Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Dánta Shéafraidh Uí Dhonnchadha an Ghleanna</title><author><name type="main">Séafradh Ó Donnchadha; eag. Pádraig Ua Duinnín</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L142</note>
                         <note type="L">ix</note>
                         <note type="B">1678obc 17D</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L142</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Dánta Shéafraidh Uí Dhonnchadha an Ghleanna</title><author>Séafradh Ó Donnchadha; eag. Pádraig Ua Duinnín</author><imprint><publisher>B.Á.C.: Conradh na Gaeilge, 1902</publisher><date>1678obc 17D</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>"A chléirigh thubaistigh, chuireas na daoine i mughadh,</span>
<lb n="2"/><span>Is do réab na dlighthe do rinneadh le Rígh na ndúl,</span>
<lb n="3"/><span>Cé gur bh'urramach sultmhar glan caoin tú ar dtúis,</span>
<lb n="4"/><span>Thug séideadh ó Lucifer teine dod chroidhe le drúis.</span>
<lb n="5"/></p>
</div>
<pb n="x"/>
<div><lb n="6"/><p><span>"Sin éad ag Muire leat - thugais le baois di cúis,</span>
<lb n="7"/><span>Is réidhis le subadaigh dhunadaigh bhuidhe gan chlú;</span>
<lb n="8"/><span>Ciodh éascaidh sibh-se 'sna dlighthibh do dhlighid na hÚird,</span>
<lb n="9"/><span>Is daor an t-ionad bhias agaibh dá íoc ag búir.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>"Is baoghal gur duine re buile tar míltibh tú</span>
<lb n="12"/><span>'S is léir do'n iomad gur duine gan intleacht tú:</span>
<lb n="13"/><span>'San mhéid gur duine thú thuigeas gach pointe 'on chúis,</span>
<lb n="14"/><span>Is baoth an duine tú is Muire do dhíol ar drúis.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>"Is baoghal go dtuitfir ó'n strubaid gan bhrígh 'san úir,</span>
<lb n="17"/><span>'S an tréin-fhear thiocfas id ionad beidh sí aige ar chúl;</span>
<lb n="18"/><span>Do chéile chumainn ó bhrisis a cuing ar dtúis,</span>
<lb n="19"/><span>Ná glaodhaigh ar Mhuire - ní'l duine dod bhuidhin 'san chúirt.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>'San chúirt atáid grása nár smuain ar chiach</span>
<lb n="22"/><span>Ag Úr-Mhac cháidh Dáibhi nár dhiultaigh riamh</span>
<lb n="23"/><span>An chúil-fhionn bhreágh tháil ar a cíoch go dian;</span>
<lb n="24"/><span>Fúig an stráile mná soin, is fill ar Dhia.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>"A Thaidhg, do b'feárr dhuit Cáit do léigean díot</span>
<lb n="27"/><span>Is do Mhaighdean mhánla a ghrádh riot féin arís,</span>
<lb n="28"/><span>Aghaidh do cháirde d'fhaghbháil go léir 's a nguidhe</span>
<lb n="29"/><span>Ná an t-oighre láidir lá na scéalta 'od dhíth.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>"A Thaidhg, do b'fhearra dhuit teagasc is múnadh d'fhaghbháil,</span>
<lb n="32"/><span>Is labhairt go daingean ar mhaithibh Uí Shúilleabháin;</span>
<lb n="33"/><span>A chladhaire sagairt, ná seachnann siubhal ar mhnáibh,</span>
<lb n="34"/><span>I ndiaidh do theasbaidh is arm liom chugat an bás.</span>
<lb n="35"/></p>
</div>
<pb n="xi"/>
<div><lb n="36"/><p><span>"A Thaidhg, do b'fhearra dhuit satailt an-réidh ar thuaigh,</span>
<lb n="37"/><span>'S a dhian-fhios agat do leabaidh i n-ifreann fuar,</span>
<lb n="38"/><span>'Ná triall ar chaile bhig mhalluighthe bhuidhe gan stuaim,</span>
<lb n="39"/><span>Radharc na hEaglaise is mairg nár chuimhnigh buan."</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>"A Mhuircheartaigh, a mhinistéir, do bhí id bhráthair</span>
<lb n="42"/><span>Seal 'san Eaglais go fallsa,</span>
<lb n="43"/><span>Is nár fhuilingis bheith urramach do dhlighe an Phápa,</span>
<lb n="44"/><span>A mhadra naisc an teampuill,</span>
<lb n="45"/><span>Na mionna cirt ó bhrisis-se le díoth-chránais,</span>
<lb n="46"/><span>……………………………………………………………….</span>
<lb n="47"/><span>Ní miste liom an tubaist ort, a thíoránaigh,</span>
<lb n="48"/><span>I n-anacra fá ghlasaibh agus breall ort."</span>
<lb n="49"/></p>
</div>
<pb n="xii"/>
<div><lb n="50"/><p><span>Bzzzzz1660flc 17L</span>
<lb n="51"/><span>UzzzzzPádraig Piarais</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>PÁDRAIG PIARAIS DO SHÉAFRADH UA DONNCHADHA AN GHLEANNA.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>"Is cian cuirtear clú Shéafraidh,</span>
<lb n="56"/><span>Nár chuir suim i sáir-shéadaibh,</span>
<lb n="57"/><span>Tar bheannaibh bóchna na dtonn</span>
<lb n="58"/><span>I gcrannaibh cródha creat-lom.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>"Mac Thaidg na ndearlaighthe ndaor</span>
<lb n="61"/><span>Bile buadha na mbreath neamh-chlaon,</span>
<lb n="62"/><span>Do líon an Bhanbha dá mbláth,</span>
<lb n="63"/><span>Gríobh fá calma i gcomhlann.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>"Féinnidh, file, flaith, is fáidh,</span>
<lb n="66"/><span>Searc éigse, druadh, is deagh-dhámh,</span>
<lb n="67"/><span>Séafradh suairc nár éaraigh fear,</span>
<lb n="68"/><span>Fuair an fhéile mar oighreacht.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>"Réilteann iuil na tíre thiar,</span>
<lb n="71"/><span>Grian solais Mumhan Maicniadh,</span>
<lb n="72"/><span>Fear crobhainge cáich do chosc,</span>
<lb n="73"/><span>Beo-bhainne Fáil dá furtacht.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>"Crú corcra ar lí géise,</span>
<lb n="76"/><span>Go ndeilbh n-álainn ndéigh-bhéasaigh;</span>
<lb n="77"/><span>Cóir is comh-sholas scéimh dó</span>
<lb n="78"/><span>Fán gcéibh gcómh-sholais n-órdha.</span>
<lb n="79"/></p>
</div>
<pb n="xiii"/>
<div><lb n="80"/><p><span>"Aon-ghonta gacha cluiche,</span>
<lb n="81"/><span>Leomhan daingean deárscnaighthe</span>
<lb n="82"/><span>Fuair fír-eolas suadh na bhfionn -</span>
<lb n="83"/><span>Prímh-eolas druadh ar ndíoghluim.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>"Tuigseach comhráidh críche Chuinn,</span>
<lb n="86"/><span>Is teangan chraoibhe is coinsinn;</span>
<lb n="87"/><span>Fear teangan 'san mBéarla mbinn,</span>
<lb n="88"/><span>Feasach léaghann sé 'san Laidin.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>"File go milse meala,</span>
<lb n="91"/><span>Craobh chúmhrá ná himdhearga,</span>
<lb n="92"/><span>Fiaguidhe suairc saor-bhreathach sámh,</span>
<lb n="93"/><span>Caol cruaidh ciallaidhe an comhrádh.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>"Scaoileadh sé scata laoidhthe</span>
<lb n="96"/><span>I gcomhthrom céill 's comh-ghaoise,</span>
<lb n="97"/><span>I bhfochair fear bhfeasach Dáibhi</span>
<lb n="98"/><span>I gceasaibh daora draoidheachta.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>"Úghdar gach focail go bhfor,</span>
<lb n="101"/><span>Oide ógán na saor-scol,</span>
<lb n="102"/><span>Crann socair seoil a shleachta,</span>
<lb n="103"/><span>Doras eoil na hintleachta.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>"Scríobhann sé samhail do chlódh,</span>
<lb n="106"/><span>Gan lot litire gan chlaochlódh,</span>
<lb n="107"/><span>Féinneadh friotail ghil nach clé,</span>
<lb n="108"/><span>Tréin-fhear tiomairce tréithe.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>"Bíonn re bochtaibh 'na thaca,</span>
<lb n="111"/><span>Fear altruim na daonnachta,</span>
<lb n="112"/><span>Do phós an fhéile ris féin,</span>
<lb n="113"/><span>Córa caithréim 'na chaithréim.</span>
<lb n="114"/></p>
</div>
<pb n="xiv"/>
<div><lb n="115"/><p><span>"Seabhac saoithe sleachta Chuirc,</span>
<lb n="116"/><span>Dá n-árd-fhuil oirdheirc uasail,</span>
<lb n="117"/><span>Ónchú cabhartha na gcliar,</span>
<lb n="118"/><span>Mór-chlú aigeanta imchian."</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>"Múr Shéafraidh le céadaibh is gairid oidhche,</span>
<lb n="121"/><span>Múr tréitheach le téadaibh 'na gcantar laoidhthe,</span>
<lb n="122"/><span>Múr féastach is féile 'na gcaithtear fíonta,</span>
<lb n="123"/><span>Múr déarcach na héigse le taca dhíoladh.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>"Dún cléire 'na léightear an Laidean líomhta,</span>
<lb n="126"/><span>Dún béithe le gréasaibh ar bhrataibh síoda,</span>
<lb n="127"/><span>Dún éascaidh fá shéadaibh do mhacaibh ríoghdha,</span>
<lb n="128"/><span>Dún gréithre nár téarnadh a dtabhairt d'aoidheadhaibh."</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>"Cúirt laochradh gan traochadh do bhagar bhíodhbha,</span>
<lb n="131"/><span>Cúirt éachtach an tréin-fhir nár choigil míona,</span>
<lb n="132"/><span>Cúirt bhéarsach 'na réim-rith ag freastal saoithe,</span>
<lb n="133"/><span>Cúir aereach an Gaedheal-bhrugh is fairsing aoibhinn."</span>
<lb n="134"/>
<pb n="1"/></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>Dánta</span>
<lb n="137"/><span>Shéafraidh Uí Dhonnchadha</span>
<lb n="138"/><span>An Ghleanna.</span>
<lb n="139"/><span>1. - D'ÉAG AN FHÉILE I N-ÉINFHEACHT MHUIRIS.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Bzzzzz1818-22ls 19T</span>
<lb n="142"/><span>UzzzzzAnaithnid</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Ar bhás Mhuiris mac Éamuinn Mic Gearailt, Chaisleáin an Lisín</span>
<lb n="145"/><span>i gconntae Chorcaighe, noch d'éag an seachtmhadh lá déag d'Abrán</span>
<lb n="146"/><span>1679, agus do hadhnadh i gCill na Mullach.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Bzzzzz1679 17D</span>
<lb n="149"/><span>UzzzzzDáibhidh Ó Bruadair</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>D'éag an fhéile i n-éinfheacht Mhuiris,</span>
<lb n="152"/><span>D'éag an uaisle ghluar gan ghliogar,</span>
<lb n="153"/><span>Déag an anáir cheannárd churadh,</span>
<lb n="154"/><span>'S d'éag an fhoighde doimhin gan duibhe.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>D'éag an umhlacht ionnraic, iochtach,</span>
<lb n="157"/><span>'S an t-eólas gan cheo, gan chrithir,</span>
<lb n="158"/><span>An diadhacht nár fiartha fionnadh,</span>
<lb n="159"/><span>An rún fíre, díre, dile.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>D'éag an bheódhacht leor gan leimhe,</span>
<lb n="162"/><span>'San cheannsacht sheanda gan tuisle,</span>
<lb n="163"/><span>D'éag an bhúidhe ciuin gan chuilg,</span>
<lb n="164"/><span>'San tsaoirse nár frith gur filleadh.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>D'éag an eadar-ghuidhe gheanmnaidhe mhilis</span>
<lb n="167"/><span>'S an mheasardhacht nár meascadh le miodhgaibh</span>
<lb n="168"/><span>D'éag an chúmhracht chúmtha chluthmhar</span>
<lb n="169"/><span>Is d'éag an náire ar lár nár fionnadh.</span>
<lb n="170"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="171"/><p><span>D'éag an daonnacht gan bhaos gan mhine,</span>
<lb n="172"/><span>Gan fuaim, gan uabhar, gan iomaidh;</span>
<lb n="173"/><span>Ó gach neach gan ar, gan ioradh,</span>
<lb n="174"/><span>D'éag a stór a dtreoir 'sa dturadh.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>D'éag uaine fuadar is fuinneamh,</span>
<lb n="177"/><span>D'éag déarcach, tréadhnasach, tuigseach,</span>
<lb n="178"/><span>D'éag Muimhneach míleadhta, milis,</span>
<lb n="179"/><span>Nár smuain feall ná fallsacht cumainn.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>D'éag éadach is béile na druinge</span>
<lb n="182"/><span>Dár chinn Dia 'san mbliadhain thubaist,</span>
<lb n="183"/><span>D'éag deagh-chruth le haghaidh an uile,</span>
<lb n="184"/><span>Is gníomh dá réir nó réid ba huille.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>D'éag an cárda cráibhtheach Conaill,</span>
<lb n="187"/><span>'San compás nár chursáil tar chiumhsaibh,</span>
<lb n="188"/><span>An seol le stormaibh nár struiseadh,</span>
<lb n="189"/><span>'San stiúir nár túrnadh le tonnaibh.</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>D'éag cealltar gan chall, g<del>t</del>an chruime,</span>
<lb n="192"/><span>Gan ghual, gan ghruamacht, gan ghoinne,</span>
<lb n="193"/><span>D'éag, an lá le bás do biorradh,</span>
<lb n="194"/><span>Breitheamh cúrsa ciúil is cuilg.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>D'éag stairidheacht, marcuidheacht is muirinn,</span>
<lb n="197"/><span>D'éag laochas, maordacht is miotal,</span>
<lb n="198"/><span>D'éag foghluim, modhamhaileacht is moille,</span>
<lb n="199"/><span>I bpearsain shéimh an tréin gan tuilg.</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>D'éag fiadhach, iascach is imirt,</span>
<lb n="202"/><span>D'éag áilneacht, áthas is urraim,</span>
<lb n="203"/><span>D'éag caoimhe, míne is mire,</span>
<lb n="204"/><span>I n-éag an tia bhiathadh iolair.</span>
<lb n="205"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="206"/><p><span>D'éag, monuar, an fuainne d'fulaing</span>
<lb n="207"/><span>Antrom cháich 's a gcás go minic,</span>
<lb n="208"/><span>D'éag an té 's a chéile cubhaidh,</span>
<lb n="209"/><span>Re linn ar n-óg nach dóigh go tiocfaidh.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>Créacht mo chléibh-si an t-éag do sheinneas,</span>
<lb n="212"/><span>Éag lé'r buaidhreadh cuan gach cille,</span>
<lb n="213"/><span>Éag na bhfann do scannradh scriosta,</span>
<lb n="214"/><span>An t-éag 'n-ar éag gach gné don ghile.</span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>Is moigheanar finn-fheinidh fiuchair,</span>
<lb n="217"/><span>Nó rí 's a chríocha gan chiumhsa,</span>
<lb n="218"/><span>Nó ceann sluagh re cuaird na cruinne,</span>
<lb n="219"/><span>I rian an ghríbh-fhir ghroidhe do rithfeadh.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>Ní cros-róid callóide is coire,</span>
<lb n="222"/><span>Ná casán crostailte cuilinn,</span>
<lb n="223"/><span>Ná céime do bhéimfeadh scriosta,</span>
<lb n="224"/><span>D'aimsigh riamh acht rian gan ride.</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>An gaiscidheach gan tathaoir, gan timhe,</span>
<lb n="227"/><span>Lé'r claoidheadh na biodhbha bunaidh,</span>
<lb n="228"/><span>d'aimhdheóin tíre, taoide is tinne,</span>
<lb n="229"/><span>Rug a b'ann 'sa bheann gan briseadh.</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>Rámhaidhe nár léig táclaidhe a luinge,</span>
<lb n="232"/><span>Ná a chrainn le nídh ar bith do mhilleadh,</span>
<lb n="233"/><span>Is í do ghnáth re sál ag siosmadh</span>
<lb n="234"/><span>Thrí bliadhna déag is trí fichid.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Ní fhaghaim aon tráth go ndeárna Pilip,</span>
<lb n="237"/><span>Ná Alastrom d'argain na hoirthir,</span>
<lb n="238"/><span>Ná Seóirse lé'r tóirneadh Turcaigh,</span>
<lb n="239"/><span>Cunntas ba fiú chur i rulla.</span>
<lb n="240"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="241"/><p><span>Dá mba í an chródhacht chóir gan chumasc,</span>
<lb n="242"/><span>Do cuirfidhe le filidhibh i gcruinic,</span>
<lb n="243"/><span>d'fhéachain ar éirghidh le Muiris,</span>
<lb n="244"/><span>Do léig puimp is claoine is claimhe.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Do rinn éacht nár fhéadsad Oscar,</span>
<lb n="247"/><span>Is nach ráinig a lán do righthibh,</span>
<lb n="248"/><span>Do mhúch diabhal gliathach gusmhar,</span>
<lb n="249"/><span>Do mhúch feoil is ceo na cruinne.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Do mhúch sannt is faill na spioraide,</span>
<lb n="252"/><span>Bheas ag lot an bhoicht 'san bhuirb,</span>
<lb n="253"/><span>Do mhúch éitheach, craos is cuthach,</span>
<lb n="254"/><span>Do chuir drúis is tnúth dá mbunaibh.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Neamh-fhonn riartha an tia do chruthuigh</span>
<lb n="257"/><span>É fá mar do naisc a ngiomhal,</span>
<lb n="258"/><span>Rún méirleachais níor léig 'na ghoire,</span>
<lb n="259"/><span>Ná a haithearrach dár dealbhadh d'ulcaibh.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>An té do bhrúghaidh mar súd na coiligh</span>
<lb n="262"/><span>Le n-a dtolltar codhnaigh gach cinidh,</span>
<lb n="263"/><span>Is nár léig leo dá chóir má ruibe,</span>
<lb n="264"/><span>Ris ní leor dar ndóigh a ndubhart.</span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>Um an Ghréig sin d'éibil idir,</span>
<lb n="267"/><span>Ní dhéan plás ná ráfla sibh-se,</span>
<lb n="268"/><span>Acht innsint go cinnte cumeir,</span>
<lb n="269"/><span>Gur bh'é féin gan bhéim do chonnac.</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>Is ná raibh saor-chrú i gcraobh-fhonn fuinneadh,</span>
<lb n="272"/><span>Ná ráinig a bhárr mar bhiseach,</span>
<lb n="273"/><span>Mac an laoich ó Aoibh Mac Caille,</span>
<lb n="274"/><span>Do dháil i gcluain mar ghluasaid tonna.</span>
<lb n="275"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="276"/><p><span>Mac Éamuinn aon-ursa is glaine</span>
<lb n="277"/><span>Thárla rompa ó thúis go tuitim,</span>
<lb n="278"/><span>Mac máthar dá ndáilid fileadha</span>
<lb n="279"/><span>Mír ós mnáibh a dtárthuigh isi.</span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>Mac ná héaradh aon um ithe,</span>
<lb n="282"/><span>Is ná hiarradh iallspuir ná hoireadh,</span>
<lb n="283"/><span>Mac nár thuill a lí do luisneadh,</span>
<lb n="284"/><span>A los grádha ná tlás re teinidh.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>Mac nár mheabhruigh meang ná mioscais,</span>
<lb n="287"/><span>An mac gan ghéim do néith um ithe,</span>
<lb n="288"/><span>Mac ó'n ród cé'r mhór a mhuirear,</span>
<lb n="289"/><span>Riamh nár brathadh i neamh-chulaith oinigh.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>Mac a mhaoin 'sa dhíol gan fuireach,</span>
<lb n="292"/><span>Dár le cách nár bh'áidhbhseach gustal,</span>
<lb n="293"/><span>Mac 'sa lón nár leon a dtugadh,</span>
<lb n="294"/><span>Is é gach tráth ag tál gan tuirse.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Mac ria mbás do b'fheáirrde fine,</span>
<lb n="297"/><span>Mac 'sa ghlór go deo nach duibhthe,</span>
<lb n="298"/><span>Mac do fágaibh bláth is duille,</span>
<lb n="299"/><span>d'fheartaibh Dé ná tréigfeadh a shlighthe.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>Síol Mhonacha conchlann a chlainne,</span>
<lb n="302"/><span>Síol dúthracht úrnaighthe is irse,</span>
<lb n="303"/><span>Síol suaithnidh dár tuaradh ithir,</span>
<lb n="304"/><span>As nach féidir déas gan eithne.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>Cé tadhlaiceadh íoc i n'-ionad</span>
<lb n="307"/><span>Bhus tóirsigh do dheoin Mhic Muire,</span>
<lb n="308"/><span>Gan diachar 'na dhiaidh i gcroidhthibh,</span>
<lb n="309"/><span>Cibé fhiadfas ní hiad sain mise.</span>
<lb n="310"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="311"/><p><span>Ní duais dá bhfuaras ó'n mbile,</span>
<lb n="312"/><span>Ná nídh ar a sílfinn go silfinn,</span>
<lb n="313"/><span>Damhna mo chantlaimh don chur-so,</span>
<lb n="314"/><span>Acht ró ghrádh dá mhórdháil gan mhustar.</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>Mo chaoi-se ní caoineadh tirim,</span>
<lb n="317"/><span>Acht caoi le a léigim déara guirte,</span>
<lb n="318"/><span>Adchaoi gan cleasuigheacht a thinneas,</span>
<lb n="319"/><span>Ná feodhfaidh go fóill im ghoile.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>Ní maoirseacht mhínligh ná muinge,</span>
<lb n="322"/><span>Sioc-bháisteacht caisleán ná coille,</span>
<lb n="323"/><span>Dóirseóirecht sciobóil ná iothlann,</span>
<lb n="324"/><span>Chaoinim dá ríribh acht Muiris.</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>Ní chaoinim stíobhardacht a urradh,</span>
<lb n="327"/><span>Seiléir ná coiléir ná cufa,</span>
<lb n="328"/><span>Seomra ná cófra ná cupaird,</span>
<lb n="329"/><span>Acht m'fhad-chumhadh mo dhealughadh re duine.</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>Is annmhucht na bhfear úd i bhfoigsi,</span>
<lb n="332"/><span>Ó chríochnuigheadh na [bh]fíor-laoich ba shine,</span>
<lb n="333"/><span>I ndealbhadh 's i n-aindeis nár hoileadh,</span>
<lb n="334"/><span>Is tríotha damhsa is córa cumhadh.</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>Creach gach úird i n-úir don dul-so,</span>
<lb n="337"/><span>Téid ó ló mar lón do chrumhaibh,</span>
<lb n="338"/><span>Creach na n-éigeas is na n-oideadh,</span>
<lb n="339"/><span>Creach na bhféadhbh is cáisc a gclainne.</span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>Cé uathmhar fuagraid na guil-si,</span>
<lb n="342"/><span>Lóchrann na ndeóradh is a n-ursa,</span>
<lb n="343"/><span>Ní chaoinfead choidhche mar thuilleas,</span>
<lb n="344"/><span>An caith-niadh 'san chaith-chliath nár druideadh.</span>
<lb n="345"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="346"/><p><span>Och! mo choím-se a bhaill 'sa bhruinne,</span>
<lb n="347"/><span>'S a rosc nár thug toil do chiontaibh,</span>
<lb n="348"/><span>A mhéinn re héigean a bhfionnfainn,</span>
<lb n="349"/><span>I gcomhrainn chíor-dhubh chaoil 'na chime.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>M'uaigneas an fhuaim-sin ad-chluinim,</span>
<lb n="352"/><span>Timcheall an tréin-fhir gan tuire,</span>
<lb n="353"/><span>Fuaim sean-dán is cannrán cruite,</span>
<lb n="354"/><span>Fuaim fóirne is feolmaigh is fithcheall.</span></p>
<lb n="355"/>
<lb n="356"/><p><span>Fuaim fíor i gcaoineadh ná cuirim,</span>
<lb n="357"/><span>Fuaim a bhéil gan bhréig gan mhionnadh,</span>
<lb n="358"/><span>Fuaim a ghadhar ag saigheadadh sionnach,</span>
<lb n="359"/><span>Is fuaim na gcliar ag triall ar a iostadh.</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>Fuaim rom chéas na héighmhe uime,</span>
<lb n="362"/><span>Fuaim na n-each gan beart chum luighe,</span>
<lb n="363"/><span>Fuaim do fhág ná baithfheadh briotais,</span>
<lb n="364"/><span>Is fuaim a chlú 'sa chúis gan chubhar.</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p><span>Mo léan-sa an t-éadan gan teimheal</span>
<lb n="367"/><span>'San croidhe nár chuimhnigh ar chuilibh</span>
<lb n="368"/><span>An dóid nár fhóbair bheith liosta,</span>
<lb n="369"/><span>'San troigh shlím nár ling ar laige.</span></p>
<lb n="370"/>
<lb n="371"/><p><span>Is truagh liom a chuallacht ag uchbhadh,</span>
<lb n="372"/><span>'Sa chonnracht gan chumhdacht giolla,</span>
<lb n="373"/><span>A chorp seang gan cham gan chaise,</span>
<lb n="374"/><span>I bhfuar-chuilt fá ualach lice.</span></p>
<lb n="375"/>
<lb n="376"/><p><span>Taobh re taobh 's an déid-gheal drithleach,</span>
<lb n="377"/><span>Thug a hóigheacht dó is do chongaibh,</span>
<lb n="378"/><span>Líon uaidhe ní chuala im ghoire,</span>
<lb n="379"/><span>Is lia do dháil is d'fhág a gcisde.</span>
<lb n="380"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="381"/><p><span>Ós éigean gach cré dár cumadh,</span>
<lb n="382"/><span>d'fhulaing bás a bearnadh ubhaill,</span>
<lb n="383"/><span>Cuirim féin, is léightear libh-se,</span>
<lb n="384"/><span>Beannacht leó go beo-bhrugh Neimhe.</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Ní Saesar ná Séarlas Cuintus</span>
<lb n="387"/><span>Ní Aichill ná Agamemnon,</span>
<lb n="388"/><span>Ní Croesus ó'n saoghal d'imthigh,</span>
<lb n="389"/><span>Acht lámh-fhial mar mhac Láimh-fhiach lingeas.</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>Ní Dáibhi cé tá a dhligheadh gan chionas,</span>
<lb n="392"/><span>Ná Pól lér seoladh na ginte,</span>
<lb n="393"/><span>Ná Mac Ailphe d'fhaisnéis iomad,</span>
<lb n="394"/><span>A chnú chomhthrom acht Eoin maith bruinne.</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>Bun a phréimh ní mé ná fidir,</span>
<lb n="397"/><span>Bíodh ná fuabraim suas a shloinne,</span>
<lb n="398"/><span>Taobhaim a ghaolta re nuimhir,</span>
<lb n="399"/><span>Ris a ndáimh is áirde gliocas.</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>Is iomdha saoi líomtha re tuigse</span>
<lb n="402"/><span>Is fiarlaoid<del>h</del>each fial-scaoileas tuile,</span>
<lb n="403"/><span>Áidhbhéiseach le ráiméis thiocfas,</span>
<lb n="404"/><span>Ag éileamh a léigeadh gan tuireamh.</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>Scuirfeadh féin, ní fhéadaim tuilleadh,</span>
<lb n="407"/><span>Bíodh gur gann ar labhras roimhe,</span>
<lb n="408"/><span>Ó táid siud ag súil re seinm,</span>
<lb n="409"/><span>Fágbhaim fútha an chú 's an cluiche.</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>Dar an Rí do rinn a rugadh,</span>
<lb n="412"/><span>Ní fheaca gníomhartha dísle duine,</span>
<lb n="413"/><span>Ní ba fheárr ó lá mo thuismidh</span>
<lb n="414"/><span>Ioná ar éag 'n-a éag dar linn-ne.</span>
<lb n="415"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="416"/><p><span>Sáth prionnsa d'iomchar is d'fhuirm,</span>
<lb n="417"/><span>d'inscne d'inntleacht is d'fhuinneamh,</span>
<lb n="418"/><span>d'arrachtas caile agus crotha,</span>
<lb n="419"/><span>Rug an t-éag i n-éinfheacht Mhuiris.</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>Coimh-cheangal.</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>Beidh éigse um an éag so go callóideach,</span>
<lb n="424"/><span>Dá bhféachain cia is léire aca d'inneósadh,</span>
<lb n="425"/><span>Cia an t-aon-urradh so caomhanta cinneóilsi</span>
<lb n="426"/><span>Tré léigtear na déara go dobrónach.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>Adéar-sa do réidhteach a gcomórtais,</span>
<lb n="429"/><span>Gur éibil an fhéile 's an onóir ghlan,</span>
<lb n="430"/><span>An péarla ba chéile do lucht cró an Lis</span>
<lb n="431"/><span>I ngréag-Mhuiris éadocht mac Onóirín.</span></p>
<lb n="432"/>
<lb n="433"/><p><span>Dom réir-si dá éis is glic dóibh scur,</span>
<lb n="434"/><span>'San méid-sin mar éag-script gur bith leor d'fhios,</span>
<lb n="435"/><span>I réim ghil an tréin-fhir gan tuileóga,</span>
<lb n="436"/><span>Do naomhadh nó a ndéirim gur cupóga.</span></p>
<lb n="437"/>
<lb n="438"/><p><span>Féinnidh a phréamh-fhuil gan fuinneóga,</span>
<lb n="439"/><span>Nár léanadh a mhéanach le meangógaibh,</span>
<lb n="440"/><span>Tréan-rug mar dhréimre go dubh-chomhrainn</span>
<lb n="441"/><span>Bheith caoim-inneall aontadhach onórach.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>Rug Dé-shearc nár créachtadh le cros-bhóithribh,</span>
<lb n="444"/><span>Is féile gan féire, gan fo-ghlóire,</span>
<lb n="445"/><span>Daonnacht nár daoladh le droich-sheólta,</span>
<lb n="446"/><span>Is déata d'fhear séise ba so-shómplach.</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>Réartha na cléire 'sna cruith-fhóirne,</span>
<lb n="449"/><span>Is déarcach gan déistin le dearólaibh,</span>
<lb n="450"/><span>Éadach is béile na sruith-gheocach,</span>
<lb n="451"/><span>Is aomhthacht na féinne gan furóga.</span>
<lb n="452"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="453"/><p><span>Cá ngéabhaid ag éileamh na siobóide</span>
<lb n="454"/><span>Na béithe re a scéaradh a bhfir phósta</span>
<lb n="455"/><span>'S a réilteann do réidhfeadh a mbarróga,</span>
<lb n="456"/><span>Mar fhéasta re péistibh na pullóige.</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>Méala a mhéala do mhion-órdaibh,</span>
<lb n="459"/><span>Is do thréith-fhuinn cheasta gan ciollóga,</span>
<lb n="460"/><span>Éagna 'sa chéile nach ineolas,</span>
<lb n="461"/><span>Ó'n saoghal do béaradh a bheanóga.</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>Re tréithibh an té sin nach ionchomhraic</span>
<lb n="464"/><span>Céimionas aon duine is fíor damh-sa,</span>
<lb n="465"/><span>Níor léir dam 'n-a éagmais don onóir cuid,</span>
<lb n="466"/><span>Is ní ghéillfeadh i ngné ar bith do dhroch-nósaibh.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>Ní fhéadaim-se, is féachaidh a dteagmhóchadh libh,</span>
<lb n="469"/><span>Dréachtach adéaradh níos mó ris,</span>
<lb n="470"/><span>Ná léir-chreach na ndéibhleann gur tionóladh,</span>
<lb n="471"/><span>I n-éidteacht mhic Éamainn is Onóirín.</span></p>
<lb n="472"/>
<lb n="473"/><p><span>Onóir umhal is oineach i gcré do chuaidh,</span>
<lb n="474"/><span>Is cuspóir curata d'fhulaing an tréan 'san truagh,</span>
<lb n="475"/><span>Is ucht-bhrón d'iomarca, tinneas ag cléir 's ag tuath,</span>
<lb n="476"/><span>An crithleon chinidh rug Muiris mac Éamuinn uainn.</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>Bzzzzz1670c 17D</span>
<lb n="479"/><span>UzzzzzSéafradh Ó Donnchadha</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>2. - CRÉAD Í AN ANBHFAINN-SE AR ÉIRINN?</span></p>
<lb n="482"/>
<lb n="483"/><p><span>Ar bhás Uí Shúilleabháin.</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>Créad í an anbhfainn-se ar Éirinn?</span>
<lb n="486"/><span>Nó créad damhna a daoir-ghéibhinn?</span>
<lb n="487"/><span>Inis chrann-ruadh na séad sean,</span>
<lb n="488"/><span>Créad an t-amhluadh fá'r hairgeadh?</span>
<lb n="489"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="490"/><p><span>Créad dá dtáinig ceann i gceann,</span>
<lb n="491"/><span>Clódh sonais Rátha Raoileann?</span>
<lb n="492"/><span>Fairche taoibh-réidh na ngéag nglan,</span>
<lb n="493"/><span>Créad an t-aoin-bhéim fa'r heascradh?</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>Nó créad fá'r traochadh do thuirnn,</span>
<lb n="496"/><span>Aoibhneas mór Muighe Mumhan?</span>
<lb n="497"/><span>Gorm-fhonn braon-fhuar Banbha breagh,</span>
<lb n="498"/><span>Nó an d'aon-uaim tarla a tuiseal?</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>Bás Uí Shúilleabháin Siuire,</span>
<lb n="501"/><span>Fáth íslighthe ár n-áird-stiuire,</span>
<lb n="502"/><span>Rí Cliach is Cláire rom chráidh,</span>
<lb n="503"/><span>Dár dtáire an triath do theasdáil.</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>D'éag ua oirdhearc Aodha Dhuibh,</span>
<lb n="506"/><span>Eoghan mac Domhnaill duasaigh,</span>
<lb n="507"/><span>Tig do luath-bhás an tuir theinn,</span>
<lb n="508"/><span>Gur chuir uathbhás ar Éirinn.</span></p>
<lb n="509"/>
<lb n="510"/><p><span>Ní hiongna a héag an fhéinnidh,</span>
<lb n="511"/><span>Teann-chuir gliadh síl sein-Éibhir,</span>
<lb n="512"/><span>Fonn finn-gheal tonn-bhán an trír,</span>
<lb n="513"/><span>Lom-lán d'imneadh is d'eisidh.</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>Ní hiongna niamh gach neamhaigh,</span>
<lb n="516"/><span>Do dhruim dula Uí Shúilleabháin,</span>
<lb n="517"/><span>'S gan gnaoi ar a séan-tuathaibh sin,</span>
<lb n="518"/><span>Ag mnaoi thréan-Tuathail Teachtmhair.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Neimh-iongnadh fá dhíombuaidh dó,</span>
<lb n="521"/><span>d'aithle mhillte I Mhaolughra,</span>
<lb n="522"/><span>Clár aimhréidh colgach na gcon,</span>
<lb n="523"/><span>Forbach claidh-réidh gan chomhthrom.</span>
<lb n="524"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="525"/><p><span>Sliocht duasach an Duinn chreachaigh,</span>
<lb n="526"/><span>Síol Fiacha mhir mhuilleathain,</span>
<lb n="527"/><span>Ní rathmhar ón daoirse an drong,</span>
<lb n="528"/><span>Fán gcraoibh-se i gcath Muighe Cualann.</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>Beag do shíl triath na dtrealamh,</span>
<lb n="531"/><span>Rí crot Finghinn fuilt-leabhair,</span>
<lb n="532"/><span>A oighre i ndí-mhiadh do dhul,</span>
<lb n="533"/><span>Rí-niadh fá'r dhoilghe déanamh.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>Níor smuaineadar smóil na gcat,</span>
<lb n="536"/><span>Seachnasach mear is Maonach,</span>
<lb n="537"/><span>Dá rí Mumhan fá teann treoir</span>
<lb n="538"/><span>Dubhadh do cheann a gcineoil.</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>Féidhlim mac Criomhthain na gcreach,</span>
<lb n="541"/><span>Rí clúmhail meanma Muimhneach,</span>
<lb n="542"/><span>Níor shíl an tréan i dTigh Duinn,</span>
<lb n="543"/><span>Nár dligh a fhréamh i bhFreamhainn.</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>Eochaidh nár éimigh duine,</span>
<lb n="546"/><span>Domhnall mór mionn Maonmhuighe,</span>
<lb n="547"/><span>Fiann chrainn-mhear nár chinnte um chródh,</span>
<lb n="548"/><span>Linnte a n-'airghean dob' iongnadh.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Ní dearmad dam go buadhach,</span>
<lb n="551"/><span>Túir na mbratach mbeann-bhuadhach,</span>
<lb n="552"/><span>Dá éachtchaoi gach puirt go bproinn,</span>
<lb n="553"/><span>Do chréacht-chraoibh Chuirc is Chriomhthainn.</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>Níor shíl Damhruidh na dtreas dte,</span>
<lb n="556"/><span>Go mbadh í úir na Frainnce,</span>
<lb n="557"/><span>Dá fheol-fhuil amhra ba dhíon,</span>
<lb n="558"/><span>Treóruigh calma na gcaith-ghníomh.</span>
<lb n="559"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="560"/><p><span>Níor síleadh leo re a linn sin,</span>
<lb n="561"/><span>Scrios a bpréamh do chlár Chaisil,</span>
<lb n="562"/><span>Lonn-chrainn nár teilgeadh le tóir,</span>
<lb n="563"/><span>Conn-chlainn na meirgeadh maoth-shróil.</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Níor síleadh dúinn-ne seal éigin,</span>
<lb n="566"/><span>A theacht do theidhm móir-éigin,</span>
<lb n="567"/><span>Leomhan do nár thearc ar dtoil,</span>
<lb n="568"/><span>Eoghan i bhfeart i bhFranncaibh.</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>Níor shíleamar fós, feacht n-aill,</span>
<lb n="571"/><span>Ionnarbadh oighre Dhomhnaill</span>
<lb n="572"/><span>Theinn i gcreacht-lotaibh rom chuir,</span>
<lb n="573"/><span>A heing bhreac-chnocaigh bhuadhaigh.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Dursan liom an seang síthe,</span>
<lb n="576"/><span>I gcrioslach na coigcríche,</span>
<lb n="577"/><span>Is gan trom-gháir ag béine ban,</span>
<lb n="578"/><span>I gcomhdháil chéile Chruachan.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>Dá mbadh thiar ag Leamhain Lir</span>
<lb n="581"/><span>d'éagfadh ceann chinéil Fhinnghin,</span>
<lb n="582"/><span>Adéarfaoi nár bh'iongnadh ann,</span>
<lb n="583"/><span>Déar-chaoi fionn-bhan na habhann.</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>Ba dheacair coimh-mheas cumhadh</span>
<lb n="586"/><span>Re hingheana Iar-mhumhan,</span>
<lb n="587"/><span>Dá gciach is ceann-truime mé</span>
<lb n="588"/><span>Fa thriath sean-tuinne Tóime.</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>Fá'n dtásc dtinn nach tásc mío-náir</span>
<lb n="591"/><span>Tar éis éaga Uí Shúilliobháin,</span>
<lb n="592"/><span>Ní slán aoinneach ná ullamh</span>
<lb n="593"/><span>I gclár daoineach Deas-mhumhan.</span>
<lb n="594"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="595"/><p><span>Thug bás onchon Locha Léin</span>
<lb n="596"/><span>Ar shíol Chuirc anba an oil-bhéim</span>
<lb n="597"/><span>Fóir gach riain um Luimneach Luirc</span>
<lb n="598"/><span>Ciaidhneach cuimhneach a chómh-ghuirt.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>Tháinig ní sochar sáthach</span>
<lb n="601"/><span>Dá éag obann antráthach</span>
<lb n="602"/><span>Gach báin-fhinnteach cloch gur chreach</span>
<lb n="603"/><span>Um Loch láin-linnteach Luigheach.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>Tig do bhás an mhín-mheir-si</span>
<lb n="606"/><span>Clódh a ghean 'san aimsir-seo,</span>
<lb n="607"/><span>Ag neach an galar nár ghoin</span>
<lb n="608"/><span>Do mheath toradh na talmhain.</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>Ba ní bliochtmhar a mbronnadh</span>
<lb n="611"/><span>Ní héadálach iothlanna,</span>
<lb n="612"/><span>d'aithle an nimhnidh ar cheana</span>
<lb n="613"/><span>Na hinnbhir gan éigneacha.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>Gan bhéith ag bruithneadh mheala</span>
<lb n="616"/><span>I nglotaibh an ghoirm-fheadha,</span>
<lb n="617"/><span>Gan maoidheamh ar mheas amuigh</span>
<lb n="618"/><span>Ó'n gceas naoidhean do neartuigh.</span></p>
<lb n="619"/>
<lb n="620"/><p><span>Gan seanchas glé do ghlanadh,</span>
<lb n="621"/><span>Gan éisteacht le healadhna,</span>
<lb n="622"/><span>Tig do chleith luirg Uí Logha,</span>
<lb n="623"/><span>Bheith gan uird gan almsona.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Síon fuar i n-aimsir teasbaidh,</span>
<lb n="626"/><span>Síon te an tráth nach uireasbaidh,</span>
<lb n="627"/><span>An cheathair-dhúil do chlaon cruth</span>
<lb n="628"/><span>Fá shaor treathan-mhúir Teamhrach.</span>
<lb n="629"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="630"/><p><span>Ní beag liom ar labhras air,</span>
<lb n="631"/><span>Mo thuirse ní tuar sochair;</span>
<lb n="632"/><span>Créad acht damhna daor-bhróin dam</span>
<lb n="633"/><span>Labhra m'aon-ghlóir ar Eóghan?</span></p>
<lb n="634"/>
<lb n="635"/><p><span>Fá'n mbúidh mbríoghmhar nár bhris móid</span>
<lb n="636"/><span>Sírim féin thall an Tríonóid,</span>
<lb n="637"/><span>Gan baoghal cabhra 'n-a chionn,</span>
<lb n="638"/><span>Saoradh a anma ar ifreann.</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>D' Ua Súilleabháin sírim sin</span>
<lb n="641"/><span>Ó d'éag coill-bhile an choscair</span>
<lb n="642"/><span>Suas go dtí tarmann Dé</span>
<lb n="643"/><span>Rí dá n-adhrann gach éin-chré.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>An Ceangal.</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>Créad óirne nach ró-luighfeadh tlacht channtlaimh</span>
<lb n="648"/><span>Tré fhód-chuirm Eóghain i bhfeart Franncach</span>
<lb n="649"/><span>Géag róis-bhile bhórd-oirir bhreac Leamhna</span>
<lb n="650"/><span>Re ar chóra, mo dhóchas, i dteas Teamhrach.</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>Bzzzzz1685obc 17D</span>
<lb n="653"/><span>3. - SIN ORCHRADH FÁ NDOIRTIM-SE MO DHÉARA DEARC.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>Ar bhás Shorcha Ní Mhic Dhomhnaill, bean Iarla Mhúscraidhe.</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>Sin orchradh fá ndoirtim-se mo dhéara dearc,</span>
<lb n="658"/><span>A Shorcha mar do dhorchuigh an t-éag do dhreach,</span>
<lb n="659"/><span>Olcas cur do sholas-chuirp i gcré 'san bhfeart,</span>
<lb n="660"/><span>'San bhfothrach i ndoircheacht fá éanaibh scart.</span>
<lb n="661"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="662"/><p><span>A sholas-bhean ó Chéis Chorainn, fá féarmhar magh,</span>
<lb n="663"/><span>Don bhorb-fhuil do chothuigh ar Mhaigh Léana an cath,</span>
<lb n="664"/><span>d'fhuil Chormaic do shocruigh gach téarma i gceart,</span>
<lb n="665"/><span>Is d'fhuil Eóchach mhir ó Dhún Mheannain na mbéimeann tailc.</span></p>
<lb n="666"/>
<lb n="667"/><p><span>A ghorm-dhearcach fhorasta nár éaduigh fear,</span>
<lb n="668"/><span>Is nár locartha i n-am toirbhirt na séad ar teacht,</span>
<lb n="669"/><span>I gCorcaigh thoir go gcrochtar mé mar scéal le gad,</span>
<lb n="670"/><span>Do chosmhalacht má follas dam ar thréad na mban.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>Dá molfainn thú níor dheacair dam muna bréag mo stair</span>
<lb n="673"/><span>A thoirchis mná bhrollaigh ghil d'fhuil Aodhna is Airt</span>
<lb n="674"/><span>Id shochraid ó's donas dam nár fhéadas teacht</span>
<lb n="675"/><span>Coiscfead-sa dom gholartha is mo mhéala leat.</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>Diarmaid Óg Ua Súilleabháin ag freagra:</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>Ní hí Sorcha is orchradh dom dhéaraibh dearc,</span>
<lb n="680"/><span>Ná d'oibrigh go brostuightheach mo léithe ag teacht,</span>
<lb n="681"/><span>Ná shocruigh i lár m'ochta-sa gan traochadh cnead,</span>
<lb n="682"/><span>Acht bás Donnchadha i gClár Chonaire dár géilleadh feacht.</span></p>
<lb n="683"/>
<lb n="684"/><p><span>Lámh oscardha na dtroma-chreach dtréan tar lear,</span>
<lb n="685"/><span>Ráib coscarthach na dtoirnn-bheart i dtraobhadh treas</span>
<lb n="686"/><span>Fáidh foilitheach árd-fhorusta i gcéill 's i smacht,</span>
<lb n="687"/><span>Dár chosmhalacht gan toirmeasc reacht Éibhir seal.</span></p>
<lb n="688"/>
<lb n="689"/><p><span>Is iad folanna as ar folcadh an laoch nár lag,</span>
<lb n="690"/><span>Fuil oirdhearc ó lochaibh Tuirc is Léin na bhflaith,</span>
<lb n="691"/><span>Fuil chosantach Chinn Chorainn do réab gach cath</span>
<lb n="692"/><span>Ar neart Lochlannach dhá bhfoscuirt soir a hÉirinn Airt.</span>
<lb n="693"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="694"/><p><span>Lá loma-chreach go follas na nGaedheal ar fad,</span>
<lb n="695"/><span>Tásc Chormaic mhic Dhonncadha i gcré re n'ais,</span>
<lb n="696"/><span>Ráib cosantach mar Chonall mac Néill na dtreas,</span>
<lb n="697"/><span>d'fhág fothram a thoirbheart ag réicsibh seal.</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p><span>Níor thoirbhir do sholamantacht Bhénuis gean,</span>
<lb n="700"/><span>Is níor bh'obair dó grod-imirt ná claon-rún as,</span>
<lb n="701"/><span>Acht forustacht is foirtileacht le gléas chuir cath,</span>
<lb n="702"/><span>'S gur chum codalta ann do shocruigh an fhéile a nead.</span></p>
<lb n="703"/>
<lb n="704"/><p><span>A Chormaic na gcoinghleac, mo mheala leat,</span>
<lb n="705"/><span>A thoirchis mná bhrollaigh ghil ó Léithghlinn ait,</span>
<lb n="706"/><span>Ní'l cosmhaileacht le comhthrom chirt dod ghaol i ngar,</span>
<lb n="707"/><span>Ó obainneacht bháis Donnchadha tar éis mo chreach.</span></p>
<lb n="708"/>
<lb n="709"/><p><span>Is ciodh follas duit Sorcha, a Shéafraidh, a theacht</span>
<lb n="710"/><span>Don bhorb-fhuil do chothuigh i Maigh Léana an cath,</span>
<lb n="711"/><span>Mo chrochadh-sa má's orchradh déara an bhean,</span>
<lb n="712"/><span>Ná golartha i gClár Chonaire le taobh na bhflaith.</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Má ghoineadar turrainne tiugha tréan na dtreas,</span>
<lb n="715"/><span>'San ndoircheacht go folaightheach i Maigh Léana ar dteacht</span>
<lb n="716"/><span>A sholas-chorp gan do chosaint air acht léine lag,</span>
<lb n="717"/><span>Dom chosmhaileacht níor loirgthe dhuit é mar chath.</span></p>
<lb n="718"/>
<lb n="719"/><p><span>'S gur follas duit, a shoirbh-fhir, do réir gach stair,</span>
<lb n="720"/><span>Re coinghleacaibh coithchionna na nGaedheal gur bh'feas,</span>
<lb n="721"/><span>Fá'n dtoichim sin go toilteanach roimh rae na reacht,</span>
<lb n="722"/><span>Oscaladh gan folaightheacht an lae 'san mhaigh.</span>
<lb n="723"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="724"/><p><span>Bzzzzz1669 17D</span>
<lb n="725"/><span>4. - NÁR CUIRTHEAR A CHORP 'SAN UAIGH.</span></p>
<lb n="726"/>
<lb n="727"/><p><span>Ar mhac Mhaghnuis Uí Chaoimh, 1669.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>Nár chuirthear a chorp 'san uaigh,</span>
<lb n="730"/><span>Ná raibh gan muirear a mhaoin,</span>
<lb n="731"/><span>Go raibh ar féasta i n-úir</span>
<lb n="732"/><span>Gach dúil le nach céasta Ua Caoimh.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>Mór-éacht do moladh ar muir,</span>
<lb n="735"/><span>Mar aon is toirléan ar dtairbh,</span>
<lb n="736"/><span>Scéimh a cholna i gcaol-uaigh dhoirbh,</span>
<lb n="737"/><span>Fá stuadh Droma taobh-fhuair Tairbh.</span></p>
<lb n="738"/>
<lb n="739"/><p><span>Is é mac Maghnuis mo bhrón,</span>
<lb n="740"/><span>Fá shioc na Samhna so ag suan,</span>
<lb n="741"/><span>Tháinig do throm-gháir na scéal</span>
<lb n="742"/><span>Gol-gháir na dtréan is na dtruagh.</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>Naoi mbliadhna seascad sé chéad,</span>
<lb n="745"/><span>Agus míle ó ghein Chríost gan choimh-mheasc,</span>
<lb n="746"/><span>Cúis nach aoibh acht cás is cor,</span>
<lb n="747"/><span>Ua Caoimh le bhás gur bascadh.</span></p>
<lb n="748"/>
<lb n="749"/><p><span>Bzzzzz1685obc 17D</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>5. - GO MBADH SLÁN BEÁRRTHA DO BHRIAN.</span></p>
<lb n="752"/>
<lb n="753"/><p><span>Do Bhrian Mac Suibhne.</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>Go mbadh slán beárrtha do Bhrian,</span>
<lb n="756"/><span>Slán dá ghnúis is dá ghlé-ghiall,</span>
<lb n="757"/><span>I ngort is i bhfán gach fuinn,</span>
<lb n="758"/><span>Slán dá chorp is da choluinn.</span>
<lb n="759"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="760"/><p><span>Slán dá cheann is dá chosa,</span>
<lb n="761"/><span>Slán uaim don Bhrian bheárrtha-so,</span>
<lb n="762"/><span>Ó bhí i ndán dá mhaise mhir,</span>
<lb n="763"/><span>Dá shlán dá thaise dá sheasamh.</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>Ní tnúth ní taoma tearca,</span>
<lb n="766"/><span>Ní time ní tuath-bhearta,</span>
<lb n="767"/><span>Rug fá'n am-so ar an dtír,</span>
<lb n="768"/><span>Thug an smailc seo ar a smeigín.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>Acht leathtrom líonmhar an Ghoill</span>
<lb n="771"/><span>Is buan-bhearta an bhaic geamoinn</span>
<lb n="772"/><span>Gach trom ar shaoir-Bhrian do shlad</span>
<lb n="773"/><span>Do lom caoin-ghiall ár gcarad.</span></p>
<lb n="774"/>
<lb n="775"/><p><span>Clann Éibhir ba hoirdhearc daoibh</span>
<lb n="776"/><span>Gus andiu nár thuill tathaoir,</span>
<lb n="777"/><span>Éisteacht éagcóra an Ghoill ghlais,</span>
<lb n="778"/><span>Eadtróra do Chloinn tSuibhne.</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>Ní thug i dtír Eóghain uill,</span>
<lb n="781"/><span>Ná i dtír chnuasabhuigh Chonaill,</span>
<lb n="782"/><span>Toghadh críoch nár chaill ar mhóid,</span>
<lb n="783"/><span>Do fríoth faill ar an bhfé<del>e</del>asóig.</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>Nó i bhFánait an fhuinn uaine,</span>
<lb n="786"/><span>Nó ins na Tuathaibh taoibh-uaine,</span>
<lb n="787"/><span>Craobh aicme na gcleas nguile,</span>
<lb n="788"/><span>I measc saor-mhaicne na Suibhne.</span></p>
<lb n="789"/>
<lb n="790"/><p><span>Dar leat ní headtortha uile,</span>
<lb n="791"/><span>Do lomradh Brian bárr-bhuidhe,</span>
<lb n="792"/><span>Fóir-fine nár ghaibh ó Ghall,</span>
<lb n="793"/><span>Fá mear cróilighe cathbharr.</span>
<lb n="794"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="795"/><p><span>A bhráthair bhunaidh, a Bhriain bhinn,</span>
<lb n="796"/><span>An t-aon-Dia glórmhar guidhim,</span>
<lb n="797"/><span>Ó tá gan cnámh geárrtha id ghar,</span>
<lb n="798"/><span>Slán beárrtha fád bhearradh.</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>An Ceangal.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>Slan beárrtha dom bhráthair, do Bhrian an ghrinn,</span>
<lb n="803"/><span>Ráib ághmhar do shár-fhuil na Niall is Chuinn</span>
<lb n="804"/><span>Lámh láidir is náireach i n-iathaibh Flainn,</span>
<lb n="805"/><span>An cháin cráidhte-si thárla do ghiall do chinn.</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>Gráin bháis ar an dtáiplis lér ciapadh sinn,</span>
<lb n="808"/><span>An chráin áil do saghadhadh as cliabh an chrainn,</span>
<lb n="809"/><span>Gláimh ghártha ba ghnáthach 'na diaidh ag druing</span>
<lb n="810"/><span>'Na lá smáil ar ar gceárdaibh go mbiaidh re ar linn.</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>6. - IS BRÓNACH MO THOCHT.</span></p>
<lb n="813"/>
<lb n="814"/><p><span>Bzzzzz1795-97ls 18D</span>
<lb n="815"/><span>UzzzzzAnaithnid</span>
<lb n="816"/><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="817"/><span>Spainéirín spéir-ghéiseach sportamhail, umorro, do </span>
<lb n="818"/><span>bhí ag Séafradh agus thárla go raibh cruach arbhair dá</span>
<lb n="819"/><span>hait-dhéanamh 'san iothlainn go ndeachaidh Druimín .i.</span>
<lb n="820"/><span>an spainéar ag spaid-fhiadhach ar na luchaibh gur rith</span>
<lb n="821"/><span>ceann díobh ar theicheamh ó'n gcat noch do bhí dá tafann</span>
<lb n="822"/><span>i mbéal Druimín gur ro mhairbh do láthair í agus do</span>
<lb n="823"/><span>chan Séafradh cluiche caointe mar leanas.</span></p>
<lb n="824"/>
<lb n="825"/><p><span>Fonn: "Iom bó agus um bo."</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>Bzzzzz1685obc 17D</span>
<lb n="828"/><span>UzzzzzSéafradh Ó Donnchadha</span></p>
<lb n="829"/>
<lb n="830"/><p><span>Is brónach mo thocht,</span>
<lb n="831"/><span>Go tóirseach dom shlad,</span>
<lb n="832"/><span>Is crólag mo chorp,</span>
<lb n="833"/><span>Is deorach mo dhearc.</span>
<lb n="834"/><span>Iom bó agus um bó.</span>
<lb n="835"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="836"/><p><span>Dá scóllfainn mo chruit,</span>
<lb n="837"/><span>Níor theoide mo chreat,</span>
<lb n="838"/><span>Dá ndiúgfainn an sruth,</span>
<lb n="839"/><span>Ní mhúchfainn mo thart.</span>
<lb n="840"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="841"/>
<lb n="842"/><p><span>Ní'l fuinneamh im chorp,</span>
<lb n="843"/><span>Mo spiorad is lag,</span>
<lb n="844"/><span>Dá n-ithfinn-si torc,</span>
<lb n="845"/><span>Ní mhuirfinn cearc.</span>
<lb n="846"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>I sceolaibh na scol,</span>
<lb n="849"/><span>I seodaibh na sean,</span>
<lb n="850"/><span>I gceoltaibh na gcrot,</span>
<lb n="851"/><span>Is ró-bheag mo ghean.</span>
<lb n="852"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>Is nimhneach mo ghol,</span>
<lb n="855"/><span>Is coimhightheach mo chnead,</span>
<lb n="856"/><span>Ag caoineadh mo chon,</span>
<lb n="857"/><span>'S is cíocrach mo scread.</span>
<lb n="858"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>Mo choileán dob óg,</span>
<lb n="861"/><span>Is díombáidheach a chríoch,</span>
<lb n="862"/><span>Cé'r ghiobanta a ghlór,</span>
<lb n="863"/><span>Níor dhíoghbháil a ghníomh.</span>
<lb n="864"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="865"/>
<lb n="866"/><p><span>A bhrúchtach níor bhorb,</span>
<lb n="867"/><span>A ghnúiseach níor gharbh,</span>
<lb n="868"/><span>Níor thútach a thorainn,</span>
<lb n="869"/><span>Níor ghúngach a dhealbh.</span>
<lb n="870"/><span>Iom bó agus um bó.</span>
<lb n="871"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="872"/><p><span>Níor chúthail a cholg</span>
<lb n="873"/><span>I súgradh na sealg,</span>
<lb n="874"/><span>Ba lúthmhar a lorg,</span>
<lb n="875"/><span>I lúbaibh na learg.</span>
<lb n="876"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>Mo choileán go baois,</span>
<lb n="879"/><span>Mo ghreadán a bhás,</span>
<lb n="880"/><span>Mé im dhonán dá éis,</span>
<lb n="881"/><span>Ag gearán mo cháis.</span>
<lb n="882"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>Is suthrach go moch</span>
<lb n="885"/><span>Do ghluaiseas amach,</span>
<lb n="886"/><span>Go suathfadh a chorp</span>
<lb n="887"/><span>Ní fhuarfadh a chab.</span>
<lb n="888"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>Dob uailleach a chor</span>
<lb n="891"/><span>Ag scuabadh na scart,</span>
<lb n="892"/><span>Ag ruagadh na lon</span>
<lb n="893"/><span>As bhruachaibh a nead.</span>
<lb n="894"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="895"/>
<lb n="896"/><p><span>A thuitim le luich</span>
<lb n="897"/><span>Is miste mo rath,</span>
<lb n="898"/><span>Dob fhusaide a dhul</span>
<lb n="899"/><span>Dá dtuitfeadh le cat.</span>
<lb n="900"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>Le buile go moch,</span>
<lb n="903"/><span>Do ritheas amach,</span>
<lb n="904"/><span>Gur lingeas an loch</span>
<lb n="905"/><span>Níor fhilleas isteach.</span>
<lb n="906"/><span>Iom bó agus um bó</span>
<lb n="907"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="908"/><p><span>I ndoiridhibh an Ruis</span>
<lb n="909"/><span>Ná i gCuimín na gCros</span>
<lb n="910"/><span>Ní imthighinn im chuis</span>
<lb n="911"/><span>Gan Druimín lem chois.</span>
<lb n="912"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>I gCathair na gCloch</span>
<lb n="915"/><span>Ós leacain na leacht,</span>
<lb n="916"/><span>I bhfarradh mo chon</span>
<lb n="917"/><span>Do chaithfinn mo sheal.</span>
<lb n="918"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>An tan luighinn ar mo leis,</span>
<lb n="921"/><span>Do shíneadh lem ais,</span>
<lb n="922"/><span>A dhlaoidhthe lem dheis</span>
<lb n="923"/><span>Do chíorainn lem bhais.</span>
<lb n="924"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>Ba theasaidhe a throid,</span>
<lb n="927"/><span>Gé'r thanaidhe a neart,</span>
<lb n="928"/><span>Ba neamh-chlaoidhte a chreat</span>
<lb n="929"/><span>I gcasaoid le cat.</span>
<lb n="930"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="931"/>
<lb n="932"/><p><span>Ní thaobhadh an torc,</span>
<lb n="933"/><span>'S do chéasadh an chearc,</span>
<lb n="934"/><span>Ní phianadh an broc,</span>
<lb n="935"/><span>Gé'r dhé<del>e</del>arach an chreach.</span>
<lb n="936"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>Ní chluichfeadh an míol,</span>
<lb n="939"/><span>Do chlipfeadh an t-uan</span>
<lb n="940"/><span>Do lingfeadh tar linn</span>
<lb n="941"/><span>Ní thuitfeadh 'san luaith.</span>
<lb n="942"/><span>Iom bó agus um bó.</span>
<lb n="943"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="944"/><p><span>Is ciach liom a chruit,</span>
<lb n="945"/><span>A chiabh 'gus a fholt,</span>
<lb n="946"/><span>Ag fiachaibh an chnuic</span>
<lb n="947"/><span>Dhá stialladh le hairc.</span>
<lb n="948"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>Mo dheacamhail a dhearc</span>
<lb n="951"/><span>Ag gealún 'na ghob,</span>
<lb n="952"/><span>Is ceanamhail a chreat</span>
<lb n="953"/><span>Ag eascuin i bport.</span>
<lb n="954"/><span>Iom bó ag<del>h</del>us um bó.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>Is nimhneach an bhail</span>
<lb n="957"/><span>Do-chím ar a chruit,</span>
<lb n="958"/><span>Dá scríobadh 'san scairt</span>
<lb n="959"/><span>Go cíocrach le circ.</span>
<lb n="960"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>A mhuineál ag muic</span>
<lb n="963"/><span>Dá ghabháil 'na clab,</span>
<lb n="964"/><span>A gheadán ní guirt</span>
<lb n="965"/><span>Ag fiodán ar fasc.</span>
<lb n="966"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="967"/>
<lb n="968"/><p><span>Dob éadtrom a thruis</span>
<lb n="969"/><span>'Na bhéal ag an as,</span>
<lb n="970"/><span>A mhéadal ag tuis</span>
<lb n="971"/><span>Ag féachaint a bhlais.</span>
<lb n="972"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="973"/>
<lb n="974"/><p><span>Do giobadh go lom</span>
<lb n="975"/><span>Le cuilibh a cheann,</span>
<lb n="976"/><span>A ghoile 'sa dhrom</span>
<lb n="977"/><span>Ag iolar i gcrann.</span>
<lb n="978"/><span>Iom bó agus um bó.</span>
<lb n="979"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="980"/><p><span>Do shleamhnuigh an luch</span>
<lb n="981"/><span>'Na dhranndal isteach,</span>
<lb n="982"/><span>Ba gheanncach a smulc</span>
<lb n="983"/><span>I dteannta ag an gcat.</span>
<lb n="984"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="985"/>
<lb n="986"/><p><span>Mo lurán gur éag</span>
<lb n="987"/><span>Níor speadán i spórt,</span>
<lb n="988"/><span>Mo leannán, mo leán,</span>
<lb n="989"/><span>Mo bheagán mo bhrón.</span>
<lb n="990"/><span>Iom bó agus um bó.</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>Cóimh-cheangal.</span></p>
<lb n="993"/>
<lb n="994"/><p><span>Is brónach mise is ní hiongnadh mé tríd tréith,</span>
<lb n="995"/><span>I ndeoidh mo churaidh ba mhinic i ngníomhthaibh éacht,</span>
<lb n="996"/><span>Cé mór mo thuirse ní chuirim ar Dhruimín bréag,</span>
<lb n="997"/><span>Is leor do a thubaist a thuitim le luichín léith.</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>7. - DO BHÍODH AG LAOGHAIRE 'SAN LIOS.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>Ag moladh an ghleanna.</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>Do bhíodh ag Laoghaire 'san lios,</span>
<lb n="1004"/><span>Gur traochadh ar dtír tar n-ais,</span>
<lb n="1005"/><span>Súgh caora i gcuachaibh gan ghlas,</span>
<lb n="1006"/><span>Is luachair ghlas go caolaibh cos.</span></p>
<lb n="1007"/>
<lb n="1008"/><p><span>Bun-ghlaise ghrianmhar an ghleanna,</span>
<lb n="1009"/><span>A beann aoibhinn is mian liom,</span>
<lb n="1010"/><span>Ionann scáil a ciabh 'sa com,</span>
<lb n="1011"/><span>Fonn fágnathach fiadh na mbeann.</span></p>
<lb n="1012"/>
<lb n="1013"/><p><span>Bun-ghlaise ghrianmhar an ghleanna</span>
<lb n="1014"/><span>Ag gluaiseacht le sleasaibh na gcríoch gcor,</span>
<lb n="1015"/><span>Ba ghnáthach ann le ceóltaibh crot</span>
<lb n="1016"/><span>Feoil broc bradán is breac<del>h</del>.</span>
<lb n="1017"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="1018"/><p><span>Lusradh cois-mhín na ngort</span>
<lb n="1019"/><span>Oscar, Oisín, agus Art</span>
<lb n="1020"/><span>Clanna Rónáin na lann nglas</span>
<lb n="1021"/><span>Im ghleann ar chonntraith ba chlos.</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>Bzzzzz1670 17D</span></p>
<lb n="1024"/>
<lb n="1025"/><p><span>8. - NÍ FHULAINGID GOILL DÚINN.</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>A.D. 1670.</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>Ní fhulaingid Goill dúinn síothughadh i nÉirinn seal,</span>
<lb n="1030"/><span>Ar gcroidhthe gan ghimhliughadh is ísliughadh fé n-a smacht</span>
<lb n="1031"/><span>Ar gcumas do luigheadughadh is díthiughadh ar gcléir ar fad</span>
<lb n="1032"/><span>Is fuirm a mío-rún críochnughadh ar saoghail as.</span></p>
<lb n="1033"/>
<lb n="1034"/><p><span>Níor shlighte dár n-ídiughadh líomhughadh bréagach beart</span>
<lb n="1035"/><span>Gan chumas an dlighidh riu i n-aonchúis d'éileamh cheart</span>
<lb n="1036"/><span>Tuigim gur síor-phudhar síothughadh saobh na bhfear</span>
<lb n="1037"/><span>Le a gcuirid i gcrích dúinn gníomhughadh léir a gceast.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>Dar dtubaist go laoitheamhail luighe dhúinn fé n-a smacht</span>
<lb n="1040"/><span>Mo thuirse is nach díon dúinn aon chúil d'Éirinn Airt,</span>
<lb n="1041"/><span>Ar gcumas is díoth-chumhang ní fiú sméar ar gceart</span>
<lb n="1042"/><span>Muna dtige gan maill chugainn míniughadh éigin as.</span></p>
<lb n="1043"/>
<lb n="1044"/><p><span>Do chonnac na Gaoidhil úd síodamhail séadach seal</span>
<lb n="1045"/><span>Cumasach cíosamhail críochnamhail céadfadhach ceart,</span>
<lb n="1046"/><span>Soilbhir saoitheamhail míon-úr maordha mear</span>
<lb n="1047"/><span>Fileadhta fíoramhail fíontamhail féastach feacht.</span></p>
<lb n="1048"/>
<lb n="1049"/><p><span>Cuirite caoineamhail draoitheamhuil daonnachtach</span>
<lb n="1050"/><span>Bioraite bíodhgamhail gaoiseamhail Gaedhealach glan,</span>
<lb n="1051"/><span>Go tuitim i bpríosún daoirseamhail lae na mbreath</span>
<lb n="1052"/><span>Nár thuilleadar mí-chlú is díothughadh déarach deart.</span>
<lb n="1053"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="1054"/><p><span>Goirim is guidhim súnn Críost chugaibh, caomh an flaith,</span>
<lb n="1055"/><span>d'fulaing a chaoin-chrú i gcraoibh chumhang chéasta theacht</span>
<lb n="1056"/><span>Go gcuireadh gan moill chugainn faoi chlú Gaedhil 'n-a gceart</span>
<lb n="1057"/><span>S go scriosaidh na Goill úd bhí riú i gcéin tar lear.</span></p>
<lb n="1058"/>
<lb n="1059"/><p><span>Bzzzzz1670c 17D</span>
<lb n="1060"/><span>9. - IS BARRA AR AN GCLEAS.</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>'Nuair do chuir Rí Cormac II séala ar an roinnt ar</span>
<lb n="1063"/><span>thalamh na hÉireann do rinneadh fá Chromuell.</span></p>
<lb n="1064"/>
<lb n="1065"/><p><span>Is barra ar an gcleas an reacht do theacht tar tuinn</span>
<lb n="1066"/><span>Ler leagadh fá shlait an treabh sin Éibhir Fhinn,</span>
<lb n="1067"/><span>Cama na mbeart do shlad go claon ar gcuing</span>
<lb n="1068"/><span>Lér gearradh amach ar gceart as Éirinn uill.</span></p>
<lb n="1069"/>
<lb n="1070"/><p><span>Is deacair a mheas go raibh i gcéill don druing</span>
<lb n="1071"/><span>Ceapadh na n-acht do thabhairt d'aon mhac Goill,</span>
<lb n="1072"/><span>Go bhfeacadar breath na bhfear ar Shéarlas Rígh</span>
<lb n="1073"/><span>Gur scaradar neart gan cheart le chéile a bhoill.</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>Do feannadh ar fad an feacht so i nÉirinn Gaoidhil</span>
<lb n="1076"/><span>Is deargthar feasta feart gach éin-fhir díobh,</span>
<lb n="1077"/><span>Nó glacaid a bpas gan stad is téid tar tuinn</span>
<lb n="1078"/><span>Is geallaid tar ais gan teacht go h-éag arís.</span></p>
<lb n="1079"/>
<lb n="1080"/><p><span>Cé neartmhar an tan-so ar chlannaibh Gaedheal na Goill</span>
<lb n="1081"/><span>Is cé rathmhar a staid le seal i bpréamhaibh Floinn</span>
<lb n="1082"/><span>Do dheascaibh a gcast ní ghabhaid géilleadh an fhuinn,</span>
<lb n="1083"/><span>Fearfaidh 'na frasaibh fearg Dé 'na ndruim.</span>
<lb n="1084"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1085"/><p><span>A Athair na bhfeart dod chead is déanta guidhe</span>
<lb n="1086"/><span>Ceartuigh na leas ar fad i nÉirinn Gaoidhil,</span>
<lb n="1087"/><span>Is leasuigh 'na gceart gan cheas gach aon don druing</span>
<lb n="1088"/><span>Is aisigh a reacht 's a rath don chléir i gcill.</span></p>
<lb n="1089"/>
<lb n="1090"/><p><span>Uch is athchaoi is lag í an uaisle anois!</span>
<lb n="1091"/><span>Cufa as calaidhe ar chailidhibh tuarastail,</span>
<lb n="1092"/><span>Bodaigh fá hataidhe is aistidhe shuarach sin,</span>
<lb n="1093"/><span>Is lucht oirdhearc seaghaidhe i gcaipíbh cluasacha.</span></p>
<lb n="1094"/>
<lb n="1095"/><p><span>Bzzzzz1685obc 17D</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>10. - RIAGHAIL CHUM BEAN DO THOGHADH.</span></p>
<lb n="1098"/>
<lb n="1099"/><p><span>Ná toigh bean chos-fhada, chrúbach, cham-loirgneach, chnagartha,</span>
<lb n="1100"/><span>ná bean cheochánach, chaol-sliastach, chrannránach,</span>
<lb n="1101"/><span>chruinn-tseilteach, agus ná<del>a</del> toigh ar mhíol chuna ná<del>a</del> ar</span>
<lb n="1102"/><span>choinín coinnle ná an riabhadh raibheadach ná an mhaoidheamh</span>
<lb n="1103"/><span>carad, ná an bhlomannach bheag-mhaitheasach, ná</span>
<lb n="1104"/><span>toigh na dubh-mhná beaga cor-luirgneacha, árd-ghothacha,</span>
<lb n="1105"/><span>mion-uasacha, ná an bhuireóg mhion-uasach, ná an chaol</span>
<lb n="1106"/><span>chlannmhar ná an bhiadán bhaoth-leamh ná bean bholg-mhór</span>
<lb n="1107"/><span>gan geir, gan toircheas, gan tábhacht, ná<del>a</del> samhaisc gan</span>
<lb n="1108"/><span>soileadh gan suathadh ná fóisc gan fuinneadh gan fáscadh,</span>
<lb n="1109"/><span>ná tuirtín tuatach, trom-éiseach ná bean aga</span>
<lb n="1110"/><span>mbeith béal tana dubh-ghlas, srón fada crom agus</span>
<lb n="1111"/><span>cinnigh leathta sínte, agus fós ná toigh bean coise</span>
<lb n="1112"/><span>brice buidhe ná píse cáise clúmhuighe.</span></p>
<lb n="1113"/>
<lb n="1114"/><p><span>Acht toigh bean bheas maighdeanamhail, maordha, mall-thriallach,</span>
<lb n="1115"/><span>géag-leabhair, tráthamhail, 'na mbeith craobhfholt</span>
<lb n="1116"/><span>claonach, cuach-bhuidhe, cam-fhleascach aice, agus</span>
<lb n="1117"/><span>éadan álainn ró-leathan is malaidhe cúmtha caola</span>
<lb n="1118"/><span>ciar-dhona agus gorm-dhearca geanamhla glasa, dá</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1119"/><p><span>ghruadhna geárrtha, griosamhla, agus srón cúmtha caol-phollach</span>
<lb n="1120"/><span>beag, béal bórd-dhearg, binn-bhriathrach baoth-fhoclach</span>
<lb n="1121"/><span>is dlúith-dhéad daith-gheal deagh-dhéanta is muineál</span>
<lb n="1122"/><span>maiseach mín-ghiasach is lí-ucht lile is cruaidh-chíocha</span>
<lb n="1123"/><span>cailcidhe is saor-chorp seang, usachtaidhe séimhe séimh-ghlaca</span>
<lb n="1124"/><span>slíme sleamhna is flaith-mhéaracha beaga boga</span>
<lb n="1125"/><span>bána beag-altacha is maol-ghlúine méithe 'gus colpaidhe</span>
<lb n="1126"/><span>díreacha dathamhla agus troightheacha tanaidhe</span>
<lb n="1127"/><span>taobh-shnuidhthe.</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>Bzzzzz1685c 17D</span>
<lb n="1130"/><span>UzzzzzAnaithnid</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>11. - Marbhnadh Sheafraidh Uí Dhonnchadha.</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>Brúire.</span></p>
<lb n="1135"/>
<lb n="1136"/><p><span>'S a maireann don ghasradh gheanmnuigh ghléigil,</span>
<lb n="1137"/><span>d'ingheanaibh fionna na gcluthmhar-chas gcraobh-fholt,</span>
<lb n="1138"/><span>Tré bhás a n-athar go hanbhfann éignirt,</span>
<lb n="1139"/><span>Ba ró-thruagh an ealta-so ag freagra a chéile.</span></p>
<lb n="1140"/>
<lb n="1141"/><p><span>A mháthair d'eascair d'fhuil Ghearaltach Ghréigeach,</span>
<lb n="1142"/><span>Is d'árd-fhuil athardha an Bharraigh ar thaobh di,</span>
<lb n="1143"/><span>Ba tharmann díona is coim don taobh-nocht,</span>
<lb n="1144"/><span>Cóimh-mheas re a chaoi aga chloinn níor bh'fhéidir.</span></p>
<lb n="1145"/>
<lb n="1146"/><p><span>Ní fhúigeadh suan i suairceas séimh-chrot,</span>
<lb n="1147"/><span>I gcaidreamh carad ná i dteagascaibh cléire,</span>
<lb n="1148"/><span>Le dian-chumhadh Charrtanaigh chneasta gan chlaona,</span>
<lb n="1149"/><span>Iar scaradh dá conách conntach réi-si.</span></p>
<lb n="1150"/>
<lb n="1151"/><p><span>An chathair 'nar thathaighsiod sealad go séanmhar,</span>
<lb n="1152"/><span>'San chathair níor b'annamh lucht seanma is éigse,</span>
<lb n="1153"/><span>An chathair seo ó theastaigh fear taistil do chéimeann,</span>
<lb n="1154"/><span>Is cathair mar ainm tú ó's cathair gan Séafradh.</span>
<lb n="1155"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1156"/><p><span>Níor mhalartuigh aigneadh a mhathas 's a mhéine</span>
<lb n="1157"/><span>'San mbliadhain do luadhadh bheith cruaidh san taobh-so</span>
<lb n="1158"/><span>San lá do chuaidh 'san tuama i n-aonar</span>
<lb n="1159"/><span>d'imthigh re n'ais ar mhair don fhéile.</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>Ní leanann  uinn sic friotal níos faide réim-si,</span>
<lb n="1162"/><span>S gan leigheas mo creach ar neach dá n-éagfainn,</span>
<lb n="1163"/><span>Acht so amháin ní ráidhte saobha,</span>
<lb n="1164"/><span>Gur buaine a bhláth tré thrácht na saoghal.</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>A Rí na n-aingeal do dhealbhuigh spéartha</span>
<lb n="1167"/><span>A mbí 'san talamh, reanna 'gus réalta</span>
<lb n="1168"/><span>Beir fuascaltha a anam ó pheannaid gan daor-bhruid</span>
<lb n="1169"/><span>Suas go flaitheas-bhrugh arraid-Mhic Dé ar Neimh.</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Is docharbhadh cléibh créacht-ghona is ciach san tír,</span>
<lb n="1172"/><span>Ó orchradh an té b'fhéile re cian san chríoch,</span>
<lb n="1173"/><span>Thug m'osna go tréith éignirt i mbliadhna arís</span>
<lb n="1174"/><span>Mar chloisim an scéal déidheadach so i n-iarthar Dhruing.</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>Is loiscneach eimhid laochra 'gus triaithe tríot,</span>
<lb n="1177"/><span>Is borb-ghol baoth béithe na liach do líon,</span>
<lb n="1178"/><span>Is brostuightheach baoghal béime fá'n bhiadhtach mhaoidhim</span>
<lb n="1179"/><span>Is nár choigilteach spré acht daonnachtach diadha síor.</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>Is follas gur éag saor-fhlaith na mbriathar mbinn</span>
<lb n="1182"/><span>Ba chosnamh don chléir d'éigsibh is d'iarrach slighe</span>
<lb n="1183"/><span>Fear foirtil gan fraoch tréan-ursa fial gan fuigheall</span>
<lb n="1184"/><span>'S is loiscighthe an t-éacht Séafradh bheith siar 'n-a luighe.</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p/>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1187"/><p><span>Bzzzzz1708ls 18T</span>
<lb n="1188"/><span>UzzzzzAnaithnid</span>
<lb n="1189"/><span>An seachtmadh lá déag do mhí Abrán na bliadhna d'aois Chríost</span>
<lb n="1190"/><span>1679, Dardaoin na Camaoineach i méon oidhche d'éag ceann oinigh</span>
<lb n="1191"/><span>agus eagnamha na Mumhan agus dom dhóigh na hÉireann go huile</span>
<lb n="1192"/><span>an tan so .i. Muiris mac Éamuinn mac Sheagháin, .i. fear</span>
<lb n="1193"/><span>Chaisleán an Lisín, iar mbuadh iongtha agus aithrighe agus a</span>
<lb n="1194"/><span>adhlacadh i gCill na Mullach i mainistir St. Frainsias an luan dá</span>
<lb n="1195"/><span>éis sin i n-aon-tuama re a mhnaoi mhaith pósta .i. Ónóiria</span>
<lb n="1196"/><span>inghean Chormaic mic Dhiarmada .i. Tighearna Mhuscroidhe agus í ag</span>
<lb n="1197"/><span>áitreabh an inid sin roimhe ó lá St. Frainsias ann san mbliadhain</span>
<lb n="1198"/><span>1669.</span>
<lb n="1199"/>
<pb n="33"/></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>Pudhar do leath go beacht i bféar-mhaigh Flainn,</span>
<lb n="1202"/><span>Do dhúblaigh tearcadh lachta is éisc an fhoinn,</span>
<lb n="1203"/><span>Lúth na lag is taisce an té gan tsuim,</span>
<lb n="1204"/><span>Is ughdar bleacht na mbeart gan bhréag do bhuing.</span></p>
<lb n="1205"/>
<lb n="1206"/><p><span>Tonn gan taise i dtreasaibh é do thuill</span>
<lb n="1207"/><span>Clú nach casfaidh cealta an ché go críoch,</span>
<lb n="1208"/><span>Dúil do chleachtadh reacht Mhic Dé do dhíon</span>
<lb n="1209"/><span>Is nár dhiultaigh neach fá dhealbh d'fhéach um nídh.</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>Cnú do ghart-fhuil Ghearailt Ghréaig an ghríobh</span>
<lb n="1212"/><span>'S do chrú na gceap i gCaiseal d'fhéadfadh puinn,</span>
<lb n="1213"/><span>I gcúis a phearsan feasaidh féin an fíor</span>
<lb n="1214"/><span>Ar chumpa ceart gan easbaidh éid, gan fuigheall.</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>Dob' iomdha rath an dreagain déid-ghil doinn</span>
<lb n="1217"/><span>'S a chumha nach machtnamh dath go tréith i dtír.</span>
<lb n="1218"/><span>Ní chumhgaid scata leath á scéal do rí<del>i</del>omh</span>
<lb n="1219"/><span>Acht long go last don mhaith gur éag 'na dhíth.</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>Ní'l dúl nár athruigh dath le téarma an tsaoi,</span>
<lb n="1222"/><span>An túr 's an sean an mear 's an méireach mín</span>
<lb n="1223"/><span>An cú 's an cat an t-each 's t-éigne ag caoi</span>
<lb n="1224"/><span>'S ní'l fiú na gcearc nár airigh é 'na luighe.</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>An com do chealg airm Déise an daill</span>
<lb n="1227"/><span>'S an chrú do chneasaigh dearca an té-si arís</span>
<lb n="1228"/><span>Cúigear cneadh a chreata is chréachta a chinn</span>
<lb n="1229"/><span>Ag ionnladh a chean má d'fhan ar éileamh aoin.</span>
<lb n="1230"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1231"/><p><span>Bzzzzz1669c 17D</span>
<lb n="1232"/><span>UzzzzzAnaithnid</span>
<lb n="1233"/><span>Bíodh a fhiadhnaise id'dhiaidh i bhFlondras</span>
<lb n="1234"/><span>Ar Albanach dho tharcuisnigh Fodhla,</span>
<lb n="1235"/><span>Armstrong is é badh ainm dó i mórtas,</span>
<lb n="1236"/><span>Nídh nár theasarguin ainm dó ar t-fhórsa.</span>
<lb n="1237"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Dánta Shéafraidh Uí Dhonnchadha an Ghleanna

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Dánta Shéafraidh Uí Dhonnchadha an Ghleanna

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
