Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Tomás Ó Conchubhair agus a chuid Filidheachta</title><author><name type="main">Tomás Ó Conchubhair; Eibhlín Ní Dhonnchadha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L169</note>
                         <note type="L">19</note>
                         <note type="B">1865obc 19L</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L169</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Tomás Ó Conchubhair agus a chuid Filidheachta</title><author>Tomás Ó Conchubhair; Eibhlín Ní Dhonnchadha</author><imprint><publisher>B.Á.C.: O.S., 1953</publisher><date>1865obc 19L</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>TOMÁS Ó CONCHUBHAIR</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>1 - IS TRUAGH É MO CHÁS</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Fonn -  "Tá mo shláinte go fann ó ráinig mé i ngabhann".</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Is truagh é mo chás</span>
<lb n="8"/><span>Is time ag an mbás</span>
<lb n="9"/><span>ritheas-sa chum fáin ó Éirinn,</span>
<lb n="10"/><span>Ag smaoineamh gach tráth</span>
<lb n="11"/><span>De shíor is de ghnáth</span>
<lb n="12"/><span>Ar ghníomhartha is ar cháil na séimhfhear</span>
<lb n="13"/><span>Do ghabhadh liom ag triall</span>
<lb n="14"/><span>Dia Domhnaigh im choimh-rian</span>
<lb n="15"/><span>Ar mhachaire ag déanamh pléisiúir</span>
<lb n="16"/><span>Do'n Mhóin bhinn nó don loch</span>
<lb n="17"/><span>Ag cur seólta le poc</span>
<lb n="18"/><span>Is ag imirt ár gcor le chéile.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Mo shlán chum na hAbhann</span>
<lb n="21"/><span>Fuinnsean na dtonn</span>
<lb n="22"/><span>dTaoscach ó Ghleann an Ghaothraidh,</span>
<lb n="23"/><span>Slán agus fiche</span>
<lb n="24"/><span>Chum Cárthach an Doire</span>
<lb n="25"/><span>An séimhfhear ba chliste tréitheach,</span>
<lb n="26"/><span>Slán uaim siar</span>
<lb n="27"/><span>Tar sál-mhuir do'n chliar</span>
<lb n="28"/><span>Atá grádhmhar fial treas séanmhar,</span>
<lb n="29"/><span>Slán agus céad</span>
<lb n="30"/><span>Le lán-searc mo chléibh</span>
<lb n="31"/><span>Le páirt agus méin dom ghaolta.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Slán chum na cille</span>
<lb n="34"/><span>Taobh leis an dtuile</span>
<lb n="35"/><span>An úir sin a bhfuil mo ghaolta,</span>
<lb n="36"/><span>Slán leis gach drong</span>
<lb n="37"/><span>Ar dhá thaobh den ghleann</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="38"/><p><span>Ó Chillighe go hAbha na gCaorach.</span>
<lb n="39"/><span>Slán le gach duine</span>
<lb n="40"/><span>Síolradh de'n chine</span>
<lb n="41"/><span>Ó phréimhshliocht na Cloiche Léithe</span>
<lb n="42"/><span>'S go scaraidh na cnuic</span>
<lb n="43"/><span>Is críoch Inis Luirc</span>
<lb n="44"/><span>bhúr bpáirt is bhúr gcion ní thréigfead.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Monuar! Mar atá</span>
<lb n="47"/><span>An chríoch ghlas i ngádh</span>
<lb n="48"/><span>Dá gcreachadh dá gcrádh is dá ndíbirt</span>
<lb n="49"/><span>Fá chíos 'gus cáin</span>
<lb n="50"/><span>'S dá seóladh chum fáin</span>
<lb n="51"/><span>'S dá gcéasadh gach lá le daoirse.</span>
<lb n="52"/><span>Tá móirchnead im chroidhe</span>
<lb n="53"/><span>Tré bhrón na bhfear ngroidhe</span>
<lb n="54"/><span>Ar n-ionnarba tar toinn go chéile,</span>
<lb n="55"/><span>Pláigh ar a mbuidhean</span>
<lb n="56"/><span>Gan fuithin gan díon</span>
<lb n="57"/><span>Tá ag claonbhrathadh críoch na hÉireann.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Ó táim anois go fann</span>
<lb n="60"/><span>Is gur léithe mo cheann</span>
<lb n="61"/><span>'S tá scaipeadh ar mo mheabhair le tréimhse</span>
<lb n="62"/><span>Do chlaochaidh mo chruth</span>
<lb n="63"/><span>Mo léim 'gus mo rith</span>
<lb n="64"/><span>'Gus tá mé i ndochar éaga,</span>
<lb n="65"/><span>bhúr ndian-ghrádh is bhur gcion</span>
<lb n="66"/><span>Go deó ní scarfaidh liom</span>
<lb n="67"/><span>Go gcuirfear i gclúid fé'n gcré mé.</span>
<lb n="68"/><span>Bead ag guidhe buadha libh</span>
<lb n="69"/><span>Ar múigh 'gus ar muir</span>
<lb n="70"/><span>Ag tréanchur na bpoc as Éirinn.</span>
<lb n="71"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="72"/><p><span>Bzzzzz1845 19L</span>
<lb n="73"/><span>2 - AR BHÁS CAITLÍN NÍ THOMÁIS UÍ CHONCHUBHAIR</span>
<lb n="74"/><span>NOCH D'ÉAG MÍ MAOI 19, 1845 A.D.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Éistidh feasta, a charaidh, go scéithfead</span>
<lb n="77"/><span>Éacht is easba is measa dá mb'fhéidir</span>
<lb n="78"/><span>Créacht is creachadh is frasa dá dtréanchur</span>
<lb n="79"/><span>Níl spéis feasta ó sladadh go haei mé.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>Chuala tásc a chráidh go léir mé,</span>
<lb n="82"/><span>Bhuail um chluais fuaim is séideadh,</span>
<lb n="83"/><span>Mar stoirm cheatha roimh fhearthainn ar thaobh chnuic</span>
<lb n="84"/><span>Le teinte is tóirneach is fóirneart tréine.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Tásg mo leinbh chluineas go héigneach</span>
<lb n="87"/><span>Na cheithre dúile go humhal dá scéaladh</span>
<lb n="88"/><span>Mná sídhe Banban ag stathadh a gcéibhe</span>
<lb n="89"/><span>Le cumha tré'm ainnir is daltán mo chléibhe.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>Mo bhrón!  Mo dhainid!  Mo dheacair!  Mo ghéarghoin!</span>
<lb n="92"/><span>Shlad an bás mo ghrádh go léir uaim,</span>
<lb n="93"/><span>Caitlín ghrádhmhar stádmhar bhéasach</span>
<lb n="94"/><span>Bhanamhail náireach chraibhtheach dhéarcach.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Ba ghlaise do shúil ná drúcht na spéire,</span>
<lb n="97"/><span>Ba ghlaine do ghnúis gan smúit ná réalta,</span>
<lb n="98"/><span>Do bhéilín dlúth ba mhúinte bréithre,</span>
<lb n="99"/><span>Gan mhóid, gan bhinib, gan fheirg, gan chlaonta.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Do chrobh leabhair le fonn do ghléasfadh</span>
<lb n="102"/><span>Blátha ar chrannaibh ar lasadh le gréin ghloin</span>
<lb n="103"/><span>Faoileann, seabhac is gach ealtain dá mb'fhéidir</span>
<lb n="104"/><span>Glé-chipe Aicill d'éis leagadh na Trae dho.</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="105"/><p><span>Faolchoin allaidh is tapa do ghléasfadh</span>
<lb n="106"/><span>Péiste mara tarraingthe ar bhréide,</span>
<lb n="107"/><span>Éanlaith neamhdha gan deabhadh do dhéanamh,</span>
<lb n="108"/><span>Éacht is eascar is casmairt na Féinne.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Loingeas ar fairrge, cairbh is caol-bharc</span>
<lb n="111"/><span>Faoi sheól-chrannaibh dá mbascadh is dá raobadh</span>
<lb n="112"/><span>Splannca is lasair dá gcartadh as spéirthe</span>
<lb n="113"/><span>Teinte chreasa 'gus frasa na néalta.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Ba lúbach dualach cuachach craobhach</span>
<lb n="116"/><span>T'fholt led ghuailnibh go scuabach dréimreach</span>
<lb n="117"/><span>Cíortha crathach snamhach slaodach,</span>
<lb n="118"/><span>Ag fighe is ag feascadh go halta lem chaomhghein.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Do bhéal tais ciúin béasach buacach binn-bhréithreach</span>
<lb n="121"/><span>Fuilteach friotalach guth-bhinneach bhéarsach,</span>
<lb n="122"/><span>Do dhéid mhion dlúth gan chur le chéile,</span>
<lb n="123"/><span>'S is osnadh trom trém chom thú iar n-éagadh.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Tá do mháthair bhocht go docht ag géarghol</span>
<lb n="126"/><span>Ag bualadh basa 's a stathadh a céibhe,</span>
<lb n="127"/><span>Mar gheilt gleanna nó amaid gan chéadfadh</span>
<lb n="128"/><span>'S ní feas go mairfeadh sí seachtmhain ón lae seo.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Guidhim an tAthair, an Leanbh is an Naomh Spiorad,</span>
<lb n="131"/><span>Guidhim-se Banaltra Beannuighthe an Aoin-Mhic,</span>
<lb n="132"/><span>Guidhim leo Peadar 's na hAspail mar aon leis,</span>
<lb n="133"/><span>Coimhdeacht t'anam go Flaitheas an Aosair.</span>
<lb n="134"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="135"/><p><span>Bzzzzz1865obc 19L</span>
<lb n="136"/><span>3 - TRÁTH INDÉ IS MÉ I GCEASNADH</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Fonn - "Seán Ó Duibhir an Ghleanna"</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Tráth indé is mé i gceasnadh,</span>
<lb n="141"/><span>Claoidhte tréith in-easba,</span>
<lb n="142"/><span>Shuidheas in-uaigneas faille</span>
<lb n="143"/><span>Go scíosmhar lag faon,</span>
<lb n="144"/><span>Chluin mé fuaim in-uaim ó ealtain,</span>
<lb n="145"/><span>Ar lúb na bhfiodhbhadh ag cantain,</span>
<lb n="146"/><span>Mar cheól binn sídhe dá chasadh</span>
<lb n="147"/><span>Ó shámh-chruit Orphéus.</span>
<lb n="148"/><span>Níor chian gur dhearcas bruinneall,</span>
<lb n="149"/><span>Im rian go dian ar inneal,</span>
<lb n="150"/><span>Shuidh sí lem thaobh ar fhearann</span>
<lb n="151"/><span>Úr-shlios na réidhe,</span>
<lb n="152"/><span>A folt mar ór-bhuidhe daithte,</span>
<lb n="153"/><span>Go caol a coim ag casadh,</span>
<lb n="154"/><span>Gach dlaoi ag fighe is ag feacadh</span>
<lb n="155"/><span>'S ar luascadh le gaoth.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>Bhí scáil na gcaor 'na leaca</span>
<lb n="158"/><span>Tré dhíbhe ghlé an tsneachta,</span>
<lb n="159"/><span>A brágha 's a píop mar eala</span>
<lb n="160"/><span>Ag snámh ar an sréabh,</span>
<lb n="161"/><span>A fíoghair, a gnaoi is a pearsa</span>
<lb n="162"/><span>A com caol seang 's a mama,</span>
<lb n="163"/><span>A déid, a braoi 's a dearca</span>
<lb n="164"/><span>Mall chriothnaigh réidh,</span>
<lb n="165"/><span>A béal binn bréithreach blasta</span>
<lb n="166"/><span>Séimh caoin béasach cneasta,</span>
<lb n="167"/><span>Do fhág mé tréimhse i gceasna,</span>
<lb n="168"/><span>Ar fán seal óm chéill,</span>
<lb n="169"/><span>'S gur sciob an bárr ón ainnir</span>
<lb n="170"/><span>Thréig a céile is tharraing</span>
<lb n="171"/><span>Éag na laoch i sparainn</span>
<lb n="172"/><span>Árghuil an Trae.</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="173"/><p><span>Smaoineas féin gur mhasla</span>
<lb n="174"/><span>d'fhear dom aois bheith meathta</span>
<lb n="175"/><span>Shléacht mé síos gan hata</span>
<lb n="176"/><span>Ag umhlú don bhéith,</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Do fhiafruigheas séimh a hainm,</span>
<lb n="179"/><span>A dún, a tír 's a fearann</span>
<lb n="180"/><span>Nó an sídh-bhean í ón gCarn,</span>
<lb n="181"/><span>Thárla ar strae,</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>Nó an réaltann óg lé'r mealladh</span>
<lb n="184"/><span>Tailc mac Treóin do cailleadh</span>
<lb n="185"/><span>Le hOscar, leoghan an ghaisce,</span>
<lb n="186"/><span>I gcoimhghleic an tsléibhe,</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>Nó Déirdre aobhdha Mhacha</span>
<lb n="189"/><span>Thug searc a cléibh 's a hacfuinn</span>
<lb n="190"/><span>Do bhláth na Craoibhe ó Eamhain</span>
<lb n="191"/><span>Árus na Laoch.</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>"Monuar!" ar sí, "mo dhainid!</span>
<lb n="194"/><span>Ní haon díobh mé ach amaid,</span>
<lb n="195"/><span>Gan stór, gan bhuidhean, gan charaid</span>
<lb n="196"/><span>Áird-mheas ná réim,</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>Tá cnead im chroidhe ag frasa</span>
<lb n="199"/><span>Díle deór óm dhearca,</span>
<lb n="200"/><span>i lúib nó im shuidhe cois scairte</span>
<lb n="201"/><span>Gan sámhbhrogh ón spéir,</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>Tré cheilg daoirse is reachta</span>
<lb n="204"/><span>An fáth do fhág Éire creachta</span>
<lb n="205"/><span>Is rás na nGaodhal in-easba</span>
<lb n="206"/><span>Is fán ar a gcraeibh</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>Ó tháinig cóip na Sacsain</span>
<lb n="209"/><span>Ghaibh stáit is áruis dragan</span>
<lb n="210"/><span>A roinneadh proinn is flagain</span>
<lb n="211"/><span>Is leighisfeadh mo chréim.</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="212"/><p><span>Gach tráth Ort, a Íosa, aithchim,</span>
<lb n="213"/><span>A chíonn sinn féin gan acfuinn</span>
<lb n="214"/><span>Ná sógh san tsaoghal so againn</span>
<lb n="215"/><span>Fuascail ár gcréim</span>
<lb n="216"/><span>As ucht Do Pháise ar sparra</span>
<lb n="217"/><span>Dá saoradh ó smúit an pheactha</span>
<lb n="218"/><span>Déin do Ghaoidhil bhoicht taca</span>
<lb n="219"/><span>Tá i gClár Luirc go faon.</span>
<lb n="220"/><span>Cuir ár ar ál na fala</span>
<lb n="221"/><span>Rin a ndúnta leagadh</span>
<lb n="222"/><span>is chuir a saoithe i nglasaibh</span>
<lb n="223"/><span>I mbraighdeanas go daor,</span>
<lb n="224"/><span>'Nois seól chughainn Seón chum baile</span>
<lb n="225"/><span>Le slógh lán d'uabhar chum catha,</span>
<lb n="226"/><span>Dá ruagadh ar muir 's ar macha</span>
<lb n="227"/><span>Is Clár Luirc bíodh saor.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>Triallfaidh Ó Briain tar calladh</span>
<lb n="230"/><span>Le cliar tar maoil na mara</span>
<lb n="231"/><span>'S déanfaidh búir a chartadh</span>
<lb n="232"/><span>le púdar is le pléir.</span>
<lb n="233"/><span>Ó Donnchadha is Ó Meachair,</span>
<lb n="234"/><span>Ar mhéirligh déanfaid mangar</span>
<lb n="235"/><span>'S beidh gach laoch go seascair</span>
<lb n="236"/><span>'Na bhláth-bhaile féin.</span>
<lb n="237"/><span>Beidh fíon is beóir dá scaipeadh</span>
<lb n="238"/><span>Is fuaim gach ceóil dá spreagadh</span>
<lb n="239"/><span>Teinte chnámh ar lasadh</span>
<lb n="240"/><span>Ar mhaoilinn gach sléibhe,</span>
<lb n="241"/><span>Cóige Mumhan go huile</span>
<lb n="242"/><span>Is sógh i snuadh gach duine</span>
<lb n="243"/><span>An ruire ó thárla filleadh</span>
<lb n="244"/><span>Tar sál-mhuir i gcéin."</span>
<lb n="245"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="246"/><p><span>Bzzzzz1850 19L</span>
<lb n="247"/><span>4 - CATH CHNUIC AN FHIOLAIR  September 1850 A.D.</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>Fonn - "An Giolla Ruadh"</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>I gcian 's mé seal ar thaoibh chnuic anall</span>
<lb n="252"/><span>Im dhíbeartach go doilbh diamhair,</span>
<lb n="253"/><span>Gur sceinn in-iorradh catha sídh-bhean chum reatha</span>
<lb n="254"/><span>Ar chaoil-each tréan garg ruadh,</span>
<lb n="255"/><span>Ba ghliadhrach an bhruinneall aerdha ar inneal</span>
<lb n="256"/><span>'Gus mise gan duine im aonar 's im uath,</span>
<lb n="257"/><span>Le dian-rachta chuthaigh bhíodhg sí mar luisne,</span>
<lb n="258"/><span>Do théarnuigh ón maoil don tuath</span>
<lb n="259"/><span>Maille le Muirinn, Meadhbh is a fuireann</span>
<lb n="260"/><span>'S a n-ollchearn greanta gléasta go mbuadh;</span>
<lb n="261"/><span>As carn Lios na mBan thriall Aoibheall is a clann</span>
<lb n="262"/><span>Dá bhfuadach ar mharca luath,</span>
<lb n="263"/><span>Bhí Úna an Bharraigh agus Clíona ón gCarraig</span>
<lb n="264"/><span>An ríoghan ró-reachtmhar aosta,</span>
<lb n="265"/><span>'S do théarnuigh le Pilib céad tailc ar bhinib</span>
<lb n="266"/><span>Taoiseach is dáimh an tsluaigh.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>Sheólamar-na linn ag leónadh is ag goin</span>
<lb n="269"/><span>Míolta 'gus loin na sléibhte,</span>
<lb n="270"/><span>Ó Léith-ghlinn an Chairn do Réidhchoill is go Callainn</span>
<lb n="271"/><span>Ag léirscrios 's ag déanamh dluadh,</span>
<lb n="272"/><span>Ba scianmhar na tuirc ag tréigean na gcnuic</span>
<lb n="273"/><span>Sionnaigh ruadh is puic as céadthaibh le duadh</span>
<lb n="274"/><span>Níor sosadh dhúinn ón rith tríd daingean-dúna is frith</span>
<lb n="275"/><span>Gur shoillsigh anoir an gluadh,</span>
<lb n="276"/><span>Bhí táin sídhe na mBreatan ar léirbhlosc na maidne</span>
<lb n="277"/><span>Trí néalta mar scata éanlaith ar luadhail</span>
<lb n="278"/><span>Ar eitil éan-ghol dian i bhfogus dúinn san rian</span>
<lb n="279"/><span>Tar maoilibh na ngarbh-chruach,</span>
<lb n="280"/><span>'Tan d'árduigh ár bpúir theascadar mar chubhar</span>
<lb n="281"/><span>Ar innse d'éis tonna tréana,</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="282"/><p><span>Thuit míle 'gus fiche i gcoimheascar na cluiche</span>
<lb n="283"/><span>Ar láith reach cois taoibh na gcluach.</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>'Sí Uathach an Ghleanna ráinig na catha,</span>
<lb n="286"/><span>Mar aon léi bhí Scáthach aosta,</span>
<lb n="287"/><span>Is na mílte sídh-bhruinneall in-éide gan diomailt</span>
<lb n="288"/><span>Dá gcoimhdeacht go rinn an tsluaigh,</span>
<lb n="289"/><span>Ba líomhtha gach buille is béimeann gan time</span>
<lb n="290"/><span>Ag cíoradh is ag briseadh glé-chipe gan truagh</span>
<lb n="291"/><span>'S le luath-bhuillí Scáthaigh thuit Ríoghan na mBreatan</span>
<lb n="292"/><span>Bóidicia an chatha mhuair,</span>
<lb n="293"/><span>Tháinig Ártúr go tapa an bhoird chruinn sa cheapa</span>
<lb n="294"/><span>Ag sraonadh is ag gearradh le faobhar gath is tuagh,</span>
<lb n="295"/><span>Mar laom lasair chuthaigh bhí an naomh agus Pilib</span>
<lb n="296"/><span>Gur thraochadar uile an méid sin go luath,</span>
<lb n="297"/><span>Do bhrúig siad na catha fá chéile ar ann bhfaithche</span>
<lb n="298"/><span>Is níorbh fhéidir a n-amharc gléire,</span>
<lb n="299"/><span>'Sí Aoife 'gus Boghmhuin a síor-chuir an ghleo-ghoin</span>
<lb n="300"/><span>Le dian-scrios is ár ann tsluaigh.</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>Ba dhíoghraiseach linn Béara ón dtoinn</span>
<lb n="303"/><span>Is Aodhán leannán caomhna</span>
<lb n="304"/><span>Eoghan na bhflaith do turnadh san gcath</span>
<lb n="305"/><span>Le Conn ar léana an truagha,</span>
<lb n="306"/><span>Bhí annsúd go mbuadh Macha mongruadh</span>
<lb n="307"/><span>Go líomhtha 's a sluagh léadmhar</span>
<lb n="308"/><span>Le fíoch is le buile gnímh ghoile ag briseadh</span>
<lb n="309"/><span>Cinnbheirt gan tuisle is éide gan duadh,</span>
<lb n="310"/><span>Níl siabhra ná spioraid a thriall chughainn anoir</span>
<lb n="311"/><span>Tar dhromchla na tuile ar éigin</span>
<lb n="312"/><span>Ná séidfeam go huile i ngleintibh le teine</span>
<lb n="313"/><span>'Na mblodhaibh as Inis naomhtha na luan,</span>
<lb n="314"/><span>Beidh síth gan tuirse do shíor againn-ne,</span>
<lb n="315"/><span>Is ár saoithe go sultmhar séadmhar,</span>
<lb n="316"/><span>Gaill gan strus is an ríoghacht 'na bhrus,</span>
<lb n="317"/><span>Is gan feis aca ná sluagh.</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="318"/><p><span>Bhí 'nár mbuidhin Clanna Chalaitín</span>
<lb n="319"/><span>Dream aingidhe tuath-chaocha,</span>
<lb n="320"/><span>Tuilte de dhraoidheacht fromhadh san ríoghacht</span>
<lb n="321"/><span>Acheron an tsrutha fuair,</span>
<lb n="322"/><span>'Siad rug buadh cleasa goile is dluadh</span>
<lb n="323"/><span>Ar Choin Culainn cruaidh na ngéar-lann</span>
<lb n="324"/><span>Gur dísceadh insan gleó an mír-churadh leo</span>
<lb n="325"/><span>I mBrisleach Mhór Mhuirtheimhne,</span>
<lb n="326"/><span>Tuille eile fós an Chéarnait óg</span>
<lb n="327"/><span>Ba dheise clódh-chruit scéimhe</span>
<lb n="328"/><span>A chuir muillte go cóir ar uisce le seol</span>
<lb n="329"/><span>Ba linn-ne a fóirneart tréan,</span>
<lb n="330"/><span>Tháinig adtuaidh Déirdre is a sluagh,</span>
<lb n="331"/><span>Chuir Conchubhar ar stuadh-éada,</span>
<lb n="332"/><span>Is cuireadh léi an gleó ó Chúil an Cheo</span>
<lb n="333"/><span>Go leabadh na Caillighe cruaidhe.</span></p>
<lb n="334"/>
<lb n="335"/><p><span>Do phreab sí 'na seasamh go héascadh is go hathlamh</span>
<lb n="336"/><span>Iar gcloistin an gháir adtuaidh,</span>
<lb n="337"/><span>Ghlac a tuagh gaisce is b'áidhbhéil a cleasa</span>
<lb n="338"/><span>Is claidheamh líomhtha cleachta buadh,</span>
<lb n="339"/><span>Ghaibh confadh catha is íota an chailleach</span>
<lb n="340"/><span>Mar onchoin ag scaipeadh an tréada go luath</span>
<lb n="341"/><span>Is ghaibh rian madhma anonn tar calladh</span>
<lb n="342"/><span>'Na bíodhbhadh go tapa ar luas,</span>
<lb n="343"/><span>Thóg an créice le lúth a géaga</span>
<lb n="344"/><span>Líog go héascadh in-áirde as an uaigh</span>
<lb n="345"/><span>Is diubhragadh léi go díreach glé,</span>
<lb n="346"/><span>Gur leag sí céad san gcuan,</span>
<lb n="347"/><span>Tá ann go fíor annsan an líog,</span>
<lb n="348"/><span>Le taoibh an Bhulláin Ruaidh</span>
<lb n="349"/><span>Is beidh go foirceann san Áth mar chómhartha</span>
<lb n="350"/><span>An choscair mhóir go mbuadh.</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="351"/><p><span>Tar éis ár-churtha an chatha ba thamhach gach taca</span>
<lb n="352"/><span>Is árd-churadh ag casadh ón éirleach</span>
<lb n="353"/><span>Ba scíosmhar gach bruinneall is mír-churadh banscal</span>
<lb n="354"/><span>'S a n-ollghonta liom ba thruagh,</span>
<lb n="355"/><span>Mar thréan-thorann tuinne le fánaidh na beinne</span>
<lb n="356"/><span>Lá Márta le fuinneamh gaoithe glan ruadh.</span>
<lb n="357"/><span>Bhí dian-chaise dearg faoidhteach le fearg,</span>
<lb n="358"/><span>Glórach mar eas dá gcrú,</span>
<lb n="359"/><span>Bhíos-sa 'gus Guilean ar árd-chnoc an Iolair</span>
<lb n="360"/><span>Ag éisteacht le friotal is fuighle gach druadh</span>
<lb n="361"/><span>Go dtáinig chughainn Pilib 'na tháin-rith ar bhinneas</span>
<lb n="362"/><span>Dá rádh linn gur cuireadh tar lán-mhuir an ruag</span>
<lb n="363"/><span>Ba ghárdach an giolla ag tál ar na dronga</span>
<lb n="364"/><span>Meadh agus iomad beórach gan duais,</span>
<lb n="365"/><span>Is go n-áirmhíthear ranna i néaltaibh na bhFlaitheas</span>
<lb n="366"/><span>Ní féidir a n-easba d'áirimh ná luadh.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>Ba thrompach ár gcliar le meanmain ag triall</span>
<lb n="369"/><span>Gur shroiseamar-na rian Mhóin Éile</span>
<lb n="370"/><span>Ag déanamh ár scíth, bhí míle bean-sídhe,</span>
<lb n="371"/><span>'Gus díbhe mar an ré 'na ngruadh;</span>
<lb n="372"/><span>Gidh breóite bhí mise taomach le tuirse</span>
<lb n="373"/><span>Beóghainte ar easba céille 'na luas</span>
<lb n="374"/><span>Ní staonfainn ón spairn lem ghéaga dá scarfainn</span>
<lb n="375"/><span>Tré bhéimeanna na n-arm gcruaidh.</span>
<lb n="376"/><span>Níl rangaill ná fear théarnaidh tar lear,</span>
<lb n="377"/><span>Ghaibh árus i bhfearann Éibhir uais,</span>
<lb n="378"/><span>Gan bhrón-bhruid le gath nío créim-loit le sleagh</span>
<lb n="379"/><span>Ba líomhtha a nimh ár n-uabhair ?</span>
<lb n="380"/><span>Seólfam tar tuile na crónsproit le buile</span>
<lb n="381"/><span>'S beidh Fódla is a leinbh séanmhar go luath,</span>
<lb n="382"/><span>Siad ráidhte gach file is dáimh insan gcruinne</span>
<lb n="383"/><span>Go bhfuil an t-ár so le seal dá luadh.</span>
<lb n="384"/>
<pb n="30"/></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>AN CEANGAL</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>Sin díbh-se gan gó fíor-theist an ghleó,</span>
<lb n="389"/><span>Mar díbreadh an slógh caomhthach,</span>
<lb n="390"/><span>Tá mo shúil-se go humhal le hAosar na ndúl</span>
<lb n="391"/><span>Ná fillfid chughainn go luath,</span>
<lb n="392"/><span>Guidhim-se 'gus sibh-se chum Áird-Rí neimhe</span>
<lb n="393"/><span>Sceimhle, scaipeadh is traochadh</span>
<lb n="394"/><span>Ar chlaon-shliocht na fealla rin dian-scrios ár gcealla</span>
<lb n="395"/><span>Is dhíbir ár bhflaithe uainn,</span>
<lb n="396"/><span>Do chreachadar ár gcliar le hachtanna dian,</span>
<lb n="397"/><span>Le seacht gcéad bliain is ár n-áitribh,</span>
<lb n="398"/><span>Acht deir Colum caomh 'gus Bearchán naomh</span>
<lb n="399"/><span>Go mbeidh a ndaingin go faon 's a bhfairgnimh,</span>
<lb n="400"/><span>Beidh Sacsan go luath dá mhéid a dtrom-shluagh</span>
<lb n="401"/><span>Gan fearantas go buan i gClár Luirc</span>
<lb n="402"/><span>Is beidh cúiteadha fós ins gach mío-chóir</span>
<lb n="403"/><span>Dorinneadar na cróin san áit sin.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>Bzzzzz1865obc 19L</span>
<lb n="406"/><span>5 - MO MHÍLE STÓR</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>Maidin chiúin tsamhraidh ghabhas-sa na bánta réidhe</span>
<lb n="409"/><span>'S an machaire cumhra glan-ruithneach le blátha is féar,</span>
<lb n="410"/><span>'S chluin mise ainnir go fadtuirseach dubhach i mbrón</span>
<lb n="411"/><span>Dá síor-rádh, "Cá rachad ó chailleas mo mhíle stór?</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>Trí choillte dubha is gleannta gan amhras chuaidh mo dheór</span>
<lb n="414"/><span>Ar nós an mhacalla athchasas fuinn do ghlóir</span>
<lb n="415"/><span>Ó cuireadh tar caladh ag namhaid an saoi gan chóir</span>
<lb n="416"/><span>Le lionndubh ní mhairfidh mé seachtmhain óm mhíle stór."</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="417"/><p><span>Do stadas, do phreabas, do chasas le sceimhle an ghlóir</span>
<lb n="418"/><span>Bhí líonrith am anam is chailleas mo bhrígh is mo threóir</span>
<lb n="419"/><span>Tráigh ghlan na mara ag freagairt cá caoi is dá brón</span>
<lb n="420"/><span>'S na héin bheaga ar chrannaibh ag cantain "Mo mhíle stór."</span></p>
<lb n="421"/>
<lb n="422"/><p><span>Anmhaoin is mioscais le binb is gaoi 'gus móid</span>
<lb n="423"/><span>Fealladh 'gus dalladh ar an aicme do dhíol mo leoghan,</span>
<lb n="424"/><span>Le deónadh Mhic Muire beidh briseadh ortha is scaoileadh fós</span>
<lb n="425"/><span>'S mé i dtosach an chatha dá strathadh lem mhíle stór.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>Tá Fódla le fada dá slad is dá cíoradh ar feódh</span>
<lb n="428"/><span>'S a saoithe faoi ghlasaibh gan chasadh fá chiach is ceó,</span>
<lb n="429"/><span>Dá mba bríoghmhar mear tapa a gaisce 'gus líon a slógh</span>
<lb n="430"/><span>Bheinn-se go seascair gan easba lem mhíle stór.</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>Mar Pháiris dorachainn i gcathaibh ag síor-chur gleó</span>
<lb n="433"/><span>'S ní staonfainn lem mharthain ón spairn i gcoimheascar leó,</span>
<lb n="434"/><span>Bheinn-se i gculaith chatha go tapa san bhfiadhach mar leóghan</span>
<lb n="435"/><span>'S na mílte do leagadh san deabhadh 'gum mhíle stór.</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>6 - CUMHA AN RÉICE</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>Is tinn bocht atáimse is is cásmhar mo phian,</span>
<lb n="440"/><span>Gan únsa de'n tsláinte ach an láinchnead seo am chliabh</span>
<lb n="441"/><span>Gan súgradh, gan fagháil suilt, gan ráidhte, gan riaghail,</span>
<lb n="442"/><span>Gan annsacht, gan árus, gan cháirde, gan chliar,</span>
<lb n="443"/><span>Mo chonntlamh go bráth dona mnáibh seo atá im dhiaidh,</span>
<lb n="444"/><span>Is gan amhras don bháb úd do chráidh mé is do chiap.</span>
<lb n="445"/><span>Ní dubhach bocht lem cháirde mé am cháibleadh go dian,</span>
<lb n="446"/><span>Ó dhiúgas i dtig an tábhairne mo sholáthar le bliain.</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="447"/><p><span>Le bliain is trí ráithe seo atáim ar mo fhréic</span>
<lb n="448"/><span>Ó d'imthigheas óm mháithrín ar m'ádhbhar liom féin</span>
<lb n="449"/><span>Níor iarras riamh d'fhagháltas ar mo sholáthar mar do-néinn</span>
<lb n="450"/><span>Ach ag riaradh ar mhná an tábhairne, is ba ghearr liom dotheigheadh.</span>
<lb n="451"/><span>Dobhí cliar do na sáirfhir dob áilne lem thaobh</span>
<lb n="452"/><span>'Sé mo chumha mar do fhágas go bráth iad tar m'éis</span>
<lb n="453"/><span>Céad léan ar an mbáb úd do fhág mo chroidhe i bpéin</span>
<lb n="454"/><span>Is gur siad liom an lá indiu ná a dtáinig dem shaoghal.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Slán leat, a chara, is don ghasradh ghrádhmhar</span>
<lb n="457"/><span>Ba mhinic im pháirt i dtigh an tábhairne ag triall</span>
<lb n="458"/><span>Slán chum na bhfear maith a leanfadh san ár mé,</span>
<lb n="459"/><span>Is do dhíolfadh an táille gan mhairg im dhiaidh,</span>
<lb n="460"/><span>Slán agus dathad chum gach ainnir chiúin mhánla</span>
<lb n="461"/><span>Nár dhíth léi mo chnámha-sa lag marbh i bpian</span>
<lb n="462"/><span>Is anois ó taoim dealbh is mé ar easbadh na sláinte</span>
<lb n="463"/><span>Mo mhallacht go bráth don té leanfadh mo riaghail.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>7 - SEALAD ARAOIR DHAM I GCRUADH-CHÁS</span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>Fonn - "Seanbhean Chríona an Dranntáin"</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p><span>Sealad araoir dham i gcruadh-chás</span>
<lb n="470"/><span>Ag machtnamh an díne dofuair bás,</span>
<lb n="471"/><span>I n-uaigneas cille i Roilig na líoga</span>
<lb n="472"/><span>Gan fuithin, acht síonta am fhuar-chrádh.</span></p>
<lb n="473"/>
<lb n="474"/><p><span>Bhí torann na gaoithe i ngach cuasán,</span>
<lb n="475"/><span>Is duilleabhar na craoibhe ar diascán</span>
<lb n="476"/><span>Ag caoi cois na haille gur amharcas sídhbhean</span>
<lb n="477"/><span>Is a carn-fholt scaoilte 'na dtrilseáin.</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="478"/><p><span>'Tan dhearcas an ríoghan deas mhodhamhail mhná</span>
<lb n="479"/><span>Go doilbh dubhach nímhneach ag diadán</span>
<lb n="480"/><span>Dhá rádh go bhfillfeadh a cumann geal Stíobhard</span>
<lb n="481"/><span>Ná stadfadh sí choidhche dá cannrán.</span></p>
<lb n="482"/>
<lb n="483"/><p><span>Is doilbh dobhíos-sa ar meabhrán</span>
<lb n="484"/><span>Le soillse na hoidhche i measc liagán</span>
<lb n="485"/><span>Gan duine san gcruinne dothabharfadh díon dam</span>
<lb n="486"/><span>Acht lúb lag bhí agam den mheangán.</span></p>
<lb n="487"/>
<lb n="488"/><p><span>Ag machtnamh dobhíos-sa ar feadh seadhláin</span>
<lb n="489"/><span>Ar chnámhaibh na ndaoine 'na gcarnáin</span>
<lb n="490"/><span>'S go gcaithfeadh gach mustaire mursanta píleir</span>
<lb n="491"/><span>Codladh 'measc daoilibh gan rócán.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>Annsan chuimhnigh mise ar an seandán</span>
<lb n="494"/><span>An chircín sin Máiréad Ní Ógáin</span>
<lb n="495"/><span>An mheascalach mhaiseamhail mhodhamhail mhíochar mhín mhilis</span>
<lb n="496"/><span>Sin agaibh críoch ar mo strangcán.</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>8 - AR UAIR NA MAIDNE AG TAISTEAL TRÁTH DHAM THAR AN RÉIDH.</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>Fonn - "An Súisín Bán"</span></p>
<lb n="501"/>
<lb n="502"/><p><span>Ar uair na maidne ag taisteal tráth dham thar an réidh</span>
<lb n="503"/><span>Is tuar na scamall ag bagairt síonta cruadha an lae</span>
<lb n="504"/><span>Ba bhínn guth ealtain i mothar uaigneach na gcraobh</span>
<lb n="505"/><span>In-uaim ag freagairt easaibh uaibhreach na sréabh.</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="506"/><p><span>Níor chian gur dhearcas ainnir mhódhamhail mhiochair shéimh</span>
<lb n="507"/><span>San rian 'na reathaibh tarsna taoibh-shleasa an tsléibhe</span>
<lb n="508"/><span>Ag bualadh a basa geala míne ró-réidh</span>
<lb n="509"/><span>Is a hór-fholt crathach treasach trinnseach cas léi.</span></p>
<lb n="510"/>
<lb n="511"/><p><span>Ba ghlaise a súil ná drúcht ar úr-bhárr an fhéir,</span>
<lb n="512"/><span>Is aoibhe an tsneachta i ngleic 'na gnaoi leis an gcaor</span>
<lb n="513"/><span>Ba shoillse um neóin gach seód ar a sról-bhrat uais daor</span>
<lb n="514"/><span>Is fáinní órdha móra ar bhánlach a méar.</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>I dtocht dobhíos le díoghrais láin-shearc don bhé</span>
<lb n="517"/><span>Áluinn aoibhinn mhín tais chráibhtheach mhodhamhail ghlé</span>
<lb n="518"/><span>Am ghoin le saigheada chlaoidh mé i lár ucht mo chléibh</span>
<lb n="519"/><span>Le gean don mhnaoi ba mhíonla mánla ar bith scéimh.</span></p>
<lb n="520"/>
<lb n="521"/><p><span>Dhruideas léi sin ag sléachtadh síos di go feór</span>
<lb n="522"/><span>Is fiosraim scéal don bhéith go mín milis cóir</span>
<lb n="523"/><span>A treibh, a buidhean, a tír, a préimh-shliocht is a pór,</span>
<lb n="524"/><span>Nó créad an díth thug í 'na fánaidhe gan treóir.</span></p>
<lb n="525"/>
<lb n="526"/><p><span>"Monuar! Mo dhíth!" ar sí, "Mo chás guirt!  Mo bhrón!</span>
<lb n="527"/><span>Mar táim i bpian le cian i gClár† oinigh †Eoghain</span>
<lb n="528"/><span>Gan chlú, gan chuid, gan chiste, áirdmheas ná sógh,</span>
<lb n="529"/><span>Ná súbháilce ar bith, acht doigh is diachair dam breódh.</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>Is mé an bhean ghaibh seal le hAonghus deas óg</span>
<lb n="532"/><span>Is le Fáilbhe Fionn ba thréan in-am churtha gleó</span>
<lb n="533"/><span>Buime Bhriain, ceann riain ar Dhál gCais na dtreón</span>
<lb n="534"/><span>Gidh go bhfuil, mo chiach! a chliar fá lán-ghlas gan chóir.</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>Dá bhfeicinn feasta ag seasamh Gaoidhil mar ba chóir</span>
<lb n="537"/><span>Bhéadh Dia 'na measc ag scaipeadh namhad insan tóir</span>
<lb n="538"/><span>Ó Briain iar gcasadh, Ó Meachair binn-shruthach óg</span>
<lb n="539"/><span>Is maidhm is scaipeadh ar Ghallaibh cinnte gan sógh."</span>
<lb n="540"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="541"/><p><span>9 - SEALAD IS MÉ AG MACHTNAMH I GCAOL-DHOIRE</span></p>
<lb n="542"/>
<lb n="543"/><p><span>Fonn - "Cnocáinín Aerach na Biolaraighe"</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>Sealad is mé ag machtnamh i gcaol-dhoire,</span>
<lb n="546"/><span>I mothar dubh-chraobhach ar thairp im shuidhe,</span>
<lb n="547"/><span>Ar chealgaibh cleasa 'gus claon-bhearta</span>
<lb n="548"/><span>Dothug easba na hÉireann a ceas is a díth</span>
<lb n="549"/><span>d'amharcas ainnir dheas mhaordha</span>
<lb n="550"/><span>Mhodhamhail mhiochair bhéasach d'fhág cnead im chroidhe</span>
<lb n="551"/><span>Is a carn-fholt bachalach dréimreach</span>
<lb n="552"/><span>Ó bhaitheas ag téacht léi go halt a troighe.</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>Bhí luisne 'gus gile ag tréinghleic</span>
<lb n="555"/><span>Is ag siosmadh le chéile gan ob 'na gnaoi,</span>
<lb n="556"/><span>Ceachtar ón gcaismirt ní staonfadh,</span>
<lb n="557"/><span>Is níorbh fheasach cé ghéill díobh in-aighthe an naoidhe</span>
<lb n="558"/><span>Gan truailleacht bhí a mama ar a glé-ucht,</span>
<lb n="559"/><span>Is a leabhair-phíp aoltha mar eala ar linn,</span>
<lb n="560"/><span>A pearsa gan easba ná aon locht</span>
<lb n="561"/><span>'S mar dhrúcht ar an bhféar bhí a dearca righin.</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>Do ritheas 'na coinne is do shléachtas</span>
<lb n="564"/><span>Go talamh go béasach is mo hata dhíom</span>
<lb n="565"/><span>I gcrathaibh go tapa mo ghéaga</span>
<lb n="566"/><span>Is fiosraim séimh dhí a treibh is a buidhean,</span>
<lb n="567"/><span>Arbh ise do thréig Rí na Bréifne</span>
<lb n="568"/><span>Dothug ceannas na hÉireann ag Sacsanaighe</span>
<lb n="569"/><span>Le dlighthe dár milleadh is dár gcéasadh</span>
<lb n="570"/><span>Fá lom-smacht is claon-reacht na n-eachtrannaighe.</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>Nó Déirdre, thriall seal le Naoise,</span>
<lb n="573"/><span>Tar bhárr na dtonn dtaoscach go hAlbain aoird,</span>
<lb n="574"/><span>Nó Hélen an Trae chuir tré spríos dubh</span>
<lb n="575"/><span>Dothug treascartha is dío-churtha alla-choin nimhe.</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="576"/><p><span>Do fhreagair an ainnir i nGaedhilg chaoin</span>
<lb n="577"/><span>Nár cheachtar den mhéid sin do chanas í,</span>
<lb n="578"/><span>Acht bruinneall tá singil do théarna id líon</span>
<lb n="579"/><span>Ó Chnocán† glas aerach †na Biolaraighe.</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Siubhal liom, a mhúirnín, do chráidh mé</span>
<lb n="582"/><span>Cois Fuinnseana bán glas is deise gnaoi,</span>
<lb n="583"/><span>Gheobhair marcaidheacht ar each graoidhe mear ceáfrach</span>
<lb n="584"/><span>Is saoithe Chlainne Dál gCais ag freastal díbh</span>
<lb n="585"/><span>I síodh-bhrogaibh ársa, má's toil leat sin</span>
<lb n="586"/><span>Is togha chéile de ghnáth leat ar leabaidh luighe,</span>
<lb n="587"/><span>Ceól pípe oirfideadh is cláirseach chaoin</span>
<lb n="588"/><span>Beóir mhilis, brannda is fíon Spáinneach díbh</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>"Stad feasta," arsa'n ainnir mhodhamhail bhéasach,</span>
<lb n="591"/><span>"Gan amhras tá miangus ad labhartha grinn</span>
<lb n="592"/><span>Is anamh gan ainimh caoin-bhréithre</span>
<lb n="593"/><span>Bíonn an seascaidhe gan chéile fá mhanmhuinighe,</span>
<lb n="594"/><span>A leinbh ní cluintear ag géar-ghol</span>
<lb n="595"/><span>I ngalar dubhach éaga tré easba bídh,</span>
<lb n="596"/><span>Is ní rachad óm charaid lem shaor-thoil</span>
<lb n="597"/><span>Ó Chnocáinín† Aerach †na Biolaraighe."</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>10 - SEAL IS MÉ AM CHRÁDH.</span></p>
<lb n="600"/>
<lb n="601"/><p><span>Fonn - "San Mainistir Lá"</span></p>
<lb n="602"/>
<lb n="603"/><p><span>Seal is mé am chrádh tinn tláth gan teimheal ón síon</span>
<lb n="604"/><span>Is mé ruagtha chum fáin gach tráth i gcéim óm buidhean</span>
<lb n="605"/><span>I ngleann doilbh fáis chonnarc bláth na gcraobh ag caoidhe</span>
<lb n="606"/><span>Ar charn cois trágha, gan scáth ón spéir 'na suidhe.</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="607"/><p><span>Ba chamarsach cáblach táclach léi gach dlaoi,</span>
<lb n="608"/><span>Dá carn-fholt fáinneach scáinneach dréimreach buidhe</span>
<lb n="609"/><span>'na dtriopaill trom slámach ag fás go méir a troighe</span>
<lb n="610"/><span>'Gus dibhe geal-bhláth tré scáil na gcaor 'na gnaoi.</span></p>
<lb n="611"/>
<lb n="612"/><p><span>Do fhiafruigheas scéal don ghlé-ghein mhánla mhín,</span>
<lb n="613"/><span>A fearann, a réim, a craobh, a pór is a buidhean,</span>
<lb n="614"/><span>Nó arbh ise an bhéith ón nGréig thug ár na Traoi</span>
<lb n="615"/><span>Caismirt is éag na bhfaolchon láidir groidhe.</span></p>
<lb n="616"/>
<lb n="617"/><p><span>"Mo cheansa! Mo léan!  Mo chréim!"  go bráth ar sí,</span>
<lb n="618"/><span>Ní caismirt ná éag na laochra ar mháigh na Traoi</span>
<lb n="619"/><span>Is dainid liom féin, ach Éire tláth gan bhrígh</span>
<lb n="620"/><span>Agus calm-shliocht Gaodhail gan réim ná báin sa gcrích.</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>A Mhic Mhuire na ngrás do fhulaing Páis i séag ar maoil</span>
<lb n="623"/><span>An bhfeiceann tú an t-ár 's an phláigh seo ag céasadh Gaoidheal,</span>
<lb n="624"/><span>A leinbh 's a mná ar fán an tsaoghail ag caoi</span>
<lb n="625"/><span>Gan fuithin dá n-ál fá scáth na gcraobh 'na luighe?</span></p>
<lb n="626"/>
<lb n="627"/><p><span>Tá a saoithe gan áird de ghnáth i gcéin de shíor</span>
<lb n="628"/><span>'S i ngéibhinn go tláth tá bláth-scoth tréan na nGaoidheal</span>
<lb n="629"/><span>Gan filleadh go bráth ná fagháil ar théarnadh arís</span>
<lb n="630"/><span>d'fhearann tais Fáil i dtaobh grádh do thabhairt dá dtír.</span></p>
<lb n="631"/>
<lb n="632"/><p><span>Go bhfeicead-sa an lá a mbeidh bárr gach séan ag Ghaoidhil</span>
<lb n="633"/><span>'Gus saoirse ó cháin, ó ár is fraoch-nimh maoir,</span>
<lb n="634"/><span>Flaigín ar chlár is dán ag éigs dá scríobhadh</span>
<lb n="635"/><span>Agus scaipeadh ar a námhaid mar bhláth le gaoth don chraoibh.</span>
<pb n="38"/></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>TRÁTH INDÉ IS MÉ TLÁTH LAG TRÉITH</span></p>
<lb n="638"/>
<lb n="639"/><p><span>Fonn - "Lá is mé amuigh ar Maoil an Chnuic"</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>Tráth indé is mé tláth lag tréith,</span>
<lb n="642"/><span>In-uaigneas taobh le buaile</span>
<lb n="643"/><span>Dochonnairc an bhé dob áilne gné</span>
<lb n="644"/><span>'S a gnaoi mar naomh-bhean stuaire.</span>
<lb n="645"/><span>Bhí a ciabh léi ar leathadh go búclach daithte</span>
<lb n="646"/><span>Dréimreach casta cíortha,</span>
<lb n="647"/><span>'S a píop mar eala taobh le caladh</span>
<lb n="648"/><span>Nó lí an tsneachta ar maoil chnuic.</span></p>
<lb n="649"/>
<lb n="650"/><p><span>Le gean don mhnaoi, dá scéimh is dá gnaoi,</span>
<lb n="651"/><span>Dobhíos i líontaibh éaga.</span>
<lb n="652"/><span>Go prap den mhaoil mo hata bhí</span>
<lb n="653"/><span>Ag sléacht don ainnir mhaordha,</span>
<lb n="654"/><span>Do fhiafruigheas caoin a pór 's a buidhean,</span>
<lb n="655"/><span>A treibh, a tír is a gaolta,</span>
<lb n="656"/><span>Nó créad an scamal do sheóil a samhail</span>
<lb n="657"/><span>Gan treóraidhe gasta i ngaothraibh.</span></p>
<lb n="658"/>
<lb n="659"/><p><span>Do fhreagair an spéirbhean mhodhamhail tais bhéasach</span>
<lb n="660"/><span>Na mbán-chrobh réidh is na ríghin-rosc</span>
<lb n="661"/><span>I nGaedhilge phras is gach nod i gceart</span>
<lb n="662"/><span>De réir riaghail is reacht na ndraoithe,</span>
<lb n="663"/><span>"Gidh táim gan aen, am ghárda ar chlaon,</span>
<lb n="664"/><span>Ní dhéanfadh Gaodhal aon díth dham</span>
<lb n="665"/><span>Cé gur gean leó mná is treise a ngrádh</span>
<lb n="666"/><span>Do chlú is do cháil a ngníomhartha."</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="667"/><p><span>"Monuar!  Tá Gaodhail," ar sí, "gan séan</span>
<lb n="668"/><span>Fá lom-reacht chlaon na daoirse.</span>
<lb n="669"/><span>A Rí na bhFeart, stiúir gach cheart</span>
<lb n="670"/><span>Thabhairfidh faghail dóibh saoirse</span>
<lb n="671"/><span>Bíodh ruaig ar thuirc ar mhuigh is ar chnuic</span>
<lb n="672"/><span>Ní díon dóibh muir ná taoide</span>
<lb n="673"/><span>le comhachta an Leinbh Aen-Mhac Mhuire</span>
<lb n="674"/><span>Do shaor bhúr gcine, a Íosa."</span></p>
<lb n="675"/>
<lb n="676"/><p><span>AN CEANGAL.</span></p>
<lb n="677"/>
<lb n="678"/><p><span>Sirim is éighim ar Aen-Mhac dalta na hÓighe</span>
<lb n="679"/><span>Ar aingil is naoimh tá i ríoghacht na bhFlaitheas ar sógh</span>
<lb n="680"/><span>Déan ruathar is díbirt tar taoide ar gach eachtrannach crón</span>
<lb n="681"/><span>Dothug dealbh ár dtír, mná tighe agus leinbh gan lón.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>12 - TRÁTH IS MÉ AG TAISTEAL COIS MOTHAR GLAS DIAMHAIR.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>Fonn - An Craoibhín Aoibhinn Áluinn Óg.</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>Tráth is mé ag taisteal cois mothar glas diamhair</span>
<lb n="688"/><span>In-úir-chrích aoibhinn Choinn is Eoghain</span>
<lb n="689"/><span>Chluin mé ainnir ag canadh laoi léanmhar</span>
<lb n="690"/><span>Ar charn 'na haonar i ngéar-thocht bróin</span>
<lb n="691"/><span>Ag bualadh a basa is ag frasadh na ndéara</span>
<lb n="692"/><span>Ó na dearca ba ghlaise ná réalta</span>
<lb n="693"/><span>Bhí a píp mín leabhair mar sneachta na sléibhte</span>
<lb n="694"/><span>Nó an eala ar an sréabh cois trágha un neóin.</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="695"/><p><span>Le gean don ainnir do shearg mo chéadfadh</span>
<lb n="696"/><span>Is dhruideas-sa léi tré ghrádh dá snódh,</span>
<lb n="697"/><span>Do fhiafruigheas den ríoghan mhín uais mhaordha</span>
<lb n="698"/><span>A thír, a craobh nó fáth a gleódh,</span>
<lb n="699"/><span>Bás a daoine nó muigh a céile,</span>
<lb n="700"/><span>Pláigh nó galar nó easba na cléire,</span>
<lb n="701"/><span>An tré na reachta dothug in-anbhroid Éire</span>
<lb n="702"/><span>'S a leinbh ag caoi gan díon ón reódh.</span></p>
<lb n="703"/>
<lb n="704"/><p><span>"Is fada tá tréinfhir ag géilleadh do dhaoirse</span>
<lb n="705"/><span>Blátha chraobh faolchoin léadmhar cródha</span>
<lb n="706"/><span>Gan chiste, gan charaid fán ama gan saoirse,</span>
<lb n="707"/><span>Gan bhaile, gan bhuidhean, gan díon, gan sógh</span>
<lb n="708"/><span>Ó thaisteal eachtrannaigh thar tuile na sáile</span>
<lb n="709"/><span>'S ghabhadar talamh i gcaladh Phort Láirge</span>
<lb n="710"/><span>'S fuair Rí Sacsan bulla ón bPápa</span>
<lb n="711"/><span>Sin fáth mo dhéara i ngéibhinn beó.</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>Tá nuadh-chrú Éibhir créimreach claoidhte,</span>
<lb n="714"/><span>Gan cheannas, gan bhríogh, gan chríoch, gan lón,</span>
<lb n="715"/><span>Dá ndíbirt le fán tar bárr na taoide,</span>
<lb n="716"/><span>Gan filleadh dhóibh choidhche agus caoi is brón,</span>
<lb n="717"/><span>Dá dtugaidís grádh le páirt dá chéile,</span>
<lb n="718"/><span>Dá dhoirtfeadh an tÁrd-Mhac ádh ar Éirinn</span>
<lb n="719"/><span>Beidh bodaigh an charnadh dá gcáibleadh inéinfheacht,"</span>
<lb n="720"/><span>Ars 'an Craoibhín Aoibhinn Áluinn Óg.</span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>Cealg is feall le meang is éigin</span>
<lb n="723"/><span>Bladaireacht bréaga is fraochnimh mór</span>
<lb n="724"/><span>Tharraing an t-ár is a phláigh seo ar Éirinn</span>
<lb n="725"/><span>Bás na ndaoine is díth na dtreón</span>
<lb n="726"/><span>Nár thigidh an bás go bráth dom éileamh</span>
<lb n="727"/><span>Go bhfeiceadh an mádh is an t-ádh ar Ghaodhlaibh</span>
<lb n="728"/><span>Is a namhaid 'sa bhfán tar bárr na sléibhte</span>
<lb n="729"/><span>Is ní dainid liom créim ar chlaon-chlann chrón.</span>
<lb n="730"/>
<pb n="41"/></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>13 - SEALAD INDÉ IS MÉ I gCAOL-DOIRE IM SHUIDHE.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>Fonn - "Réidh-Chnoc Mná Duibhe".</span></p>
<lb n="735"/>
<lb n="736"/><p><span>Sealad indé is mé i gcaol-doire im shuidhe</span>
<lb n="737"/><span>Fá dhuilleabhar na gcraobh nglas ag déanamh mo scíth</span>
<lb n="738"/><span>Ag machtnamh ar chlaon-chleasa bréagacha an tsaoighil</span>
<lb n="739"/><span>Is cam-dhlighthe géara do fhúig éagnach na Gaoidheal.</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>Do amharcas glé-bhruinneall mhaordha mhodhamhail mhín</span>
<lb n="742"/><span>I mothar dubh-chraobhach fá éd tuir ón síon,</span>
<lb n="743"/><span>Ba chamarsach dréimreach a céibh chrothach bhuidhe</span>
<lb n="744"/><span>Ar gach taobh dá guailne ghá luascadh le gaoith.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Bhí a dís mhalla caol ar a héadan geal mín,</span>
<lb n="747"/><span>Is mar dhrúcht ar an bhféar ghlas bhí a claen-dhearca righin</span>
<lb n="748"/><span>A píop leabhair aolmhar mar ghéis ar an linn,</span>
<lb n="749"/><span>'Gus lasadh na gcaora 'na glé-aighthe chaoin.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>Is tapa do shléachtas lem béabhar dom mhaoil</span>
<lb n="752"/><span>'Gus do fhiafruigheas séimh dí a préimh-shliocht is a gaoil,</span>
<lb n="753"/><span>Cá hinis, cá céim di, cá haol-bhrog a díon,</span>
<lb n="754"/><span>An sídhe nó bean-naomh í do théarnaidh im líon.</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>An tú an rígh-bhean Hélen do fhúig an Trae thoir 'na spríos,</span>
<lb n="757"/><span>Nó an chaoin-bhruinneall do éaluigh thar tréan-mhuir le Naois,</span>
<lb n="758"/><span>Nó an ainnir ón mBréifne do fhág Éire fá scíos</span>
<lb n="759"/><span>Agus Clanna Milésuis go héagnach gan tígheas.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>Is do labhair an réaltan, "Ní haon mé dár mhaoidhis</span>
<lb n="762"/><span>Ach caoin-chailín Gaodhlach de thréin-shliocht Phort Laoighis</span>
<lb n="763"/><span>Nár nasc riamh le chéile is nár théarna in-aois</span>
<lb n="764"/><span>An tan bhíos ann mo shaoghalta níor ghéilleas do bhaois.</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="765"/><p><span>Is ó Chonall na mbéimeann is léir dhuit do shíol</span>
<lb n="766"/><span>Mac Aimhirgin Éachtaigh den tréan-stoc san Ír</span>
<lb n="767"/><span>Is ó Chóige Uladh léimeas ag glaodhach ar na Gaoidhil</span>
<lb n="768"/><span>Chum iadh lena chéile is na méirligh do chlaoidhe.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>Tá Ó Briain léidmheach fá ghéar-ghluais gan bhrígh</span>
<lb n="771"/><span>'San mál san Mac Maonais ná staonfadh san tslighe</span>
<lb n="772"/><span>Ó Meachair binn-bhréithreach mar aon leis an dís</span>
<lb n="773"/><span>Mártan an séimhfhear, is mo léan!  Mac Michíl.</span></p>
<lb n="774"/>
<lb n="775"/><p><span>Gabhaidhí le chéile gan phléidhreacht gan bhuairt</span>
<lb n="776"/><span>Cuiridh scaipeadh ar na faolchoinn as Éirinn mágcuairt</span>
<lb n="777"/><span>Go ndéanaidh mac naomhtha na hAonta libh buadha</span>
<lb n="778"/><span>Is mo bheannacht go héag dhíbh is Dia do réidhteach bhúr nguais.</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>Iar gcanadh na mbréithre don Réaltan so mhaoidheas</span>
<lb n="781"/><span>Is a gruadh fliuch fá dhéara 'na dtréan-shruth léi síos</span>
<lb n="782"/><span>Nuair shíleas a bréagadh ní a saoradh óna caoi</span>
<lb n="783"/><span>Do sceinn sí mar éan uaim go Réidh-Chnoc Mná Duibhe.</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>14 - LÁ AOIBHINN IS MÉ ANN CHAOI CHUNNAIL FAON.</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>Fonn - "Binn Lisín Aerach an Bhrogha"</span></p>
<lb n="788"/>
<lb n="789"/><p><span>Lá aoibhinn is mé am chaoi chunnail faon</span>
<lb n="790"/><span>Cois Fuinnsean na nglé-thonnadh tonn</span>
<lb n="791"/><span>Ag smaoineamh ar dhíomas is ar chlaon,</span>
<lb n="792"/><span>Shuidheas seal fá ghéaga na gcrann</span>
<lb n="793"/><span>Ag clos ealtan i mothar lem thaobh,</span>
<lb n="794"/><span>Ag cantan in-aonghuth binn lonn</span>
<lb n="795"/><span>Chonnarc stáidbhean i rath-chluthar craobh</span>
<lb n="796"/><span>'Sí ag filleadh ó aodhaireacht san ngleann.</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="797"/><p><span>Le hinneall do ritheas 'na cóir</span>
<lb n="798"/><span>Tré thaithneamh dá snódh is dá gnaoi</span>
<lb n="799"/><span>Iarras scéala ar bhéith na gciabh n-óir</span>
<lb n="800"/><span>Do fhúig éigneach tinn breóite mo chroidhe,</span>
<lb n="801"/><span>Do fhiafruigheas arbh í an ógh do thréig</span>
<lb n="802"/><span>A baile, 's a céile is a buidhean</span>
<lb n="803"/><span>'Gus do éaluigh le Páiris ón nGréig</span>
<lb n="804"/><span>Fáth gur cailleadh na faolchoin san mbruidhean.</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>Nó an bhruinneall chuir Conall chum suain</span>
<lb n="807"/><span>An suairc-fhear ar árd-mhaoil an tsléibhe</span>
<lb n="808"/><span>An tan thaisteal an dragan san gcuan,</span>
<lb n="809"/><span>Is ón gcuradh gur fhuaduigh an bhéith,</span>
<lb n="810"/><span>Ar tú Déirdre do éaluigh le Naois</span>
<lb n="811"/><span>Tar tonna na díleann roimh lá,</span>
<lb n="812"/><span>Is do árduigh ruathar Chonchubhair le baois</span>
<lb n="813"/><span>Chum curaidhe na Craoibhe do bhádh.</span></p>
<lb n="814"/>
<lb n="815"/><p><span>A ghlé-bhean na dtriopall gcas mbuidhe</span>
<lb n="816"/><span>Is ró-dheise fíoghar agus snódh,</span>
<lb n="817"/><span>Tabhair faoseamh ón séideadh seo im chroidhe</span>
<lb n="818"/><span>'S ná fulaing mé i dtreabhlaidh níos mó,</span>
<lb n="819"/><span>Dom shaor-thoil lem ré leat ag guidhe</span>
<lb n="820"/><span>Chum an Aoin-Mhic sin, Íosa na hÓighe</span>
<lb n="821"/><span>Tú shaoradh ar gach daor-ghalar nimhe</span>
<lb n="822"/><span>'S gan bhéim ort-sa d'oidhche ná de ló.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>"Go deimhin duit, is oth liom do thaom,</span>
<lb n="825"/><span>Is nach taithneamh liom aon neach i mbrón,</span>
<lb n="826"/><span>Má thuitis i ngalar trém scéimh</span>
<lb n="827"/><span>B'fhearr as an saoghal thú ná beó,</span>
<lb n="828"/><span>Thugas taithneamh do fharaire séimh</span>
<lb n="829"/><span>Do cuireadh i gcéin uaim go deó</span>
<lb n="830"/><span>Is go scarfaidh an t-anam d'aon-bhéad</span>
<lb n="831"/><span>Beidh m'inntinn 'na dhéigh sin fá cheó."</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="832"/><p><span>Féach ar chruth Déhlia san úir</span>
<lb n="833"/><span>Dobhí réaltach i ngnúis is i gcáil</span>
<lb n="834"/><span>Dá raobadh ag daolaibh san úir,</span>
<lb n="835"/><span>Gan aon dlaodh dá cúl cas le fagháil.</span>
<lb n="836"/><span>Tá an duine mar choipe den chubhar</span>
<lb n="837"/><span>Do silleadh ón long ar an sáil,</span>
<lb n="838"/><span>Nó mar an ga gréine lá smúit,</span>
<lb n="839"/><span>Thigeann is mhúchas mar scáil.</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>15 - TRÁTH IS MÉ INDÉ AR NEÓIN.</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>Fonn - "Cáit ó Gharrán an Bhile"</span></p>
<lb n="844"/>
<lb n="845"/><p><span>Tráth is mé indé ar neóin,</span>
<lb n="846"/><span>Claoidhte tréith cois taobh an doire</span>
<lb n="847"/><span>Dochonnarcas béith ag déanamh bróin</span>
<lb n="848"/><span>Is a ciabh-fholt órdha léi ar sileadh,</span>
<lb n="849"/><span>Bhí díon-bhrat glé</span>
<lb n="850"/><span>Go lúbach léi,</span>
<lb n="851"/><span>Is a píop mar ghéis ar bhléin na tuinne,</span>
<lb n="852"/><span>Ag troid 'na gnaoi</span>
<lb n="853"/><span>Bhí an rós le lí</span>
<lb n="854"/><span>Tré áilne a scéimh ba thréith mo chuisle</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>'Tan dhearc mé an stáid-bhean bhláthmhar mhín</span>
<lb n="857"/><span>Thriall mé spás go tláth 'na coinne</span>
<lb n="858"/><span>Do fhiafruigheas scéal don réaltain chaoin,</span>
<lb n="859"/><span>A dún, a tír, a craobh is a cine.</span>
<lb n="860"/><span>"Mo chrádh!" ar sí.</span>
<lb n="861"/><span>"Mo dhíth!  Mo thuirse!</span>
<lb n="862"/><span>Táim gann tír is do éag mo chine</span>
<lb n="863"/><span>Ag aodhaireacht uan</span>
<lb n="864"/><span>Bhím go buan</span>
<lb n="865"/><span>Cois taobh an chuain nó lámh le doire.</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="866"/><p><span>Bronnfad súd dom ghnúis gan smól</span>
<lb n="867"/><span>Gúna, clóca is ór mar chiste</span>
<lb n="868"/><span>Togha gach bídh is fíon le n-ól,</span>
<lb n="869"/><span>Is rogha gach seóid má's áil leat mise,</span>
<lb n="870"/><span>Fiadhach ar mhóin,</span>
<lb n="871"/><span>Rinnce um neóin,</span>
<lb n="872"/><span>'Gus suidhe ar sógh in-aol-bhrog cluthar</span>
<lb n="873"/><span>Suan trom sóghmhail</span>
<lb n="874"/><span>Fá mhín-bhrat sróil</span>
<lb n="875"/><span>Gan aon id chomhair ach óg ghlan mhiochair."</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>"Ná bí dá luadh go bhfuil tú faon</span>
<lb n="878"/><span>Is ná mol do scéimh tar mná na cruinne</span>
<lb n="879"/><span>Níl áilne gné gan chám is chlaon</span>
<lb n="880"/><span>Go cluain fé shéala i méin an duine.</span>
<lb n="881"/><span>Ar feadh mo shaoghail</span>
<lb n="882"/><span>Dhuit ní baoghal;</span>
<lb n="883"/><span>A bhláth na gcraobh, ní thréigfead thusa,</span>
<lb n="884"/><span>Saor mo chás</span>
<lb n="885"/><span>Ó phianta an bháis</span>
<lb n="886"/><span>Ní baoghal duit gádh má's áil leat mise."</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>"Ní racha mé le haon cois trágha</span>
<lb n="889"/><span>Go maoil an tsléibhe nó taobh le tuile</span>
<lb n="890"/><span>'Sé chluininn dá rádh gur suathantach grádh</span>
<lb n="891"/><span>'S gur fuiris cáil glan mná do bhriseadh</span>
<lb n="892"/><span>Ní gean liom ór</span>
<lb n="893"/><span>Maoin ná stór,</span>
<lb n="894"/><span>Tá séan is sógh go leór am chiste</span>
<lb n="895"/><span>Ní ghlacfadh seóid</span>
<lb n="896"/><span>Duais ná móid</span>
<lb n="897"/><span>Ní bhéadh dá bhárr ach gur náir a bhriseadh.</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="898"/><p><span>Is iomdha stáid-bhean bhláthmhar mhodhamhail</span>
<lb n="899"/><span>Ó thúis an domhain dá aoirde cine</span>
<lb n="900"/><span>Le fuighle béil is claon fir foghail</span>
<lb n="901"/><span>'Na geilt gan mheabhair ag rith ar buile,</span>
<lb n="902"/><span>Ná bí am chrádh</span>
<lb n="903"/><span>Ní bhéarfad grádh</span>
<lb n="904"/><span>Dhuit ná d'aon faoi'n ngréin go huile</span>
<lb n="905"/><span>Ní bhéadh dhá rádh</span>
<lb n="906"/><span>Ach gur chríon mo bhláth</span>
<lb n="907"/><span>Sin críoch le Cáit ó Gharrán an Bhile."</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>16 - AR ÚIR-SHLIOS NA RÉIDHE IS MÉ AG TAISTEAL INDÉ</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>Fonn - "Péarla an Chúil Chraobhaigh"</span></p>
<lb n="912"/>
<lb n="913"/><p><span>An úir-shlios na réidhe is mé ag taiteal indé</span>
<lb n="914"/><span>I ndíbhtreabh fhásaigh chonnarc stád-bhruinneall ghlé,</span>
<lb n="915"/><span>Bhí a ciabh chrathach bhidhe ar luadhail leis an ngaoith</span>
<lb n="916"/><span>Trom triopallach fáinneach go hárd-truip a troighe.</span></p>
<lb n="917"/>
<lb n="918"/><p><span>Tan dhearcas an bhéith dob áilne ar bith gné</span>
<lb n="919"/><span>Do shaighid Cúipid le grádh mé do bháin-chnis na gcraobh,</span>
<lb n="920"/><span>Bhí díon-bhrat daor sróil léi scaoilte go feór</span>
<lb n="921"/><span>Is gach dall dá cuid éadaigh ag blaodhmadh le hór.</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>Bhí a pearsa gan chéim, gan easba, gan bhéim,</span>
<lb n="924"/><span>'S a píp aolmhar leabhair mar eala ar an sréibh,</span>
<lb n="925"/><span>A dhá mhalla chaol is a ramhar-rosc réidh,</span>
<lb n="926"/><span>De réir starthaibh 'sí a samhail do fhúig caismirt na Trae.</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="927"/><p><span>Fá eadh scátha ón sín shuidh an réaltan mhodhamhail mhín</span>
<lb n="928"/><span>Ag síor-fhrasadh déara tré léan-chnead a croidhe,</span>
<lb n="929"/><span>Do fhiafruigheas go caoin a hainm 's a buidhean,</span>
<lb n="930"/><span>A fuireann, a fearann, a caraid 's a gaoil.</span></p>
<lb n="931"/>
<lb n="932"/><p><span>"Mo cheasna!" ar sí, "mo dhainid!  Mo dhíth!</span>
<lb n="933"/><span>Mar dhísc crú na Sacsan mo charaid gan bhrígh</span>
<lb n="934"/><span>Fá chíos is fá cháin is dá ndíbirt san bhfán</span>
<lb n="935"/><span>Is cuid díobh i ngéibhinn ó réim Inis Fáil.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>Ó chaismirt na Bóinne tá ár dtréinshliocht fá bhrón</span>
<lb n="938"/><span>Gan chiste, gan cheannas, gan fhearann, gan lón,</span>
<lb n="939"/><span>Dá gcéasadh 's dá mbreódh 's dá síor-chur ar feódh,</span>
<lb n="940"/><span>Saothar do mhéirligh do fhág Éire gan sógh.</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>Dá bhfeicinn-se fós scaipeadh ar na cróin</span>
<lb n="943"/><span>Dá ruagadh ar fuaid gleannta gan teinte fá cheó</span>
<lb n="944"/><span>Bhéadh míle husá ón Rúth go Fionn Tráigh,</span>
<lb n="945"/><span>Treascairt is traochadh ar an bréan dá gcrádh."</span></p>
<lb n="946"/>
<lb n="947"/><p><span>17 - SEALAD INDÉ AGUS MÉ IM SHUIDHE</span></p>
<lb n="948"/>
<lb n="949"/><p><span>Fonn - "An Bhéith pé'n Éirinn í"</span></p>
<lb n="950"/>
<lb n="951"/><p><span>Sealad indé agus mé im shuidhe</span>
<lb n="952"/><span>An fearann an tsléibhe gan téimh ón ngaoith</span>
<lb n="953"/><span>Ag machtnamh ar chlaonta géara an tsaoghail,</span>
<lb n="954"/><span>Easba na cléire is créim na nGaoidheal,</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>Ar charn chonnarc béith ag éigheamh is ag caoi,</span>
<lb n="957"/><span>'S a dlaoithe cas dréimreach péarlach buidhe,</span>
<lb n="958"/><span>Ag tuitim go trom léi go céim a troighe,</span>
<lb n="959"/><span>'Gus luisne na gcaor tré aon 'na gnaoi.</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="960"/><p><span>le taithneamh don ghlé-ghein mhaordha mhín</span>
<lb n="961"/><span>Do fhiafruigheas scéal dí i nGaedhilg chaoin,</span>
<lb n="962"/><span>Arbh ise an bhéith dothug créim na Traoi</span>
<lb n="963"/><span>An chathair 'na laom 's a craobh gan bhrígh.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>Nó an ainnir do thriall i gcian le Naois,</span>
<lb n="966"/><span>Nó inghean Pháoro thárrthuigh Maois,</span>
<lb n="967"/><span>Eithne mhíochar bhí ag Conall ar mhaoil,</span>
<lb n="968"/><span>Nó céile Uí Ruairc do fhág buartha Gaoidhil.</span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>Do fhreagair an bhéith go séimh tais mín,</span>
<lb n="971"/><span>"Ní ceachtar mé den mhéid dár mhaoidhis</span>
<lb n="972"/><span>Ach amaid gan chéill le tréimhse ar bhaois</span>
<lb n="973"/><span>Gan chiste, gan fhéis, gan aobh, gan bhuidhin.</span></p>
<lb n="974"/>
<lb n="975"/><p><span>Mo cheasna! Mo chréim! Mo léan!" ar sí,</span>
<lb n="976"/><span>"Ní hé caismirt na laoch ar réidh na Traoi</span>
<lb n="977"/><span>Is dainid liom féin ach Éire i ndíth</span>
<lb n="978"/><span>'S a dragain go faon gan fhéibh sa gcrích."</span></p>
<lb n="979"/>
<lb n="980"/><p><span>18 - IM AISLING ARÉIR TRÉM NÉALTA SUAIN</span></p>
<lb n="981"/>
<lb n="982"/><p><span>Fonn - "Ó Bhean an Tighe, cad í an bhuairt sin ort?"</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>Im aisling aréir trém néalta suain,</span>
<lb n="985"/><span>Chonnarc ainnir ag éigheamh cois taobh an chuain</span>
<lb n="986"/><span>I mothar 'na suidhe go doilbh ag caoi</span>
<lb n="987"/><span>'Gus osna 'na croidhe 's a gnaoi fá ghruaim.</span>
<lb n="988"/><span>'Gus ó bhean an tighe, cad í an bhuairt sin ort?</span>
<lb n="989"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="990"/><p><span>Mo hata dom mhaoil dobhí go pras</span>
<lb n="991"/><span>Ag sléachtadh do naoidhe na mbuidhe-fholt gcas,</span>
<lb n="992"/><span>Dhruideas-sa léi le taithneamh dá gné,</span>
<lb n="993"/><span>'Gus do fhiafruigheas scéal don ghlé-ghein deas,</span>
<lb n="994"/><span>A caraid, a craoibh, a tír 's a cóip.</span></p>
<lb n="995"/>
<lb n="996"/><p><span>Do fhreagair sí mé i nGaedhilg ghlic</span>
<lb n="997"/><span>d'eascair mo shíol i gcrích† ghlais †Luirc</span>
<lb n="998"/><span>Ó rígh-fhuil ón Spáinn noch do imthigh chum fáin</span>
<lb n="999"/><span>Ach ruagfar an t-ál tar sáile soir,</span>
<lb n="1000"/><span>'Gus ó bhean an tighe, ná bíodh buaidhreadh ort.</span></p>
<lb n="1001"/>
<lb n="1002"/><p><span>Is dainid d'Éirinn éag na bhFiann,</span>
<lb n="1003"/><span>Conn 'gus Eoghan 's an breo treas Brian,</span>
<lb n="1004"/><span>An Ruire Ó Néill dá namhaid nár ghéill,</span>
<lb n="1005"/><span>Mág Uidhir is Maol, an laoch ba dhian,</span>
<lb n="1006"/><span>Ar mhacha is ar mhaigh do fhúig tnáithte a gcliar.</span></p>
<lb n="1007"/>
<lb n="1008"/><p><span>Is crathach lem chroidhe an díth sin ort,</span>
<lb n="1009"/><span>Do cheasna, do chréim, do léan 's do lot</span>
<lb n="1010"/><span>Fulang na bpian fán ama le cian,</span>
<lb n="1011"/><span>Gan fheisteas do thriatha ná riar ar nod</span>
<lb n="1012"/><span>Gan fearann, gan réim ná fréimh ar mhóin.</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>Triallfaidh an t-ál tar sáile anoir,</span>
<lb n="1015"/><span>Déanfaid súd ár ar mhaigh is ar muir</span>
<lb n="1016"/><span>Beidh bodaigh dá gcrádh, dá gcrochadh is dá mbádh</span>
<lb n="1017"/><span>'Gus Inis† ghlas †Fáil gan cháin againn</span>
<lb n="1018"/><span>As Gallaibh dá dtraochadh ar sléibhte cnuic."</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>Dhruideas-sa léi cois taobh na trágha,</span>
<lb n="1021"/><span>'Gus atuirse nimhe dá claoidhe chum bádh,</span>
<lb n="1022"/><span>Mar thréan-ghal den ghaoith gur eitil an sídhe,</span>
<lb n="1023"/><span>Tré'r ghlacas-sa bíodhg 's chonnarc teimheal don lá</span>
<lb n="1024"/><span>'S do phreabas óm néalta claonta suain.</span>
<lb n="1025"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1026"/><p><span>19 - TRÁTH AGUS MÉ COIS TAOBH CHNUIC INDÉ</span></p>
<lb n="1027"/>
<lb n="1028"/><p><span>Fonn - Éamonn an Chnuic</span></p>
<lb n="1029"/>
<lb n="1030"/><p><span>Tráth agus mé</span>
<lb n="1031"/><span>Cois taobh chnuic indé</span>
<lb n="1032"/><span>Go connail fá éadh ó shíonta,</span>
<lb n="1033"/><span>I ndothair-chluthar craobh</span>
<lb n="1034"/><span>Gan aon san gcruinne am ghaor</span>
<lb n="1035"/><span>Go huaigneach ag déanamh mo smaointe,</span>
<lb n="1036"/><span>Lem thaoibh gur shuidh bean</span>
<lb n="1037"/><span>Do fhág saighead am chroidhe dá gean,</span>
<lb n="1038"/><span>Go faon tré thaisteal tíortha,</span>
<lb n="1039"/><span>'S a daor-bhrat léithe ar leathadh</span>
<lb n="1040"/><span>'S a hór-fholt búclach ag casadh,</span>
<lb n="1041"/><span>Trinnseach 'na triopall cíortha.</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>Ba mhodhamhail glas a súil</span>
<lb n="1044"/><span>Mar réalt neimhe san tsrúill</span>
<lb n="1045"/><span>Nó cruinne den drúcht ó spéartha,</span>
<lb n="1046"/><span>Dob éadtrom deas a siubhal</span>
<lb n="1047"/><span>Mar chág ag trácht ón gcúil,</span>
<lb n="1048"/><span>'Gus luisne 'na gnúis mar chaortha,</span>
<lb n="1049"/><span>Dob áilne í dar ndóin</span>
<lb n="1050"/><span>Ná an bhean thug díth na dtreón</span>
<lb n="1051"/><span>Ar mhachaire i ngleó na Trae thoir,</span>
<lb n="1052"/><span>'S an bhen tré éad do chlaoidh</span>
<lb n="1053"/><span>Clanna Lir le draoidheacht</span>
<lb n="1054"/><span>Ar loch ruadh na Maoile tréimhse.</span></p>
<lb n="1055"/>
<lb n="1056"/><p><span>Ag sléachtadh don mhnaoi</span>
<lb n="1057"/><span>Do fhúig créimeach mo chroidhe,</span>
<lb n="1058"/><span>Mo hata bhí domhaoil go héasca</span>
<lb n="1059"/><span>Do fhiafruigheas go caoin</span>
<lb n="1060"/><span>Don ainnir mhilis mhín,</span>
<lb n="1061"/><span>A fearantas, a tír 's a gaolta,</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1062"/><p><span>Nó ar bhruinneal í ón mbruidhin</span>
<lb n="1063"/><span>Do thaistgeal im líon,</span>
<lb n="1064"/><span>Tar éis caismirt ar mhaoilinn sléibhe.</span>
<lb n="1065"/><span>"Nó an sibh dorug buadh</span>
<lb n="1066"/><span>Ar Mheidhbh is ar a sluagh</span>
<lb n="1067"/><span>Go trúmpach ar thuath-Chnoc Gréine.</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>An tú Clíona ón gCarraig</span>
<lb n="1070"/><span>Nó Úna an Bharraigh</span>
<lb n="1071"/><span>Dorinne ruathar is bagar léana,</span>
<lb n="1072"/><span>Áine nó Muirinn,</span>
<lb n="1073"/><span>Ba ghnáth lena bhfuirinn</span>
<lb n="1074"/><span>I ngleó-ghoin na sceana géara,</span>
<lb n="1075"/><span>Nó Aoibheal ba teann</span>
<lb n="1076"/><span>I gcaismirt na lann,</span>
<lb n="1077"/><span>Deineadh trealla agus foghail gach féile,</span>
<lb n="1078"/><span>Nó an bhean tré ghrádh 'gus baois</span>
<lb n="1079"/><span>Do thriall tar sáil le Naois,</span>
<lb n="1080"/><span>Do fhág curaidhe na Craoibhe traochta."</span></p>
<lb n="1081"/>
<lb n="1082"/><p><span>Do fhreagair an bhé</span>
<lb n="1083"/><span>Dhá rádh "Ná bí baoth,</span>
<lb n="1084"/><span>Ní ceachtar don méid d'áirmhís mé</span>
<lb n="1085"/><span>Acht bean atá le cian</span>
<lb n="1086"/><span>In-anbhroid ís i bpian,</span>
<lb n="1087"/><span>Go seachmallach fá chiach na daoirse.</span>
<lb n="1088"/><span>Monuar! Atáim gan fhleisc</span>
<lb n="1089"/><span>Go scíosmhar ar leisc,</span>
<lb n="1090"/><span>Fá bhrón dubh am amaid ríoghdha,</span>
<lb n="1091"/><span>Gan éadach gan chuid</span>
<lb n="1092"/><span>I ndiaidh Éamonn an Chnuic,</span>
<lb n="1093"/><span>Ó ruagadh tar muir é ag bíodhbha.</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1094"/><p><span>Is iomdha fear groidhe</span>
<lb n="1095"/><span>Tá créimeach 'na chroidhe</span>
<lb n="1096"/><span>Ag fulang mo dhíth! fá ghéar-ghlais,</span>
<lb n="1097"/><span>Dá seóladh óna mbuidhin,</span>
<lb n="1098"/><span>Gan fuithin ón sín,</span>
<lb n="1099"/><span>Fá bhuaidhreadh ó chloinn 's ó chéile,</span>
<lb n="1100"/><span>Ó tá sinn gan neart,</span>
<lb n="1101"/><span>Níl fagháil againn ar cheart</span>
<lb n="1102"/><span>Is cóir dhúinn ó's lag bheith géilleach</span>
<lb n="1103"/><span>Má raobam an reacht</span>
<lb n="1104"/><span>Beidh cuadhaire 'nár measc</span>
<lb n="1105"/><span>'S ní fuirist dhúinn aon chluain i nÉirinn.</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>A Uilliam dhil 's a ghrádh,</span>
<lb n="1108"/><span>Go bhfeicidh mé is tú an lá</span>
<lb n="1109"/><span>Go mbeidh briseadh agus tnáthadh is díbirt,</span>
<lb n="1110"/><span>Ar Ghallaibh an smáil</span>
<lb n="1111"/><span>Bhraduigh uainn ár gcáil,</span>
<lb n="1112"/><span>'S ghaibh seilbh ár n-áitribh dhílis,</span>
<lb n="1113"/><span>Go mbeidh fearg na nGaodhal</span>
<lb n="1114"/><span>Ar lasadh le faobhar</span>
<lb n="1115"/><span>Chum díbheirg is léirscrios díoghaltais</span>
<lb n="1116"/><span>Ó Dhoire Chuilm chaomh</span>
<lb n="1117"/><span>Go Daingean na séis theas,</span>
<lb n="1118"/><span>Guidhim Dia leo maraon san choimheascar.</span></p>
<lb n="1119"/>
<lb n="1120"/><p><span>Ba ghnáth mé is mo shearc</span>
<lb n="1121"/><span>Ar mhaoil chnuic gan mharc,</span>
<lb n="1122"/><span>Go huaigneach ó bhraith na hoidhche,</span>
<lb n="1123"/><span>Gan chlúid orainn ná brat,</span>
<lb n="1124"/><span>Ná time fá thart</span>
<lb n="1125"/><span>Dár mbeo-ghuin ó ghoimh na gaoithe,</span>
<lb n="1126"/><span>Nó go dtiocfaidh na fir</span>
<lb n="1127"/><span>Ón Spáinn anoir</span>
<lb n="1128"/><span>Ollthrúipeach tar druim na taoide</span>
<lb n="1129"/><span>Ruagfaid siad tuirc</span>
<lb n="1130"/><span>As crích oinigh Luirc</span>
<lb n="1131"/><span>'S beidh buadh catha ag Clanna Míleadh."</span>
<lb n="1132"/>
<pb n="53"/></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>20 - ARÉIR IS MÉ AG MACHTNAMH AR BHRUACH FUINNSION NIAMH-GHLAS</span></p>
<lb n="1135"/>
<lb n="1136"/><p><span>Fonn - "An Bhoineannach Aerach"</span></p>
<lb n="1137"/>
<lb n="1138"/><p><span>Aréir is mé ag machtnamh ar bhruach Fuinnsion niamh-ghlas</span>
<lb n="1139"/><span>I gcluain coille craobhach is soineanda fás,</span>
<lb n="1140"/><span>Im rian chonnairc ainnir ag taisteal lem thaobh-sa</span>
<lb n="1141"/><span>Mhodhamhail mhiochair mhéar-lag mhín mhaiseamhail mhnámhail,</span>
<lb n="1142"/><span>Bhí an rós leis an sneachta ag deabhadh 'na gnaoi</span>
<lb n="1143"/><span>Ní raibh éalaing ó bhathas go haltaibh a troighe</span>
<lb n="1144"/><span>Im chúrsa níor dhearcas samhail an naoidhe,</span>
<lb n="1145"/><span>Is a cliabh chrathach bhuidhe léi ag sileadh go sáil.</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>Le dian-ghean don ghlé-ghein chlaochaidh mo shnódh,</span>
<lb n="1148"/><span>Chailleas mo threóir is níor ghasta mo chiall,</span>
<lb n="1149"/><span>Mo bhás ná mo bheatha níor léir dam go fóil,</span>
<lb n="1150"/><span>Cé dhruideas 'na cóir níor thapa mo thriall,</span>
<lb n="1151"/><span>Fiosram i nGaedhilg don réaltan arbh í</span>
<lb n="1152"/><span>Las cathair na Trae is a laochra fá smál,</span>
<lb n="1153"/><span>Nó an ríoghan ón mBréifne do fhág Éire fá dhíth,</span>
<lb n="1154"/><span>Is thug eachtrannaighe go réim Inis Fáil.</span></p>
<lb n="1155"/>
<lb n="1156"/><p><span>Do fhreagair an spéirbhean go séimh mé ag rádh,</span>
<lb n="1157"/><span>"Ní ceachtar mé ar aon chor don méid sin mhaoidhis,</span>
<lb n="1158"/><span>Ach is mise agat Éire tá im chéasadh is im chrádh</span>
<lb n="1159"/><span>Gan cheannas, gan chairde, im amaid gan ghaois,</span>
<lb n="1160"/><span>Gan éadach, gan fuithin, gan chiste, gan lón,</span>
<lb n="1161"/><span>Fá chlaon-dlighthe Sacsan an ghraithin-sprot chrón,</span>
<lb n="1162"/><span>Do chlaochlaidh mo ghradam 's do mhéaduigh mo bhrón,</span>
<lb n="1163"/><span>Is mo cháirde uile ar feodh faoi leacaibh 'na luighe.</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1164"/><p><span>Monuar! 's mo cheansa!  Mar chailleamar Eoghan</span>
<lb n="1165"/><span>An curadh treas cródha, Fabius Chrích Fáil,</span>
<lb n="1166"/><span>I ngéar-chath Bheinn-Buirb ba dhraganta an leoghan</span>
<lb n="1167"/><span>I gcaismirt an ghleó san ba chalma a cháil,</span>
<lb n="1168"/><span>Ar Mhunró is ar Ghallaibh chuir scaipeadh 'gus ruaig,</span>
<lb n="1169"/><span>Is do sheóil é chum reatha gan hata ar a bhuaic,</span>
<lb n="1170"/><span>'S a leabadh Chaillighe 'seadh shrathuigh an sluagh</span>
<lb n="1171"/><span>Ar $Vavasour nuadh cois Maininn 'san áth.</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>Claon-chleasa Shéarlais do bheó-ghuin mo chroidhe</span>
<lb n="1174"/><span>Bhronn paitinn dom náimhid ar fhearantas stáit</span>
<lb n="1175"/><span>Do dhíbir tar chaladh na fearachoin ghroidhe</span>
<lb n="1176"/><span>Ó thalamh a sinnsir gan chiste, gan áit,</span>
<lb n="1177"/><span>Dá gcuireadh mo ghaolta le chéile i dtráth</span>
<lb n="1178"/><span>An tan bhuaidh an Barrach is Muscraidhe an lá,</span>
<lb n="1179"/><span>'S ghabhadar Luimneach, Lios Cearbhaill is an Ráth,</span>
<lb n="1180"/><span>Bheadh Coote 'gus Ormond gan fearann dá mbuidhin.</span></p>
<lb n="1181"/>
<lb n="1182"/><p><span>Tá préimh-shliocht na hÉireann dá dtraochadh ag an dtáin,</span>
<lb n="1183"/><span>Gan talamh, gan árus, gan fuithin ón ngaoith</span>
<lb n="1184"/><span>An té dhíobh nár cailleadh tá ag teicheadh chum fáin</span>
<lb n="1185"/><span>A leinbh 's a máithreacha i ngalar ag caoi,</span>
<lb n="1186"/><span>Is iomdha triath calma, curadh 'gus fian</span>
<lb n="1187"/><span>I ndaoirse fá ghlasaibh is i gcarcair le cian</span>
<lb n="1188"/><span>Ionnarbadh is scaipeadh ar mhaithibh 's ar chliar,</span>
<lb n="1189"/><span>Do fhág easba le cian ar Inis† ghlas †Fáil."</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>nó mar seo:</span></p>
<lb n="1192"/>
<lb n="1193"/><p><span>Is ár gcaraid Ó Briain ag námhaid ar láimh.</span>
<lb n="1194"/>
<pb n="55"/></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>21 - TÁ SPÉIRBHEAN MHILIS BHEANAMHAIL.</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>Tá spéirbhean mhilis bheanamhail tharraing uaim thar sháile siar</span>
<lb n="1199"/><span>Tá mo chroidhe in-earaid léi go bhfillidh sí arís aniar,</span>
<lb n="1200"/><span>A cuacha cíortha barra-chas ag feacadh léi go bárr a traoigh,</span>
<lb n="1201"/><span>Gur thug sí mise in-anabhruid gan aiseag ar mo shláinte arís.</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>Ba mhíonla maordha measamhail gan bhladaireacht gan</span>
<lb n="1204"/><span>uabhar gan phoimp</span>
<lb n="1205"/><span>Gan bhaois gan uaill gan mhasla ar bith gan gangaineacht</span>
<lb n="1206"/><span>ná tnúth le saint,</span>
<lb n="1207"/><span>Do réidhfeadh dhíom gach anacra dá dteangmhadh liom de</span>
<lb n="1208"/><span>ló ist oidhche</span>
<lb n="1209"/><span>Seo mar lámh mar thaca dhuit ná mairfinnse ad dheoigh-se mí.</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>Thar sáile siar mo bheannacht chughat le biseach mór i lár mo chroidhe</span>
<lb n="1212"/><span>Go hInis† aoibhinn †bhanba mar a gcleachtadaís mo cháirde gaoil,</span>
<lb n="1213"/><span>Ba fáilteach fuinteach freastalach le taistealach nó fánach slighe,</span>
<lb n="1214"/><span>Is crádh lem chroidhe iad trascartha faoi ghalla-phuic ar lár gan</span>
<lb n="1215"/><span>bhrigh.</span></p>
<lb n="1216"/>
<lb n="1217"/><p><span>Is cásmhar scíosmhar ceasnathach lag easbathach le tréimhse sinn</span>
<lb n="1218"/><span>Ó thárla uainn thar caladhphort ar seachtaireach do cháirde gaoil.</span>
<lb n="1219"/><span>Lán-chorn díghe gan easba ar bith de bheatha-uisce ód bhánchrobh</span>
<lb n="1220"/><span>mín</span>
<lb n="1221"/><span>Do thógfadh an smúit de'm aigne le haiseag ar mo shláinte arís.</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1222"/><p><span>Grádh lem chroidhe is lem anam thú is ní scarfainn leat ar ór an</span>
<lb n="1223"/><span>tsaoighil,</span>
<lb n="1224"/><span>Is go ndéanfainn duain do cheapadh dhuit i ranna suilt 's i gcomhad</span>
<lb n="1225"/><span>laoidh,</span>
<lb n="1226"/><span>Dodhéanfainn laoidhthe seanachais do scanadh dhuit i réimheas Gaoidhil</span>
<lb n="1227"/><span>Is 'nois ó thárla thar caladh thú céad beannacht leat go filleadh arís.</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>Bzzzzz1861 19L</span></p>
<lb n="1230"/>
<lb n="1231"/><p><span>22 - CÓIMHGHLEIC AN BHÁIS</span></p>
<lb n="1232"/>
<lb n="1233"/><p><span>A.D.  1861</span></p>
<lb n="1234"/>
<lb n="1235"/><p><span>Araoir am aonar 's mé sínte tréith-lag</span>
<lb n="1236"/><span>Ar leabthain aerach go seascair bláth,</span>
<lb n="1237"/><span>Mo smuainte im thréigion 's mé ar dhíth mo chéadfadh</span>
<lb n="1238"/><span>Gan neach im ghar-sa ach Rí na nGrás,</span>
<lb n="1239"/><span>Gur thuirling taobh liom go fíor an séighleach</span>
<lb n="1240"/><span>Gan gein dá chaomhna is a shleagh 'na láimh,</span>
<lb n="1241"/><span>'Sé dubhairt i nGailge gan tuisle bréithre,</span>
<lb n="1242"/><span>"Preab go éasca, créad an suan seo id dháil?</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>Is mé threascair Caesar is Samson tréanmhar,</span>
<lb n="1245"/><span>Hector éachtach, Maois is Dáith,</span>
<lb n="1246"/><span>Goll an laochais, mac Lugha na mBéimionn,</span>
<lb n="1247"/><span>Fionn na Féine agus Oscar áigh,</span>
<lb n="1248"/><span>Diarmaid déidgheal fíorshearc na mbéithe</span>
<lb n="1249"/><span>Fiadhach an tréan-tuirc go dtug a bhás,</span>
<lb n="1250"/><span>Is chughatsa théarnadh anois le scéaladh,</span>
<lb n="1251"/><span>Gur mise an t-éag is ná glac rómham scáth."</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1252"/><p><span>Ar gclos na mbréithre seo im chluais le séide</span>
<lb n="1253"/><span>Nimhe, do léimeas annsan 'na dháil,</span>
<lb n="1254"/><span>Do radas béim do i gclár an éadain</span>
<lb n="1255"/><span>Do chuir do phléisc é go prab ar lár,</span>
<lb n="1256"/><span>Is gearr gur eirghidh arís an séalach</span>
<lb n="1257"/><span>Le fíoch chum éirligh 's a thuagh 'na láimh,</span>
<lb n="1258"/><span>Go dtug buille tréanmhar do leag go faon mé</span>
<lb n="1259"/><span>Gur shíl gur éagas go fíor iomlán.</span></p>
<lb n="1260"/>
<lb n="1261"/><p><span>d'eirghios féin arís chum scléipe</span>
<lb n="1262"/><span>Go fíor a dhéanadh leis an gciarmhac smál</span>
<lb n="1263"/><span>Níor scur de'n réim sin smearadh a chéile</span>
<lb n="1264"/><span>Go bhfuaras cae air cos 'as lámh.</span>
<lb n="1265"/><span>Do scread an créice le hanbhfann éachtach</span>
<lb n="1266"/><span>Is d'iarr sé faosadh orm gan spás.</span>
<lb n="1267"/><span>'Sé an connradh déannach do gheall an créimeach</span>
<lb n="1268"/><span>Gan teacht am éiliomh arís go bráth.</span></p>
<lb n="1269"/>
<lb n="1270"/><p><span>Bzzzzz1865obc 19L</span>
<lb n="1271"/><span>UzzzzzAnaithnid</span></p>
<lb n="1272"/>
<lb n="1273"/><p><span>23 - ÉAMON CÁIPLIS CCT</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>Dá charaid ionmhuin, eadhon, Tomás Ua Conchubhair.</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>A chara mo chléibh do phríomh-fhuil chalma,</span>
<lb n="1278"/><span>Néill is Chairbre léadmhar lannamhar,</span>
<lb n="1279"/><span>Óró fuair gradam go mór,</span>
<lb n="1280"/><span>Dragain nár staon in-éachtaibh gaisce,</span>
<lb n="1281"/><span>Thug maedhm a namhad go tréanmhar treasamhail,</span>
<lb n="1282"/><span>Óró is ba ghallartha i ngleó.</span>
<lb n="1283"/><span>Seachain ná géilligh féin do mheabhail-chis</span>
<lb n="1284"/><span>Grathain an éithig do thréig an tAifreann,</span>
<lb n="1285"/><span>Is Muire, Banaltra an Áird-Mhic cneasta</span>
<lb n="1286"/><span>Gach tráth dá hainm le gráin thug aithis di,</span>
<lb n="1287"/><span>Óró 'gus masla go mór,</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1288"/><p><span>An feallaire faon Luthérus ceannann,</span>
<lb n="1289"/><span>Do shéan na reachta maraon is Cailbhin uilc,</span>
<lb n="1290"/><span>Óró 'gus tuille den chóip,</span>
<lb n="1291"/><span>Dá gcabhair ba shaothrach Récs na Sacsan</span>
<lb n="1292"/><span>Ghaibh céim is ceannas ós cheann na hEaglaise,</span>
<lb n="1293"/><span>Óró is ba dhainid sin dóibh.</span>
<lb n="1294"/><span>Do tharraing na tréada is léir i neamhriocht</span>
<lb n="1295"/><span>Damanta daor ar shéala ceangailte,</span>
<lb n="1296"/><span>'Na daolaibh malluighthe ag céasadh a n-anma</span>
<lb n="1297"/><span>Le caora is lasair-nimh thíos inAcheron,</span>
<lb n="1298"/><span>Óró dhá loscadh go deó.</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>Féach aiste na nGaedheal tar éis na mbearta so</span>
<lb n="1301"/><span>Is léir gur caitheadh as réimheas Banba iad,</span>
<lb n="1302"/><span>Óró gan filleadh go fóil.</span>
<lb n="1303"/><span>An eaglais naomhtha réabaid eatortha</span>
<lb n="1304"/><span>'Gus séadaibh beannuighthe cléir na psalmnach</span>
<lb n="1305"/><span>Óró do stracadar leo.</span>
<lb n="1306"/><span>Tá flathaibh is éigse tréimhse ar mearbhal</span>
<lb n="1307"/><span>'S na sagairt i gcéin gan réim go seachmalach</span>
<lb n="1308"/><span>Níl técs 'na rannaibh le scléip dá chantain</span>
<lb n="1309"/><span>Ach éclips scamail do fhág Gaedhilg ar dearmad</span>
<lb n="1310"/><span>Óró dá mealladh gach ló.</span></p>
<lb n="1311"/>
<lb n="1312"/><p><span>Gach seabhac suilt saor don éigs ba ghasta ag cur</span>
<lb n="1313"/><span>Léigheann is aiste go réidh ar mheamram,</span>
<lb n="1314"/><span>Óró go frithir i gcomhad,</span>
<lb n="1315"/><span>Casaidh liom féin is géillidh feasta,</span>
<lb n="1316"/><span>Nach bréag ná bladar an méid seo chanaim libh,</span>
<lb n="1317"/><span>Óró is nach magadh nó móid,</span>
<lb n="1318"/><span>Le feartaibh Mhic Dé 'nA Chéasadh cheannuigh sinn</span>
<lb n="1319"/><span>Fuair peannaid is péin gan spéis idir namhaid</span>
<lb n="1320"/><span>Beidh traochadh is teascadh le béim na n-aingeal</span>
<lb n="1321"/><span>Ar thréad na $bhfanatics craosaigh cealgaigh,</span>
<lb n="1322"/><span>Óróthug masla don Órd.</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1323"/><p><span>Aithchim go héagnach an Glé-Spioraid Beannuighthe</span>
<lb n="1324"/><span>Gan naomh is Aspal tá i réim na bhFlaitheasaibh</span>
<lb n="1325"/><span>Óró idir aingil is óghaibh,</span>
<lb n="1326"/><span>Go bhfeicimíd Gaedhil i réimeas rathmhar</span>
<lb n="1327"/><span>Go féiseach flaitheamhail féastach freastalach,</span>
<lb n="1328"/><span>Óró is na danair gan fód.</span>
<lb n="1329"/><span>Bíodh fuireann na dtéad le méara ar seanga-chruit</span>
<lb n="1330"/><span>Ag seinnim $TéDeum le méinn ag cantaireacht,</span>
<lb n="1331"/><span>'S bíodh saoithe is sagairt go saoirseach seascair</span>
<lb n="1332"/><span>Gan chíos, gan mhairg is Críost dá dtaramain,</span>
<lb n="1333"/><span>Óró sin críoch ar mo scéol.</span></p>
<lb n="1334"/>
<lb n="1335"/><p><span>An Ceangal.</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p><span>A chlann do tháil-fhuil ársa tréan na laoch</span>
<lb n="1338"/><span>Ba thaca gan tlás chum táin an Bhéarla a chlaoidhe</span>
<lb n="1339"/><span>Tagaid i bpáirt go grádhach le chéile ag guidhe</span>
<lb n="1340"/><span>'Gus Muire na nGrás go bráth ná tréigidhí.</span></p>
<lb n="1341"/>
<lb n="1342"/><p><span>Bzzzzz1848 19L</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>24 - AN BUACHAILL BÁN.</span></p>
<lb n="1345"/>
<lb n="1346"/><p><span>Sept. 1848</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>UILLIAM UA LOINSIGH cct</span>
<lb n="1349"/><span>An rann deiridh le Tomás Ua Conchubhair</span></p>
<lb n="1350"/>
<lb n="1351"/><p><span>Tráth indé dham go doilbh déamhair,</span>
<lb n="1352"/><span>Dobhíos im aonar cois taoibh na trágha,</span>
<lb n="1353"/><span>Do dhearc mé an caol-bharc ar thonnta taoscach</span>
<lb n="1354"/><span>'Gus é ag téarnadh chum cuain im dháil,</span>
<lb n="1355"/><span>Ar bhórd ag géar-ghleos bhí an ainnir mhaordha</span>
<lb n="1356"/><span>Le táin na hÉireann bhí an cabhlach lán,</span>
<lb n="1357"/><span>Ag gol i ngéibhinn 's ag freasadh déara</span>
<lb n="1358"/><span>Dhá rádh, "Cár théarnaidh mo Bhuachaill Bán?"</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1359"/><p><span>Do dhruideas léi-se le truagh dá géar-ghol,</span>
<lb n="1360"/><span>Is do fhiafruigheas scéal don aoil-chneis mhná,</span>
<lb n="1361"/><span>A buidhean, a gaolta, a craoibh nó a prímhshliocht</span>
<lb n="1362"/><span>Nó créad an t-éigen sheóil í ar fán,</span>
<lb n="1363"/><span>Ba bhinn a béal-ghuth ag aithris scéil dam,</span>
<lb n="1364"/><span>Gur claoidheadh a gaolta i nInse Fáil;</span>
<lb n="1365"/><span>Is go raibh na céadta míle i ndaor-bhroid</span>
<lb n="1366"/><span>Ó dhíbir béaraibh mo Bhuachaill Bán.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>Ar sí, "Is léan liom críoch na hÉireann</span>
<lb n="1369"/><span>Líonta ag tréinfhir ag fulang báis,</span>
<lb n="1370"/><span>Is na mílte séimh-bhruinneall mhín tais mhaordha,</span>
<lb n="1371"/><span>Ag caoineadh a gcéile.  Monuar!  A gcás!</span>
<lb n="1372"/><span>Tá dlighthe claona gach lá dá ngéar-ghoin,</span>
<lb n="1373"/><span>Fá láimh ar éigin do shíor dá gcrádh,</span>
<lb n="1374"/><span>Is na táinte i ngéibhinn gan scáth a n-aol-chneis;</span>
<lb n="1375"/><span>Siúd nídh nár éimigh mo Bhuachaill Bán.</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>I dtúis mo shaoghail an tan bhíos im aontumha,</span>
<lb n="1378"/><span>Do radas léar-chumann, searc is grádh,</span>
<lb n="1379"/><span>d'óigfhear léigheanta gan cháim ná claonta</span>
<lb n="1380"/><span>Cráibhtheach déirceach fíor-ghlan 'na cháil.</span>
<lb n="1381"/><span>Gan toil na méith-phoc ach cead mo ghaolta,</span>
<lb n="1382"/><span>Do nasc an chléir sinn i nInis Fáil,</span>
<lb n="1383"/><span>Is go bráth ní staonfad ó thál na ndéara,</span>
<lb n="1384"/><span>Is mo ghrádh ní thréigfidh dom Buachaill Bán."</span></p>
<lb n="1385"/>
<lb n="1386"/><p><span>UzzzzzTomás Ó Conchubhair</span></p>
<lb n="1387"/>
<lb n="1388"/><p><span>"Éist a chéibhfhionn is scuir dod ghéar-ghol,</span>
<lb n="1389"/><span>Cé fada ár dtréigint is do bhuidhean ar fán,</span>
<lb n="1390"/><span>Beidh slóighte tréinfhear le hairm ghéara</span>
<lb n="1391"/><span>Ag ruagadh béaraibh arís tar sáil,</span>
<lb n="1392"/><span>Beidh maidhm is raobadh ar Ghoill an éirligh</span>
<lb n="1393"/><span>Dá scuabadh in-éinfheacht as críochaibh Fáil,</span>
<lb n="1394"/><span>Is go deo 'na dhéigh sin beidh Uilliam fá shaor-chion</span>
<lb n="1395"/><span>Is chífir Éire aged Bhuachaill Bán."</span></p>
<lb n="1396"/>
<lb n="1397"/><p><span>Finis.</span>
<lb n="1398"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1399"/><p><span>Bzzzzz1865obc 19L</span>
<lb n="1400"/><span>25 - TOMÁS Ó CONCHUBHAIR cct chun UILLIAM UÍ LOINSIGH.</span></p>
<lb n="1401"/>
<lb n="1402"/><p><span>Chum dalta na naoi mbéithe, eadhon, Tomás† binn-bhréithreach</span>
<lb n="1403"/><span>†Ua Conchubhair, le na thurnaídhe umhail díoghraiseach go</span>
<lb n="1404"/><span>hilbheacht Uilliam Ó Loinsigh: -</span></p>
<lb n="1405"/>
<lb n="1406"/><p><span>A chailm-fhir shéimh do chléir na mbeol mbinn</span>
<lb n="1407"/><span>d'eascair ó chraobh-chruth Gaodhal ba mhór buidhean,</span>
<lb n="1408"/><span>Tá parailis éaga im ghéaga clódh críon</span>
<lb n="1409"/><span>Is ní tapa mo mhéara ar théada an cheóil chaoin.</span></p>
<lb n="1410"/>
<lb n="1411"/><p><span>UzzzzzAnaithnid</span>
<lb n="1412"/><span>26 - UILLIAM UA LOINSIGH cct</span></p>
<lb n="1413"/>
<lb n="1414"/><p><span>Ag Scríobhadh gus a Charaid .i.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>TOMÁS UA CONCHUBHAIR.</span></p>
<lb n="1417"/>
<lb n="1418"/><p><span>Mo scríbhinn chughat ar laoidh, a shuadh na ndánta,</span>
<lb n="1419"/><span>Do chrú na ndragan bhí i gceannas i gClár Luirc,</span>
<lb n="1420"/><span>Clúmhail calma lannamhar láidir</span>
<lb n="1421"/><span>Ba chneasta le faon 's ba thréan ar námhaid,</span>
<lb n="1422"/><span>Gur sheóil Luicifer fuireann tar sáile</span>
<lb n="1423"/><span>Do raob gach acht is ceart-dlighe an Phápa</span>
<lb n="1424"/><span>Le fórsa is feall, le cam is ár cnuic,</span>
<lb n="1425"/><span>Do ghaibh ár ndaingin is d'ár mbailte rin fásach.</span>
<lb n="1426"/><span>Dá maireadh Goll, ba theann ar námhaid,</span>
<lb n="1427"/><span>Nó Cú Chulainn an ursa ba láidir,</span>
<lb n="1428"/><span>Nó Diarmaid an triath do thriall le Gráinne,</span>
<lb n="1429"/><span>Dobhéadh ár is scaipeadh ar an ngrathain as Clár Luirc.</span>
<lb n="1430"/><span>Táimse aosta ar an saoghal so im cháibleadh</span>
<lb n="1431"/><span>Fá iomad cíosa gan puinn fagháltais</span>
<lb n="1432"/><span>Gan choróinn im spaga le scaipeadh i dtigh an tábhairne</span>
<lb n="1433"/><span>Ag so fá ndeara gan taistil id dháil-si.</span>
<lb n="1434"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1435"/><p><span>UzzzzzTomás Ó Conchubhair</span>
<lb n="1436"/><span>27 - TOMÁS UA CONCHUBHAR cct CHUM UILLIAM UÍ LOINSIGH.</span></p>
<lb n="1437"/>
<lb n="1438"/><p><span>A naomh dhil an fríth dhuit an Ríoghacht traochta</span>
<lb n="1439"/><span>Is nach cuimhin leis ar Ríogh-Mhac an Rí caomhnadh</span>
<lb n="1440"/><span>I dteannta go dteannta go dteanntar gan díth péinne</span>
<lb n="1441"/><span>Gach fealltach is fallsa don Rí chéadna.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>Bzzzzz1832 19T</span>
<lb n="1444"/><span>28 - TOMÁS UA CONCHUBHAIR cct DÁ DHEARBHRÁTHAIR.</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p><span>A dhearbhráthair dob fhearr fós dá bhfaca mé riamh</span>
<lb n="1447"/><span>Cúis gáir-ghuil ochlánach is atuirse cian,</span>
<lb n="1448"/><span>Cúis do fhág mé gach lá dubhach doilbh fá chiach</span>
<lb n="1449"/><span>Ó do fhágais mé, a Phádraig, ag dul ar mhairbh na gcliar.</span></p>
<lb n="1450"/>
<lb n="1451"/><p><span>Ó chliar Cruachna ba dhual duit, a shaoi gan cheas.</span>
<lb n="1452"/><span>Ó Fhearghas mac Róigh thug an Táin Bó ar Ultaibh san treas</span>
<lb n="1453"/><span>Is Conall Ceárnach thug lán gaid de cheannaibh mic ríogh</span>
<lb n="1454"/><span>I n-éiric bháis a dhalta ar Muigh Muirtheimhne mar dhíol.</span></p>
<lb n="1455"/>
<lb n="1456"/><p><span>Mar dhíol im dhalta-sa ní ghlacfainn-se ór ná pláta,</span>
<lb n="1457"/><span>Mianach airgid ná ceachtar den nidh dá dtána</span>
<lb n="1458"/><span>Bean is leanbh agus cara dogheobhainn amáireach,</span>
<lb n="1459"/><span>Acht an fhaid a mhairfead ar an dtalamh so ní bhfaighead bráthair.</span></p>
<lb n="1460"/>
<lb n="1461"/><p><span>Atá bean sídhe Chonchubhair go dubhach ag sileadh na ndeór</span>
<lb n="1462"/><span>Is Áine chiúin fá smúit ag frasadh 'na cómhair</span>
<lb n="1463"/><span>Aoibheall chlúmhail na Mumhan fá scamalaibh bróin</span>
<lb n="1464"/><span>Cois Fuinnsean úir mo phúir!  mar ar feartuigheadh an leoghan.</span>
<lb n="1465"/>
<pb n="63"/></p>
<lb n="1466"/>
<lb n="1467"/><p><span>An Cóimhcheangal nó an Feartlaoi</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>Fáisc, a líog, fád dhíon an leoghan so fút</span>
<lb n="1470"/><span>Is congaibh i dtaisce gan scaipeadh an luaithreadh id chlúid</span>
<lb n="1471"/><span>Luan na Breithe ar sméideadh Ríogh na ndúil</span>
<lb n="1472"/><span>Pádraig Apstal is Molaga ag díon an cholúir.</span></p>
<lb n="1473"/>
<lb n="1474"/><p><span>UzzzzzAnaithnid</span>
<lb n="1475"/><span>29 - UILLIAM UA LOINSIGH cct DO PHÁDRAIG UA CONCHUBHAIR.</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>Noch do chuaidh d'éag, Aos an Tighearna, 1832.</span></p>
<lb n="1478"/>
<lb n="1479"/><p><span>Mo chumha, mo cheasna, mo dhainid, mo lán-doigh,</span>
<lb n="1480"/><span>Mo léan, mo cheasta, mo chreach, mo chás guirt</span>
<lb n="1481"/><span>Mo leoghan meanamnach lannmhar láidir</span>
<lb n="1482"/><span>Colum na bhflaith i bhfeart faoi láin-lic.</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>Mac a shamhail ní fhaca-sa i gClár Luirc</span>
<lb n="1485"/><span>Ná insa Bhreatain cia fairsing le rádh í,</span>
<lb n="1486"/><span>Fial-ghas soilbh sochma gan dárdal</span>
<lb n="1487"/><span>Ceart na bhFlaitheas go bhfeicidh tú, a Phádraig.</span></p>
<lb n="1488"/>
<lb n="1489"/><p><span>An Cóimhcheanngal</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>Sin i bhfeart fá leac go faon 'na luighe</span>
<lb n="1492"/><span>Plúr na bhflaith ba ghal gan chréim 'na chroidhe</span>
<lb n="1493"/><span>Dochuaidh ar meath, mo chreach!  sul a dtéarna in-aois</span>
<lb n="1494"/><span>Is do fhág a charaid ag freasadh guirt-dhéara tríd.</span>
<lb n="1495"/>
<pb n="64"/></p>
<lb n="1496"/>
<lb n="1497"/><p><span>30 - AN FER CÉADNA AG SCRÍOBHADH CHUM THOMÁIS UÍ CHONCHUBHAIR, AR</span>
<lb n="1498"/><span>BHÁS A DHEARBHRÁTHAR, EADHON, PÁDRAIG.</span></p>
<lb n="1499"/>
<lb n="1500"/><p><span>A chalm-fhir shéimh ó Éirinn iathghlais Eoghain</span>
<lb n="1501"/><span>Do foilceadh i léighinn idir bhéithe is cliar na slógh,</span>
<lb n="1502"/><span>An dtuigir gurab é toil Dé, Mac riamh na hÓighe,</span>
<lb n="1503"/><span>Do fhúig flatha go faon 's an claon-sprot ag riar ar sódh?</span></p>
<lb n="1504"/>
<lb n="1505"/><p><span>31 - CEATHRAMHNA ÉAGSAMHLA</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>Bzzzzz1848 19L</span>
<lb n="1508"/><span>UzzzzzTomás Ó Conchubhair</span>
<lb n="1509"/><span>1.  Dlighe na Sacsan dothug easba na nGaodhal le cian,</span>
<lb n="1510"/><span>Gach pláigh, gach galar, gach ceasna, gach créim is pian,</span>
<lb n="1511"/><span>Tré chlaon is cealg i gcarcair do fhúig laoch, Ua Briain,</span>
<lb n="1512"/><span>Do fhág Éire i ndainid is fealladh na cléire ar Uilliam.  1848</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>Bzzzzz1865obc 19L</span></p>
<lb n="1515"/>
<lb n="1516"/><p><span>2.  An Pápa is Diarmaid túis bhúr n-easba</span>
<lb n="1517"/><span>Fáth bhúr mbróin, bhur ndeór 's bhur gceasna.</span></p>
<lb n="1518"/>
<lb n="1519"/><p><span>3.  Reachtaire diadhachta mar phríomh i bhfeis</span>
<lb n="1520"/><span>Ag cumadh dlighe ríoghachta dothug díth 'gus breis.</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>A divine as a lawgiver hath caused an overbearing burden on a country.</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>4.  A chara dhil aoibhinn 's a naoimh dáimh</span>
<lb n="1525"/><span>Gur mhinic mé taoibh leat go sítheach sámh,</span>
<lb n="1526"/><span>'Gus seanchas fada ar chalm-shliocht Gaoidhil ghlais</span>
<lb n="1527"/><span>As leabhar na sinsear gan mheabhrán.</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="1528"/><p><span>Bhíodh ragairne oidhche 'gus áirneán</span>
<lb n="1529"/><span>Imirt ag saoithe agus stranncáin,</span>
<lb n="1530"/><span>Ólachán fada le namhaid dá síneadh.</span>
<lb n="1531"/><span>Go tapa le righin dair is cruadhas lámh.</span></p>
<lb n="1532"/>
<lb n="1533"/><p><span>Anois ó táim críona 's gan bhrigh am cháil</span>
<lb n="1534"/><span>'S is fada mo chéadfadh-sa ar meabhrán</span>
<lb n="1535"/><span>Ceist agam feast ort ó's follus gach nídh dhuit</span>
<lb n="1536"/><span>An fada bheidh Gaoidhil bhocht dá ndian-chrádh?</span></p>
<lb n="1537"/>
<lb n="1538"/><p><span>A cholm na saoithe is mó cáil,</span>
<lb n="1539"/><span>Den bhorb-fhuil ríoghdha ó Chrích Fáil</span>
<lb n="1540"/><span>Ceartuighe is cneasuigh 'gus leasuigh mo laoi liosta,</span>
<lb n="1541"/><span>Bead ag agall chum Íosa tú thártháil.</span></p>
<lb n="1542"/>
<lb n="1543"/><p><span>Bzzzzz1840 19L</span></p>
<lb n="1544"/>
<lb n="1545"/><p><span>Ó! ná luadh amháin a ainm, léig do codladh 'san scáth</span>
<lb n="1546"/><span>Mar a bhfuil go fuar neamh-aineamhach a thaibhse ar lár</span>
<lb n="1547"/><span>Ciúin ceasnuightheach dubhach bíodh ár ndeóra go trom</span>
<lb n="1548"/><span>Mar an drúcht oidhche thuiteann ar an bhféar ós a chionn.</span></p>
<lb n="1549"/>
<lb n="1550"/><p><span>Acht an drúcht oidhche thuiteas gé i gciúineas ag caoi</span>
<lb n="1551"/><span>Déanfaidh lonnradh na ré glaise ar an úr 'na gcodluigheann</span>
<lb n="1552"/><span>'Gus an deór a shileam, cé go rúnmhar ag frasadh</span>
<lb n="1553"/><span>Déanfaidh a úr-chuimhne bithbhuan 'nár n-anam air go fada.</span>
<lb n="1554"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1555"/><p><span>Bzzzzz1865obc 19L</span>
<lb n="1556"/><span>33 - TUAMA NEAMH-SCRÍOBHTHA EIMIT</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>"Guidhim thú" dubhairt mé le seanoir ar seachmall</span>
<lb n="1559"/><span>Cromtha ós cionn na huaighe dorinn a lámha féin a thochailt</span>
<lb n="1560"/><span>Asluighim ort ainm an bhasoil 'na scíth</span>
<lb n="1561"/><span>Faoi'n uath-scáth úd thall mar a bhfuil an tsail dubhach ag caoi.</span>
<lb n="1562"/><span>Tá gach cloch greanta le hainm an mhairbh</span>
<lb n="1563"/><span>Acht an chiar-liag thall ní innseann an teisteas.</span>
<lb n="1564"/><span>I gciúineas do shléacht is do sméid orm an fear so</span>
<lb n="1565"/><span>Gur thárlamair ós an úir, annsan dubhairt tré ró-osna,</span>
<lb n="1566"/><span>"$Ah! ní féidir leo amháin brian a thrácht ar an líog</span>
<lb n="1567"/><span>Chum cian-chuimhne an té atá 'na aonar 'na luighe.</span>
<lb n="1568"/><span>Dubhairt riú d'aithin dóibh an líntibh ar shlios Fáil ?</span>
<lb n="1569"/><span>Ná caithfí go bráth do thrácht le lámhaibh tráil</span>
<lb n="1570"/><span>Dubhairt riú timcheó do ró-chur ar a ainm</span>
<lb n="1571"/><span>Go dtige maidin an tsaoirse an úir chum taithneamh</span>
<lb n="1572"/><span>Nuair a bheidh meirge mo thíre le saoirse ar luascadh</span>
<lb n="1573"/><span>Annsan déin mo laoidh 'gus mo leacht inOgham air</span>
<lb n="1574"/><span>Feách le hocht mbliadhna is dhá dheich dorinneadar go cóir</span>
<lb n="1575"/><span>Agus tagaid fós ag úrughadh a leacht lena ndeóir</span>
<lb n="1576"/><span>Dobhí óg mar thú féin agus cascar chum buadha</span>
<lb n="1577"/><span>Ar na daoithibh do líon a shearc-oileán le truagh</span>
<lb n="1578"/><span>Do chlaoidheadar a spriod cródha, bhí an talamh ró-ghann do</span>
<lb n="1579"/><span>Go cumhang mar fhlaitheas dá aigne lonnrach</span>
<lb n="1580"/><span>Dotháinig tocht air agus d'imthigh go mall chum na slighe</span>
<lb n="1581"/><span>Agus do mhothuigheas ar n-imtheacht uaim fonnmhar chum guidhe.</span>
<lb n="1582"/><span>A Dhia!  déana go bhfeicidh roim ceann mo shaoghail-se</span>
<lb n="1583"/><span>Colomhuin cóimhdhíreach ar an mac san mo thíre</span>
<lb n="1584"/><span>Agus ó! bíodh ormsa an obair gan mhaoidheamh</span>
<lb n="1585"/><span>An cian-dhualgas chaithfidh saoirfhear do scríobhadh</span>
<lb n="1586"/><span>Ionad cómhnuighthe dá ainm im ucht bheith le fagháil</span>
<lb n="1587"/><span>Síth chum do shuan-shoradh dhuit, a shearc-scáil.</span>
<lb n="1588"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Tomás Ó Conchubhair agus a chuid Filidheachta

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Tomás Ó Conchubhair agus a chuid Filidheachta

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
