
<lb n="750"/><span>géar mhór calmacht agus cródhacht a raibh do</span>
<lb n="751"/><span>thréan-fhearaibh aig Rígh Thír Tharngaire, máiseadh</span>
<lb n="752"/><span>do bheireadh an láoch sin air ccosgar uile ach an</span>
<lb n="753"/><span>Céadach amháin.  Agus bhí do mhéad reacht an</span>
<lb n="754"/><span>Chéadaigh chródha, an tan do-chífeadh an Maine</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="755"/><p><span>Líach chuige d'fhéachain chleas ngoile air an</span>
<lb n="756"/><span>tulaigh, do chuireadh an leómhan úasal driúcht</span>
<lb n="757"/><span>fola foirúaidhe trén' fhinnleathar.</span></p>
<lb n="758"/>
<lb n="759"/><p><span>Ach atá ní cheana, táinic lá na breithe chugainn</span>
<lb n="760"/><span>íar sin, agas tángadar maithe agas mór-úaisle na</span>
<lb n="761"/><span>slógh do gach leith go Bile an tSrotha Dheirg a</span>
<lb n="762"/><span>ccomhair agas a ccomhdháil a chéile; agus do-</span>
<lb n="763"/><span>chúadar na breaitheamhnuibh agas na draoíghthe</span>
<lb n="764"/><span>a bhfód fó leith um an nídh sin.  Agas ní</span>
<lb n="765"/><span>ghéabhadh draoíghthe na hÁisia gan sochar an</span>
<lb n="766"/><span>mhagha mhór-fhairsing sin cona naoí ttríochad</span>
<lb n="767"/><span>déag d'fhearann agus conan Sruth Dearg gan</span>
<lb n="768"/><span>fuigheall, gan imreasáin, agas roinn-pháirt air an</span>
<lb n="769"/><span>tiobraid tairis sin aca gan chíos, gan cháin, gan</span>
<lb n="770"/><span>éigin-dáil, go foircheann an bheatha.  Agas níor</span>
<lb n="771"/><span>áomhadar breitheamhnaibh Thír Tharngaire ann </span>
<lb n="772"/><span>sin; óir do bhí a láin-fhios aca nach anfadh an</span>
<lb n="773"/><span>Rígh air na coinghill sin; ach tairbhrid a bheith</span>
<lb n="774"/><span>leitheach um fheartaibh na seód sáor-bhúadhach</span>
<lb n="775"/><span>sin; agas níor gabhadh sin úatha.</span></p>
<lb n="776"/>
<lb n="777"/><p><span>Tángadar na breithimh íar sin do láthair an</span>
<lb n="778"/><span>dá rígh cona n-úaislibh agus cona n-urradha, agus</span>
<lb n="779"/><span>nochtaid dháibh amhuil nár fhéadadar an tsíth</span>
<lb n="780"/><span>do dhéanamh.  Curthar an tsíghe ós áird íar sin,</span>
<lb n="781"/><span>agas fógras Rígh na hÁisia chath air Rígh Thír</span>
<lb n="782"/><span>Tharngaire air an treas lá dá éis.</span>
<lb n="783"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="784"/><p><span>Luidh gach druing for ccúla dá longphurt</span>
<lb n="785"/><span>féin; agus airna mhárach gabhaid na taoísighe</span>
<lb n="786"/><span>aig cur na mbuídhnibh d'inneilt a n-éidigh</span>
<lb n="787"/><span>agus a n-earradhaibh catha, agus an dara lá</span>
<lb n="788"/><span>ag geal-chailceadh a nglé-armaibh; agas an oí-</span>
<lb n="789"/><span>dhche sin do budh machtna mór agus cúis</span>
<lb n="790"/><span>criothán bháis a bheith aig féuchain na</span>
<lb n="791"/><span>cceathair áird úainn, air liacht na n-ealtain do</span>
<lb n="792"/><span>bhruinneóin chíocracha bhí air eiteal ris an ngaoíth</span>
<lb n="793"/><span>air dorchadh gnúis na gréine glan-shoillsi airna</span>
<lb n="794"/><span>seóladh gusan tulaidh go cnorcha congháireach.</span>
<lb n="795"/><span>Agus fós budh samhuil ré ceatha réaltain ró-</span>
<lb n="796"/><span>luinneardha súile na bhfeithidibh n-athúathmhar</span>
<lb n="797"/><span>úalta aig teacht ó na fiodhaibh agas ó na fásaidhibh</span>
<lb n="798"/><span>agas ó fháinnghleanntaibh na críche gusan magh,</span>
<lb n="799"/><span>do bhrath cró-chur an chatha mhóir agas an áir</span>
<lb n="800"/><span>éaxsamhalta do bhí chuca.  Agas fós budh mór</span>
<lb n="801"/><span>an úamhain agus an urghráin do bheith aig</span>
<lb n="802"/><span>éisdeacht re all-ghotha na láoch ó na hamhruibh</span>
<lb n="803"/><span>agas ó na haislingibh iongantacha taibhreadh</span>
<lb n="804"/><span>dháibh 'na ccodladh, ag túar agas aig tarngaire</span>
<lb n="805"/><span>na mór n-olc do bhí lé teacht do los an chatha</span>
<lb n="806"/><span>athúathmhair sin do bhí chuca.</span>
<lb n="807"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="808"/><p><span>Taisealbhadh Mhic Rígh Thír an Óir.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>Budh hiongantach an nídh taibhreadh do</span>
<lb n="811"/><span>Mhaine Líach mac Rígh Thír an Óir an oídhche</span>
<lb n="812"/><span>sin: óir an tráth bhádar cách aig dul chum súain,</span>
<lb n="813"/><span>do thárla Maine Líach anna phailliúin, agus é 'na</span>
<lb n="814"/><span>shuidhe air úir a leaptha, agas lóchrann loinneardha</span>
<lb n="815"/><span>air lasadh ós a chomhair, íar mbúain a éidigh dhe;</span>
<lb n="816"/><span>agas sileadh dá ttug thairis do-chí chuige an</span>
<lb n="817"/><span>deilbh athúathmhar urghránna, agas an siorraide</span>
<lb n="818"/><span>snoidhte síabhartha gan fhuil, gan fheóil, gan</span>
<lb n="819"/><span>fholt, gan éidiogh, ach 'na chúail chuilsge chnámh-</span>
<lb n="820"/><span>lom, go madh léir soillsi an lóchrainn ón táobh</span>
<lb n="821"/><span>nó chéile do cháol-chumpair na deilbhe dath-</span>
<lb n="822"/><span>ghrúama sin.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>Tréigeas an rígh-mhílidh Maine Líach an</span>
<lb n="825"/><span>deilbh dob áille don chinéul feardha air bhfaicsin</span>
<lb n="826"/><span>an amhairc iongantaidh sin, ach do sheasaibh an</span>
<lb n="827"/><span>searg-chruth sáobh-chranda sin a bhfioghair neamh-</span>
<lb n="828"/><span>ghnáitheach ós comhair an taighil bheódha nár</span>
<lb n="829"/><span>ghaibh úamhain ná imeagla aríamh roimhe sin.</span>
<lb n="830"/><span>Gidh eadh, do labhair an cholbha úasal árrachtach</span>
<lb n="831"/><span>do ghuth fhaiteach chrith-eaglach ris an chríon-</span>
<lb n="832"/><span>chruth go ndubhairt:</span></p>
<lb n="833"/>
<lb n="834"/><p><span>"Cía ttíaghaigh-se, a shíogaidh?" bhair Maine.</span></p>
<lb n="835"/>
<lb n="836"/><p><span>"Do thabhairt oidhe agas aoín-éaga dhuit-se,"</span>
<lb n="837"/><span>bhair an deilbh.</span>
<lb n="838"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="839"/><p><span>"Ciá háit a bfuilid h'airm?" bhair Maine.</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>"Aig súd íad," air an deilbh; agus leis sin do</span>
<lb n="842"/><span>thóg áon-túagh áidhbheil éagsamhalta do theasg-</span>
<lb n="843"/><span>fadh fionnadh a n-aghaidh srotha nó láin-líog</span>
<lb n="844"/><span>agna adamaint air a háighe agas air a himghéire</span>
<lb n="845"/><span>anna láimh cháoil-fhéithe chnáimh-lom, agas a-</span>
<lb n="846"/><span>dubhairt:</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>"Cidh mór do ghoil agas do ghaisgidh, agas</span>
<lb n="849"/><span>h'éachtaibh cosgartha a ccathaibh agas a ccomh-</span>
<lb n="850"/><span>lannaibh go n-uige sa, máiseadh goinfead-sa anois</span>
<lb n="851"/><span>don túaigh so thú."</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>"Ní héachta déagh-laoích sin," bhair Maine,</span>
<lb n="854"/><span>"ach más d'úaslibh an domhain thú, atá lá an</span>
<lb n="855"/><span>mhór-chatha chugainn amárach air an tulaidh so</span>
<lb n="856"/><span>amuigh, agas teagmhaidh dhamh ann, mur a</span>
<lb n="857"/><span>ccomhraicfiom air áon a bhfíadhnuise na mór-</span>
<lb n="858"/><span>shlúagh."</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>Agus éalóghas an taidhbhsi úadha íar sin, agas</span>
<lb n="861"/><span>goireas Maine Líach a dhraoígh chuige, agus nochtus</span>
<lb n="862"/><span>an teagbháil dhó.</span></p>
<lb n="863"/>
<lb n="864"/><p><span>Dearcas an dráoi fair Mhaine, go ndúbhairt:</span>
<lb n="865"/><span>"Dair liom, a thighearna," air an draoígh, "ní</span>
<lb n="866"/><span>maith do-chúaidh dhuit do thomhaltas ó chíanaibh."</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>"Ní headh sin," air Maine, "acht an úamhain</span>
<lb n="869"/><span>do ghabhus ríasan dúil shíabharra tárla dhamh."</span></p>
<lb n="870"/>
<lb n="871"/><p><span>"Trúagh liomsa," air an draoígh, "an nídh</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="872"/><p><span>thiocfas dhe sin, mar atá, thusa do thuitiom san</span>
<lb n="873"/><span>ccath mhór sa amárach."</span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>"Créad do theagasg-sa dhamh uime sin?" bhair Maine.</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>"Ní bhfuil a bheag agam dhe," air an draoígh,</span>
<lb n="878"/><span>"ach dá bhfaghthá an Ghúal Ghaoí dod iom-</span>
<lb n="879"/><span>chosnamh air chách, budh dóigh go ttiúbhraidís</span>
<lb n="880"/><span>ass thú."</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>"Cáid na hárrtha, nó na héuchta, nó na díthe</span>
<lb n="883"/><span>do-áirmhthe do-dhéantaigh liom-sa san ccath íar</span>
<lb n="884"/><span>sin?" bhair Maine.</span></p>
<lb n="885"/>
<lb n="886"/><p><span>"Gaibh do rogha," bhair an draoígh.  Agas</span>
<lb n="887"/><span>fágbhas Maine fón ccruth sin.</span></p>
<lb n="888"/>
<lb n="889"/><p><span>Iomthúsa Ghalach Géidghe ré moch-shoillsi an</span>
<lb n="890"/><span>laé, suil fár fhágbhadar réaltoin aieór, gabhas</span>
<lb n="891"/><span>lámh thapaidh láochda for 'armaibh goile, agas</span>
<lb n="892"/><span>gabhus caismeirt catha 'na láimh dhíoghrais</span>
<lb n="893"/><span>dheis, agas do ró sheinn sáir-ghéaim láochda lán-</span>
<lb n="894"/><span>úathbhásach as an mbeinn ghlóruidhe gheal-</span>
<lb n="895"/><span>airgid sin, léar dhúiseadar na catha comh-móra</span>
<lb n="896"/><span>uile, lé fúaim na beinne báoth-airde.</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>Is ann sin do ghaibheadar na taoísighe agas</span>
<lb n="899"/><span>na tréinfhir aig suidhioghadh agas aig sár-chur</span>
<lb n="900"/><span>na mbuidhnibh a n-innealt agas a n-órdughadh</span>
<lb n="901"/><span>catha, gur ghabh gach ró-éuchtach dhíobh</span>
<lb n="902"/><span>réumhthús a bhuidhne féin.  Ach budh samhalta</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="903"/><p><span>lé híara idir chrannaibh Galach Geitighe 'na</span>
<lb n="904"/><span>chéimionnaibh coslúatha aig suidhioghadh agas</span>
<lb n="905"/><span>aig seólugh sochar an mhagha agas na tulcha</span>
<lb n="906"/><span>do na táoighsigh iar dtáin.  Agus táinic d'fhios</span>
<lb n="907"/><span>an Chéadaigh chródha agus adubhairt:</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>"A charaid ionmhuin," air sé, "an tan thiocfair-</span>
<lb n="910"/><span>si fá lingeadh sleighe do Choill an Chúa air bhrúach</span>
<lb n="911"/><span>Euphráites, tabhair h'adhaigh air lucht na hÁisia,</span>
<lb n="912"/><span>ionnus madh shráonfar ort suil do roighfe cabhair</span>
<lb n="913"/><span>thú, go mbíaidh an fiodh ad láimh do da</span>
<lb n="914"/><span>dhíon air do bhíodhbhaidh."</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Gabhus an Céadach íar sin tús for na slúagh-</span>
<lb n="917"/><span>aibh; agas nochtar linn na méirgibh áigh agus</span>
<lb n="918"/><span>iarghala; agas do ríomhadh liom-sa a n-ált na</span>
<lb n="919"/><span>húaire sin ocht ccéad déag ríoghbhratach ró-</span>
<lb n="920"/><span>áluinn, mur áon lé cúig mhéirgibh na ccúig</span>
<lb n="921"/><span>bpríomh-tháoiseach réamh-ráidhte, breac-lasda</span>
<lb n="922"/><span>d'ór agas do shról agas do chormhogall,</span>
<lb n="923"/><span>airna seólugh go réim-dhíreach lé fobhar na</span>
<lb n="924"/><span>gaoídhthe ós na slúaghaibh.  Agus budh samhalta</span>
<lb n="925"/><span>ré fiodh ro-dhlúth dhían-leathan sleaghaibh na</span>
<lb n="926"/><span>láoch ós a cceannaibh; agas budh samhalta fós</span>
<lb n="927"/><span>ré gaeithibh na hilghréine, grís-thaitneamh na</span>
<lb n="928"/><span>n-arm nglan n-órdha aig loinnreadh um na</span>
<lb n="929"/><span>curaidhibh.  Óir is amhluidh do bhí mise an tráth</span>
<lb n="930"/><span>sin 'mo thaoíseach air an lucht a d'orduigh an</span>
<lb n="931"/><span>draoígh do thoghadh dhamh, mur áon lé Fearghus</span>
<lb n="932"/><span>agas ris an ccuid eile dhínn ach Cú Chulainn</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="933"/><p><span>agas an Fear Dia, agas sinn amach ón tslúagh</span>
<lb n="934"/><span>aig fuireach ré focal catha an árd-thaoísigh.  Níor</span>
<lb n="935"/><span>chían amhluidh sin dhúinn an tan do síneadh leó</span>
<lb n="936"/><span>a gcaismirtibh catha agas a ccuisleannaibh ciúil</span>
<lb n="937"/><span>agas a mbeannaibh bláithbhinne búabhaill guil-</span>
<lb n="938"/><span>ibhne guth-árda, go raibh an talamh trom-</span>
<lb n="939"/><span>fhódach agas an fiormaimeint ró-dhaingean air</span>
<lb n="940"/><span>coimhchrith umainn mádh ccúairt, ionnus go</span>
<lb n="941"/><span>raibheamar an beagán Gaoidheal sin aig déanamh</span>
<lb n="942"/><span>iongantuis áidhbheil-mhóir don teagbháil.  Óir</span>
<lb n="943"/><span>budh dóigh linn nach bhfacamar roimhe, nó ó</span>
<lb n="944"/><span>shoin, a shamhuil eile.  Ach atá ní cheana, níor</span>
<lb n="945"/><span>bhudh lúaidhthe seabhac gaoídhthe, nó agh</span>
<lb n="946"/><span>imdhísgir alla airna só-ghlúasacht do chonaibh,</span>
<lb n="947"/><span>nó Galach Géidghe air stéad dhuibh dhían-lúath</span>
<lb n="948"/><span>ó bhuidhean an Chéadaigh gusan mbuidhean</span>
<lb n="949"/><span>dhéighionach do na slóighte, .i. láochruidhe</span>
<lb n="950"/><span>na n-oileán táinic chugainn mun am sin go líon</span>
<lb n="951"/><span>cheithre mhíle carbat: agas do bhádar a leath 'na</span>
<lb n="952"/><span>bhfir ghorma go h-uile, agas Cú Chulainn 'na</span>
<lb n="953"/><span>thaoíseach forra.  Agas budh leisg le Rígh Thír</span>
<lb n="954"/><span>Tharngaire an crúaidh-chéim do bhí fána chomhair</span>
<lb n="955"/><span>do thaobhadh leis, air a óige agus air anáosdacht na</span>
<lb n="956"/><span>Coin, ach nárbh áill leis teagasg an draoí do</span>
<lb n="957"/><span>shárugha.</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>Agas air ngabháil an fhuinn do'n Chéadach,</span>
<lb n="960"/><span>fógras Galach Géidghe dhó aghaidh do thabhairt</span>
<lb n="961"/><span>air shlóighte na hÁisia.  Is ann sin brosnaigheas</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="962"/><p><span>agas mór-mhaoidheas an Céadach cródha cos-</span>
<lb n="963"/><span>garthach a churaidhibh san trom-dheabhaidh gur</span>
<lb n="964"/><span>fearadh eatorra ceatha díana dlútha soighead,</span>
<lb n="965"/><span>agas frasa fír-nimhneacha dá ngaéthe rinn-ghéara;</span>
<lb n="966"/><span>agas fuilingidheadh an chéad-choinsgleó sin go</span>
<lb n="967"/><span>hárrachtach ris na tréinfhearaibh, go ndeachadar</span>
<lb n="968"/><span>íar sin a muinchinn a ccloidhmhthe agas a</span>
<lb n="969"/><span>ttúatha agas a luirgibh léar ghabhadar aig</span>
<lb n="970"/><span>túargain agus aig áirleach agas aig casargain a</span>
<lb n="971"/><span>chéile go tinneasnach tréan-abhaéil.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>Is ann sin tig Galach Géidghe 'na shidheadh</span>
<lb n="974"/><span>lúaithreatha agas fógras don tslúagh fosgladh</span>
<lb n="975"/><span>do thabhairt forra agas ráon do léigean dhamh-sa</span>
<lb n="976"/><span>agus do mo mhuinntir tarsna tríothfa soir gach</span>
<lb n="977"/><span>ndíreach.  Óir is amhluidh do bhí Maine Líach</span>
<lb n="978"/><span>an tráth sin, agas 'aghaidh go tulaidh na teagbhála</span>
<lb n="979"/><span>mur a raibh an Céadach agus Siomon mhac Núain</span>
<lb n="980"/><span>a ndeabhaidh lé chéile agas na hárd-thaoísigh</span>
<lb n="981"/><span>aig tuiteam san ccath agas aig freasdal a chéile</span>
<lb n="982"/><span>dá n-armaibh.</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>Tugaim-si íar sin súil fhriochnamhach romham</span>
<lb n="985"/><span>agas 'mo dhíaigh, gur ghabhus aithne air Mhaine</span>
<lb n="986"/><span>Líach, go ttugus tulgann tréan-árrachtach da</span>
<lb n="987"/><span>bhaisge don manaoís mhóir ró bhí 'mo láimhe</span>
<lb n="988"/><span>do Mhaine do leith a chúil; agas sul do ráinic</span>
<lb n="989"/><span>barr na sleighe a chorp ró tholl sí naoí sgéitheibh</span>
<lb n="990"/><span>sgoith-dhearga do chuir a lucht cosanta idir é</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="991"/><p><span>agas í; acht tairis sin do ghuin mise an laoch</span>
<lb n="992"/><span>sin.  Agas d'éirghe deich ccéad sleagh agus gath</span>
<lb n="993"/><span>agas cráoiseach dhíom sul do ráinic liom an tsleagh</span>
<lb n="994"/><span>do tharraing, nó fós sul do ráinic Fearghus, nó</span>
<lb n="995"/><span>Con Raoí, nó Oillioll Fionn, nó Náos, nó Lughaidh</span>
<lb n="996"/><span>mhac Nóis, nó áon eile dom cháirdibh mé; ionnus</span>
<lb n="997"/><span>go madh tréadtha tréatholta m'earradh agas</span>
<lb n="998"/><span>m'éidioghadh, agas budh guineach créachtach</span>
<lb n="999"/><span>mise do na frassa sin.  Ach atá ní cheana, tuiteas</span>
<lb n="1000"/><span>Maine a ccosair chró air an láthair sin, agus fógraim-</span>
<lb n="1001"/><span>si d'Fearghus agus do dhroing eile Maine do thabhairt</span>
<lb n="1002"/><span>as láithreach an chatha agas a fhágbháil air</span>
<lb n="1003"/><span>chumairce an Rígh Néid.</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>Do-roinneadh amhlaidh sin; agas air mbeith</span>
<lb n="1006"/><span>dhamh-sa aig deaghbhaidh lé láochraidh Thír an</span>
<lb n="1007"/><span>Óir, do-chúalas trom-ghárrtha éagcomhlainn aig</span>
<lb n="1008"/><span>mílidhibh an Chéadaigh mhic Rígh na tTulach.</span>
<lb n="1009"/><span>Fágbhaim-se an t-ionadh catha sin, agas tíagham</span>
<lb n="1010"/><span>a d'fhóirighin agas a d'fhurtacht an Chéadaigh</span>
<lb n="1011"/><span>an anfhorlann shúas.  Agas is amhluidhe a</span>
<lb n="1012"/><span>fúaras an Céadach, .i. cneadhach créuchtach a</span>
<lb n="1013"/><span>ccosair chró air an tulaidh amach ón ccath agas</span>
<lb n="1014"/><span>leaghaibh aig ceangal a chneadhaibh.  Cuirim-si</span>
<lb n="1015"/><span>Con Raoí íar sin 'na thaoiseach air mo shlúagh-</span>
<lb n="1016"/><span>bhuidhean féin, agas cuirim don chath íad do</span>
<lb n="1017"/><span>chabhair shlóighte an Chéadaigh; agas d'fhanas</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1018"/><p><span>féin d'agallaimh an fhir ghonta sin.  D'fhíafraidh</span>
<lb n="1019"/><span>an curaidh gonta dhíom náir ghoineas Maine</span>
<lb n="1020"/><span>Líach mhac Rígh Thír an Óir.  Adubhras leis gur</span>
<lb n="1021"/><span>ghoineas.  Bíogas an t-úaithne iorrghala sin 'na</span>
<lb n="1022"/><span>sheasamh go huirmheisneamhuil ré méad na</span>
<lb n="1023"/><span>haigeanta ró ghaibh.  Agas an fad do bhí mise</span>
<lb n="1024"/><span>air an imeagallamh sin, ró tháirngeas cúig cháoga</span>
<lb n="1025"/><span>rinn gath agas saighead as chleathaibh mo chuirp</span>
<lb n="1026"/><span>agas m'éidigh; agas ceanglaid na leaghaibh mo</span>
<lb n="1027"/><span>chréuchta mur an ccéadna, agas do-chuadhmar</span>
<lb n="1028"/><span>san ccath iar sin.</span></p>
<lb n="1029"/>
<lb n="1030"/><p><span>Agas is áidhbheil lén' insind an t-inneall agas</span>
<lb n="1031"/><span>an t-órdughadh do bhí fáir na slúaghaibh an tan</span>
<lb n="1032"/><span>sin; óir (do bhí) drong dhíobh a bhféagmhais a</span>
<lb n="1033"/><span>ccinn 'na méaidhibh máoildhearga, agus drong</span>
<lb n="1034"/><span>airna ttolladh do rinn gath agas cráoiseach,</span>
<lb n="1035"/><span>droing agus a righthibh airna tteasgadh dá ccollaibh,</span>
<lb n="1036"/><span>drong air fíarluidhe an mhagha créachtnaigh</span>
<lb n="1037"/><span>cnáimh-gheartha gan toirmeacht air a ccumus,</span>
<lb n="1038"/><span>agas uimhir dhó-áirmhthe marbh air an magh.</span>
<lb n="1039"/><span>Agas fós, budh mór an ghráin agus an criothán</span>
<lb n="1040"/><span>úathbháis a bheith aig éisdeacht lé greann-ghotha</span>
<lb n="1041"/><span>na n-áos ngonta aigá n-athbhásugha lé bassaibh</span>
<lb n="1042"/><span>each agus lé troighthe tréan.  Do bhudh húamhan</span>
<lb n="1043"/><span>fós gotha curadh agas óll-ghláodh láoch aig aith-</span>
<lb n="1044"/><span>bheódhadh agas aig mór-mholadh a ccaradh agas</span>
<lb n="1045"/><span>a ccomhgháoil, aig brosnamh agas aig comh-</span>
<lb n="1046"/><span>mháoidheamh na mbuidhnibh san ccath.</span>
<lb n="1047"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1048"/><p><span>Is ann sin do-chonairc mise Fearghus airna</span>
<lb n="1049"/><span>thímchiolladh ris na Doighir Mhóra sin Shiomoin</span>
<lb n="1050"/><span>mhic Núain 'gá threabhadh agas 'gá thúargain lé</span>
<lb n="1051"/><span>túatha béil-leathna, agas Siomon féin a ndeabhaidh</span>
<lb n="1052"/><span>lé hOillioll Fionn, agas an Maghach Mór mhac</span>
<lb n="1053"/><span>Rígh na cCáolach aig túargain Chuirc mhic Níúil,</span>
<lb n="1054"/><span>agas na slóighte do gach leith aig easargoin agus</span>
<lb n="1055"/><span>aig iomáin a chéile ó tháobh go tháobh.  Agas</span>
<lb n="1056"/><span>bhádar na ceapaibh catha comh dlúth sin nár</span>
<lb n="1057"/><span>fhéad an Céadach nó mise ráon d'fagháil 'na</span>
<lb n="1058"/><span>measg.  Ach an tráth chúalaidh láochruidh Chrích</span>
<lb n="1059"/><span>na tTulach go raibh a ttríath agas a ttighearna</span>
<lb n="1060"/><span>aig teacht dá ccabhair, d'éirghe a n-aigneadh aig</span>
<lb n="1061"/><span>tabhairt gárrtha troma luathghára ós áird, go</span>
<lb n="1062"/><span>ttugadar ucht anbháil árrachtach uirmheisneamh-</span>
<lb n="1063"/><span>uil air churaidhibh Shiomoin mhic Núain, gur</span>
<lb n="1064"/><span>bhrúchtadar forra, agas is lé sin do fúair Fearghus</span>
<lb n="1065"/><span>mhac an Róigh ossamh ón trom-luidhe slúaigh do </span>
<lb n="1066"/><span>bhí fair.  Agas budh mhór an gníomh d'Fearghus</span>
<lb n="1067"/><span>teacht beó úatha.</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>Is ann sin tug Siomon dá aire an míochórugha</span>
<lb n="1070"/><span>catha tugadh air a mhuinntir, agas d'aomh a ccur</span>
<lb n="1071"/><span>a n-eagar, ach nár fhéad, óir do fhreasdail Oillioll</span>
<lb n="1072"/><span>Fionn go dían dúthrachtach é, go madh sár-obair</span>
<lb n="1073"/><span>dhó é féin d'iomchosnamh fair ach go ttángadar</span>
<lb n="1074"/><span>dá chabhair cáoga curaidh an Chainne Chúanna.</span>
<lb n="1075"/><span>Agas táinic mise do chabhair Oilioll Fhinn mun</span>
<lb n="1076"/><span>am sin.  Ach gé do bhádar agam airm iol-ágha</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1077"/><p><span>air a raibhe teóra búadha níadhachuis, agas gur</span>
<lb n="1078"/><span>chomhraiceas go cródha a n-aghaidh na ccuradh</span>
<lb n="1079"/><span>ceann-árd céadfadhach sin, agas fós go raibheadar</span>
<lb n="1080"/><span>agam nóchad láoch lán-mhaith do mo dhíon do</span>
<lb n="1081"/><span>thaobh mo chúil agus do gach leith dhíom,</span>
<lb n="1082"/><span>máiseadh do goineadh mo mhuinntir uile umam</span>
<lb n="1083"/><span>dom aimhdheóin ris an ccaoga curaidh sin; agas</span>
<lb n="1084"/><span>ní thiucfainn féin as, ach go ttáinic do mo cha-</span>
<lb n="1085"/><span>bhair Náos agas Lughaidh, Fearghus agas Con</span>
<lb n="1086"/><span>Raoí, léir haithghríosadh an n-iorghail go mór fán</span>
<lb n="1087"/><span>am sin eadrainn agas na curaidhibh iar dtáin.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>Iomthúsa Oillioll Fhinn, fúair báoghal feacht</span>
<lb n="1090"/><span>fair Shiomon go ttug an curaidh clíathach béidhm</span>
<lb n="1091"/><span>cloidhimh go tineasnach tréan-dhúthrachtach don</span>
<lb n="1092"/><span>aitheach gur theasg an leómhan úasal leath a</span>
<lb n="1093"/><span>chinn, a ghúala, agas a dheaslámh idir earradh</span>
<lb n="1094"/><span>agas éidiogh, agus a chos óna gheal-ghlún don láoch.</span>
<lb n="1095"/><span>Tuiteas Siomon san ár íar sin, agus tógthar trom-</span>
<lb n="1096"/><span>ghárrtha éagcaoínte fá bhás na flatha san ccath.</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>Ach atá ní cheana, do-chúalaidh an Mághach</span>
<lb n="1099"/><span>Mór, agas é a ndeabhaidh lé Corc mhac Niúil, gur</span>
<lb n="1100"/><span>thuit Siomon, agas go raibh a' cath gá chló air</span>
<lb n="1101"/><span>a láochraidh.  Do ghaibh fearg mhór-aidhbhéil é,</span>
<lb n="1102"/><span>agas túairgeas Corc gur theasg a cheann dé, agas tug</span>
<lb n="1103"/><span>rúathar ró-chalma go láochraidh Shiomoin gur</span>
<lb n="1104"/><span>ghaibh aigá ngreasacht, agas aigá n-aithbheódhadh</span>
<lb n="1105"/><span>do dhíoghailt bháis a ttighearna; agas do gabhadh</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1106"/><p><span>an brosnamh sin go fíochta leó-san go ttugadar</span>
<lb n="1107"/><span>na Doighir Mhóra bhorba mheara sin ucht an</span>
<lb n="1108"/><span>athúair forrainn, ionnus gur mhaoígheadar san</span>
<lb n="1109"/><span>tulaidh orrainn.</span></p>
<lb n="1110"/>
<lb n="1111"/><p><span>Agus, a Chairbre, air Conall, dá mbeitheá-sa</span>
<lb n="1112"/><span>mur a raibh mise an tráth sin, san mbeáirn</span>
<lb n="1113"/><span>ngábhaidh úd, aig freasdal fearg na bhfear-choin</span>
<lb n="1114"/><span>mbíodhbhaidh sin, agas ann so arís, 'sé mheasaim</span>
<lb n="1115"/><span>nach íarrfá amharc d'fhághail air a shamhuil, nó</span>
<lb n="1116"/><span>fós dul a ccath lé do raé.  Óir, an tráth do thuit</span>
<lb n="1117"/><span>Siomon mhac Núain agas Corc mhac Niúil, ró</span>
<lb n="1118"/><span>chailleamar fearann san tulaigh.</span></p>
<lb n="1119"/>
<lb n="1120"/><p><span>Budh liosda réna lúadh na hárra agas na</span>
<lb n="1121"/><span>heasbhadha thugadar curaidhibh Shiomoin agas</span>
<lb n="1122"/><span>an Mhágaidh Mhóir orainn, go ttángadar dar</span>
<lb n="1123"/><span>ccabhair Iolarán mhac Uinse cona fhithchid míle</span>
<lb n="1124"/><span>curaidh, agas tugadar sin ucht linn air shlóighte</span>
<lb n="1125"/><span>na hÁisia; agas táinic 'nair n-aghaidh láochruidh</span>
<lb n="1126"/><span>Thír an Óir, agas Fearghus Fachtna mhac Rígh</span>
<lb n="1127"/><span>na hÁisia 'na thaoíseach forra; agas do-ghníd</span>
<lb n="1128"/><span>sin iorghail éagsamhalta agas túargain anbháil</span>
<lb n="1129"/><span>forainn.  Táinig chugainn íar sin Fearghal Mór</span>
<lb n="1130"/><span>mhac Seadhna cona líon láochruidh; agas táinic</span>
<lb n="1131"/><span>'na n-aghaidh Galainn Gléathach mhac Sinnsir,</span>
<lb n="1132"/><span>Rígh na hÁisia; tríochad céad budh seadh a</span>
<lb n="1133"/><span>líon; agas do-rinneadar sin comhlann fuilteach,</span>
<lb n="1134"/><span>fíor-chalma.  Ciodh trácht, ró bhí an cath gá</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1135"/><p><span>chló air shlúagh na hÁisia air ndul don ngréin</span>
<lb n="1136"/><span>síar tair mheadhóin láoi.</span></p>
<lb n="1137"/>
<lb n="1138"/><p><span>Is ann sin brosnaigheas Rígh na hÁisia an</span>
<lb n="1139"/><span>Ghúal Ghaoí don ccath d'fhurtacht na slúagh,</span>
<lb n="1140"/><span>agas lé sin gabhas an Dubhláoch lámh for an</span>
<lb n="1141"/><span>tríocha chéad curaidh sin, agas ní ráinic leis an</span>
<lb n="1142"/><span>tulaidh do thaisdial an tan do ling Cú Chulainn</span>
<lb n="1143"/><span>san cCarbad Sheardha air bhfágbháil an Fhir</span>
<lb n="1144"/><span>Día 'na thaoíseach air lucht na n-oileán; óir ní</span>
<lb n="1145"/><span>sgaraidís an dís sin lé chéile.</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>Is ann sin tug Cú Chulainn slat for an eachraidh,</span>
<lb n="1148"/><span>agus thug lúath-chúairt móirthimchioll na Gúal</span>
<lb n="1149"/><span>Ghaoí fó thrí a ndeilbh éagsamhalta.  Gabhus</span>
<lb n="1150"/><span>úamhain agas imeagla an Dubhláoch agas an</span>
<lb n="1151"/><span>Ghúal Ghaoí uile, air bhfaicsin an Charbait</span>
<lb n="1152"/><span>Sheárdha 'teacht timchioll orra, gur thuit a</span>
<lb n="1153"/><span>n-airm as a lámha.  Agas do-ghnídh an Fear Día</span>
<lb n="1154"/><span>búaile dhaingean dhósgaoílte do láochruidh na</span>
<lb n="1155"/><span>n-oileán a ttimchioll na Gcual Ghaoí, agas</span>
<lb n="1156"/><span>gabhthar leó fon ccuma sin íad; agas budh mhór</span>
<lb n="1157"/><span>athmholadh an Rígh air Chú Chulainn um an</span>
<lb n="1158"/><span>ngníomh sin.</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>Tréigeas Cú Chulainn an Carbat Seardha, agus</span>
<lb n="1161"/><span>gabhus réumh-thús lucht na n-oileán go ttáinic</span>
<lb n="1162"/><span>a ngar don ccath.  Agas ó do-chonnairc an cath</span>
<lb n="1163"/><span>gá mhaoídheamh soir, níor fháomh cungnamh</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1164"/><p><span>linn, acht fuireach (re) focal an árd-thaoísigh.</span>
<lb n="1165"/><span>Ní cían do bhámar amhluidh sin an tan tháinic</span>
<lb n="1166"/><span>'nar n-aghaidh fiche míle d'fhearaibh an Ghabhra,</span>
<lb n="1167"/><span>agas Suibhne Sealgann 'na thaoíseach forra.</span>
<lb n="1168"/><span>Táinic an láoch sin lán do bharr agus do bhríghe,</span>
<lb n="1169"/><span>d'úaill agas do bharrann agas do chonfa catha,</span>
<lb n="1170"/><span>cona fhuireann tréin-fhear don ionadh iorghala</span>
<lb n="1171"/><span>a raibhe mise; agas táinic Cú Chulainn agas an</span>
<lb n="1172"/><span>Fear Dia cona sluagh-bhuidhean 'na n-aghaidh.</span></p>
<lb n="1173"/>
<lb n="1174"/><p><span>Iomthúsa Shuibhne, thug dearg-rúathar éag-</span>
<lb n="1175"/><span>samhalta fair an tslúagh an tan sin, gur bharr-</span>
<lb n="1176"/><span>amhuil dhúinne, agus, fós, áirmhid fileadhaibh,</span>
<lb n="1177"/><span>gur torchradh míle tréin-fhear lé Suibhne don</span>
<lb n="1178"/><span>rúathar sin; agas do-chúaidh an mílidh mór-</span>
<lb n="1179"/><span>chalma tréasna ceapaibh catha aig túargain agas</span>
<lb n="1180"/><span>aig athchumadh láoch, nó gur dhían-sgaoil sé na</span>
<lb n="1181"/><span>buidhnibh cóirighthe comhdhlútha 'na sgéin-</span>
<lb n="1182"/><span>ealtain ann gach áird don magh; agas air ndol</span>
<lb n="1183"/><span>tríofa mádh gcúairt dhó mar sin, gabhus réumh-</span>
<lb n="1184"/><span>thús a láochruidh arís.  Agas is iad láochruidh na</span>
<lb n="1185"/><span>n-oileán is mó do thuit léis.</span></p>
<lb n="1186"/>
<lb n="1187"/><p><span>Is ann sin a tháinic Galach Géidghe, agas deich</span>
<lb n="1188"/><span>míle aitheach ón Affraic mur áon leis, agas tug</span>
<lb n="1189"/><span>aghaidh air Shuibhne; agus comhraicid na tréin-</span>
<lb n="1190"/><span>fhearaibh sin go beódha borb-neartmhar air an</span>
<lb n="1191"/><span>láthair sin.  Ach atá ní cheana, do ró thuiteadar</span>
<lb n="1192"/><span>na deich míle aitheach lé Suibhne agas lé na</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1193"/><p><span>mhuinntir, agus do trom-ghoineadh Galach cródha</span>
<lb n="1194"/><span>féin san teagbháil.</span></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>Táinic forainn íar sin Fearghus Fachtna agus</span>
<lb n="1197"/><span>láochraidh Thír an Óir, agas éignighid an cath</span>
<lb n="1198"/><span>forainn ó dheas, go ttáinic Fearghal Mór mhac</span>
<lb n="1199"/><span>Seadhna do chabhair na maoídhme sin; agas</span>
<lb n="1200"/><span>do-rinne Fearghal éachta maith' air tteacht dhó.</span>
<lb n="1201"/><span>Óir do mharbh an curaidh catharmach</span>
<lb n="1202"/><span>tríar tréinfhear d'fhearaibh an Ghabhra, .i.</span>
<lb n="1203"/><span>Múaidhean, Sailbhne, agas Dal, lé bhfúaramar</span>
<lb n="1204"/><span>ossamh ón anfhorlann ró bhí 'nar n-aghaidh, nó</span>
<lb n="1205"/><span>gur thimchiollsad láochraidh an Ghabhra é, agus</span>
<lb n="1206"/><span>budh mhór na héachta rinne Fearghal a n-alt na</span>
<lb n="1207"/><span>húaire sin forra; gidh eadh, bhí do líonmhaire a</span>
<lb n="1208"/><span>bhíodhbhaidh an' úirthimchioll, agas gan breith</span>
<lb n="1209"/><span>aig áon dá chabhair, gur túairgneadh a chlogad,</span>
<lb n="1210"/><span>a sgiath, agus a lúireach.</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>Is ann sin a d'fhúagair Suibhne go mór-árrach-</span>
<lb n="1213"/><span>tach dá laochruidh Fearghal Mór do dhíth-</span>
<lb n="1214"/><span>cheannamh.  Do bhí an Fear Dia, Oillioll Fionn,</span>
<lb n="1215"/><span>Fearghus, agas Náos, aig teacht tréasna slúaghaibh</span>
<lb n="1216"/><span>do chabhair Fhearghail Mhóir.  Gidh eadh, díth-</span>
<lb n="1217"/><span>cheannadh Fearghal sul do ráinic, agas budh mór</span>
<lb n="1218"/><span>an béud an láoch sin.  Agas do-rinneadar Gaoidhil</span>
<lb n="1219"/><span>ár mór air fhearaibh an Ghabhra a n-éiric bháis</span>
<lb n="1220"/><span>Fhearghail Mhóir go ttáinic Suibhne gá bhfurtacht,</span>
<lb n="1221"/><span>agas túairgeas an tréinfhear sin na Gaédhil go</span>
<lb n="1222"/><span>tinneasnach, agus do ró mharbh an Suibhne céadna</span>
<lb n="1223"/><span>míle láoch don rúathar sin; agus cuireas a mhuinntir</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1224"/><p><span>go heagartha 'n-aice 'chéile go dlúth do-sgaoílte</span>
<lb n="1225"/><span>d'aimhdheóin a námhad an ath-úair, agas gabhus</span>
<lb n="1226"/><span>féin 'na réamh-thús a ngoile an chatha an treas</span>
<lb n="1227"/><span>feacht.</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>Is fán am sin do theagaibh Fearghus Fachtna</span>
<lb n="1230"/><span>agas an Fear Dia dá chéile, agus do ghuin an Fear</span>
<lb n="1231"/><span>Dia mac an rígh san teagbháil sin.  Agas budh</span>
<lb n="1232"/><span>mór an díoth agus an dochar fúair an Fear Dia an</span>
<lb n="1233"/><span>tan sin: óir do lingeadar fair macnaidh Thír an</span>
<lb n="1234"/><span>Óir, gur thréaghdadar dá n-armaibh é.  Gidh eadh,</span>
<lb n="1235"/><span>táinic an Fear Dia úatha air marbhadh móráin</span>
<lb n="1236"/><span>díobh.</span></p>
<lb n="1237"/>
<lb n="1238"/><p><span>Táinic mise as an ccath íar sin, agas tugaim na</span>
<lb n="1239"/><span>Gaédhail liom a bhfód fó leith, agas adubhras leó</span>
<lb n="1240"/><span>gurbh eagail liom an cath do mhaoídheamh</span>
<lb n="1241"/><span>orainn muna cclaoídhtigh Suibhne Sealgan.  "Agas</span>
<lb n="1242"/><span>is amhluidhe is indéanta dhúinne air ccongnamh</span>
<lb n="1243"/><span>do thabhairt lé chéile, mur áon ris an cCéadach,</span>
<lb n="1244"/><span>agas réna láochraidhe, agas lámh chlé 'thabhairt</span>
<lb n="1245"/><span>don ccath, agas iompóghadh forra do leith a ccúil."</span></p>
<lb n="1246"/>
<lb n="1247"/><p><span>Cinneadh an chomhairle sin againn, agas táinic</span>
<lb n="1248"/><span>an Céadach cona líon laochruidh gur ghaibheamar</span>
<lb n="1249"/><span>greim fair lucht na hÁisia amhluidhe sin, lé a</span>
<lb n="1250"/><span>ttugamar dearg-ár air laochruidh an Ghabhra.</span></p>
<lb n="1251"/>
<lb n="1252"/><p><span>Is fán am sin do bhí Cú Chulainn a ngreim aige</span>
<lb n="1253"/><span>Suibhne, agas caogad curaidh aige an' uirthim-</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1254"/><p><span>chiol ionnus gur ghoineadar go hádhbhael an Cú.</span>
<lb n="1255"/><span>An tráth chonairc an Cú nach raibhe air a chumas</span>
<lb n="1256"/><span>é féin do chosnamh forra, tug glún lé glíadh, agas</span>
<lb n="1257"/><span>troigh le taca, go ttug roth an urchair do Shuibhne</span>
<lb n="1258"/><span>do ghath a d'fhan aige d'íarsmaibh a airm, gur ró</span>
<lb n="1259"/><span>thréud an curaidh ón taobh nó chéile don déagh-</span>
<lb n="1260"/><span>urchar sin.  Agas do bhámar aig an cCoin air</span>
<lb n="1261"/><span>ttuiteam do Shuibhne san ár.  Tugamar ucht íar</span>
<lb n="1262"/><span>sin go tibhe na slúagh, air bhfágbháil Chú</span>
<lb n="1263"/><span>Chulainn a ccosair chró ó ghuin airm Shuibhne,</span>
<lb n="1264"/><span>amach ó láithreach an chatha; agus maoídhtear linn</span>
<lb n="1265"/><span>an cath bhudh thuaidh air lucht na hÁisia go</span>
<lb n="1266"/><span>cródha gur briseadh forra.</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>Is fán am sin do theagbhaidh Galaing Gleóthach</span>
<lb n="1269"/><span>mhac Rígh na hÁisia do Chon Raoí mhac Dáire,</span>
<lb n="1270"/><span>go ndeárnadar gleic churata lé chéile, mur air</span>
<lb n="1271"/><span>thuit mac an Rígh lé Con Raoí air an rúaig sin.</span>
<lb n="1272"/><span>Agas budh háidhbheil na hárra tugadh air lucht</span>
<lb n="1273"/><span>na hÁisia san maoídhm sin; óir ní théarna beó</span>
<lb n="1274"/><span>dona slóighte iomarcach sin ach túairim air chúig</span>
<lb n="1275"/><span>mhíle láoch íar ttuiteam dá ttríatha agas dá</span>
<lb n="1276"/><span>ttighearnaidhe agas dá ttaoísighe.</span></p>
<lb n="1277"/>
<lb n="1278"/><p><span>Ciodh trácht, fhilleamar ón rúaig um thráthnóna</span>
<lb n="1279"/><span>an laé sin go hairm a raibh Rígh Thír Tharngaire;</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1280"/><p><span>agas do fúaramar Manannán air air cceann ann </span>
<lb n="1281"/><span>sin agas losa íce agus sláinte aige a ccomhair chréuchta</span>
<lb n="1282"/><span>Mhaine do leighios.  Táinic chugainn mun am sin</span>
<lb n="1283"/><span>Galach Géidghe agas Cú Chulainn go goineach</span>
<lb n="1284"/><span>créuchtach cróilinnteach, agas gabhaid na</span>
<lb n="1285"/><span>leaghaibh lámh for a leighios, agas fritheóladh</span>
<lb n="1286"/><span>an slúagh mar an ccéadna .i. a raibh trom-ghonta</span>
<lb n="1287"/><span>dhíobh.  Agas airna mhárach do hadhnacadh na</span>
<lb n="1288"/><span>mairbh air an tulaigh.  Agas do thug an rígh</span>
<lb n="1289"/><span>rathmhar ro-úasal sin an-iomad d'éadálaibh an</span>
<lb n="1290"/><span>mhagha don ochtar Gaédheal ro bhámar ann,</span>
<lb n="1291"/><span>agus fearainn sháora don droing nár chían óna</span>
<lb n="1292"/><span>ttíorrtha féin.</span></p>
<lb n="1293"/>
<lb n="1294"/><p><span>Seachtmhuin air mhí dhúinn san longphurt fá</span>
<lb n="1295"/><span>aoíbhneas agas fá mheaghair, .i. lucht dhínn nár</span>
<lb n="1296"/><span>trom-ghoineadh, aig seilg, aig fiadhach, aig imeirt</span>
<lb n="1297"/><span>agus aig ól; agas an lucht budh trom-ghonta dhínn</span>
<lb n="1298"/><span>gá bhfothracadh san tSruth Dhearg gach lá gur</span>
<lb n="1299"/><span>bhudh slán fá dheóigh íad ó fhearthan an tsrotha</span>
<lb n="1300"/><span>bhúadhaigh sin.</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>Iomthúsa mhacnuidh Thír an Óir, do-chúaidh</span>
<lb n="1303"/><span>buidhin dhíobh dá ttír féin, agas ró fhíafraigh an</span>
<lb n="1304"/><span>rígh sgéala Chath mhór Thulaidh na Sgíath, agas</span>
<lb n="1305"/><span>an Mhaine Líach dhíobh; agus tug draoígh Mhaine</span>
<lb n="1306"/><span>sgéula dubhach déurach don rígh; óir do shaoíl an</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1307"/><p><span>file gur marbhadh Maine Líach san ccath, agus do</span>
<lb n="1308"/><span>ro chan an laoígh amhluidh so síos: -</span></p>
<lb n="1309"/>
<lb n="1310"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1311"/><span>"Sgéala dhúinn, a Éimhir áigh,</span>
<lb n="1312"/><span>Créad mar do cuireadh an cath árd,</span>
<lb n="1313"/><span>Nó an mairionn Maine Líach lind,</span>
<lb n="1314"/><span>Ris nár ghaibh cath nó comhland?"</span></p>
<lb n="1315"/>
<lb n="1316"/><p><span>"Ní maith dhúinn beacht na sgéala,</span>
<lb n="1317"/><span>A rígh úasail neart-thréithe,</span>
<lb n="1318"/><span>Goineadh san ccath mhór do mhac</span>
<lb n="1319"/><span>Lé eachtrann aineóil thréightheach.</span></p>
<lb n="1320"/>
<lb n="1321"/><p><span>"Isan maidin badh moch éirghe</span>
<lb n="1322"/><span>Mac an Rígh, Galach Géidhghe,</span>
<lb n="1323"/><span>Lé fúaim beinne gur dhúisg na fir,</span>
<lb n="1324"/><span>Don ghleó chalma chinnmhir.</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>"Cuireas taoísigh an dá shlúagh,</span>
<lb n="1327"/><span>Lé hucht maidne go ró-lúath,</span>
<lb n="1328"/><span>Gach buidhean (réim go rath)</span>
<lb n="1329"/><span>'Na n-ionadh cinnte catha.</span></p>
<lb n="1330"/>
<lb n="1331"/><p><span>"Nochtadh linne gach meirg shróil,</span>
<lb n="1332"/><span>Lé seóladh na gaoídhthe glan-ghlóir.</span>
<lb n="1333"/><span>Budh hurláimh gach taoíseach go ndil</span>
<lb n="1334"/><span>Ré hucht an chatha ghloinn-mhir.</span>
<lb n="1335"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1336"/><p><span>"Tairngeas Céadach an Chloidhimh Rúaidh</span>
<lb n="1337"/><span>Fiche míle soir-thúaigh,</span>
<lb n="1338"/><span>Gan aithne do Shiomon na ttreas,</span>
<lb n="1339"/><span>Go raibh air bhrúach Euphráites.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>"Iompódhas forainn an curaidh cáin,</span>
<lb n="1342"/><span>An Céadach calma dreach-náir,</span>
<lb n="1343"/><span>Agus freagreas an gleó, gúaismhear linn,</span>
<lb n="1344"/><span>Dá n-armaibh leathna líath-shlim.</span></p>
<lb n="1345"/>
<lb n="1346"/><p><span>"Leanaid soir an tréan fá seach,</span>
<lb n="1347"/><span>San rían réidh, gach ruireach,</span>
<lb n="1348"/><span>Aig lasadh na leódhacht gach leith</span>
<lb n="1349"/><span>'S aig cosair-chrótha a náimhde.</span></p>
<lb n="1350"/>
<lb n="1351"/><p><span>"Badh samhuil lé hagh n-alla ndían</span>
<lb n="1352"/><span>Galach Géidghe a n-áon-rían,</span>
<lb n="1353"/><span>Ó bhuidhin an Chéadaigh gan sgur</span>
<lb n="1354"/><span>Aig suidhiugh na dtréan go deireadh.</span></p>
<lb n="1355"/>
<lb n="1356"/><p><span>"Tráth bhí Maine Mór mur chách,</span>
<lb n="1357"/><span>Is 'aghaidh soir don trom-ár,</span>
<lb n="1358"/><span>Tagasdar orainn go prab</span>
<lb n="1359"/><span>Eachtrann aineóil a bhformad.</span>
<lb n="1360"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1361"/><p><span>"Tug ríogh-láoch sitheadh sanntach,</span>
<lb n="1362"/><span>Tréasna buidhnibh go rói-mheanmnach,</span>
<lb n="1363"/><span>'S do ghuin Maine Líach dá shleagh,</span>
<lb n="1364"/><span>Sul do ráinic láoch dá chabhair.</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>"Fothracaid a n-airm íar sin,</span>
<lb n="1367"/><span>Macnuidh Mhaine an chrotha ghil,</span>
<lb n="1368"/><span>San ccuraidh, gé do-chúaidh as</span>
<lb n="1369"/><span>Go n-iomad créucht 'na chaoímh-chnis.</span></p>
<lb n="1370"/>
<lb n="1371"/><p><span>"D'aithle dáil an dá shlúagh,</span>
<lb n="1372"/><span>Is liosda dhúinn a n-iomlúadh,</span>
<lb n="1373"/><span>Ach clóthar an cath go dían</span>
<lb n="1374"/><span>Air shlóighte leathna na hÁisia.</span></p>
<lb n="1375"/>
<lb n="1376"/><p><span>"Baramhuil dhamh nach ttáinic beó</span>
<lb n="1377"/><span>Taoíseach tréan ón aith-ghleó,</span>
<lb n="1378"/><span>'S as dearg ó chrú na ttréan</span>
<lb n="1379"/><span>An fearann: sin dhuit mo cheirt-sgéal."</span></p>
<lb n="1380"/>
<lb n="1381"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1382"/><span>D'aithle Rígh Thír Tharngaire agas a shlóighte</span>
<lb n="1383"/><span>do bhádar uile ollamh uirligthe chum imtheacht</span>
<lb n="1384"/><span>do dhéanamh.  Agas an oídhche ríasan tulaidh</span>
<lb n="1385"/><span>d'fhágbháil, táinic Rígh na hÁisia, maille lé cúig</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1386"/><p><span>ríghthe eile budh cáirdibh dhó, agas tugadar</span>
<lb n="1387"/><span>amus oídhche orainn gur mharbhadar mórán dár</span>
<lb n="1388"/><span>ndaoíne, agas ní thiocfadh neoch dhínn beó úatha</span>
<lb n="1389"/><span>muna bheith gur bhrosnaigh an draoígh an Ghúal</span>
<lb n="1390"/><span>Ghaoí 'na n-aghaidh, agus ní thiúbhradh Maine</span>
<lb n="1391"/><span>Líach lámh linn.  Ciodh trácht, do-rinneamar</span>
<lb n="1392"/><span>comhrac crúaidh curata agas easargain ádhbhaeil</span>
<lb n="1393"/><span>iongantach aig treabhadh agas aig tréan-ghuin a</span>
<lb n="1394"/><span>chéile, go ttáinic soillse an laé forrainn; agas</span>
<lb n="1395"/><span>budh brisde búain-réapa air n-armaibh uile fán</span>
<lb n="1396"/><span>am soin; gurab ann sin do ghaibh aigneadh</span>
<lb n="1397"/><span>leómhanda, agas fearg fír-níata, agas buile catha,</span>
<lb n="1398"/><span>na curaidhibh aig faicsin a chéile dháibh, agas</span>
<lb n="1399"/><span>fós lé brosnamh Mhanannáin forra.  Thugamar</span>
<lb n="1400"/><span>íar sin ucht anmháil árrachtach d'áon-bhaoídhm air</span>
<lb n="1401"/><span>lucht na hÁisia, aigá ttúargain dáir sgéithibh</span>
<lb n="1402"/><span>sgoith-leathna íar mbriseadh air n-armaibh uile;</span>
<lb n="1403"/><span>agas fós budh híongantach an míochórugha tug</span>
<lb n="1404"/><span>an Dubhláoch agas an Ghúal Ghaoí air na slóighte</span>
<lb n="1405"/><span>an tráth sin.  Ach atá ní cheana, do bhaóidheamar</span>
<lb n="1406"/><span>an cath air lucht na hÁisia soir-thúaigh, agas do</span>
<lb n="1407"/><span>chuireamar a ngreim na sé ríghthe air bhrúach</span>
<lb n="1408"/><span>an tSrotha Euphráites, gur gabhadh linn íad air</span>
<lb n="1409"/><span>mbáthadh mórán dá sgéin-ealtain san abhainn.</span>
<lb n="1410"/><span>Agas is ón ccathughadh sin a thugamar dár</span>
<lb n="1411"/><span>sgíatha fair shlóighte na hÁisia an lá úd tugthar</span>
<lb n="1412"/><span>Tulaidh na Sgíath fair an magh ccéadna sin a</span>
<lb n="1413"/><span>leith, agas Cath Thulaidh na Sgíath dona cathaibh</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1414"/><p><span>sin, agas Magh Bhile an tSrotha Dheirg fa hainm</span>
<lb n="1415"/><span>dhó go n-uige sin.</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>Ann sin tángamar for ccúla go maoídheamh</span>
<lb n="1418"/><span>cosgair agus mór-mheanmainn, air ccló an chatha,</span>
<lb n="1419"/><span>agas air mbeith dona sé ríghte a ngéibhionn linn,</span>
<lb n="1420"/><span>go harm a raibhe Rígh Thír Tharngaire; agus</span>
<lb n="1421"/><span>budh mór aigneamh an rígh um na braighdibh</span>
<lb n="1422"/><span>bíoth-úaisle sin.</span></p>
<lb n="1423"/>
<lb n="1424"/><p><span>Gidh eadh, do-rinne Manannán mór-chumhach-</span>
<lb n="1425"/><span>tach mhaca Lir síoth shúthain agas cheangal</span>
<lb n="1426"/><span>cáirdeas idir na ríghthe iar dtain.  Agas air-</span>
<lb n="1427"/><span>na mhárach ró sgaradar lé chéile, agas tug Rígh</span>
<lb n="1428"/><span>na hÁisia aghaidh soir-thúaigh dá dhúithche féin</span>
<lb n="1429"/><span>go heasbhuidheach éagcrúaidh, agas tug Rígh Thír</span>
<lb n="1430"/><span>Tharngaire ucht air imtheacht go Cathair bheann-</span>
<lb n="1431"/><span>bhláth na hÉise go subhach soimheanmnach um</span>
<lb n="1432"/><span>an ccath mhór sin do chló fair a bhíodhbhaidh</span>
<lb n="1433"/><span>bhioth-chalma cona bheagán láochruidh; óir</span>
<lb n="1434"/><span>níor mhair do shlúagh uime an tráth sin ach cúig</span>
<lb n="1435"/><span>céad déag do gach aicme dár ttáinic do chóngnamh</span>
<lb n="1436"/><span>leis.</span></p>
<lb n="1437"/>
<lb n="1438"/><p><span>Iomthúsa Mhanannáin, tug an Dubhláoch cona</span>
<lb n="1439"/><span>Ghúal Ghaoí agus an Maine Líach mhac Rígh Thír</span>
<lb n="1440"/><span>an Óir dá dhún féin, .i. go Cathair Ghalrainn, agus</span>
<lb n="1441"/><span>d'fhógair dhúinne dul 'na dhíaigh.  Ró bhámar</span>
<lb n="1442"/><span>seal a cCathair na hÉise a bhfochair an rígh ró-</span>
<lb n="1443"/><span>rathmhair sin fá mheaghair agas fá mhuirnn</span>
<lb n="1444"/><span>mhóir.  Gabhamuid lámh air imtheacht fá dheóigh,</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1445"/><p><span>agas ro budh mhór tiodhlaictheadh an rígh mhaith</span>
<lb n="1446"/><span>sin dhúinn.</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>Ceileabhramaoíd lé Néid mhac Saidhin íar sin</span>
<lb n="1449"/><span>agas ris na húaisle airchenna, agas táinic an</span>
<lb n="1450"/><span>Céadach cáomh curata mur áon linn go Cathair</span>
<lb n="1451"/><span>Ghalrainn, mur do gabhadh go húasal furbh-</span>
<lb n="1452"/><span>fháilteach lé Manannán agus lé maithibh na caith-</span>
<lb n="1453"/><span>reacha uile sinn.  Ro bhámar raé naoí lá cona</span>
<lb n="1454"/><span>n-oídhchibh aig cuirm agas aig comhól a ndún</span>
<lb n="1455"/><span>Mhanannáin fhíal mhic Allóid.  Agas air mbeith</span>
<lb n="1456"/><span>dhúinn fón ccuma sin, táinic bioth-iomrádh idir</span>
<lb n="1457"/><span>na tréinfhearaibh um éuchta an mhór-chatha</span>
<lb n="1458"/><span>sin Thulaigh na Sgíath, go ndubhairt Maine Líach</span>
<lb n="1459"/><span>gur feill-bheirt ró himreadh air féin agas air an</span>
<lb n="1460"/><span>Dubhláoch, agas muna bheith sin, nach cclóidh-</span>
<lb n="1461"/><span>fidh an cath air Rígh an hÁisia, agas go ttiúbhraidís</span>
<lb n="1462"/><span>féin búaidh air shlóighte Thír Tharngaire muna</span>
<lb n="1463"/><span>bheith gliocas Mhanannáin.  "Óir níor sáraigheadh</span>
<lb n="1464"/><span>sinn a n-áon-ghníomh goile nó gaisgidhe, agas ní</span>
<lb n="1465"/><span>mó do bhí áir ccosgar gá chomhmhaoídheamh aig</span>
<lb n="1466"/><span>áon-láoch do los catha nó comhlainn aríamh go</span>
<lb n="1467"/><span>n-uige an lá úd," air Maine.</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>Feargthar an Céadach go mór leis na bríathra</span>
<lb n="1470"/><span>sin, agas adubhairt: "A Mhaine, is fiosach mise</span>
<lb n="1471"/><span>gur mór minic na héuchta agas na hárra tugais a</span>
<lb n="1472"/><span>n-iomad do chathaibh agas do chomhlannaibh;</span>
<lb n="1473"/><span>gidh eadh, adbhuighim nach lé neart do chuirp,</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1474"/><p><span>nó lé goile do chroidhe, ach ris na búadha bioth-</span>
<lb n="1475"/><span>bhúana ataoí agad."</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>Is ann sin do labhair cruitire ciúil do bhí aig</span>
<lb n="1478"/><span>Manannán, agas adubhairt, "Is íongnamh liom,</span>
<lb n="1479"/><span>a Mhaine," air sé, "nach bhfacamair-ne thusa</span>
<lb n="1480"/><span>aríamh dul do shnámh Loch na Níadh."</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>"Ní héuchta sin," bhair Maine, "acht gníomh</span>
<lb n="1483"/><span>toirmisgthe air fhearaibh an domhain; óir ní</span>
<lb n="1484"/><span>thoirneann neoch beó ó shnámh an locha sin."</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>Agas air cclos thúarusgbháil an locha dhúinne,</span>
<lb n="1487"/><span>na Gaédhil, ní ghéabhamaois gan dul dá fhéuchain.</span></p>
<lb n="1488"/>
<lb n="1489"/><p><span>Is ann sin tángamar uile amach air faithche</span>
<lb n="1490"/><span>fhairsing fhód-ghlais bhí don leith thúaigh don</span>
<lb n="1491"/><span>ccathruigh, agas loch aoíbhinn geal-uisge go</span>
<lb n="1492"/><span>n-inbhear sochmuigh sír-chiúin don leith thúaigh</span>
<lb n="1493"/><span>don fhaithche, agas tríochad chéad céim air</span>
<lb n="1494"/><span>leathad ann, agas sin fá dhó air fad ann.  Agus</span>
<lb n="1495"/><span>do ghaibh mise aig fíafraidhe iolbhúadha an</span>
<lb n="1496"/><span>locha do Mhanannán, nó créad an t-ádhbhar nach</span>
<lb n="1497"/><span>lamhadaoís macnuidh an linn do shnámh?</span></p>
<lb n="1498"/>
<lb n="1499"/><p><span>"Loch na Níadh is ainm don loch sa," air an</span>
<lb n="1500"/><span>draoí, "agas is uime goirthear sin de, air a liacht</span>
<lb n="1501"/><span>do níadhaibh nó do ghaisgidhibh ro thuit ann.</span>
<lb n="1502"/><span>Óir atá san linn úd píasd éagsamhalta, agas iorball</span>
<lb n="1503"/><span>fuirre, agas gath go ccúig reanna for a bharr, agas</span>
<lb n="1504"/><span>gath eile 'na himlinn go ttríochad rinn, agas</span>
<lb n="1505"/><span>camaidh bárr gach rainne dhíobh go bun an</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1506"/><p><span>ghaethe mhóir mheádhónaigh ach an reann</span>
<lb n="1507"/><span>meadhóin amháin; agas is coimh-reamhar lé</span>
<lb n="1508"/><span>colpa tréinfhir bun an ghaethi sin.  Agas an</span>
<lb n="1509"/><span>tan a théid neoch do thaisdeal a' locha, agas</span>
<lb n="1510"/><span>nach roigfeann a ghuin ris an ghath bulga,</span>
<lb n="1511"/><span>gabhann roimhe ré na hiorball go ngoineann</span>
<lb n="1512"/><span>amhluidh sin é."</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>Ro bhí Cú Chulainn aig éisdeacht ré taisde</span>
<lb n="1515"/><span>Mhanannáin, agus téid ós ísioll don ccathruigh,</span>
<lb n="1516"/><span>agas tug slabhradh síth-righinn d'iarann aith-</span>
<lb n="1517"/><span>leighte agas a chloidheamh leis go húir an locha.</span>
<lb n="1518"/><span>Baineas a éideagh dhe iar sin, agas ceanglas an</span>
<lb n="1519"/><span>slabhradh fána mheadhóin, agus gabhus a chloidh-</span>
<lb n="1520"/><span>eamh ann a bhéul, agas tug ucht air an linn, go</span>
<lb n="1521"/><span>ndeachaidh d'áon-bhang an treas mír don loch,</span>
<lb n="1522"/><span>agas air an dara bang tug súil fhriochnamhach</span>
<lb n="1523"/><span>an' úirthimchioll agas do-chí earr na péisde</span>
<lb n="1524"/><span>'teacht roimhe.  Agas gabhus an lann 'na dhóid</span>
<lb n="1525"/><span>go déagh-thapaidh gur theasg an gath agus mír</span>
<lb n="1526"/><span>mhór don earr d'áon-bhéim don phíasd; agas</span>
<lb n="1527"/><span>chúaidh don treas bang don táobh eile don laoch</span>
<lb n="1528"/><span>agas an gath leis; agas air mbeith dhó amhluidh</span>
<lb n="1529"/><span>sin ceanglas dhá cheann an tslabhraidh for chaol</span>
<lb n="1530"/><span>a dhíbh chos, agas tug ucht air an loch an athúair,</span>
<lb n="1531"/><span>agas d'éirghe anfa mhór for an uisge an tráth sin;</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1532"/><p><span>agus air ndol don cCoin go meadhóin an locha,</span>
<lb n="1533"/><span>iompóghas an phíasd a táir ós a ceann, agas do</span>
<lb n="1534"/><span>dhírigh an gath bulga do ghoin Chon cCulainn.</span>
<lb n="1535"/><span>D'éirighe an Cú íar sin air dhruim na linneadh,</span>
<lb n="1536"/><span>agas gabhastair an slabhradh a n-uirthimchioll</span>
<lb n="1537"/><span>bhun an ghatha shíos.  Is ann sin tug an Cú</span>
<lb n="1538"/><span>cosgarthach tuinnseadh tréan-dúthrachtach tair</span>
<lb n="1539"/><span>an linn, agas slaitreas an phíasd air iomramh</span>
<lb n="1540"/><span>uisge go húir an locha, agus d'éirghe an curaidh</span>
<lb n="1541"/><span>cruthach a n-aithléim na fáinnle a n-ochras an</span>
<lb n="1542"/><span>aidheóir, gur shníomh an slabhradh 'na chotcha,</span>
<lb n="1543"/><span>agas ní ráinic an phíasd tair a hais don linn an</span>
<lb n="1544"/><span>tan tug an Cú slis-bhéim shantach sháir-bheódha</span>
<lb n="1545"/><span>'na hurbhruinn furra, gur theasg bladh mhór dá</span>
<lb n="1546"/><span>bolg, agas an gath ó fhréimh dhi, agas gabhus a</span>
<lb n="1547"/><span>ttír é air léigean a habach agas a hionathair</span>
<lb n="1548"/><span>aisde.</span></p>
<lb n="1549"/>
<lb n="1550"/><p><span>Tángamar íar sin, na tréinfhir uile agas Manan-</span>
<lb n="1551"/><span>nán, d'fhéuchaint na n-éucht n-iongantach sin,</span>
<lb n="1552"/><span>agas do bhádar dá ccomhmhaoídheamh go mór</span>
<lb n="1553"/><span>againn.</span></p>
<lb n="1554"/>
<lb n="1555"/><p><span>Tiaghmaoíd don ccathraigh, agas budh mór</span>
<lb n="1556"/><span>gáirdeachus na macnuidh um an bpéisd do</span>
<lb n="1557"/><span>thuiteam amhluidh sin; agas tugus Manannán</span>
<lb n="1558"/><span>teagasg rúin-díamhair an ghaéth bulga do Chú</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1559"/><p><span>Chulainn an tráth sin, gan fhios d'áoinneoch;</span>
<lb n="1560"/><span>agas d'fhan aige mar arm chosgartha cath-</span>
<lb n="1561"/><span>bhúadhach ó sin a leith ós fhearaibh an bheatha,</span>
<lb n="1562"/><span>ionnus nach lamhaid curaidhibh taghall leis tré</span>
<lb n="1563"/><span>úamhain an ghaéithe dhíamhair sin.</span></p>
<lb n="1564"/>
<lb n="1565"/><p><span>TRIALL NA CCURADH DON BPERSIA.</span></p>
<lb n="1566"/>
<lb n="1567"/><p><span>Do bhádar isna laéithibh sin dís dearbhráthar</span>
<lb n="1568"/><span>'na ccoimh-ríghthibh a ccríochaibh na Persia, nó</span>
<lb n="1569"/><span>na Sorcha, dar bhudh comh-anmanna Palap</span>
<lb n="1570"/><span>mhac Philip, agas Goisdean.  Agas do bhí inghean</span>
<lb n="1571"/><span>álainn a n-áontumha aig an Rígh Palap do chin</span>
<lb n="1572"/><span>air mhnáibh na ccríoch sin, ionnus go ndeachaidh</span>
<lb n="1573"/><span>taisde agas áird-chliú sgéimhe na hinghine fá iol-</span>
<lb n="1574"/><span>thúaghtha na hÁisia agas na hAffrica agas fá</span>
<lb n="1575"/><span>urmhór na hEórpa, ionnus nach raibhe mac rígh</span>
<lb n="1576"/><span>isna críochaibh go sunradhach nach ttáinic d'íar-</span>
<lb n="1577"/><span>raidh na hinghine.  Agas tug an inghean móide</span>
<lb n="1578"/><span>nach bíadh fear air bioth aice ach an fear do-</span>
<lb n="1579"/><span>bhéaradh an Torc Fireann Fionn do bhí a nGleann</span>
<lb n="1580"/><span>Laghna air Shléibhte na hAirmenia chuice go</span>
<lb n="1581"/><span>Dún Múa san bPersia.</span></p>
<lb n="1582"/>
<lb n="1583"/><p><span>Ach atá ní cheana, air mbeith dhúinne a cCathair</span>
<lb n="1584"/><span>Ghalrainn táinic chugainn íar sin Galach Géidghe</span>
<lb n="1585"/><span>mur áon lé beagán do sháor-mhaicne Thír Tharn-</span>
<lb n="1586"/><span>gaire,</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1587"/><p><span>agas budh mór lúthgháir an fhir sin mur do</span>
<lb n="1588"/><span>theagbhamar san ccathraidh fair, agas ach-</span>
<lb n="1589"/><span>mhuinnigheas sinn um dhul leis don bPeirsia</span>
<lb n="1590"/><span>d'fhéachaint na hinghine.  Agas d'áomhamar sin</span>
<lb n="1591"/><span>dhó, .i. an Céadach agas a' Maine Líach agas an</span>
<lb n="1592"/><span>t-ochtar Gaédhiol ró bhámar as Éirinn.  Agus ría</span>
<lb n="1593"/><span>ttríall dhúinn do-ghnídhmíd síth agas cáirdeas</span>
<lb n="1594"/><span>suthain lé chéile air chaingheall gan cathughadh</span>
<lb n="1595"/><span>a n-aghaidh a chéile do cheachtar dhínn go foir-</span>
<lb n="1596"/><span>cheann air mbeatha .i. an Dubhláoch cona Ghúal</span>
<lb n="1597"/><span>Ghaoí, Maine Líach mac Rígh Thír an Óir,</span>
<lb n="1598"/><span>Galach Géidghe mhac Rígh Thír Tharngaire, an</span>
<lb n="1599"/><span>Céadach mhac Rígh na tTulach, agus an t-ochtar</span>
<lb n="1600"/><span>Gaédhiol ró bhámar ann.</span></p>
<lb n="1601"/>
<lb n="1602"/><p><span>Seo an dá alt sin ó L mar shompla do chaint L:</span></p>
<lb n="1603"/>
<lb n="1604"/><p><span>Agus do bhadair isna laéthibh sin días dearbhrathair</span>
<lb n="1605"/><span>'na ccomhrighthibh a ccríochaibh na Peairsia no na Sorcha</span>
<lb n="1606"/><span>dar bhudh comhainm Palap mac Philip agus Goisteann mac</span>
<lb n="1607"/><span>Philip agus do bhí inghean áluinn éagcosg a n-</span>
<lb n="1608"/><span>áonthumha ag an Rígh Palap do chínn air mhnábh a</span>
<lb n="1609"/><span>chomh-aimsire agus do-chúaidh taisde agus áirsgéul sgéimhe na</span>
<lb n="1610"/><span>hinghine sin fo iol-tuathaibh na hÁisia agus na hAifric</span>
<lb n="1611"/><span>agus urmhór na hEorp ionus nach roibhe mac ríogh insna</span>
<lb n="1612"/><span>chríochaibh go sunradhach nach ttainig d'íarraidh na hinghine</span>
<lb n="1613"/><span>sin agus tucc an n-inghean móide nach mbiagh fear aice ach</span>
<lb n="1614"/><span>an fear do bhearadh an Torc Fionn do bhí a nGleann</span>
<lb n="1615"/><span>Laghna air shleibhtibh na hAirméina chuice go Dún Múa</span>
<lb n="1616"/><span>san bPeirsia.</span>
<lb n="1617"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1618"/><p><span>Ach atá cheana ar mbeith dhúinn a gCathar Ghalrainn</span>
<lb n="1619"/><span>tainig chugainn Galach Géidghe mur aon le beagan do shaor-</span>
<lb n="1620"/><span>mhachnaigh Thire Tharngare, agus badh mór lúathghair an</span>
<lb n="1621"/><span>fhir sin um sinne do teagmhail isan gcaraidh fair agus ach-</span>
<lb n="1622"/><span>mhuingeas sinn um dol leis don bPeirsia d'féuchain na</span>
<lb n="1623"/><span>hinghine.  D'faomamur sin dó .i. an Ceadach agus Maine</span>
<lb n="1624"/><span>Liach an t-ochtar do bhamhar as Eireann agus ría ttríall</span>
<lb n="1625"/><span>dhúinn do-nímid sith agus cáirdios shúain re chéile air choingiol</span>
<lb n="1626"/><span>gan aon cathugh n-aghaidh a chéile dhinn go forcheann air</span>
<lb n="1627"/><span>mbeathadh .i. an Dubhlaoch for an Gúal Gaoíth agus Maine</span>
<lb n="1628"/><span>Liach mhac Righ Thire nOir agus Galach Géidghe mac Rígh</span>
<lb n="1629"/><span>Thíre Tarngair agus an Céadach mac Rígh tTulach agus an</span>
<lb n="1630"/><span>t-ochtar Gaoidhiol do ro bhamairne ann.</span>
<lb n="1631"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1632"/><p><span>Is ann sin éagcaoineas Cú Chulaind dócamhal</span>
<lb n="1633"/><span>asdair an Charbaid Sheardha.</span></p>
<lb n="1634"/>
<lb n="1635"/><p><span>"Ná himshnighthear uime sin thú," air Manan-</span>
<lb n="1636"/><span>nán, "óir cuirfead-sa an Carbat Seardha go Dún</span>
<lb n="1637"/><span>gríain-gheal Dealgain air do cheann."</span></p>
<lb n="1638"/>
<lb n="1639"/><p><span>Iomthúsa an áoin-fhear déag sin, ceileabhraid</span>
<lb n="1640"/><span>do Mhanannán mhac Lir mhic Allóid, agas do</span>
<lb n="1641"/><span>ghabhamar lámh air imtheacht maille lé beagán</span>
<lb n="1642"/><span>buidhne isna ródaibh réidhe ró-shoillseacha síar</span>
<lb n="1643"/><span>gacha ndíreach go críochaibh cáomh-áille na</span>
<lb n="1644"/><span>Peirsia, go ttángamar go Dún na Beinne Brice .i.</span>
<lb n="1645"/><span>longphurt comhnuidhe Rígh Goistean, agas do</span>
<lb n="1646"/><span>gabhabh go húasal forbhfáilteach leis an rígh sin</span>
<lb n="1647"/><span>sinne.</span></p>
<lb n="1648"/>
<lb n="1649"/><p><span>Agas do bhí mac úasal oirbheartach aige</span>
<lb n="1650"/><span>Goistean darbh ainm an Ciotach Cróidhearg, agus</span>
<lb n="1651"/><span>tug an láoch sin cion ádhbhaeil-mhór do Chú</span>
<lb n="1652"/><span>Chulainn, agas tríallus an Ciothach mur áon linne</span>
<lb n="1653"/><span>as sin go Dún Múa, mur a raibh Éithne Chruthach</span>
<lb n="1654"/><span>inghean Phalap.  Agus air mbeith dhúinn air an</span>
<lb n="1655"/><span>eachtra nochtas an Ciothach do Chú Chulainn</span>
<lb n="1656"/><span>méad a ghráidh féin don inghin agus nach bhudh</span>
<lb n="1657"/><span>beó é muna bhfaghadh í; "Agus fós," air sé, "is</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1658"/><p><span>eagail liom, an tan do-chíthfeas an inghean cruth</span>
<lb n="1659"/><span>agas deilbh Mhaine Líach, go ttiúbhraidh mise air</span>
<lb n="1660"/><span>dearmad, ach go ttiúbhrainn táin an Tuirc Fhinn."</span></p>
<lb n="1661"/>
<lb n="1662"/><p><span>"Atáid anso tríar tréinfhear do mhacaibh</span>
<lb n="1663"/><span>ríogh," air Cú Chulainn, "agas is eagail liom-sa</span>
<lb n="1664"/><span>go ttiúbhraidh neach éigin dhíobh an táin sin ó</span>
<lb n="1665"/><span>chách uile; agus atáid sin 'na ccáirde coimhchean-</span>
<lb n="1666"/><span>gailte agam-sa.  Ach tairis sin, asan ucht chuir</span>
<lb n="1667"/><span>tusa ionnam, is badh dhuit mo chúngnamh don</span>
<lb n="1668"/><span>dul sa chun na hinghine d'fhagháil."</span></p>
<lb n="1669"/>
<lb n="1670"/><p><span>Ní deárnadh fos nó comhnuighe linn íar sin</span>
<lb n="1671"/><span>go rochtain Dún Múa, agas budh dóigh linne go</span>
<lb n="1672"/><span>raibheadar mic ríogh an domhain uile air an</span>
<lb n="1673"/><span>láthair sin; óir ní roibhe méad n-órdlaigh don</span>
<lb n="1674"/><span>tulaidh fhairsing fhéur-úaine sin gan palliún mhic</span>
<lb n="1675"/><span>rígh cona phuball ildhealbhtha fair.  Agas fós</span>
<lb n="1676"/><span>budh machtna mór agas íongantas áidhbheil</span>
<lb n="1677"/><span>líonmhaireacht na ccleas ngoile bhí gá ccomóradh</span>
<lb n="1678"/><span>idir na tréinfhearaibh sin air an magh go laéth-</span>
<lb n="1679"/><span>eamhuil.</span></p>
<lb n="1680"/>
<lb n="1681"/><p><span>Ró shuídheamar air bpuball íar sin don táobh</span>
<lb n="1682"/><span>amuigh don tulaigh ó dheas, agus mur sin dhúinn</span>
<lb n="1683"/><span>gusan maidin airna mhárach, an dá fhear dhéag</span>
<lb n="1684"/><span>ró bhámar ann, dís air áon-leabuidh dhínn; agas</span>
<lb n="1685"/><span>ní sgaradh an Ciothach nó Cú Chulainn ó chéile</span>
<lb n="1686"/><span>air mhéad an ghrádh agas an chion tugadar día </span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1687"/><p><span>roile.  Agus níorbh aithne do neoch san domhan</span>
<lb n="1688"/><span>áon seach a chéile dhíobh, air mhéad, air dheilbh,</span>
<lb n="1689"/><span>agas air iorlabhra, agas ní raibhe d'eidirdhealbhadh</span>
<lb n="1690"/><span>eatorra ach a n-éidighibh amháin.  Agas fa héigin</span>
<lb n="1691"/><span>dáibh sin féin do bheith air áon-nós fá dheóigh,</span>
<lb n="1692"/><span>ach fíoghair a sgéithe, óir samhuil tuirc do-chí</span>
<lb n="1693"/><span>a sgéithe shliocht Íre, agas samhuil leómhain</span>
<lb n="1694"/><span>airna ghoin do ghaeth do bhí dealbhtha a sgíath</span>
<lb n="1695"/><span>an Chiothaigh.</span></p>
<lb n="1696"/>
<lb n="1697"/><p><span>Is ann sin do-chúamar go tulaigh na teagbhála</span>
<lb n="1698"/><span>mur a rabhadar na tréinfhir aig féuchain a ccumais</span>
<lb n="1699"/><span>agas a ccródhacht a n-aghaidh a chéile.  Dhá</span>
<lb n="1700"/><span>lá dhéag dhúinn air an órdugh sin, agas tug</span>
<lb n="1701"/><span>Maine Líach mhac Rígh Thír an Óir cosgar agas</span>
<lb n="1702"/><span>comhmhaoídheamh na slúagh uile gach lá dhíobh</span>
<lb n="1703"/><span>sin air cclaoídh na láoch go hiomarcach dhó.</span>
<lb n="1704"/><span>Gabhas an Céadach, agas Galach Géidghe fúath</span>
<lb n="1705"/><span>agas miosgais mór do Mhaine Líach do los na</span>
<lb n="1706"/><span>n-éucht agas na mbúadh do bhudh cosmhuil dhó</span>
<lb n="1707"/><span>do bhreith air fhearaibh an domhain, agas chúadar</span>
<lb n="1708"/><span>a bhfód fó leith go ndubhairt an Céadach:</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>"Is crádh céadfaidh agas is ró-náir dhúinn an</span>
<lb n="1711"/><span>fear do gabhadh 'na bhráighde linn, agas air ar</span>
<lb n="1712"/><span>chlódhmar cath mór Thulaigh na Sgíath, a rádh</span>
<lb n="1713"/><span>go ttiúbhradh oil ghaisgidh dhúinn a bhfiadh-</span>
<lb n="1714"/><span>nuise cháich.  Agas is baramhuil dhamh-sa," air</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1715"/><p><span>sé, "go ttiúbhraidh sé an inghean úainn mur an</span>
<lb n="1716"/><span>ccéadna, agas ó fhearaibh an mhagha uile."</span></p>
<lb n="1717"/>
<lb n="1718"/><p><span>"Ní maith liom-sa sin," air Galach Géidghe,</span>
<lb n="1719"/><span>"agas ní idir créad an toirmeasg do churthaigh</span>
<lb n="1720"/><span>fair; óir atáid móide fíor-láoich mur cheangal</span>
<lb n="1721"/><span>cáirdeas idir sinn agas é."</span></p>
<lb n="1722"/>
<lb n="1723"/><p><span>"Do ró bhris féin na móide sin," air an Céadach,</span>
<lb n="1724"/><span>"an tráth do-chúaidh do thabhairt air ccosgair ón</span>
<lb n="1725"/><span>tulaigh don dul sa."</span></p>
<lb n="1726"/>
<lb n="1727"/><p><span>"Is fíor sin," air Galach Géidghe.</span></p>
<lb n="1728"/>
<lb n="1729"/><p><span>"Máiseadh tugamaoíd comhrainn dár ccogar</span>
<lb n="1730"/><span>agas dár ccomhairle do Chú Chulainn," air an</span>
<lb n="1731"/><span>Céadach, "óir is búadh-laoch é."</span></p>
<lb n="1732"/>
<lb n="1733"/><p><span>Tugadar Cú Chulainn leó íar sin, agas is é an</span>
<lb n="1734"/><span>Ciothach a tárla forra, gédh do shaoíleadar gurbh</span>
<lb n="1735"/><span>é Cú Chulainn é, agas nochtaid dhó a ccomhairle,</span>
<lb n="1736"/><span>agas budh maith risan cCiothach congnamh ceilge</span>
<lb n="1737"/><span>d'fhagháil a n-aghaidh Mhaine a ndóigh an inghean</span>
<lb n="1738"/><span>d'fhagháil dhó féin; agas aseadh adubhairt:</span></p>
<lb n="1739"/>
<lb n="1740"/><p><span>"Níor fhéuch misi nó Maine a chéile a n-áon-</span>
<lb n="1741"/><span>chluidhche goile nó gaisgidhe go fóill, ach ní badh</span>
<lb n="1742"/><span>mur sin dhúinn amárach, agus muna ttiúbhrad a</span>
<lb n="1743"/><span>chosgar do-dhéantar ceilg linn an' aghaidh dá</span>
<lb n="1744"/><span>éis."</span></p>
<lb n="1745"/>
<lb n="1746"/><p><span>Sgaraid lé chéile íar sin agas tíaghaid gach dís</span>
<lb n="1747"/><span>dá n-ionadh súain agas sár-chodalta.</span></p>
<lb n="1748"/>
<lb n="1749"/><p><span>Is ann sin a d'fhíafraigh an Ciothach do Chú</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1750"/><p><span>Chulaind nair fhéuch áon-chluidh goile lé Maine</span>
<lb n="1751"/><span>Líach aríamh?  Agus adubhairt Cú Chulainn nár</span>
<lb n="1752"/><span>fhéuch.</span></p>
<lb n="1753"/>
<lb n="1754"/><p><span>"Créad sin?" air an Ciothach.</span></p>
<lb n="1755"/>
<lb n="1756"/><p><span>"Atá," air Cú Chulainn, "go bhfuilid mo shinsir,</span>
<lb n="1757"/><span>agas m'oideagh, agus iomad do thréinfhearaibh</span>
<lb n="1758"/><span>infhéadhma airna cclaoídh leis, agus fós, ní léigfeadh</span>
<lb n="1759"/><span>Conall nó Fearghus dhamh-sa dhul ann."</span></p>
<lb n="1760"/>
<lb n="1761"/><p><span>"Is náir liom-sa an comhrádh adubhairt Maine</span>
<lb n="1762"/><span>Líach foraibh," air an Ciothach.</span></p>
<lb n="1763"/>
<lb n="1764"/><p><span>"Créad sin?" air Cú Chulainn.</span></p>
<lb n="1765"/>
<lb n="1766"/><p><span>"Gurab a bhfeill-bheart do goineadh lé Gaoidhil</span>
<lb n="1767"/><span>a ccath mór Thulaigh na Sgíath é, agas fós nárbh</span>
<lb n="1768"/><span>fhuráil dhóibh sin, nó go sráonfadh féin an</span>
<lb n="1769"/><span>cath dá n-aimdheóin forra.</span></p>
<lb n="1770"/>
<lb n="1771"/><p><span>"Do-chúalamar an comhrádh sin aige madh</span>
<lb n="1772"/><span>go ttrásd a cCathair Ghalrainn," air Cú Chulainn,</span>
<lb n="1773"/><span>"agus muna bheadh eagla Fearghuis agas</span>
<lb n="1774"/><span>Chonaill oram-sa, agas na móide cáirdeasa a tugus</span>
<lb n="1775"/><span>dhó, ró bhudh mé an chéad duine do thaigéabhadh</span>
<lb n="1776"/><span>fair amárach san tulaigh."</span></p>
<lb n="1777"/>
<lb n="1778"/><p><span>"Ní tú bhriseas na móide," air an Ciotach,</span>
<lb n="1779"/><span>"ach eision ró bhris íad hana, air ttabhairt</span>
<lb n="1780"/><span>cosgair bhur ttréan leis a ngeall air athais choit-</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1781"/><p><span>cheann a thabhairt do láochruidh an bheatha, agas</span>
<lb n="1782"/><span>fós a ndóigh an inghean d'fhagháil.  Óir, an tí dá</span>
<lb n="1783"/><span>ttiúbhradh sisi taitneamh, cuirfe air shlighe táin</span>
<lb n="1784"/><span>a' Tuirc Fhinn do thabhairt é; agas ní fhaghthar</span>
<lb n="1785"/><span>an táin sin do thabhairt go bráth gan teagasg na</span>
<lb n="1786"/><span>hinghine céadna don tí do-bhéaras é."</span></p>
<lb n="1787"/>
<lb n="1788"/><p><span>"Ní maith liom-sa Maine do thabhairt na</span>
<lb n="1789"/><span>tánadh sin, dá roigfeadh mo chumus fair, gan oil</span>
<lb n="1790"/><span>d'fhagháil tair a cheann," air Cú Chulainn.</span></p>
<lb n="1791"/>
<lb n="1792"/><p><span>"Do-bhéarad-sa beirt theagaisg dhuit-se, a</span>
<lb n="1793"/><span>Chú Chulainn," air Ciotach, "ionnus gomadh</span>
<lb n="1794"/><span>sáor ó oil agas ó achmhusán h'oideadh thú."</span></p>
<lb n="1795"/>
<lb n="1796"/><p><span>"Créad é an teagasg sin?" air Cú Chulainn.</span></p>
<lb n="1797"/>
<lb n="1798"/><p><span>"Ní bhfuil san domhan dís is cosamhla ré chéile nó</span>
<lb n="1799"/><span>inne arráon, agas iomlúaidhfead-sa amárach</span>
<lb n="1800"/><span>dul d'fhéachain cleas ngoile le Maine Líach mur</span>
<lb n="1801"/><span>neoch eile.  Agas tabhair thusa mo sgíath-sa leat,</span>
<lb n="1802"/><span>agas saoílfidh cách gur mise bhías ann, agas bíaidh</span>
<lb n="1803"/><span>do sgíath-sa agam-sa an feadh soin."</span></p>
<lb n="1804"/>
<lb n="1805"/><p><span>"Is maith an teagasg sin," air Cú Chulainn,</span>
<lb n="1806"/><span>"agas racha mise a n-aghaidh Mhaine Líach san</span>
<lb n="1807"/><span>ccruth sin."</span></p>
<lb n="1808"/>
<lb n="1809"/><p><span>Air n-éirghe dona curadhaibh airna mhárach do</span>
<lb n="1810"/><span>hiomlúaidheadh aca an Ciothach Cróidhearg do</span>
<lb n="1811"/><span>dhul a n-aghaidh Mhaine Líach air an tulaigh an</span>
<lb n="1812"/><span>lá sin.  Gabhus Cú Chulainn sgíath an Chiothaigh,</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1813"/><p><span>agas tríallus a n-aghaidh Mhaine a bhfíadhnuise</span>
<lb n="1814"/><span>na slúagh, gur fearadh eatorra an iomad cleas</span>
<lb n="1815"/><span>ngoile.  Ro fhulainn Cú Chulainn don Maine, ach</span>
<lb n="1816"/><span>géar mhór a ghoile agas a ghaisgidh a éuchta</span>
<lb n="1817"/><span>agas a chosgar, máiseadh ní raibh air a chumus an</span>
<lb n="1818"/><span>Cú do thraoíthiogha.  Feargthar an curaidh</span>
<lb n="1819"/><span>calma go mór air bhfaicsin na Coin aig fulang dá</span>
<lb n="1820"/><span>neart, gur nocht íar sin airm fair, gur ro chréach-</span>
<lb n="1821"/><span>nuighe é.</span></p>
<lb n="1822"/>
<lb n="1823"/><p><span>Ró bhámar uile gá bhféuchain, agas an tan</span>
<lb n="1824"/><span>a-chonairc an Céadach an Cú aigá ghoin do láimh</span>
<lb n="1825"/><span>Mhaine tháinic chugam-sa agas nasgas foram um</span>
<lb n="1826"/><span>fhógra don cCoin cathugh lé Maine.</span></p>
<lb n="1827"/>
<lb n="1828"/><p><span>"Ní héadh an Cú fil ann," air mise.</span></p>
<lb n="1829"/>
<lb n="1830"/><p><span>"Is eadh, cheana," air an Céadach; "agas</span>
<lb n="1831"/><span>gé d'fhéachamar uile air ccródhacht leis, máiseadh</span>
<lb n="1832"/><span>do nochtaigh airm air an cCoin an tan sa</span>
<lb n="1833"/><span>air 'olcas leis gan a chosgar d'fhagháil isna hil-</span>
<lb n="1834"/><span>chleasaibh ó chíanaibh."</span></p>
<lb n="1835"/>
<lb n="1836"/><p><span>Ach atá ní cheana, ró bhí Cú Chulainn aigá</span>
<lb n="1837"/><span>iomchosnamh féin aimsir imchían air an órdugha</span>
<lb n="1838"/><span>sin a bhfíadhnuise na slúagh go bhfacamar cách</span>
<lb n="1839"/><span>an Cú aigá chréachtnugh go tinneasnach do</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1840"/><p><span>láimh Mhaine Líach.  d'fhógramar uile d'aon-</span>
<lb n="1841"/><span>ghuth dhó a chréachta do dhíoghailt fair.  Imreas</span>
<lb n="1842"/><span>Cú Chulainn airm fair Mhaine an tráth sin, go</span>
<lb n="1843"/><span>ndeárnadar comhrac crúaidh curata.  Ro bhádar</span>
<lb n="1844"/><span>ré headh n-fhada aige tolladh agas aig túargain,</span>
<lb n="1845"/><span>aige tréaghdugha agas aige treabhadh a chéile fá</span>
<lb n="1846"/><span>dheóigh, go raibh an Maine Líach gá thraoíthiugh</span>
<lb n="1847"/><span>go mór aig an cCoin, ionnus tré iomad a chréacht</span>
<lb n="1848"/><span>go ttáinic airgheana báis agas búain-éaga dhó</span>
<lb n="1849"/><span>air ttréigean a chrotha chaoímh-áille.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>Is ann sin do luidh troim-cheó doilbhthe dúaibh-</span>
<lb n="1852"/><span>seach fán magh uile, ionus náir léur neach a chéile</span>
<lb n="1853"/><span>don ccoimhthionál.  Agas do-chúalamar samhuil</span>
<lb n="1854"/><span>fúaim rotha carbait aig gabháil tréas an tulaigh</span>
<lb n="1855"/><span>seachainn.  Ach atá ní cheana, gadthar Maine</span>
<lb n="1856"/><span>Líach ón magh a' tráth sin.  Agas air sgaoíleadh</span>
<lb n="1857"/><span>agas air nglanadh don cceó fúaramar Cú Chulainn</span>
<lb n="1858"/><span>an' áonar air thulaigh na teagbhála.</span></p>
<lb n="1859"/>
<lb n="1860"/><p><span>Tángamar uile chuige íar sin, agas d'athain</span>
<lb n="1861"/><span>dhúinn gurbh é féin an Ciotach, agas gurbh é</span>
<lb n="1862"/><span>an Ciotach a' Cú, ionnus go ndeachaidh oir-</span>
<lb n="1863"/><span>dhearcus an Chiothaigh do los na n-éucht sin</span>
<lb n="1864"/><span>ós áird tréasna slúaghaibh, go ccúalaidh an Rígh</span>
<lb n="1865"/><span>Palap agus Eithne Chruthach, inghean an Rígh, an</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="1866"/><p><span>nídh sin.  Agas do ró chuir an Rígh feasa agus teachta</span>
<lb n="1867"/><span>air cheann mhic a dhearbhráthara, .i. an Ciotach</span>
<lb n="1868"/><span>Cróidhearg; agus ní aomhfadh an Ciotach an</span>
<lb n="1869"/><span>turas sin gan an Cú bheith an' fhochair; agas</span>
<lb n="1870"/><span>tríallaid air áon go Dún Múa, mur do fearadh</span>
<lb n="1871"/><span>fíor-chaoín fáilte friú ón rígh agas ón inghin agas</span>
<lb n="1872"/><span>ó na húaisle aircheana.  Agas do cuireadh an Cú</span>
<lb n="1873"/><span>fá leigheas a ndóigh gurbh é an Ciothach ró bhí</span>
<lb n="1874"/><span>ann.  Agas táinig an inghean chuige ós ísioll,</span>
<lb n="1875"/><span>agas d'éagáoin a chréuchta go dubhach.  Do</span>
<lb n="1876"/><span>labhair Cú Chulainn go ndubhairt: -</span></p>
<lb n="1877"/>
<lb n="1878"/><p><span>"Ná caoín mo chréuchta-sa, a ríoghuin," air</span>
<lb n="1879"/><span>sé, "ach más mían leat mise mur chéile tabhair</span>
<lb n="1880"/><span>dhamh do theagasg um tháin an Tuirc Fhinn."</span></p>
<lb n="1881"/>
<lb n="1882"/><p><span>TEASGASG ÉITHNE CHRUTHACH UM</span>
<lb n="1883"/><span>THÁIN AN TUIRC FHINN.</span></p>
<lb n="1884"/>
<lb n="1885"/><p><span>"Is badh leat-sa sin d'fhagháil, a bhráthair</span>
<lb n="1886"/><span>ionmhuin," air an inghean, agas adubhairt:</span></p>
<lb n="1887"/>
<lb n="1888"/><p><span>"Feacht n-áoin dá raibh meise dom oileamhain</span>
<lb n="1889"/><span>agus dom áirdleasugha aig Íarla Leasa Caoí, ró</span>
<lb n="1890"/><span>ghaibh reacht gola mé 'mo naoíghean nár sgar</span>
<lb n="1891"/><span>liom go rabhus a n-aoís mo sheacht mbliadhan.  Agas</span>
<lb n="1892"/><span>Lios Gáir fa hainm don dún dhéagh-dhealbhtha</span>
<lb n="1893"/><span>úd go n-uige an tráth sin.  Agas lá n-áon dá raibh</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1894"/><p><span>mo bhuime agas a hinnilt san lios, agas gan 'na</span>
<lb n="1895"/><span>bhfochair don teachlach ach íad féin agas mise</span>
<lb n="1896"/><span>aig ochán agas aig caoí, go ttáinic asteach don</span>
<lb n="1897"/><span>mbruighean grúagach déid-gheal déagh-chruthach,</span>
<lb n="1898"/><span>agas do ghaibh ionadh suidhe.  Do labhair an</span>
<lb n="1899"/><span>grúagach íar sin aigá rádh:</span></p>
<lb n="1900"/>
<lb n="1901"/><p><span>""Ní Dún Gáir an dún sa," air sé, "ach Dún</span>
<lb n="1902"/><span>Caoí."</span></p>
<lb n="1903"/>
<lb n="1904"/><p><span>""Is seadh ón," air an ríoghain.</span></p>
<lb n="1905"/>
<lb n="1906"/><p><span>""Is áluinn an inghean, agas is neamh-</span>
<lb n="1907"/><span>áluind a nósa," air sé, "agus is íongnamh nach</span>
<lb n="1908"/><span>bhfaghthaigh a cosg dá síor-chaoí déar."</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>""Ní bhfúarus sin linn aríamh," air an ríoghuin.</span></p>
<lb n="1911"/>
<lb n="1912"/><p><span>""Dá ttiúbhradh a móide ris na coinghill do</span>
<lb n="1913"/><span>chuirfinn-se fuirre do chomhall," air an grúagach,</span>
<lb n="1914"/><span>"d'fhóirfinn ón doghrainn úd í."</span></p>
<lb n="1915"/>
<lb n="1916"/><p><span>""Más féidir a ccomhall," air an ríoghuin,</span>
<lb n="1917"/><span>"do-ghéabhair sin."</span></p>
<lb n="1918"/>
<lb n="1919"/><p><span>""Ní bhfuil," air an grúagach, "ach gan fear do</span>
<lb n="1920"/><span>bheith aice ach an tí do-bhéarus an Torc Firionn</span>
<lb n="1921"/><span>Fionn fil a nGleann Laghna air Shléibhte na</span>
<lb n="1922"/><span>hArménia chuigthe."</span></p>
<lb n="1923"/>
<lb n="1924"/><p><span>""Máiseadh," air an ríoghuin, "do-ghéabha tusa</span>
<lb n="1925"/><span>sin, óir is feárr linne í a bheith gan fhear go foir-</span>
<lb n="1926"/><span>cheann a beatha nó an leannán bróin úd do bheith</span>
<lb n="1927"/><span>aice."</span>
<lb n="1928"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="1929"/><p><span>"Cuireas an grúagach lámh 'na thimchioll,</span>
<lb n="1930"/><span>agas tug caim-dhéad geal néamhanda tuirc amach</span>
<lb n="1931"/><span>agas adubhairt ris an ríoghuin an déad do chumh-</span>
<lb n="1932"/><span>dach mur eó nó mur dhealg ann m' fholt féin do</span>
<lb n="1933"/><span>ghnáth, agas go sguirfeadh an caoí dhíom.  Tug</span>
<lb n="1934"/><span>an ríoghuin, .i. mo bhuime, a móide tair mo cheann</span>
<lb n="1935"/><span>féin don ngrúagach, agas an tráth badh ion-</span>
<lb n="1936"/><span>núachar meise do nasg mo bhuime na móide</span>
<lb n="1937"/><span>foram; agas fós d'fhan an forainm, .i. Dún Caoí,</span>
<lb n="1938"/><span>air Lios Gáir ó sin a leith, ó mo shíor-chaoí-si.</span></p>
<lb n="1939"/>
<lb n="1940"/><p><span>"Agas is trúagh doilghe liom-se," air Éithne</span>
<lb n="1941"/><span>Chruthach, "cosgar na tánadh sin do nochtadh</span>
<lb n="1942"/><span>dhuit, óir is é grúagach do bhí ann sin, .i. an</span>
<lb n="1943"/><span>Torc Fionn, agas bí sé lá gach naoídheadh</span>
<lb n="1944"/><span>blíadhain ann a chruth féin.  Agas Cuimín Fionn</span>
<lb n="1945"/><span>mhac Rígh na Gríach is ainm díleas dhó.  Agas</span>
<lb n="1946"/><span>cían ó shoin do bhí ban-draoígh a ccríochaibh</span>
<lb n="1947"/><span>Gríach darbh ainm Cainne Chnó aige raibhe</span>
<lb n="1948"/><span>macnuidh na ccríoch gá tteagasg aice, agas</span>
<lb n="1949"/><span>Cuimín Fionn mur áon leó.  Agas tárla go ttug</span>
<lb n="1950"/><span>an chailleach tuile trom-ghráidh agas sruth síor-</span>
<lb n="1951"/><span>ádhbhaeil seirce do Chuimín, agas tug Cuimín</span>
<lb n="1952"/><span>éara dhi.  Iar sin nasgas an chailleach geasa</span>
<lb n="1953"/><span>troma draoígheachta fair mhac an rígh go ndeárna</span>
<lb n="1954"/><span>torc tréan-áidhbhseach dhe agas do chuir a ccéin</span>
<lb n="1955"/><span>óna thír féin é a ndíamhraibh Shléibhte na</span>
<lb n="1956"/><span>hArménia.</span>
<lb n="1957"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="1958"/><p><span>Iomthúsa Rígh Thír Gríach, mur do-chúalaidh</span>
<lb n="1959"/><span>beairt na caillidh air a mhac, do chuir comh-</span>
<lb n="1960"/><span>chruinniogha air úaisle na ccríocha do bhí faoí</span>
<lb n="1961"/><span>agas do cinneadh comhairle aca an chailleach do</span>
<lb n="1962"/><span>losgadh.  Ciodh trácht, ró nochtadh dhi-se, tré</span>
<lb n="1963"/><span>dhíamhair a healadhna, an nídh sin, agas táinic</span>
<lb n="1964"/><span>roimpe go réim-dhíreach go Tír Thargaire go</span>
<lb n="1965"/><span>Cathair Ghalraing; agas nochtadh dhi mur an</span>
<lb n="1966"/><span>ccéadna go mbeithdís clanna ríogh iomdha an</span>
<lb n="1967"/><span>domhain gá tteagasg aig saoígh lé foghluim na</span>
<lb n="1968"/><span>n-ilchéard san ccathraidh sin.  Do ghaibh an</span>
<lb n="1969"/><span>uirid sin fúath agas miosgais Cainne Chnó lé</span>
<lb n="1970"/><span>macaibh rígh an bheatha bhúain go m'fheárr léi</span>
<lb n="1971"/><span>a mbás nó a mbeó do los Chuimín Fhinn.</span></p>
<lb n="1972"/>
<lb n="1973"/><p><span>Agas do bhí loch leathan-ghlan d'fhionn-uisge a</span>
<lb n="1974"/><span>ngar don ccathair sin, agas cuireas an chailleach</span>
<lb n="1975"/><span>í féin a ndeilbh péisde san loch, agas atá ann ó sin</span>
<lb n="1976"/><span>a leith.  Agas táinic dá éis sin saoígh don ccathruigh</span>
<lb n="1977"/><span>réamh-ráidhte, agas do bhí aig búan-theagasg</span>
<lb n="1978"/><span>inte, agas níor shnámh neoch an loch ó shoin</span>
<lb n="1979"/><span>aríamh gan a ghoin do ghaeth a-chí a n-urbhruinn</span>
<lb n="1980"/><span>na caillidh.  Agas ní thugthar táin a' Tuirc Fhinn</span>
<lb n="1981"/><span>go bráth lé háon ach ris an tí do shnámhas an</span>
<lb n="1982"/><span>loch agas do mharbhas an phíasd agas bhéaras an</span>
<lb n="1983"/><span>gath bulga mur chosgar úaithe.  Agas gibé húair</span>
<lb n="1984"/><span>do thiucfas an tí sin, mádh thig sé (agas is éadóigh</span>
<lb n="1985"/><span>a theacht go bráth), 'sbádh héigin dhamh-sa</span>
<lb n="1986"/><span>an déad a thug an grúagach dhamh do chur mur</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="1987"/><p><span>chomhartha dearbhtha leis go Gleann Lághna mur</span>
<lb n="1988"/><span>a bhfuil an Torc Fionn.  Agas aig sin mo sgéala</span>
<lb n="1989"/><span>dhuit," air an inghean.</span></p>
<lb n="1990"/>
<lb n="1991"/><p><span>"Máiseadh," air Cú Chulainn, "do bhí mise</span>
<lb n="1992"/><span>san ccathraigh sin Ghalrainn a tTír Tharngaire,</span>
<lb n="1993"/><span>agas tugus oidhe na caillidhe; agas atá an gath</span>
<lb n="1994"/><span>bulga a ccúmhdach agam a ccathraigh m'athara,</span>
<lb n="1995"/><span>.i. a nDún na Beinne Brice.  Agas air tteacht ón</span>
<lb n="1996"/><span>turus sin dhamh tháingeas gan fhuireach don</span>
<lb n="1997"/><span>choimhthionnál sa lé ceasda áon-laoch do</span>
<lb n="1998"/><span>thabhairt-si."</span></p>
<lb n="1999"/>
<lb n="2000"/><p><span>"Beir búaidhe agas beannacht, a charaid</span>
<lb n="2001"/><span>ionmhuin," air an inghean, "is maith an séun</span>
<lb n="2002"/><span>do thoisg don ccur sa chugainn, agas aig so an</span>
<lb n="2003"/><span>déad mur chomhartha dhuit, agus cuirfead-sa an</span>
<lb n="2004"/><span>ghairm dhéigheannach amach amárach fán magh,</span>
<lb n="2005"/><span>.i. nach bíaidh fear agam ach an té do-bhéaras</span>
<lb n="2006"/><span>an Torc Fionn ó Ghleann Lághna gan fhuiliogh</span>
<lb n="2007"/><span>gan fhóirdheargadh chugam."</span></p>
<lb n="2008"/>
<lb n="2009"/><p><span>Air mbeith slán óna chréuchta do Chú Chulainn,</span>
<lb n="2010"/><span>ceileabhras féin agas an Ciotach don Rígh agas don</span>
<lb n="2011"/><span>Ríghin, agas tagaid chugainn don tulaigh íar sin.</span>
<lb n="2012"/><span>Agas airna mhárach táinic laoch go meadhóin na</span>
<lb n="2013"/><span>slúagh gá fhógra dháibh nach bíadh fear aig Éithne</span>
<lb n="2014"/><span>Chruthach, inghean Rígh Pálap, go bráth ach an</span>
<lb n="2015"/><span>fear do-bhéaradh an Torc Fionn ó Ghleann Lághna</span>
<lb n="2016"/><span>air Shléibhte na hArménia chuice, gan fhuiliogh,</span>
<lb n="2017"/><span>gan fhoirdheargadh.</span>
<lb n="2018"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2019"/><p><span>Iomthúsa na mac ríogh sin uile, gabhaid lámh</span>
<lb n="2020"/><span>air imtheacht, agas ní haithristear sgéaluidheacht</span>
<lb n="2021"/><span>forra go rángamar sléibhte corr-árda cíoch-</span>
<lb n="2022"/><span>ghéura na hArménia, agas do gabhadh leó long-</span>
<lb n="2023"/><span>phuirt agas dúnta air na sléibhte sin a ngar do</span>
<lb n="2024"/><span>Ghleann Lághna.  Agas budh dorcha duaibhseach</span>
<lb n="2025"/><span>an gleann sin, airna fholach do dhubh-cheó</span>
<lb n="2026"/><span>dhraoíghtheacht' ó rinn go rinn, agas é an' áon-</span>
<lb n="2027"/><span>dhoire coilleadh comh-dhlúth ón cceann gó chéile.</span></p>
<lb n="2028"/>
<lb n="2029"/><p><span>Is ann sin do hiomlúadhadh aig na mic ríogh</span>
<lb n="2030"/><span>cía dhíobh do rachadh do thaisdeal an ghleanna</span>
<lb n="2031"/><span>air ttús; agas do ráidheadar gur lé crannchur</span>
<lb n="2032"/><span>budh cóir dul ann.  Cuireadh an crannchur íar</span>
<lb n="2033"/><span>sin.</span></p>
<lb n="2034"/>
<lb n="2035"/><p><span>Ach atá ní cheana, ní fhillfeadh neoch air ais</span>
<lb n="2036"/><span>dá rachadh fán ngleann, nó sgéala úadha, ionnus</span>
<lb n="2037"/><span>gur fágbhadh san ghleann chéadna, do bhíthin na</span>
<lb n="2038"/><span>cúarta sin, ceárchad air chúig chéad mac ríogh</span>
<lb n="2039"/><span>agas ró-fhlaith, ionnus nach raibh air fagháil dona</span>
<lb n="2040"/><span>slóighte sin ach an t-aoín-fhear déag ró bhádhmair-</span>
<lb n="2041"/><span>ne a bpuball air leith.  Óir ní léigfeadh Cú</span>
<lb n="2042"/><span>Chulainn dhúinn dul fá chrannchur leis an ccoimh-</span>
<lb n="2043"/><span>thionáll.</span></p>
<lb n="2044"/>
<lb n="2045"/><p><span>Is ann sin do hiomlúadhadh againn cía rachadh</span>
<lb n="2046"/><span>do thaisdeal an ghleanna air na mhárach, agas</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2047"/><p><span>gabhus Galach Géidghe air féin an turus</span>
<lb n="2048"/><span>sin.</span></p>
<lb n="2049"/>
<lb n="2050"/><p><span>Níor chían dhúinn amhluidh go bhfacamar</span>
<lb n="2051"/><span>chugainn um thráthnóna dís déagh-láoch, agas is</span>
<lb n="2052"/><span>íad ro bhí ann sin Manannán mhaca Lir agas</span>
<lb n="2053"/><span>Maine Líach mhac Rígh Thír an Óir; agas badh</span>
<lb n="2054"/><span>mór air lúthgháir roimhe Mhanannán an tráth</span>
<lb n="2055"/><span>sin; agas tug Manannán achmhusán crúaidh</span>
<lb n="2056"/><span>géur-cháinte dhúinn um an Mhaine Líach, léar</span>
<lb n="2057"/><span>feargadh go mór mise ris an imeagallamh, go</span>
<lb n="2058"/><span>ndúbhras, géarbh áluinn a dheilbh agas a dhreach,</span>
<lb n="2059"/><span>nach raibhe ach daoígh go ttúaibheartaibh ann,</span>
<lb n="2060"/><span>agas fós nach do ghníomharthaibh flatha nó fíor-</span>
<lb n="2061"/><span>láoich do bhí tabharthach ach do mhéad a</span>
<lb n="2062"/><span>shotail agas a mhóirmheas as féin, agas nach</span>
<lb n="2063"/><span>bhfuigheadh urruim nó onóir ó áon againne go</span>
<lb n="2064"/><span>bráth arís.  Ach impidheas Manannán sinne um</span>
<lb n="2065"/><span>thaisdeal an ghleanna do léigean do Mhaine air</span>
<lb n="2066"/><span>ttús.  Óir do ceileadh fós búadha na tána sin air</span>
<lb n="2067"/><span>Mhanannán féin mur chách.  Tugamaoidne sin</span>
<lb n="2068"/><span>dó, agas a moch-thráth na maidne airna mhárach</span>
<lb n="2069"/><span>do ghaibh Maine Líach um an ghleann; agus d'fhan</span>
<lb n="2070"/><span>mur chách, gan fios a sgéal.</span></p>
<lb n="2071"/>
<lb n="2072"/><p><span>Is ann sin adubhairt Cú Chulainn go rachadh</span>
<lb n="2073"/><span>féin do thaisdeal an ghleanna, go ttug ucht fán</span>
<lb n="2074"/><span>ngleann, agas gabhas déad an Tuirc tug an inghean</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2075"/><p><span>dó 'na láimh, ionnus gur fhosgail an ceó draoígh-</span>
<lb n="2076"/><span>theachta uime, go madh léar gach clúid agus gach</span>
<lb n="2077"/><span>ceárnasg don ghleann.  Agas do fúair na mic ríogh</span>
<lb n="2078"/><span>sin uile 'na sreitheacha fáon-luidhe air fad agas</span>
<lb n="2079"/><span>air fíar-tharsna an ghleanna dhuibh dhóieóluis</span>
<lb n="2080"/><span>sin, 'na ttoircheann súain agas sár-chodalta.</span></p>
<lb n="2081"/>
<lb n="2082"/><p><span>Níor chían dó amhluidh sin go bhfacaidh áon-</span>
<lb n="2083"/><span>torc budh taidhbhseach cruth gach ndíreach san</span>
<lb n="2084"/><span>leirg; agas go madh gile nó sneachta áon-oídhche</span>
<lb n="2085"/><span>óthúaigh gach rúainne dá fhionfa; agas táinic</span>
<lb n="2086"/><span>do láthair na Coin go ciúin ceannsaighe, agas</span>
<lb n="2087"/><span>fearas fior-chaoín fáilte leis, go ndubhairt do</span>
<lb n="2088"/><span>ghlór dháonna:</span></p>
<lb n="2089"/>
<lb n="2090"/><p><span>"Fáilte dhuit go Gleann Lághna, a Chú</span>
<lb n="2091"/><span>Chulainn chosgarthaigh chath-bhúadhaigh.  Is</span>
<lb n="2092"/><span>sona agas is séanmhar do thoisg go fáras doilbhthe</span>
<lb n="2093"/><span>draoíghtheacht Chuimín Fhinn mhic Rígh na</span>
<lb n="2094"/><span>Griach don dul sa, óir is tú a d'fhoir mo gheasa</span>
<lb n="2095"/><span>dhíom-sa.  Agas fós, is duit is dúal agas is dlighthe</span>
<lb n="2096"/><span>Éithne Chruthach inghean Rígh na Persia mur</span>
<lb n="2097"/><span>chéile."</span></p>
<lb n="2098"/>
<lb n="2099"/><p><span>"Ní hé sin budh mían linne," air Cú Chulainn,</span>
<lb n="2100"/><span>"ach an inghean sin d'fhághail don Chiothach</span>
<lb n="2101"/><span>Chróidhearg air mhéad an chion atá aige fuirre."</span></p>
<lb n="2102"/>
<lb n="2103"/><p><span>"Do rogha dhuit-se um an nídh sin," air an</span>
<lb n="2104"/><span>Torc Fionn."</span>
<lb n="2105"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2106"/><p><span>"Agas fós, is trúagh," air Cú Chulainn, "na</span>
<lb n="2107"/><span>mic ríogh ró-úaisle so uile do thuiteam um áon-</span>
<lb n="2108"/><span>mhnaoí."</span></p>
<lb n="2109"/>
<lb n="2110"/><p><span>"Do-dhéanad-sa a so-ghlúasacht más maith</span>
<lb n="2111"/><span>leat-sa sin," air an Torc Fionn.</span></p>
<lb n="2112"/>
<lb n="2113"/><p><span>"Ní bhfuil nídh is feárr linne nó sin," air Cú</span>
<lb n="2114"/><span>Chulainn.</span></p>
<lb n="2115"/>
<lb n="2116"/><p><span>"Máiseadh, déan-sa imtheacht as an ghleann,"</span>
<lb n="2117"/><span>air an Torc Fionn, "agas cuir an Ciotach ann do</span>
<lb n="2118"/><span>riocht féin chugam-sa ionnus go madh léar don</span>
<lb n="2119"/><span>tslúagh gurab é bhéaras an táin don chur sa."</span></p>
<lb n="2120"/>
<lb n="2121"/><p><span>Táinic an Cú ón ngleann, agas budh mhaith</span>
<lb n="2122"/><span>linne a theacht beó, agas adubhairt nach bhfacaidh</span>
<lb n="2123"/><span>an Torc Fionn, agas go rachadh an athúair dá</span>
<lb n="2124"/><span>íarraidh.  Agas nochtus don Chiothach ós ísioll</span>
<lb n="2125"/><span>agallamh an Tuirc Fhinn agas téid an Ciothach</span>
<lb n="2126"/><span>don ghleann, gur éirghe bith-iomrádh againn</span>
<lb n="2127"/><span>d'athmholadh na Coin.  Do labhair an Cú caín</span>
<lb n="2128"/><span>íar sin, agas adubhairt:</span></p>
<lb n="2129"/>
<lb n="2130"/><p><span>"Is aithmhilleadh draoíghtheactha atá oraibh,"</span>
<lb n="2131"/><span>air sé, "óir ní raibh mise san ghleann, ach an</span>
<lb n="2132"/><span>Ciothach cródha cosgarthach ró chúaidh ann."</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>Iomthúsa an Tuirc Fhinn, cuireas na mic ríogh</span>
<lb n="2135"/><span>air marrthainn, agas tángadar ón ngleann mur</span>
<lb n="2136"/><span>áon ris an cCiothach agus ris an Torc Fionn, agus</span>
<lb n="2137"/><span>budh machtna mór linn uile méad agus áille an</span>
<lb n="2138"/><span>tuirc sin.</span>
<lb n="2139"/></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2140"/><p><span>Tríalltar linn as sin go Dún Núa san bPersia,</span>
<lb n="2141"/><span>agas do thoirbhir an Ciothach a' Torc Fionn</span>
<lb n="2142"/><span>d'Eithne Chruthach.  Agas an tráth chonairc an</span>
<lb n="2143"/><span>Torc Fionn an gaeth bulga do-chúaidh ann a chruth</span>
<lb n="2144"/><span>féin do láthair, agas budh mór athmholadh</span>
<lb n="2145"/><span>cháich air Chiothach um an ghníomh sin.</span></p>
<lb n="2146"/>
<lb n="2147"/><p><span>Ciodh trácht tug Ciothach an inghean mur</span>
<lb n="2148"/><span>chéile; agas dhíansgaoíleadar na mic rígh sin, .i.</span>
<lb n="2149"/><span>gach áon dá dhúithche féin.  Agas thugamar na</span>
<lb n="2150"/><span>Gáoidhil ucht air imtheacht ass an bPersia; agas</span>
<lb n="2151"/><span>budh mór na seóid úaisle agas na tiodhlaictheadh</span>
<lb n="2152"/><span>troma fúair Cú Chulainn ón Chiothach; agas ní</span>
<lb n="2153"/><span>dhéarnamar ach comhnuigh athghairid san ccrích</span>
<lb n="2154"/><span>sin.</span></p>
<lb n="2155"/>
<lb n="2156"/><p><span>TRIALL NA CCURADH AS AN BPERSIA</span>
<lb n="2157"/><span>DON GHRÉIG.</span></p>
<lb n="2158"/>
<lb n="2159"/><p><span>Ní haithristear sgéulaidheacht orainn iar sin go</span>
<lb n="2160"/><span>rochtain na Gréige dhúinn, agas as sin go Cathair</span>
<lb n="2161"/><span>na hAithne mur a raibhe Phíneus saoígh lé</span>
<lb n="2162"/><span>fóghluim na cceárdaibh geintleacht', agas do </span>
<lb n="2163"/><span>bhámar seal a bhfochair an draoígh sin.  Agas a</span>
<lb n="2164"/><span>ngar don ccathraigh sin do chomhnuidh rígh na</span>
<lb n="2165"/><span>críche, a nDún Colgan, darbh ainm Stairnn mhac</span>
<lb n="2166"/><span>Colgain.  Agas do bhi mac mór míleata mear-</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2167"/><p><span>chalma aig an rígh an tan sin darbh ainm an</span>
<lb n="2168"/><span>Garbh Glúineach mac Stairne mhic Colgain.</span>
<lb n="2169"/><span>Agas do rug an fear sin barr búaidh agas cosgair</span>
<lb n="2170"/><span>air láochraidhe na Gréige go coimhiomlán; agas</span>
<lb n="2171"/><span>budh mór áthais na nGréagach don láoch sin, agas</span>
<lb n="2172"/><span>budh mhinic a chúairt go Cathair na hAithne.</span>
<lb n="2173"/><span>Budh minic fós thug an fear fíal flaitheamhuil</span>
<lb n="2174"/><span>sin an beagán Gaoídheal ró bhámairne ann do</span>
<lb n="2175"/><span>chaitheamh fleighe go Dún Colgain.  Agas lá</span>
<lb n="2176"/><span>n-áoin dá raibh sinne agus mórán d'úaisle na críche</span>
<lb n="2177"/><span>aige so-chaitheamh fleaighe san ríogh-dhún, agas</span>
<lb n="2178"/><span>na Gaéidhil aig tabhairt túarasgbháil chath mór</span>
<lb n="2179"/><span>Thulaigh na Sgíath dona láochraigh Gréagach',</span>
<lb n="2180"/><span>mur áon lé Táin an Tuirc Fhinn, táinic don</span>
<lb n="2181"/><span>mbruighean macáimh óg iolchruthach a</span>
<lb n="2182"/><span>n-innealt agas a n-órdugha catha.  Agas air</span>
<lb n="2183"/><span>ttoigheacht a láthair dhó, fíafruigheas an Garbh</span>
<lb n="2184"/><span>Glúineach sgéala dhe.</span></p>
<lb n="2185"/>
<lb n="2186"/><p><span>"Ceallach mhac Rígh na Caindia m'ainm," air</span>
<lb n="2187"/><span>sé, "agas as sé ádhbhar mo thurais don Ghréig</span>
<lb n="2188"/><span>don dul sa, .i. cogadh agus coinbhliocht do bhí</span>
<lb n="2189"/><span>idir m'athair-se agas Phára, Rígh na hÉighipte,</span>
<lb n="2190"/><span>lé cían d'aimsir.  Agas do ró chosainn sinne,</span>
<lb n="2191"/><span>na Caindibh, air bhfonn agus air bhfearann</span>
<lb n="2192"/><span>go cródha, aig tabhairt iomad cathaibh agas</span></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2193"/><p><span>mádhma air na hÉighiptibh lé raé fhichid</span>
<lb n="2194"/><span>blíadhain, go ttáinic orainn fá dheóigh</span>
<lb n="2195"/><span>Pháro go n-iomad Éighpteach agas Lochlannaigh</span>
<lb n="2196"/><span>agas iomad do dhrongaibh eile gur chuireadar</span>
<lb n="2197"/><span>ár na cCaindibh.  Agas ní gabháil cháirdeamhuil</span>
<lb n="2198"/><span>do-rinneadar sin, óir thugadar air n-ionbhus agus</span>
<lb n="2199"/><span>air n-éadálaibh; agas níor léigeadar áon ass air</span>
<lb n="2200"/><span>feadh a n-imtheacht.  Agus do chuireadar an chrích</span>
<lb n="2201"/><span>uile tré dhoighir dhearg-lasracha.  Agas fós ní</span>
<lb n="2202"/><span>tháinic beó úatha do thríochad mac agas náonmhar</span>
<lb n="2203"/><span>inghean ró bhámar do chloinn aig Rígh Caindia</span>
<lb n="2204"/><span>ach mise agus áoin-ndeirbhshiúr amháin dhamh.  Agas</span>
<lb n="2205"/><span>d'fhágbhas an inghean sin air chumairce Phrionnsa</span>
<lb n="2206"/><span>na Teasáile, óir is dearbhráthair máthar dhamh</span>
<lb n="2207"/><span>é.  Agas tug an fhlaith sin tríochad chéad curaidh</span>
<lb n="2208"/><span>mur chongnamh slúaigh dhamh agus do ró shir mé</span>
<lb n="2209"/><span>úaisle na nGréagach uile, agas níor éur neoch mé</span>
<lb n="2210"/><span>gan cungnamh do thabhairt dhamh.  Agas tugus</span>
<lb n="2211"/><span>mur an ccéadna tríochad céad Eadáilleach liom,</span>
<lb n="2212"/><span>agas ní fonnmhar na mór-shlóighte sin imtheacht</span>
<lb n="2213"/><span>do dhéanamh gan do chogar agus do chomhairle</span>
<lb n="2214"/><span>agas do chungnamh-sa a bheith aca," air sé.</span></p>
<lb n="2215"/>
<lb n="2216"/><p><span>"Do-ghéabha tusa sin," air an Garbh, "agas</span>
<lb n="2217"/><span>déan imtheacht romhainn go Teasáil, agus bí urlámh</span>
<lb n="2218"/><span>ollamh air ar cceann maille lé do slóighte."</span></p>
<lb n="2219"/>
<lb n="2220"/><p><span>Do luidh Ceallach for ccúla go Teasáil, agas</span>
<lb n="2221"/><span>budh mór meanmainn an fhir sin um chungnamh</span></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2222"/><p><span>a' Ghairbh d'fhághail, agas do bhí san Teasáil aig</span>
<lb n="2223"/><span>fuireach teacht na mbuidhnibh chuige.</span></p>
<lb n="2224"/>
<lb n="2225"/><p><span>Iomthúsa an Ghairbh Ghlúinigh do-ghnídh</span>
<lb n="2226"/><span>comhchruinniogh air láochruigh Atainensi, agas</span>
<lb n="2227"/><span>na ccríoch fa coimhneasa dhó, agas do thogh deich</span>
<lb n="2228"/><span>ccéad fhichead curaidh ro-chalma as an lucht ró </span>
<lb n="2229"/><span>bhí ann.  Achmhuinigheas an Garbh sinne um</span>
<lb n="2230"/><span>dhul leis, agas d'áomhamar sin.  Agas tug an Garbh</span>
<lb n="2231"/><span>trí chéad curaidh mur bhuidhean do gach fear</span>
<lb n="2232"/><span>dhínn, agas trí chéad dá dhearbhráthair féin, .i.</span>
<lb n="2233"/><span>Ogna mhac Stairne, agas trí chéad dhó féin.  Agas</span>
<lb n="2234"/><span>do chuir an Garbh teachta go Teasáil dá rádh ré</span>
<lb n="2235"/><span>Ceallach go ttaigéamhadh féin fair a ccríochaibh</span>
<lb n="2236"/><span>Caindi.</span></p>
<lb n="2237"/>
<lb n="2238"/><p><span>Do ghabhamar luingeas aig cúan Chathair na</span>
<lb n="2239"/><span>hAithne, agas seóltar linn go réim-dhíreach tair</span>
<lb n="2240"/><span>dhomhain-lintibh na mara mór-áidhbheile, agas</span>
<lb n="2241"/><span>ní haithristear sgéaluidheacht orainn go ráin-</span>
<lb n="2242"/><span>geamar a ttír a ccríochaibh cáomh-áille na Caindia.</span>
<lb n="2243"/><span>Agas budh háluind fonn agas fiodhbhaidh na tíre</span>
<lb n="2244"/><span>sin, agas fós budh mór na hárra agus na heas-</span>
<lb n="2245"/><span>argain a tugadh inte; óir tugadar na hEighiph-</span>
<lb n="2246"/><span>tigh a n-ionmhus agas a n-éadála, a gcraoidhthe</span>
<lb n="2247"/><span>agas a ttáinte, agas a sréadtha uile, agas d'fhágaibh</span>
<lb n="2248"/><span>'na háon-tuind féir agas fásaidh í.</span>
<lb n="2249"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2250"/><p><span>CATH MHAGH TRÉADA SAN CCAINDIA.</span></p>
<lb n="2251"/>
<lb n="2252"/><p><span>Lá n-aoín dá raibheamar air úir an chúain sin</span>
<lb n="2253"/><span>a ccríochaibh Caindi aig fuireach teacht an</span>
<lb n="2254"/><span>Cheallaigh, do-chímid chugainn san áird anoir</span>
<lb n="2255"/><span>gach ndíreach láoch leómhanda lán-aidhbhseach.</span>
<lb n="2256"/><span>Agus budh machtna mór linne earradh, inneall</span>
<lb n="2257"/><span>agus éideagh an fhir sin, .i. asáin a dhíbh chos</span>
<lb n="2258"/><span>déanta do chriosdal agas do chormhoguil go</span>
<lb n="2259"/><span>cuanna ceart-chumtha, agas a chos-éidiogh</span>
<lb n="2260"/><span>d'fhionn-bhruinne cheárdamhuil, go madh solus</span>
<lb n="2261"/><span>a n-oídhche raé ndorcha gach loinnreadh lán-tsoill-</span>
<lb n="2262"/><span>seach do thigeadh dona réaltain cloch-bhúadha ró </span>
<lb n="2263"/><span>bhí san ccos-éideagh sin; agas budh gile nó cubhar</span>
<lb n="2264"/><span>cúain a éidiogh uile ó sin amach, ach a sgíath agas</span>
<lb n="2265"/><span>a chlogad; agas budh deirge nó grís lasair-ghlan</span>
<lb n="2266"/><span>teineadh-bheódha an sgíath agas an cathbhar</span>
<lb n="2267"/><span>sin.  Agas budh gile fós nó sgotha fionna gach</span>
<lb n="2268"/><span>cúach agas gach cam-dhlaoíth d'fholt an rígh-</span>
<lb n="2269"/><span>mhílidh sin, go roigfeadh a cholpa síar seachtair</span>
<lb n="2270"/><span>a chúla; agas stéad air dhath na hala, agas go</span>
<lb n="2271"/><span>madh lúaidhthe í nó áinnle ría ccioth ndílionn.</span>
<lb n="2272"/><span>Agas an tan táinic an láoch a ccomhfhogus</span>
<lb n="2273"/><span>eagallamh don tslúagh do ró fhíafruighe do ghuth</span>
<lb n="2274"/><span>mhór cía bhudh taoíseach fór na slúaghaibh sin.</span>
<lb n="2275"/></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2276"/><p><span>Do freagradh an láoch, aig rádh gur bhudh hé</span>
<lb n="2277"/><span>an Garbh Glúineach mhac Stairne ón Ghréig</span>
<lb n="2278"/><span>budh taoíseach dháibh.</span></p>
<lb n="2279"/>
<lb n="2280"/><p><span>"Máiseadh," air an láoch, "abair leis teacht</span>
<lb n="2281"/><span>d'eagallamh liom-sa don chur sa."</span></p>
<lb n="2282"/>
<lb n="2283"/><p><span>Do-chúaidh an Garbh go hairm a raibh an</span>
<lb n="2284"/><span>láoch, agas beannuigheas dó.</span></p>
<lb n="2285"/>
<lb n="2286"/><p><span>Freagras an láoch an beannugh mur an céadna,</span>
<lb n="2287"/><span>agas fíafruigheas de.  "An bhfuil isna buidhnibh-si</span>
<lb n="2288"/><span>neoch do Gháoidhealaibh?" air sé.</span></p>
<lb n="2289"/>
<lb n="2290"/><p><span>"Atáid ochtar Gaoidheal ann," air an Garbh.</span>
<lb n="2291"/><span>"Gair chugainn an beagán buidhne sin," air an</span>
<lb n="2292"/><span>laoch.</span></p>
<lb n="2293"/>
<lb n="2294"/><p><span>Goirthear orainn do láthair an ghrúagaidh, gur</span>
<lb n="2295"/><span>thoirbhir póga go dil díochra dhúinn.  Is ann sin</span>
<lb n="2296"/><span>tug Cú Chulainn aithne fair gurbh é Cuimín</span>
<lb n="2297"/><span>Fionn mhac Rígh na cCríach ró bhí ann.</span></p>
<lb n="2298"/>
<lb n="2299"/><p><span>"Is mise an tí sin gan amhrus," air Cuimín,</span>
<lb n="2300"/><span>"agas do ghaibh conáilbhe leat-sa mé airna fhoil-</span>
<lb n="2301"/><span>siogha dhamh tré dhíamharúin m'ealadhna go</span>
<lb n="2302"/><span>ttiubhradh Fuinnse Folgain, .i. draoígh déigh-</span>
<lb n="2303"/><span>eólach fil aig Pháro, amus longphuirt a ndeilbh</span>
<lb n="2304"/><span>dhraoíghtheacht oraibh, gurab uime sin tángas a</span>
<lb n="2305"/><span>ccéin dá bhar ccabhair orra.  Agas um thráthnóna,</span>
<lb n="2306"/><span>a ndeilbh tréada, thiucfas an draoígh sin orraibh,</span>
<lb n="2307"/><span>agas mórán do shlúagh Pháraoh uime.  Ach</span></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2308"/><p><span>dhéanad-sa ceilg 'na haghaidh súd dhíbh-se,"</span>
<lb n="2309"/><span>air Cuimín Fionn, "óir cuirfead a riocht fáolchoin</span>
<lb n="2310"/><span>sibh; agas tíadhaigh san bhfiogh air bhfágbháil</span>
<lb n="2311"/><span>bhur bpuiblibh agas bhar méirgibh ós áird, mar</span>
<lb n="2312"/><span>áon lé beagán do bhur láochraidh gá ttaisealbhadh</span>
<lb n="2313"/><span>féin dáibh; agus lingthear libh-se air a ccúla</span>
<lb n="2314"/><span>forra; agas déantar éachta maithe an tráth</span>
<lb n="2315"/><span>sin orra libh."</span></p>
<lb n="2316"/>
<lb n="2317"/><p><span>Ro budh mór-mheanmnach sinne um an sgéul</span>
<lb n="2318"/><span>sin.  Ach tángamar don longphurt mur áon lé</span>
<lb n="2319"/><span>Cuimín Fionn; as um thráthnóna an treas lá</span>
<lb n="2320"/><span>iar tteacht do Chuimín, do-chímíd chugainn isna</span>
<lb n="2321"/><span>maghaibh mór-fhairsinge don táobh anoir na</span>
<lb n="2322"/><span>trom-tsréada mall-shiobhail sin, agas gach ríogh</span>
<lb n="2323"/><span>raith-dhíomhór a ttoiseach a tsréada féin.</span>
<lb n="2324"/><span>Gabhthar linne isna fiodhaibh go héasgaidh ath-</span>
<lb n="2325"/><span>láimh íar sin, agas do-rinne Cuimín fáolchoin</span>
<lb n="2326"/><span>fháobhrach' fhuilteach' dhínn.  Agas cuireas brat</span>
<lb n="2327"/><span>síothardha uime Chú Chulainn, ionnus náir léur</span>
<lb n="2328"/><span>d'áoinneach é, agas tug comhartha foluighthe dhó</span>
<lb n="2329"/><span>air an draoígh, go ngéabhthaigh leis é.  Agas an</span>
<lb n="2330"/><span>tráth chúaidh na tsréada thorainn síar tugamar</span>
<lb n="2331"/><span>ucht do leith a ccúil orra, go ndeárnamar gleic</span>
<lb n="2332"/><span>fhuilteach fheóil-ghearrtha forra, agas dob é an</span></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2333"/><p><span>draoígh an chéad-neoch do gabhadh a mbraigh-</span>
<lb n="2334"/><span>deanas dona slóighte sin.  Agas níor sguireamar</span>
<lb n="2335"/><span>don trom-thúargain sin gur ghaibh an ghrían</span>
<lb n="2336"/><span>ghnúis-sholasda dá hádhbhaidh chodalta.  Agas</span>
<lb n="2337"/><span>fán am sin do bhí an magh airna fholach do</span>
<lb n="2338"/><span>chorpaibh láoch.  Óir gach neoch dá ngontaigh</span>
<lb n="2339"/><span>san ngleó do thigeadh ann a rioch féin marbh air</span>
<lb n="2340"/><span>an tulaigh.  Agus ní théarna beó úaind don trom-</span>
<lb n="2341"/><span>shlúagh sin Rígh Pháro ach Fuinnsi Folgain</span>
<lb n="2342"/><span>amháin.</span></p>
<lb n="2343"/>
<lb n="2344"/><p><span>Tíaghmaoíd-ne dar bhfoslongphuirt íar sin go</span>
<lb n="2345"/><span>cosgarthach, comhmhaoídhfeach, lán d'úaill agas</span>
<lb n="2346"/><span>d'aigneadh air ccur an áir mhóir fair air mbíodh-</span>
<lb n="2347"/><span>bhaidh, gur caitheamh linn pruinn agas tomhaltas,</span>
<lb n="2348"/><span>urghnamh bídh agas leanna.  Agas do canadh</span>
<lb n="2349"/><span>againn ciúil agas oirfideacht go meaghair-chaoín</span>
<lb n="2350"/><span>an oídhche sin.  Agas Magh Tsréada a cCrích</span>
<lb n="2351"/><span>Caindi gairmightear don magh ccéadna ó sin</span>
<lb n="2352"/><span>anúas agas cath Mhagh Tsréada don ccath ró </span>
<lb n="2353"/><span>thugamar air an tuláigh.</span></p>
<lb n="2354"/>
<lb n="2355"/><p><span>Is amhlaidh do bhí Pháro an tráth sin cona</span>
<lb n="2356"/><span>shlóighte iomarcach' air bhrúach shrotha Nilus</span>
<lb n="2357"/><span>atá aig snoidhe tréisan Chaindia, agas tré Thíorr-</span>
<lb n="2358"/><span>thaibh cCurach, agas síos trésan Éghipt.  Agas</span>
<lb n="2359"/><span>táinic luct forfhaire Pharo gá nochtadh dhó na</span>
<lb n="2360"/><span>trom-árrtha tugadh air a láochraidh, gur ghabh</span>
<lb n="2361"/><span>tuirsi mhór uime sin.  Tángadar taoísigh na</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2362"/><p><span>slúagh chuige mun am sin agas is í comhairle</span>
<lb n="2363"/><span>do cinneadh aca an t-ár do dhíoghailt oraind</span>
<lb n="2364"/><span>agas cath do thabhairt dhúinn.</span></p>
<lb n="2365"/>
<lb n="2366"/><p><span>Iomthúsa an Cheallaigh táinic chugainn</span>
<lb n="2367"/><span>go Magh Tsréada maille lé slúagh líonmhar</span>
<lb n="2368"/><span>Gréagach agas Eadáilleach, agus budh mhaith an</span>
<lb n="2369"/><span>séun agas an sonus leis na hárrtha agus na heas-</span>
<lb n="2370"/><span>bhadha thugamar air láochraidh na hÉighipte.</span>
<lb n="2371"/><span>Agus airna mhárach do thríallamar ó Mhagh</span>
<lb n="2372"/><span>Tsréada go Cam-chnoc soir, agus as sin go Fiodh Forra</span>
<lb n="2373"/><span>agas go Magh Gaidion, agas go Máol-chnoc</span>
<lb n="2374"/><span>Orcha.  Agus do bhámar oídhche ann sin; agas</span>
<lb n="2375"/><span>do chuireamar lucht forfhaire úainn air Chnoc</span>
<lb n="2376"/><span>Orcha an oídhche sin.  Agas airna mhárach do</span>
<lb n="2377"/><span>thríallamar as sin soir go Tall-mhagh, agas go</span>
<lb n="2378"/><span>Dún Calla, agas as sin go hÁrd an Óir; agas do</span>
<lb n="2379"/><span>shuidheamar puball um thráthnóna an laoí sin fá</span>
<lb n="2380"/><span>bhonn Árd an Óir, agas do-chúaidh forfhairighe</span>
<lb n="2381"/><span>úainn air árd na tulcha taobh-úaine sin, agas níor</span>
<lb n="2382"/><span>chían dáibh go bhfacadar chuca san áird anoir</span>
<lb n="2383"/><span>gach ndíreach Pháro cona shlóighte iomarcach';</span>
<lb n="2384"/><span>agas do gabhadh longphurt leó sin air an taobh</span>
<lb n="2385"/><span>shoir d'Árd an Óir an oídhche sin.  Agas do </span>
<lb n="2386"/><span>bhádar lucht forfhaire an dá shlúagh aig imeag-</span>
<lb n="2387"/><span>allamh a chéile air an tslíabh go maidin airna</span>
<lb n="2388"/><span>mhárach.</span>
<lb n="2389"/></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="2390"/><p><span>CATH SHLÍABH AN ÓIR SAN CHAINDIA.</span></p>
<lb n="2391"/>
<lb n="2392"/><p><span>Is ann sin do chuireadar taoísigh na slúagh</span>
<lb n="2393"/><span>do gach leith a mbuídhnibh a n-innioll agas</span>
<lb n="2394"/><span>a n-ordugha catha lé hucht na maidne moch-</span>
<lb n="2395"/><span>shoillse, agas sinneadh leó a ccaismirtibh catha,</span>
<lb n="2396"/><span>a stuic, agas a mbeannaibh bláith-bhinne búadh-</span>
<lb n="2397"/><span>bhaill, agas ní ghéabhaidís Gréagaidh gan tús</span>
<lb n="2398"/><span>iorghala 'thabhairt don Gharbh Ghlúinneach.</span>
<lb n="2399"/><span>Cromas an Garbh cona shlúagh-bhuidhean san</span>
<lb n="2400"/><span>ccath, agas do leanadar Gréagaidh go mór-</span>
<lb n="2401"/><span>mheannmnach é.  Ciodh trácht, budh trom an</span>
<lb n="2402"/><span>túargain tug an Garbh air shlúagh Pháro don</span>
<lb n="2403"/><span>chéad-choinsgleó, go ttáinic Galgon, .i. taoíseach</span>
<lb n="2404"/><span>Rígh Pháro, a n-aghaidh an Ghairbh, agas do-</span>
<lb n="2405"/><span>rinneadar an dís déagh-láoch sin comhland cródha</span>
<lb n="2406"/><span>coimhneartmhar lé chéile, go ttángadar na slóighte</span>
<lb n="2407"/><span>do gach leith eatorra, agas do chromadar san ccath</span>
<lb n="2408"/><span>íar sin, .i. gach tréan aig traoíghthiugha a bhíodh-</span>
<lb n="2409"/><span>bhaidh.</span></p>
<lb n="2410"/>
<lb n="2411"/><p><span>Iomthúsa Ghalgon, tug ucht anbháil árrachtach</span>
<lb n="2412"/><span>air Ghrégaidh an tráth sin, go ndeárna ráon ró-</span>
<lb n="2413"/><span>farsaing tré thuibhe na slúagh aige traoíghthiugh</span>
<lb n="2414"/><span>agas aig dían-chosgairt láoch do gach leith dhe,</span>
<lb n="2415"/><span>léar tógbhadh gáir éagcomhlainn aig Gréagaidhe</span>
<lb n="2416"/><span>uime ann gach conair dár ghaibh, go ttárla Oghna</span>
<lb n="2417"/><span>mhac Stairne mhic Colgain fair.  Agus do thúar-</span>
<lb n="2418"/><span>gain an mílidh Galgon an láoch sin do bhéaimean-</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="2419"/><p><span>naibh búan-bhorba, gur theasg a cheann de géar</span>
<lb n="2420"/><span>mhór an dúath agas an dochar fúaradar Gréagaidh</span>
<lb n="2421"/><span>aigá chosnamh.</span></p>
<lb n="2422"/>
<lb n="2423"/><p><span>An tráth chúalaidh an Garbh Glúineach gur</span>
<lb n="2424"/><span>torchradh a dhearbhráthair ris an tréinfhear</span>
<lb n="2425"/><span>Galgon táinic a ccoinne agas a ccomhdháil an</span>
<lb n="2426"/><span>mhílidh sin, go ttugadar na hurradha iorghala agus</span>
<lb n="2427"/><span>na húaithneadha catha comhóra frassa fáobh-</span>
<lb n="2428"/><span>racha fír-neartmhara dá n-armaibh díobhraice dá</span>
<lb n="2429"/><span>chéile; ach géur mhór cródhacht an Ghairbh</span>
<lb n="2430"/><span>Ghlúinidh bhí do rígh-neart an mhílidh Galgon</span>
<lb n="2431"/><span>gur thraoíthigh é, agas gur thréan-chréachtnuigh</span>
<lb n="2432"/><span>san deabhaidh é.  Ach tángadar Gréagaidh eatorra</span>
<lb n="2433"/><span>an ath-úair, agas tugadar an Garbh as an ccath</span>
<lb n="2434"/><span>ré ceaisd an churaidh Galgon.  Agas budh doilghe</span>
<lb n="2435"/><span>dóichreidthe na díthe agas na trom-árra tug</span>
<lb n="2436"/><span>Galgon, a' tréainfhear, air shlúagh na nGréagach</span>
<lb n="2437"/><span>an tan sin, gur mhaoídh an cath san tulaigh síar</span>
<lb n="2438"/><span>fó thrí.</span></p>
<lb n="2439"/>
<lb n="2440"/><p><span>Is ann sin a d'fhógair a' Garbh dona Gáodhail</span>
<lb n="2441"/><span>cona mbuidhnibh an mhaoídhm sin do chabhair.</span>
<lb n="2442"/><span>Do-chúadhmar san ccath íar sin, gur theagaibh</span>
<lb n="2443"/><span>mise agas an mílidh Galgon dá chéile, lé ttugamar</span>
<lb n="2444"/><span>achmhusán ainíarmartach dár sean-armaibh snasda</span>
<lb n="2445"/><span>slím-ghéura for chleaithibh agas for chompair a</span>
<lb n="2446"/><span>chéile.  Aimsir imchían dhúinn mur sin aig tolladh</span>
<lb n="2447"/><span>agas aig pían-ghuin día-roile, gan fios time nó tláis</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="2448"/><p><span>aig ceachtar dhínn.  Agas ré headh na haimsire</span>
<lb n="2449"/><span>sin ro thiomáin Fearghas agas Oilioll Fionn, an</span>
<lb n="2450"/><span>Fear Día agas Con Raoí, Náos agas Lughaidh</span>
<lb n="2451"/><span>mhac Nóis agas na Gréagaidh, slúagh Pháro tair</span>
<lb n="2452"/><span>a n-ais san tulaigh soir.  Is ann sin táinic Molac,</span>
<lb n="2453"/><span>a' taoíseach Eadáilleach, cona thríochad céad</span>
<lb n="2454"/><span>curaidh don ccath, agas budh maith na héuchta</span>
<lb n="2455"/><span>do-rinne an láoch sin air tteacht dhó; óir do</span>
<lb n="2456"/><span>mharbh Tanánach mac Pháro, an mílidh mór-</span>
<lb n="2457"/><span>chalma do bhí aig díothughadh na nGréagach;</span>
<lb n="2458"/><span>agas fós tug an Molac céadna maoídhm mhór</span>
<lb n="2459"/><span>air shlúagh Pháro san magh soir.</span></p>
<lb n="2460"/>
<lb n="2461"/><p><span>Leis sin táinic úam-sa an curaidh Galgon d'iom-</span>
<lb n="2462"/><span>chosnamh shlúagh Pháro; agas do-rinne an láoch</span>
<lb n="2463"/><span>éuchta móra san teagbháil sin; agas d'aimhdheóin</span>
<lb n="2464"/><span>na nGréagach do chuir slúagh Pháro 'na n-iona-</span>
<lb n="2465"/><span>daibh catha féin arís.  Is ann sin do ghoin Molac,</span>
<lb n="2466"/><span>an tEadáilleach, Galgon d'urchar gaéthe san ucht.</span>
<lb n="2467"/><span>Téid Galgon amach as galach nó as goile an</span>
<lb n="2468"/><span>chatha agas do ró cheangail an chréucht ó shileadh</span>
<lb n="2469"/><span>fola, agas táinic san ccath íar sin, aig tabhairt</span>
<lb n="2470"/><span>ucht air shlóighte na hEadáille.  Agas budh</span>
<lb n="2471"/><span>machtna mór liom-sa an úamhain ro ghabhadar</span>
<lb n="2472"/><span>na slóighte roimhe an láoch sin, óir tug féidhm</span>
<lb n="2473"/><span>fíor-chuimseach catha 'na measg, léar léigeadh</span>
<lb n="2474"/><span>ráon ró-fhairsing dó, agas ní roigfeadh neoch nach</span>
<lb n="2475"/><span>marbhadh nó nach ttrom-ghoineadh; agas táinic</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="2476"/><p><span>mur leómhan air luinne aig traoíghthiugh agas aig</span>
<lb n="2477"/><span>tréaghdagha, agas aig dían-chur áir na n-Eadáil-</span>
<lb n="2478"/><span>leach, gur theagaibh an láoch Molac dhó, agas</span>
<lb n="2479"/><span>do thrasgair go lán-talmuin é mar an ccéadna.</span>
<lb n="2480"/><span>Agas táinic tréasna slúaghaibh go tibhe na</span>
<lb n="2481"/><span>nGréagach, gur ro thrasgradh an rígh-mhéirg go</span>
<lb n="2482"/><span>lár agas go lán-talmhuin leis.  Tug an rígh-</span>
<lb n="2483"/><span>mhílidh teóra trom-ghona don nGarbh Ghlúineach</span>
<lb n="2484"/><span>d'aimhdheóin na nGréagach, go madh forrúadh</span>
<lb n="2485"/><span>an talamh do chrú an churaidh.  Táinic as sin gan</span>
<lb n="2486"/><span>sgíth gan sgur ag díothiogh aicmeadh Fhearghais</span>
<lb n="2487"/><span>mhic Róigh fair, agas tug béidhm cloidhimh</span>
<lb n="2488"/><span>d'Fhearghus féin gur theasg toirt mhór dá earradh</span>
<lb n="2489"/><span>agas dá éidiogh agas dá fheóil dá dheas-ghúala,</span>
<lb n="2490"/><span>gur bhudh cosair chró é.  Goineas mur an ccéadna</span>
<lb n="2491"/><span>Con Raoí mhac Dáire go tinneasnach agas budh</span>
<lb n="2492"/><span>tréatholta an Fear Día dá láimh, agas tug áladh</span>
<lb n="2493"/><span>dhomhuin dhóileighis do shonnadh sleighe</span>
<lb n="2494"/><span>dhamh-sa.</span></p>
<lb n="2495"/>
<lb n="2496"/><p><span>Ciodh trácht, níor theagmhaidh fair taoíseach nó</span>
<lb n="2497"/><span>tréinfhear nó láoch infhéadhma nach ttug an</span>
<lb n="2498"/><span>mílidh Galgon sleacht chneidhe fair, agas téid</span>
<lb n="2499"/><span>ass íar sin, agas tug don ccath tríochad céad dona</span>
<lb n="2500"/><span>Geinte Úathach', .i. lucht feóla dáoine d'ithe íad</span>
<lb n="2501"/><span>sin, agas tug ucht fair na Gréagaidh, gur ghaibh</span>
<lb n="2502"/><span>aigá ttraoíthiogh go hiomarcach.  Agus an tan do-</span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="2503"/><p><span>chonairc mise na díghthe, agas na heasbhadha tug an</span>
<lb n="2504"/><span>tréinfhear Galgon air na slúaghaibh, agas fós go</span>
<lb n="2505"/><span>madh cosamhuil an cath do chló forainn, gabhaim-</span>
<lb n="2506"/><span>si sleagh choimhneartmhar chrann-reamhar chró-</span>
<lb n="2507"/><span>fhairsing chatha, agas gabhaim aig dían-</span>
<lb n="2508"/><span>sgaoíleadh agas aig treasargain na nGeinte</span>
<lb n="2509"/><span>Uathach, go ttugas ár mór forra don rúathar sin;</span>
<lb n="2510"/><span>ach tairis sin do mhaoídh Galgon an cath orrainn,</span>
<lb n="2511"/><span>agas do bhádar na Gréagaidh gá ttroíthiugh go</span>
<lb n="2512"/><span>hiomarcach san tulaidh síar.</span></p>
<lb n="2513"/>
<lb n="2514"/><p><span>Is ann sin, do theagaibh Molach, an taoíseach</span>
<lb n="2515"/><span>Eadáilleach, oram-sa, go ndubhras leis go madh</span>
<lb n="2516"/><span>náir dhúinn an cath do dhul forainn amhluidh sin.</span></p>
<lb n="2517"/>
<lb n="2518"/><p><span>"Máiseadh," air Molac, "dá ccoisgfidh Galgon</span>
<lb n="2519"/><span>an tréinfhear dhíomh-sa agas do ma mhuinntir,</span>
<lb n="2520"/><span>budh dóigh liom an cath do chur air na hÉighip-</span>
<lb n="2521"/><span>tigh.  Agas is ró-aithreach liom teacht don ccath-</span>
<lb n="2522"/><span>raigh don turas so," air sé, "óir a tugadh ár mór air</span>
<lb n="2523"/><span>mo mhuintir, agas tairis sin, ní cosmhuil linn</span>
<lb n="2524"/><span>búaidh do thabhairt."</span></p>
<lb n="2525"/>
<lb n="2526"/><p><span>Adubhairt mise lé Molac calmacht mhaith do</span>
<lb n="2527"/><span>dhéanamh go ttiucfainn féin don ccath arís, agas</span>
<lb n="2528"/><span>dá ma cumus dhamh go ccoisgfinn an mílidh</span>
<lb n="2529"/><span>Galgon dhe.</span></p>
<lb n="2530"/>
<lb n="2531"/><p><span>Do-chúaidh mise íar sin go hárd na tulcha mur</span>
<lb n="2532"/><span>a raibhe Ceallach go tuirseach doimheanmnach aig</span>
<lb n="2533"/><span>faiccsin an chatha gá mhaoídheamh air Ghréagaidh,</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="2534"/><p><span>agas Cú Chulainn an' fhochair; óir ní lamhamaoís-</span>
<lb n="2535"/><span>ne Ceallach do léigean san ccath air a óige agas a</span>
<lb n="2536"/><span>an-áosdacht.  Agas tug mise Cú Chulainn cona</span>
<lb n="2537"/><span>bhuidhean don ccath, agas sileadh súl dá ttugas</span>
<lb n="2538"/><span>úaim san áird soir do-chím slúagh-bhuidhean aig</span>
<lb n="2539"/><span>teacht don ccath, agas budh dóigh liom gur bhudh</span>
<lb n="2540"/><span>lucht carbat do bhí ann.  Ach tugam Cú Chulaind</span>
<lb n="2541"/><span>cona thrí mhíle láoch mur chungnamh do Mholac,</span>
<lb n="2542"/><span>agas do-rinneadar sin éuchta maithe, óir do</span>
<lb n="2543"/><span>theasgadar an eang don ccath ró bhí reompa,</span>
<lb n="2544"/><span>agas badh méud meanmainn do Mholac éuchta</span>
<lb n="2545"/><span>Cú Chulainn fair na hÉighiptigh.</span></p>
<lb n="2546"/>
<lb n="2547"/><p><span>Is ann sin do theagbhaidh Galgon an tréinfhear</span>
<lb n="2548"/><span>dhamh-sa, agas é 'na ruisde rúaidh-dheirg ó</span>
<lb n="2549"/><span>thabhairt áir na nGréagach, agas na Geinte</span>
<lb n="2550"/><span>Úathach' do gach leith dhe mar sgíath dhídein</span>
<lb n="2551"/><span>uime, agas ní raibhe beó agam-sa an tráth sin</span>
<lb n="2552"/><span>dona trí mhíle Gréagach a thugas don ccath ach</span>
<lb n="2553"/><span>caogad air naoí ccéad.  Ach tugas ucht árrachtach</span>
<lb n="2554"/><span>air Ghalgon, agas comhraiceamh go cródha leis.</span>
<lb n="2555"/><span>Tángadar na Geinnte Úathach' umam da dhíoghailt</span>
<lb n="2556"/><span>forram na hárra tugas orra roimhe san ccath.</span>
<lb n="2557"/><span>Gidh eadh, ró chosain Gréagaidh go maith mé.</span></p>
<lb n="2558"/>
<lb n="2559"/><p><span>Is ann sin do thógbhas m'aigneadh ós áird, agas</span>
<lb n="2560"/><span>do thiomsuidheas mo bhríghe agas m'uile neart</span>
<lb n="2561"/><span>goile go hiomlán a n-aghaidh an tréinfhir, agas</span>
<lb n="2562"/><span>níorbh fhuráil sin.</span>
<lb n="2563"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="2564"/><p><span>Ach sonnadh sár-chalma sleaighe dá ttug mise</span>
<lb n="2565"/><span>air chaoídh an tsiain-chleas a ccleaithibh an</span>
<lb n="2566"/><span>churaidh gur chuireas feadh láimhe láoich tré na</span>
<lb n="2567"/><span>chompar síar seachtair í, agas d'fhágbhas an</span>
<lb n="2568"/><span>tsleagh gan tarraing amluidh sin; agas tugas ucht</span>
<lb n="2569"/><span>air na Geinte Úathach' co nach ndeachaidh áon a</span>
<lb n="2570"/><span>mbeathaigh úaim dhíobh.</span></p>
<lb n="2571"/>
<lb n="2572"/><p><span>Ciodh trácht, an tan do-chúalaidh láochraidh</span>
<lb n="2573"/><span>Gréag gur thuit an mílidh Galgon, níorbh eagail leó</span>
<lb n="2574"/><span>slúagh Pharaó.</span></p>
<lb n="2575"/>
<lb n="2576"/><p><span>Táinic chugainn íar sin an Garbh Glúineach, agas</span>
<lb n="2577"/><span>d'fhógair dhamh-sa an cath d'fhágbháil agas</span>
<lb n="2578"/><span>m'áladh do cheangal.  Óir budh créachtach</span>
<lb n="2579"/><span>cróilinnteach mise do láimh Ghalgoin, an rígh-</span>
<lb n="2580"/><span>mhílidh; agas adubhairt go sráonfadh féin agas</span>
<lb n="2581"/><span>Molac an cath air shlúagh Pháro.  Tréigim-si</span>
<lb n="2582"/><span>an cath íar sin, agas chúadhas go hÁrd na Tulcha</span>
<lb n="2583"/><span>mar a raibh Ceallach, .i. Rígh na Caindia, agas budh</span>
<lb n="2584"/><span>mór muirnn agas onóir an fhir sin rómham; agas</span>
<lb n="2585"/><span>d'fhógair dona leaghaibh mo chneadha agas mo</span>
<lb n="2586"/><span>chréachta do chórughadh go maith.</span></p>
<lb n="2587"/>
<lb n="2588"/><p><span>Is ann sin tugadar Gáoidhil agas Gréagaidh agas</span>
<lb n="2589"/><span>Eadáillibh ucht uir-mheisneamhuil air shlúagh</span>
<lb n="2590"/><span>Pháro, gur bhrúchtadar forra san tulaigh síar, go</span>
<lb n="2591"/><span>ttárladar tríocha chéad carbad ón Éighipt forra;</span>
<lb n="2592"/><span>agas iompóghas slúagh Pháro cona núadh-</span></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="2593"/><p><span>bhuidhean orainn, agas do-rinne Molac agas Cú</span>
<lb n="2594"/><span>Chulainn éuchta móra forra an tan sin: óir do</span>
<lb n="2595"/><span>mharbh Cú Chulainn an t-úaithne céadfadhach</span>
<lb n="2596"/><span>cródha calma Tamnas, .i. taoíseach na ccarbad,</span>
<lb n="2597"/><span>do chomhraic go cródha an' aghaidh, a ccor</span>
<lb n="2598"/><span>ndeiling san tulaidh.  Agas do mharbh Molac</span>
<lb n="2599"/><span>días mac Pháro, .i. Jacas agas Jobanas.</span></p>
<lb n="2600"/>
<lb n="2601"/><p><span>Tugadar Gréagaidh maoídhm mhór eile orra</span>
<lb n="2602"/><span>soir go Ráth Hairg, agas iompóghas slúagh Pháro</span>
<lb n="2603"/><span>orra ann sin, gur fearadh cath dúabhseach</span>
<lb n="2604"/><span>eatorra ann air marbhadh naoí míle láoch san</span>
<lb n="2605"/><span>ccoimheasgar.  Tugadar Gréagaidh maoídhm eile</span>
<lb n="2606"/><span>orra ass sin soir go Camair air bhrúach Shrotha</span>
<lb n="2607"/><span>Nilus, go ttáinic an aoidhche orrainn ann sin.</span></p>
<lb n="2608"/>
<lb n="2609"/><p><span>Airna mhárach do fúaramar an magh gan áon</span>
<lb n="2610"/><span>fair.  Ro cinneadh comhairle againn um an ccath,</span>
<lb n="2611"/><span>agas as eadh do-rinneamar, conách an áir do thiom-</span>
<lb n="2612"/><span>sugha agas na mairbh d'adhlacadh, agas íar sin</span>
<lb n="2613"/><span>tugamar tóruidheacht do shlúagh Pháro lé cois</span>
<lb n="2614"/><span>Shrotha Nilus gach ndíreach don Éighipte, agas</span>
<lb n="2615"/><span>do chuireamar na slóighte a ngréim a n-imlibh na</span>
<lb n="2616"/><span>hÉiphte aig Capasnaron.  Agas do fearadh cath</span>
<lb n="2617"/><span>mór againn ann sin; ach do chlódhmar an cath</span>
<lb n="2618"/><span>sin air Pháro.  Agas teitheas Pháro as sin go</span></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="2619"/><p><span>Slíabh Daé.  Ro leanamar an slúagh ann sin gur</span>
<lb n="2620"/><span>chuireamar a ngréim íad aig bonn Shléibhe Daé</span>
<lb n="2621"/><span>san Éghipt, aig tabhairt áir mhóir orra.  Gabhthar</span>
<lb n="2622"/><span>a' Rígh Pháro an' áonar ris an bhFear Día air</span>
<lb n="2623"/><span>ndul dó dá dhídion féin a n-úaimh do bhí san</span>
<lb n="2624"/><span>tslíabh.</span></p>
<lb n="2625"/>
<lb n="2626"/><p><span>Ní mór comhnuigh do-rinneamar ann sin go</span>
<lb n="2627"/><span>rángamar Cathair Uibhne, .i. longphurt órdha</span>
<lb n="2628"/><span>uchtbhláidh Rígh Pháro, agas gabhthar linne í iar</span>
<lb n="2629"/><span>ccaitheamh tríochad lá a bhfoslongphurt ré hucht na</span>
<lb n="2630"/><span>caithreacha sin.  Do bhádar fán am sin a mbraigh-</span>
<lb n="2631"/><span>deanas againn Rígh Pháro cona ríoghuin agas</span>
<lb n="2632"/><span>cona thríar mac, agas inghean óg áluinn iol-</span>
<lb n="2633"/><span>chrothach darbh ainm Cubhnora.  Tángadar íar</span>
<lb n="2634"/><span>sin úaisle na hÉighipte don leith amuigh do</span>
<lb n="2635"/><span>mhúraibh na caithreacha, agas do bhádar féin</span>
<lb n="2636"/><span>agas taoísighe na nGréagach aig imeagallamh a</span>
<lb n="2637"/><span>chéile treimsi fhada.  Ro bhudh mór na cumhthadh</span>
<lb n="2638"/><span>thairgeadar na hÉiphtibh tair cheann Pháro agas</span>
<lb n="2639"/><span>a chloinne, agas síth do dhéanamh; agas ní</span>
<lb n="2640"/><span>ghéabhadh an Garbh Glúineach síth nó osadh</span>
<lb n="2641"/><span>úatha, muna ttiúbhradh Pháro a inghean Cubh-</span>
<lb n="2642"/><span>nora mur mhnaoí agas mur bhainchéile do Cheal-</span>
<lb n="2643"/><span>lach Rígh Caindia, agas fós lóir-ghníomh do</span>
<lb n="2644"/><span>dhéanamh isna hárra agas isna heasbhadha tug</span>
<lb n="2645"/><span>Pháro san ccrích réamh-ráidhte.  Ciodh trácht,</span>
<lb n="2646"/><span>tugadar na húaisle coraidheacht orra um</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="2647"/><p><span>na cumhtha sin do chomhall.  Agas ní lamhadh</span>
<lb n="2648"/><span>an Garbh Glúinneach an núachar sin do</span>
<lb n="2649"/><span>shnámadh san Éighipt; ach tug na bráighdibh</span>
<lb n="2650"/><span>tair a n-ais go Caindia, d'eagla tromluidhe na</span>
<lb n="2651"/><span>n-Éighipteach do theacht orainn san ccrích sin.</span>
<lb n="2652"/><span>Ach atá ní cheana, tug Ceallach, Rígh Caindi,</span>
<lb n="2653"/><span>Cubhnora, inghean Pháro Rígh na hÉiphte, mur</span>
<lb n="2654"/><span>ríoghuin; agas do ceangladh síth agas caradradh</span>
<lb n="2655"/><span>idir an dá rígh sin; agas tugadh tiodhlaicthibh</span>
<lb n="2656"/><span>troma agas iomad óir agas iolmhaoíne do Ghré-</span>
<lb n="2657"/><span>agaidh, d'Eadáillibh, agas dhúinne na Gáoidhil;</span>
<lb n="2658"/><span>agas do dháil an Rígh Ceallach fleagh mhór-lúach</span>
<lb n="2659"/><span>feadh naoí lá air mhí orainn.</span></p>
<lb n="2660"/>
<lb n="2661"/><p><span>Agas a cceann na raé sin do ghabhamar lámh</span>
<lb n="2662"/><span>air imtheacht, agas ró chúaidh Pháró don Éighipt</span>
<lb n="2663"/><span>go heasbhuidheach athchlaoídthe, agas táinic an</span>
<lb n="2664"/><span>Ceallach linne don Ghréig, agas tug a dheirbhshiúr</span>
<lb n="2665"/><span>(Iubhar a hainm) mur mhnaoí agas mur bhain-</span>
<lb n="2666"/><span>chéile don Gharbh Ghlúineach.  Rángamar as</span>
<lb n="2667"/><span>sin go Dún Colgain, go mbúaidh cosgair agas</span>
<lb n="2668"/><span>comh-mhaoídheamh linn.</span></p>
<lb n="2669"/>
<lb n="2670"/><p><span>Seal dhúinn a nDún Colgain fá mhuirnn agas fá</span>
<lb n="2671"/><span>mheaghair mhóir go ttug an ríoghuin Iubhar</span>
<lb n="2672"/><span>tuile trom-ghráidh agus searc fír-áidhbheil do Chon</span>
<lb n="2673"/><span>Raoí mhac Dáire, go ndeárna feis agas fáodhmhadh</span></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="2674"/><p><span>leis.  Brathas an Garbh Glúineach an nídh sin gur</span>
<lb n="2675"/><span>feargadh go hiomarcach é.  Ach fúair Con Raoí</span>
<lb n="2676"/><span>árach fair gur marbhadh an Garbh leis, agas</span>
<lb n="2677"/><span>tug Iubhar air éalógh as an Ghréig don Eadáill;</span>
<lb n="2678"/><span>agus budh mór luathgháir Mholac roimhe Chon</span>
<lb n="2679"/><span>Raoí.</span></p>
<lb n="2680"/>
<lb n="2681"/><p><span>Iomthúsa na nGréagach an so innistear sunn</span>
<lb n="2682"/><span>seal eile.</span></p>
<lb n="2683"/>
<lb n="2684"/><p><span>TRÍALL NA CCURADH AS AN NGRÉIG.</span></p>
<lb n="2685"/>
<lb n="2686"/><p><span>Tiomsaighidh Gréagaidh a reannta as gach</span>
<lb n="2687"/><span>áit a raibheadar, .i. lucht na Créta, agas Chríche</span>
<lb n="2688"/><span>Noileach, agas laochraigh Chathair na hAithne,</span>
<lb n="2689"/><span>agas tugadar sin a ccúngnamh dá chéile chum</span>
<lb n="2690"/><span>Gáoidhil do dhíthcheannadh.  Ach budh heólach</span>
<lb n="2691"/><span>mise go maith a ccríochaibh Gréag gurbh éigin</span>
<lb n="2692"/><span>dhúinn dul dáir ndídean féin go díabhraibh</span>
<lb n="2693"/><span>Shléibhte Riffe; agas do ró leanadar Gréagaidh</span>
<lb n="2694"/><span>go hiomarcach sinn, gur shuidheadar na mór-</span>
<lb n="2695"/><span>shlóighte sin 'na mbuídhnibh a mbéul gach conair</span>
<lb n="2696"/><span>dá raibh fóna sléibhte an tráth sin.</span></p>
<lb n="2697"/>
<lb n="2698"/><p><span>Agas fá neóin airna mhárach do-chímid long</span>
<lb n="2699"/><span>luchtmhar lán-aidhbhseach airna seólugha do</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="2700"/><p><span>dhruim mara go bonn Shléibhte Riffe, agas an</span>
<lb n="2701"/><span>tan do tháinic a ttír ní tháinic aisde ach áon-láoch</span>
<lb n="2702"/><span>amháin, agas ní dheárna an fear sin fos nó cómh-</span>
<lb n="2703"/><span>naigh go ttáinic go réim-dhíreach chugainn go</span>
<lb n="2704"/><span>cúas an tsléibhe mur a raibh foslongphurt againn.</span>
<lb n="2705"/><span>Agas as é an láoch ró bhí ann sin .i. Cuimín Fionn</span>
<lb n="2706"/><span>mhac Rígh na cCríach, agas do thoirbhreamur</span>
<lb n="2707"/><span>póga go dil díochra dhó.</span></p>
<lb n="2708"/>
<lb n="2709"/><p><span>Suidheas Cuimín 'nair bhfochair agus adubhairt</span>
<lb n="2710"/><span>linn gan úamhain do bheith 'nair meanmainn um</span>
<lb n="2711"/><span>neart na nGréaccach, agas go ccoiseónadh féin</span>
<lb n="2712"/><span>air Ghréagaidhe sinn.  Agas tug Cuimín íar sin</span>
<lb n="2713"/><span>brat seardha do gach áon againn, agas adubhairt</span>
<lb n="2714"/><span>linn amus longphuirt do thabhairt air na Gréagaidh</span>
<lb n="2715"/><span>agas éuchta maithe do dhéanamh orra, agas go</span>
<lb n="2716"/><span>n-fanfadh féin tair air cceann aig an luing.  Do</span>
<lb n="2717"/><span>chríochnaigheadh an chomhairle sin linn.</span></p>
<lb n="2718"/>
<lb n="2719"/><p><span>Tugamar ucht air na Gréagaidh an oídhche sin</span>
<lb n="2720"/><span>gur díthcheannadh linne uimhir dhó-áirmhthe</span>
<lb n="2721"/><span>dhíobh, ionnus gur thuiteadar deich ccéad mac</span>
<lb n="2722"/><span>ró-fhlaith d'úaislibh na nGréagach don dearg-</span>
<lb n="2723"/><span>rúathar sin linn, agas tugamar iomhus agas</span>
<lb n="2724"/><span>éadálaibh móra uatha don luing.</span></p>
<lb n="2725"/>
<lb n="2726"/><p><span>Dála na nGréagach do chuireadar teachtaibh a</span>
<lb n="2727"/><span>d'fhios phrionnsaidhibh na Gréige, agas tángadar</span>
<lb n="2728"/><span>sin cona líon láochruidhe go hucht Shléibhte</span>
<lb n="2729"/><span>Riffe, agas tugamar amus longphuirt arís orra a</span></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="2730"/><p><span>nGleann Crú, mur a ttugamar trom-argain mhór</span>
<lb n="2731"/><span>orra, ionnus go ndeárna na srotha fola foirdhearga</span>
<lb n="2732"/><span>leirg mhór san ghleann, gur dhe do ró lean an</span>
<lb n="2733"/><span>t-ainm, .i. Gleann Crú don ghleand chéadna ó sin</span>
<lb n="2734"/><span>anúas.  Ach do bhúaireamar agus do bhriseamar</span>
<lb n="2735"/><span>do Ghréagaidh an tan soin, agas do leanamar an</span>
<lb n="2736"/><span>rúaig aig cur an áir go tráthnóna an lae sin.  Ach</span>
<lb n="2737"/><span>atá ní cheana, thugamar seóid iomdha na ttíorr-</span>
<lb n="2738"/><span>thann sin linn don luing iar dtain, mur a bhfúara-</span>
<lb n="2739"/><span>mar Cuimínn air ar cceann.</span></p>
<lb n="2740"/>
<lb n="2741"/><p><span>Chúadhmar air muir íar sin, agas do cinneadh</span>
<lb n="2742"/><span>comhairle againn cía conair dia ngéabhamaois;</span>
<lb n="2743"/><span>agas adubhairt Cuimín linn go raibhe Con Raoí san</span>
<lb n="2744"/><span>Eadáille a muirnn mhóir aig Molac, ach adubhairt</span>
<lb n="2745"/><span>mise go ttiubhrainn amus air thor Mhorca Mhóir</span>
<lb n="2746"/><span>a n-imlibh Chríocha Lochlann, mur a raibhe an</span>
<lb n="2747"/><span>iomad seód agas saidhbhris mur áon lé hinghean</span>
<lb n="2748"/><span>áluinn do bhí aig Morca Mór, agas ní lamhaidís</span>
<lb n="2749"/><span>slóighte iomarcach an tor sin air a iomdhaingne.</span></p>
<lb n="2750"/>
<lb n="2751"/><p><span>Agas adubhairt Cuimín gur lé ceilg budh héigin</span>
<lb n="2752"/><span>an tor do ghabháil, "Agas is eadh is indéanta</span>
<lb n="2753"/><span>dhíbh," air sé, "inneall fheara mara do ghabháil</span>
<lb n="2754"/><span>oraibh, agas seóid iomdha na nGréagach do bheith</span>
<lb n="2755"/><span>go follus air bhrataibh san luing.  Agas thusa, a</span>
<lb n="2756"/><span>Chonaill," air sé, "éidiogh ceannaigh do ghabháil</span>
<lb n="2757"/><span>ort, agas an tráth chíthfeas úaisle an tuir méad</span>
<lb n="2758"/><span>agas áille na seód, géabhaidh taitneamh dháibh</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="2759"/><p><span>íad, agas sainntéabhaidh Morca Mór bás agas</span>
<lb n="2760"/><span>oidhe do thabhairt dhíbh, agas na seóid do bheith</span>
<lb n="2761"/><span>aige féin."</span></p>
<lb n="2762"/>
<lb n="2763"/><p><span>Do-rinneamar amhluidh sin, agas an tráth do-</span>
<lb n="2764"/><span>choncadar lucht an tuir na hiolmhaoínibh san</span>
<lb n="2765"/><span>luing, d'fhógradar dhúinne theacht a ttír a ndóigh</span>
<lb n="2766"/><span>malairt earraidh do dhéanamh linn.  Ach</span>
<lb n="2767"/><span>an tan do fúair Morca Mór sinne don táobh astoigh</span>
<lb n="2768"/><span>do mhúiribh an tuir d'fhógair dá láochraigh air</span>
<lb n="2769"/><span>cceangal agas air ccuibhreach.  Act is amhluidh</span>
<lb n="2770"/><span>do bhámairne agas cloidheamh colg-fhada a</span>
<lb n="2771"/><span>n-fochras gach aoín againn, agas mur do-chúala-</span>
<lb n="2772"/><span>mar furfhógra Mhorca Mhóir, do shníomhamar</span>
<lb n="2773"/><span>sinn féin as dhóidibh na láoch go ttugamar túargain</span>
<lb n="2774"/><span>thréan thinneasnach orra.</span></p>
<lb n="2775"/>
<lb n="2776"/><p><span>Is ann sin do ghaibh Morca Mór aithne dhamh-sa</span>
<lb n="2777"/><span>gur fhógair cumairce oram, agas sul do ráinic liom-</span>
<lb n="2778"/><span>sa a chabhair, ró theasg an Fear Dia a cheann</span>
<lb n="2779"/><span>dhe.</span></p>
<lb n="2780"/>
<lb n="2781"/><p><span>Ach atá ní cheana, tugamar seóid an tuir linn</span>
<lb n="2782"/><span>agas an inghean mur áon leó, .i. Béanna a hainm,</span>
<lb n="2783"/><span>agas ní dheárnadh fos nó comhnuidhe linn gur</span>
<lb n="2784"/><span>ghabhamar cúan san mBreatain Mhóir.  Agus</span>
<lb n="2785"/><span>is ann sin do phronn Cuimín caoímh-úasal mhac</span>
<lb n="2786"/><span>Rígh na cCríach an t-each geal, cona a earradh</span>
<lb n="2787"/><span>agas cona a éidiugha oireachtais, do Chú Chulainn,</span>
<lb n="2788"/><span>agas d'fháig iomchomairce beatha agas sláinte</span></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="2789"/><p><span>againn, agas adubhairt go rachadh don Eadáill</span>
<lb n="2790"/><span>go ttiubhradh fios air n-eachtra do Chon Raoí</span>
<lb n="2791"/><span>mhac Dáire.  Agas do-rinne amhluidhe sin.  Agas</span>
<lb n="2792"/><span>budh tuirseach deórach Cú Chulainn a ndíaigh</span>
<lb n="2793"/><span>Chuimín Fhinn an tráth sin.</span></p>
<lb n="2794"/>
<lb n="2795"/><p><span>Iomthúsa Chuimín Fhinn, chúaidh don Eadáill</span>
<lb n="2796"/><span>go Dún Mholac mur do nochtaigh do Chon Raoí</span>
<lb n="2797"/><span>go raibheamar san mBreatain Mhóir tair a cheann,</span>
<lb n="2798"/><span>agas budh maith na sgéala lé Con Raoí sin.</span>
<lb n="2799"/><span>Gabhus Con Raoí lámh air imtheacht as an</span>
<lb n="2800"/><span>Eadáill, agas budh tuirseach imshníomhach an</span>
<lb n="2801"/><span>tan sin é, óir do fúair an inghean Iobhar bás</span>
<lb n="2802"/><span>úadha agas dob é sin ádhbhar a thuirse an tan</span>
<lb n="2803"/><span>sin.</span></p>
<lb n="2804"/>
<lb n="2805"/><p><span>Ciodh trácht, do thángamar ó sin go Dúin</span>
<lb n="2806"/><span>Sgathaigh a n-Albain, agas do bhámar dhá mhí</span>
<lb n="2807"/><span>san ccathraigh sin aig fuireach teacht Chon Raoí</span>
<lb n="2808"/><span>chugainn, agas ní tháinic ris an raé sin, nó sgéala</span>
<lb n="2809"/><span>úadh.  Agas a cceann aimsire iar sin tángamar a</span>
<lb n="2810"/><span>ttír a tTráighe na tTréinfhear a nUlltaibh, agas</span>
<lb n="2811"/><span>ass sin go hEamhain Mhacha agas as sin gach áon</span>
<lb n="2812"/><span>dá dhúithche féin.</span></p>
<lb n="2813"/>
<lb n="2814"/><p><span>Agas, a Chairbre, (air Conall) is iomdha na</span>
<lb n="2815"/><span>fiodha agas na fásaighibh, na hinseadha agas na</span>
<lb n="2816"/><span>hoileáin agas na hiongantais éagsamhla do-chonc-</span>
<lb n="2817"/><span>amar air muir agas air tír san eachtra sin atá</span>
<lb n="2818"/><span>ró-liosda réna n-iomlúadh an tan sa.  Agas do </span>
<lb n="2819"/><span>bhí Con Raoí trí blíadhna go leith dá éis sin,</span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="2820"/><p><span>d'easbhuidh na hÉireann gan fios a oidhe, ionnus</span>
<lb n="2821"/><span>gur mheasadar Clanna Deaghaidh gur feilbheart</span>
<lb n="2822"/><span>ro imreamar air.</span></p>
<lb n="2823"/>
<lb n="2824"/><p><span>EACHTRA CHON RAOI MHIC DÁIRE</span>
<lb n="2825"/><span>ASAN EADÁILL.</span></p>
<lb n="2826"/>
<lb n="2827"/><p><span>Is ann sin do labhair Cairbre Nía Fair, Rígh</span>
<lb n="2828"/><span>Teamhra, agas adubhairt: "Ciar gabhadh riot</span>
<lb n="2829"/><span>a Chon Raoí mhic Dáire, ris an raé úd?"</span></p>
<lb n="2830"/>
<lb n="2831"/><p><span>Do labhair Con Raoí, agas as eadh adubhairt:</span></p>
<lb n="2832"/>
<lb n="2833"/><p><span>An tan a tháinic Cuimín Fionn mac Rígh na</span>
<lb n="2834"/><span>cCríach chugainn don Eadáille, agas air nochtugh</span>
<lb n="2835"/><span>thoisg na ccuradh dhamh-sa, .i. go ndeachadar dá</span>
<lb n="2836"/><span>ttír féin, agus air n-éug Iobhair úaim, do bhí mise</span>
<lb n="2837"/><span>go dubhach dubhbrónach lán-tuirseach um áon-</span>
<lb n="2838"/><span>fhear.  Óir do-chúaladar Gréagaidh mo bheith</span>
<lb n="2839"/><span>san Eadáille an tan sin, ionnus gur ró chruin-</span>
<lb n="2840"/><span>nigheadar túatha agas teallaigh na Gréige go</span>
<lb n="2841"/><span>huile air áon-láthair; agas do chuireadar slóighte</span>
<lb n="2842"/><span>air muir agas air tír don Eadáill, chum báis an</span>
<lb n="2843"/><span>Ghairbh do dhíoghailt oram-sa.  Agas budh</span>
<lb n="2844"/><span>headh sin úain agas aimsir do ráinic Cuimín lé</span>
<lb n="2845"/><span>sgéula na ccuraidhibh chugam, agas mur do-</span>
<lb n="2846"/><span>chonairc sé mise asan mbáoghal mbíodhbhaidh agus</span></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="2847"/><p><span>isna hanadhaibh bróin sin, adubhairt liom gan</span>
<lb n="2848"/><span>úamhain do bheith oram ach go madh héigin</span>
<lb n="2849"/><span>dhamh siobhal leis féin feadh aimsire.  Agas dob</span>
<lb n="2850"/><span>fheárr liom-sa sin nó mo thuitiom lé Gréagaidh,</span>
<lb n="2851"/><span>agus do thogair Molac féin ceilg do dhéanamh chugam,</span>
<lb n="2852"/><span>ach gur thoirmisg Cumín fair é.  Agas is eadh</span>
<lb n="2853"/><span>thug do Chuimín mise do sháorugha ó Ghréagaidh,</span>
<lb n="2854"/><span>.i. ón ngrádh thug sé do Chú Chulainn.</span></p>
<lb n="2855"/>
<lb n="2856"/><p><span>Ciodh trácht, d'fhágaibh Cuimín agas mise an</span>
<lb n="2857"/><span>Eadáill a ccealtair dhraoíghtheacht', agas ní</span>
<lb n="2858"/><span>dheárnamar comhnuigh go rángamar Oileán</span>
<lb n="2859"/><span>Sámais san Áisia.  Do ró fhíafruigheas féin air an</span>
<lb n="2860"/><span>eachtra sin do Chuimín créad do rug na cumhachta</span>
<lb n="2861"/><span>móra sin san draoígheacht aige.</span></p>
<lb n="2862"/>
<lb n="2863"/><p><span>Do fhreagair-sean mé, agas as eadh adubhairt:</span>
<lb n="2864"/><span>"An bhean-oide aigá raibh mise air fóghluim, .i.</span>
<lb n="2865"/><span>Cainne Chnó, ro imir sí feill-bheart oram tré gheasa</span>
<lb n="2866"/><span>troma dó-fhuilingthe, .i. a bheith 'mo thorc a</span>
<lb n="2867"/><span>nGleann Laghna san Airménia mur do-chonairc</span>
<lb n="2868"/><span>tusa mé; agas do bhí mé amhluidh sin go teacht</span>
<lb n="2869"/><span>Chú Chulainn go Cathair Ghalrainn agas gur</span>
<lb n="2870"/><span>mharbh an chailleach a Loch na Níadh.  Agas as</span>
<lb n="2871"/><span>é an fad do bhí mise san ccruth sin feadh thrí</span>
<lb n="2872"/><span>nóchad do bhlíadhnaibh, agas air tteacht ann</span>
<lb n="2873"/><span>mo chruth féin dhamh d'áomhadar na dúileadh</span>
<lb n="2874"/><span>an comhfad céadna sin do raé d'fhagháil dhamh</span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="2875"/><p><span>d'éis bháis na caillighe draoídheachta céadna,</span>
<lb n="2876"/><span>gan áois gan urchradh, agus cumhachta na bandraoígh</span>
<lb n="2877"/><span>sin isan gheintleacht do bheith agam an feadh</span>
<lb n="2878"/><span>sin.</span></p>
<lb n="2879"/>
<lb n="2880"/><p><span>Agas air mbeith dhúinn a n-Oileán Sámas</span>
<lb n="2881"/><span>do-chúadhmar go Cathair an Rígh mur do fearadh</span>
<lb n="2882"/><span>fáilte romhain, agas do-bhádhmar teóra lá cona</span>
<lb n="2883"/><span>n-oídhchibh san dún, agas budh tuirseach im-</span>
<lb n="2884"/><span>shníomhach Cuimín Fionn an feadh sin.  Agas</span>
<lb n="2885"/><span>is uime do bhídh amhluidh, .i. inghean áluinn</span>
<lb n="2886"/><span>íontumha ro bhí aig Rígh Sámas do chinn air</span>
<lb n="2887"/><span>mhnáibh a comhaimsire a sgéimh, a ndéigh-</span>
<lb n="2888"/><span>bhéasaibh agus a ndéilbh, agas budh toil ris</span>
<lb n="2889"/><span>an tríath Damán a tabhairt mur chéile do</span>
<lb n="2890"/><span>Chuimín.</span></p>
<lb n="2891"/>
<lb n="2892"/><p><span>Agus do bhí séud úasal iolbhúadhach aig an</span>
<lb n="2893"/><span>ríoghuin, .i. topaz chruthach, cloch sin ann a</span>
<lb n="2894"/><span>raibhe búadha iomdha, mur do bhí, áois gan</span>
<lb n="2895"/><span>urchradh, gan easláinte, do bheith aig an tí gá</span>
<lb n="2896"/><span>mbíadh, búaidh deilbhe agas déagh-nósa, mur</span>
<lb n="2897"/><span>áon lé feataibh iomdha eile.  Agas an tráth bhí</span>
<lb n="2898"/><span>Cuimín a bhfochair na ccuradh air a n-eachtra</span>
<lb n="2899"/><span>dhéigheanaigh, ro ghadaigh Bárac, .i. mac Rígh</span>
<lb n="2900"/><span>na Sorcha, an séad úasal iolbhúadhach sin ón inghin</span>
<lb n="2901"/><span>óirdheirc iolchruthaigh úd tré éud agus tré fhormad</span>
<lb n="2902"/><span>lé Cuimín Fionn, a ccealtair dhraoígheacht', ionnus</span></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="2903"/><p><span>tré sin gur ghaibh seirg-luidhe dháor-chruthach</span>
<lb n="2904"/><span>dhóileighis an inghean réamh-ráidhte.</span></p>
<lb n="2905"/>
<lb n="2906"/><p><span>Ach tug Cuimín móide móra marbhthach' go</span>
<lb n="2907"/><span>sirfeadh sé ceithre ceárnasgaibh na cruinne ceathar-</span>
<lb n="2908"/><span>dhúil nó go bhfaghadh Bárac agus go ndíoghalfadh</span>
<lb n="2909"/><span>an gníomh anúasal sin fair.</span></p>
<lb n="2910"/>
<lb n="2911"/><p><span>Iomthúsa Chuimín Fhinn mhic Rígh na cCríach,</span>
<lb n="2912"/><span>do ghabh lámh for imtheacht go dubhach díbh-</span>
<lb n="2913"/><span>fheirgeach, .i. dubhach d'éis na hingheine agas lán</span>
<lb n="2914"/><span>d'fheirg lé Bárac, agas mise mar aon leis.  Agas is</span>
<lb n="2915"/><span>mór do dhíamharún na n-ealadhan do nochtaigh</span>
<lb n="2916"/><span>Cuimín dhamh-sa air an eachtra sin.  Agas ní</span>
<lb n="2917"/><span>haithristear nídh orainn go rángamar críochaibh</span>
<lb n="2918"/><span>na Sorcha.  Agas do chuireamar mór-chúairt na</span>
<lb n="2919"/><span>tíre sin, agas ní bhfúaramar áon-fhocal do sgéala</span>
<lb n="2920"/><span>Bhárac ann; óir do thréig Bárac an tSorcha</span>
<lb n="2921"/><span>d'eagla Chuimín, agas do-chúadhmar as sin don</span>
<lb n="2922"/><span>tSyria agus do ró chuireamar cúairt na tíre sin.</span>
<lb n="2923"/><span>Ach atá ní cheana, do shíreamar críochaibh, insibh</span>
<lb n="2924"/><span>agas oileáin an mhagha, agas ní bhfúaramar</span>
<lb n="2925"/><span>sgéala Bhárac.</span></p>
<lb n="2926"/>
<lb n="2927"/><p><span>Lá n-áoin dá raibheamar air Muir thúaigh</span>
<lb n="2928"/><span>Chríochaibh na hÍoruaidhe, do-choncamar curach</span>
<lb n="2929"/><span>go ndeilbh n-iongantach, agas do ro athain Cuimín</span>
<lb n="2930"/><span>an curach sin, go ttugamar tóruidheacht dhó, agas</span>
<lb n="2931"/><span>do chuireamar a ngreim é air an aigéin don leith</span>
<lb n="2932"/><span>shíar d'Éirind, agas táinic Cuimín liom-sa gur</span></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="2933"/><p><span>chuir a ttír mé a nIorras Domhnainn, air bhfágbháil</span>
<lb n="2934"/><span>iomchomhairce beatha agas sláinte dia-roile.</span></p>
<lb n="2935"/>
<lb n="2936"/><p><span>Agas tig an Cuimín shin gach treas blíadhain</span>
<lb n="2937"/><span>d'fhéachain Chú Chulainn; agas gibé léir mían</span>
<lb n="2938"/><span>crích eachtra Chuimín Fhinn mhic Rígh na</span>
<lb n="2939"/><span>cCríach d'fhághail tugadh Cú Chulaind dhó é,</span>
<lb n="2940"/><span>óir is aige atá a hinnse.</span></p>
<lb n="2941"/>
<lb n="2942"/><p><span>Crích don chéad-ráimh d'Eachtra na cCuradh.</span>
<lb n="2943"/></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="2944"/><p><span>EACHTRA NA CCURADH.</span></p>
<lb n="2945"/>
<lb n="2946"/><p><span>AN DARA RÁIMH.</span></p>
<lb n="2947"/>
<lb n="2948"/><p><span>Iomthúsa na ccuradh, air ndíansgaoíleadh</span>
<lb n="2949"/><span>dháibh ó Dhún Chonaire mhic Loingse a ttúathaibh</span>
<lb n="2950"/><span>Uisneach, agas air ndul do gach droing dá</span>
<lb n="2951"/><span>ndúithibh féin, táinic Conchubhar Rígh Uladh</span>
<lb n="2952"/><span>cona líon láochraidh go hEamhain mhín-áluind</span>
<lb n="2953"/><span>Mhacha.  Agus lá dá ttug an rígh fleadh mhór-</span>
<lb n="2954"/><span>lúach gá dáil air úaisle an chóigidh, agas ró bhí</span>
<lb n="2955"/><span>Cú Chulainn san mór-dháil sin.  Achmhuinigheas</span>
<lb n="2956"/><span>an Rígh Conchubhar fair nídh éigin d'eachtra</span>
<lb n="2957"/><span>Chuimín Fhinn, .i. a shíor-charaid, d'insinn dóibh.</span></p>
<lb n="2958"/>
<lb n="2959"/><p><span>Is ann sin do-chúaidh Cú Chulainn a cceann</span>
<lb n="2960"/><span>an sgéal sin d'insinn, agas adubhairt:</span></p>
<lb n="2961"/>
<lb n="2962"/><p><span>Air bhfágháil Bháraic mhic Rígh na Sorcha do</span>
<lb n="2963"/><span>Chuimín, agas air bhfágbháil Chon Raoí a ttír a</span>
<lb n="2964"/><span>n-Iorras Damhnain, táinic dom fhéuchain-se.</span>
<lb n="2965"/><span>Agas is amhluidhe do bhí mise an tráth sin a seirg-</span>
<lb n="2966"/><span>luidh éagcrúaidh, do los bháis m'áon-mhic féin, .i.</span>
<lb n="2967"/><span>Connladhach, íarna mharbhadh dhamh.  Agas an</span>
<lb n="2968"/><span>tan do-chím Cuimín Fionn budh mhór mo lúth-</span>
<lb n="2969"/><span>gháir roimhe; agas do-ghnídh Cuimín fritheólmhadh</span>
<lb n="2970"/><span>déigheólgach dhamh, go madh slán meise a ccéadóir</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="2971"/><p><span>ón tseirgluidhe sin; agas nochtas Cuimín dhamh-sa</span>
<lb n="2972"/><span>na dochair do fúair ó Bhárac agus go raibh aig dul</span>
<lb n="2973"/><span>an tan sin do thabhairt Níamh Chúach-fhionn, .i.</span>
<lb n="2974"/><span>inghean Rígh Sámas, mur chéile; agas impidheas</span>
<lb n="2975"/><span>mise um dhul leis do chaitheamh na fleidhe do </span>
<lb n="2976"/><span>bhí ollamh a ccomhair an núachair sin.</span></p>
<lb n="2977"/>
<lb n="2978"/><p><span>Cuiriom-sa Laoígh mac Rígh an Ghabhra</span>
<lb n="2979"/><span>gusan Fear Día go ttagadh liom.  Táinic an</span>
<lb n="2980"/><span>Fear Dia chugainn agas tríalltar linne mar áon</span>
<lb n="2981"/><span>le Cuimín Fionn mhac Rígh na cCríach, agas</span>
<lb n="2982"/><span>Bárac mhac Rígh na Sórcha a ngéibhionn againn.</span></p>
<lb n="2983"/>
<lb n="2984"/><p><span>Agas air mbeith dhúinne air sáile na sean-mhara</span>
<lb n="2985"/><span>seóltar linn a ttír a n-oileán áluinn ró-ionghantach,</span>
<lb n="2986"/><span>óir ní raibhe crann dá fíodhbhaidhe gan a throm-</span>
<lb n="2987"/><span>úalach do mheasa milse fair.  Agas do bhádar</span>
<lb n="2988"/><span>inbhir na caoímh-thíre sin airna mbrúchtadh a</span>
<lb n="2989"/><span>bhfuirnibh dona híasgaibh budh háille, agus fós budh</span>
<lb n="2990"/><span>leór d'áoibhneas a bheith aig éisdeacht ré binn-</span>
<lb n="2991"/><span>labhartha na n-éan áille ioldhathacha agas lé</span>
<lb n="2992"/><span>síansa sáoir-ghrind na mbeach mil-chnúas, agas</span>
<lb n="2993"/><span>an tír uile 'na háon-tuinn feóir agus fásuigh, agas</span>
<lb n="2994"/><span>gan méad áirde aige magh dhi air a chéile, ach</span>
<lb n="2995"/><span>áon-chnoc 'na ceart-mheadhóin.  Agas budh</span>
<lb n="2996"/><span>comh-sholus lá agas oidhche innte, gan tathaigh</span>
<lb n="2997"/><span>duine nó ainmhidhe, ach fíadhach, íasg, agas</span>
<lb n="2998"/><span>éanlaithe.</span>
<lb n="2999"/></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="3000"/><p><span>Do-chúadhmar ó úir an chúain gusan ccnoc</span>
<lb n="3001"/><span>ccómh-áluinn sin, agas as seadhdo fúaramar air</span>
<lb n="3002"/><span>air cceann ann, .i. dorus áidhbheil mór-fhosgailte</span>
<lb n="3003"/><span>romhainn a mbonn na tulcha táobh-úaine.</span>
<lb n="3004"/><span>Chúadhmar asteach don mbúaidh-lios agus dob</span>
<lb n="3005"/><span>áluinn an mhúir ro bhí ann sin.  Óir do bhí an</span>
<lb n="3006"/><span>dún ríoghdha ró-mhaiseach airna thógbháil do</span>
<lb n="3007"/><span>líogaibh lán-úaisle oirthear an bheatha, go ceár-</span>
<lb n="3008"/><span>damhuil clói-dhealbhtha, do lámhuibh súadh</span>
<lb n="3009"/><span>agas sáor-cheárd, gan cam nó clúid inte, ach</span>
<lb n="3010"/><span>comh-chruinn mádh ccúairt, agas úrlár na</span>
<lb n="3011"/><span>bruighne búailte do chlochaibh neámhanda níamh-</span>
<lb n="3012"/><span>gheala, agas príomh-thúarusgbháil eachtraibh na</span>
<lb n="3013"/><span>hÁdhamh-chloinne airna ttarraing a sgríbhnibh</span>
<lb n="3014"/><span>órdha, lé draoíghthe déigh-eólacha, timchiall</span>
<lb n="3015"/><span>mhúraibh mhór-lúachach na bruighne, don leith</span>
<lb n="3016"/><span>astoigh dhi.  Agas dá ttagadaoís slóighte iomar-</span>
<lb n="3017"/><span>cacha innte, do-ghéabhadh gach áon ionadh suidhe</span>
<lb n="3018"/><span>air leith innte.  Agas badh d'ór áluinn do bhádar</span>
<lb n="3019"/><span>na hionaduibh ríogha sin ró-dhéanta, agas bórd</span>
<lb n="3020"/><span>comh-chruinn do gheal-airgead airna cheam-</span>
<lb n="3021"/><span>sughadh do dhearg-ór don leith astoigh dona</span>
<lb n="3022"/><span>hionadaibh sin, agas áon-chornn go méad n-aidhbh-</span>
<lb n="3023"/><span>seach, dealbhtha do líog bhúadha, a cceart-lár an</span>
<lb n="3024"/><span>bhuird mhóir, agas lámh-chornn ós comhair gach</span>
<lb n="3025"/><span>ionadh nó coilche dhíobh.  Agas is as an ccornn</span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="3026"/><p><span>mhór do dháilfidhe isna mion-chornnaibh a'</span>
<lb n="3027"/><span>ríarugha na slúagh do gach leanta budh mían</span>
<lb n="3028"/><span>leó.  Agas budh do bhúaidhibh an phríomh-</span>
<lb n="3029"/><span>chuirnn sin, .i. a bheith lán do shíor.</span></p>
<lb n="3030"/>
<lb n="3031"/><p><span>Agas do bhádar fós air an mbórd bhioth-</span>
<lb n="3032"/><span>bhúadhach sin míasaibh glé-gheala glan-airgid,</span>
<lb n="3033"/><span>agas a ttrom-áireamh do bhíadhaibh sáora soch-</span>
<lb n="3034"/><span>aithmhe forra, agas áon-chruit órdha ildhealbhtha</span>
<lb n="3035"/><span>'na suidhe air líg bhúadha a ccomhfhogus an</span>
<lb n="3036"/><span>bhuird; agas budh do bhúadhaibh na cruite</span>
<lb n="3037"/><span>caoín-téadaigh sin, an tan bhudh ionchaithmhe</span>
<lb n="3038"/><span>bíadha nó bhudh meaghair-chaoín lucht na</span>
<lb n="3039"/><span>bruighne, do sheinneadh an chaoín-chruit dréachta</span>
<lb n="3040"/><span>agas síansa sáor-bhinne ann gach aisde oirfideachta</span>
<lb n="3041"/><span>dar mhían lé cách.  Agas budh do bhilibh Phárr-</span>
<lb n="3042"/><span>thais crannghail na mbuadh-chruite sin.</span></p>
<lb n="3043"/>
<lb n="3044"/><p><span>Agus budh coimh-leathan an dún ris an ccnoc,</span>
<lb n="3045"/><span>agas níorbh aithne neoch an bhruighean do</span>
<lb n="3046"/><span>thaisdeal muna ndéantaigh lé huide draoígheacht é.</span></p>
<lb n="3047"/>
<lb n="3048"/><p><span>Agas ní raibh do lucht comhnuidhe san rígh-</span>
<lb n="3049"/><span>mhúir sin ach áon-láoch arrsuidhe cían-aosda</span>
<lb n="3050"/><span>gan lúth gan léim, 'na shuidhe a ccathaíor órdha,</span>
<lb n="3051"/><span>agas cloch chomh-chruinn ós a chomhair 'na</span>
<lb n="3052"/><span>háon-lasair thineadh ghlan-ghlóraidh, agas ní</span>
<lb n="3053"/><span>thigeadh múchadh fair an ccloich n-iongantaigh</span></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="3054"/><p><span>sin.  Agas budh leór do bheathadh mór-mhurair</span>
<lb n="3055"/><span>an boladh bioth-shásaidhe do thigeadh don lasair</span>
<lb n="3056"/><span>sin.</span></p>
<lb n="3057"/>
<lb n="3058"/><p><span>Agas an tan do-chúadhmara don mbruidhean</span>
<lb n="3059"/><span>d'fhorbhfáiltigh an seanóir romhaing, agas</span>
<lb n="3060"/><span>d'fhúráil orainn comhnaigh agas sgíth do dhéanamh.</span>
<lb n="3061"/><span>Gabhthar linne ionadh suidhe san mbruighean</span>
<lb n="3062"/><span>íar sin.  D'fhúagair an láoch dhúinn mar an</span>
<lb n="3063"/><span>ccéadna air ndóchain do bhíadha agas do leanta</span>
<lb n="3064"/><span>an dúin do chaitheamh.  Do-ghnídhthear sin</span>
<lb n="3065"/><span>linn, agas an tráth budh coisgthe air n-ocras agas</span>
<lb n="3066"/><span>air n-íotan ró fhíafraidh an láoch arrsaidh brígh</span>
<lb n="3067"/><span>air tturais agas air n-imtheacht dhínn.  Ro</span>
<lb n="3068"/><span>nochtaigh Cuimín Fionn na sgéula sin dó go</span>
<lb n="3069"/><span>faisdineach fír-ghlic.  Agas ró fhíafraigh Cuimín</span>
<lb n="3070"/><span>sgéula na caoímh-thíre sin, agas fáth a húaignis</span>
<lb n="3071"/><span>mur atí don tseanóir, agas tug an fear árrsuidh</span>
<lb n="3072"/><span>na sgéala sin dó amhluidhe so síos.</span></p>
<lb n="3073"/>
<lb n="3074"/><p><span>COMHRÁDH AN TSEANÓIR DARBH AINM ACHA NÚACH.</span></p>
<lb n="3075"/>
<lb n="3076"/><p><span>Do labhair an seanóir iar sin agas as eadh</span>
<lb n="3077"/><span>adubhairt:</span></p>
<lb n="3078"/>
<lb n="3079"/><p><span>Oileán na Gréine is ainm don ccrích so (air</span></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="3080"/><p><span>sé), agas an Dún Úaithne is ainm don dún so</span>
<lb n="3081"/><span>ana bhfuil sibh-si anocht, agas Acha Núach</span>
<lb n="3082"/><span>is ainm díleas dhamh-sa.  Agas is sé adhbhar na</span>
<lb n="3083"/><span>críche so do bheith comh úaigneach agas atá,</span>
<lb n="3084"/><span>.i. rígh ró ghabh flaitheas agas forlámhus na</span>
<lb n="3085"/><span>críche si cían aimsire ó shoin darbh ainm Fearghas</span>
<lb n="3086"/><span>Fionn; agas ní raibh do chloinn aige ach dís</span>
<lb n="3087"/><span>mac; agas do ró hoileadh an chlann sin go</span>
<lb n="3088"/><span>friochnamhach leis an Rígh Fearghas, gurbh</span>
<lb n="3089"/><span>ionnfhéadhma íad.  Agas do thug fear aca inghean</span>
<lb n="3090"/><span>Rígh na hÁontuaighe mur mhnaoí agas mur</span>
<lb n="3091"/><span>bhainchéile: Déithlinn fá hainm di; agas tug</span>
<lb n="3092"/><span>an dara mac inghean Rígh na nGanradhach ón</span>
<lb n="3093"/><span>Affraic mur chéile: Callainn Níach fá hainm di.</span></p>
<lb n="3094"/>
<lb n="3095"/><p><span>Ciodh trácht, tugadar an días mac sin Fhearghais</span>
<lb n="3096"/><span>Fhinn, do los a mban, iomad seód agas so-mhaoíne</span>
<lb n="3097"/><span>leó as na críochaibh réamh-ráidhte go hOileán na</span>
<lb n="3098"/><span>Gréine; agas is fear don chloinn sin mise.</span>
<lb n="3099"/><span>Agas do bhámar go sona sáidhbhir síothchánta</span>
<lb n="3100"/><span>san íath so lé raé imchían gur theasdaigh an rígh</span>
<lb n="3101"/><span>air n-athair úainn; agas air n-éug dhó do chomh-</span>
<lb n="3102"/><span>rannamar an chrích air dhó, agas do thárla an</span>
<lb n="3103"/><span>dún ríogha san mír don oileán do ráinic Acha</span>
<lb n="3104"/><span>Neileach, .i. mo dhearbhráthair; agas do ro</span>
<lb n="3105"/><span>cladhadh an lios sa liom-sa, agas do dhealbhas í</span>
<lb n="3106"/><span>don tsaidhbhreas a thugas liom ón Affraic, óir is</span>
<lb n="3107"/><span>mise tug inghean Rígh na Ganradhach mur chéile.</span>
<lb n="3108"/></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="3109"/><p><span>Agas lá n-áoin dá ndeachamar, an dá rígh, do</span>
<lb n="3110"/><span>sheilg agas d'fhíadhach mur áon lé buidhean</span>
<lb n="3111"/><span>d'úaisle na críche, an tan do sgaoíleadh agas</span>
<lb n="3112"/><span>do sganradh an tseilg fóna fiodhaibh agus fóna</span>
<lb n="3113"/><span>fásaighibh, do ghabh mise agas mo dhearbhráthair</span>
<lb n="3114"/><span>ionadh suidhe aig féachain meaghair na sealga,</span>
<lb n="3115"/><span>aig éisdeacht lé gotha láoch aig brosnugha gadhar</span>
<lb n="3116"/><span>fána hanadhaibh sealga; agas budh machtna</span>
<lb n="3117"/><span>mór liom-sa an tocht tuirse, agas an cláochlódh</span>
<lb n="3118"/><span>neamh-ghnáitheach táinic dom dhearbhráthair,</span>
<lb n="3119"/><span>gur fhíafruigheas fochain agas fáth an mhalairt</span>
<lb n="3120"/><span>neamhdhúalgais sin do luidh fair.</span></p>
<lb n="3121"/>
<lb n="3122"/><p><span>Do labhair seisean agas adubhairt: "Is</span>
<lb n="3123"/><span>cosmhuil gur chóir dhamh-sa mo rún do léigean</span>
<lb n="3124"/><span>lé mo dhearbhráthair ríogha, agas ní dóigh go</span>
<lb n="3125"/><span>nochtfadh sé an rún sin do neoch eile."</span></p>
<lb n="3126"/>
<lb n="3127"/><p><span>"Ní heagail dhuit sin," air mise.</span></p>
<lb n="3128"/>
<lb n="3129"/><p><span>"Máiseadh, aig so ádhbhar mo thuirse," air</span>
<lb n="3130"/><span>an rígh.  "An inghean chealgach tugas mur chéile</span>
<lb n="3131"/><span>ó chrích na hÁontúaighe do-ghnídh malairt</span>
<lb n="3132"/><span>oram do ghnáth lé dáoigh anúasal, .i. Olag Cne,</span>
<lb n="3133"/><span>agas atá sin aig búaireadh mo mheanmainn do</span>
<lb n="3134"/><span>shíor," air sé.</span></p>
<lb n="3135"/>
<lb n="3136"/><p><span>"Ní maith an sgéal sin, dair leat," air mise,</span>
<lb n="3137"/><span>"agas atá a chosamhlacht sin do rún agam-sa</span>
<lb n="3138"/><span>lén' innsin dhuit-si," air mise; "óir do-ghnídh</span></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="3139"/><p><span>Callainn Níach mo chéile féin an fheill-bheart</span>
<lb n="3140"/><span>chéadna oram-sa lé Togna Cnó."</span></p>
<lb n="3141"/>
<lb n="3142"/><p><span>"Máiseadh," air Acha Neileach, "créad an</span>
<lb n="3143"/><span>chomhairle is indéanta dhúinn um an nídh sin;</span>
<lb n="3144"/><span>óir is dóigh liom nach bhfuil san domhan," air</span>
<lb n="3145"/><span>sé, "días mac ríogh is measa ágh tochmhairc</span>
<lb n="3146"/><span>nó sinn air áon, agus ní dúal feil-bheart gan díoghailt</span>
<lb n="3147"/><span>do dhéanamh ann."</span></p>
<lb n="3148"/>
<lb n="3149"/><p><span>"Ní bhfuil do dhíoghailt léna dhéanamh ann </span>
<lb n="3150"/><span>sin," air mise, "ach an ceathrar atá coirtheach</span>
<lb n="3151"/><span>san ngníomh do bhásugha."</span></p>
<lb n="3152"/>
<lb n="3153"/><p><span>Cinneadh air an ccomhairle sin againn, agas</span>
<lb n="3154"/><span>do-chúaidh Acha Neileach go Dún Deirg-liag;</span>
<lb n="3155"/><span>agas táinic mise go Dún Úaithne, agas gabhthar</span>
<lb n="3156"/><span>an ríoghuin cona leannán liom, .i. Togna Cnó,</span>
<lb n="3157"/><span>agas do-ghnídhthear lém úaislibh torc tineadh</span>
<lb n="3158"/><span>tricheam-rúaidh, agas ró básuigheadh an dís</span>
<lb n="3159"/><span>shúas san tine sin; agas do-ghnídhthear an</span>
<lb n="3160"/><span>ccéadna lé mo dhearbhráthair.</span></p>
<lb n="3161"/>
<lb n="3162"/><p><span>Agas an tan do básuigheadh an días ríoghuin</span>
<lb n="3163"/><span>do-chúadhmar air áon a ccogar agas a ccomhairle</span>
<lb n="3164"/><span>lé chéile um an nídh sin: óir do budh dearbh</span>
<lb n="3165"/><span>linn an dá rígh bás a n-ingheanaibh do díoghailt</span>
<lb n="3166"/><span>orainn.  Agas cinneamuid comhairle an chrích</span>
<lb n="3167"/><span>d'fhágbháil gan fhios do neoch, agas dul a</span>
<lb n="3168"/><span>n-iolaracht air feadh an domhain air an modh</span></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="3169"/><p><span>so: .i. do thogh gach áon againn duine úasal</span>
<lb n="3170"/><span>árrachtach budh samhuil leis féin a bpearsa agas</span>
<lb n="3171"/><span>a n-éagcosg, agas ceannus na ccríoch d'fhágbháil</span>
<lb n="3172"/><span>aca a mbun rúin, gá rádh leó go rachamaoís do</span>
<lb n="3173"/><span>thabhairt an draoígh Ma Lua, do bhí ainmneach</span>
<lb n="3174"/><span>air feadh na ccríoch an tráth sin, linn go hOileán</span>
<lb n="3175"/><span>na Gréine, agas gan aithne do neoch san ccrích</span>
<lb n="3176"/><span>nach sinne bhí do ghnáth san ríoghacht.  Agus</span>
<lb n="3177"/><span>tugadar-san móide lé sin do chomhall.</span></p>
<lb n="3178"/>
<lb n="3179"/><p><span>D'fhágamar air n-éideagha ríogha aca íar sin,</span>
<lb n="3180"/><span>agas do ghaibheamar fo-éideagh súarrach orainn,</span>
<lb n="3181"/><span>aig tabhairt aghaidh soir-dheas; agas do bhádhmar</span>
<lb n="3182"/><span>aig taisdioll na n-ioltúatha athaidh fhada.</span></p>
<lb n="3183"/>
<lb n="3184"/><p><span>Agas lá n-aóin dá raibheamar aig siubhal tré</span>
<lb n="3185"/><span>fhiodh áluinn coilleadh, do theagaibh orainn air an</span>
<lb n="3186"/><span>táobh eile don fhoraoís loch glé-ghlan gorm-</span>
<lb n="3187"/><span>uisge; agas is amhluidhe ró bhí an t-uisge sin,</span>
<lb n="3188"/><span>do thíaghadh a ttráighe gach n-oídhche, agas</span>
<lb n="3189"/><span>budh líonta gach lá ó mhaidin go neóin é, agas</span>
<lb n="3190"/><span>oileán áluinn a meadhóin an locha sin, agas crann</span>
<lb n="3191"/><span>comh-mór go ngéagaibh iomdha a cceart-lár an</span>
<lb n="3192"/><span>oileáin, agas do roigfeadh géaga comh-dhlútha</span>
<lb n="3193"/><span>sía-fhada an rígh-bhilesin for ciumhsaibh an</span>
<lb n="3194"/><span>oiléin mádh ccúairt, agas do gabhadh comhnuidhe</span>
<lb n="3195"/><span>air an ccaoímh-chúan sin.</span></p>
<lb n="3196"/>
<lb n="3197"/><p><span>Agas fá neóin d'aithnigheamar an t-uisge aige</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="3198"/><p><span>tráoithugha agas láoch lice lán-armach aig dul</span>
<lb n="3199"/><span>san loch air lorg an uisge; agus treimse dá éis sin</span>
<lb n="3200"/><span>ró leanamar an grúagach gusan oileán; agus ní</span>
<lb n="3201"/><span>bhfúaramar d'áras ann ach an bile.  Agas do-</span>
<lb n="3202"/><span>chúadhmar dár ndídion féin a ngéagaibh an</span>
<lb n="3203"/><span>mhór-bhile, mur do thuit trom-thoircheann súain</span>
<lb n="3204"/><span>agas sár-chodlata orainn, co nár mhothuigheamar</span>
<lb n="3205"/><span>nídh air bioth nó gur ghaibh gaéithe glan-</span>
<lb n="3206"/><span>dhealruidheach na gréine gnúis-shoillsidhe leathad</span>
<lb n="3207"/><span>na cruinne ceathar-dhúil.</span></p>
<lb n="3208"/>
<lb n="3209"/><p><span>Agas air ndúsgadh dhúinn as an tsúan sin,</span>
<lb n="3210"/><span>do-gheibhmíd an loch airna líonadha 'nair n-úir-</span>
<lb n="3211"/><span>thimchioll agas budh haithreach linn teacht</span>
<lb n="3212"/><span>don n-oileán an tráth sin.</span></p>
<lb n="3213"/>
<lb n="3214"/><p><span>Ciodh trácht, do bhámar san mbile go deiriogh</span>
<lb n="3215"/><span>láoi.  Agas fán am sin do-chímíd an grúagach</span>
<lb n="3216"/><span>aig teacht amach as an mbile, agas ríoghuin</span>
<lb n="3217"/><span>áluinn éagcosg air láimh leis, ionnus gur taibh-</span>
<lb n="3218"/><span>readh dhúinne nach bhfacamar gusan tráth</span>
<lb n="3219"/><span>sin, nó ó shoin, don Ádhamh-chloinn bean budh</span>
<lb n="3220"/><span>háille nó í.  Tug an grúagach agas an ríoghuin</span>
<lb n="3221"/><span>mall-chúairt an chaoímh-oileáin sin.  Is ann sin</span>
<lb n="3222"/><span>ceileabhras an grúagach don inghin agas chúaidh</span>
<lb n="3223"/><span>don tír asteach air bhfágbháil na ríoghuna dúnta</span>
<lb n="3224"/><span>san mbile.</span>
<lb n="3225"/></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="3226"/><p><span>Ní cían do bhámar amhluidhe sin, an tan a</span>
<lb n="3227"/><span>tháinic amach as bruinn an bhile, agas corthaire</span>
<lb n="3228"/><span>dearg-óir léi.  Ocht n-oidheadh air nóchad air</span>
<lb n="3229"/><span>naoí ccéad, go líog lóghmhair eagartha go ceár-</span>
<lb n="3230"/><span>damhuil a ndruim gach oidhe rathmhar ró-áluinn</span>
<lb n="3231"/><span>dhíobh, as eadh do bhí san ccorthaire sin.  Suidheas</span>
<lb n="3232"/><span>an ríoghuin air an bhfaich', agas do chuir a druim</span>
<lb n="3233"/><span>ris an mbile, agus tug leabhar as a h-ochras, agas</span>
<lb n="3234"/><span>do chuir oidhe nó fáinne a n-ionadh air leith idir</span>
<lb n="3235"/><span>gach ré leathananch don leabhar, agas íathas nasg</span>
<lb n="3236"/><span>óir go cclocha mbúadha timchioll an leabhair,</span>
<lb n="3237"/><span>agas tug feadán fionn-airgid amach íar sin, agas</span>
<lb n="3238"/><span>seinneas go síthbhinn é.  Tig chuice go prab as</span>
<lb n="3239"/><span>an loch dabhar-choin áluind go n-iomad dathann</span>
<lb n="3240"/><span>n-éagsamhalta fair, agas do labhair an ríoghuin</span>
<lb n="3241"/><span>do bhríathraibh ró-cheansuidhe ris an bhfeithide</span>
<lb n="3242"/><span>agas adubhairt:</span></p>
<lb n="3243"/>
<lb n="3244"/><p><span>"A ghein úasail," air sí, "déana-sa dísleacht</span>
<lb n="3245"/><span>um an tseód sa; agas ó nach bhfuil agam-sa do</span>
<lb n="3246"/><span>charaid beó ach Clothra an chrotha chaoímh, bean</span>
<lb n="3247"/><span>Raifle, Rígh na Dreóllainne, tabhair-si so chuice</span>
<lb n="3248"/><span>(agus aig sin do nasg ríogha féin an' uirth-</span>
<lb n="3249"/><span>thimcheall), agus déan dísleacht don mnaoí sin</span>
<lb n="3250"/><span>feadh do raé, amhuil mur do-rinnis dhamh-sa.</span>
<lb n="3251"/><span>Óir atáid airgheanadh báis agas búan-éaga a ngar</span>
<lb n="3252"/><span>dhamh agas ní bhudh beó mé teacht neóna an</span>
<lb n="3253"/><span>laoí amárach."</span>
<lb n="3254"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="3255"/><p><span>Ceileabhras an dabhar-chú go tuirseach déurach</span>
<lb n="3256"/><span>ris an ríoghuin agas do-chúaidh san loch.  Bíogus</span>
<lb n="3257"/><span>an ríoghuin 'na seasamh, agas sinneas an feadán</span>
<lb n="3258"/><span>an ath-úair, go ttáinic an dabhar-chú tair ais dá</span>
<lb n="3259"/><span>fios arís.</span></p>
<lb n="3260"/>
<lb n="3261"/><p><span>"Do-rinneas dearmad mór," air an inghean,</span>
<lb n="3262"/><span>"agas is é sin thusa do chur fó gheasa mo chorp</span>
<lb n="3263"/><span>do thabhairt gá adhlacadh go Tulaidh Chíach,</span>
<lb n="3264"/><span>mur a bhfuil mo shean agas mo sheinsear, a</span>
<lb n="3265"/><span>ccríochaibh Lochaill."</span></p>
<lb n="3266"/>
<lb n="3267"/><p><span>"Máiseadh," air an dabhar-chú, "cuirim-se</span>
<lb n="3268"/><span>thusa fá gheasa mur an ccéadna éirim do bheatha</span>
<lb n="3269"/><span>(d'aithris) dhamh ó táim an' ainbhfios go n-uige</span>
<lb n="3270"/><span>so."</span></p>
<lb n="3271"/>
<lb n="3272"/><p><span>"Ní maith liom-sa na geasa sin do chur oram,</span>
<lb n="3273"/><span>ach, tairis sin, nochtfad dhuit-si é."</span></p>
<lb n="3274"/>
<lb n="3275"/><p><span>Eachtra na hInghine do bhí san mBile air</span>
<lb n="3276"/><span>an Loch.</span></p>
<lb n="3277"/>
<lb n="3278"/><p><span>"Rígh do bhí air chríochaibh Lochoill," air sí,</span>
<lb n="3279"/><span>"aigá raibhe días inghean do chinn air sgéimh,</span>
<lb n="3280"/><span>air áille, air dheilbh, agas air dhreach, (air) mnáibh an</span>
<lb n="3281"/><span>domhain go coimh-iomlán.  Agas tug Rígh na</span>
<lb n="3282"/><span>Dreóllainn an inghean budh sine don dís ríoghuin</span>
<lb n="3283"/><span>sin mur chéile; agas mise budh hóige dona</span></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="3284"/><p><span>mnáibh.  Níor sháruidh mé deich mblíadhna dom</span>
<lb n="3285"/><span>áois an tan tángadar dom íarraidh iomad do</span>
<lb n="3286"/><span>mhacaibh ríogh agas ró-fhlaithe.  Ach tug mise</span>
<lb n="3287"/><span>grádh éagmhais do Chalbha Chú-álainn, .i. macáimh</span>
<lb n="3288"/><span>áluinn de Chloinn Óman Mhóir mhic Duibhe Lí,</span>
<lb n="3289"/><span>.i. taoíseach slúaigh Rígh Lochaill, agas uime sin</span>
<lb n="3290"/><span>thugus éura fair na hógaibh eile go hiomlán, gé</span>
<lb n="3291"/><span>náir léig an faitcheas dhamh an grádh sin do</span>
<lb n="3292"/><span>nochtugha d'áoin-neoch.</span></p>
<lb n="3293"/>
<lb n="3294"/><p><span>"Agas lá n-áoin dá rabhas féin agas m'innilt</span>
<lb n="3295"/><span>coimhideacht aig gabháil áoibhnis agas aeióir</span>
<lb n="3296"/><span>thrágha na mara, do-chímid chugainn do chois na</span>
<lb n="3297"/><span>tuinne abhac nár mhór méad, agas gan rúainne</span>
<lb n="3298"/><span>fair a cheann, agas go madh gile nó sneachta áon-</span>
<lb n="3299"/><span>oídhche ó thúaigh gnúis, folt, agas croiceann na</span>
<lb n="3300"/><span>geine bige sin; agas feadán fionn-airgid mur</span>
<lb n="3301"/><span>chuisle ciúil aige.</span></p>
<lb n="3302"/>
<lb n="3303"/><p><span>"Agas an úair a táinic a ngar dhúinn, do ró</span>
<lb n="3304"/><span>shinn an t-abhac a fheadán go síthbhinn, ionnus</span>
<lb n="3305"/><span>go ccoideólaidís fir ghonta agas mná ré naoídheadh,</span>
<lb n="3306"/><span>aoís galair agas géar-easláinte an domhain, ris an</span>
<lb n="3307"/><span>cceól sin.  Tuitiom-sa agas m'innilt 'nair ttoirchim</span>
<lb n="3308"/><span>súain agas sár-chodlata air an tráighe an tan sin;</span>
<lb n="3309"/><span>agas gaduigheas an fear draoígheacht mise leis</span>
<lb n="3310"/><span>gusan ionad so a bhfuilimíd anois; agas atáim</span>
<lb n="3311"/><span>aige ó shin a leith mur chéile; agas atáid geasa</span>
<lb n="3312"/><span>oram gan an t-oileán sa d'fhágbháil lé mo raé.</span>
<lb n="3313"/><span>Agas saoíleann an fear nár fhág mise an bile so</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="3314"/><p><span>amach aríamh ach lén' fhios féin.  Gidh eadh,</span>
<lb n="3315"/><span>fosglaim-se an bile lé heite an luin léith thug tusa</span>
<lb n="3316"/><span>dhamh; agas mur chúitiogha san cceilg sin ró</span>
<lb n="3317"/><span>imir sé oram, ní tháinic neoch d'fhéachain an</span>
<lb n="3318"/><span>oileáin so ó shoin nár chiontuigh mise leis.  Agas</span>
<lb n="3319"/><span>do ró chuingmheas ó gach áon díobh sin fáinne,</span>
<lb n="3320"/><span>agas do sgríobh mé ainm agus suirghe gach fir</span>
<lb n="3321"/><span>dhíobh air leith san leabhar sin a thugas dhuit-se</span>
<lb n="3322"/><span>ó chíanaibh.  Agas anois ó táim aig dul a</span>
<lb n="3323"/><span>dh'éug do chuireas fáinne gach fir aca-sin ann a</span>
<lb n="3324"/><span>leathnach féin don leabhar ccéadna.  Agas tabhair</span>
<lb n="3325"/><span>tusa mur shéad-chomhartha do mo dheirbhshiúir</span>
<lb n="3326"/><span>é."</span></p>
<lb n="3327"/>
<lb n="3328"/><p><span>Chúaidh an dabhar-chú iar sin a ccruth dháonda,</span>
<lb n="3329"/><span>agas do chiontuigh ris an ríoghuin, agas téid san</span>
<lb n="3330"/><span>loch íar ttain.</span></p>
<lb n="3331"/>
<lb n="3332"/><p><span>Tháinic an oídhche forainn mun am sin, agas</span>
<lb n="3333"/><span>tángamar a ttír ón oileán don táobh eile don loch.</span>
<lb n="3334"/><span>Agas is ann sin do hiomráidheadh againn air</span>
<lb n="3335"/><span>bheatha na hinghine ó chíanaibh; agus adúbh-</span>
<lb n="3336"/><span>ramar nach raibhe ach ceilg a mnáibh an domhain,</span>
<lb n="3337"/><span>agus gurbh éigcéillidhe an gníomh do-rinneamar</span>
<lb n="3338"/><span>féin, .i. ingheanaibh an dá rígh ro-chumhach-</span>
<lb n="3339"/><span>taigh bhí againn do chur chum báis, agas go</span>
<lb n="3340"/><span>madh dóigh air ccrích do sgrios dá ttoisg agas</span>
<lb n="3341"/><span>ós a cheann sin air ndíoghchur féin ó air bhfonn</span>
<lb n="3342"/><span>agas ó air bhfearann go bráth arís, agas air laéithe</span></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="3343"/><p><span>do chaitheamh san deóraigheacht a raibheamar</span>
<lb n="3344"/><span>an tan sin.</span></p>
<lb n="3345"/>
<lb n="3346"/><p><span>Agas as í comhairle do cinneadh againn dul tair</span>
<lb n="3347"/><span>air n-ais go hOileán na Gréine.  Agas air tteacht</span>
<lb n="3348"/><span>dhúinn innte do fúaramar 'na háon-tuinn feóir</span>
<lb n="3349"/><span>agas fásaigh í, gan fear inse an sgéil beó innte, gan</span>
<lb n="3350"/><span>bhúair, gan ghroidh, gan tsréada, gan dún nó</span>
<lb n="3351"/><span>déagh-bhaile nach raibh 'na láithreach smál-</span>
<lb n="3352"/><span>dhubha ach an dá dhún ríogha, .i. an Dún Úaine</span>
<lb n="3353"/><span>so ann a bhfuil sibh-se anocht agas an Dún Deirg-</span>
<lb n="3354"/><span>líag ann a bhfuil mo dhearbhráthair 'na chomnaigh</span>
<lb n="3355"/><span>anois.  Agas is amhluidhe do-chúaidh an dá dhún</span>
<lb n="3356"/><span>sin féin úatha gan aithmhilleadh .i. draoígh déagh-</span>
<lb n="3357"/><span>eólach ro bhí san ccrích ro chuir imdhídean</span>
<lb n="3358"/><span>cumhachtach for na leasaibh do cheil air shlóighte</span>
<lb n="3359"/><span>na ríghte réamh-ráidte íad.  Ach atá ní cheana,</span>
<lb n="3360"/><span>ro nochtaigh an draoígh é féin dhúinn, agas</span>
<lb n="3361"/><span>gabhus gach áon againn comhnaighe an' áras féin</span>
<lb n="3362"/><span>ó sin a léith.  Agas saoílidh cách gur torchradh</span>
<lb n="3363"/><span>sinne san ccogadh sin.  Agas ní thathaighíd</span>
<lb n="3364"/><span>daoíne an chrích so ó sin a leith (air Acha Núach).</span></p>
<lb n="3365"/>
<lb n="3366"/><p><span>Gabhamáoidne lámh air imtheacht airna</span>
<lb n="3367"/><span>mhárach, .i. Cuimín Fionn mhac Rígh na gCríach,</span>
<lb n="3368"/><span>an Fear Día agas mise, agus Bárac mhac Rígh na</span>
<lb n="3369"/><span>Sorcha a mbraighdeanus linn, air bhfágbháil</span>
<lb n="3370"/><span>iomchomhairc beatha agas sláinte aig an tseanóir.</span>
<lb n="3371"/><span>Agus tíaghmaoidne dár luing, agas thugamar ucht</span>
<lb n="3372"/><span>air threabhadh na bóchna, agas ní dheárnadh</span></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="3373"/><p><span>fos ná comhnuidhe linn gur ghabhamar comhnuidhe</span>
<lb n="3374"/><span>a ccúan agas a ccalphurt Chrích Shámas.  Agas</span>
<lb n="3375"/><span>ann sin achmhuinnigheas Bárac air Chuimín gan</span>
<lb n="3376"/><span>a thabhairt do láthair an rígh nó na hinghine,</span>
<lb n="3377"/><span>air náir leis an gníomh do-rinne.  Léigeas</span>
<lb n="3378"/><span>Cuimín caoímh-úasal Bárac ass íar sin, agas</span>
<lb n="3379"/><span>tíaghmaoídne go Cathair Rígh Sámas, áit ann air</span>
<lb n="3380"/><span>gabhadh go farbhfáilteach sinn, agas budh mór</span>
<lb n="3381"/><span>gáirdeachas Níamh Chúach-fhionn ría Cuimín,</span>
<lb n="3382"/><span>agas toirbhreas Cuimín an chloch bhúadha dhí,</span>
<lb n="3383"/><span>agas d'éirghe an ríoghuin ann a crothaibh cáomh-</span>
<lb n="3384"/><span>áille mur budh gnáth, agas dá éis sin do-rinneadh</span>
<lb n="3385"/><span>núadhchar na deise déagh-ógaibh leis an rígh</span>
<lb n="3386"/><span>agas leis na húaislibh air-cheana.</span></p>
<lb n="3387"/>
<lb n="3388"/><p><span>Agas do bhámar seal aimsire san ccathraigh sin</span>
<lb n="3389"/><span>gan easbhuidhe aoíbhnis.  Agas lá n-áoin dá raibhe</span>
<lb n="3390"/><span>Cuimín Fionn, an Fear Día agas mise a ccomhrádh</span>
<lb n="3391"/><span>úaignis, go ndubhairt Cuimín:</span></p>
<lb n="3392"/>
<lb n="3393"/><p><span>"Do rachmhuinn-si dá bhur n-imdhídean go</span>
<lb n="3394"/><span>hÉirinn tair n-ais muna bheith fuireach lé teacht</span>
<lb n="3395"/><span>Bhárac, óir do ghaibh fúath agus miosgais mór</span>
<lb n="3396"/><span>an fear sin liom-sa um inghean Rígh Sámas, go</span>
<lb n="3397"/><span>bhfuil aig tiomsughadh agas aig tionól mór-shlúaigh</span>
<lb n="3398"/><span>chum na tíre so d'argain agas do sgrios.  Agas is</span>
<lb n="3399"/><span>mór na huilc is contabhairt do theacht dhe sin;</span>
<lb n="3400"/><span>óir ní bhfuil ach seasgan beag slúaigh san ccrích</span></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="3401"/><p><span>so, agas fós ní bhfuil áon do mo cháirdibh-se ann</span>
<lb n="3402"/><span>a mbeathaigh a ccríochaibh Gríach do-bhearadh</span>
<lb n="3403"/><span>cabhair áon-úaire dhamh.  Agus nídh eile fós is</span>
<lb n="3404"/><span>measa liom nó sin uile, is lán-eagal liom draoíghthe</span>
<lb n="3405"/><span>na Sorcha do mhúchadh m'ealadhna oram, óir is</span>
<lb n="3406"/><span>mór a ccumhachta san ngeintleacht."</span></p>
<lb n="3407"/>
<lb n="3408"/><p><span>Do fhreagair mise Cuimín an tráth sin, aigá rádh</span>
<lb n="3409"/><span>go madh dóigh liom dá mbeith a fhios sin aig</span>
<lb n="3410"/><span>an cCiothach Chróidhearg san bPersia ó dheas go</span>
<lb n="3411"/><span>ttiúbhradh cúngnamh slúaigh chuige air bháidhe</span>
<lb n="3412"/><span>liom-sa, agas mur an ccéadna go madh cóir an tosg</span>
<lb n="3413"/><span>na sgéula sin do chur d'fhios an Chéadaigh go</span>
<lb n="3414"/><span>Críochaibh na tTulach, agas fós go Galach Géidghe</span>
<lb n="3415"/><span>go Tír Tharngaire, agas cinneadh linn air an</span>
<lb n="3416"/><span>ccomhairle sin, .i. do dhul gusan bPersia, agas</span>
<lb n="3417"/><span>an Fear Día go Tír Tharngaire, agas mise go</span>
<lb n="3418"/><span>Crích na tTulach.  Agas ní haithristear sgéaluidh-</span>
<lb n="3419"/><span>eacht orainn go rochtain gach áon againn gusna</span>
<lb n="3420"/><span>críochaibh réamh-ráite.</span></p>
<lb n="3421"/>
<lb n="3422"/><p><span>Agas air ndol damh-sa gusan dún ríogha a</span>
<lb n="3423"/><span>cCrích na tTulach, budh mhór luathgháir an</span>
<lb n="3424"/><span>Chéadaigh chródha romham-sa an tan sin.</span>
<lb n="3425"/><span>Agas fós ró fhíafraidh dhíom iomthúsa Chonaill</span>
<lb n="3426"/><span>agas na coda eile dona curaidhibh.  Nochtaigh</span>
<lb n="3427"/><span>mise dhó gach air íarr sé, agas fós gur d'íarruidh</span>
<lb n="3428"/><span>cúngnamh catha tángas féin don dul sin fair.</span>
<lb n="3429"/><span>D'áomh an Céadach sin dhamh, agas do ro thionál</span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="3430"/><p><span>an láoch sin tríochad céad curaidh do mhaithibh</span>
<lb n="3431"/><span>Chrích na tTulach.</span></p>
<lb n="3432"/>
<lb n="3433"/><p><span>Tángamar ón tír sin go Sámas.  Tángadar ann</span>
<lb n="3434"/><span>fós Galach Géidghe go líon tríochad céad ó Thír</span>
<lb n="3435"/><span>Tharngaire, agas budh mór luathgháir na deise</span>
<lb n="3436"/><span>déacch-láoch sin ría chéile.  Táinic ann mur an</span>
<lb n="3437"/><span>ccéadna an Ciothach Cróidh-dhearg, .i. ríogh-</span>
<lb n="3438"/><span>dhamhna na Persia ó dheas, dá ngoirid an tSorcha</span>
<lb n="3439"/><span>theas (agas is fair an tSorcha a thúaigh budh Rígh</span>
<lb n="3440"/><span>Bárac), go líon naoí ttríochad chéad d'ógaibh na</span>
<lb n="3441"/><span>Persia.  Do shuidheadar sin a bpuible agas do</span>
<lb n="3442"/><span>ghabhadar longphurt air Magh Dúach, óir budh</span>
<lb n="3443"/><span>dubhach an sgéal do bhí lén' insin a ndeiriogh</span>
<lb n="3444"/><span>an mhór-chatha sin.  Tángadar ann fós air bháidhe</span>
<lb n="3445"/><span>Rígh Sámas fithce céad láoch ón Easbáinn, agas</span>
<lb n="3446"/><span>an Baídhre Borb an' árd-thaoíseach orra.  Agas</span>
<lb n="3447"/><span>do thionól Rígh Sámas féin seacht míle láoch do</span>
<lb n="3448"/><span>mhaithibh na críche, ionnus go raibheadar aige</span>
<lb n="3449"/><span>dhá fhithchid míle láoch san tulaidh a n-aghuidh</span>
<lb n="3450"/><span>Bhárac.</span></p>
<lb n="3451"/>
<lb n="3452"/><p><span>Is ann sin do chuireamar luchd forfhaire úainn</span>
<lb n="3453"/><span>go Sléibhte Cadha ó thúaigh d'fhéuchain Bhárac.</span>
<lb n="3454"/><span>Agas ní cían do bhámar amhluidhe sin, an tan</span>
<lb n="3455"/><span>do-chonchadar na forfhaireadh slóighte iomarcach</span>
<lb n="3456"/><span>do láochraidhe armtha órduighthe chuca ó thúaigh</span>
<lb n="3457"/><span>gach ndíreach.  Tángadar na forfhaireadh don</span>
<lb n="3458"/><span>longphurt ris na sgéala sin, agas do-chúamar,</span>
<lb n="3459"/><span>maithibh an tslúaigh, a ccogar agus a ccomhairle um</span></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="3460"/><p><span>an ccath, agas as é do cinneadh againn, teachta</span>
<lb n="3461"/><span>go n-innilt neamh-ghnáitheach do chur fó shlúagh</span>
<lb n="3462"/><span>Bhárac ionnus go ttiúbhradh uimhir an tslúaigh</span>
<lb n="3463"/><span>agas aithne na ttaoíseach chugainn.</span></p>
<lb n="3464"/>
<lb n="3465"/><p><span>Cuireas Cuimín Fionn mise a mbréig-riocht, .i.</span>
<lb n="3466"/><span>a ccruth ban-draoígh, agas tíagham go réim-</span>
<lb n="3467"/><span>dhíreach a ccomhair na slúagh n-iomarcach</span>
<lb n="3468"/><span>sin.  An tráth chonairc Bárac amharc oram tug</span>
<lb n="3469"/><span>mná an domhain a ndearmad, gur thom a chéad-</span>
<lb n="3470"/><span>faidh uile san sgéimh tháinic do mo ghnúis an</span>
<lb n="3471"/><span>tan sin.  Tháinic chugam, agas ro fhíafraidh</span>
<lb n="3472"/><span>m'eachtra agas m'imtheacht dhíom, agas ró thairg</span>
<lb n="3473"/><span>mór-chumha dhamh um fheis do dhéanamh leis.</span>
<lb n="3474"/><span>Adubhairt mise gur bhudh náir an gníomh sin do</span>
<lb n="3475"/><span>dhéanamh a bhfíadhnuise na mór-shlúagh,</span>
<lb n="3476"/><span>ach d'fhuráil fair teacht don bhfiodh ó</span>
<lb n="3477"/><span>dheas a n-imiol Mhagh Dubhach.  Agas táinic</span>
<lb n="3478"/><span>Bárac liom san bhfiodh a ndóigh feis do dhéanamh,</span>
<lb n="3479"/><span>agas marbhaim-se Bárac san bhfiodh.</span></p>
<lb n="3480"/>
<lb n="3481"/><p><span>Agas do ro lean Maine Líach, mhac Rígh Thír</span>
<lb n="3482"/><span>an Óir, 'bhí san ccomhdháil, mise don foraoís,</span>
<lb n="3483"/><span>mur dhúil feis do dhéanamh liom mur an ccéadna,</span>
<lb n="3484"/><span>agas theagbhaidh an fear sin oram air tteacht</span>
<lb n="3485"/><span>dhamh tair n-ais ó mharbhadh Bhárac, agas</span>
<lb n="3486"/><span>d'fhuráil tairgseana móra dhamh, agas tugaim-se</span>
<lb n="3487"/><span>Maine a ngar don ionadh a raibhe Bárac marbh,</span>
<lb n="3488"/><span>agas mharbhas an láoch sin mur an ccéadna.</span></p>
<lb n="3489"/>
<lb n="3490"/><p><span>Ro lean Molac, an taoíseach Eadáilleach, mé</span></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="3491"/><p><span>an treas feacht, mur dhúil feis do dhéanamh liom,</span>
<lb n="3492"/><span>agas do mharbhas an fear sin a ngar don dís eile.</span>
<lb n="3493"/><span>Ach atá ní cheana, ro mharbh mise tríochad</span>
<lb n="3494"/><span>taoíseach do thréinfhir an tslúaigh san mbréig-</span>
<lb n="3495"/><span>riocht sin, agus táinic an draoígh Conn Caomhdha</span>
<lb n="3496"/><span>chugam mun am sin a ndóigh feis do dhéanamh</span>
<lb n="3497"/><span>liom mur chách, agus ceangaltar an draoígh liom go</span>
<lb n="3498"/><span>ttugas a ngéibheann chrúaidh chreapailte go long-</span>
<lb n="3499"/><span>phurt Chuimín é.  Agas budh mór an dúagh agas</span>
<lb n="3500"/><span>an dochar do fúair mise ó na síothbhraighibh aige</span>
<lb n="3501"/><span>gleic liom um an draoígh do bhúain díom.</span></p>
<lb n="3502"/>
<lb n="3503"/><p><span>Agas air tteacht don longphurt dhamh, noch-</span>
<lb n="3504"/><span>taim an gníomh do-rinneas do Chuimín agas dona</span>
<lb n="3505"/><span>taoísighe aircheana.  Cuireamaoíd an draoígh go</span>
<lb n="3506"/><span>Cathair Rígh Sámas, agas tugamuid ucht air an</span>
<lb n="3507"/><span>trom-shlúagh sin Bhárac, go ndeárnadh linn cosair</span>
<lb n="3508"/><span>chró dona buidhnibh bioth-eaglacha sin, ionnus</span>
<lb n="3509"/><span>nach deachaidh áon a mbeathaigh úainn díobh.</span></p>
<lb n="3510"/>
<lb n="3511"/><p><span>Do-chúadhmar as sin go Tír an Óir, mur do</span>
<lb n="3512"/><span>marbhadh an rígh linn, agas do ghéilleadar lucht</span>
<lb n="3513"/><span>na críche sin do Chuimín Fhionn.</span></p>
<lb n="3514"/>
<lb n="3515"/><p><span>Chúadhmar ass sin co n-air ttrom-shlóighte</span>
<lb n="3516"/><span>tarsna an Sruth Ria, agas go Dún Líain .i. Cathair</span>
<lb n="3517"/><span>Iolach mhic Líain, Rígh na bhFear bhFionn, agas</span>
<lb n="3518"/><span>táinic Iolach cían-áosda chugainn air an bhfaithche,</span>
<lb n="3519"/><span>agas d'fhorbhfáiltigh romhainn aig tabhairt</span>
<lb n="3520"/><span>coinmhe na tíre dona slúaghaibh.  Agas do dháil</span>
<lb n="3521"/><span>Iolach fleagh mhór-lúach orainn a nDún Líain.</span>
<lb n="3522"/><span>Agas air mbeith dhúinn go subhach um an ól,</span></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="3523"/><p><span>tháinic chugainn áoin-bhean go n-éideagh ríogha</span>
<lb n="3524"/><span>ró-mhaiseach uirre go madh gile nó laéige lí</span>
<lb n="3525"/><span>gheal a cneis, agas budh binne nó foghbhar síth-</span>
<lb n="3526"/><span>téadaibh a hurlabhra, agas a ceann ann a hucht</span>
<lb n="3527"/><span>aice; agas do bhádar fuilt air dhath an óir 'na</span>
<lb n="3528"/><span>ndlaoíghthe agas 'na ccúacha fáinuinneacha fíor-</span>
<lb n="3529"/><span>áille aig folach a cinn; agas budh samhalta lé</span>
<lb n="3530"/><span>réaltain lán-tsoillseach na dearca ro bhí san cceann</span>
<lb n="3531"/><span>cháomh-chruthach sin; agas budh deirge nó rós</span>
<lb n="3532"/><span>ríogh a grúadha.  Agas do labhair do ghlór cheann-</span>
<lb n="3533"/><span>saidhe linn, go ndubhairt: -</span></p>
<lb n="3534"/>
<lb n="3535"/><p><span>"Ná déantar libh íongnamh dhíom-sa, a dhéagh-</span>
<lb n="3536"/><span>mhuinntir," air sí, "gé táid mo chrothaibh neamh-</span>
<lb n="3537"/><span>ghnáitheach, agas is ro-thrúagh an gníomh do-</span>
<lb n="3538"/><span>rinneamhair-se oram seacha fir an bheatha," air</span>
<lb n="3539"/><span>sí.</span></p>
<lb n="3540"/>
<lb n="3541"/><p><span>"Cá gníomh sin, agas cía d'úaislibh nó d'anúais-</span>
<lb n="3542"/><span>libh an domhain thú?" air Iolach mhac Líain.</span></p>
<lb n="3543"/>
<lb n="3544"/><p><span>"Is liosda sin rén' iomlúadh," air sí, "ach an</span>
<lb n="3545"/><span>t-éigean do ró imir sibh-se oram, is mó atá'm</span>
<lb n="3546"/><span>imnidhe nó gach nídh, .i. m'áon-charaid Maine</span>
<lb n="3547"/><span>Líach do mharbhadh libh.  Agas do chuir bás an</span>
<lb n="3548"/><span>fhir sin mórán dúagh agas dochair ann mo líon,</span>
<lb n="3549"/><span>ach mur dhíoghailt san ngníomh sin cuirim-si</span>
<lb n="3550"/><span>sibh-se fó gheasa troma draoídheachta gan comh-</span>
<lb n="3551"/><span>naigh dhá oídhche do dhéanamh a n-áon-ionadh nó</span></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="3552"/><p><span>go bhfaghthar libh an t-ionadh ann a bhfuil colann</span>
<lb n="3553"/><span>Mhaine Líach gá urchoimhéad.  Téid an inghean</span>
<lb n="3554"/><span>ass íar sin, agas budh dorcha dreach gach áoin</span>
<lb n="3555"/><span>againn do haithle na n-imeagallamh sin.</span></p>
<lb n="3556"/>
<lb n="3557"/><p><span>Is ann sin do labhair Iolach mhac Líain:</span></p>
<lb n="3558"/>
<lb n="3559"/><p><span>"An fiosach áon agaibh-se cía don chine dáonna</span>
<lb n="3560"/><span>í súd?" air sé.</span></p>
<lb n="3561"/>
<lb n="3562"/><p><span>"Is aithne dhamh-sa an tí fil ann," air Cuimín</span>
<lb n="3563"/><span>Fionn, "eadhón, Dáilinne inghean Láimhiach,</span>
<lb n="3564"/><span>Rígh Thír an tSneachta, í súd," air sé, "agas tug</span>
<lb n="3565"/><span>sí corp Mhaine léithe go Tor Chromchúa san</span>
<lb n="3566"/><span>bPaphagóiria, aig éirghe na gréine, dá ngoirid</span>
<lb n="3567"/><span>Mochinis, tré mhéad a cumhachta ndraoígheacht,</span>
<lb n="3568"/><span>ionnus go mairfeadh do shíor gan mhorgadh ó</span>
<lb n="3569"/><span>fheartaibh oileamhna na caoímh-thíre sin.  Óir</span>
<lb n="3570"/><span>atáid do mhéad búadha luibheanna íce na tíre,</span>
<lb n="3571"/><span>nó na críche, nach seargann na dúileadh innte.</span>
<lb n="3572"/><span>Agas ón ngrádh mhór-chuimseach thug Dáilinne</span>
<lb n="3573"/><span>don Mhaine Líach cían ó shoin, tug marbh don</span>
<lb n="3574"/><span>tír úd é, go mbíaghadh dá fhéuchaint do shíor.</span>
<lb n="3575"/><span>Agus fós, ní bhfuil san tor dhíamhair atá san ccrích</span>
<lb n="3576"/><span>sin achd áon-chloch chriosdail ghorm-ghloin.  Agas</span>
<lb n="3577"/><span>is comhsholus lá agus oídhche ann.  Agas ní thig</span>
<lb n="3578"/><span>neoch san íath ann a bhfuil gan fhios don lucht</span>
<lb n="3579"/><span>áitigheas é; óir do-chíthear fiodhair úathadh nó</span>
<lb n="3580"/><span>iomad san tor gé taoísge thig san ccrích."</span>
<lb n="3581"/></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="3582"/><p><span>TAISDE CHUIMÍN FHINN AIR CHOLUINN GAN CHEANN.</span></p>
<lb n="3583"/>
<lb n="3584"/><p><span>"A Chuimín ionmhuin," air Iliach mhac Líain</span>
<lb n="3585"/><span>"an fiosach thusa créad fár cuireadh an tsáor-</span>
<lb n="3586"/><span>inghean úd isna crothaibh éagsamhla ann a</span>
<lb n="3587"/><span>bhfuile?"</span></p>
<lb n="3588"/>
<lb n="3589"/><p><span>"Atá a mhór-dheimhin agam," air Cuimín</span>
<lb n="3590"/><span>Fionn, ".i. budh dalta díoghrais do Mhananán</span>
<lb n="3591"/><span>mhac Lir an Maine Líach so air a bhfuilmíd aig</span>
<lb n="3592"/><span>tráchtadh; agas as eadh do rug an ionmhuine</span>
<lb n="3593"/><span>mhór sin aig Manannán fair, .i. an tan do rugadh</span>
<lb n="3594"/><span>Maine, níorbh iontáobhtha é, air shúarraidh a</span>
<lb n="3595"/><span>éagcosg, agas do ghabh gráin mhór an ríogh agas</span>
<lb n="3596"/><span>an ríoghuin a mháthair dhe air comh olc agas do </span>
<lb n="3597"/><span>bhí an naoídhean dealbhtha.</span></p>
<lb n="3598"/>
<lb n="3599"/><p><span>"Agas do bhí deirbhshiúir chumhachtach aige</span>
<lb n="3600"/><span>Manannán, Clochaill inghean Lir fa hainm di,</span>
<lb n="3601"/><span>agas tháinic go máthair Mhaine an tráth sin, agas</span>
<lb n="3602"/><span>d'íarr a naoídhean mur dhalta, agas thug an tsíoth-</span>
<lb n="3603"/><span>bhean a leanamh go Tor Chromchúa, agas do bhí</span>
<lb n="3604"/><span>d'fheabhus a healadhnaibh go raibhe lí-ghloine</span>
<lb n="3605"/><span>an tuir aig méadughadh déalradh a ngnúis an mhic</span>
<lb n="3606"/><span>sin ó fheartaibh na gréine moch-shoilse.</span>
<lb n="3607"/></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="3608"/><p><span>"Ach do ro oil agas do ró leasuighe Clochoill</span>
<lb n="3609"/><span>Maine Líach go raibhe a n-aoís a sheacht</span>
<lb n="3610"/><span>mbliadhan.  Tug ass an tor íar sin é, agas níorbh</span>
<lb n="3611"/><span>áille neoch don chine dáonna nó Maine Líach an</span>
<lb n="3612"/><span>tráth sin.  Agas d'fhagaibh air chumairce Mhan-</span>
<lb n="3613"/><span>anáin a dhearbhráthair féin an mac, agus do bhí</span>
<lb n="3614"/><span>aige a cCathair Ghalrainn gurbh ionnfhéadhma</span>
<lb n="3615"/><span>é, agus go ndeachaidh táin agas taisdeas an mhacáimh,</span>
<lb n="3616"/><span>air a áille agus air a éiffeacht, fóna hioltúaghtha</span>
<lb n="3617"/><span>go coitcheand, óir ní lamhadh deagh-láoch cathugha</span>
<lb n="3618"/><span>leis, air iomad áille agas éagcosg an mhic sin,</span>
<lb n="3619"/><span>gurab uime do lean Líach dhe, .i. ó iomad na</span>
<lb n="3620"/><span>ngnéithibh aoíbhind do thigeadh dá ghnúis.</span></p>
<lb n="3621"/>
<lb n="3622"/><p><span>"Agas tárla fán am sin a bhuime féin, .i. Clochuill,</span>
<lb n="3623"/><span>'na leannán lán-chumhachtach aige.  Ciodh trácht,</span>
<lb n="3624"/><span>do bhádar iomad mac ríogh a cCathair Ghalrainn</span>
<lb n="3625"/><span>a tTír Tharngaire aig Manannán a' fóghluim na</span>
<lb n="3626"/><span>n-ilcheárd.  Agas tárla mac oirbheartach aig Rígh</span>
<lb n="3627"/><span>Thír an tSneachta, darbh ainm Calúan, dá theagasg</span>
<lb n="3628"/><span>aig Mananán fán am sin; agas do ghrádhaigh</span>
<lb n="3629"/><span>Maine agas Calúan a chéile comh mór agas sin</span>
<lb n="3630"/><span>nach bhfághthaidh a n-iomsgarmhuin.</span></p>
<lb n="3631"/>
<lb n="3632"/><p><span>"Aimsir áiridhe dár chuir Láimhiach feasa agas</span>
<lb n="3633"/><span>teachta go Cathair Ghalrainn air cheann a mhic</span>
<lb n="3634"/><span>Calúan, gur hollmhadh inneall asdair agas im-</span>
<lb n="3635"/><span>theacht do Chalúan, agus ní ghéabhadh Maine gan</span>
<lb n="3636"/><span>dul leis.  Agas ro bhí Clochuill aig toirmeasg an</span>
<lb n="3637"/><span>tsiobhaill sin air Mhaine, agas níor ghaibh sin</span>
<lb n="3638"/><span>úaithe.</span>
<lb n="3639"/></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="3640"/><p><span>"Iomthúsa na deise déagh-ógaibh, air bhfág-</span>
<lb n="3641"/><span>bháil Thír Tharngaire tugadar aghaidh go Tír an</span>
<lb n="3642"/><span>tSneachta, agas budh hiomdha na toirmisg do</span>
<lb n="3643"/><span>chuir Clochuill fair na conairibh reompa, maille</span>
<lb n="3644"/><span>re hanaidhibh doieóluis, go ngeintibh síothbhartha,</span>
<lb n="3645"/><span>go mbáidhbh mbéil-dhearga cráos-fhoslaicthe, go</span>
<lb n="3646"/><span>ngothaibh ndúaibhseacha geinte glinne agas iomad</span>
<lb n="3647"/><span>deamhain aéidhóir a ccrothaibh n-iongantacha,</span>
<lb n="3648"/><span>maille lé iomad breislighe agas búaidhreadh mean-</span>
<lb n="3649"/><span>maind léir seóladh air seachrán go minic íad.</span>
<lb n="3650"/><span>Agas do-ghnídheadh an tsíth-bhean oídhche don</span>
<lb n="3651"/><span>lá, agas iongantais áidhbheil san oídhche dháibh,</span>
<lb n="3652"/><span>do chur mearbhaill sligheadh orra.</span></p>
<lb n="3653"/>
<lb n="3654"/><p><span>"Agas, a measg na mór-ndúagh sin, fúaradar</span>
<lb n="3655"/><span>eólus a ngleann dhorcha, dhúaibhseach, dhoieóluis,</span>
<lb n="3656"/><span>agas budh hiongantach innioll an ghleanna sin;</span>
<lb n="3657"/><span>óir budh dorcha é nó úaimh a n-uirmheadhóin na</span>
<lb n="3658"/><span>talmhan ón cceand nó chéile dhe.  Agas ní chluintigh</span>
<lb n="3659"/><span>nídh san ionadh sin ach gáirfeach agas béicfeach</span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="3660"/><p><span>agas búirfeach agas gotha greannacha guth-</span>
<lb n="3661"/><span>ghránna, agas áon-ghuth ós a cceann uile budh</span>
<lb n="3662"/><span>samhalta lé fúaim príomh-thuinne fó bheannaibh</span>
<lb n="3663"/><span>slim-leathna cúain.</span></p>
<lb n="3664"/>
<lb n="3665"/><p><span>"Agas air ttaisdeal go híochtar an ghleanna</span>
<lb n="3666"/><span>dháibh as eadh do fúaradar air a cceann sruth</span>
<lb n="3667"/><span>sár-liosda aig síor-shnoídhe seacha grinneall an</span>
<lb n="3668"/><span>ghleanna, agas budh duibhe uisge an tsrotha sin</span>
<lb n="3669"/><span>nó gúal gabhann, agas budh tibhe é nó lathaidh</span>
<lb n="3670"/><span>mara.</span></p>
<lb n="3671"/>
<lb n="3672"/><p><span>"Agas air mbeith air úir an locha, nó an tsrotha,</span>
<lb n="3673"/><span>dháibh, táinic don táobh thall táidhbhse díamhór</span>
<lb n="3674"/><span>dath-ghrúama, agas crann coimh-reamhar tabh-</span>
<lb n="3675"/><span>aill ann a láimh aige.  Táinic chuige íar sin inghean</span>
<lb n="3676"/><span>áluinn cháomh-chruthach, agas míach lán cloch</span>
<lb n="3677"/><span>aice.  Agas ní fhaicfidhe dhi ach óna cíocha súas;</span>
<lb n="3678"/><span>agas do ró thoirbhir sí cloch go méad ceann mic</span>
<lb n="3679"/><span>míosa don deilbh, agas do ghaibh an taidhbhse aig</span>
<lb n="3680"/><span>díobhraiceadh na macnaidh dhíobha sin gur</span>
<lb n="3681"/><span>bhúaidhir go mór íad.  Agas as é budh soillse</span>
<lb n="3682"/><span>dháibh san ghleann an loinnreadh lí-gheal thigeadh</span>
<lb n="3683"/><span>do ghnúis an Mhaine Líach.  Agas do bhí an</span>
<lb n="3684"/><span>ghein sin aige coimhshiobhal leó gá ttúargain go</span>
<lb n="3685"/><span>hiomarcach do chlochaibh as a chrann-tabhaill</span>
<lb n="3686"/><span>go ttángadar eas an tsrotha; agas fán am sin</span>
<lb n="3687"/><span>do-choncadar an deilbh 'na sheasamh a mbárr na</span></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="3688"/><p><span>heassa.  Is ann sin do léig an deilbh athúathmhar</span>
<lb n="3689"/><span>urghránna gláodh anbháil shearbh-ghránna ós áird</span>
<lb n="3690"/><span>as, gur ró chriothadar crainn agas clocha, tulcha</span>
<lb n="3691"/><span>agas turscar an ghleanna, mur do thuitfeadh an</span>
<lb n="3692"/><span>fiormaimeint fó thonn-ghnúis na talmhain, gur</span>
<lb n="3693"/><span>ró chruinnigheadar uime iomad dona geinte</span>
<lb n="3694"/><span>gríobhacha sin.</span></p>
<lb n="3695"/>
<lb n="3696"/><p><span>"Agas an feadh do bhádar air an órdugha sin,</span>
<lb n="3697"/><span>do-chíd chuca san ngleann gach ndíreach stéad</span>
<lb n="3698"/><span>air eiteal, agas é air dhath na géise, agas do</span>
<lb n="3699"/><span>thuirling an stéad aig aithne dona hógaibh dul</span>
<lb n="3700"/><span>uirre.  Agas do-ghníd amhluidh sin agas ní mór</span>
<lb n="3701"/><span>go ráinic ris an stéad éirghe air eitiol an tan do</span>
<lb n="3702"/><span>lingeadar 'na ndíaigh mór-shlóighte do shíabhraibh</span>
<lb n="3703"/><span>an ghleanna dhuibh, agus Clochuill 'na réamh-</span>
<lb n="3704"/><span>thús.  Agas is ró-mhinic thug sí amus air an stéad</span>
<lb n="3705"/><span>do ghuin, agas fán am sin tairbhlingeas an stéad</span>
<lb n="3706"/><span>agas an días macáimh air faich chaithreach Úa,</span>
<lb n="3707"/><span>.i. dún Rígh Thír an tSneachta.  Agas ní tháinic</span>
<lb n="3708"/><span>an stéad a ccrotha dáonna ach go n-uige a ghúail-</span>
<lb n="3709"/><span>libh an tan tig Clochuill do láthair, agas do nasg</span>
<lb n="3710"/><span>uirre tré dhraoíghtheacht a bheith san riocht sin</span>
<lb n="3711"/><span>do shíor.</span></p>
<lb n="3712"/>
<lb n="3713"/><p><span>"Agas así Dáilinn an Chrotha Chaoímh, inghean</span>
<lb n="3714"/><span>Lámhiach Rígh Thír an tSneachta, do-chúaidh</span>
<lb n="3715"/><span>isna crothaibh sin d'fhurtacht a dearbhráthara ó</span>
<lb n="3716"/><span>shiathbhraibh an ghleanna dhuibh, agas d'fhan</span></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="3717"/><p><span>an ríoghuin gan cheann ó sin a leith do los na</span>
<lb n="3718"/><span>ngeasa ró cheangail Clochuill uirre.  Ach tairis</span>
<lb n="3719"/><span>sin thug Dáilinne sruth síor-áidhbheil seirce agas</span>
<lb n="3720"/><span>tuile trom-ghráidh do Mhaine Líach, agas thug</span>
<lb n="3721"/><span>Maine air an dara feacht móide go marthann nach</span>
<lb n="3722"/><span>bíadh bean aige go foircheann a bheatha ó</span>
<lb n="3723"/><span>cuireadh toirmeasg air Dháilinne úadha.  Is</span>
<lb n="3724"/><span>tré éud leó do bhúadhair Clochuill mur sin íad.</span></p>
<lb n="3725"/>
<lb n="3726"/><p><span>"Iomthúsa Láimhiach, is amhluidhe do bhí an</span>
<lb n="3727"/><span>tráth sin agas trom-shlúagh aige a n-oirthear Thír</span>
<lb n="3728"/><span>an tSneachta lé hucht catha do thabhairt dona</span>
<lb n="3729"/><span>Geinte Úathach, do bhí aig comhbhúaireadh na</span>
<lb n="3730"/><span>críche lé cían roimhe sin.  Tríallus Calúan agas</span>
<lb n="3731"/><span>Maine Líach mur a raibhe an rígh cona shlóighthe,</span>
<lb n="3732"/><span>agas budh mór luathgháir an rígh roimhe Chalúan.</span></p>
<lb n="3733"/>
<lb n="3734"/><p><span>"Amhluidhe sin dáibh go lá an chatha agus</span>
<lb n="3735"/><span>tugadar na Geinte Úathacha agas Rígh Thír an</span>
<lb n="3736"/><span>tSneachta cath dá chéile; agas budh mhór na</span>
<lb n="3737"/><span>héuchta agas na hárra thug Calúan agas Maine</span>
<lb n="3738"/><span>Líach fair na Geinte Úathacha; ach tairis sin an</span>
<lb n="3739"/><span>lucht do mharbhthaidh dhíobha san ccath aniodh,</span>
<lb n="3740"/><span>is íad sin an drong do thiucfadh 'na n-aghaidh san</span>
<lb n="3741"/><span>ccath airna mhárach.  Agas do bhádar slóighte</span>
<lb n="3742"/><span>Thír an tSneachta gá cciorrbhadh go mór aca air</span>
<lb n="3743"/><span>an modh sin, go ttáinic Dáilinne ós ísioll go Calúan,</span>
<lb n="3744"/><span>agas do nochtaigh dhó gurab í Clochuill do-</span>
<lb n="3745"/><span>ghnídheadh a bhíodhbhaidh d'aithbheódhadh an'</span></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="3746"/><p><span>aghaidh ré fúath air Mhaine Líach, "agas tré éud</span>
<lb n="3747"/><span>liom-sa," air sí.</span></p>
<lb n="3748"/>
<lb n="3749"/><p><span>"Agus mur do-chúalaidh Calúan sin adubhairt</span>
<lb n="3750"/><span>go ndéanadh féin ceilg 'na haghaidh.  Agas air</span>
<lb n="3751"/><span>thabhairt catha an laé sin dáibh do ghaibh Calúan</span>
<lb n="3752"/><span>mion-ghath nimhe, agus cuireas inneall na nGeinte</span>
<lb n="3753"/><span>Úathacha uime, agas cuireas a shíar bréig-riocht</span>
<lb n="3754"/><span>fair a dheilbh, agas táinic gusna mairbh lé cuim</span>
<lb n="3755"/><span>oídhche, agas do ghaibh aig cneadaigh agas aig</span>
<lb n="3756"/><span>uchán agas aig mion-chúartughadh air feadh an</span>
<lb n="3757"/><span>áir.  Agas táinic an bhean tsíthe chuige agas ró</span>
<lb n="3758"/><span>fhíafraidh dhe créad é ádhbhar a éagcaoine.</span></p>
<lb n="3759"/>
<lb n="3760"/><p><span>""Dearbhráthair ionmhuin dhamh ró marbhadh</span>
<lb n="3761"/><span>san ár so ó chíanuibh," air sé, "agas atáim aig</span>
<lb n="3762"/><span>íarruidh a chuirp."</span></p>
<lb n="3763"/>
<lb n="3764"/><p><span>"Cromus Clochuill air na mairbh, gá so-</span>
<lb n="3765"/><span>ghlúasacht maille ré deamhain do chur ionta, agas</span>
<lb n="3766"/><span>ní bhfuil áon dá n-aithbheódhadh sí nach bhfíaf-</span>
<lb n="3767"/><span>raígheadh sí do Chalúan nairbh é sin a dhearbh-</span>
<lb n="3768"/><span>ráthair.</span></p>
<lb n="3769"/>
<lb n="3770"/><p><span>"Agas an tan do-chonairc Calúan an sgéal a</span>
<lb n="3771"/><span>dul a bhfad tug sáthadh santach don ghath nimhe</span>
<lb n="3772"/><span>san bhan-drúagh, go ndeachaidh air neimhnigh</span>
<lb n="3773"/><span>úadha do láthair, ionnus nach ccúalas nídh dá</span>
<lb n="3774"/><span>sgéula ó sin anúas.</span></p>
<lb n="3775"/>
<lb n="3776"/><p><span>"Dála Rígh Thír an tSneachta ró chuir ár na</span>
<lb n="3777"/><span>nGeinte Úathach, agas d'fhan Dáilinne mur atá ó</span>
<lb n="3778"/><span>sin a leith."</span>
<lb n="3779"/></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="3780"/><p><span>IMTHEACHT NA TTRÉINFHEAR GO</span>
<lb n="3781"/><span>MOCHINIS.</span></p>
<lb n="3782"/>
<lb n="3783"/><p><span>Is ann sin ro hiomráidheadh againn cía an</span>
<lb n="3784"/><span>modh air a roigfeamaoís Tor Chromchúa san</span>
<lb n="3785"/><span>Mochinsi; "óir," air Cuimín, "ní thig neoch</span>
<lb n="3786"/><span>san inse gan fhios do lucht an tuir; agas ní bhfuil</span>
<lb n="3787"/><span>do lucht ann ach Dáilinne agas Maine Líach;</span>
<lb n="3788"/><span>agas d'aithbheódhaidh an Dearg Dísgeartha Maine</span>
<lb n="3789"/><span>do los a thuigse; agus is ceilg atá ullamh aige Maine</span>
<lb n="3790"/><span>chum sinne do bhásughadh san tor; ach tairis</span>
<lb n="3791"/><span>sin ní dlitheach dhúinn gan dul ann," air sé.</span></p>
<lb n="3792"/>
<lb n="3793"/><p><span>"Máiseadh," air an Céadach, "créad í do cheilg-</span>
<lb n="3794"/><span>si 'na haghaidh súd?"</span></p>
<lb n="3795"/>
<lb n="3796"/><p><span>"Ní bhfuil," air Cuimín, "ach an tan do</span>
<lb n="3797"/><span>roigfeam a ngar don inse, gach áon againn é féin</span>
<lb n="3798"/><span>d'fholach lé géaga glas-úra, go madh samhalta</span>
<lb n="3799"/><span>ré fiodh chnúas-thórrthach sinn, agas is é sin</span>
<lb n="3800"/><span>inneall is feárr do-chíthear dhamh-sa aig dul don</span>
<lb n="3801"/><span>tor," air Cuimín.</span></p>
<lb n="3802"/>
<lb n="3803"/><p><span>Is ann sin do thríallamar, an seisear ró bhámar</span>
<lb n="3804"/><span>ann, agas tugamar aghaidh soir gach ndíreach go</span>
<lb n="3805"/><span>héirghe na gréine.  Agas tráthnóna air an t-ocht-</span>
<lb n="3806"/><span>mhudh lá tárla air magh mín-sgothach sinn.  Budh</span>
<lb n="3807"/><span>comhchothrom an magh mór-fhairsing sin uile,</span>
<lb n="3808"/><span>agas ní raibh doss nó dídean fána cheithre ceár-</span>
<lb n="3809"/><span>nasgadh ach aon-líog comhárd cloiche, agas do-</span>
<lb n="3810"/><span>ghnídhmíd gach ndíreach gusan líog sin, agus do</span>
<lb n="3811"/><span>ghabhamar ionadh suidhe agas comhnuidhe um</span></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="3812"/><p><span>dhídean na cloiche an oídhche sin.  Agas do </span>
<lb n="3813"/><span>fúaramar sgríobhtha air shleasaibh na líge, mur</span>
<lb n="3814"/><span>a tugadh Cath mór Mhagh na Líog air an tulaigh</span>
<lb n="3815"/><span>sin idir Niomhrúadh agas Rolán.</span></p>
<lb n="3816"/>
<lb n="3817"/><p><span>Agas air n-éirghe dhúinn air na mhárach,</span>
<lb n="3818"/><span>d'fhéachamar na ceithre háirdibh agas ní raibhe</span>
<lb n="3819"/><span>méad n-órdlaigh don magh nach raibhe líog lán-</span>
<lb n="3820"/><span>árd fair, agas láoch lom-nochtaigh an' úir-sheasamh</span>
<lb n="3821"/><span>lé gach líog dhíobh, agas a n-ucht air na líogaibh</span>
<lb n="3822"/><span>agas a n-aighthe uile d'áon-táobh, agas budh hí</span>
<lb n="3823"/><span>an líog aigá raibheamar bhudh háirde san magh,</span>
<lb n="3824"/><span>agas budh mhór air machtnadh-ne ón amharc</span>
<lb n="3825"/><span>sin, óir do shaoíleamar gurab aithmhilleadh</span>
<lb n="3826"/><span>draoígheacht do himreadh orainn.</span></p>
<lb n="3827"/>
<lb n="3828"/><p><span>Níor chían dúinn amhluidhe sin an tan do-</span>
<lb n="3829"/><span>chímíd marcach aig taisdeal an mhagha air stéad</span>
<lb n="3830"/><span>ndáol-nduibh, agas miach agas cúach an' fhochair,</span>
<lb n="3831"/><span>agas níor fháig fear san magh gan tomhaltas</span>
<lb n="3832"/><span>d'fhágbháil aige.  Agas ní taoísge d'fholmhadh</span>
<lb n="3833"/><span>sé an miach agas an chúach nó do thiucfadh an</span>
<lb n="3834"/><span>comhlán arís ionta; agus táinic chugainne mur</span>
<lb n="3835"/><span>chách air bhfritheólmhadh an tslúaigh dhó, agas</span>
<lb n="3836"/><span>tairbhlingeas an grúagach 'air bhfochair agas</span>
<lb n="3837"/><span>d'fhuráil orainn sgíth agus comhnaigh do dhéanamh,</span></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="3838"/><p><span>agas pruinn agas tomhaltas do chaitheamh.  Gabh-</span>
<lb n="3839"/><span>amaoidne an fhuráil sin.</span></p>
<lb n="3840"/>
<lb n="3841"/><p><span>Is ann sin do labhair Cuimín Fionn, agas</span>
<lb n="3842"/><span>d'fhíafraigh don ngrúagach cía an tír í sin ann a</span>
<lb n="3843"/><span>raibhe, "nó créad fá bhfuil na láochruidh so san</span>
<lb n="3844"/><span>n-inneall neamhghnáitheach úd?"</span></p>
<lb n="3845"/>
<lb n="3846"/><p><span>Do fhreagair an grúagach aigá rádh:</span></p>
<lb n="3847"/>
<lb n="3848"/><p><span>Niomhrúadh do chur cogadh air Rolán, .i.</span>
<lb n="3849"/><span>impire na Fáise, air mbeith dhó aig tógbháil an</span>
<lb n="3850"/><span>tuir; agas dob é ádhbhar an chogaidh sin, mur</span>
<lb n="3851"/><span>do bhádar iomad do líogaibh lán-mhóra air an</span>
<lb n="3852"/><span>magh so, agas do shantaighe Niomhrúadh a</span>
<lb n="3853"/><span>ttabhairt gusan tor, agas ní lamhadh an t-Impire</span>
<lb n="3854"/><span>Rolán an nídh sin dhó; óir atáid do bhúadha air</span>
<lb n="3855"/><span>na líogaibh céadna cibé crích a n-aítighid ní</span>
<lb n="3856"/><span>ghabhthar lé neart eachtrann í.</span></p>
<lb n="3857"/>
<lb n="3858"/><p><span>"Ach cheana, tugadh cath mór idir Niomhrúadh</span>
<lb n="3859"/><span>agas Rolán air an magh ccéadna so, .i. Cath</span>
<lb n="3860"/><span>Mhagh na Líog, agas briseadh do Niomhrúadh</span>
<lb n="3861"/><span>agas dá shlúagh san ccath sin.  Agas ó sin anúas</span>
<lb n="3862"/><span>do heagladh lucht na críche um na líoga do ghadadh</span>
<lb n="3863"/><span>úatha.  Agas as eadh do cinneadh comhairle aca</span>
<lb n="3864"/><span>láoch láidir lán-chalma do chamhdach gach raé</span>
<lb n="3865"/><span>líog dhíobh.  Agas as eadh do-ghnídhid tráthnóna</span>
<lb n="3866"/><span>gach laé na líoga d'fhagbháil a loch fionn-uisge</span>
<lb n="3867"/><span>atá a ngar don magh so, agas a ttabhairt ass gach</span></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="3868"/><p><span>maidin.  Agus bíaidh amhluidhe sin, go ttiucfa</span>
<lb n="3869"/><span>an draoígh Ramhna chuca, agas go bhfóirfe ón</span>
<lb n="3870"/><span>dúagh so íad."</span></p>
<lb n="3871"/>
<lb n="3872"/><p><span>"Cionnus fhóirfeas an fear sin dáibh?" air</span>
<lb n="3873"/><span>Cuimín.</span></p>
<lb n="3874"/>
<lb n="3875"/><p><span>"Éun úasal atá aige," air an grúagach, "darab</span>
<lb n="3876"/><span>ainm Caí, agas atá iorlabhra dháonna aige, agas</span>
<lb n="3877"/><span>ní íarr nídh fair nach ccoimhlíonann an ghéin</span>
<lb n="3878"/><span>úasal é.  Agas atá oileán a ngar do Phárrthas,</span>
<lb n="3879"/><span>Inis Olgaire is ainm dhó, agas ní bhfuil ann ach</span>
<lb n="3880"/><span>fiodh uile.  Agas air n-éirghe don ngréin gach lá</span>
<lb n="3881"/><span>tig barr gach crainn san inse ós talmhuin, agas</span>
<lb n="3882"/><span>do réir asdair na gréine bídh an fiodh aig fás go</span>
<lb n="3883"/><span>meadhóin laé.  Agas fán am sin bí tórrtha amhuil</span>
<lb n="3884"/><span>ubhla forra, agas ní thuairgfeadh uird an</span>
<lb n="3885"/><span>bheatha áon-ubhall dhíobh.  Agas ó mheadhóin laé</span>
<lb n="3886"/><span>amach do réir thuiteam na gréine san áird síar bíd</span>
<lb n="3887"/><span>na crainn aig dul a ttalmhuin, agas air luidhe don</span>
<lb n="3888"/><span>ghréin ní faicear nídh dhíobh.  Agas do-chúaidh</span>
<lb n="3889"/><span>an draoígh Ramhna fá thúairim an oileáin sin a</span>
<lb n="3890"/><span>ndóigh go ttióbhradh an t-éan nídh dona tórra</span>
<lb n="3891"/><span>sin chuige, agas go ttiúbhradh-san don ccrích so</span>
<lb n="3892"/><span>íad; óir dá samhaltaigh ré gach líog aca so ach</span>
<lb n="3893"/><span>áon-ubhall dhíobh sin, do-ghéabhadh na líoga nós</span>
<lb n="3894"/><span>na ccrann chuca, agas mur sin ní fhéadfaigh</span>
<lb n="3895"/><span>a ttabhairt as gan fhios."</span></p>
<lb n="3896"/>
<lb n="3897"/><p><span>Ní mór go ráinic crích don ccomhrádh an tan</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="3898"/><p><span>tig an draoígh agas nídh do thórrtha an oileáin</span>
<lb n="3899"/><span>leis.  Ciodh trácht, do samhlaidheadh na measa</span>
<lb n="3900"/><span>iongantacha sin rís na líogaibh mádh ccúairt,</span>
<lb n="3901"/><span>agas air an úair gabhaid na nósaibh réamh-</span>
<lb n="3902"/><span>ráidhte chuca, agus do bhádar aig dul a ttalmhuin</span>
<lb n="3903"/><span>ó mheadhón laé amach, agas air luidhe don ghréin</span>
<lb n="3904"/><span>ní fhaicfidh líog dhíobh, ionnus go madh mhór</span>
<lb n="3905"/><span>aigneadh an lucht forfhaire uime sin gur dhían-</span>
<lb n="3906"/><span>sgaoíleadar gach áon dá ionadh féin.</span></p>
<lb n="3907"/>
<lb n="3908"/><p><span>Dála an ghrúagaidh agas an draoígh thugadar</span>
<lb n="3909"/><span>cuireamh na haoídhche sin dhúinne, agas fíaf-</span>
<lb n="3910"/><span>raidheas an draoígh sgéula air n-eachtra dhínn.</span>
<lb n="3911"/><span>Ro nocht Cuimín an nídh sin dhó, .i. gur geasa</span>
<lb n="3912"/><span>do cuireadh orainn lé Dáilinne inghean Rígh Thír</span>
<lb n="3913"/><span>an tSneachta dhul go Tor Chromchúa d'fhéuchain</span>
<lb n="3914"/><span>Mhaine Líach mhic Rígh Thír an Óir do marbhadh</span>
<lb n="3915"/><span>linn a cCrích Sámas.</span></p>
<lb n="3916"/>
<lb n="3917"/><p><span>"Is trúagh an toisg atá 'bhar cceann," air an</span>
<lb n="3918"/><span>draoígh, "óir fir an bheatha dá rachadh don tor</span>
<lb n="3919"/><span>draoígheacht sin, ní théarnó neoch beó as, ach</span>
<lb n="3920"/><span>mur is mían ris an lucht áitigheas é."</span></p>
<lb n="3921"/>
<lb n="3922"/><p><span>"Máiseadh," air Cuimín, "dá ndéantá-sa áon-</span>
<lb n="3923"/><span>mhaith oram-sa, dob fhéidir linn teacht as."</span></p>
<lb n="3924"/>
<lb n="3925"/><p><span>"Créad an mhaith sin?" air an draoígh.</span></p>
<lb n="3926"/>
<lb n="3927"/><p><span>"Atá," air Cuimín, "an t-eón úasal fil agad do</span>
<lb n="3928"/><span>thabhairt dhamh-sa go teacht tair n-ais dhúinn."</span></p>
<lb n="3929"/>
<lb n="3930"/><p><span>"Do-ghéabha tú sin," air an draoígh.  Agus</span>
<lb n="3931"/><span>tug an t-eón Caí do Chuimín.</span>
<lb n="3932"/></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="3933"/><p><span>Airna mhárach do cheileabhramar don draoígh</span>
<lb n="3934"/><span>agus don ghrúagach aig tabhairt aghaidh soir go Tor</span>
<lb n="3935"/><span>Chromchúa o Chrích na Fáise gach ndíreach go</span>
<lb n="3936"/><span>Tír Dhreamhna, agas go Fiodh an Úa, agus go</span>
<lb n="3937"/><span>Crolámh, agas go hOileán na cCanach, agas go</span>
<lb n="3938"/><span>Crích na Sruth nDubh, agas go Fearann Mháolaithe,</span>
<lb n="3939"/><span>agas go Sléibhte Charann Chamhna, agas go</span>
<lb n="3940"/><span>Crích Goistean, agas go hInse Luirge Fiodh, agas</span>
<lb n="3941"/><span>go Sléibhte Lúar, agas as sin go Magh Anach, agas</span>
<lb n="3942"/><span>go Gabhra agas go Fearann Failía mur ccodlaid</span>
<lb n="3943"/><span>na dáoine san uisge, agas ass sin go Sléibhte</span>
<lb n="3944"/><span>corr-árda cíoch-ghéura Coghair atá eidir Chrích</span>
<lb n="3945"/><span>Daiein agas an Mhochinse.</span></p>
<lb n="3946"/>
<lb n="3947"/><p><span>Do gabhadh linne dúnadh agas longphurt air</span>
<lb n="3948"/><span>an taoíbh shoir dona Sléibhte sin.  Agas do budh</span>
<lb n="3949"/><span>léar dhúinn fiodhair an tuir iongantaigh shoir</span>
<lb n="3950"/><span>úainn ón ionadh sin, agas budh héagsamhalta len'</span>
<lb n="3951"/><span>fhaicsin é, óir budh hiomdha agas budh líonmhar</span>
<lb n="3952"/><span>na ceatha gaethe grís-thaitneamhacha thigeadh</span>
<lb n="3953"/><span>dhe, go madh samhalta dhúinn gur bhudh beó-lasair</span>
<lb n="3954"/><span>teineadh trichim-rúaidhe an tor do gach leith.</span>
<lb n="3955"/><span>Agas fós, ní léigfeadh draoíghthe an bheatha</span>
<lb n="3956"/><span>bhúain leith nó trían áille agas aoíbhneis an tuir</span>
<lb n="3957"/><span>bhúaidhigh bhíoth-áluind sin do thabhairt amach.</span></p>
<lb n="3958"/>
<lb n="3959"/><p><span>Is ann sin do ráidh Cuimín ris an cCaí:</span></p>
<lb n="3960"/>
<lb n="3961"/><p><span>"A eóin óirdheirc úasail tair ealtain an domhain,</span>
<lb n="3962"/><span>dá ndéantá-sa dhamh-sa as ucht t'fheartaibh agas</span></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="3963"/><p><span>do chaoímh-eóluis, dul gusan tor gléadhathach</span>
<lb n="3964"/><span>úd shoir, agus an tan bhudh hair thú labhairt</span>
<lb n="3965"/><span>do ghuth cheansuidhe dá rádh ris an ríoghuin</span>
<lb n="3966"/><span>atá san tor mur so: "Is íongnamh liom, a inghean</span>
<lb n="3967"/><span>áluinn, créad fá bhfuil do shamhuil gan cheann,</span>
<lb n="3968"/><span>agas tú ann do bheathaigh; agas fós," air tusa,</span>
<lb n="3969"/><span>"is fiosach dhamh-sa an tí d'fhóirfeadh óna</span>
<lb n="3970"/><span>crothaibh éagsamhalta sin thú, .i. Cuimín Fionn</span>
<lb n="3971"/><span>mhac Rígh na cCríach," agas an freagra do-</span>
<lb n="3972"/><span>bhéaras an ríoghuin ort, sin do thabhairt chugam-sa</span>
<lb n="3973"/><span>annso."</span></p>
<lb n="3974"/>
<lb n="3975"/><p><span>D'éirghe an Caí air eitiol, agas ní dheárna fos</span>
<lb n="3976"/><span>nó comhnaidhe gur ghaibh leathad a bhruinne do</span>
<lb n="3977"/><span>bheann an tuir.  Féachas Dáilinne fair, agas</span>
<lb n="3978"/><span>adubhairt:</span></p>
<lb n="3979"/>
<lb n="3980"/><p><span>"Is áluinn do ghné agas t'inneall, a eóin</span>
<lb n="3981"/><span>úasail," air sí, "agas dob annamh do shamhuil</span>
<lb n="3982"/><span>gusan dún so."</span></p>
<lb n="3983"/>
<lb n="3984"/><p><span>Do labhair an Caí íar sin agas adubhairt:</span></p>
<lb n="3985"/>
<lb n="3986"/><p><span>"Créad do-bheir thusa gan cheann, a inghean</span>
<lb n="3987"/><span>áluinn?" air sé.</span></p>
<lb n="3988"/>
<lb n="3989"/><p><span>"Ní do mo dheóin féin sin," air an inghean.</span></p>
<lb n="3990"/>
<lb n="3991"/><p><span>"Máiseadh," air an Caí, "dá bhfaghthá-sa</span>
<lb n="3992"/><span>Cuimín Fionn mac Rígh na gCríach, d'fhóirfeadh</span>
<lb n="3993"/><span>sé dhuit as na crothaibh coimhightheacha sin."</span></p>
<lb n="3994"/>
<lb n="3995"/><p><span>"Is maith an sgéal sin, a eóin óirdheirc," air</span>
<lb n="3996"/><span>sí, "óir atá an fear sin aig tríall don dún sa, agas</span>
<lb n="3997"/><span>is mairg dhúinne d'áomh ceilg d'imeirt air an mac</span>
<lb n="3998"/><span>ríogh ro-óirdheirc sin."</span>
<lb n="3999"/></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="4000"/><p><span>Do luidh an Caí tair ais chugainn go Sléibhte</span>
<lb n="4001"/><span>Caghair, agas nochtas an toisg do Chuimín, agas</span>
<lb n="4002"/><span>budh mhaith lé Cuimín na sgéula sin; ach tairis</span>
<lb n="4003"/><span>sin, do ghaibh gach áon againn gúalaire do</span>
<lb n="4004"/><span>ghéagaibh úr-ghlasa fiodhbhuidhe uime, agas</span>
<lb n="4005"/><span>tugamar ucht air an tor, agas do bhámar aigá</span>
<lb n="4006"/><span>bhonn air n-éirghe don ghréin airna mhárach.</span></p>
<lb n="4007"/>
<lb n="4008"/><p><span>Is ann sin tháinic Dáilinne cháomh-chruthach</span>
<lb n="4009"/><span>chugainn, agas adubhairt:</span></p>
<lb n="4010"/>
<lb n="4011"/><p><span>"Ní heagail dhuit a Chuimín," air sí, "dá</span>
<lb n="4012"/><span>ccuirfeá mise am chruth féin."</span></p>
<lb n="4013"/>
<lb n="4014"/><p><span>Adubhairt Cuimín dá bhfághadh úain aimsire</span>
<lb n="4015"/><span>go ccuirfeadh.</span></p>
<lb n="4016"/>
<lb n="4017"/><p><span>"Do-ghéabhair sin," air an inghean.</span></p>
<lb n="4018"/>
<lb n="4019"/><p><span>"Máiseadh," air Cuimín, "ghéabhad-sa dhuit</span>
<lb n="4020"/><span>a bheith ann do chruth féin gach dara mír don</span>
<lb n="4021"/><span>aimsir sin."</span></p>
<lb n="4022"/>
<lb n="4023"/><p><span>Is ann sin do-chúaidh Cuimín a cceann a</span>
<lb n="4024"/><span>ealadhna gur chuir an ríoghuin san ccruth dob</span>
<lb n="4025"/><span>áille do mhnáibh an domhain.</span></p>
<lb n="4026"/>
<lb n="4027"/><p><span>Ceileabhramaoíd lé Dáilinne iar sin.  Agas ní</span>
<lb n="4028"/><span>haithristear sgéalaidheacht orainn go rochtain</span>
<lb n="4029"/><span>crích na Fáise dhúinn, go ttug Cuimín an Caoí don</span>
<lb n="4030"/><span>draoígh Ramhna go buidheach beannachtach.</span>
<lb n="4031"/><span>Agas do budh mór machtna an draoígh um air</span>
<lb n="4032"/><span>tteacht beó tair n-ais; agas do nochtaigh Cuimín</span>
<lb n="4033"/><span>Fionn dó amhuil do sáoradh sinn air an cceilg do </span>
<lb n="4034"/><span>bhí ollamh 'air ccomhair, gur mhol an draoígh</span>
<lb n="4035"/><span>gliocas Chuimín um an nídh sin.</span>
<lb n="4036"/></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="4037"/><p><span>Agas airna mhárach d'fhágbhamar iomchumh-</span>
<lb n="4038"/><span>airc beatha agas sláinte aige Ramhna, agas ní</span>
<lb n="4039"/><span>haithristear nídh orainn go rángamar Dún Iolach</span>
<lb n="4040"/><span>mhic Líain a ccrích na bhFear bhFionn, mur</span>
<lb n="4041"/><span>bhudh mór luathgháir an rígh sin romhainn,</span>
<lb n="4042"/><span>agas do dháil fleagh mhór-lúach orainn, mídh ón</span>
<lb n="4043"/><span>ccalann nó chéile.</span></p>
<lb n="4044"/>
<lb n="4045"/><p><span>Is fán am sin do thionólamar air reannta as</span>
<lb n="4046"/><span>gach áird ann a rabhadar san ccrích go Dún Líain</span>
<lb n="4047"/><span>agus budh mór aigneach na slúagh um a ttríatha</span>
<lb n="4048"/><span>agas a ttighearnaibh do theacht slán chuca tair</span>
<lb n="4049"/><span>n-ais.  Tríalltar linn as sin go Crích na Sorcha bhudh</span>
<lb n="4050"/><span>thúaigh, agas do marbhadh linne rígh na críche sin,</span>
<lb n="4051"/><span>agas do ghaibh an Ciotach Cróidhearg a ceannus.</span>
<lb n="4052"/><span>Do-chúadhmar as sin go Críochaibh na hEadáille,</span>
<lb n="4053"/><span>gur ghaibheamar ceannus na tíre sin; agas do</span>
<lb n="4054"/><span>ghéillsiod Eadáillidh don Bhaídhre Borb, .i.</span>
<lb n="4055"/><span>taoíseach na nEaspáinneach.  Iar sin do-chúaidh</span>
<lb n="4056"/><span>Cuimín Fionn, agas an Céadach mhac Rígh na</span>
<lb n="4057"/><span>tTulach, Galach Géidghe mhac Rígh Thír Tharn-</span>
<lb n="4058"/><span>gaire, an Fear Dia, agas mise, cona air mbuidhnibh</span>
<lb n="4059"/><span>go talamh Sámas tair n-ais, go mbúaidh cosgair</span>
<lb n="4060"/><span>agas comhaoídheamh áthaise agas éadálladh.</span></p>
<lb n="4061"/>
<lb n="4062"/><p><span>Táinic Sámas 'nair ccomhair aig fáiltioghadh</span>
<lb n="4063"/><span>go dil díochra dhúinn, agas do dháil fleagh mhór-</span>
<lb n="4064"/><span>lúach orainn.  Is ann sin a d'fhógair Galach</span></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="4065"/><p><span>Géidghe agas an Céadach dá mbuidhnibh tríall dá</span>
<lb n="4066"/><span>ndúithibh féin, óir gurbh fhoircheas dháibh-sean</span>
<lb n="4067"/><span>fuireach do chaitheamh na fleighe.</span></p>
<lb n="4068"/>
<lb n="4069"/><p><span>Tríallus na buidhnibh sin go n-iomad éadála</span>
<lb n="4070"/><span>dá ttíorrthaibh féin, agas táinic an dís déagh-láoch</span>
<lb n="4071"/><span>sin go cathair an Rígh; agas do cuireadh inneal</span>
<lb n="4072"/><span>agas ordugha fleighe agas fíon-dála air an ríogh-</span>
<lb n="4073"/><span>bhruighean, mur do cuireadh gach áon ann a</span>
<lb n="4074"/><span>ionadh cuibhe do réir a úaisle agas 'árrachtais.</span>
<lb n="4075"/><span>Ro dáileadh orainn fán am sin bíadha sáora so-</span>
<lb n="4076"/><span>chaithmhe agas leanta milse meisgeamhla, agas</span>
<lb n="4077"/><span>do bhádar seóid iomdha gá ttiodhlacadh go</span>
<lb n="4078"/><span>hiomarcach ón Rígh orainn.  Agas do bhádhmar</span>
<lb n="4079"/><span>tríochad lá cona n-oídhchibh aige búan-chaitheamh</span>
<lb n="4080"/><span>na fleighe sin.</span></p>
<lb n="4081"/>
<lb n="4082"/><p><span>BÚAIREADH AN DEIRG DHÍSGEARTHA</span>
<lb n="4083"/><span>AIR THEAGHLACH RÍGH SÁMAS.</span></p>
<lb n="4084"/>
<lb n="4085"/><p><span>Agas an tráth bhudh meaghair mór-mheanm-</span>
<lb n="4086"/><span>nach sinn um an ól, táinig chugainn asteach, gan</span>
<lb n="4087"/><span>fhios gan araidh, aitheach balc-mhór toirt-</span>
<lb n="4088"/><span>bhallach cuisleannach cnáimh-reamhar, go madh</span>
<lb n="4089"/><span>samhalta lé maoílinn cruinn-chnuic ceann garbh</span>
<lb n="4090"/><span>ríasgach an athaigh, agas áon-shúil mur leathan-</span>
<lb n="4091"/><span>lasair theineadh a cceart-lár 'éadain; budh fair-</span>
<lb n="4092"/><span>singe nó béul úamhcha móire assáin a shróna, agas</span></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="4093"/><p><span>déada mar bhilibh dubh-loisge a mbéul chúas-</span>
<lb n="4094"/><span>fhairsing an athaigh, agas áon-lámh shía-reamhar</span>
<lb n="4095"/><span>as ceart-lár 'ochta, agas áon-chos chomhfhada mur</span>
<lb n="4096"/><span>chrann siúbhail luinge as a thóin, agas é dísgeartha</span>
<lb n="4097"/><span>dearg-nochtaigh, agas do roigfeadh barr a bhall</span>
<lb n="4098"/><span>feardha tairis a ghlún, agas budh maith an</span>
<lb n="4099"/><span>gúalaire fir an ball sin, agas gan d'arm aige ach</span>
<lb n="4100"/><span>áon-ghath comhfhada ann a láimh.  Agas do</span>
<lb n="4101"/><span>shuidh an t-aitheach go súasda sotlach a bhfochair</span>
<lb n="4102"/><span>an bhuird mhóir, agas do ghaibh aig athlungadh</span>
<lb n="4103"/><span>bídh go hanbháil fair.  Agas an tráth chonairc</span>
<lb n="4104"/><span>an bhandáil innioll an athaigh táinic cláochlódh</span>
<lb n="4105"/><span>crotha lé náire dhíobh gur thréigeadar ionadh na</span>
<lb n="4106"/><span>fleighe.</span></p>
<lb n="4107"/>
<lb n="4108"/><p><span>Is ann sin a d'fhíafraigh an Rígh Sámas don</span>
<lb n="4109"/><span>aitheach cia haca d'fholaibh úaisle nó anúaisle</span>
<lb n="4110"/><span>an domhain é.</span></p>
<lb n="4111"/>
<lb n="4112"/><p><span>"Ní bhfuil mían sgéaluidheacht oram go fóill,"</span>
<lb n="4113"/><span>air an t-aitheach, "agus is budh leór a lúas duit-si</span>
<lb n="4114"/><span>sin d'fhagháil úam," air sé.</span></p>
<lb n="4115"/>
<lb n="4116"/><p><span>Ciodh trácht ro hitheadh leis an aitheach pruinn</span>
<lb n="4117"/><span>chaogad láoch dona bíadhaibh, agas iar sin do</span>
<lb n="4118"/><span>thógaibh an fear mór a leathan-aghaidh ós áird,</span>
<lb n="4119"/><span>agas tug lúath-chúairt dá lasair-rosg fóna cur-</span>
<lb n="4120"/><span>aidhibh, agas adubhairt:</span></p>
<lb n="4121"/>
<lb n="4122"/><p><span>"Ní dóigh gurab sibh-se na maodháin shíoth-</span></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="4123"/><p><span>bharra bheag-neartacha léar thuit na ríoghraibh</span>
<lb n="4124"/><span>ro-chalma, .i. Bárac úasal éachtach agas Maine</span>
<lb n="4125"/><span>mór-chosgarthach nach lamhadh curaidh nó caith-</span>
<lb n="4126"/><span>mhílidh taghall nó tagra ris, cona líon láochraidh,</span>
<lb n="4127"/><span>lé draoigheacht chrosda chúaidhíamhracha an</span>
<lb n="4128"/><span>Chuimín chranda chas-chrothaidh atá lé holc agas</span>
<lb n="4129"/><span>lé formad a bhfeill agas a bhfionnghala aríamh.</span>
<lb n="4130"/><span>Is fír-bhríathar dhamh-sa, ó fúaras a n-áon-ionad</span>
<lb n="4131"/><span>sibh nach béara neart bhur lámh, nó crúas bhur</span>
<lb n="4132"/><span>ccroidhthe, nó díamhar-rúin bhur ndraoígheacht,</span>
<lb n="4133"/><span>neach dhíbh beó 'na bheathaigh úam-sa don</span>
<lb n="4134"/><span>dul sa; agas bíodh bhar rogha agaibh do láimh</span>
<lb n="4135"/><span>cathughadh slúaigh nó comhlann áoin-fhir do</span>
<lb n="4136"/><span>thabhairt dhamh-sa."</span></p>
<lb n="4137"/>
<lb n="4138"/><p><span>Do labhair an Rígh ris na curaidhibh agas</span>
<lb n="4139"/><span>adubhairt:</span></p>
<lb n="4140"/>
<lb n="4141"/><p><span>"Is maith an gníomh dhíbh," air sé, "an</span>
<lb n="4142"/><span>t-aitheach do chrúadh-chuibhreach."</span></p>
<lb n="4143"/>
<lb n="4144"/><p><span>Agas lé sin d'éirghe an t-aitheach d'áon-</span>
<lb n="4145"/><span>bhíogadh 'na sheasamh go huirmheisneamhuil,</span>
<lb n="4146"/><span>agas adubhairt:</span></p>
<lb n="4147"/>
<lb n="4148"/><p><span>"Bíodh slán fhearaibh an domhain fúm";</span>
<lb n="4149"/><span>agas do-chúaidh don bhfaithche fán ccuma sin,</span>
<lb n="4150"/><span>agas do-rinne torann-chleas céad, agas torann-</span>
<lb n="4151"/><span>chleas dhá chéad, agas torann-chleas thrí agas</span>
<lb n="4152"/><span>cheithre ccéad, agas torann-chleas ocht ccéad;</span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="4153"/><p><span>agas d'fhógair comhrac orainn, air mbeith a</span>
<lb n="4154"/><span>n-úamhain mhór dhúinn.</span></p>
<lb n="4155"/>
<lb n="4156"/><p><span>Agas do chuireamar an comhrac air chrannchar,</span>
<lb n="4157"/><span>agas is do Ghalach Géidghe táinic an fear mór</span>
<lb n="4158"/><span>do fhreasdal air ttús a ccomhrac áoin-fhir.  Gabhus</span>
<lb n="4159"/><span>an laoch sin a earradh catha uime, agas budh do</span>
<lb n="4160"/><span>dhéagh-láochaibh an domhain an Galach Géidghe</span>
<lb n="4161"/><span>sin air chródhacht agus air dhéagh-nósaibh isna huile</span>
<lb n="4162"/><span>thréartha.</span></p>
<lb n="4163"/>
<lb n="4164"/><p><span>COMHRAC NA CCURAIDHIBH RIS AN DEARG DÍSGEARTHA.</span></p>
<lb n="4165"/>
<lb n="4166"/><p><span>Is ann sin do gháibh an Galach Géidghe a chath-</span>
<lb n="4167"/><span>armaibh uime agas téid air an bhfaich' go ttug</span>
<lb n="4168"/><span>féin agas an t-aitheach aghaidh anbháil árrachtach</span>
<lb n="4169"/><span>air a chéile; agas gach béidhm cloidhimh dá</span>
<lb n="4170"/><span>ttugadh an leómhan úasal arm-dhearg don</span>
<lb n="4171"/><span>aitheach is ionann do lingeadh dá sheithighe</span>
<lb n="4172"/><span>dheirg-bhuidhe agas d'éadan cairrge comhdhaingne</span>
<lb n="4173"/><span>cloiche.  Agus fós, budh coimchlisde an t-aitheach</span>
<lb n="4174"/><span>do leith cúil agas aghaidh an churaidh, agas ní</span>
<lb n="4175"/><span>thiúbhradh tulgann don ghath nimhe ro bhí 'na</span>
<lb n="4176"/><span>láimh san ríogh-churaidh, nach bhfúigfeadh áladh</span>
<lb n="4177"/><span>dhomhain dhóileighis dá éis, ionnus sul do ráinic</span>
<lb n="4178"/><span>meadhón laé orra gur bhris agas gur bhúan-réab</span>
<lb n="4179"/><span>Galach Géidghe cearchad cloidheamh colg-fhada air</span>
<lb n="4180"/><span>fad agas air fíar-tharsna chuirp an athaigh, agas</span></p>
</div>
<pb n="145"/>
<div><lb n="4181"/><p><span>fós níor fhéad fuiliughadh do fhoirdheargadh fair.</span>
<lb n="4182"/><span>Gidh eadh, do fhreasdail Galach Géidghe an</span>
<lb n="4183"/><span>comhrac go cródha go neóin an laé sin, gurab ann </span>
<lb n="4184"/><span>sin a thug an t-aitheach sonnadh thréan anbháil</span>
<lb n="4185"/><span>dá ghaeth a ccumpar an churaidh, gur chuir tré</span>
<lb n="4186"/><span>reangaibh a chaomh-chuirp an gath, agas tuiteas</span>
<lb n="4187"/><span>Galach Géidghe marbh air an tulaidh dhe sin.</span>
<lb n="4188"/><span>Íar sin tugas an t-aitheach trí eiteal-chéimibh</span>
<lb n="4189"/><span>árda éanamhla fair san magh, agas adubhairt do</span>
<lb n="4190"/><span>ghuth árd:</span></p>
<lb n="4191"/>
<lb n="4192"/><p><span>"Ro ghoineas áon a n-éiric mo dhaltaibh," agas</span>
<lb n="4193"/><span>téid as íar sin.</span></p>
<lb n="4194"/>
<lb n="4195"/><p><span>Tugamaoídne corp Ghalach Géidghe linn don</span>
<lb n="4196"/><span>múir asteach, gur fearadh a chluidhthe caoínte</span>
<lb n="4197"/><span>ós áird lé file an Rígh.  Agas an tan bhudh mían</span>
<lb n="4198"/><span>linne feart do thochailt dhó ní lamhadh Cuimín</span>
<lb n="4199"/><span>dhúinn é, ach do chuir cumhdach íce agas losa mór-</span>
<lb n="4200"/><span>bhúadhach um an ccorp, ionnus nach morcadh sé.</span></p>
<lb n="4201"/>
<lb n="4202"/><p><span>Agas do bhádhmar an oídhche sin go dubhach</span>
<lb n="4203"/><span>déurach fá bhás an mhic rígh oirdheirc sin.  Agas</span>
<lb n="4204"/><span>airna mhárach do-chualamar cleasraidh an</span>
<lb n="4205"/><span>athaigh air an bhfaich', agas do cuireadh ar</span>
<lb n="4206"/><span>crannchur iar sin, agas is air an Fear Dia do</span>
<lb n="4207"/><span>ráinic comhrac an fhir mhóir.</span></p>
<lb n="4208"/>
<lb n="4209"/><p><span>Gabhus an Fear Día a airm iomchosanta uime,</span>
<lb n="4210"/><span>agas do-chúaidh a ccomhdháil an aithigh, agas</span>
<lb n="4211"/><span>do-ghnídhid an dís tréinfhear sin comhrac fáobh-</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="4212"/><p><span>rach fír-neartmhar lé chéile, agas géir mhór cal-</span>
<lb n="4213"/><span>macht agas cródhacht an Fhir Día ann gach cath</span>
<lb n="4214"/><span>agas ann gach comhlann roimhe sin aríamh,</span>
<lb n="4215"/><span>máiseadh do ró créachtnaigheadh do láimh an</span>
<lb n="4216"/><span>athaigh é, gur bhudh tréaghta tréagh-tholta a</span>
<lb n="4217"/><span>chorp uile, agas ro cheangail an fear mór 'na</span>
<lb n="4218"/><span>chime crúaidh-chuibhrighthe air an tulaidh é.</span></p>
<lb n="4219"/>
<lb n="4220"/><p><span>Táinic íar sin an Céadach mhac Rígh na tTulach</span>
<lb n="4221"/><span>do fhreasdal comhraic an athaigh, agas tugadar</span>
<lb n="4222"/><span>an dís sin cathughagh do-fhaisnéis dá n-armaibh</span>
<lb n="4223"/><span>díobhraice fair chorpaibh a chéile.  Iomthúsa an</span>
<lb n="4224"/><span>athaigh, ní thiúbhradh reanna nó fáobhair áladh</span>
<lb n="4225"/><span>nó créacht fair, ionnus gur bhris agas gur mhionuigh</span>
<lb n="4226"/><span>an Céadach a armuibh uile air an fhear mhór, agas</span>
<lb n="4227"/><span>níor fhuiligh agas níor fhoirdheargaidh áon-bhall dé.</span>
<lb n="4228"/><span>Tréigeas an curaidh clóidhearg 'armuibh, agas tug</span>
<lb n="4229"/><span>síothugh sár-chalma fán aitheach, agas íathastair na</span>
<lb n="4230"/><span>lámha leabhar-gheala um chorp an athaigh, go ttug</span>
<lb n="4231"/><span>cor curata agas fuirneamh fír-neartmhar féidhm-</span>
<lb n="4232"/><span>láidir dhó.  Gidh eadh, níor fhéad áon-áomadh</span>
<lb n="4233"/><span>do chur dhe, ach amhuil príomh-chárrtha comh-</span>
<lb n="4234"/><span>dhaigne cloiche.  Gabhastar an fear mór lámh</span>
<lb n="4235"/><span>um an cCéadach, agas dob é crích na teagbhála</span>
<lb n="4236"/><span>gur ceangladh an curaidh cath-armach ris an</span>
<lb n="4237"/><span>aitheach mur chách.</span></p>
<lb n="4238"/>
<lb n="4239"/><p><span>Agas is amhluidhe do bhí meise ris an raé sin</span>
<lb n="4240"/><span>aige cosg agus aige clódhagh oill-ghrith a tsrotha do </span></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="4241"/><p><span>bhí aig síor-shnoidhe seacha meadhóin an mhagha;</span>
<lb n="4242"/><span>agas fógraim iar sin don aitheach mo fhreasdal</span>
<lb n="4243"/><span>a ccleasaibh an átha agas budh leisg leisean teacht</span>
<lb n="4244"/><span>san teagbháil sin.  Gidh eadh, do fhreasdail an</span>
<lb n="4245"/><span>t-aitheach mise mur a d'fhéad, ach tairis sin,</span>
<lb n="4246"/><span>dírighim-se an Gath búadha Bulga go treas-</span>
<lb n="4247"/><span>bheódha as eochair-mheadhóin na linneadh gusan</span>
<lb n="4248"/><span>aitheach, gur thréaghdas a chorp aige tolladh a</span>
<lb n="4249"/><span>chroidhe 'na chlíabh, agas táinic mise ass an linn</span>
<lb n="4250"/><span>iar sin gur bheanas an Gaéth Bulga ass an aitheach,</span>
<lb n="4251"/><span>agas dob é sin dara cosgur an ghaethe bhúadhaigh</span>
<lb n="4252"/><span>sin.</span></p>
<lb n="4253"/>
<lb n="4254"/><p><span>"Tabhair chugam-sa annso gan fhuireach an</span>
<lb n="4255"/><span>draoígh Conn Cáomhdha," air an fear mór.</span></p>
<lb n="4256"/>
<lb n="4257"/><p><span>Táinic an draoígh chuige iar sin, gur ghaibh aige</span>
<lb n="4258"/><span>caoí agas aig osnaidh ós a cheann,</span></p>
<lb n="4259"/>
<lb n="4260"/><p><span>"Déan imtheacht thréan-lúath go Dún</span>
<lb n="4261"/><span>Cromhna," air an t-aitheach, "agus tabhair</span>
<lb n="4262"/><span>chugam-sa an Chorcair Chinn Chorraire ann so."</span></p>
<lb n="4263"/>
<lb n="4264"/><p><span>"Ní bhfuil sin ar mo chumas," air an draoígh,</span>
<lb n="4265"/><span>"óir is bráighde mé aige Cuimín Fionn."</span></p>
<lb n="4266"/>
<lb n="4267"/><p><span>"Léig as an draoígh, a Chuimín," air an</span>
<lb n="4268"/><span>t-aitheach.</span></p>
<lb n="4269"/>
<lb n="4270"/><p><span>"Ní háill liom-sa sin," air Cuimín, "gan</span>
<lb n="4271"/><span>coraidheacht fair teacht chugam arís."</span></p>
<lb n="4272"/>
<lb n="4273"/><p><span>Tug an draoígh sin do Chuimín agas dhamh-sa,</span>
<lb n="4274"/><span>agas do-chúaidh ass íar sin.  Ro sgaoíleadh don</span></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="4275"/><p><span>Fhear Dia agas don Chéadach, agas tugadh an</span>
<lb n="4276"/><span>fear mór go dúnadh Rígh Sámas an oídhche sin,</span>
<lb n="4277"/><span>agas do-chímíd chugainn um thráthnóna airna</span>
<lb n="4278"/><span>mhárach Conn Cáomhdha, agas tug an Chorcair</span>
<lb n="4279"/><span>Cinn Chorraire don aitheach.</span></p>
<lb n="4280"/>
<lb n="4281"/><p><span>"Fosgail féin í," air an t-aitheach, "agus</span>
<lb n="4282"/><span>tabhair an íce ann mo chneadhaibh."</span></p>
<lb n="4283"/>
<lb n="4284"/><p><span>Do-ghnídh an draoígh amhluidhe sin, agas</span>
<lb n="4285"/><span>gabhus leigheas greim dhe go madh slán ón othar</span>
<lb n="4286"/><span>sin é.  Gabhaim-si an íce íar sin agas fritheóltar</span>
<lb n="4287"/><span>créachta an Fhir Dia agas an Chéadaigh liom gur</span>
<lb n="4288"/><span>bhudh slán a ccéadóir íad.</span></p>
<lb n="4289"/>
<lb n="4290"/><p><span>Is ann sin táinic an fear mór a ccruth gaisgidh</span>
<lb n="4291"/><span>go n-inneall rígh ro-uaisail fair, agas bhudh</span>
<lb n="4292"/><span>cruthach cáomh-áluinn an mac ro bhí ann sin,</span>
<lb n="4293"/><span>go madh machtna mór ris an teaghlach uile an</span>
<lb n="4294"/><span>cláochlódh crotha táinic don aitheach an tráth</span>
<lb n="4295"/><span>sin, gur ghaibh greann agas taitneamh na húaisle</span>
<lb n="4296"/><span>don ghrúagach, agus do-ghnídh féin agas Cuimín</span>
<lb n="4297"/><span>Fionn agus an Rígh agas cách aircheana síoth</span>
<lb n="4298"/><span>shuthain charrthannach lé chéile, agas gabhaidh</span>
<lb n="4299"/><span>aig ath-chaitheamh na fleighe.  Agas níor bhudh</span>
<lb n="4300"/><span>subhach an Céadach um bhás Ghalaidh Ghéidghe,</span>
<lb n="4301"/><span>ach budh dúbhach dóimheanmnach é.  Is ann </span>
<lb n="4302"/><span>sin adubhairt Conn Cáomhdha ris an ngrúagach</span>
<lb n="4303"/><span>an raibhe nídh do-bhéaradh an mac rígh sin 'na</span>
<lb n="4304"/><span>bheathaigh.  Adubhairt an grúagach a' corp a</span>
<lb n="4305"/><span>thabhairt do láthair; agus do-rinneadh amhluidhe</span>
<lb n="4306"/><span>sin; agas do-chúaidh an grúagach amach fón</span></p>
</div>
<pb n="149"/>
<div><lb n="4307"/><p><span>bhfíodh budh coimhneasa don rígh-chathraidh,</span>
<lb n="4308"/><span>agas tug fiach leis don mbruighean, gur gháibh an</span>
<lb n="4309"/><span>fíach aig ól na híce aig cur a ghuibhlinne agas a</span>
<lb n="4310"/><span>chinn go n-uige áirde a eite a mbrághaid an</span>
<lb n="4311"/><span>mhairbh, aig tonnadh na híce ann a chlíabh, agas</span>
<lb n="4312"/><span>fós do-bheireadh an fíach céadna an íce ann</span>
<lb n="4313"/><span>a chneadhaibh agas ann a chréachtaibh, gur</span>
<lb n="4314"/><span>haithbheódhadh dá mhíthin sin é; agus budh</span>
<lb n="4315"/><span>mór meanmainn lucht an dúin uile fán ngníomh</span>
<lb n="4316"/><span>sin.  Gabhus gach áon a ionadh féin arís fán</span>
<lb n="4317"/><span>ccomhól, ionnus nár chumhang lé háon againn</span>
<lb n="4318"/><span>dúagh nó dochar dá bhfúaramar aríamh roimhe sin.</span></p>
<lb n="4319"/>
<lb n="4320"/><p><span>Is ann sin ro fhiafraidh an Rígh an dara feacht</span>
<lb n="4321"/><span>don ngrúagach créad bhudh hádhbhar dhó a</span>
<lb n="4322"/><span>bheith san doirbh-chruth ann a raibhe roimhe</span>
<lb n="4323"/><span>sin, nó ann dá chumhachta féin do théaghadh</span>
<lb n="4324"/><span>ionnta, nó fós, créad í a bháidhe lé Barac nó léan</span>
<lb n="4325"/><span>choimhthionál.</span></p>
<lb n="4326"/>
<lb n="4327"/><p><span>Do fhreagair an grúagach, agas adubhairt:</span></p>
<lb n="4328"/>
<lb n="4329"/><p><span>"Corc mhac Adhna m'ainm," air sé, "agas is</span>
<lb n="4330"/><span>dearbhráthair do Chonn Cháomhdha, draoígh</span>
<lb n="4331"/><span>Bharac mé.  Agas atáid trí búadha bioth-bhúana</span>
<lb n="4332"/><span>agam, .i. cumhacht mo rogha crotha, buadha</span>
<lb n="4333"/><span>leighis na n-easlán, agas an treas búaidh, réimh-</span>
<lb n="4334"/><span>fhios agas fíor-fháisdine."</span></p>
<lb n="4335"/>
<lb n="4336"/><p><span>D'éirghe an grúagach íar sin, agas croitheas é</span>
<lb n="4337"/><span>féin go ndeárnadh cáol-éisgeartha cranda creat-</span></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="4338"/><p><span>lom dhe, go mbeirt chroicne fíadh agas fearbóg</span>
<lb n="4339"/><span>uime, agas air ndul amach fá dhoirsibh na bruíghne</span>
<lb n="4340"/><span>dhó, adubhairt na bríathra so síos.</span></p>
<lb n="4341"/>
<lb n="4342"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4343"/><span>Réumh-fháisdine Bháis Chon cCulainn.</span></p>
<lb n="4344"/>
<lb n="4345"/><p><span>A Sonnach Sláine do-rinneas m'fhóghluim</span>
<lb n="4346"/><span>(Créad sin daoíbh-se?).</span>
<lb n="4347"/><span>Bíom gach áit dair mían liom cómhnaigh.</span>
<lb n="4348"/><span>Búairim ríghthe.</span></p>
<lb n="4349"/>
<lb n="4350"/><p><span>Gach cruth don Ádhamh-chloinn seal bíom</span>
<lb n="4351"/><span>amhluidh</span>
<lb n="4352"/><span>(Féuch nach fíor sin).</span>
<lb n="4353"/><span>Táim-si slán ó cháin Ghaé Bulga</span>
<lb n="4354"/><span>dhaltáin Aoífe.</span></p>
<lb n="4355"/>
<lb n="4356"/><p><span>Tiucfa táin, 's na gárrtha colgain</span>
<lb n="4357"/><span>is fort-sa íocfar.</span>
<lb n="4358"/><span>Tochla báidhbh go dána colg-rinn,</span>
<lb n="4359"/><span>colbh do chlíthe,</span>
<lb n="4360"/><span>'s badh corcra clár Mhuighe Fáil ó fheirg</span>
<lb n="4361"/><span>do dhámh um thoídh-se.</span></p>
<lb n="4362"/>
<lb n="4363"/><p><span>Ría do bhás bíaidh fás na doilbh</span>
<lb n="4364"/><span>um dhoirbh an laoí sin.</span>
<lb n="4365"/><span>Sínfe an dámh fán cclár mac manair</span>
<lb n="4366"/><span>a shiansaibh síthe.</span>
<lb n="4367"/></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="4368"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4369"/><span>Téid an cearbhach as íar sin, agas air ccaitheamh</span>
<lb n="4370"/><span>na fleighe dhúinn a ccathraigh Rígh Sámas</span>
<lb n="4371"/><span>gabhamuid lámh air imtheacht, .i. An Fear Dia</span>
<lb n="4372"/><span>agus mise, agas budh tuirseach teaghlach an Rígh</span>
<lb n="4373"/><span>mhóir mhaith sin 'nair ndíaigh.  Agas táinic</span>
<lb n="4374"/><span>Cuimín linn tair n-ais go hOileán na Gréine;</span>
<lb n="4375"/><span>agas do fúaramar Acha Núach air n-fhagháil</span>
<lb n="4376"/><span>bháis air ar cceann a nDún Úaine, mur do hadh-</span>
<lb n="4377"/><span>naiceadh linne an flaith sin, agas do thógamar</span>
<lb n="4378"/><span>a lía ós a leachta.  Agas do-chúadhmar as sin go</span>
<lb n="4379"/><span>Dún Deirg-lía, agas do-gheibhmid Acha Neileach</span>
<lb n="4380"/><span>marbh mar an ccéadna, agas do hadhlacadh linne</span>
<lb n="4381"/><span>an fear sin.</span></p>
<lb n="4382"/>
<lb n="4383"/><p><span>Ro cinneadh comhairle againn an tan sin, .i.</span>
<lb n="4384"/><span>Cuimín Fionn do dhul go Sámas tair n-ais, agas</span>
<lb n="4385"/><span>fuireann do sháor-chlannaibh na críche 'thabhairt</span>
<lb n="4386"/><span>go hOileán na Gréine d'áitiogha na tíre.  Do-rinne</span>
<lb n="4387"/><span>Cuimínn amhluidhe sin, agas do chuireamar saoígh</span>
<lb n="4388"/><span>úasal 'na chomhnuigh ann gach rígh-dhún dhíobha,</span>
<lb n="4389"/><span>agas búannacht na míre don ccrích dar dhúal an</span>
<lb n="4390"/><span>dún aig gach saoígh dhíobh.  Agas roinneas</span>
<lb n="4391"/><span>Cuimín an chrích eidir Fear Dia agas mise, agus</span>
<lb n="4392"/><span>do ráinic an Dún Úaine don ccomhroinn sin mise,</span>
<lb n="4393"/><span>agas an Dún Deirg-lía an Fear Dia, agas ainm-</span>
<lb n="4394"/><span>nithear sinne as gach ré dhún dhíobh sin a</span>
<lb n="4395"/><span>n-Oileán na Gréine aniogh.  Agas tig Cuimín</span>
<lb n="4396"/><span>Fionn mhac Rígh na Gríach lé cíos-cháin na</span></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="4397"/><p><span>críche sin chugam-sa gach treas blíadhain, agas</span>
<lb n="4398"/><span>dáilim-si a dhúalgus féin d'Fhear Dia dhe sin.</span>
<lb n="4399"/><span>As í sochair Chuimín don oileán, .i. slúaghadh</span>
<lb n="4400"/><span>na críche mur chungnamh aige an tan bhudh</span>
<lb n="4401"/><span>héigin-dáil dhó.</span></p>
<lb n="4402"/>
<lb n="4403"/><p><span>Ciodh trácht, tugamar roighne seód na ndúnta</span>
<lb n="4404"/><span>réamh-ráite linn, agas tángamar ass sin don</span>
<lb n="4405"/><span>Easpáinn; agus budh mór gáirdeachas na n-Eas-</span>
<lb n="4406"/><span>páinneach romhainn, óir do theasdaigh an Baidhre</span>
<lb n="4407"/><span>Borb, a ttaoíseach, agas do bhí cogadh agas coin-</span>
<lb n="4408"/><span>bhliochta idir íad féin agas Gréagaidh an tráth</span>
<lb n="4409"/><span>sin.  Achmhuingheas Rígh Easpáine sinne um</span>
<lb n="4410"/><span>air ccúngnamh do thabhairt leis a n-aghaidh</span>
<lb n="4411"/><span>Gréagach; agas fós, budh méad meanmainn ris</span>
<lb n="4412"/><span>na slúaghaibh sinne do theacht 'na ndáil.</span></p>
<lb n="4413"/>
<lb n="4414"/><p><span>Tionólaid íar sin buidhnibh iomarcach na</span>
<lb n="4415"/><span>hEaspáinne agas na hEadáille air áon-láthair,</span>
<lb n="4416"/><span>go ndeárnadh taoíseach don Fhear Día ós</span>
<lb n="4417"/><span>Easpáinnidh agas taoíseach dhíom-sa ós Eadáil-</span>
<lb n="4418"/><span>lidh.  Tríalltar linn as sin go Sléibhte Alpa,</span>
<lb n="4419"/><span>agus don táobh shoir thúaigh dona sléibhte sin</span>
<lb n="4420"/><span>ró theagbhadar Gréagaidh orainn.  Ghabhadar</span>
<lb n="4421"/><span>na slóighte do gach leith dúnadh agas longphurt</span>
<lb n="4422"/><span>ós comhair a chéile.  Agas bhádhmar tríochad</span>
<lb n="4423"/><span>lá cona n-oídhchibh air an órdughadh sin, gan comh-</span>
<lb n="4424"/><span>bhúaidhreadh catha nó coinsgleó ré húamhan</span>
<lb n="4425"/><span>a chéile.</span>
<lb n="4426"/></p>
</div>
<pb n="153"/>
<div><lb n="4427"/><p><span>Is ann sin táinic Omar an taoíseach Gréagach</span>
<lb n="4428"/><span>agus an Fear Día d'agallamh a chéile air an tulaidh</span>
<lb n="4429"/><span>idir an dá shlúagh, agas dob é deiriogh a ccomh-</span>
<lb n="4430"/><span>ráidh gur fhúagradar cath dá chéile san maidin</span>
<lb n="4431"/><span>airna mhárach.  Amhluidhe sin dhúinn go ttáinic</span>
<lb n="4432"/><span>lá cona lán-tsoilse.</span></p>
<lb n="4433"/>
<lb n="4434"/><p><span>Ro chuireamar sinn féin a n-inneall agas a</span>
<lb n="4435"/><span>n-órdughadh, agas tugamuid féin agas Gréagaidh</span>
<lb n="4436"/><span>ucht air a chéile go ndeárnadh cathugh crúaidh</span>
<lb n="4437"/><span>agas iorghail anbháil ainíarmartach agas calmacht</span>
<lb n="4438"/><span>chródha churata ris na slúaghaibh do gach leith.</span></p>
<lb n="4439"/>
<lb n="4440"/><p><span>Is ann sin do theagbhaidh an Fear Día agas</span>
<lb n="4441"/><span>Omar an Gréagach dá chéile go ttugadar sin</span>
<lb n="4442"/><span>frassa díana do-áirmhthe dá n-armaibh ndíobh-</span>
<lb n="4443"/><span>raicce n-aithghéura dia-roile, ionnus gur bhudh</span>
<lb n="4444"/><span>trom an túargain agas gur bhudh gúaismhear</span>
<lb n="4445"/><span>an gleó do fearadh idir an dá thaoíseach sin, go</span>
<lb n="4446"/><span>ttángadar reanta do gach leith gá n-iomsgarthainn</span>
<lb n="4447"/><span>ó chéile, agas tug gach mílidh mór-chalma dhíobh</span>
<lb n="4448"/><span>ucht air a bhíodhbhaidh gá n-áirleach agas gá</span>
<lb n="4449"/><span>n-athchumadh; agas tángadar fán ccuma sin</span>
<lb n="4450"/><span>tréasna slúaghaibh gur theagbhadar dá chéile</span>
<lb n="4451"/><span>an ath-úair, gur ghaibheadar na tréinfhir aig</span>
<lb n="4452"/><span>treabhadh agas aig túargain a chéile go deiriogh</span>
<lb n="4453"/><span>laé, gur sgar an oídhche na slóighte dá n-easargain.</span></p>
<lb n="4454"/>
<lb n="4455"/><p><span>Agus airna mhárach do comóradh cath gáibh-</span></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="4456"/><p><span>theach leó.  Ach atá ní cheana, do bhádar an</span>
<lb n="4457"/><span>dá shlúagh sin aig díothugha a chéile le feadh</span>
<lb n="4458"/><span>raé sheacht lá gan fios time nó tláis aig ceachtar</span>
<lb n="4459"/><span>dhíobh, go ndeárnadar osamh catha, tráthnóna</span>
<lb n="4460"/><span>an seachtmhadh lá, go ceann míosa; agas dob</span>
<lb n="4461"/><span>é crích na síthe sin gur ceangladh cáirdeas idir</span>
<lb n="4462"/><span>an dá rígh .i. Rígh Gréag agas Rígh Easpáinne.</span></p>
<lb n="4463"/>
<lb n="4464"/><p><span>Is ann sin do dhíansgaoíleadar na slóighte do</span>
<lb n="4465"/><span>gach leith, gach rann dá ttíorra féin.</span></p>
<lb n="4466"/>
<lb n="4467"/><p><span>Iomthúsa Omar an Gréagach, tug taitneamh agus</span>
<lb n="4468"/><span>fíor-ghrádh don Fhear Día, go ttáinic dhe a</span>
<lb n="4469"/><span>thoigheacht linn don n-Easpáinn; agas do thrial-</span>
<lb n="4470"/><span>lamar as sin, .i. Cuimín Fionn, Omar, an Fear Dia</span>
<lb n="4471"/><span>agas mise, agas níor gabhadh fos nó comhnuidh</span>
<lb n="4472"/><span>linn go rángamar Críochaibh Bhreatain.  Agas</span>
<lb n="4473"/><span>d'fhágaibh Cuimín cáomh-áluinn mhac Rígh na</span>
<lb n="4474"/><span>cCríach iomchumhairce beatha agas sláinte againn,</span>
<lb n="4475"/><span>agas budh mhór mo chumha-sa a ndíaidh an mhic</span>
<lb n="4476"/><span>rígh sin, óir budh caraid dhíoghrais ann gach airc</span>
<lb n="4477"/><span>agus ann gach éigin dhamh-sa an tsaoígh oirdheirc</span>
<lb n="4478"/><span>úd.</span></p>
<lb n="4479"/>
<lb n="4480"/><p><span>Tángamar ass sin go Túatha Fiodhaigh agas go</span>
<lb n="4481"/><span>Dún Camda, .i. longphurt comhnaigh Oileach</span>
<lb n="4482"/><span>Arm-ruadh, agas do gabhadh go húasal sinne</span>
<lb n="4483"/><span>ann sin.  Agas ró bhí inghean áluinn íontumha</span>
<lb n="4484"/><span>aig an Oileach sin darbh ainm Clothra, go ttug</span>
<lb n="4485"/><span>an Fear Dia grádh éagmhais don ríoghuin iol-</span></p>
</div>
<pb n="155"/>
<div><lb n="4486"/><p><span>chruthach agas tug Clothra searc fíor-aidhmhéil</span>
<lb n="4487"/><span>dhó-san mar an ccéadna, do críochnuigheadh leó</span>
<lb n="4488"/><span>air áon an Bhreatain d'fhágbháil; agas níor</span>
<lb n="4489"/><span>léigeadar an rún sin lé Omar nó liom-sa; agas tairis</span>
<lb n="4490"/><span>sin brathas Omar a ttoisg agas nochtas dhamh-sa í.</span>
<lb n="4491"/><span>Agas budh mhaith liom-sa na sgéala sin Omar, óir</span>
<lb n="4492"/><span>budh baoghal dhúinn Túatha Fiodhaigh do</span>
<lb n="4493"/><span>lingeadh forainn a n-úathadh slúaigh.</span></p>
<lb n="4494"/>
<lb n="4495"/><p><span>Agas an n-oídhche chéadna tug an Fear Dia</span>
<lb n="4496"/><span>Clothra air éalogha as Dún Camda.  Do-chúadh-</span>
<lb n="4497"/><span>mar air muir, agus tugamaoíd aghaidh don ccrích</span>
<lb n="4498"/><span>so; agas d'éirghe anfa mhór air a bhfairrge lé</span>
<lb n="4499"/><span>a bhfúaramar iomad dúagh agas dobhrainne sul</span>
<lb n="4500"/><span>do rángamar Éire.</span></p>
<lb n="4501"/>
<lb n="4502"/><p><span>Agus is é ionadh dar ghaibheamar cúan</span>
<lb n="4503"/><span>a nIorras Domhnainn, agus budh mór lúthgháir</span>
<lb n="4504"/><span>Oillioll Fhinn romhainn an tráth sin.  Agas dáileas</span>
<lb n="4505"/><span>fleadh orrainn, agas aseadh a tháinic don ccuirim</span>
<lb n="4506"/><span>sin go raibhe deirbhshiúr nár ghann sgéimh aig</span>
<lb n="4507"/><span>Oillioll Fionn, Clothra fa hainm dí, agus tug Omar</span>
<lb n="4508"/><span>an Gréagach grádh agas taitneamh don inghin,</span>
<lb n="4509"/><span>ionnus go ttug Clothra cháomh-chruthach mur</span>
<lb n="4510"/><span>chéile.</span></p>
<lb n="4511"/>
<lb n="4512"/><p><span>Iomthúsa an Fhir Dia do-chúaidh ó Dhún</span>
<lb n="4513"/><span>Camda mur aon lé Clothra go hAlbain go Dún</span>
<lb n="4514"/><span>Sgáthaidh, air imdhídean Aoífe agas a chomh-</span>
<lb n="4515"/><span>dhaltaidh gaisgidh; agas éagas Clothra ghnúis-</span>
<lb n="4516"/><span>áluinn a nAlbain úadha.  Agas tig an Fear Dia</span></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="4517"/><p><span>chugainn a cConnachta íar sin go tuirseach</span>
<lb n="4518"/><span>dubhach d'éis bháis na hinghine.  Agus do bhádh-</span>
<lb n="4519"/><span>mar mí agas ráithe aig comhól, aig fiadhach agas</span>
<lb n="4520"/><span>aig aoíbhneas a ríogh-mhúir Oillioll Fhinn, agas</span>
<lb n="4521"/><span>furáileas Omar an Gréagach deirbhshiúr dhó féin</span>
<lb n="4522"/><span>mur chéile d'Oillioll Fhionn; Fleadhais Fholt-</span>
<lb n="4523"/><span>chaoimh budh hainm dí. Agas áontuigheas</span>
<lb n="4524"/><span>Oillioll an nídh sin, agas tríallus lé Omar gusan</span>
<lb n="4525"/><span>Ghréig; agas táinic mise go Dún Dealgna íar sin.</span></p>
<lb n="4526"/>
<lb n="4527"/><p><span>Agus gibé léar mían crích eachtra Oillioll Fhinn,</span>
<lb n="4528"/><span>agas Omar, an taoíseach Gréagach, d'fhagháil,</span>
<lb n="4529"/><span>tíaghadh go hIorras Damhnainn agas do-</span>
<lb n="4530"/><span>ghéabhaidh éirim na heachtra sin aig an ríogh-</span>
<lb n="4531"/><span>raidh Oillioll, taoíseach na nGaileóin.</span></p>
<lb n="4532"/>
<lb n="4533"/><p><span>Guidh air an ccléireach as ucht na Tríonóide,</span>
<lb n="4534"/><span>edhain, Pádruig Úa Pronntaigh mhic Néill</span>
<lb n="4535"/><span>mhic Seadháin, etc., aníar ó Loch Éirne.</span>
<lb n="4536"/><span>Anno Dom. 1761.</span>
<lb n="4537"/></p>
</div>
<pb n="157"/>
<div><lb n="4538"/><p><span>EACHTRA NA CCURADH.</span></p>
<lb n="4539"/>
<lb n="4540"/><p><span>AN TREAS RÁIMH.</span></p>
<lb n="4541"/>
<lb n="4542"/><p><span>Feacht n-áoin dár dáileadh fleadh mhór-</span>
<lb n="4543"/><span>áidhbheil le hOillioll Fionn a nIorras Damhnainn,</span>
<lb n="4544"/><span>agas tángadar do chaitheamh na fleaighe saoíre</span>
<lb n="4545"/><span>sin Oillioll Mór mhac Mághach agas Meadhbh</span>
<lb n="4546"/><span>chaoímh-Chrúachna, mar áon lé hiomad d'úaislibh</span>
<lb n="4547"/><span>an chóigidh; agas ní ghéabhadh Oilioll Mór aoín-</span>
<lb n="4548"/><span>ní do gháirdeachas na fleidhe muna nochtadh</span>
<lb n="4549"/><span>Oillioll Fionn éirim na heachtra déigheanuidh</span>
<lb n="4550"/><span>dhó, .i. a thuras ó Éirinn don Ghréig.</span></p>
<lb n="4551"/>
<lb n="4552"/><p><span>Is ann sin do labhair Oilioll Fionn agas</span>
<lb n="4553"/><span>adubhairt:</span></p>
<lb n="4554"/>
<lb n="4555"/><p><span>Air ttabhairt Chlothra mur chéile d'Omar, an</span>
<lb n="4556"/><span>taoíseach Gréagach, agas air fhuráil a dheirbh-</span>
<lb n="4557"/><span>shiúra mur chéile dhamh-sa, do thríallamar</span>
<lb n="4558"/><span>ó Éire maráon lé beagán d'fhíor-úaisle air ndámh.</span>
<lb n="4559"/><span>Agus cuireadh linn luing luchtmhar lán-aidhbh-</span>
<lb n="4560"/><span>seach a n-urlámh chum astair, agas tíaghmaoid</span>
<lb n="4561"/><span>inte íar sin, agas tógthar linne na seóltaigh súaith-</span>
<lb n="4562"/><span>nigh snáith-rínghne sáir-leathna a mbarraibh na</span>
<lb n="4563"/><span>ccrann ndíreach ndéagh-árda; agas d'éirghe an</span>
<lb n="4564"/><span>gháoth ghlan-fhúair 'na caraid imtheachta agas</span></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="4565"/><p><span>astair againn tair an sáile searbh-rúadh; agas</span>
<lb n="4566"/><span>ní haithristear sgéalaidheacht oraind gur ghaibh-</span>
<lb n="4567"/><span>eamar cúan san nGréig, agas do thríallamar ón</span>
<lb n="4568"/><span>ccúan go Dún Braoí, .i. longphurt Omar, agas budh</span>
<lb n="4569"/><span>forbhfáilteach Gréagaidh romhainn.</span></p>
<lb n="4570"/>
<lb n="4571"/><p><span>Ach atá ní cheana, thug mise an ríoghuin</span>
<lb n="4572"/><span>chruthach chaoímh-dhealbhthach, .i. Fleadhais</span>
<lb n="4573"/><span>Fholt-chaoímh, deirbhshiúr Omar, mur mhnaoí</span>
<lb n="4574"/><span>agas mur chaoímh-chéile dhamh féin.  Agas do </span>
<lb n="4575"/><span>bhádar fleadha iomdha gá ndáil ré headh n-imchían</span>
<lb n="4576"/><span>a nDún Braoí aig Omar an tráth sin.  Agas fán</span>
<lb n="4577"/><span>am sin táinic fios agas teachta go Fleadhais, ón-a</span>
<lb n="4578"/><span>buime do bheith a luidhe éuga.  Agas gabhas</span>
<lb n="4579"/><span>Fleadhais lámh air imtheacht d'fhéuchaint a</span>
<lb n="4580"/><span>buime ríana bás.  Agas air ndul ann sin dí, do</span>
<lb n="4581"/><span>ghaibh aig éagcaoin agas aig caoí ós a ceand;</span>
<lb n="4582"/><span>agas adubhairt a buime léi: "A inghean ionmhuin,</span>
<lb n="4583"/><span>ná déan caoí umam-sa, ach éirghe don bhfíodh so</span>
<lb n="4584"/><span>ó dheas, agas do-ghéabhair lacht-shamhasg 'na</span>
<lb n="4585"/><span>háonar san bhfiodh, agus crú an bhúair, agas</span>
<lb n="4586"/><span>tabhair an lacht chugam-sa budh-dhéin."</span></p>
<lb n="4587"/>
<lb n="4588"/><p><span>D'éirghe an inghean íar sin, agas do chuir a</span>
<lb n="4589"/><span>héideadh órdha dhi, agas do ghaibh foi-éideadh</span>
<lb n="4590"/><span>súarrach uimpe, agas rug soitheach léi don bhfiodh</span>
<lb n="4591"/><span>agas tárla samhaisg shochmuidh shomhaiseach</span>
<lb n="4592"/><span>go líon lachta lán-mhór fuirre, agas do ghaibh</span>
<lb n="4593"/><span>Fleadhais aig crú nó aig bleaghan na bó; agus an</span>
<lb n="4594"/><span>tan do chromadh an inghean air an mbuin, do-</span></p>
</div>
<pb n="159"/>
<div><lb n="4595"/><p><span>bheireadh an bhó céim for ccúla.  Ciodh trácht,</span>
<lb n="4596"/><span>do gaduidheadh Fleadhais air an modh sin, a</span>
<lb n="4597"/><span>ccaoí dhraoígheacht, ris an mbuin, ionnus nach</span>
<lb n="4598"/><span>raibhe áon-fhocal dá sgéala lé fagháil.  Agas airna</span>
<lb n="4599"/><span>mhárach do ráinic sgéala go Dún Braoí, agas do-</span>
<lb n="4600"/><span>chúadhmar buidhean d'úaislibh na caithreacha</span>
<lb n="4601"/><span>d'íarraidh na hinghine, agus ní bhfúaramar áon-</span>
<lb n="4602"/><span>fhocal do sgéala úaithe.</span></p>
<lb n="4603"/>
<lb n="4604"/><p><span>Is ann sin do chuireamar dronga do gach áird</span>
<lb n="4605"/><span>don Ghréig gur mhion-chúartaidh síad na críocha</span>
<lb n="4606"/><span>go huile, agas ní raibh áon-fhocal dá sgéala air</span>
<lb n="4607"/><span>fagháil, agas budh dubhach imshníomhach Omar</span>
<lb n="4608"/><span>agas mise an tráth sin a ndíaigh na hinghine,</span>
<lb n="4609"/><span>gurab ann sin adubhairt Omar:</span></p>
<lb n="4610"/>
<lb n="4611"/><p><span>"Rachad-sa d'fhios na caillidh do ró oil mo</span>
<lb n="4612"/><span>shíar, agas do-bhéarad bás éagsamhalta dhí muna</span>
<lb n="4613"/><span>bhfaghaidh fios oidhe na hinghine dhamh; óir is</span>
<lb n="4614"/><span>ban-draoígh í."</span></p>
<lb n="4615"/>
<lb n="4616"/><p><span>Ciodh trácht, air ndul dhúinn d'fhios na caillidhe,</span>
<lb n="4617"/><span>do fúaramar marbh air air cceann í; agas ro</span>
<lb n="4618"/><span>loisgeadh corp na ban-drúagh a tteine lé Omar,</span>
<lb n="4619"/><span>tré mhéad na feirge do ro bhí aige ris an mnaoí</span>
<lb n="4620"/><span>sin.</span></p>
<lb n="4621"/>
<lb n="4622"/><p><span>Agas tiaghmaoíd ass sin táir n-ais go Dún Braoí</span>
<lb n="4623"/><span>go ceann-trom tuirseach.  Agas do cinneadh</span>
<lb n="4624"/><span>comhairle agam-sa íar sin do dhul d'íarraidh na</span>
<lb n="4625"/><span>hinghine, agas nochtaim an nídh sin do Lughaidh</span>
<lb n="4626"/><span>Mhac Nóis.  Agas d'áomh Lughaidh dul liom; agas</span>
<lb n="4627"/><span>do chuireamar an beagán Gaoidheal táinic linn</span></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="4628"/><p><span>don Ghréig tair n-ais go hÉirinn, agas do-chúadh-</span>
<lb n="4629"/><span>mar a cceann air n-astair; agas tugamar air</span>
<lb n="4630"/><span>n-aghaidh soir-dheas aig mion-chúartadh agas aig</span>
<lb n="4631"/><span>úir-fhíafraidhe sgéala na hinghine ann gach conair</span>
<lb n="4632"/><span>dár ghaibheamar, géar dhíomhaoín an gníomh</span>
<lb n="4633"/><span>dhúinne sin.</span></p>
<lb n="4634"/>
<lb n="4635"/><p><span>Agas as eadh do fúaramar eólus go críochaibh</span>
<lb n="4636"/><span>Aiffir.  Agas dob é sin úain agas aimsir dá ttárla</span>
<lb n="4637"/><span>cogadh agas mór-imreasain idir Cainnir Cúar,</span>
<lb n="4638"/><span>Rígh Aiffir, agas Dolach mhac Sir, Rígh na Tráisia</span>
<lb n="4639"/><span>Móire.  Agas is amhluidhe do bhí slóighte Rígh</span>
<lb n="4640"/><span>nAiffir, ro bhádar aig tuitiom do gnáth san</span>
<lb n="4641"/><span>ccathugh, agus ní gontaidh láoch do shlúagh na</span>
<lb n="4642"/><span>Tráisia nach beith ionfheadhma airna mhárach</span>
<lb n="4643"/><span>do los eóluis a ndraoíghthe.</span></p>
<lb n="4644"/>
<lb n="4645"/><p><span>Agas do-chúadhmar do thaisdeal chríochaibh</span>
<lb n="4646"/><span>n-Aiffir agas go longphurt na slúagh, agas do</span>
<lb n="4647"/><span>láthair an Rígh, .i. Lughaidh mhac Nóis agas</span>
<lb n="4648"/><span>mise, go ndeárnamar fasdógh blíadhna lé Rígh</span>
<lb n="4649"/><span>n-Aiffir.  Agas is uime d'fhanamar ann sin, do</span>
<lb n="4650"/><span>bhrígh go ccúalamar go ttiocfadh urmhór ríghthe</span>
<lb n="4651"/><span>oirthear an bheatha do chungnamh ris an dá rígh</span>
<lb n="4652"/><span>do thabhairt mór-chatha Dhearg-thrágha, .i.</span>
<lb n="4653"/><span>tráighe cáol-mhara atá idir an Aiffir ó thúaigh</span>
<lb n="4654"/><span>agas an Tráisia ó dheas.</span></p>
<lb n="4655"/>
<lb n="4656"/><p><span>Tángadar ann do chóngnamh lé Rígh na Tráisia</span>
<lb n="4657"/><span>tríochad céad ón Iorúaidh, agas slúagh-bhuidhean</span></p>
</div>
<pb n="161"/>
<div><lb n="4658"/><p><span>ó oirthear na Gréige, agas tríochad céad curaidh</span>
<lb n="4659"/><span>ó Thir an tSneachta, agas slúagh-bhuidhean ón</span>
<lb n="4660"/><span>tSorcha thúaigh, agas tríochad chéad ón tSorcha</span>
<lb n="4661"/><span>theas.</span></p>
<lb n="4662"/>
<lb n="4663"/><p><span>Tángadar ann fós do chongnamh le Cainnir</span>
<lb n="4664"/><span>Cúar slóighte na hArabia, agas deich ccéad air</span>
<lb n="4665"/><span>fhichid céad ó Thír an Óir, agas an Maine Líach</span>
<lb n="4666"/><span>mur thaoíseach orra, agas slúagh-bhuidean do</span>
<lb n="4667"/><span>láochruidh Chrích na tTulach, agas ó Thír Tharn-</span>
<lb n="4668"/><span>gaire tríochad céad.</span></p>
<lb n="4669"/>
<lb n="4670"/><p><span>Ro ghabhadar na buidhnibh sin dúnta agus</span>
<lb n="4671"/><span>longphuirt do gach leith air an ccáol-chúan; agas</span>
<lb n="4672"/><span>budh mór iomrádh aithbheódhadh na tTráisiaibh</span>
<lb n="4673"/><span>aige slóighte Chrích nAiffir.</span></p>
<lb n="4674"/>
<lb n="4675"/><p><span>Ró bhádhmar naoí mí ós comhair a chéile .i.</span>
<lb n="4676"/><span>an dá mhór-shlúadh sin aig fuireach (re) lá an</span>
<lb n="4677"/><span>chatha, agas fós aig fuireach ris na drongaibh</span>
<lb n="4678"/><span>cunganta do bhí aig teacht do ghréis leis an raé</span>
<lb n="4679"/><span>sin.  Agas dob iomdha na deabhtha agas na</span>
<lb n="4680"/><span>mádhma do-bheireadaoís na buidhnibh sin dá</span>
<lb n="4681"/><span>chéile um tháintibh na críche.</span></p>
<lb n="4682"/>
<lb n="4683"/><p><span>Agas lá n-áoin dá ndeachaidh Lughaidh mhac</span>
<lb n="4684"/><span>Nóis agas mise mur áon lé buidhean do shlúagh</span>
<lb n="4685"/><span>n-Aiffir do thabhairt bó-tháinte don longphurt,</span>
<lb n="4686"/><span>ro chuireamar inneall agas éidiugha na tTráisiaibh</span>
<lb n="4687"/><span>orainn, agus tugamar mór-chúairt na tíre, gur</span>
<lb n="4688"/><span>tionóladh táinte iomdha na tíre linn.  Theagaibh</span>
<lb n="4689"/><span>slúagh-bhuidhean do láochraidh na Tráisia orainn</span></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="4690"/><p><span>agas bhreathnuigheadar gur a mbréig-riocht do </span>
<lb n="4691"/><span>bhámur, go ttugamar cathugha dá chéile um</span>
<lb n="4692"/><span>an bhúair, agas do chuireamar, nó do chuir mise,</span>
<lb n="4693"/><span>Lughaidh ris an táin gusan longphurt, agas</span>
<lb n="4694"/><span>d'fhanas féin agas corp an tslúaigh aig comórugh</span>
<lb n="4695"/><span>an chatha, ionnus go ttugas ár mór air mo bhíodh-</span>
<lb n="4696"/><span>bhaidh léir bhriseas maoídhm orra.</span></p>
<lb n="4697"/>
<lb n="4698"/><p><span>Agas air mbeith dhamh aig tóraigheacht air na</span>
<lb n="4699"/><span>Tráisiaibh, iompóghas an tréinfhear Laire Learga,</span>
<lb n="4700"/><span>.i. taoíseach na tTráisiaibh, oram go ndearnamar</span>
<lb n="4701"/><span>comhrac cródha coimhneartmhar lé chéile nó gur</span>
<lb n="4702"/><span>luidh trom an tslúaigh agas neart na láoch um</span>
<lb n="4703"/><span>uirthimchioll lé a ttug Láire Learg trom-ghona</span>
<lb n="4704"/><span>do-fhaisnéisi oram.  Gabhus cían mór mise air</span>
<lb n="4705"/><span>bhfaicsin mo bhiodhbhaidhe agas m'easccaraid gom</span>
<lb n="4706"/><span>thúargain, gan caraid dom ghar nó do mo ghoire, go</span>
<lb n="4707"/><span>ttugas sáthadh sleighe go sár-chalma don ccuraidhe</span>
<lb n="4708"/><span>léir mharbhas é.  Tuiteam-sa san ár íar sin, agas</span>
<lb n="4709"/><span>budh líonmhar na háladha tugadar na Tráisiaibh</span>
<lb n="4710"/><span>ionnam air mo thuiteam, ionnus go rabhus a ccosair</span>
<lb n="4711"/><span>chró a measg na marbh amhluidhe sin go deireadh laé.</span></p>
<lb n="4712"/>
<lb n="4713"/><p><span>Agas fán am sin do-chím tríar fear a n-éideadh</span>
<lb n="4714"/><span>drúagh, agas tríar ban a n-éideadha ban-drúagh</span>
<lb n="4715"/><span>aig teacht go láithreach an chatha, agas innilt aig</span>
<lb n="4716"/><span>iomáin buine bíoth-áille 'na ndíaigh; agas</span>
<lb n="4717"/><span>tugadar na drúagha a raibhe dona Tráisiaibh air</span>
<lb n="4718"/><span>chaoí leighis ass an ár go himiol foraoíse bhí a</span>
<lb n="4719"/><span>ngar don tulaidh; agas fothracaid sinn, agas mise</span></p>
</div>
<pb n="163"/>
<div><lb n="4720"/><p><span>mar áon lé cách; agas beanaid air n-éadaighibh</span>
<lb n="4721"/><span>uile dhínn, agas fothracaid sinn san leamhnachta</span>
<lb n="4722"/><span>ró chrú an inghean ón mbuin; agas is meise an</span>
<lb n="4723"/><span>chéad duine so-ghlúasadh do los fheartaibh</span>
<lb n="4724"/><span>lachta na buine, óir budh slán a ccéadóir an tí</span>
<lb n="4725"/><span>dá bhfóthracfaidh a chréachta as an leamhnachta</span>
<lb n="4726"/><span>lán-bhúadhach sin.  Agus an tan bhudh slán meise,</span>
<lb n="4727"/><span>tugaim aithne fair an inghin, .i. gurbh í Fleadhais</span>
<lb n="4728"/><span>Fholt-chaoímh ró bhí ann.</span></p>
<lb n="4729"/>
<lb n="4730"/><p><span>Gabhaim m'éideadh oram íar sin, agas gabhaim</span>
<lb n="4731"/><span>greim anbháil lán-láochta air cháol dhá chos an</span>
<lb n="4732"/><span>drúagh bhadh coimhneasa dhamh, agas gaibhaim</span>
<lb n="4733"/><span>aige túargain na coda eile dhíobh, gur mharbhas</span>
<lb n="4734"/><span>an seisear amhluidhe sin agas fós an méad do ró</span>
<lb n="4735"/><span>leasuigheadh leó; agas tugaim Fleadhais Fholt-</span>
<lb n="4736"/><span>chaoín cona buin lachta liom a ngar don long-</span>
<lb n="4737"/><span>phurt, óir budh heagail liom an nídh sin d'fhoill-</span>
<lb n="4738"/><span>sioghadh san dúnadh; agas do rádhaigh Fleadhais</span>
<lb n="4739"/><span>an bhuin do chur a n-úaimh.  Do-rinne mise amh-</span>
<lb n="4740"/><span>luidhe, agas tugaim an inghean liom don longphurt.</span></p>
<lb n="4741"/>
<lb n="4742"/><p><span>Nochtaim do Lughaidh amhuil do fúarus</span>
<lb n="4743"/><span>Fleadhais, agas fós búadha na buine.  Do labhair</span>
<lb n="4744"/><span>Lughaidh íar sin, go ndubhairt go raibhe Cuimín</span>
<lb n="4745"/><span>Fionn mhac Rígh na Griach san longphurt agas</span>
<lb n="4746"/><span>go ndéanamh dídean dona seóid sin tré bháidhe</span>
<lb n="4747"/><span>Chon cCulainn.  Chúaidh Lughaidh d'fhios</span>
<lb n="4748"/><span>Chuimín, agas nochtas an nídh sin dó.</span>
<lb n="4749"/></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="4750"/><p><span>"Béir búaidh agus beannacht," air Cuimín: "is</span>
<lb n="4751"/><span>fada do ceileadh an bhúaidh-bhuin sin oram-sa</span>
<lb n="4752"/><span>lé draoíghthe díoghbhálacha na Tráisia, óir is</span>
<lb n="4753"/><span>fada ó do chuirfinn-se Dáiline, inghean Láimhiach</span>
<lb n="4754"/><span>Rígh Thír an tSneachta, 'na crothaibh cáomha</span>
<lb n="4755"/><span>féin muna beith easbhuidhe bleachta búadha na</span>
<lb n="4756"/><span>buine bíoth-áille sin oram; agas anois ó tá sí</span>
<lb n="4757"/><span>air m'ionchaibh ró-cheilfead orra-san go tré bhioth</span>
<lb n="4758"/><span>síor í."</span></p>
<lb n="4759"/>
<lb n="4760"/><p><span>Táinic Cuimín chugam-sa íar sin, agas fearas</span>
<lb n="4761"/><span>fíor-chaoín fáilte dhamh, agas nasgaim-si cumairce</span>
<lb n="4762"/><span>na hinghine agas na buine fair as ucht Chon</span>
<lb n="4763"/><span>cCulainn.  Do chuir Cuimín cáomh-úasal cealtair</span>
<lb n="4764"/><span>dhraoígheact um an inghin agas um an mbuin</span>
<lb n="4765"/><span>gur bhudh díon dóibh.  Téid Cuimín go Maine</span>
<lb n="4766"/><span>Líach mhac Rígh Thír an Óir agas adubhairt leis</span>
<lb n="4767"/><span>Dáilinne do nochtughadh dhó; óir is amhluidhe</span>
<lb n="4768"/><span>ró bhí Dáilinne, ní theagadh a n-oireachtas ach</span>
<lb n="4769"/><span>an raé bhadh cruthach í.  Agas tug Maine Líach</span>
<lb n="4770"/><span>Dáilinne go Cuimín Fionn, agas táinic íar sin mur</span>
<lb n="4771"/><span>a raibh mise, agas do-chúadhmar mur a raibhe</span>
<lb n="4772"/><span>Fleadhais Fholt-chaoímh agas an bhúadh-bhuin.</span></p>
<lb n="4773"/>
<lb n="4774"/><p><span>Is ann sin do labhair Cuimín lé Maine Líach,</span>
<lb n="4775"/><span>go ndubhairt:</span></p>
<lb n="4776"/>
<lb n="4777"/><p><span>"A mhic Rígh Thír an Óir," air sé, "ní chuirfead-</span>
<lb n="4778"/><span>sa an inghean 'na crothaibh muna ccoisgfir</span>
<lb n="4779"/><span>láochruidhe Thír an tSneachta dhínn san ló a</span>
<lb n="4780"/><span>ccomhraicfid na slóighte do gach leith."</span>
<lb n="4781"/></p>
</div>
<pb n="165"/>
<div><lb n="4782"/><p><span>Tug Maine Líach rátha gréine agas éasga agas</span>
<lb n="4783"/><span>na ndúileadh aircheana um sin do chomhall, agas</span>
<lb n="4784"/><span>fós go ttiúbhradh a lámh dhúthrachtach féin leó</span>
<lb n="4785"/><span>san ccath, agus go mbíadh 'na bhíoth-charaid do</span>
<lb n="4786"/><span>shíor aca.  Íar sin cuirthear an inghean Dáilinne</span>
<lb n="4787"/><span>'na crothaibh féin lé feartaibh na búadh-bhuine</span>
<lb n="4788"/><span>aig fóthracadh a méidhe as an leamhnachta.</span></p>
<lb n="4789"/>
<lb n="4790"/><p><span>Is ann sin do-chúaidh Maine Líach agas Dáilinne</span>
<lb n="4791"/><span>go hairm a raibhe Cuimín Fionn mhac Rígh na</span>
<lb n="4792"/><span>gCriach agus Calúan mhac Rígh Thír an tSneachta,</span>
<lb n="4793"/><span>agas budh mór lúthgháir an fhir sin reompa agas</span>
<lb n="4794"/><span>ro fhíafraidh a n-imtheacht dhíobh.  Nochtas Maine</span>
<lb n="4795"/><span>Líach éirim a n-eachtra ó thús go n-uige sin dhó,</span>
<lb n="4796"/><span>agas mur an ccéadna na coinghill do bhí</span>
<lb n="4797"/><span>d'fhíachaibh air do chomhall don tí d'fhoir dháibh,</span>
<lb n="4798"/><span>agas tug Calúan gealladh do Mhaine um an ní</span>
<lb n="4799"/><span>sin do chomhall.</span></p>
<lb n="4800"/>
<lb n="4801"/><p><span>CATH DEIRG-THRÁGHADH A CCRÍCH N-AIFFIR.</span></p>
<lb n="4802"/>
<lb n="4803"/><p><span>Do bhádhmar amhluidhe sin go lá an mhór-</span>
<lb n="4804"/><span>chatha, agus cuirid an dá rígh na slóighte a</span>
<lb n="4805"/><span>n-órdugha agas a n-inneall catha, agas do sinneadh</span>
<lb n="4806"/><span>leó íar sin a ccaismirtibh catha, a stuic agus a mbean-</span>
<lb n="4807"/><span>naibh bláith-bhinne búadhbhaille báoth-árda,</span>
<lb n="4808"/><span>gur chrom a ttaoíseacha lé buidhean san ccath,</span>
<lb n="4809"/><span>gur fearadh gleó cuimseach agus iorghail ainíarmartach</span></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="4810"/><p><span>idir na tréinfhearaibh, ionnus go raibheadar srotha</span>
<lb n="4811"/><span>fola forrúaidhe aige síor-shnoidhe ón tráighe gusan</span>
<lb n="4812"/><span>muir, go madh cróidhearg an sáile searbh-rúadh ó</span>
<lb n="4813"/><span>chrú na láoch, gur de sin ró lean an for-ainm, .i. cath</span>
<lb n="4814"/><span>Dhearg-thrágha don ccath chéadna.</span></p>
<lb n="4815"/>
<lb n="4816"/><p><span>Ach do bhí an cath gá chló air Dholach Rígh na</span>
<lb n="4817"/><span>Tráisia fán am sin, go ttáinic Amhlach mhac Ail</span>
<lb n="4818"/><span>go dtríochad chéad Éighphteach 'nair n-aghaidh,</span>
<lb n="4819"/><span>agas do ró iomáin an láoch sin slóighte Rígh</span>
<lb n="4820"/><span>nAiffir for ccúla, go ttáinic an Céadach san ccath;</span>
<lb n="4821"/><span>agas tug an curaidh cliathach ucht árrachtach</span>
<lb n="4822"/><span>ar Amhlach, go ndeárnadar cathughadh láochda</span>
<lb n="4823"/><span>lán-chalma lé chéile, lear thuit Amhlach do láimh</span>
<lb n="4824"/><span>an Chéadaigh chath-armaidh; agus do lán-mharbh</span>
<lb n="4825"/><span>Maine cosgarthach crann-rúadh Salgaire agas</span>
<lb n="4826"/><span>Saighean cona ndeich ccéad Amhfharaibh.  Is</span>
<lb n="4827"/><span>amhluidhe do bhádar sin, óna n-imlinnibh súas</span>
<lb n="4828"/><span>budh fearaibh íad, agas ó sin go talmhuin budh</span>
<lb n="4829"/><span>greadhaibh íad.</span></p>
<lb n="4830"/>
<lb n="4831"/><p><span>Agas d'iompógha Maine Líach go mór-</span>
<lb n="4832"/><span>mhaoídhmtheach cona thréinfhearaibh a n-aghaidh</span>
<lb n="4833"/><span>láochraidhe na nDubh-chúantaigh; agus do ró</span>
<lb n="4834"/><span>mharbh an curaidh calma Mainan an t-aitheach</span>
<lb n="4835"/><span>tréan cona a Dhubh-chúantaighibh, agas táinic</span>
<lb n="4836"/><span>as go hucht fhearaibh na hIoruaidhe, agas do ró</span>
<lb n="4837"/><span>mharbh na naoí ndúathaibh do Chloinn Shíaibh</span>
<lb n="4838"/><span>Earga cona mbuidhnibh, gur ghaibh Sáile Leamh-</span></p>
</div>
<pb n="167"/>
<div><lb n="4839"/><p><span>na mhac Dolach Rígh na Tráisia ceannus feadhna</span>
<lb n="4840"/><span>na nÉiphtheach, agas tug maoídhm mhór air</span>
<lb n="4841"/><span>láochraidh an Chéadaigh.  Táinic an Céadach an'</span>
<lb n="4842"/><span>aghaidh agas do ghoin Sáile Leamhna go mór</span>
<lb n="4843"/><span>san aghaidh d'urchar diain-ghaéthe.  Gabhus confa</span>
<lb n="4844"/><span>catha agas ruireadh leómhanda agas anfa feirge</span>
<lb n="4845"/><span>an bráth-bhíodhbhaidh agas an cholbha úasal</span>
<lb n="4846"/><span>adhuaibhseach dhochlaoídhte, gur thúairg agas</span>
<lb n="4847"/><span>gur ró thréad agas gur ro theasg an Céadach</span>
<lb n="4848"/><span>cloidheamh-dhearg 'na chosair chró d'aimhdheóin</span>
<lb n="4849"/><span>a láochruidh; agas tugthar an Céadach as an ár</span>
<lb n="4850"/><span>a mairbh-riocht.</span></p>
<lb n="4851"/>
<lb n="4852"/><p><span>Gabhus Galach Géidghe gorm-shleaghach,</span>
<lb n="4853"/><span>mhac Rígh Thír Tharngaire, láochruidh an Chéa-</span>
<lb n="4854"/><span>daigh a bhfochair a bhuidhne féin.  Agas tug</span>
<lb n="4855"/><span>aghaidh gusan ionadh catha a bhfacaidh Sáile</span>
<lb n="4856"/><span>Leamhna, agas do-ghníd na tréain sin cath-</span>
<lb n="4857"/><span>iorghail go goineadh tach cniodh-</span>
<lb n="4858"/><span>chiorrbhtha dia-roile, gur trom-ghoineadh go mór</span>
<lb n="4859"/><span>Géidghe do láimh an mhílidh Sáile Leamhna.</span></p>
<lb n="4860"/>
<lb n="4861"/><p><span>Ciodh trácht, ní tháinic taoíseach ná tréainfhear</span>
<lb n="4862"/><span>úadha gan áladh anbháil nó cneadh dhían-bháis</span>
<lb n="4863"/><span>do thabhairt ón láoch sin.</span></p>
<lb n="4864"/>
<lb n="4865"/><p><span>Is ann sin d'fhógair Cainnir Cúar dhamh-sa</span>
<lb n="4866"/><span>ceannus slóighte Ghalach Géidghe agas an Chéa-</span>
<lb n="4867"/><span>daigh do ghabháil go teacht san ccath dháibh.  Tig</span>
<lb n="4868"/><span>Sáile Leamhna a ccomhair Chainnir Rígh nAiffir</span>
<lb n="4869"/><span>budh hárd-thaoíseach fair na slúaghaibh, agas</span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="4870"/><p><span>búaileas an tréinfhear an rígh sin go talmhuin.</span>
<lb n="4871"/><span>Táinic Lughaidh d'fhóghrighthin an rígh agas tug</span>
<lb n="4872"/><span>as an ccath é.  Iompóghas Sáile Leamhna foram-sa</span>
<lb n="4873"/><span>iar sin agas do heagladh mise go mór roimhe; ach</span>
<lb n="4874"/><span>tugaim roth an urchair do ghath fair, léar</span>
<lb n="4875"/><span>goineadh go mór an láoch sin.  Tréigeas Sáile</span>
<lb n="4876"/><span>Leamhna goile an chatha do cheangal a chneaidhe.</span>
<lb n="4877"/><span>Táinic Lughaidh chugam, agas fágbhaim am</span>
<lb n="4878"/><span>ionadh féin é, agas gaibhim éideagh na nÉighip-</span>
<lb n="4879"/><span>teach oram agas leanam Sáile Leamhna as an</span>
<lb n="4880"/><span>ccath, go ttugas sonnadh sleighe do leith a chúil</span>
<lb n="4881"/><span>san ccuraidh gur mharbhas amhluidhe sin é; agas</span>
<lb n="4882"/><span>budh sár-obair dhamh teacht as an tráth sin, ach</span>
<lb n="4883"/><span>go ttug Lughaidh agas a láochraidh cabhair</span>
<lb n="4884"/><span>athláimh dhamh.</span></p>
<lb n="4885"/>
<lb n="4886"/><p><span>Tángadar san ccath fán am sin an Céadach</span>
<lb n="4887"/><span>agas Galach Géidghe, agas do bhádar cúig céad</span>
<lb n="4888"/><span>mac Rígh agas ro-thighearna 'na mbraighdeibh</span>
<lb n="4889"/><span>aige Maine Líach an tráth sin.  Ach atá ní cheana,</span>
<lb n="4890"/><span>tugadar ucht uirmheisneamhuil air Dholach agas</span>
<lb n="4891"/><span>air na Tráisiaibh gur bhrúchtadar orra.</span></p>
<lb n="4892"/>
<lb n="4893"/><p><span>Dála Chaluan mhac Rígh Thír an tSneachta ro</span>
<lb n="4894"/><span>léig an mhaoidhm thairais agas tug lámh chlé</span>
<lb n="4895"/><span>ris an ccath, agas iompóghas linne orra gur</span>
<lb n="4896"/><span>thuiteadar urmhór na slúagh don choimheasgar</span>
<lb n="4897"/><span>sin linn; agas tugamar ára móra dhíobhálacha</span>
<lb n="4898"/><span>a n-áon-ló forra chois mara Noa go ttáinic an</span>
<lb n="4899"/><span>oídhche 'gár n-eadarsgarthainn.</span>
<lb n="4900"/></p>
</div>
<pb n="169"/>
<div><lb n="4901"/><p><span>Tángamar don longphurt íar sin, agas ró</span>
<lb n="4902"/><span>leigheasadh créachta na bhfear ngonta lé lachta</span>
<lb n="4903"/><span>na búadh-bhuine.  Agas airna mhárach do ghaibh</span>
<lb n="4904"/><span>Lughaidh agas mise lámh air imtheacht mur áon</span>
<lb n="4905"/><span>lé Fleadhais Fholt-chaoímh agas leis an mbúadh-</span>
<lb n="4906"/><span>bhuin, air bhfágbháil iomchumhairc beatha agas</span>
<lb n="4907"/><span>sláinte aige Cuimín Fionn agas aig na húaisle</span>
<lb n="4908"/><span>aircheana.  Agas ní haithristear air n-imtheacht</span>
<lb n="4909"/><span>go rochtain Dún Braoí san nGréig dhúinn, mur</span>
<lb n="4910"/><span>a bhfúaramar fáilte charrthannach aig Omar</span>
<lb n="4911"/><span>agas aige Clothra an tan sin, agas dáileadh fleadha</span>
<lb n="4912"/><span>forainn go cáirdeamhuil san ccathraidh sin.</span></p>
<lb n="4913"/>
<lb n="4914"/><p><span>Is ann sin ro fhíafraidh Omar dá dheirshiúir</span>
<lb n="4915"/><span>cionnus a tugadh as í?  Agas adubhairt an</span>
<lb n="4916"/><span>inghean amhluidhe so:</span></p>
<lb n="4917"/>
<lb n="4918"/><p><span>"An tan do-chúaidh mise d'fhéuchain mo</span>
<lb n="4919"/><span>bhuime do thárla óig-bhuin lachtmhar aice, agus</span>
<lb n="4920"/><span>d'fhógair dhamh-sa a dhul dá bleaghan go</span>
<lb n="4921"/><span>n-ibheadh nídh don leamhnachta, agas do ro</span>
<lb n="4922"/><span>chuir Saine Sló, .i. ban-draoígh Rígh na Tráisia, í</span>
<lb n="4923"/><span>féin a riocht na samhuisge gur ghaduigh mise</span>
<lb n="4924"/><span>amhluidh don Tráisia, ionnus go mbéinn 'm innilt</span>
<lb n="4925"/><span>aca áig crú na búadh-bhuine, óir ní lamhann bean</span>
<lb n="4926"/><span>a crú ach bean do geinfidh a mboith airna dhíon</span>
<lb n="4927"/><span>do sheithibh eagha lachtmhair n-alla, agas is</span>
<lb n="4928"/><span>dóigh gurab ann sin do ro geineadh mise," air</span>
<lb n="4929"/><span>(Fleadhais, "óir) fuilinghean an bhuin mé dá crú."</span></p>
<lb n="4930"/>
<lb n="4931"/><p><span>"Is fíor sin," air Omar; "is cumhand liom-sa</span></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="4932"/><p><span>m'athair féin aig fíadhach a ccrích Ailmhne mí</span>
<lb n="4933"/><span>ón cCaillann nó chéile, agas gan do dhíon (ar) an</span>
<lb n="4934"/><span>fhían-bhoith ann a raibhe ach croicne eagh</span>
<lb n="4935"/><span>n-alta; agas is dóigh liom-sa gurab ann sin do </span>
<lb n="4936"/><span>fuaras thusa, a shiúr," air Omar.</span></p>
<lb n="4937"/>
<lb n="4938"/><p><span>Ach atá ní cheana, ro bhámar mí agas ráithe</span>
<lb n="4939"/><span>a nDún Braoí fá mhuirnn mhóir, agas a cceann</span>
<lb n="4940"/><span>na haimsire sin ceileabhramaoíd d'Omar agas do</span>
<lb n="4941"/><span>Chlothra, agas tiaghmaoíd air muir agas gabha-</span>
<lb n="4942"/><span>muid an ráon síar gach ndíreach; agas éagas an</span>
<lb n="4943"/><span>inghean air muir úam, agas budh mhór mo</span>
<lb n="4944"/><span>chumha dá díth; agas tugam an bhúadh-bhuin</span>
<lb n="4945"/><span>liom go hÉirinn, agas atá inghean gá hoileamhuin</span>
<lb n="4946"/><span>agas gá hairdleasugha damh darab ainm Fleadhais</span>
<lb n="4947"/><span>Fholt-chaoímh mur dhúil a beith 'na céile agam</span>
<lb n="4948"/><span>a ccuimhne na caoímh-inghine réamhráidhte."</span></p>
<lb n="4949"/>
<lb n="4950"/><p><span>Fínis air Eachtra na cCuradh airna sgríobhadh</span>
<lb n="4951"/><span>lé Pádhruig Úa Pronntaigh etc. chum úsáide gach</span>
<lb n="4952"/><span>léightheóra.  An ceathramh lá déag don Mí October, anno</span>
<lb n="4953"/><span>Domini 1761.</span></p>
<lb n="4954"/>
<lb n="4955"/><p><span>Guidhim beannacht gach léightheóra</span>
<lb n="4956"/><span>a n-onóir na Trínóide.</span></p>
<lb n="4957"/>
<lb n="4958"/><p>
<lb n="4959"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Eachtra n gCuradh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Eachtra n gCuradh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
