Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Amhráin Phiarais Mhic Gearailt</title><author><name type="main">Piaras Mac Gearailt; eag. Riseard Ó Foghludha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L115</note>
                         <note type="L">23</note>
                         <note type="B">1750 18L</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L115</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Amhráin Phiarais Mhic Gearailt</title><author>Piaras Mac Gearailt; eag. Riseard Ó Foghludha</author><imprint><publisher>B.Á.C.: Conradh na Gaeilge, 1905</publisher><date>1750 18L</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>AMHRÁIN PHIARAIS MHIC GEARAILT</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>I. ROSC CATHA NA MUMHAN.  A.D. 1750.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>D'aithnigheas féin gan bhréag ar fhuacht</span>
<lb n="6"/><span>'S ar anfaithe Thétis taobh le cuan,</span>
<lb n="7"/><span>Ar chanadh na n-éan go séiseach suairc,</span>
<lb n="8"/><span>Go gcasfadh mo Shéasar glé gan ghruaim.</span>
<lb n="9"/><span>Measaim gur subhach do'n Mhumhain an fhuaim</span>
<lb n="10"/><span>'S d'á maireann go dubhach de chrú na mbuadh</span>
<lb n="11"/><span>Torann na dtonn le sleasaibh na long</span>
<lb n="12"/><span>Ag tarraint go teann 'n-ár gceann ar cuaird.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Tá lasadh 'san ngréin gach lae go neóin;</span>
<lb n="15"/><span>Ní taise dó'n rae, ní théidheann fé neóil;</span>
<lb n="16"/><span>Tá barra na gcraobh ag déanamh sceóil,</span>
<lb n="17"/><span>Nach fada bheidh Gaedhil i ngéibheann bróin.</span>
<lb n="18"/><span>Measaim gur subhach do'n Mhumhain an ceól</span>
<lb n="19"/><span>'S d'á maireann go dubhach de chrú na dtreón</span>
<lb n="20"/><span>Torann na dtonn le sleasaibh na long</span>
<lb n="21"/><span>Ag tarraint go teann 'n-ár gceann fé sheól.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>Tá Aoibhill ar mire agus Áine óg</span>
<lb n="24"/><span>Agus Clíodna an bhruinneal is áilne snódh;</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="25"/><p><span>Táid mílte agus tuilleadh de'n dtáin seo fós</span>
<lb n="26"/><span>d'á shuidheadh le buile gur tháinig an leoghan.</span>
<lb n="27"/><span>Measaim gur subhach do'n Mhumhain an ceól</span>
<lb n="28"/><span>'S d'á maireann go dubhach de chrú na dtreón</span>
<lb n="29"/><span>Torann na dtonn le sleasaibh na long</span>
<lb n="30"/><span>Ag tarraint anall 'n-ar gceann fé sheól.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Is annamh dam maidean ar amharc an laoi</span>
<lb n="33"/><span>Ná bainim chum reatha go fairrge síos,</span>
<lb n="34"/><span>Mo dhearca do leathadh ag faire de shíor</span>
<lb n="35"/><span>Ar bharcaibh an fharaire ag gearradh na slighe.</span>
<lb n="36"/><span>Measaim gur subhach do'n Mhumhain 's gur binn</span>
<lb n="37"/><span>'S d'á maireann go dubhach de chrú na ríogh</span>
<lb n="38"/><span>Torann na long ag scoilteadh na dtonn</span>
<lb n="39"/><span>Ag tarraint go teann 'n-ár gceann gan moill.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Cruinnigheadh gach duine d'fhuil Mhíleadh thréin</span>
<lb n="42"/><span>Go ritheann 'n-a chuisle de'n bhfíor-fhuil braon,</span>
<lb n="43"/><span>Do milleadh le dlighthe 's do crádhadh le claon,</span>
<lb n="44"/><span>Go mbuailfidh sé buille le báire an tséin.</span>
<lb n="45"/><span>Measaim gur subhach do'n Mhumhain i gcéin</span>
<lb n="46"/><span>'S d'á maireann go dubhach de chrú na dtréan</span>
<lb n="47"/><span>Torann na dtonn le sleasaibh na long</span>
<lb n="48"/><span>Ag tarraint go teann 'n-ár gceann le faobhar.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p>
<lb n="51"/><span>Bzzzzz1758 18L</span>
<lb n="52"/><span>UzzzzzAindrias Mac Craith</span>
<lb n="53"/><span>II. - DUAN NA SAOIRSE. A.D. 1758.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Fonn: An Chraoibhín Aoibhinn Áluinn Óg.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>Is fada fé chumhadh me ag tnúth gan téarnamh,</span>
<lb n="58"/><span>Go dubh-chroidheach tréith-lag tláith gan treóir,</span>
<lb n="59"/><span>Dom' bhascadh idir bhúir 's dom' bhrughadh idir bhaothlaigh</span>
<lb n="60"/><span>I lúib luim sléibhe fé bhráca an bhróin,</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="61"/><p><span>Gan de charaid dom' chabhair acht Donn 's a ghaolta</span>
<lb n="62"/><span>Do bheartuigh ar dtúis dam túirling taobh leis</span>
<lb n="63"/><span>Go n-aithrisfeadh dúinn gach rún ba léir do</span>
<lb n="64"/><span>Le dúil grinn scléipe gártha is ceóil.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>d'aithris ar dtúis dúinn cúis na saor-fhlaith,</span>
<lb n="67"/><span>Gan fiú suim gné nó fáth a ngleó,</span>
<lb n="68"/><span>'S nach fada bheidh búir i ndúthchas Éireann</span>
<lb n="69"/><span>'S crú chaoin Éibhir tláith gan treóir:</span>
<lb n="70"/><span>Tá Carolus 's a lannsa, 's a chobhlach gléasta</span>
<lb n="71"/><span>Ag tarraint thar abhainn le cabhair d'ár saoradh</span>
<lb n="72"/><span>Is ní mhaithfidh súd bonn do chlann Liútaerius</span>
<lb n="73"/><span>'S beidh foghlaidhe éigin tláith 'san bhfoghmhar.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Feasta beidh greann le fonn ar éigsibh</span>
<lb n="76"/><span>'S tiúin fuinn gléasta ag dáimh an cheóil;</span>
<lb n="77"/><span>Beidh cantain i dTeamhair fá Shamhain ag saor-fhlaith</span>
<lb n="78"/><span>'S togha slighe ag cléir le fagháil óm' leóghan.</span>
<lb n="79"/><span>Beidh cealla agus úird gan chúinse ag Papists;</span>
<lb n="80"/><span>Beidh easpairt an Domhnaigh i dteampuill naomhtha;</span>
<lb n="81"/><span>Beidh scaipeadh agus scannradh ar chomplacht éigin,</span>
<lb n="82"/><span>'S is subhach síothach bheidh Gaedhil go bráth 'n-a dheoidh.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Tá Ferdinand go fann 's an Franncach taobh leis</span>
<lb n="85"/><span>'S Hannraoi traochta ag dáimh, dár ndóigh;</span>
<lb n="86"/><span>Tá scaipeadh ar na hamhais, cá ngeabhaid ní léir dham -</span>
<lb n="87"/><span>Prussia tá tréith-lag is dáil do'n ngleó;</span>
<lb n="88"/><span>Sanders gan bail 's a bhabhlach réabtha,</span>
<lb n="89"/><span>Rodney i gcúl gan congnamh ó éin-fhear,</span>
<lb n="90"/><span>Cumberland dubhach 's an gúta 'á chéasadh</span>
<lb n="91"/><span>Agus Hold Thief déanta de Hawke ó ló.</span>
<lb n="92"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="93"/><p><span>Sin agaibh-se ó thúis gach rún ba léir dham</span>
<lb n="94"/><span>Agus meabhruighidh fhéin do chách mo sceól;</span>
<lb n="95"/><span>Tigeadh gach crobhaire ag cabhair le Séarlus</span>
<lb n="96"/><span>Agus togha cloidhimh gléasta i láimh gach treóin.</span>
<lb n="97"/><span>Sin agaibh an t-am agus gabhaidh le chéile;</span>
<lb n="98"/><span>Preabaidh le fonn agus planncaidh méith-phuic;</span>
<lb n="99"/><span>Leanaidh an fogha soin ar dhream an éithigh,</span>
<lb n="100"/><span>'S ná hiompuigheadh aon le scáth ó'n ngleó.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Bzzzzz1775ob 18D</span>
<lb n="103"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span>
<lb n="104"/><span>III.  - BA RIAGHAIL AG FLAITHIBH.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>Ag leanamhain friotal fíor-mhilis Sheagháin Uí Thuama an Ghrinn.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Ba riaghail ag flaithibh a bheith fearamhail fáilteach féil</span>
<lb n="109"/><span>'San gcrích seo tamall, gur leagadh na táinte laoch.</span>
<lb n="110"/><span>An fhuidheall bheag mhaireas ní'l aiteas 'ná tábhacht 'n-a gcéill</span>
<lb n="111"/><span>Tá Gaoidhil fé scamall, is Gallaibh go hárd i réim.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Réim is rachmus do chleachtas an ráib gan ghruaim;</span>
<lb n="114"/><span>Éaradh ní fachtar 'n-a theasdas ó'n sár-fhear suairc;</span>
<lb n="115"/><span>Laoch ba thaithneamhach sealad ag fáidhíbh duain,</span>
<lb n="116"/><span>Ba thréan chum seasaimh 'n-aghaidh danar i mbeárnain chruaidh.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>I mbeárnain chruaidh na suadh ba shámh ba thréan,</span>
<lb n="119"/><span>Ó'n Ráith anuas ba dhual bheith sár-mhaith, saor.</span>
<lb n="120"/><span>Mo chás! mo nuar! na huaisle ar fan go faon</span>
<lb n="121"/><span>D'fhág táinte ar buadhairt go fuar is Pádraig tréith.</span>
<lb n="122"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="123"/><p><span>Cé tréith gan stór gach leóghan is gríbheach glan</span>
<lb n="124"/><span>Do shéidfeadh leó, gan chóir, gan bhrígh, gan bhail,</span>
<lb n="125"/><span>Ní baoghal duit fós! tá 'n tóir thar tuinn ag teacht</span>
<lb n="126"/><span>Do réidhfe an brón, 's an ceó ód' chroidhe ar fad.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>Cé fada siar do thriall go Béarra an Chuain</span>
<lb n="129"/><span>Do gheabhair gach triath 'san iaith sin séimh gan chluain.</span>
<lb n="130"/><span>Gach baothlach diabhail ná riarfadh céim do ghuais</span>
<lb n="131"/><span>Beidh caismirt dian 'n-a dhiaidh ag éigse is uais.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Uais gan cháim roimh dháimh an bhrollaigh-ghil</span>
<lb n="134"/><span>Is uaisle Fáil go sámh 'n-a sholas-chill.</span>
<lb n="135"/><span>Cé cruaidh do chás le spás is le doilbhe,</span>
<lb n="136"/><span>Beidh ruaig ar do námhaid is beir sásta soilbhir.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Bzzzzz1791ob 18D</span>
<lb n="139"/><span>IV. - SEAGHÁN Ó DIGHE.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Níor ghéilleas riamh do ráidhtibh</span>
<lb n="142"/><span>Fileadh, fáidh nó draoi</span>
<lb n="143"/><span>Go bhfuair an Bhulcán gránda</span>
<lb n="144"/><span>Bhénus bhreagh mar mhnaoi,</span>
<lb n="145"/><span>Nó go bhfeaca péarla an bháin-chnis</span>
<lb n="146"/><span>Le toil a cáirde gaoil</span>
<lb n="147"/><span>Gan rogha nó malairt áruis</span>
<lb n="148"/><span>I bhfochair Sheagháin Uí Dhighe.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Ní ghéillim nách sprid náimhdeach</span>
<lb n="151"/><span>Do tháthuigh dlúith an dís; -</span>
<lb n="152"/><span>A chuspóir pheacaidh Mhámoin,</span>
<lb n="153"/><span>'Na measc, mo náire, bhís!</span>
<lb n="154"/><span>"Mopso Nysa datur" -</span>
<lb n="155"/><span>Is fíor an ráidhteacht í</span>
<lb n="156"/><span>Ó fuair an stuaire d'ádhbhar</span>
<lb n="157"/><span>Fear mar Sheaghán Ó Dighe.</span>
<lb n="158"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="159"/><p><span>Dá mbadh fear mar chách me</span>
<lb n="160"/><span>'S gur mhaith mar cheárd liom í</span>
<lb n="161"/><span>Do throidfinn seal mar Mhárs di</span>
<lb n="162"/><span>'S do ghrádhfainn í óm' chroidhe;</span>
<lb n="163"/><span>Ó 'sé do bhreóidh 's do chráidh me,</span>
<lb n="164"/><span>Is d'fhág me támh gan bhrígh,</span>
<lb n="165"/><span>Ár gcartlainn shneachtaidh mhná bheith</span>
<lb n="166"/><span>'Na tráill ag Seaghan Ó Dighe.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>V. - MONUAR MAR D'ÉAG.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Fonn: "Seaghán Ó Duibhir an Ghleanna".</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>Monuar mar d'éag na fearaibh, uaisle Gaedheal do b'fhearra:</span>
<lb n="173"/><span>Ba mhuar a gcáil 's a ngradam, is ba bháirseach a réim;</span>
<lb n="174"/><span>Ba luaithe léir chum catha Tuathal tréan Mac Teachtmhair,</span>
<lb n="175"/><span>Ní áirimhim Cóir Uí Chalma, d'árduigh mac Dé;</span>
<lb n="176"/><span>Lúth na laoch nár mheathta, an trúip 'nar ghlaoidh Turgeasius,</span>
<lb n="177"/><span>Fionn le hAiacs fuair gairm árd-chon le faobhar,</span>
<lb n="178"/><span>Is mór-mhac Bhriain do threascair Danair chródha an leasa</span>
<lb n="179"/><span>'S ná bíodh Seaghán Ó Duibhir an Ghleanna ag trácht ar a ghéim.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Do traochadh i gCluain Tairbh i mbéimeann muar na gaisce</span>
<lb n="182"/><span>Éigse is leógain chailce ba rábach sa' scléip,</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="183"/><p><span>Dubhlaing óg 's a dhalta 'n-a mbianaibh óir ar lasadh</span>
<lb n="184"/><span>Le faobhar ghníodh feóil do ghearradh, 's is breagh chartadh Danes,</span>
<lb n="185"/><span>Mac Maoil thug chughainn tar caise Creed is Cooke is Carud,</span>
<lb n="186"/><span>Maud is Moore is Bagwell d'ár gcárnadh ins gach céim</span>
<lb n="187"/><span>Fowkes is Hoops is Bassett, triúr d'fúig mé-se i n-earaid,</span>
<lb n="188"/><span>Is níor ghreann liom tú bheith feasta ag trácht ar do ghéim.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>Tá an Spáinn go humhal ag freagairt, 's is dána an chúis le tagairt</span>
<lb n="191"/><span>Sás na dtrúp do tharraint go bráth chum an scéil,</span>
<lb n="192"/><span>'S a n-árthaighe dúnta daingean lán de thogha na bhfearaibh</span>
<lb n="193"/><span>Láidir umhal chum catha, ráib-choin gan bhéim.</span>
<lb n="194"/><span>Is gearr 'n-a dheáidh go bpreabfaidh scáil na long ar lasadh,</span>
<lb n="195"/><span>Gártha i gciumhais gach baile is dán suilt le séan,</span>
<lb n="196"/><span>Go mbeidh próiseas siain ag sagairt is sinn-ne 'triall ar easpairt</span>
<lb n="197"/><span>Is, go bhfagham-na an chabhair, ná bain le trácht ar do ghéim.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Táid éigse ag guidhe le tamall réabadh thíos ar Ghallaibh,</span>
<lb n="200"/><span>Traochadh is sceimhleadh is scaipeadh i gClár Luirc is Néill,</span>
<lb n="201"/><span>Is Gaedhil a chíonn, cé fada, a ndaor-bhruid díobh 's a gceasna,</span>
<lb n="202"/><span>Ag téacht arís i ngradam áidhbhéil 'n-a ndéidh.</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="203"/><p><span>Ní'l sméirle dhíobh ná cleachtann Cré do ríomh 'ná Paidir</span>
<lb n="204"/><span>Ná traochfaimíd i gceastaibh báis agus éag:</span>
<lb n="205"/><span>'S is fearr le maoidheamh soin, measaim, 'ná ráidhte baois' an raiste</span>
<lb n="206"/><span>Seaghán O Duibhir an Ghleanna ag trácht ar a ghéim.</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>VI. - A MHALAÍ BEAG, Ó.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Fonn: "Eibhlín a Rúin".</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>Siúd Móra is Muire is Pádraig dhuit</span>
<lb n="213"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span>
<lb n="214"/><span>Mo sceólta bainfid gáire asat</span>
<lb n="215"/><span>A chuid de'n tsaoghal, Ó!</span>
<lb n="216"/><span>Suidh, a stóir, láimh liom,</span>
<lb n="217"/><span>Is inneósad duit le háthas</span>
<lb n="218"/><span>Go bhfuil Seóirse ag gol 's ag gárthaigh,</span>
<lb n="219"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>Táid crón-phuic cathach cráidhte,</span>
<lb n="222"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span>
<lb n="223"/><span>Mar táid slóighte d'fhuirinn Spáinneach</span>
<lb n="224"/><span>A chuid de'n tsaoghal, Ó!</span>
<lb n="225"/><span>Fé sheól ag teacht 'n-a dtáintibh</span>
<lb n="226"/><span>Le cóir go lannach láidir,</span>
<lb n="227"/><span>Is beidh coróin ar Ascánius,</span>
<lb n="228"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span></p>
<lb n="229"/>
<lb n="230"/><p><span>Ólfam feasta a shláinte,</span>
<lb n="231"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span>
<lb n="232"/><span>Mo leóghan lannach láidir,</span>
<lb n="233"/><span>A chuid de'n tsaoghal Ó!</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="234"/><p><span>Beidh tóir o Albain láimh leis</span>
<lb n="235"/><span>Is slóighte ó'n ainnir Máire,</span>
<lb n="236"/><span>Is nár fhóiridh Críost a ngártha,</span>
<lb n="237"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>Beidh ceól cruit, siosma is gáirdeas,</span>
<lb n="240"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span>
<lb n="241"/><span>Ag leógain Inse Fáilbhe,</span>
<lb n="242"/><span>A chuid de'n tsaoghal, Ó!</span>
<lb n="243"/><span>Beidh fógairt cluithche is báire</span>
<lb n="244"/><span>Ar gach stróinse chuir le fán sinn</span>
<lb n="245"/><span>Agus crón-phuic gointe cráidhte,</span>
<lb n="246"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>Is fada ó cuireadh chum fáin bocht,</span>
<lb n="249"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span>
<lb n="250"/><span>Pór na bhflaith do b'ársa,</span>
<lb n="251"/><span>A chuid de'n tsaoghal, Ó!</span>
<lb n="252"/><span>d'á dtreascairt is d'á gcárnadh,</span>
<lb n="253"/><span>d'á gclagairt is d'á gcáibleadh,</span>
<lb n="254"/><span>As sealbh cheart 's as áitreabh,</span>
<lb n="255"/><span>A Mhalaí bheag, Ó!</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>VII. - MÓR CHLUANA.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Trém' aisling araoir is mé 'm' luighe ar mo leabaidh</span>
<lb n="260"/><span>Do dhearcas le m' thaoibh an rígh-bhean chailce;</span>
<lb n="261"/><span>Bhí luisne 'sa mhnaoi ba gheanamhail gnaoi,</span>
<lb n="262"/><span>Is gile ag teacht tríthi de dhruim an tsneachta.</span></p>
<lb n="263"/>
<lb n="264"/><p><span>Ar theacht di fám' linn ba chruinn a hamharc,</span>
<lb n="265"/><span>Is do bheannuigh le suim go binn dom' shamhailt</span>
<lb n="266"/><span>d'fhreagras í gan deabhadh gan díth,</span>
<lb n="267"/><span>'S níor bh'aithis liom suidhe ar feadh mí 'n-a haice.</span>
<lb n="268"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="269"/><p><span>"A ainnir an mhín-chnis íodhain aibidh,</span>
<lb n="270"/><span>Do chuiris trím' chroidhe do shaighead go tapaidh;</span>
<lb n="271"/><span>Muna gcleachtfair liom tigheacht a bhaile chum tighis</span>
<lb n="272"/><span>Is duine gan bhrígh mé le baois ná mairfidh.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Innis dam féin gan bréag do shloinneadh:</span>
<lb n="275"/><span>An tusa Déirdre tré 'r traochadh Clann Uisnigh?</span>
<lb n="276"/><span>An tusa Céarnait nó 'n bhruingeall ó'n nGréig</span>
<lb n="277"/><span>Do thionnscain d'Éirinn an chéad shruth muilinn?</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>An tusa Tétis o thaobh na tuinne,</span>
<lb n="280"/><span>Nó an tu Hébe do thréig a cumann,</span>
<lb n="281"/><span>Nó Duireann na séad do tháinig ó'n Réadhchoill,</span>
<lb n="282"/><span>Nó Aoibhill aerach ó thaobh na Craige?"</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>"A óig-fhir shéimh, is baoth do labhairt:</span>
<lb n="285"/><span>Ní ceachtar dhíobh mé de'n méid do chanais;</span>
<lb n="286"/><span>d'achtas lem' ré, cé gur dheacair liom é,</span>
<lb n="287"/><span>Gan m'ainm do léigheadh d'aon d'á maireann."</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>"Och go cruaidh! mo bhuadhairt! mo dhanaid!</span>
<lb n="290"/><span>An tusa Mór Chluana, mar a luaidhtear t'ainm?</span>
<lb n="291"/><span>Tabhair dam tuairim is ná fág me ar buaidhreadh,</span>
<lb n="292"/><span>Ar lorg do thuairisc' go truaighe, faid mhairfead."</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>"Is cruinn do thuairim, a shuairc-fhir ghasta:</span>
<lb n="295"/><span>Is mise Mór Chluana is luaidhfead feasta</span>
<lb n="296"/><span>Gur mé bean sídhe an leasa so thíos</span>
<lb n="297"/><span>Na nGearaltach ngroidhe do bhíodh i gceannas!"</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Ar n-imtheacht di uaim d'fhág buadh is beannacht,</span>
<lb n="300"/><span>Is dubhairt, dom' dhúiseacht suas gan fealladh,</span>
<lb n="301"/><span>"Ní bheir-se gan dualgas i n-ionad do dhuanta,</span>
<lb n="302"/><span>'S ní heagal duit bualadh o'n sluagh, 'ná mealladh."</span>
<lb n="303"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="304"/><p><span>Bzzzzz1765 18L</span>
<lb n="305"/><span>UzzzzzSeán Llóid</span>
<lb n="306"/><span>VIII. - MÁIRSEÁIL AN PHOIC-FHIAIDH, 1765.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>Fonn: - "Buffs March"; or, "Lord Adam Gordon".</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>Stiúruigh le congnamh an Dúilimh, a rúin ghil,</span>
<lb n="311"/><span>Go Lonndain theas, is feas, i mBreatain bháin,</span>
<lb n="312"/><span>'S gur tu cnú mhullaigh is lonnradh gach dúthaighe, is laochra;</span>
<lb n="313"/><span>Gan éalaing is léir thu de phréimh Chaisil cháidh.</span>
<lb n="314"/><span>A bhláth na finne, barr thu is binne, is fearra fuinneamh éacht is gníomh,</span>
<lb n="315"/><span>Slán go dtigir, tráth gan tuisle, saor chugainn le slóigh,</span>
<lb n="316"/><span>Ag éileamh le faobhar, caithréim agus cródhacht</span>
<lb n="317"/><span>Ar dhaor-chineadh méirleach do chaomhna 's do choróin.</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>Tuar suilt is tréithe na scéalta so léirighthe</span>
<lb n="320"/><span>I léir-Inis Éilge anois, cé fada fé cháin,</span>
<lb n="321"/><span>Buadh neirt is tréine go haerach le saor-bhile</span>
<lb n="322"/><span>Réidhfeas go héascaidh ár gcéim is ár gcás.</span>
<lb n="323"/><span>Siubhail, a chumainn, chughainn le cumas, tiúnfar cruit le fáilte rómhat;</span>
<lb n="324"/><span>Le fonn beidh iomad adharc is stoc ag síor-sheinm ceóil</span>
<lb n="325"/><span>Beidh crú cheart na hÉireann, le tréimhse tá claoidhte</span>
<lb n="326"/><span>Gan chéasadh le cíosaibh mar bhíodar fé bhrón.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>Lúbaidh bhur ngéar-lanna léire mear éachtach'</span>
<lb n="329"/><span>I n-éadan fear 's i gcneasa-chuirp bhur námhaid.</span>
<lb n="330"/><span>Ar gcúlaibh ná staonaidh ar éan-chor, ní méala</span>
<lb n="331"/><span>An tréad-sa do thraochadh go tréith tuilte tláith.</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="332"/><p><span>Nách cuimhin libh mar díbreadh bhur sinsir thar sáile le Seón,</span>
<lb n="333"/><span>'S gur claoidheadh le milleadh dlighe agus mionna táinte gan treóir.</span>
<lb n="334"/><span>Is aoibhinn an scéal so le saor-chanadh, sílim,</span>
<lb n="335"/><span>Go mbeidh caomh-chlanna Míleadh go meidhreach ar sógh.</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>'S fé thuairim an scéil seo le réidhteach ár ndaoir-bhearta</span>
<lb n="338"/><span>Glaoidhmíd uile ar scála phunch go lán.</span>
<lb n="339"/><span>Go luath spreagtar téada le gléir-bhinneas píbe</span>
<lb n="340"/><span>d'ár saoradh ó scinn chughainn an Rí ceart 'na mhágh.</span>
<lb n="341"/><span>Líontar gloine i láimh gach nduine, lán de mhire sughachais bíom:</span>
<lb n="342"/><span>Sláinte an fhir chum fáin d'imthigh, diúgfam fé dhó.</span>
<lb n="343"/><span>Ár gcléir bheidh gan éan-smacht, ár n-éigse 's ár saoithe;</span>
<lb n="344"/><span>Léightear dúinn laoithe agus seinntear dúinn ceól.</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>Gan amhgar taistil le hAthair glan séimh Ó Riain</span>
<lb n="347"/><span>Go modhmhail beachtaim-se beannacht is céad i gcian</span>
<lb n="348"/><span>Go nuig rogha na sagart ar taithneamh 's ar gléirdheacht miain</span>
<lb n="349"/><span>'S gidh gallda é 'ainm is aithnid gur Gaedhealach Liam.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>Is fada treibh Gaedheal ghroidhe ghlas, an ghasradh gliaidh,</span>
<lb n="352"/><span>Gan reachta, gan rí díleas, gan acmhuinn na gcliar.</span>
<lb n="353"/><span>Ca fios gan mhoill sceimhle ná preabfadh i gcian</span>
<lb n="354"/><span>Do ghlanfadh o chuing dhaoirse iad go bhfreagradh Dia.</span>
<lb n="355"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="356"/><p><span>Bzzzzz1791ob 18D</span>
<lb n="357"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span>
<lb n="358"/><span>IX. - AN GHEALLAMHAIN.</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>Ar maidin i ndé is me ag déanamh machtnaimh</span>
<lb n="361"/><span>Ar Ghaedhealaibh 's mar a leagadh a gcáirde</span>
<lb n="362"/><span>Do casadh liom bé bhí péarlach cailce,</span>
<lb n="363"/><span>Maordha, maiseamhail, mnámhail.</span>
<lb n="364"/><span>Bhí a reamhar-ruisc réidh 's a scéimh mar eala,</span>
<lb n="365"/><span>A béal, a leaca, 's a báin-chnis</span>
<lb n="366"/><span>Mar shneachta ar chraobh tré chaor ag lasadh</span>
<lb n="367"/><span>'S í ag déanamh aitis is áthais.</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>Adubhairt ainnir na ndéid-gheal "Dé do bheatha</span>
<lb n="370"/><span>'S éist liom sealad, a sháir-fhir:</span>
<lb n="371"/><span>Tá dalta mo chléibh 's mo chéile ag casadh</span>
<lb n="372"/><span>Go tréan tar caladh 's a ghárda;</span>
<lb n="373"/><span>Scaipfidh na tréada taodach' malluighthe</span>
<lb n="374"/><span>'S beidh éigs' go flaitheamhail fáilteach</span>
<lb n="375"/><span>'N-a bhfearantas féin go séimh, go seascair,</span>
<lb n="376"/><span>'S ár gcléir go soilbhir sásta.</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>Tá lasadh ins an spéir, is an ghréin gan scamall</span>
<lb n="379"/><span>'S an rae go neartmhar, neamh-scáthach;</span>
<lb n="380"/><span>Tá binneas na n-éan i ngaorthadh an ghleanna</span>
<lb n="381"/><span>'S tá an laogh go magamhail ceáfrach;</span>
<lb n="382"/><span>Tá'n fhairrge thréan gan fraoch, gan fearg,</span>
<lb n="383"/><span>'S an ghaoth go taithneamhach páirteach;</span>
<lb n="384"/><span>'S is gairid dúinn téarnamh mo laoch a bhaile</span>
<lb n="385"/><span>Ag éileamh sealbh gan spleádhchas.</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>Is fada fé dhaor-smacht laochra Chaisil</span>
<lb n="388"/><span>I ngéibheann ghalair gan cháirdeas,</span>
<lb n="389"/><span>Gan talamh, gan taobhthacht réim 'ná caise,</span>
<lb n="390"/><span>Fé dheachtadh danar gan áthas,</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="391"/><p><span>d'á gcartadh, d'á gcréimeadh, d'á gcéasadh is d'á ngearradh,</span>
<lb n="392"/><span>d'á séideadh thar caladh 'n-a dtáintibh;</span>
<lb n="393"/><span>Is geallaim go réidhfidh laoch gan ainm</span>
<lb n="394"/><span>Gach péin agus ceasna atá orainn.</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>Tosach mo shaoghail gan bhréag do chaitheas</span>
<lb n="397"/><span>Im' réic, is cuireadh chum fáin mé;</span>
<lb n="398"/><span>Seal eile ag bréagadh béithe 's 'á mealladh</span>
<lb n="399"/><span>Le claon-chuir cleasa na máine.</span>
<lb n="400"/><span>I gcaitheamh mo shaoghail go léir níor radadh liom</span>
<lb n="401"/><span>Scéal níos aite le háireamh</span>
<lb n="402"/><span>'Na taisceala Shéarlais féin i ngradam</span>
<lb n="403"/><span>'S ag léir-scrios gallaibh as Clár Luirc.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>X. - CORMAC ÓG.</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>Fonn: "Táim-se im' chodladh, nó is fíor mo scéal".</span></p>
<lb n="408"/>
<lb n="409"/><p><span>Cois leasa dham sínte is mo smaointe ar mearbhal</span>
<lb n="410"/><span>Do dhearcas chugham ainnir tré dhairbhre im' néal</span>
<lb n="411"/><span>Go raibh carn-fholt scaoilte síos go talamh léi</span>
<lb n="412"/><span>Agus í ar seachmall d'á ceachladh ó'n tsaoghal.</span>
<lb n="413"/><span>"An duine thu, a shiúr, de'n dtriúr do chealg mé</span>
<lb n="414"/><span>Nó an tú Iunó, bean Iúpiter eagnaidhe?"</span>
<lb n="415"/><span>"Ní dalta díobh súd d'á ndubhrais cheana me,</span>
<lb n="416"/><span>Acht dlúith-shearc Charoluis, Banba i mbaoghal."</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>Múscail, a Chormaic churata chródha;</span>
<lb n="419"/><span>Scaoil ár nglasa le lúth do gheág;</span>
<lb n="420"/><span>Gléas go hobann ort clogad is clóca,</span>
<lb n="421"/><span>Claidheamh chum díoghaltais is fuinneamh 'n-a ndéidh!</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="422"/><p><span>Do gheóbhaidh tú féd' shliasta gan iarraidh, gan dearmad,</span>
<lb n="423"/><span>Gillín fé shrian is diallait airgid;</span>
<lb n="424"/><span>Fachtar an fiadh agus tugtar a bhaile é,</span>
<lb n="425"/><span>Is gearrfam na beanna de'n ngalla-phoc mhéith.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>Má's seana-phoc ruadh do ghluais thar fairrge é</span>
<lb n="428"/><span>Do tháinig chum baile gan phaitean, gan réim,</span>
<lb n="429"/><span>Bainidh an chluas de is ruagaidh a bhaile é</span>
<lb n="430"/><span>Nó fágaidh a shamhailt gan anfaithe i gcré.</span>
<lb n="431"/><span>Beidh binne-cheól adhairce le meidhir i mBanbain;</span>
<lb n="432"/><span>Beidh gearradh na ngadhar tré choilltibh Alban;</span>
<lb n="433"/><span>I mullach Chnuic-sídhe beidh rinnce is bachaire,</span>
<lb n="434"/><span>Ag cur fáilte a bhaile roimh chara na gcléir.</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>Beidh ár gcléir go seasmhach talamhach tóiceach</span>
<lb n="437"/><span>'S níor mhisde leó Seóirse do thuitim le béim;</span>
<lb n="438"/><span>Beidh cor-bhodaigh torusctha is tuilleadh aca dreóighte</span>
<lb n="439"/><span>Is Cormac Óg i gCaiseal fé réim.</span>
<lb n="440"/><span>Beidh cogadh na nGaedheal cois taobh na fairrge,</span>
<lb n="441"/><span>Púdar is p'léir is réabadh airgthe,</span>
<lb n="442"/><span>Gach faraire tréan is faobhar air chum caismirte</span>
<lb n="443"/><span>Ag cur búr do chodladh is ní dubhach linn é.</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>Is dona ár sceól 's is brónach doilbhir</span>
<lb n="446"/><span>Le gainne go dealbh ag treabhadh na cré,</span>
<lb n="447"/><span>'S an sodalach Seóirse i gcóiste soilbhir</span>
<lb n="448"/><span>Is ceól d'á spreagadh dhó i dtúis gach lae.</span>
<lb n="449"/><span>Tiocfaidh an Spáinneach go táirpeach acmhuinneach,</span>
<lb n="450"/><span>Is cuirfidh an Franncach scannradh ar an Sasanach;</span>
<lb n="451"/><span>Ba bhinne liom súd 'ná diúghadh baraille.</span>
<lb n="452"/><span>Táim-se im' chodladh nó is fíor mo scéal.</span>
<lb n="453"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="454"/><p><span>XI. - SÉARLUS GROIDHE.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Do bhíos-sa maidin aerach</span>
<lb n="457"/><span>Ag déanamh leanna i mbarr chnuic,</span>
<lb n="458"/><span>Mo smaointe, 's me go déarach,</span>
<lb n="459"/><span>Ar chlaonadh is chreachadh Chláir Luirc:</span>
<lb n="460"/><span>Do shuidh lem' ais de shíolradh Chais</span>
<lb n="461"/><span>An bhrídeach mhaiseach mhánla;</span>
<lb n="462"/><span>Ba chleasa saighead a rinn-rosc glas</span>
<lb n="463"/><span>'S a gnaoi mar shneachta ar bhántaibh.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>Bhí a méara miona ar théadaibh</span>
<lb n="466"/><span>Binne, ag seinnim dánta.</span>
<lb n="467"/><span>d'fhiosruigheas de'n spéirbhean</span>
<lb n="468"/><span>Mhaordha, mhiochair, mhnámhail:</span>
<lb n="469"/><span>"Aithris uait féin dam</span>
<lb n="470"/><span>An tusa an ainnir Áinbhle</span>
<lb n="471"/><span>Do chuir chum fáin ár Séamus</span>
<lb n="472"/><span>Ár Récs agus a cháirde?"</span></p>
<lb n="473"/>
<lb n="474"/><p><span>"Ní mise scar lem' chéile</span>
<lb n="475"/><span>'Ná thréig mo chara páirte</span>
<lb n="476"/><span>Ná ghaibh le galla-mhéirleach</span>
<lb n="477"/><span>I n-ionad flaith mo cháirde.</span>
<lb n="478"/><span>Do sheasas dó le tréimhse</span>
<lb n="479"/><span>Mar ghallóglach ar gárda.</span>
<lb n="480"/><span>Do thuit mo chlann 'n-a gcéadthaibh</span>
<lb n="481"/><span>Is d'fhág 'san Sacsain cárnadh."</span></p>
<lb n="482"/>
<lb n="483"/><p><span>"A Mhaighdean mhilis mhúinte,</span>
<lb n="484"/><span>Is dubhach liom cúis do chráidhte;</span>
<lb n="485"/><span>Is fuigheach 's is fras mo shúile</span>
<lb n="486"/><span>Ar gcloistin rúin do ráidhte."</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="487"/><p><span>Do labhair sí go ciúin liom</span>
<lb n="488"/><span>Is dubhairt i laoithibh séimhe</span>
<lb n="489"/><span>"Tá cóip ag teacht thar triúch chughainn</span>
<lb n="490"/><span>Chum réidhteach ar ár ngéibheann."</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>"A bhruinneal bheacht na Fódla</span>
<lb n="493"/><span>Is suidhte cló 's is cáibhneach,</span>
<lb n="494"/><span>Is milse liom do ghlór-sa</span>
<lb n="495"/><span>Ná ceólta crot is cláirseach,</span>
<lb n="496"/><span>Do bhréithre grinn is éacht do ghnímh</span>
<lb n="497"/><span>Is scéala críche is áirde.</span>
<lb n="498"/><span>Ar dtéacht thar tuinn do Shéarlus ghroide</span>
<lb n="499"/><span>Gheóbhaidh céad is míle fáilte."</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>XII.- AN CAOL-DRUIMEANN ÓG.</span></p>
<lb n="502"/>
<lb n="503"/><p><span>I mothar ghlas coille trém' néaltaibh,</span>
<lb n="504"/><span>Roimh mhúscailt do Phéabus chum seóil -</span>
<lb n="505"/><span>Ba mheidhreach i gcrannaibh na héanlaith</span>
<lb n="506"/><span>Is mac-alla ag léir-chanadh leó -</span>
<lb n="507"/><span>Do dhearcas go hathtuirseach bé mhiochair,</span>
<lb n="508"/><span>Innealta, shéimh, shultmhar, shóghach,</span>
<lb n="509"/><span>Ag taisteal an ghleanna 'n-a haonar</span>
<lb n="510"/><span>Ag casadh a Caol-Druimeann Óg.</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>Ba bhacallach camarsach péarlach</span>
<lb n="513"/><span>A carn-fholt craobhach 'n-a deóidh,</span>
<lb n="514"/><span>Go snadhmannach srathannach dréimreach</span>
<lb n="515"/><span>Ag tuitim 'na céibh léi go feór;</span>
<lb n="516"/><span>A braoithe mar shíoda 's a héadan</span>
<lb n="517"/><span>Gan teimheal is gan éalaing i gcló;</span>
<lb n="518"/><span>'S í thíos ar an ínse ag aodhaireacht</span>
<lb n="519"/><span>Gan suim acht 'n-a Caol-Druimeann Óg.</span>
<lb n="520"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="521"/><p><span>Do dhruideas 'n-a coinne go héascaidh,</span>
<lb n="522"/><span>'S ba gheanamhail géirseach an ógh;</span>
<lb n="523"/><span>d'fhiosras a turas is a héifeacht</span>
<lb n="524"/><span>A hainm, a héileamh 's a cló.</span>
<lb n="525"/><span>"An fíor gur tu Muireann no Éithne</span>
<lb n="526"/><span>Diana nó Hélen na dtréon,</span>
<lb n="527"/><span>Nó Aoife chuir draoidheacht ar na héanlaith</span>
<lb n="528"/><span>d'fhág Cloinn Lir ar thréan-mhuir 'n-a deóidh?"</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>"Ní haon aca ar éan-chor d'ár mhaoidhis mé,</span>
<lb n="531"/><span>A shéimh-fhile ghrinn oinigh chóir,</span>
<lb n="532"/><span>Acht Éire bhocht chéasta na Stíobhart</span>
<lb n="533"/><span>Is éist liom go n-innsead mo sceól:</span>
<lb n="534"/><span>Go mbeidh daor-ghruig an éithigh 's an aimhlis</span>
<lb n="535"/><span>d'á dtraochadh 's d'á ndíbirt sa' bhfoghmhar,</span>
<lb n="536"/><span>Is na céadta beidh fém' bhun sa' trínse</span>
<lb n="537"/><span>Ag réabadh na díge is d'á rómhar."</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>"Tá Seóirse go breóite, 's a mhuinntir,</span>
<lb n="540"/><span>'S a choróin air ní mhaoidhfear, ar ndóin;</span>
<lb n="541"/><span>Hanóbher ní dóigh liom gur díon do</span>
<lb n="542"/><span>'N-a cómhgar go suidhfeadh chum próinn.</span>
<lb n="543"/><span>Beidh an Diúc of York múchta fé'n ngeimhreadh</span>
<lb n="544"/><span>'S a bhanntracht, an bhuidhean bholg-mhór.</span>
<lb n="545"/><span>Beidh an scuaine go buadhartha d'á dhruim sin</span>
<lb n="546"/><span>'S is buadhach bheidh an Caol-Druimeann Óg."</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>"Gan amhras beidh reamhar-chluig ar Sheóirse</span>
<lb n="549"/><span>Agus amhgar d'á chóchadh is dá chlaoidhe;</span>
<lb n="550"/><span>Beidh Franncaigh i gcampa chum cómhraic</span>
<lb n="551"/><span>Ag caithfidh gach crón-phuic leó íoc.</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="552"/><p><span>Caithfear i gcarcar cearr-bhodaigh;</span>
<lb n="553"/><span>Fágfar gan cháin iad, gan chíos;</span>
<lb n="554"/><span>'S an sagart i gceannas go cráibhtheach</span>
<lb n="555"/><span>Ag canadh gach tráth mar do bhíodh.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>"Beidh cobhlach ó'n bhFranncach ar thréan-mhuir</span>
<lb n="558"/><span>'S is cobhsach sinn féin ag cur leó!</span>
<lb n="559"/><span>Beidh doghraing thar dobhartha le méath-phuic</span>
<lb n="560"/><span>d'á gcaitheamh as aol-bhrogaibh teó.</span>
<lb n="561"/><span>Beidh eagla an anfaithe ar béaraibh;</span>
<lb n="562"/><span>Tásc do gach éin-fhear mo sceól</span>
<lb n="563"/><span>Gur gairid dúinn cath-mhaor na hÉireann</span>
<lb n="564"/><span>'S a shláinte gach féile d'á hól."</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>Bzzzzz1769ls 18D</span>
<lb n="567"/><span>XIII. - BUAIDH NA NGAEDHEAL.</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>Ar fhonn tiúin fiadhaigh:</span>
<lb n="570"/><span>"Hark away to the merry tout-horn;</span>
<lb n="571"/><span>Call the huntsmen all up in the morn."</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>Is dubhach liom an smúit seo ar Ghaedhil</span>
<lb n="574"/><span>Gan súgradh, gan sughchas, gan scléip,</span>
<lb n="575"/><span>Acht prútaigh gan mhúineadh gan mhéinn</span>
<lb n="576"/><span>I n-ár ndúthchas is túirseach an scéal.</span>
<lb n="577"/><span>Cé ceannasach iad i n-ár mbailtibh le cian</span>
<lb n="578"/><span>Is flatha fé scamall gan aiteas gan mhian</span>
<lb n="579"/><span>Do-chífir-se, geallaim dhuit, sceimhleadh ar na Gallaibh</span>
<lb n="580"/><span>d'á ndíbirt thar caladh i n-ainm an diabhail.</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>Beidh Séarlus go séanmhar arís</span>
<lb n="583"/><span>Mar Shéasar ag éileamh a ríoghacht,</span>
<lb n="584"/><span>Is na céadtha le p'léar is le cloidheamh</span>
<lb n="585"/><span>Ag déanamh an laochais go binn;</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="586"/><p><span>Beidh L...ch 's a shluagh agus an Rí P...b buan</span>
<lb n="587"/><span>Is buidhean mhear ó chrích Alban taobh leis go suairc;</span>
<lb n="588"/><span>Beidh saoithe na hÉireann le díoghaltas 'san spéirlinn</span>
<lb n="589"/><span>Is beidh sceimhleadh ar an méath-phoc thar tréan-mhuir go luath.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>Scaoil chughainn scárdach de'n mbeóir;</span>
<lb n="592"/><span>Is cuibhe dhúinn a shláinte siúd d'ól;</span>
<lb n="593"/><span>Is síodhach sughach sámh seal gan bhrón</span>
<lb n="594"/><span>Go fíontamhail fáilteach gan ghleó</span>
<lb n="595"/><span>Bheidh Clanna na nGaedheal - is Gallaibh go faon</span>
<lb n="596"/><span>d'á leagadh, d'á dtreascairt, is d'á gcaismirt le faobhar;</span>
<lb n="597"/><span>Beidh aoibhneas is ceól againn, fíonta d'á n-ól againn</span>
<lb n="598"/><span>'S an Rí Ceart 'n-a choróin, agus Seóirse gan tréad.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>Bzzzzz1762 18L</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>XIV. - AITHRIGHE AN GHEARALTAIGH (A.D. 1762).</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>Scéithfead mo chlaon-bhearta déistineach' d'reóil</span>
<lb n="605"/><span>Do'n gcléir chirt sin Phóil is beannuighthe cáil,</span>
<lb n="606"/><span>Mar do ghéilleas go haerach do chraos agus d'ól,</span>
<lb n="607"/><span>Do shaoghaltacht, do phóit is do mhalluightheacht ghnáith,</span>
<lb n="608"/><span>Mar shéanas-sa bréithre na Naomh is na nÓrd</span>
<lb n="609"/><span>Le léir-ghean do'n tsaoghal chleasach chlaon-bheartach bhróin,</span>
<lb n="610"/><span>'S nár fhéachas mar céasadh dham Éan-Mhac na hÓighe</span>
<lb n="611"/><span>Le daor-pheannaid mhóir ná tagann liom trácht.</span>
<lb n="612"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="613"/><p><span>Ba shaothrach mé ag bréagadh na spéir-bhruinneal óg</span>
<lb n="614"/><span>Le sméideadh, le póig, le bladair is le páirt,</span>
<lb n="615"/><span>Is gach n-aon aca ghéilleadh dom' bhréagadh is dom' mhóid,</span>
<lb n="616"/><span>Ba dhéarach 'n-a dheóidh sin is dob' aindeis é a gcáil;</span>
<lb n="617"/><span>'N-a dhéidh sin mar shéanas an t-aon-chreideamh cóir,</span>
<lb n="618"/><span>d'fhúig mé-si i ngéibheann, i bpéin-bhruid 's i mbrón,</span>
<lb n="619"/><span>Ag réabadh mo chréachta 's ag spréachadh mo dheór</span>
<lb n="620"/><span>Chum Éin-Mhic na Glóire dom' chabhair óm' námhaid.</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>Acht le géilleadh dom' chéile is d'á tréad-mhuirir óig</span>
<lb n="623"/><span>Do ghléasfainn do'n Róimh agus as soin do'n Spáinn,</span>
<lb n="624"/><span>Do'n Éigipt, cé aosta mé, dhéanfainn mo ród</span>
<lb n="625"/><span>Go daor-chnoc an bhróin sin, Calbhaire an Áir.</span>
<lb n="626"/><span>Do thréigfinn an saoghal is a chlaon-rachmas smóil,</span>
<lb n="627"/><span>Do ghéillfinn-se d'éide is do léine de'n rón</span>
<lb n="628"/><span>Mar chéasadh ar mo chraos-chorp do dhaor mé go deóidh,</span>
<lb n="629"/><span>Muna bhféacha an Mac glórmhar ar m'anam i dtráth.</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>Do shéan Peadar naomhtha thu, a Éin-Mhic na hÓighe,</span>
<lb n="632"/><span>Is níor éimhis 'n-a dheoidh sin air taithneamh is páirt;</span>
<lb n="633"/><span>'S an té chuir an ghéir-shleagh tréd' thaobh gheal gan chóir,</span>
<lb n="634"/><span>Níor fhéadais gan ghlóire do thabhairt 'n-a dháil;</span>
<lb n="635"/><span>'Nuair ghéill Magdaléna dod' naomh-theagasc chóir</span>
<lb n="636"/><span>Thug saor-ghean do mhéirdreacht, do chraos agus d'ól,</span>
<lb n="637"/><span>Do shaorais led' dhaondacht an naomh-bhean, dar ndóigh,</span>
<lb n="638"/><span>Is céad peacach léi, agus an bhean ó Chanán.</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>Ní'l traochadh ar do dhaondacht 'ná claochnadh go deóidh;</span>
<lb n="641"/><span>Tá réim agus cómhachta is rachmas id' láimh;</span>
<lb n="642"/><span>Is fé mar do shaorais na céadtha so rómham,</span>
<lb n="643"/><span>Soar me led' ghlóir agus tabhair dam páirt.</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="644"/><p><span>Gach géir-chnead is péin-bhruid is céasadh 'gus gleó,</span>
<lb n="645"/><span>A Dhé ghil, is méin leat do léir-chur im' chómhair,</span>
<lb n="646"/><span>Réidhfead lem' ré 'nois go séimh sultmhar soghach,</span>
<lb n="647"/><span>Is réidhtigh-se rómham-sa go Cathair na nGrás.</span></p>
<lb n="648"/>
<lb n="649"/><p><span>Ceangal.</span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>Screadaim-se ar Íosa Críost 'gus ar Athair na nGrás,</span>
<lb n="652"/><span>Fuair peannaid ar spíon-chrois, sceimhleadh, seachmall is fán,</span>
<lb n="653"/><span>Go maithtear gach díomas, poimp, is malluightheacht ghnáith</span>
<lb n="654"/><span>Dom' anam gan teimheal ar dtigheacht do ghairm an bháis.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>Bzzzzz1769ls 18D</span>
<lb n="657"/><span>XV. - TRÉITHE NA MAIGHDINE MUIRE.</span></p>
<lb n="658"/>
<lb n="659"/><p>
<lb n="660"/><span>Tá páirt nó roinnt de'n gCreideamh Sacsanamhail</span>
<lb n="661"/><span>Liútaránach so do ghlac mé (agus ní mar rogha) ná</span>
<lb n="662"/><span>taithneann liom, agus 'sé sin gan impidhe ar bith do</span>
<lb n="663"/><span>chur chum Muire, Máthair Críost, 'ná onóir, prímhléid</span>
<lb n="664"/><span>'ná úrnaidhthe thaispeáint di, agus dom' bharamhail</span>
<lb n="665"/><span>gur'b í Muire</span></p>
<lb n="666"/>
<lb n="667"/><p>
<lb n="668"/><span>Baintighearna an Alla áluinn aoibhinn ainglidhe;</span>
<lb n="669"/><span>Bainríoghan na bhflaitheas;</span>
<lb n="670"/><span>Crann soillse is criostal na Críostaidheachta;</span>
<lb n="671"/><span>Díontóir na bhfíor-lag;</span>
<lb n="672"/><span>Fairrge na daonachta;</span>
<lb n="673"/><span>Grianán na Glóire;</span>
<lb n="674"/><span>Gile, greann is gárda na bhfíréan;</span>
<lb n="675"/><span>Lonnradh is lóchrann lóghmhar na spéire;</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="676"/><p><span>Máthair is Maighdean Mhíorbhuilteach na nAingeal;</span>
<lb n="677"/><span>Péarla na glóire;</span>
<lb n="678"/><span>Parrthas na Tríonóide;</span>
<lb n="679"/><span>Réaltan eólais gach seachránaigh;</span>
<lb n="680"/><span>Teannta na lárán;</span>
<lb n="681"/><span>Taca na bhfann;</span>
<lb n="682"/><span>Fuascailt na bhfíor-easbhaidhtheach;</span>
<lb n="683"/><span>Lámh chóra na lag;</span>
<lb n="684"/><span>Ceannsughadh na n-achrannach;</span>
<lb n="685"/><span>Bean réidhtigh na feirge;</span>
<lb n="686"/><span>Idirmhínightheóir na ngearánach;</span>
<lb n="687"/><span>Sásamh an bhreithimh;</span>
<lb n="688"/><span>Teanga na mbalbhán;</span>
<lb n="689"/><span>Ómós na bhfaitchíosach;</span>
<lb n="690"/><span>Suairceas na beannaightheachta;</span>
<lb n="691"/><span>Seomra séad na subháilce;</span>
<lb n="692"/><span>Tuile na ngrás, agus</span>
<lb n="693"/><span>Tonn Chlíodna na Trócaire.</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>Dar ndóigh, is ar athchuinghe Mhuire do rinne Críost</span>
<lb n="696"/><span>an chéad mhiorbhuilt riamh, mar d'iompuigh Sé an</span>
<lb n="697"/><span>t-uisce chum a bheith 'n-a fhíon, agus, d'á bhrígh sin,</span>
<lb n="698"/><span>guidhim go díoghrasach óm' chroidhe gach Protestant do</span>
<lb n="699"/><span>bheith ar éin-mheodhan i méinn, i dtuairim, i n-intinn</span>
<lb n="700"/><span>agus i n-aigne le</span>
<lb n="701"/><span>Piaras Mac Gearailt,</span>
<lb n="702"/><span>Árd-Sirriam Leithe Mogha.</span>
<lb n="703"/>
<pb n="46"/></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>XVI. - FREAGRA AR THOMÁS DE BARRA,</span>
<lb n="706"/><span>I gCLUAIN MEALA.</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>A bhí ag casaoid le Piaras de dheascaibh an file bheith ag dul chum</span>
<lb n="709"/><span>teampuill.</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>A chogair, a charaid, 's a Bharraigh is múinte méinn,</span>
<lb n="712"/><span>Is doilbh liom ceangal le Calbhin is Liútar claon,</span>
<lb n="713"/><span>Acht golfhairt mo leanbh, 's a gcreachadh gan triúch, gan tréad</span>
<lb n="714"/><span>Thug srothanna óm' dhearcaibh 'n-a gcaisibh is túirlint déar.</span></p>
<lb n="715"/>
<lb n="716"/><p><span>Tá an donas le fada ar chlannaibh na n-úr-scoth dtréan,</span>
<lb n="717"/><span>d'á stolladh, d'á stracadh, d'á ngreadadh is d'á mbrughadh go faon;</span>
<lb n="718"/><span>Muna stopfair-se, a Athair ghil, bearta na mbúr, is baoghal</span>
<lb n="719"/><span>Gur follus go gcaithfidh gach seabhac bheith dubhach mar mé.</span></p>
<lb n="720"/>
<lb n="721"/><p><span>Mo dhonas, mo dheacair, mo dhanaid, mo chumha, mo chréacht,</span>
<lb n="722"/><span>Mo scoilteadh thrém' scartaibh, mo pheannaid, mo phúir go haeibh,</span>
<lb n="723"/><span>Nár thoil liom mo leanbh 's a maireann bheith súighte i gcré</span>
<lb n="724"/><span>Seoch cogadh do tharraint ar m'anam le dúil 'sa' tsaoghal.</span>
<lb n="725"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="726"/><p><span>Ná togair-se fearg id' aigne chugham 'ná fraoch,</span>
<lb n="727"/><span>'S gur'b osnadhthach chaithim mo bheatha le cumhadh 'gus péin;</span>
<lb n="728"/><span>Is dona dham fearg na bhflaitheas, a rúin mo chléibh,</span>
<lb n="729"/><span>'S mar chosaint ar m'anam gur greadadh Mac múirneach Dé.</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>Ó's follus gur peacach me, treascartha i bplúid an tsaoghail,</span>
<lb n="732"/><span>Go coigilte, ceangailte, cealgach, túirseach, tréith,</span>
<lb n="733"/><span>Golaim is screadaim ar bhanaltrain bhúigh Mhic Dé</span>
<lb n="734"/><span>M'osnadh do scaipeadh, 's me tharraint ó'n gcúrsa chlaon.</span></p>
<lb n="735"/>
<lb n="736"/><p><span>Ó claonadh mo chéadfadh go claoidhte táir</span>
<lb n="737"/><span>Le géilleadh do shaoghaltacht, do chlainn 's do chonách,</span>
<lb n="738"/><span>Braon beag ded' Naomhthacht, a Rígh na nGrás,</span>
<lb n="739"/><span>Léig orm, réidh liom, is feidhil me óm' námhaid.</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>Óm' námhaid is ó dhamaint an anma réidhtigh me;</span>
<lb n="742"/><span>Sásuigh t'aigne is masluigh mo chréachta anois;</span>
<lb n="743"/><span>Gach crádh, gach peannaid, gach anfhaithe péin is bruid</span>
<lb n="744"/><span>Go sásta geanamnach glacfad is géillfead-sa.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Géillfead dod' Naomh-thoil go sásta síodhach,</span>
<lb n="747"/><span>Ó thréigeas go héadtrom do pháirt 's do dhlighe;</span>
<lb n="748"/><span>Lem' shaoghal bead léanmhar le crábhadh is caoi,</span>
<lb n="749"/><span>Fé dhéar-chnead, i ngéibhinn, le grádh do Chríost.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>Ceangal.</span></p>
<lb n="752"/>
<lb n="753"/><p><span>Do ghoirtigh mo chreideamh me i n-eibhir nár chuibhe dhamh-sa</span>
<lb n="754"/><span>'S a chosnamh im' sheilbh ní fheicim gur nídh córach;</span>
<lb n="755"/><span>Ó's follus a dheireadh gur meirg is mío-chómhthrom,</span>
<lb n="756"/><span>M'osnadh do bheirim gan teipeadh do'n Rígh ghlórmhar.</span>
<lb n="757"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="758"/><p><span>A chumainn, smaoin mar bhím-se im' cheap i dteannta,</span>
<lb n="759"/><span>'S go dtuigthear dhíbh, dar linn, gur fear me meallta.</span>
<lb n="760"/><span>Scuit is cíos is íoc is greadadh clampair</span>
<lb n="761"/><span>Chuir na mílte dhínn-ne ag teacht chum teampuill.</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>Bzzzzz1774 18D</span>
<lb n="764"/><span>XVII.- CHUM DIARMUID UÍ AIRT.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>Tar éis iompuighthe dhó 'n-a mhinistir ó bheith 'n-a</span>
<lb n="767"/><span>shagart, - an tríomhadh lá fichead de mhí Nodlag, 1774,</span>
<lb n="768"/><span>'seadh d'iompuigh sé a dhath.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>A Dhéarmuid! is dubhach liom gur iompuighis do chóta</span>
<lb n="771"/><span>'S gur thréigis na hughdair ba mhúinte is gur dhóighis iad,</span>
<lb n="772"/><span>Ó chlaonais le Liútar na drúise, bhris pósadh,</span>
<lb n="773"/><span>Mar ghéilleadh do'n bprionnsa d'fhág smúit ar na slóightibh.</span></p>
<lb n="774"/>
<lb n="775"/><p><span>I gCilliaith a bhíonn sé mar chríon-mheath i gcrannaibh</span>
<lb n="776"/><span>'S d'fhág sé cléir Íosa ag síor-ghol le mairg.</span>
<lb n="777"/><span>Ní sagart do bhí 'gainn i ngníomharthaibh 'ná i dteagasc</span>
<lb n="778"/><span>Acht Iudás do dhíolfadh ar fee bheag na flaithis.</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>Níor cheangal a phósadh, is níor bh'fhóghnamh a bhaisteadh;</span>
<lb n="781"/><span>Níor mhaith í a chomhairle, 's níor bh'eólach chum aitheasc;</span>
<lb n="782"/><span>Do bhog sé an bóthar, is cóireóghfar leabaidh</span>
<lb n="783"/><span>Ar imeallaibh teó dhó, is ní dócha go gcasfaidh.</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>Cad do dhéanfair, a bhrúdaigh, 'nuair dhúnfar do dhearca,</span>
<lb n="786"/><span>'Nuair shínfear 'san uaimh thu go fuar lag gan tapa,</span>
<lb n="787"/><span>Gan rósta, gan fíonta, gan fíodhach is gan ghradam,</span>
<lb n="788"/><span>'Ná cáirde do ghuidhfeadh chum Íosa led' anam.</span>
<lb n="789"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="790"/><p><span>'Nuair ghlaodhfar ar shliabh sinn go dian-mhoch ar maidin,</span>
<lb n="791"/><span>Roinnfear annsúd linn go sughach nó le harad;</span>
<lb n="792"/><span>Osclóghaidh na huamhna agus eireóghaidh na mairbh,</span>
<lb n="793"/><span>Is ní díon duit do ghúna 'ná Liútar mar charaid.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>Machtnuigh is cuimhnigh ar ghníomharthaibh na nEaspal;</span>
<lb n="796"/><span>Faigh léine de'n ruainneach dod' ghuailnibh chum caithte;</span>
<lb n="797"/><span>Déin troscadh na hAoine, 's ar Íosa iarr cabhair,</span>
<lb n="798"/><span>Is féachfaidh arís ort mar a dhein Sé ar Pheadar.</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>Bzzzzz1791 18D</span>
<lb n="801"/><span>XVIII. - AR MHARBHADH GABHAIR A THINEÓNTAIDHE.</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>Cia thárla dealbh sa' mbaile gan chabhair ar bith,</span>
<lb n="804"/><span>I gcomhgar ghleanna, is do b'aindeis go leór mo chruth,</span>
<lb n="805"/><span>Mo bhanaltra a' screadaidh, mar "Beith bhocht" ní bhfuair istigh,</span>
<lb n="806"/><span>Is gan deireadh le gainne an té mhairbh mo ghabhar is d' ith!</span></p>
<lb n="807"/>
<lb n="808"/><p><span>A chaora 'n-a haice ná fachtar an t-uan ag ruith!</span>
<lb n="809"/><span>A bhó ar maidin go bhfachtar i gcluais an ghuirt!</span>
<lb n="810"/><span>A chapall, lá 'n Earraigh, go bhfachtar lag suaidhte fliuch!</span>
<lb n="811"/><span>'S a leanbh gan bainne um eadartha ag duanaireacht!</span></p>
<lb n="812"/>
<lb n="813"/><p><span>An té mhairbh mo ghabhar gurab bodhar a bhean 's a pháiste!</span>
<lb n="814"/><span>Nár fhágaidh na gabhair aige annlann tuir chabáiste!</span>
<lb n="815"/><span>'Nuair is goire dhó cabhair, nár ghabhaidh a chuid le chéile!</span>
<lb n="816"/><span>Acht mar chuip na habhann, lá ramharta, 's gan foscadh ó'n ngaeth air!</span>
<lb n="817"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="818"/><p><span>A Chonchubhair Treó! fé dhó go gcaillir do mheabhair!</span>
<lb n="819"/><span>Id' chloigeann gach ló go raibh ceól ag beachaibh is creabhair!</span>
<lb n="820"/><span>Tar éis seaca naoi n-órdlach fógraim tu ar Dhroichead an Dobhair!</span>
<lb n="821"/><span>Is gan ceairt ar do dhróm acht cóta de chroiceann an ghabhair!</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>Ar do leabaidh leath-dhreóighte fógraim tu caithte id lobhar!</span>
<lb n="824"/><span>Ar uireasbhaidh lóin go feóidhte seargtha odhar!</span>
<lb n="825"/><span>Minnseach led' thaobh 's ar an dtaobh eile seana-phoc ramhar!</span>
<lb n="826"/><span>Is do cheann i riocht pléasctha ó bhéiceach gharg na ngabhar!</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>Bzzzzz1769ls 18D</span>
<lb n="829"/><span>XIX. - AN BRANNDA.</span></p>
<lb n="830"/>
<lb n="831"/><p><span>Do thriall duine uasal áirithe uair ar cuairt ag</span>
<lb n="832"/><span>fiosrughadh agus ag féachaint Mhuircheartaigh Mic Eóin</span>
<lb n="833"/><span>Uí Shúiliobháin, siar ar fad go Béarra.  D'fhan ann</span>
<lb n="834"/><span>ar feadh mí.  Do tharraing Muircheartach é le hiomad</span>
<lb n="835"/><span>cúirtéise chum mórán brannda dóighte d'ól thar</span>
<lb n="836"/><span>ceart, i gcás go raibh an duine uasal tinn, ag</span>
<lb n="837"/><span>coimeád a leaptha, d' éis éalódh chum an bhaile dhó.</span>
<lb n="838"/><span>Níor chian i n-a dhiaidh soin 'nuair do scríobh Muircheartach</span>
<lb n="839"/><span>litir dhíoghrasach chuige chum dul ag caitheamh</span>
<lb n="840"/><span>Sollamhuin na Nodlag 'n-a fhochair agus do chuir an</span>
<lb n="841"/><span>duine uasal scéal chuige mar leanas: -</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>A chara dhil gur radas-sa dhuit annsacht dian,</span>
<lb n="844"/><span>Dearbhaim go rachainn-se cé fann mo rian,</span>
<lb n="845"/><span>Dhod' fhaicsint-se le carthannas i n-am, gach bliadhain,</span>
<lb n="846"/><span>Acht le heagla mo threascartha ag an mbrannda thiar.</span>
<lb n="847"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="848"/><p><span>Eascara an anama agus namhaid do Dhia</span>
<lb n="849"/><span>Do leagas cuirp dá gcalma i ngach ball 'n-a mbiadh</span>
<lb n="850"/><span>Nathair nimh' nách annamh thug mo cheann gan chiall</span>
<lb n="851"/><span>'S greadadh tinne scalladh me ag an mbrannda thiar.</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>Ní pacaireacht 'ná anabhruid 'ná clampar fiach</span>
<lb n="854"/><span>'Ná seascaireacht fé ndeara dham, mo cheann cé liath,</span>
<lb n="855"/><span>'Ná seachaint dul thar gharbh-chnocaibh ramhra liag,</span>
<lb n="856"/><span>Acht le heagla mo threascartha ag an mbrannda thiar.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>Glacaidh-se lem' theachtaireacht, 's is gann liom iad,</span>
<lb n="859"/><span>Da fhichid bruinneal eala-chnis deagh-mheabhrach fial.</span>
<lb n="860"/><span>Ná tabhair sil dom' bhairrfhionnaibh le hannsacht mian;</span>
<lb n="861"/><span>Ba chathach liom a gcailleamhaint led' bhrannda thiar.</span></p>
<lb n="862"/>
<lb n="863"/><p><span>Ceangal.</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>A shuairc-fhir ghroidhe 'n-ar bh' aoibhinn greann is sult,</span>
<lb n="866"/><span>Ní fuath dhod' mhnaoi 'ná 'od' chlainn thug mall mo dhul,</span>
<lb n="867"/><span>'Ná fuath do'n tslighe, cé coimhightheach ramhar na cnuic,</span>
<lb n="868"/><span>Acht fuath mo chroidhe do bhíos do'n mbrannda 'gam.</span></p>
<lb n="869"/>
<lb n="870"/><p>
<lb n="871"/><span>XX. - PIARAS MAC GEARAILT AGUS EÓGHAN AN MHÉIRÍN.</span></p>
<lb n="872"/>
<lb n="873"/><p><span>Do thuit meisce ró-mhór ar Eoghan an Mhéirín uair i</span>
<lb n="874"/><span>gcuideachtain an scríbhneóra, Piaras Mac Gearailt.</span>
<lb n="875"/><span>Do thug sé iomad anchainte agus rádhmhaill easaonta do</span>
<lb n="876"/><span>Phiaras agus do ghaibh leithscéal leis, ar n-a bháireach,</span>
<lb n="877"/><span>mar leanas: -</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p><span>Bzzzzz1756ob 18L</span>
<lb n="880"/><span>UzzzzzEoghan an Mhéirín Mac Cárthaigh</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>Eóghan.</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>A shaoi d'fhuil éachtaigh cheannasaigh na nGearaltach gan</span>
<lb n="885"/><span>stánadh</span>
<lb n="886"/><span>Is de phríomh-scoth Paorach lanna-ghlic na ndragan chuthaigh</span>
<lb n="887"/><span>árda,</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="888"/><p><span>Má bhíos-sa aréir leat spairinneach, le mearbhal mo ráidhte,</span>
<lb n="889"/><span>An fíon do shéid im' aigne gach glamhairneach d'á ndéarna.</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span>
<lb n="892"/><span>Freagra Phiarais.</span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>A shaoi de phréamh-fhuil Charrthaigh nár cheachartha 'san</span>
<lb n="895"/><span>tábhairne,</span>
<lb n="896"/><span>An nídh sin d' éirigh eadrainn do mhaithim duit gan cháirde;</span>
<lb n="897"/><span>Síordhacht bléithe is radaireacht chuir mearbhal 'n-ár ráidhtibh,</span>
<lb n="898"/><span>'S is fíor go ndéineann carrbhas carthannas neamh-cháirdeach.</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>Bzzzzz1791ob 18D</span>
<lb n="901"/><span>XXI. - AN FILE AGUS AIBIGÉAL BRÚN.</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>Aibigéal Brún adubhairt ná féadfainn-se</span>
<lb n="904"/><span>Ainm an Phrionnsa thabhairt gan tréasan di;</span>
<lb n="905"/><span>Ceathair ar dtúis is dúbail aon annsoin</span>
<lb n="906"/><span>Is i dteangain na n-ughdar múinte glaoidh ar luich.</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>4  2 = Sé: Séamus.</span>
<lb n="909"/><span>"Luch" i Laidin = "mus": Séamus.</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>Annsain, dubhairt Piaras: -</span></p>
<lb n="912"/>
<lb n="913"/><p><span>"Suidhmís síos agus bímís ag ól;</span>
<lb n="914"/><span>Líontar chughainn fíon is beóir;</span>
<lb n="915"/><span>'S an dtuigir, a chroidhe, nár bh' aoibhinn sceól</span>
<lb n="916"/><span>Sliocht an fheill d'á gclaoidhe 'san ngleó."</span></p>
<lb n="917"/>
<lb n="918"/><p><span>"Tréasan," arsa Aibigéal, acht, chum í do bhréagnughadh</span>
<lb n="919"/><span>go dearbhtha, d'aistrigh Piaras na focail</span>
<lb n="920"/><span>láithreach: -</span>
<lb n="921"/>
<pb n="53"/></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>"Suidhmís síos agus bímís ag ól,</span>
<lb n="924"/><span>Líontar chughainn fíon is beóir;</span>
<lb n="925"/><span>Doigh 'n-a chroidhe ná híosadh feóil</span>
<lb n="926"/><span>Satharn, Aoine, is gach lá gheóbhadh."</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p>
<lb n="929"/><span>XXII. - D'ÉAMONN DE BHÁL, Ó DHÚN GUAIRNE.</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>An t-am do bhain Fréinigh a bhróga de ar bhóthar</span>
<lb n="932"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="933"/>
<lb n="934"/><p><span>Bzzzzz1755ob 18L</span>
<lb n="935"/><span>Piaras.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>Is brón liom an sceón so do ghlacais, a Éamuinn,</span>
<lb n="938"/><span>Mar chóbach gan chródhacht, gan neart 'n-a ghéagaibh;</span>
<lb n="939"/><span>Ba dhóigh liom dom' dhóthchas gur cheap le céad thu</span>
<lb n="940"/><span>'S gan do bhróga d'á seóladh 'n-a ghlaic chum Fréinigh.</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>UzzzzzÉamonn de Bhál</span>
<lb n="943"/><span>Éamonn.</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>A óigfhir, nach fóltha do chanair bhéarsa!</span>
<lb n="946"/><span>Ní dreóileacht neamh-chródha do bhain dam féinidh,</span>
<lb n="947"/><span>Acht rógaire ar bhóthar do ghread le p'léir me,</span>
<lb n="948"/><span>'S nár mhó leis sin feóirlinn 'ná anam Éamuinn?</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>Bzzzzz1791ob 18D</span>
<lb n="951"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span>
<lb n="952"/><span>XXIII. - BAILE UÍ CHOITÍN.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>Tar éis casta do theachtaire Phiarais ó Bhaile Uí Choitín</span>
<lb n="955"/><span>gan éin-iasc aige, Lá Carghais, adubhairt an</span>
<lb n="956"/><span>file mar leanas: -</span></p>
<lb n="957"/>
<lb n="958"/><p>
<lb n="959"/><span>Baile Uí Choitín gann!</span>
<lb n="960"/><span>Ná téirigh gan do dhínnéar ann!</span>
<lb n="961"/><span>Baile beag briste,</span>
<lb n="962"/><span>Tóin le huisce,</span>
<lb n="963"/><span>Agus mná gan tuiscint ann!</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="964"/><p><span>Gaoth a dtuaidh, fuacht is dian-ghála</span>
<lb n="965"/><span>d'bhur mbualadh anuas mar luach stríocála!</span>
<lb n="966"/><span>Le bhráithríbh muara, buafa 's píocárda</span>
<lb n="967"/><span>Go raibh líonta suas go bruach bhur líontána!</span></p>
<lb n="968"/>
<lb n="969"/><p>
<lb n="970"/><span>Bzzzzz1769ls 18D</span>
<lb n="971"/><span>UzzzzzAnaithnid</span>
<lb n="972"/><span>XXIV. - AOR AR PHIARAS.</span></p>
<lb n="973"/>
<lb n="974"/><p>
<lb n="975"/><span>Dubhairt malluightheoir éigin leis an nGearaltach,</span>
<lb n="976"/><span>mar leanas:</span></p>
<lb n="977"/>
<lb n="978"/><p>
<lb n="979"/><span>"A Phiarais, a ghliadhaire ba shanntach meóin,</span>
<lb n="980"/><span>Ag riaradh gach ciabh-bhruinneal mhodhamhail tais óg,</span>
<lb n="981"/><span>Níor fhiadais gan fiaradh le cam go hóg</span>
<lb n="982"/><span>'S a' di-diabhal duit ó thriallais chum teampuill leo."</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>XXV. - INGHEAN UÍ GHEARAILT.</span>
<lb n="985"/><span>Bzzzzz1880lsc 19D</span>
<lb n="986"/><span>UzzzzzAnaithnid</span></p>
<lb n="987"/>
<lb n="988"/><p><span>Ráinig morán uaisle ar fleidh, uair, i dtigh na</span>
<lb n="989"/><span>nGearaltach i mBaile Uí Chionnfhaolaidh, agus theastuigh</span>
<lb n="990"/><span>ó Phiaras iongnadh a chur ortha.  Bhí an t-amhrán so</span>
<lb n="991"/><span>"Inghean Uí Ghearailt" scríobhtha aige roimh ré agus é</span>
<lb n="992"/><span>múinte aige d'á aodhaire bó, Domhnall na Buile.  I</span>
<lb n="993"/><span>gceann scathaimh do glaodhadh isteach ar Dhomhnall os</span>
<lb n="994"/><span>comhair na buidhne chum go n-abróghadh sé dhóibh</span>
<lb n="995"/><span>"amhrán d'á dhéantús féin."  Gan éan-ghó bhí iongnadh</span>
<lb n="996"/><span>an-mhór ortha go bhféadfadh leath-amadán a leithéid</span>
<lb n="997"/><span>sin d'amhrán bhreagh do cheapadh, agus tá a lán daoine</span>
<lb n="998"/><span>fós ná tuigeann an scéal, mar leanann ainm</span>
<lb n="999"/><span>Dhomhnaill na Buile mar ughdar leis an amhrán go</span>
<lb n="1000"/><span>dtí an lá indiu.</span></p>
<lb n="1001"/>
<lb n="1002"/><p><span>Bzzzzz1791ob 18D</span>
<lb n="1003"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>Tá lile gan scamall d'fhuil Ghearailt na sáir-fhear</span>
<lb n="1006"/><span>'S is soineannda a teastas ag fáidhibh eóil;</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1007"/><p><span>Ní fheicim a samhailt ag taisteal na sráide</span>
<lb n="1008"/><span>I n-inneallacht phearsan, i gcáil is i gcló.</span>
<lb n="1009"/><span>Grádh na rún í an mhúirnín mhascalach!</span>
<lb n="1010"/><span>Bláth na n-ubhall í i dtúis an tsamhraidh!</span>
<lb n="1011"/><span>Lúibín lachanta, eala an chuirp bháin</span>
<lb n="1012"/><span>An fhinne-bhean fhada-chroibh áluinn óg!</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>Is mogallach muirearach uilleannach ámhrach</span>
<lb n="1015"/><span>Cochallach cluthmhar ag fás go feór</span>
<lb n="1016"/><span>A carn-fholt cruipinneach fionna-gheal fáinneach</span>
<lb n="1017"/><span>Cnotach, ag tuitim go bárr a bróg,</span>
<lb n="1018"/><span>Go trinnseach táclach tláith tiugh taithneamhach,</span>
<lb n="1019"/><span>Cíortha cárnach cáblach camarsach,</span>
<lb n="1020"/><span>Bíseach barra-bhog bachallach bláith,</span>
<lb n="1021"/><span>Dlaoitheach drolach is a scáil mar ór.</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>Bíonn Cuipid 'n-a haice go cabhrach gárdach,</span>
<lb n="1024"/><span>Ag caitheamh a ghatha le feidhm gach ló.</span>
<lb n="1025"/><span>Is follus 'n-a leacain ag caismirt go báidheach</span>
<lb n="1026"/><span>Lonnradh an tsneachta le scáil an róis.</span>
<lb n="1027"/><span>A rinn-rosc réidh-ghlas péarlach geamhrach;</span>
<lb n="1028"/><span>A braoithe caola ar éadan leanbhach;</span>
<lb n="1029"/><span>A cruinn-chíoch cheart is geanmnaidhe 'ghnáth</span>
<lb n="1030"/><span>'Sí gile an chuim chailce nár lámhuigheadh fós.</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>Is binne guth gearr-ghuib an bhalsam-bhuig mhánla</span>
<lb n="1033"/><span>'Ná ainnir Chanáin i sáimheacht cheóil,</span>
<lb n="1034"/><span>Ag seinm chirt Ghall-phuirt, ceapadh na ndáimhe,</span>
<lb n="1035"/><span>An fhuireann do theagaisc an chláirseach dhóibh.</span>
<lb n="1036"/><span>Faoileann mhaordha bhéasach bhanamhail,</span>
<lb n="1037"/><span>Naoidheanda thréitheach dhéarcach gheanamhail;</span>
<lb n="1038"/><span>Milis-bhean urramach mhiochair gan cháim -</span>
<lb n="1039"/><span>Is d'fheartaibh a cumainn tá táin gan treóir.</span>
<lb n="1040"/></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1041"/><p><span>Is mustar di a hathair go hacmhuinneach fáidh-ghlic</span>
<lb n="1042"/><span>Duineanta draganta i mbeárnain ghleó,</span>
<lb n="1043"/><span>'S is tuilleadh d'á maitheas a ceangal le Seaghán dil,</span>
<lb n="1044"/><span>Curadh nár bh'aindeis i dtábhairne an óil.</span>
<lb n="1045"/><span>A máthair úir-chéibh chiúin chaomh charthannach</span>
<lb n="1046"/><span>Thug Sirriam Condae is túrnae Laideanda</span>
<lb n="1047"/><span>Chughainn, is marcra chalma cháidh,</span>
<lb n="1048"/><span>Chum seasaimh na spairne i ngárda an tslóigh.</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>Dá dtagadh fear forusta fonnmhar feádhbha</span>
<lb n="1051"/><span>Cumasach neartmhar fé lán an tseóil,</span>
<lb n="1052"/><span>Fionn-fhlaith sonais do ghlacfadh go grádhmhar</span>
<lb n="1053"/><span>I ndlighe na hEaglaise an bháin-chnis mhodhmhail.</span>
<lb n="1054"/><span>'Sí Lucy ghléigeal shéimh Ní Ghearailt í;</span>
<lb n="1055"/><span>Ó chrú na nGréagach dtréitheach d'eascair sí,</span>
<lb n="1056"/><span>Seang-bhean mhaiseach na labhartha sámh</span>
<lb n="1057"/><span>Fuair buaidh agus beannachta dámh go deóidh.</span></p>
<lb n="1058"/>
<lb n="1059"/><p><span>XXVI. - SQUIRE GEAL FREEMAN.</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>Fáilte, a phréimh de bhláth na gcraobh, i dtráth go hÉirinn</span>
<lb n="1062"/><span>aoibhinn;</span>
<lb n="1063"/><span>Fáilte, a scéimh atá gan bhéim, mar ghnáth-ghnaoi déithe chítear;</span>
<lb n="1064"/><span>Fáilte, a chléirigh dáimhe is éigse, - fuair ó bhéithibh fíor-ghean;</span>
<lb n="1065"/><span>Fáilte is céad, le páirt uaim féin, dó'n sáir-fhear Squire geal</span>
<lb n="1066"/><span>Freeman.</span></p>
<lb n="1067"/>
<lb n="1068"/><p><span>Flaith gan ghruaim do b'fhearra cáil</span>
<lb n="1069"/><span>Fuair barr is buaidh i measc gach dáil</span>
<lb n="1070"/><span>I ngradam uasal sona sámh</span>
<lb n="1071"/><span>Is i bhfás do chruadhuigh mo laoch mear.</span>
<lb n="1072"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1073"/><p><span>An t-am do baisteadh é 'n-a leanbh, radhadh gaisce claidhimh dhó,</span>
<lb n="1074"/><span>Bronnadh maise, truagh is taise, is cruadhas i n-aghaidh an naímhid dó;</span>
<lb n="1075"/><span>Tug Bacchus fíon do, is fleadh, is scaoil é, go fial i measc na</span>
<lb n="1076"/><span>saoithe</span>
<lb n="1077"/><span>'S Neptiún éachtach thug do caol-bharc ar thonnaibh tréana taoide.</span></p>
<lb n="1078"/>
<lb n="1079"/><p><span>Do fuair ó Bhénus féin níos mó</span>
<lb n="1080"/><span>Áilneacht tréithe méinn is cló;</span>
<lb n="1081"/><span>Dá bhreaghthacht bé i nÉirinn mhóir</span>
<lb n="1082"/><span>Go ngrádhfadh é le díogras.</span></p>
<lb n="1083"/>
<lb n="1084"/><p><span>Is cásmhar sinn gan spás fé chíos, go cráidhte claoidhte ciúin bocht,</span>
<lb n="1085"/><span>Gan dán, gan píb, gan trághadh na dighe, go ndeárnais tír go súgach;</span>
<lb n="1086"/><span>Ó thárla arís thar sáile an saoi, ráib d'fhuil ghroidhe na n-úr-fhlaith,</span>
<lb n="1087"/><span>Sin gártha 's teinte chnámh, is fíonta 'á dtál feadh mí 'san dúthaigh.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>An curadh le sealad de shíor atá</span>
<lb n="1090"/><span>Óg is sean ag guidhe de ghnáth</span>
<lb n="1091"/><span>Le cómhachtaibh éachtach' Dé 's a ghrádh</span>
<lb n="1092"/><span>É chosnamh soar ón' aimhleas.</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>Is dlúith i ngaol dó na ruirigh is tréine, is fuiris léigheamh 'n-a</span>
<lb n="1095"/><span>ghnúis dhil</span>
<lb n="1096"/><span>Gur fáisceadh é as árd-fhuil laoch, ba ghnáth i réim i Lúndain;</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1097"/><p><span>Árd-fhuil Charey chrádhuig na laochra, Barraigh, Paoraigh,</span>
<lb n="1098"/><span>Búrcaigh,</span>
<lb n="1099"/><span>'S na táinte laoch do thriall ó'n nGréig lé'r cuireadh an Trae</span>
<lb n="1100"/><span>fé chumhangais</span></p>
<lb n="1101"/>
<lb n="1102"/><p><span>Ríghthe ceart de cheannas Laighean</span>
<lb n="1103"/><span>Faoiteach, Crosby, Hazzard, Synan,</span>
<lb n="1104"/><span>Siúd iad sinsear sleachta is deimhin</span>
<lb n="1105"/><span>An táin ó'r shiolruigh an laoch mear.</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>Bzzzzz1753 18L</span>
<lb n="1108"/><span>XXVII. - MÁIRE PAOR.</span></p>
<lb n="1109"/>
<lb n="1110"/><p><span>(Máthair Phiarais).</span></p>
<lb n="1111"/>
<lb n="1112"/><p><span>Ag taisteal dam lá, 's me ar fan im' aonar</span>
<lb n="1113"/><span>Cois na Siúire, srúil na méith-bhreac,</span>
<lb n="1114"/><span>Do dhearcas lem' thaoibh an tsídhe-bhean mhaordha</span>
<lb n="1115"/><span>Fé dhair chumhra i ndubh-chnead traochta.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>Fé dhéin na bruinnile dhruideas go héascaidh</span>
<lb n="1118"/><span>d'réir mo mheabhrach do labhras léithe:</span>
<lb n="1119"/><span>"Cá tír nó ainm duit, innis gan bréag dam,</span>
<lb n="1120"/><span>Nó cad fáth do ghártha, a réiltheann?"</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>Ar sise: "A dhuine, cár hoileadh tu ar éan-chor -</span>
<lb n="1123"/><span>I gcuasán coille nó ar imeall an tsléibhe 'muigh.</span>
<lb n="1124"/><span>An le seachmall atáir ar fán ód' ghaoltaibh</span>
<lb n="1125"/><span>Fé ndeara nach feasach duit m'anacar saoghalta?"</span></p>
<lb n="1126"/>
<lb n="1127"/><p><span>"Ó! an tu Máire cháidh na céille,</span>
<lb n="1128"/><span>Máthair Phiarais, triath na féile,</span>
<lb n="1129"/><span>Ó Chnoc a' Leathra na bhflatha mbéasach,</span>
<lb n="1130"/><span>Do b'uaisle cáil i ndáilibh Déiseach?"</span>
<lb n="1131"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1132"/><p><span>"Id' chistin ar crochadh bhíodh borradh-mhairt mhéithe;</span>
<lb n="1133"/><span>Id' phroinn-teach measaim dob' fhairsing do thréithe</span>
<lb n="1134"/><span>Ag riaradh bídh agus dighe gach féile,</span>
<lb n="1135"/><span>'S níor ghann do'n tseang acht "lán na héille."</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>"Id' halla do chínn-se gasradh gléigeal,</span>
<lb n="1138"/><span>Bláth do chuim-se, a ríoghan aobhdha;</span>
<lb n="1139"/><span>Fir agus mná dhuit gach lá ag géilleadh,</span>
<lb n="1140"/><span>Cé fada fé leacaibh dóibh scartha ó chéile."</span></p>
<lb n="1141"/>
<lb n="1142"/><p><span>A Rígh na fine, na cruinne 's na réalta,</span>
<lb n="1143"/><span>Tóg-se an mháthair, a clann 's a céile,</span>
<lb n="1144"/><span>Máire 's a cáirde de phlúr-scoth Paorach</span>
<lb n="1145"/><span>Go dídean Pharrthais is aingil d'á n-aodhaireacht.</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>Bzzzzz1743 18L</span>
<lb n="1148"/><span>XXVIII. - AR BHÁS MHUIRIS DE NGEÁRD. 1743.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>O tolladh na treóin ba chródha riaradh cath,</span>
<lb n="1151"/><span>Conall is Eoghan is Ólum, Brian 's a mhac,</span>
<lb n="1152"/><span>Níor goineadh thar fóir sinn, Fódla 'n-a ndiaidh níor mheath</span>
<lb n="1153"/><span>Gur coigileadh feóidhte i nEóchaill triath na bhflaith.</span></p>
<lb n="1154"/>
<lb n="1155"/><p><span>Flaith acmhuinneach an dragan dil ba chródha croidhe;</span>
<lb n="1156"/><span>Flaith mheacanta ba thapa mear i ngleó na gcloidheamh;</span>
<lb n="1157"/><span>Flaith mheardha mar Aicil thoir i gcomhrac Traoi;</span>
<lb n="1158"/><span>Is creach dhanaideach é fé gharbh-lic ag dreógh' 'sa chill.</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>'Sa' chill ó cuireadh mo churadh nár bhaoth a cháil,</span>
<lb n="1161"/><span>Míleadh muirinneach cumasach tréan an stáit;</span>
<lb n="1162"/><span>Is fíor-lag cumas na druinge seo ag téacht thar sail,</span>
<lb n="1163"/><span>Ó claoidheadh gan fuinneamh an bile, mo Shéasar sámh.</span>
<lb n="1164"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1165"/><p><span>Ba sámh, ba séimh, an laoch nár stán i ngliadh,</span>
<lb n="1166"/><span>Fáilteach féastach faobhrach rábach fial.</span>
<lb n="1167"/><span>Do b'fhearrde an chléir go héag, dá mb'áil le Dia</span>
<lb n="1168"/><span>Gur lán a shaoghal chum téacht i n-áireamh bliadhan.</span></p>
<lb n="1169"/>
<lb n="1170"/><p><span>Bliadhanta fada níor ceapadh ar an saoghal so dhuit,</span>
<lb n="1171"/><span>A thriath nár mheathta chum airm do thraochadh i bhfuil.</span>
<lb n="1172"/><span>Ba mhian mar ghaisce leat danair a raobadh i gcuirp;</span>
<lb n="1173"/><span>Cian nár ghreadais an cealgaire chaoch do ruisc.</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>Do rosc níor chlaon ag déanamh amhairc go samh,</span>
<lb n="1176"/><span>Sochma dil séimh ag réidhteach ceasta na ndámh.</span>
<lb n="1177"/><span>Do bhochtaibh Dé thu is léan is d' Eagluis cháidh -</span>
<lb n="1178"/><span>Fé chlochaibh i gcré mo laoch gan chealg gan cháim!</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>Cáim 'ná cruadhas níor dhual dó'n bhfaraire shéimh,</span>
<lb n="1181"/><span>Plás 'ná buaidhirt ní chualaidh neach ó n-a bhéal;</span>
<lb n="1182"/><span>Rábaire suairc do b'uaisle d' fhearaibh na nGaedheal,</span>
<lb n="1183"/><span>Mo chrádh gur cruadhtan duairc thu marbh i gcré.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>I gcré-chuilt mo léan tu, a mharcaigh na srian</span>
<lb n="1186"/><span>Id' aonar ag daolaibh ad' ghearradh mar bhiadh.</span>
<lb n="1187"/><span>Ar Éirinn do thréan-chuiris danaid is pian,</span>
<lb n="1188"/><span>Is béithe go déarach i leasaibh id' dhiaidh.</span></p>
<lb n="1189"/>
<lb n="1190"/><p><span>Id' dhiaidh-se go diachrach le danaid is péin,</span>
<lb n="1191"/><span>A ghliadhaire do riadhfadh ár nglasa gan bhéim,</span>
<lb n="1192"/><span>Beidh ciabha d'á stialladh agus dearca gan bhraon</span>
<lb n="1193"/><span>'S ní cian bheidh a chiall ag cantaire téad.</span></p>
<lb n="1194"/>
<lb n="1195"/><p><span>Téad 'ná tiúin le fonn ní chantar go sochma,</span>
<lb n="1196"/><span>Ó d'éag an stiúirtheach d'fhúigfeadh danair go doilbh.</span>
<lb n="1197"/><span>Léir-chreac dubhtha i gcumhangrach daingean fé chlocha</span>
<lb n="1198"/><span>Is éigse fiúntach múinte flatha agus ollaimh.</span>
<lb n="1199"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1200"/><p><span>Ollaimh id' dheóidh gan treóir, gan chiall le seal,</span>
<lb n="1201"/><span>Gan chothrom, gan chóir, gan tóir ar fiadhach mar chleacht,</span>
<lb n="1202"/><span>Acht golfairt is deóir is brón le pian go beacht,</span>
<lb n="1203"/><span>O tholladh na treóin ba chródha riarfadh cath.</span></p>
<lb n="1204"/>
<lb n="1205"/><p><span>Ceangal.</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>A Mhic Mhuire na ngeal-lámh ghlac páis, daor is pudhair</span>
<lb n="1208"/><span>Chum ar gheineadh ó Adámh do shábháil, féach go humhal;</span>
<lb n="1209"/><span>Beir chughat gan ró-spás dólás Éireann iúil,</span>
<lb n="1210"/><span>Muiris Mac Thomáis de nGeárd séimh id' chúil.</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>Feartlaoi.</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>A leac fuair an mac suairc mar chéile clúmhail,</span>
<lb n="1215"/><span>Badh cheart uaill ar feadh tuatha is géim go búch</span>
<lb n="1216"/><span>Mar cheap duaircis gan suaimhneas éada is pudhair</span>
<lb n="1217"/><span>Ar shuadhaibh, ar uaislibh is ar bhéithibh Mhumhan.</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>XXIX. - MARBH-CHAOINE.</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>Ar bhás Sheagháin Paor Chlaise Móire, d'éag an</span>
<lb n="1222"/><span>treas lá de mhí Iúil, 'san mbliadhain d'aois ár</span>
<lb n="1223"/><span>dTighearna 1754.</span></p>
<lb n="1224"/>
<lb n="1225"/><p><span>Bzzzzz1754 18L</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>Lá 's me ar mhaoilinn árd-chnuic aoibhinn</span>
<lb n="1228"/><span>Ársa binndeal Éadaine</span>
<lb n="1229"/><span>I dtoirchim suain, i mbrollach cuain</span>
<lb n="1230"/><span>'S me torchartha im' thruaill im' aonar ann:</span>
<lb n="1231"/><span>Do chuala láimh liom uaille gártha,</span>
<lb n="1232"/><span>'S cruadh-ghol cásmhar, déar-shilte,</span>
<lb n="1233"/><span>Ag drong de bhábaibh amhra áilne,</span>
<lb n="1234"/><span>Ba channtlach, cráidhte, créacht-shnuidhte,</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1235"/><p><span>Is iad go brónach, diachrach, deórach,</span>
<lb n="1236"/><span>Pianmhar, sceónmhar, géar-ghothach,</span>
<lb n="1237"/><span>Ag réabadh a gcuach, ag éigheamh 's ag uallfairt,</span>
<lb n="1238"/><span>Go traochta, gruaidh-fhliuch, déaluightheach.</span>
<lb n="1239"/><span>Do bhíodhgas suas le sceimhleadh is buaidhirt</span>
<lb n="1240"/><span>Is fíor gur suarach d'fhéachas-sa,</span>
<lb n="1241"/><span>'S ba léir dam eatortha réiltean thaithneamhach</span>
<lb n="1242"/><span>Go tréan ag greadadh a haol-chrobha,</span>
<lb n="1243"/><span>A glinn-ruisc phéarlach' líonta 'dhéaraibh,</span>
<lb n="1244"/><span>A croidhe 's a hae d'á léir-bhriseadh,</span>
<lb n="1245"/><span>Agus d'fhéach sí dúbhach, bocht, cnaoidhte, túirseach,</span>
<lb n="1246"/><span>Líonta dhe smúit is de ghéillsine;</span>
<lb n="1247"/><span>Do b'arg úr an eala chúmhra,</span>
<lb n="1248"/><span>Ainnir mhúinte, taobh-leabhair,</span>
<lb n="1249"/><span>'S do bhrostuigh sí ag greadadh saighead</span>
<lb n="1250"/><span>Isteach im' chroidhe go héigineach!</span>
<lb n="1251"/><span>A mhánla bhúch 's a bhláith na dtriúch!</span>
<lb n="1252"/><span>Fáth do chumhaidh 's do dhéara guirt</span>
<lb n="1253"/><span>Aithris damh-sa, a chaomhthaigh chródha</span>
<lb n="1254"/><span>Is cailce cló gan bhéim ar bith."</span>
<lb n="1255"/><span>Do ráidh an rígh-bhean chráibhtheach chaoin</span>
<lb n="1256"/><span>Go cráidhte cíorrbhach créimeannach -</span>
<lb n="1257"/><span>"A fhir chanas laoithe, is leamh an nídh</span>
<lb n="1258"/><span>Nách fios duit brígh mo dhéara-sa!</span>
<lb n="1259"/><span>Cia fada ar fán me, ag danair tháire,</span>
<lb n="1260"/><span>A seana-áitreabh Éibhire,</span>
<lb n="1261"/><span>'S mise dhom' ruagadh le tréine 's nuaidh-reacht</span>
<lb n="1262"/><span>'S Gaedhil go buadhartha am' éileamh ann,</span>
<lb n="1263"/><span>Níor fealladh riamh me, níor greadadh dian me,</span>
<lb n="1264"/><span>Níor ceapadh pian go daor ionnam,</span>
<lb n="1265"/><span>Gur leagadh lóchrann is ceap na Fódla</span>
<lb n="1266"/><span>An seabhac códhnach réaltannach.</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1267"/><p><span>Creach na críche, creach na tíre,</span>
<lb n="1268"/><span>Creach is sceimhleadh Dhéiseacha;</span>
<lb n="1269"/><span>Creach is gleó na bhflatha cródha</span>
<lb n="1270"/><span>Creachadh 's brón i bPaorachaibh!</span>
<lb n="1271"/><span>Creach na maighdean maiseach meadhrach,</span>
<lb n="1272"/><span>Greanta greidheanda déid-gheala;</span>
<lb n="1273"/><span>Creach na n-uasal - táid go buadhartha -</span>
<lb n="1274"/><span>Do chanadh duanta 's caomh-ranna! -</span>
<lb n="1275"/><span>A fhir chanas dréacht, seo an chreach lé'r thréig</span>
<lb n="1276"/><span>Mo chreat, mo ghné, agus m'éifeacht me:</span>
<lb n="1277"/><span>Tá crú na leógan lonnrach lóghmhar,</span>
<lb n="1278"/><span>Trúpach treórach traochta anois!"</span>
<lb n="1279"/><span>"Athghoirim tú, a bháinseach bhúch,</span>
<lb n="1280"/><span>Do ghread go dlúith, is do ghéar-ghoin me:</span>
<lb n="1281"/><span>Síthigh liom, a ríoghan chiúin,</span>
<lb n="1282"/><span>Is brígh mo rúin-se léigfead riot.</span>
<lb n="1283"/><span>Ar phreabadh suas dam as mo shuan</span>
<lb n="1284"/><span>Is ar gcloistin fuaim do ghéar-ghotha,</span>
<lb n="1285"/><span>Is tapaidh chuimhneas, is obann do smaoineas</span>
<lb n="1286"/><span>Gur leagadh príomh-fhlaith Dhéiseacha,</span>
<lb n="1287"/><span>'Nuair a dhoirchigh grian, gan solas, gan rian,</span>
<lb n="1288"/><span>Agus srotha go dian ag géiminigh,</span>
<lb n="1289"/><span>Gur thar cóir do bhrúcht an bhóchna 's drúcht,</span>
<lb n="1290"/><span>'S gur chiúin gan cheól na héin bhinne.</span>
<lb n="1291"/><span>Do mhúch an rae go dúbhach gan ghné</span>
<lb n="1292"/><span>'S ní lonnrach glé na réilteanna,</span>
<lb n="1293"/><span>Acht scamaill is smúit do leathnuigh chughainn</span>
<lb n="1294"/><span>Ó leagadh 'san úir an tréan-churadh:</span>
<lb n="1295"/><span>Ráib na féile, ráib na séimhe,</span>
<lb n="1296"/><span>Ráib le daondacht, saor-bhreathach;</span>
<lb n="1297"/><span>Buinneán buacach sultmhar suadha,</span>
<lb n="1298"/><span>'S i gcabhair na dtruagh dob' éigneach.</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1299"/><p><span>Searc na cléire, searc na mbéithe,</span>
<lb n="1300"/><span>Searc na gCaesars ngléigeal thu;</span>
<lb n="1301"/><span>Searc na riogh-bhan maiseach míonla</span>
<lb n="1302"/><span>'S na bhflatha bhfíontach bhféastach thu;</span>
<lb n="1303"/><span>Dragan cungantach fairsing flúirseach</span>
<lb n="1304"/><span>Scaiptheach súgach séan-chodach;</span>
<lb n="1305"/><span>d'fhág i mbrón gach stáid-fhear cródha</span>
<lb n="1306"/><span>'S ráib d'fhuil óirdheirc Dhéiseacha.</span>
<lb n="1307"/><span>Ba gheal an radharc an seabhac soilseach,</span>
<lb n="1308"/><span>Ar each ba mheadhrach léim is rith:</span>
<lb n="1309"/><span>Le sluaightibh laochradh uasal éachtach,</span>
<lb n="1310"/><span>Ar ghualainn sléibhe slaod-dhuilleach.</span>
<lb n="1311"/><span>Ba bhinn é glaodhach a mhilis-bhéil,</span>
<lb n="1312"/><span>Ar gcloistin béic na bhfaol-chona</span>
<lb n="1313"/><span>I ndiaidh an chaol-phuic, siansach saothrach</span>
<lb n="1314"/><span>'S triatha Phaorach ghéilleadh dho.</span>
<lb n="1315"/><span>Is dubhach atá gach cúilfhionn cháidh</span>
<lb n="1316"/><span>Agus úr-ghas láidir léigheannta, anois</span>
<lb n="1317"/><span>Ó síneadh tú - mo chreach! - 'san úir,</span>
<lb n="1318"/><span>Go dearbh dúnta i nuaidh-chrithir.</span>
<lb n="1319"/><span>Is iomdha iarla, flaith is tighearna</span>
<lb n="1320"/><span>Agus bile ciallmhar, séimh-cheannach</span>
<lb n="1321"/><span>I ndeóidh do bháis go brónach tláith</span>
<lb n="1322"/><span>Go deórach, tráighte, taom-dhearcach.</span>
<lb n="1323"/><span>Is iomdha saoi glan fiúntach groidhe</span>
<lb n="1324"/><span>Agus cúilfhionn mhíonla dhéid-mhilis,</span>
<lb n="1325"/><span>Dragan deónach cabharthach cómhachtach</span>
<lb n="1326"/><span>'Gus sáir-fhear dóighte ad' dhéidh-se anois.</span>
<lb n="1327"/><span>Is iomdha páiste ba súgrach sásta</span>
<lb n="1328"/><span>Ó dúnadh t'áitreabh néamharach</span>
<lb n="1329"/><span>Is creachta atá ó scuir do lámha</span>
<lb n="1330"/><span>Ó scaipeadh aráin le féile ortha.</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="1331"/><p><span>Do scaradh suairceas le Clais Mhuair,</span>
<lb n="1332"/><span>Do scaradh duain is dréacht mhilis;</span>
<lb n="1333"/><span>Do scaradh saoithe, do scaradh laoidhthe,</span>
<lb n="1334"/><span>Do scaradh aoibhneas saoghalta anois</span>
<lb n="1335"/><span>Ó leag an bás an scuibhéar rábach,</span>
<lb n="1336"/><span>Fial, fliuch, fáilteach, faobharach,</span>
<lb n="1337"/><span>Tá screadadh is gártha ag flathaibh ársa</span>
<lb n="1338"/><span>Ó Chaiseal cháidh go Béarra indiu,</span>
<lb n="1339"/><span>Ó d'imthigh ár n-úghdar grinn, mo chúmha!</span>
<lb n="1340"/><span>Ba chaoine plúr i bPaorachaibh!</span>
<lb n="1341"/><span>Do bhéarfainn cunntas ar a chrú-shliocht,</span>
<lb n="1342"/><span>'S ar a mhéinn ba lonnrach, éifeachtach:</span>
<lb n="1343"/><span>Tá fios ag diúicíbh is ag prionnsaíbh -</span>
<lb n="1344"/><span>Tá tré dhúithchíbh Éibhir fios,</span>
<lb n="1345"/><span>Gur scagadh a chrú tré threabhaibh i gclú</span>
<lb n="1346"/><span>Do b'argdha rúireach réilteannach.</span>
<lb n="1347"/><span>Is fíor gur scagadh 'n-a chaomh-fhuil chalma</span>
<lb n="1348"/><span>Rí-niadh Chaisil na saor-righthe,</span>
<lb n="1349"/><span>'S do'n Diúic Builtéar ba dhlúith a ghaol,</span>
<lb n="1350"/><span>Túr gan éalaing préamhuighthe,</span>
<lb n="1351"/><span>An tIarla Déiseach, 's an tIarla Paorach</span>
<lb n="1352"/><span>An tIarla i gcéim ba dhéarmhaire,</span>
<lb n="1353"/><span>Do shreabhadh a chrú go dearbh i mbrú</span>
<lb n="1354"/><span>Le marcaigh gan chuar gan chlaon ionnta.</span>
<lb n="1355"/><span>Tá uch is cruadh-ghol ag Loch Luachra,</span>
<lb n="1356"/><span>Tocht is buadhairt id' éagmuis-se;</span>
<lb n="1357"/><span>Tá clann Chraith chómhachtach ag caoi go brónach,</span>
<lb n="1358"/><span>Nídh nách tóigthe d'aon ortha;</span>
<lb n="1359"/><span>Tá Cill Bhéithne líonta le déine,</span>
<lb n="1360"/><span>O chualaidh scéal gur éagais-se</span>
<lb n="1361"/><span>'S do ghaolta dlúith, a Phaoraigh úir,</span>
<lb n="1362"/><span>Le chéile ag luadh do thréithe fir.</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1363"/><p><span>Ba chúirt aoldha uasal aerach</span>
<lb n="1364"/><span>Brugh gach séimh-fhir do ghlaodhfadh ann,</span>
<lb n="1365"/><span>Do dhún gur traochadh 's gur cuireadh ar téarbhadh</span>
<lb n="1366"/><span>An bile ba thréine i nDéiseachaibh.</span>
<lb n="1367"/><span>Tá Sliabh gCua 'n-a shliabh gan duan</span>
<lb n="1368"/><span>'N-a shliabh gan fuaim 'ná dréacht anois,</span>
<lb n="1369"/><span>Ó leagadh i gcriaidh an faraire fial,</span>
<lb n="1370"/><span>An galach ba ghrianda i nÉirinn ghil.</span>
<lb n="1371"/><span>Ba dhian an marcach tu i ndiaidh an tseana-phuic</span>
<lb n="1372"/><span>Ar Shliabh na mBairrfhionn-mBan aol-chnise,</span>
<lb n="1373"/><span>Agus gasradh cródha i n-aice mo leóghain</span>
<lb n="1374"/><span>Ag leanamhain ceóil na bhfaol-chona.</span>
<lb n="1375"/><span>Is súighte tirim atá 'n tSiúir 's an tSionainn</span>
<lb n="1376"/><span>I n-úir ó cuireadh an tréan-churadh;</span>
<lb n="1377"/><span>Tá 'n Bhrighid 's an Bhearbha líonta le cathughadh</span>
<lb n="1378"/><span>'S ag bíodhgadh lé fad-chumhadh dhod' éileamh-sa!</span>
<lb n="1379"/><span>Ba mhinic thu ag fiadhach cois Brice na bhfiann</span>
<lb n="1380"/><span>Le fuirinn de thriathaibh 's laocharaidh,</span>
<lb n="1381"/><span>I ndeóidh an tsionnaigh, go ceólmhar cumasach,</span>
<lb n="1382"/><span>Óirdheirc, criostalach, faobharach.</span>
<lb n="1383"/><span>Ba mhinic ar t'éileamh bruinneala is béithe</span>
<lb n="1384"/><span>Gile-chnis, maordha, léigheannta, glic,</span>
<lb n="1385"/><span>'S tusa go fonnmhar, fáilteach, foraireach,</span>
<lb n="1386"/><span>Id' dhún le tlácht d'á mbréagadh-san.</span></p>
<lb n="1387"/>
<lb n="1388"/><p><span>Do-gheachtaoi suairceas i gClais Muair</span>
<lb n="1389"/><span>Fastuím, fuaim, is faol-choin,</span>
<lb n="1390"/><span>Ól is aoibhneas, feóil is fíonta</span>
<lb n="1391"/><span>'S ceól gach oidhche ar chaomh-chruit.</span>
<lb n="1392"/><span>Ba mhinic nár bh'fhann tu ar imirt na lann,</span>
<lb n="1393"/><span>Mar churadh go teann le Caesar,</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="1394"/><p><span>'S ba chóimhreach, calma, córach, araid thu,</span>
<lb n="1395"/><span>Mar leóghan le Gallaibh chum éirligh.</span>
<lb n="1396"/><span>Is brónach lem' chroidhe, a chóradhaigh ghroidhe,</span>
<lb n="1397"/><span>Nár dheónuigh Críost faid saoghail duit</span>
<lb n="1398"/><span>Go tigheacht thar caladh d' ár dtriath 's a ghasradh</span>
<lb n="1399"/><span>Fianda feargach faobhrach.</span>
<lb n="1400"/><span>Ba mhinic do shláinte ag fuirnibh feádhmach</span>
<lb n="1401"/><span>Agus mise le cách dá taoscadh ann</span>
<lb n="1402"/><span>Id' dhún-sa, a churadh, go súgach sona,</span>
<lb n="1403"/><span>A ghustalaigh churata Phaoraigh.</span>
<lb n="1404"/><span>Ní hiongnadh saoithe is suadha gan bhrígh,</span>
<lb n="1405"/><span>O leagadh i gcill go tréith thu,</span>
<lb n="1406"/><span>A chobhthaigh chosanta, oinigh, oirdheirc,</span>
<lb n="1407"/><span>Gríobh agus posta na nDéiseach:</span>
<lb n="1408"/><span>Cois Sionann na dtonn agus Life na long</span>
<lb n="1409"/><span>Tá siosma 'gus glam id' dhéidh-se,</span>
<lb n="1410"/><span>Ó chríochaibh Uladh go críochaibh Chonnacht,</span>
<lb n="1411"/><span>An tír 'n-ar rugadh do chéile,</span>
<lb n="1412"/><span>Cáit an bhrollaigh ghil, fháilteach fhoirtileach,</span>
<lb n="1413"/><span>Bláth agus solas na mbéithe</span>
<lb n="1414"/><span>Réaltach, ríoghdha, mhaordha, mhíonla</span>
<lb n="1415"/><span>Shéimh, gan phuimp gan bhaoth-chlis.</span>
<lb n="1416"/><span>Coigilte i dtuamba id' fhochair, mo nuar!</span>
<lb n="1417"/><span>Thug osna 'gus buaidhirt is déara guirt,</span>
<lb n="1418"/><span>Brón gan scaoileadh is ceó gan aoibhneas</span>
<lb n="1419"/><span>Ar óg 's ar chríonna i nDéiseachaibh,</span>
<lb n="1420"/><span>Fá ndeara dhod' chlann a bheith scamallach fann,</span>
<lb n="1421"/><span>Gan aiteas, gan greann, 'bhur n-éagmuis;</span>
<lb n="1422"/><span>'S tá flatha na Mumhan gan dearmad ciúin</span>
<lb n="1423"/><span>Gan ranna, gan tiúin, id' dhéidh-se.</span>
<lb n="1424"/><span>Do b' aithreach cúmhach tu ag aitche go humhal</span>
<lb n="1425"/><span>Ar Athair na nDúl is na daondachta</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="1426"/><p><span>Go nglacadh gan spás tu go Cathair na ngrás,</span>
<lb n="1427"/><span>Tar éis maithimh do ghnásaibh éadtroma.</span>
<lb n="1428"/><span>Le claon na tola 'ná aeraidheacht eile,</span>
<lb n="1429"/><span>Níor thréigis an tAifreann naomhtha;</span>
<lb n="1430"/><span>Ba rogha go fada leat Ríoghacht na bhflaitheas</span>
<lb n="1431"/><span>'Ná greann agus tairbhe an tsaoghail seo.</span>
<lb n="1432"/><span>A Thighearna Íosa! ó bhrón an tsaoighil seo</span>
<lb n="1433"/><span>Ó threórais príomh-scoth Phaoracha</span>
<lb n="1434"/><span>Go tír na n-easpal, na naomh 's na n-aingeal,</span>
<lb n="1435"/><span>Deónaidh a anam do shaoradh leat!</span>
<lb n="1436"/><span>Stiúruigh a anam go Ríoghacht na bhFlaitheas,</span>
<lb n="1437"/><span>A Chríost do cheannuigh go daor sinn!</span>
<lb n="1438"/><span>'S a mhaighdean thaithneamhach, chráibhtheach, charthannach</span>
<lb n="1439"/><span>Tóg féd' thearmainn féin é!</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>FEART-LAOIDH.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>Mo chreach, mo nuar, mo bhuaidhirt lem' shaoghal arís,</span>
<lb n="1444"/><span>Mo scread gan chluain, mo shuairc-fhear craobhach groidhe</span>
<lb n="1445"/><span>I gClaise Mhuair i dtuamba, tréith gan bhrígh,</span>
<lb n="1446"/><span>Flaith gan ghruaim dob' uaisle méinn is gníomh.</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>Gníomh doilbhis caoi poibleach, is lán-chreach Ghaedheal</span>
<lb n="1449"/><span>Gríobh oirdheirc, ríogh-chosantach, gan tlás le tréan,</span>
<lb n="1450"/><span>Taoi torchartha - is fíor-ghoinideach le trácht an scéal,</span>
<lb n="1451"/><span>Príomh lonnardha, groidhe, gorm-dhearc, Seaghán geal Paor.</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>Sin eadraibh sceól mar nódhacht 's ní fáilteach é,</span>
<lb n="1454"/><span>Gur marbh, mo bhrón! an leóghan do b'áilne scéimh</span>
<lb n="1455"/><span>Ba laidionda, lóghmhar, - lóchrann dáimhe is cléir</span>
<lb n="1456"/><span>Fé ndeara dham deóra móra thrághadh, mo chréacht.</span>
<lb n="1457"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="1458"/><p><span>Mo chréacht is m'osnadh go doilbh, mo chás, mo chnead!</span>
<lb n="1459"/><span>Craobh is cosnamh na bpoibleach, tláith gan phreab;</span>
<lb n="1460"/><span>Tá séan is sonas féd' chumas go bráth, a leac!</span>
<lb n="1461"/><span>An Paorach brollaigh-gheal coigilte id' pháirt, mo chreach!</span></p>
<lb n="1462"/>
<lb n="1463"/><p><span>XXX.</span>
<lb n="1464"/><span>Bzzzzz1744 18L</span></p>
<lb n="1465"/>
<lb n="1466"/><p><span>FÓGHAIRM AN MHÓRÁNAIGH.</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>LEATH MOGHA</span>
<lb n="1469"/><span>MAILLE RE PIARAS MAC GEARAILT, aon d'Órd Ollamhanta</span>
<lb n="1470"/><span>na hÁird-Leithe réamh-ráidhte</span>
<lb n="1471"/><span>chum Uilliaim Uí Mhóráin, Scol-oide ar Shliabh gCua,</span>
<lb n="1472"/><span>i gCondae Phortláirge.</span></p>
<lb n="1473"/>
<lb n="1474"/><p><span>Ag seo chughat i n-ainm an Úird, dá aithniughadh</span>
<lb n="1475"/><span>dhuit bheith i bpearsain dom' láthair ag m'áitreabh i</span>
<lb n="1476"/><span>mBaile Uí Chionnfhaolaidh, ar an deichmheadh lá de'n</span>
<lb n="1477"/><span>mhíos is neasa dhúinn, romhainn, ionnus go dtabharfá,</span>
<lb n="1478"/><span>má thig leat, freagra iomchubhaidh ar na casaoidibh</span>
<lb n="1479"/><span>cruaidhe cíocracha ... ta as ucht an Úird ar</span>
<lb n="1480"/><span>ndéanamh ... tadh, gidheadh d'fhaitchios nách soichfeadh</span>
<lb n="1481"/><span>an fóghairm seo chughat roimh an lá réamh-ráidhte,</span>
<lb n="1482"/><span>MAISE forfhógraim duit an treas lá earraigh gan</span>
<lb n="1483"/><span>dream ris, bheith im' fhiadhnuise ins an ionad réamh-ráidhte:</span>
<lb n="1484"/><span>ná hob i bpéin d'umhla.</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>TUGTHA fém' láimh an t-ochtmhadh lá fichead de'n</span>
<lb n="1487"/><span>mhíos Aibhgheist, i mbliadhain d'aois ár Slánuighthe,</span>
<lb n="1488"/><span>seacht gcéad déag ceathrachaid agus a ceathair.</span>
<lb n="1489"/><span>PIARAS MAC GEARAILT,</span>
<lb n="1490"/><span>Árd-Sirriam Leithe Mogha.</span>
<lb n="1491"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="1492"/><p><span>XXXI.</span></p>
<lb n="1493"/>
<lb n="1494"/><p><span>BARÁNTAS AN MHÓRÁNAIGH.</span></p>
<lb n="1495"/>
<lb n="1496"/><p><span>LEATH MOGHA</span>
<lb n="1497"/><span>MAILLE RE PIARAS MAC GEARAILT, Aon d'Órd Ollamhanta</span>
<lb n="1498"/><span>na hÁird-Leithe réamh-ráidhte.</span></p>
<lb n="1499"/>
<lb n="1500"/><p><span>Chum gach Árd agus Fochonnstábla ar feadh na Leithe</span>
<lb n="1501"/><span>céadna, agus chum lucht a gconganta agus a gcabhartha.</span></p>
<lb n="1502"/>
<lb n="1503"/><p><span>Do fuair mé áiteamh iomshlán go bhfuil i bhfaighir</span>
<lb n="1504"/><span>nó i bhfoirthe éigin ar Shliabh gCua scol-mhaighistir</span>
<lb n="1505"/><span>scaitheólach, darbh ainm Uilliam O Móráin, do thug</span>
<lb n="1506"/><span>go meardha, malluighthe, mí-bhéasach, agus go huallach,</span>
<lb n="1507"/><span>éadtrom, earráideach, briathra borba baoth-ghlóracha,</span>
<lb n="1508"/><span>agus aitheasca easumhla iliomdha, do phrealáidibh uaisle,</span>
<lb n="1509"/><span>oirdhearca, árd-chéimeacha, do chléireachaibh chuanda,</span>
<lb n="1510"/><span>ciallfhoirbhthe, cráibhtheacha, d'ollamhnaibh ungtha,</span>
<lb n="1511"/><span>eólacha, oll-bhladhacha, agus d'fhilidhibh feasacha, fíor-líomhtha,</span>
<lb n="1512"/><span>focal-snuighte, noch nach rightear a leas d'áireamh</span>
<lb n="1513"/><span>sonn, gion gurb neamh-ríomhtha iad leath ar leath ins</span>
<lb n="1514"/><span>an áiteamh do ghlacas, agus fós gur maoidheadh go</span>
<lb n="1515"/><span>mí-chialldha leis an Uilliam O Móráin réamh-ráidhte</span>
<lb n="1516"/><span>gur fromhta, gur fáithighe, gur líomhtha, gur léire, is</span>
<lb n="1517"/><span>gur léir-dheasuighthe é féin i n-eólas, i n-iomais, i</span>
<lb n="1518"/><span>n-iomscaoileadh na n-adhmad, i n-ilcheárdaibh na</span>
<lb n="1519"/><span>n-ealadhan n-éagsamhail nÉireannach, ní hé amháin</span>
<lb n="1520"/><span>'ná ceachtar de n-a shíoldánachaibh amhra oirdhearca</span>
<lb n="1521"/><span>so, acht fós ná iad go huile, gion gur ghlac ceachtar</span>
<lb n="1522"/><span>de na grádhaibh le n' oireantar neach i n-ealadhain</span>
<lb n="1523"/><span>riamh, agus FÓS, mar dhiúlt go mear-dhána teacht dom'</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="1524"/><p><span>láthair ar gcur fógharma chuige i n-ainm an Úird an</span>
<lb n="1525"/><span>t-ochtmhadh lá dé'n mhíos Aibhgheist ins an mbliadhain</span>
<lb n="1526"/><span>d'aois Chríost seacht gcéad déag ceathrachaid agus a</span>
<lb n="1527"/><span>ceathair.</span></p>
<lb n="1528"/>
<lb n="1529"/><p><span>Ag seo m'aithne agus m'órdughadh UIME SIN dhíbh agus do</span>
<lb n="1530"/><span>ghach n-aon agaibh go ndeárntar síortha síor-luatha agus</span>
<lb n="1531"/><span>lorgaireacht lán-urlamh libh agus go léigthidhe scimealta</span>
<lb n="1532"/><span>scríob-luaimneacha fá ilchríochaibh Leithe mór-aidhbhle</span>
<lb n="1533"/><span>Mogha ionnus ná fágfar libh aill ná árdán, bruach</span>
<lb n="1534"/><span>ná báinseóg, clais ná cuithe, cnoc ná céide, coill</span>
<lb n="1535"/><span>ná currach, drom ná druiméal, dúmh ná diamhar,</span>
<lb n="1536"/><span>fíodh ná fásach, fiadhach ná fiadhtach, gort ná glasbhán,</span>
<lb n="1537"/><span>grianán ná grian-chnoc, iath ná imeall, lúb ná</span>
<lb n="1538"/><span>luibh-ghort, lios ná leaca, máigh ná mínleach, maidhig</span>
<lb n="1539"/><span>ná mothar, niod ná neanntóg, orc ná oirear, os</span>
<lb n="1540"/><span>'ná oileán, port ná puathais, poll ná pórán, ros</span>
<lb n="1541"/><span>ná réidhteach, riasc ná ruadhán, sliabh ná sliosán,</span>
<lb n="1542"/><span>seisc ná seisceann, treabh ná triúch, tuar ná</span>
<lb n="1543"/><span>tualach, uaigh ná uille; agus go háirithe ná fágaidh</span>
<lb n="1544"/><span>bléan breac-chnuic, cuas crainn, clab carraige,</span>
<lb n="1545"/><span>craos cumair, drannt doimhneóige, fos faidhre, glot</span>
<lb n="1546"/><span>gáipéir, gleann guaireach, ithe uisce, lár laige,</span>
<lb n="1547"/><span>mong muine, nead druide, pus pluaise, roc ruaigthe,</span>
<lb n="1548"/><span>scúmhadh scairte, tigh talmhan, 'ná áit uaigneasa,</span>
<lb n="1549"/><span>fá theórannaibh fairsinge Sléibhe slios-fhada sean-gCua,</span>
<lb n="1550"/><span>gan lorg agus léir-spiúnadh go friochnamhach agus go</span>
<lb n="1551"/><span>dícheallach go ria agus go dtiocfaidh libh an tUilliam</span>
<lb n="1552"/><span>réamhráidhte do lámhadh, agus ar n-a ghabháil, tabhraidh</span>
<lb n="1553"/><span>i ngeimhlibh agus i nglasaibh go daor, docht, ceangailte</span>
<lb n="1554"/><span>chugham-sa go sonnradhach é, go n-imirthear dlighe air,</span>
<lb n="1555"/><span>do réir a chionnta.</span></p>
<lb n="1556"/>
<lb n="1557"/><p><span>UIME SIN, Seo é bhur gcomhachta agus bhur mBarántas,</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="1558"/><p><span>ar n-a thabhairt fóm' láimh agus fóm' shéala i mBaile</span>
<lb n="1559"/><span>Uí Chionnfhaolaidh an t-ochtmhadh lá ar fhichid de'n mhíos</span>
<lb n="1560"/><span>Aibhgheist, ins an mbliadhain d'aois ár Slánuighthe,</span>
<lb n="1561"/><span>seacht gcéad déag ceathrachaid agus a ceathair.</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>PIARAS MAC GEARAILT,</span>
<lb n="1564"/><span>Árd-Sirriam Leithe Mogha.</span></p>
<lb n="1565"/>
<lb n="1566"/><p><span>Bzzzzz1774 18D</span>
<lb n="1567"/><span>XXXII.</span></p>
<lb n="1568"/>
<lb n="1569"/><p><span>LEATH MOGHA</span>
<lb n="1570"/><span>Maille re Mártan Liútar, Calbhin, Crombhail, agus Melangton,</span>
<lb n="1571"/><span>Ceathrar de phríomh-chómhairle Ifrinn</span>
<lb n="1572"/><span>do chum gairm órduighthe agus bharántais do thabhairt</span>
<lb n="1573"/><span>amach ar feadh na leithe céadna i gcoinne gach n-aon</span>
<lb n="1574"/><span>de'n gclé-Eagluis, chuirpe, chealgaigh, choinneal-bháidhte,</span>
<lb n="1575"/><span>noch do thréig agus do dhiúltuigh do na grádhaibh diadha</span>
<lb n="1576"/><span>déarscanacha ceart-briathracha agus do na hÚirdibh</span>
<lb n="1577"/><span>aoibhne, áilne, fíor-naomhtha, agus de bhrígh go bhfuaireamhair</span>
<lb n="1578"/><span>deimhin agus léir-chunntas gur cheangail agus gur</span>
<lb n="1579"/><span>mhóidigh duine dona diablaidhe droch-oinigh áirithe chum</span>
<lb n="1580"/><span>a bheith i n-a dheisciobal ag an árd-mhaighistir sin i</span>
<lb n="1581"/><span>n-ár gcoinne, .i. Lucifer, go mbeadh sé modhmhail</span>
<lb n="1582"/><span>miochair milis omósach dó'n ochtmhadh Hannraoi, do Rígh</span>
<lb n="1583"/><span>Liam an Chumhangais, d'Anna Bolaín agus do mhórán</span>
<lb n="1584"/><span>eile de sna deamhnaibh, darb ainm agus sloinne dhó</span>
<lb n="1585"/><span>Diarmuid Ó hAirt, do bhí tamall i n-a Shagart</span>
<lb n="1586"/><span>Paróiste thiar i gCairbreachaibh, tamall eile i gCarraig</span>
<lb n="1587"/><span>Thuathail fé thearmann Dhochtúir dhiadha déarcach</span>
<lb n="1588"/><span>deiscréideach Mac Cionnaoith, Easpog Chluana, Chairbreach</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="1589"/><p><span>agus Ruis.  Acht cheana, chum go mbeadh mear-aithne</span>
<lb n="1590"/><span>agaibh ar an nDiarmuid réamh-ráidhte bhéarfam-na</span>
<lb n="1591"/><span>dhíbh a chómharthaí sóirt agus eólas ar a dhroich-mhéinn agus ar</span>
<lb n="1592"/><span>a ghníomharthaibh déistineacha salacha fé mar leanas.</span>
<lb n="1593"/><span>Tá Diarmuid déad-bhuidhe diablaidhe O hAirt acharnach,</span>
<lb n="1594"/><span>ainmhianach, airciosach, amplach, bradach, bréagach,</span>
<lb n="1595"/><span>breallach, bruideamhail, bruighneach, calghaoiseach,</span>
<lb n="1596"/><span>cam, canncarach, casaoideach, ceagach, clamhach</span>
<lb n="1597"/><span>clamparach, cleas-bheathach, dána, dona, dorcha,</span>
<lb n="1598"/><span>droch-ghnóthach, duairc, fealltach, feargach, fraochaidhe,</span>
<lb n="1599"/><span>garg, glais-ghnéitheach, gráineamhail, gruamdha, lán-díobartha,</span>
<lb n="1600"/><span>leamh-labharthach, léanmhar, loiscighthe,</span>
<lb n="1601"/><span>lomartha, lom-luirgneach, mailíseach, malluighthe,</span>
<lb n="1602"/><span>manntach, masluightheach, meirgeach, míbhéasach, mí-nádúrtha,</span>
<lb n="1603"/><span>namhaideach, peacamhail, plucach, púcamhail,</span>
<lb n="1604"/><span>port-shúileach, pus-ramhar, ríogh-bhodach, righin-bhéalach,</span>
<lb n="1605"/><span>suarach, searbh-labharthach, silteach, tuirinneach, tubaisteach, -</span>
<lb n="1606"/><span>do chuir gleó agus buaidhirt ar Impreacht na</span>
<lb n="1607"/><span>bhflaitheas do chréachtnuig agus d'athnuaidh cneadhtha</span>
<lb n="1608"/><span>Chríost, do chuir Bainríoghan na nAingeal ag sileadh</span>
<lb n="1609"/><span>na ndeór, do chuir cneadh i gcroidhthibh na naomh agus na</span>
<lb n="1610"/><span>n-easpal, do chuir ceó, brón, doilgheas agus diombádh ar</span>
<lb n="1611"/><span>Eagluis dhiadha dheagh-shomplaigh na críche seo Leithe</span>
<lb n="1612"/><span>Mogha agus ar mhórán leo de'n gCléir mhilis choróntaigh,</span>
<lb n="1613"/><span>thaithneamhaigh, dheagh-mhúinte seo Inse Fáil.</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>UIME SIN, an uair ná tagann agus é féin a thabhairt</span>
<lb n="1616"/><span>suas agus seasamh chum bhreitheamhnais, fógraimíd, i bpéin</span>
<lb n="1617"/><span>phiriacail agus umhlachta, do ghach uile bháille nuadh-bhearrtha</span>
<lb n="1618"/><span>agus connstábla cúmhang-ghuailneach, gach uile</span>
<lb n="1619"/><span>chléireach luaith-mhéireach, gach uile chlaidhre cuirpe,</span>
<lb n="1620"/><span>claon cailleamhnach, gach uile bhitheamhnach bréagach,</span>
<lb n="1621"/><span>bradach, cealgach, cleasach, síleach, suarach ar feadh</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="1622"/><p><span>na leatha céadna mór-fhódaigh Mogha, de bhrígh na</span>
<lb n="1623"/><span>mór-chómhachta atá agáinn, gan diúltadh."</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p>
<lb n="1626"/><span>An Diarmuid cas Ó hAirt d' éileamh</span>
<lb n="1627"/><span>A lorg 'sa chuardadh go buan gan téarnamh</span>
<lb n="1628"/><span>Ar fuaid curraighthe, bogaighthe is sléibhte,</span>
<lb n="1629"/><span>Bailtí muara, cuanta is céide.</span>
<lb n="1630"/><span>Cuarduighidh árd-chnuic, bánta is gaorthaidh,</span>
<lb n="1631"/><span>Caisleáin sheannda, gleannta is féithe,</span>
<lb n="1632"/><span>Cuasáin cumair is imeallaibh craos-mhuir,</span>
<lb n="1633"/><span>Gach tráigh is cuan ar fuaid na hÉireann.</span>
<lb n="1634"/><span>Tosnuighidh thiar i n-iarthar Béarra</span>
<lb n="1635"/><span>Na fágaidh dún ná cúirt 'ná aol-bhrogh,</span>
<lb n="1636"/><span>Long 'ná bád i gClár Luirc Fhéidhlim,</span>
<lb n="1637"/><span>Gan spiúnadh is lorg do stollaire an éithigh.</span>
<lb n="1638"/><span>Ná fágaidh Beanntraighe ar ionntaoibh éinne,</span>
<lb n="1639"/><span>Cuan Dor na long 'ná Dún na Séada,</span>
<lb n="1640"/><span>An Scibrín gan fuidheall gan éileamh</span>
<lb n="1641"/><span>Ná Clanna Chaoilte na laoithe aosta,</span>
<lb n="1642"/><span>Ar lorg an scamaire dhamanta chéasta.</span>
<lb n="1643"/><span>As sain preabaidh go meanmnach saothrach</span>
<lb n="1644"/><span>Go Corcaigh na gCuan go luaimneach léadmhar</span>
<lb n="1645"/><span>Is déinid lorg go brostuightheach éigneach</span>
<lb n="1646"/><span>Ar Dhiarmuid spairt Ó hAirt an méirleach;</span>
<lb n="1647"/><span>Acht fóil, a dhaoine, go n-innsead scéal díbh,</span>
<lb n="1648"/><span>Gur theich an raille le n-a anam 's a mhéirdreach</span>
<lb n="1649"/><span>Go hUíbh Magh Caille le hiomarca saothair</span>
<lb n="1650"/><span>Ag iarradh coimirce i gcumaraibh éigin;</span>
<lb n="1651"/><span>Leanaidh go dlúith an sprionnlach déistneach</span>
<lb n="1652"/><span>Is cuiridh a lorg go hobann le faobhar;</span>
<lb n="1653"/><span>Ná fágaidh gleann 'ná poll 'ná réidh-chnoc</span>
<lb n="1654"/><span>Gan spiúnadh is siubhal go dlúith d'á éileamh.</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="1655"/><p><span>Lá Fhéile Sheagháin do chuala ó uasal thréightheach</span>
<lb n="1656"/><span>Go bhfuil an fiadh i gCilliaith fá dhaol-bhrat,</span>
<lb n="1657"/><span>Agus é 'n-a mhinistir chuiripe chréimthe</span>
<lb n="1658"/><span>Agus bean acarach aige is cléir-theach.</span>
<lb n="1659"/><span>Nár mhairidh sé a ghúnaí dubha 'ná a bhéabhar;</span>
<lb n="1660"/><span>Ochlán gruaim is buan-chnead cléibh air;</span>
<lb n="1661"/><span>Saighead nimhe galair is greamanna is géar-ghoin</span>
<lb n="1662"/><span>Gach aon lá agus tráth d'á chéasadh.</span>
<lb n="1663"/><span>Go mairidh céad bliadhain 'sna pianta céadna</span>
<lb n="1664"/><span>Is conairt na fola d'á stoladh is d'á chréimeadh,</span>
<lb n="1665"/><span>Naithreacha nimhe 'na chroidhe mar éag-bhrogh</span>
<lb n="1666"/><span>'S a chionnta mallaighthe damanta 'á dhaoradh;</span>
<lb n="1667"/><span>Céad cnead 'n-a chroidhe d'á dhruim is péin-bhruid,</span>
<lb n="1668"/><span>A chlí 's a cheann 's a mheabhair d'á réabadh,</span>
<lb n="1669"/><span>d'á stracadh 's d'á phianadh ag diabhail go saothrach,</span>
<lb n="1670"/><span>Mar thug sé ainm ar aithis gan bhéasa</span>
<lb n="1671"/><span>Is druim do thabhairt le flaitheas Mhic Dé ghil,</span>
<lb n="1672"/><span>Chuir cogadh, gleó is brón ar naomhaibh</span>
<lb n="1673"/><span>'S an mac míorbhúilteach múirneach naomhtha</span>
<lb n="1674"/><span>Gur fhuiling bás le grádh do'n sméirle</span>
<lb n="1675"/><span>Is d' iomchuir an chroch go doilbh déarach,</span>
<lb n="1676"/><span>Ar mhullach an chnuic annsain do céasadh</span>
<lb n="1677"/><span>Le hiomad pianta diana déistneach'</span>
<lb n="1678"/><span>Íosa milis chum sinn-ne shaoradh.</span>
<lb n="1679"/><span>Ciach ort-sa, a Dhiarmuid, is léan ort,</span>
<lb n="1680"/><span>Ochlán dúbhac is pudhair is créim guirt.</span>
<lb n="1681"/><span>Cá ngeóbhair, cá stadfair, cá rachair ar éan-chor?</span>
<lb n="1682"/><span>Is go mbéir lá an luain id' chuaill bhocht daortha.</span>
<lb n="1683"/><span>Os comhair do shúl béidh scrúdadh is léireacht</span>
<lb n="1684"/><span>Is breitheamhnas caoin ag Íosa dh'á dhéanamh</span>
<lb n="1685"/><span>Dlighthe go comhthrom is lorg is léir-mheas</span>
<lb n="1686"/><span>Ar do ghniomharthaibh malluighthe damanta, a mhéirligh.</span></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="1687"/><p><span>Beir-se id' stráille - is é seo an lá léin duit</span>
<lb n="1688"/><span>Cá gcaithfir do ghúnaí dubha, - do bhéabhar?</span>
<lb n="1689"/><span>Cá ngeóbhaidh do phearsa, do ghaisce 's do thréine</span>
<lb n="1690"/><span>'Ná an mhéirdreach mhalluighte mhasluigh is dhaor thu.</span>
<lb n="1691"/><span>...</span>
<lb n="1692"/><span>Dar leat ba mhaith is ba ghlan do léim-se</span>
<lb n="1693"/><span>Thar móin, thar geata, thar caise nó féithe,</span>
<lb n="1694"/><span>Ag déanamh mustair le fuinneamh is faobhar</span>
<lb n="1695"/><span>'S ag taispeánt chlú agus lúith do ghéaga.</span>
<lb n="1696"/><span>Turrainn, treascairt, galar is créim ort</span>
<lb n="1697"/><span>Do rinn d'anam do dhamaint le léim chuirp,</span>
<lb n="1698"/><span>Léim le'r scarais le flaitheas Mhic Dé ghil</span>
<lb n="1699"/><span>Is léim do chuirfidh go hifrionn daor thu.</span>
<lb n="1700"/><span>Beidh tu fann-lag, crannda, créimthe,</span>
<lb n="1701"/><span>Beidh soigheadaí nimhe tréd' chroidhe gan faesiomh,</span>
<lb n="1702"/><span>Beidh do námhaid i gclár t' éadain,</span>
<lb n="1703"/><span>Meisce, drúis, is tnúth, is craos chuirp.</span>
<lb n="1704"/><span>Ní thuigim gur tairbheach an teagasc so léigheamh dhuit,</span>
<lb n="1705"/><span>Ní baois 'ná glagaireacht, gangaid ná bréaga,</span>
<lb n="1706"/><span>Go mbeidh Mac Airt 'n-a spreas fé dhaor-chnead</span>
<lb n="1707"/><span>I ngleanntaibh Ifrinn tuilte le bréantas.</span>
<lb n="1708"/><span>Cruadhtan báis ort, fán is géir-chnead</span>
<lb n="1709"/><span>Is buadhartha atáid a lán ded' ghaolta,</span>
<lb n="1710"/><span>Eagluis ionnraic, mhúinte, mhaordha</span>
<lb n="1711"/><span>A leanas go dlúith gach cúrsa naomhtha.</span>
<lb n="1712"/><span>Dochtúir O hAirt an sagart léigheannta</span>
<lb n="1713"/><span>Is Tadhg do bhráthair lán de dhaondacht.</span>
<lb n="1714"/><span>Do cháirde i ngleó go brónach traochta</span>
<lb n="1715"/><span>I dtaobh do dhamaint, do mhasladh is do chlaonadh.</span>
<lb n="1716"/><span>A thrúidh bhoicht aindeis, cad mheasair a dhéanamh</span>
<lb n="1717"/><span>Nó cad é an diabhal do chuir ciach is daol-bhrat</span>
<lb n="1718"/><span>Ar do radharc chum deighilt do dhéanamh</span>
<lb n="1719"/><span>Le hÍosa mhilis, A dhlighthe 's A naomh-Script?</span></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="1720"/><p><span>Glac-se comhairle i gcómhair tu shaoradh,</span>
<lb n="1721"/><span>Spreag t'aigne, is tabhair-si géir-ghean</span>
<lb n="1722"/><span>Do Chríost thar n-ais is glacfaidh Sé leat;</span>
<lb n="1723"/><span>Má bhíonn do chroidhe dá ríribh céasta,</span>
<lb n="1724"/><span>Buail t' ucht is bíodh sruth déar leat,</span>
<lb n="1725"/><span>Smuain ó chroidhe ar do chríochaibh déidheannach';</span>
<lb n="1726"/><span>Smuain ar Íosa Críost mar céasadh</span>
<lb n="1727"/><span>Ar chrann na Croise le dursan is daol-bhrat.</span></p>
<lb n="1728"/>
<lb n="1729"/><p><span>AN CEANGAL.</span></p>
<lb n="1730"/>
<lb n="1731"/><p><span>Mo thruagh thu feasta, mura nglacfair mo chómhairle i dtráth,</span>
<lb n="1732"/><span>S mo thruagh mhór t'anam bheith damanta i mbrón gan tábhacht.</span>
<lb n="1733"/><span>Id' chuaill bhocht caithte fé leacaibh ag dreóghadh go táir</span>
<lb n="1734"/><span>'S na sluaighte deamhan dod' stracadh 's dod' dhóghadh de ghnáth.</span></p>
<lb n="1735"/>
<lb n="1736"/><p><span>Gnáthuigh feasta teacht ar ród na ngrás</span>
<lb n="1737"/><span>Is grádhuigh let' anam taithneamh mór na neámh,</span>
<lb n="1738"/><span>Fág an peacadh is seachain cló na mbáb</span>
<lb n="1739"/><span>'S is árd bhéidh gradam agat, glóir is cáil.</span></p>
<lb n="1740"/>
<lb n="1741"/><p><span>Do cháil is do nós is deórach dúbhach le Cléir,</span>
<lb n="1742"/><span>Mar d' fhágais lóchrann glóire is Cúirt na Naomh,</span>
<lb n="1743"/><span>Do cháirde i ngleó le brón 's le túirling déar</span>
<lb n="1744"/><span>'S na táinte leó, fé cheó, go cúmhach id' dhéidh.</span></p>
<lb n="1745"/>
<lb n="1746"/><p><span>Id' dhéidh-se is cathach liom greaduighthe táinte triath</span>
<lb n="1747"/><span>Mar thréigis sealbh na bhflathas is grádh na gcliar,</span>
<lb n="1748"/><span>Le gaethaibh cealgach', malluightheacht ráidhte is mhian</span>
<lb n="1749"/><span>Do mhéirdreach dhamanta shnaidhmidh thu ar láimh an diabhail.</span>
<lb n="1750"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="1751"/><p><span>UzzzzzAnaithnid</span>
<lb n="1752"/><span>Adubhairt Diarmuid O hAirt mar leanas: - </span></p>
<lb n="1753"/>
<lb n="1754"/><p><span>"Muna bhfuil mo chreideamh go cóir,</span>
<lb n="1755"/><span>Ar thaobh an óir is mé is liaigh,</span>
<lb n="1756"/><span>Is duine dona atá mar atáim</span>
<lb n="1757"/><span>Gan an saoghal im' láimh 'ná Dia.</span></p>
<lb n="1758"/>
<lb n="1759"/><p><span>XXXIII. - AOR.</span>
<lb n="1760"/><span>Bzzzzz1769ls 18D</span>
<lb n="1761"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span></p>
<lb n="1762"/>
<lb n="1763"/><p><span>Aisling do rinne Baothlach Mac Críomhthain Mic</span>
<lb n="1764"/><span>Fhéidhlim Uí Sheachnusa do Sheaghán Dall Ó Súilliobháin</span>
<lb n="1765"/><span>.i. Seaghán Mac Phiarais Paor Bhaile Uí Chadháin i</span>
<lb n="1766"/><span>nDeíseach, bráthair baoth, borb, leath-ruisc, d'Órd</span>
<lb n="1767"/><span>Naoimh Auguistín, do thréig is do tharcuisnigh an tÓrd</span>
<lb n="1768"/><span>riaghalta rathmhar beannuighthe i n-a raibh sé, agus</span>
<lb n="1769"/><span>athá anois i n-a mhinistir i nDúngarbhán fé ghúna</span>
<lb n="1770"/><span>dhubh, agus gurab faide saoghal an ghúna 'ná saoghal an</span>
<lb n="1771"/><span>mhinistir.</span></p>
<lb n="1772"/>
<lb n="1773"/><p>
<lb n="1774"/><span>Theangmhaidh tráth mé lán-lag traochta</span>
<lb n="1775"/><span>I mbóithribh gleanna i bhfearantas Dhéiseach</span>
<lb n="1776"/><span>Is mé go buaidheartha uaigneach léanmhar</span>
<lb n="1777"/><span>Chum suain is codlata bhrostuigh mo néalta.</span></p>
<lb n="1778"/>
<lb n="1779"/><p><span>Dar liom gur thaisteal im' aice an laoch soin,</span>
<lb n="1780"/><span>An bráthair Seaghán 'n-a stráill gan éan-rosc,</span>
<lb n="1781"/><span>Chómh dall le púca is gan fiú na léine</span>
<lb n="1782"/><span>Báin' mar do chleachtadh ag teagasc a thréada.</span></p>
<lb n="1783"/>
<lb n="1784"/><p><span>Bhí sceon 'n-a ghnúis, bhí cnú 'n-a éadan,</span>
<lb n="1785"/><span>Ba dhéarach athtuirseach asmuilteach créachtach;</span>
<lb n="1786"/><span>d'fhéach an raille 's a theanga as a chraos-chlab,</span>
<lb n="1787"/><span>Mar bheadh tarbh ag alpadh is ag géimnigh.</span>
<lb n="1788"/></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="1789"/><p><span>Do cheapas im' aigne preabadh go héasca</span>
<lb n="1790"/><span>Is do dhruideas 'n-a dháil go dána taobh leis;</span>
<lb n="1791"/><span>Dubhart go bhfeaca a shamhailt le tréimhse</span>
<lb n="1792"/><span>I bhfigiúir sagairt ag teagasc a thréada.</span></p>
<lb n="1793"/>
<lb n="1794"/><p><span>'Nuair chrom ar fhreagra thabhairt dom' bhréithribh</span>
<lb n="1795"/><span>d'eirigh stoirm lé'r critheadh na daor-chnuic,</span>
<lb n="1796"/><span>Do dhúbhaidh, le hana-bheart scamallach, Phoébus,</span>
<lb n="1797"/><span>Is na táinte ag screadaigh le hanfhaithe is baoghal.</span></p>
<lb n="1798"/>
<lb n="1799"/><p><span>Do bhrúcht an fhairrge freasamhail fraochta,</span>
<lb n="1800"/><span>Tonntacha ag siosmadh go casamhail craosach,</span>
<lb n="1801"/><span>Alltán na mara ag preabadh is ag pléascadh,</span>
<lb n="1802"/><span>Amhuis is deamhain is céad dream nár léir dam.</span></p>
<lb n="1803"/>
<lb n="1804"/><p><span>Do sceinn as cúil nó as cúinne éigin</span>
<lb n="1805"/><span>Scriosaire ciar-bhuidhe i n-iarrnaidhibh géara;</span>
<lb n="1806"/><span>A dhá chrobh, is a chruth ba dhéistneach,</span>
<lb n="1807"/><span>Is colg nimhneach nimhe ar an bpéist dhuibh.</span></p>
<lb n="1808"/>
<lb n="1809"/><p><span>Agus dubhairt le Seaghán, "a ghrádh mo chléibh-se,</span>
<lb n="1810"/><span>Is tu a bhí uaim 's is suairc mo scéal duit;</span>
<lb n="1811"/><span>Is fada me ag áitreabh stát is réim duit</span>
<lb n="1812"/><span>I bhfochair na righthe is na mbruingheala gcraos-chorp.</span></p>
<lb n="1813"/>
<lb n="1814"/><p><span>Mo chabhair do gheabhair ar mh'fhallaing go héasca</span>
<lb n="1815"/><span>Chum bheith i bhfochair gach posta aca is tréine</span>
<lb n="1816"/><span>Do Rígh na ríogh-bhan do ghnídheadh éirleach</span>
<lb n="1817"/><span>Is do bhaineadh go damanta a gceanna de chléir chirt.</span></p>
<lb n="1818"/>
<lb n="1819"/><p><span>Ní ar feadh tamaill 'ná sealad gan éifeacht,</span>
<lb n="1820"/><span>Acht ar feadh na síorruidheacht' i mbriathraigheacht béithe,</span>
<lb n="1821"/><span>Fé mar chleachtais go hasmuilteach craosach</span>
<lb n="1822"/><span>I n-aghaidh dlighe Pheadair le'r scarais go heádtrom.</span>
<lb n="1823"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="1824"/><p><span>Pé faid is bheidh flaithis i seilbh Mhic Dé ghil</span>
<lb n="1825"/><span>'Ná an ghlóire mhilis gan time ag naomhaibh</span>
<lb n="1826"/><span>'Ná diabhail i nIfrionn ag fiuchadh is ag séideadh</span>
<lb n="1827"/><span>Beir-se ann treascartha damanta i bpéin-bhruid.</span></p>
<lb n="1828"/>
<lb n="1829"/><p><span>Beidh do cheann is do dhranndal créimthe</span>
<lb n="1830"/><span>Ag piastaidhibh dubha dh'á mbrughadh id' bhéal-sa;</span>
<lb n="1831"/><span>Beidh do theanga dh'á stracadh is dh'á réabadh</span>
<lb n="1832"/><span>Ag madraidhibh fiadhaigh, ag diabhail, is faol-choin.</span></p>
<lb n="1833"/>
<lb n="1834"/><p><span>I n-ionad na póit' id' scórnaigh chraosaigh,</span>
<lb n="1835"/><span>Imirt is ól is póga béithe,</span>
<lb n="1836"/><span>Beidh míle diabhal go pianmhar saothrach</span>
<lb n="1837"/><span>Dhod' thachtadh le peannaid ó scarais led' chéile.</span></p>
<lb n="1838"/>
<lb n="1839"/><p><span>Máthair Íosa Críost do céasadh,</span>
<lb n="1840"/><span>Nár mhinic do chuiris-se cuisne d'á naomh-shúil</span>
<lb n="1841"/><span>Ag sileadh dubhach led' chionnta, a mhéirligh,</span>
<lb n="1842"/><span>Is na flaithis fé scamallaibh athtuirse is géir-chnead.</span></p>
<lb n="1843"/>
<lb n="1844"/><p><span>Ar nós an mhadra d'alpfadh go saothrach</span>
<lb n="1845"/><span>An t-aisiog do dhein, gan mhoill, go féastach,</span>
<lb n="1846"/><span>Ba mhar sin tú, a thrúidh, ag réabadh -</span>
<lb n="1847"/><span>Ag damant t'anaman ar aiteas bheag shaoghalta.</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>Níor ghabhais-se páirt le Máire naomhtha</span>
<lb n="1850"/><span>'S an t-aingeal do ghráduigh thu is nár mar shéanais;</span>
<lb n="1851"/><span>Do scarais go bráth le cáil na naomh-ghlan</span>
<lb n="1852"/><span>Is an tAifreann sámh, mo chás! mar thréigis.</span></p>
<lb n="1853"/>
<lb n="1854"/><p><span>Do leanais-se lorg na mborba céasta</span>
<lb n="1855"/><span>Tá thíos rómhat fé bhrón is daor-chnead,</span>
<lb n="1856"/><span>An t-ochtmhadh Hanraí 's a bhainríoghan taobh leis,</span>
<lb n="1857"/><span>Anna damanta, an bastart Bóiléana.</span>
<lb n="1858"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="1859"/><p><span>'S a hinghean scólta dóighte i ndaor-chnead,</span>
<lb n="1860"/><span>Eilís, threascaradh Eagluis naomhtha,</span>
<lb n="1861"/><span>Easpoig is sagairt is bairrfhionna maordha</span>
<lb n="1862"/><span>Do bhíodh ag cantain na salm go séanmhar.</span></p>
<lb n="1863"/>
<lb n="1864"/><p><span>chífir Cromail 'n-a stollaire chéasta ann</span>
<lb n="1865"/><span>Gan truagh do threascaradh seascadh de chéadtaibh;</span>
<lb n="1866"/><span>Do naoidheanán, leanbh 'ná an sean-duine aosta</span>
<lb n="1867"/><span>Níor chorruigh a chroidhe chum saoirse dhéanamh.</span></p>
<lb n="1868"/>
<lb n="1869"/><p><span>Annraí an prútach, brúighte i n-éag-chruith</span>
<lb n="1870"/><span>'S mar mhnaoi acarach aige Jane Seymour;</span>
<lb n="1871"/><span>Éadbhard cuiripe imirthe traochta</span>
<lb n="1872"/><span>'S mise d'á dteagasc gan leagadh ar mo bhéal-sa.</span></p>
<lb n="1873"/>
<lb n="1874"/><p><span>De bhrígh go rabhas im easpog ag déanamh</span>
<lb n="1875"/><span>Pósaidhe sultmhara go deimhin mar ghéilleadh</span>
<lb n="1876"/><span>Do Hannraí damanta malluighthe, an sméirle</span>
<lb n="1877"/><span>'Nar mhinic do scaras is cheangalas bé leis.</span></p>
<lb n="1878"/>
<lb n="1879"/><p><span>Do scaras ó'n Ríogan mhánla bhéasach</span>
<lb n="1880"/><span>Beannuighthe bhanamhail lán de dhaondacht,</span>
<lb n="1881"/><span>D' éis fiche bliadhain go riaghalta, réim-chirt,</span>
<lb n="1882"/><span>Do bheith 'gam i ngradam go geanmnach séanmhar.</span></p>
<lb n="1883"/>
<lb n="1884"/><p><span>Caitríona díon na cléire</span>
<lb n="1885"/><span>Ó Aragán tsuairc, an tuaith ghlan aoldha,</span>
<lb n="1886"/><span>Inghean áluinn ádhbharach naomhtha</span>
<lb n="1887"/><span>Do rígh na Spáinne b' árd 'san éifeacht.</span></p>
<lb n="1888"/>
<lb n="1889"/><p><span>Is fíor gan ghlagar, mo theastas gan bhréig duit,</span>
<lb n="1890"/><span>Do gheóbhfá dearbhughadh i Sacsain im' scéaltaibh,</span>
<lb n="1891"/><span>Tomás Cranmar do b' ainm san tsaoghal dam;</span>
<lb n="1892"/><span>Dar ndóigh, is aithnid mo theastas do chéadthaibh.</span>
<lb n="1893"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="1894"/><p><span>Do bhíos tamall im' bhráthair chráibhtheach déarcach,</span>
<lb n="1895"/><span>Mar bhís-se, a dhallacháin, gearradh chnámh is créim ort.</span>
<lb n="1896"/><span>Gur chorruigh an diabhal go dian mo chéadfadha</span>
<lb n="1897"/><span>Ag séanadh an Aifrinn, taithneamh Mhic Dé ghil.</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>Tá lán-chuid bráthar ar láimh id' éagmuis</span>
<lb n="1900"/><span>'S na mílte eiriceach teilgthe i ndaor-bhruid,</span>
<lb n="1901"/><span>I dtaobh creideamh na nAspal le heasmuilt do shéanadh</span>
<lb n="1902"/><span>I dteintibh teó fí bhrón d'á gcéasadh.</span></p>
<lb n="1903"/>
<lb n="1904"/><p><span>Peláguis tá is Árius claon ann,</span>
<lb n="1905"/><span>Masadónius is Nestórius traochta,</span>
<lb n="1906"/><span>Simon Mágus tnáithte ó shéide</span>
<lb n="1907"/><span>I gcoirthibh fiuchta 'n-a bhfuilid na céadtha.</span></p>
<lb n="1908"/>
<lb n="1909"/><p><span>Tá Marcion, Smáll, agus Nóbhátus daor ann,</span>
<lb n="1910"/><span>Bhigilantus, Focs, agus Mórton créimthe,</span>
<lb n="1911"/><span>Calbhin, Liútar is Biúsar bréagach</span>
<lb n="1912"/><span>Burnet, Horn, is lán nach léir dham.</span></p>
<lb n="1913"/>
<lb n="1914"/><p><span>Is an bhuineannach bhuileamhail fhraochta</span>
<lb n="1915"/><span>Fhíochmhar fheargach mhalluighthe chéasta,</span>
<lb n="1916"/><span>Cása piostal aici-si 'n-a caol-chrobh</span>
<lb n="1917"/><span>Ag tabhairt na mionn go dteannfadh p'léar leó.</span></p>
<lb n="1918"/>
<lb n="1919"/><p><span>Ba seana-mháthair tráth gan bhréig duit</span>
<lb n="1920"/><span>An diabhal beag buile seo ghruigeadh ár gcléir chirt;</span>
<lb n="1921"/><span>Grás Ósbur a hainm munab dearmad dhéinim,</span>
<lb n="1922"/><span>I gCnoc an Leatharaigh do mhaireadh i nDéiseach.</span></p>
<lb n="1923"/>
<lb n="1924"/><p><span>Beidh taobh leat Balsingham ghreadadh le daor-chnead</span>
<lb n="1925"/><span>Eagluis Íosa is a Ríoghan naomhtha,</span>
<lb n="1926"/><span>Is de dheascaibh a mheang an ceann do réabadh</span>
<lb n="1927"/><span>De bhainríoghan bheannuighthe Alban aeraigh.</span>
<lb n="1928"/></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="1929"/><p><span>Ar thriall chun baile go hAiceron daor dhuit,</span>
<lb n="1930"/><span>Beir Pilib O Riain go tréan ar ghéag leat,</span>
<lb n="1931"/><span>Mar thu, chuir brón ar Órdaibh aosta,</span>
<lb n="1932"/><span>Ag séanadh an aifrinn aspaldha naomhtha.</span></p>
<lb n="1933"/>
<lb n="1934"/><p><span>Mac Thaidhg na Coille mar chuideachta séid leat,</span>
<lb n="1935"/><span>Má 's ghábhadh dhuit bata maith, b' annamh thu i n'éagmuis;</span>
<lb n="1936"/><span>Roinn leó go haibidh é, is geallaim gan bhréig duit</span>
<lb n="1937"/><span>Nuair gheóbhfar thar geata iad go leanfad-sa an pléascadh.</span></p>
<lb n="1938"/>
<lb n="1939"/><p><span>Beidh sibh-se i bpiantaibh diana daora</span>
<lb n="1940"/><span>Go damanta bhur loscadh gan sosadh gan staonadh,</span>
<lb n="1941"/><span>Pé faid a bheidh diabhail i bpiantaibh a chéile</span>
<lb n="1942"/><span>I dtaobh bhur dtarcuisne is masladh do'n Naomh-Spioraid.</span></p>
<lb n="1943"/>
<lb n="1944"/><p><span>Mura gcaillfidhe acht tusa, ba chuma cad é sin,</span>
<lb n="1945"/><span>Acht do shompla is eagal go leanfaidh go héasca</span>
<lb n="1946"/><span>Tuilleadh dhed' shórt, a chóbaigh chaoch bhocht,</span>
<lb n="1947"/><span>Dul ar fiuchadh go hIfrionn céasta.</span></p>
<lb n="1948"/>
<lb n="1949"/><p><span>Do scarais ó Israel chaithiseach naomhtha</span>
<lb n="1950"/><span>Go guitear nimhe na bhFilistín mbréan dubh,</span>
<lb n="1951"/><span>Do thug tu scanall is masladh is géar-ghoin</span>
<lb n="1952"/><span>Don Órd bheannuighthe ghlacais, a mhéirligh.</span></p>
<lb n="1953"/>
<lb n="1954"/><p><span>Do righnis neimh-nídh de Chríost le 'r saoradh</span>
<lb n="1955"/><span>Clann Adam uile ó thurrainn an daor-bhreith.</span>
<lb n="1956"/><span>Cé ghlacfaidh do pháirt lá an bhráth ná dhéarfaidh</span>
<lb n="1957"/><span>Focal id' cháil, O! a Sheagháin, is baoghal duit.</span>
<lb n="1958"/></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="1959"/><p><span>Ceangal.</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>Nuair phreabas óm' aisling ar maidin 's me claoidhte tréith,</span>
<lb n="1962"/><span>Do dhearcas an sagart is bhraitheas go mb' fhíor gach scéal;</span>
<lb n="1963"/><span>Do ghreadas mo bhasa ar machtnaimh an scaoinse chlé</span>
<lb n="1964"/><span>Is é treascartha damanta i nAiceron sínte i bpéin.</span></p>
<lb n="1965"/>
<lb n="1966"/><p><span>Péin-bhruid is léir-scrios is sceimhleadh, a Sheagháin,</span>
<lb n="1967"/><span>An chléir mhilis naomhtha chaoin a d'fhág;</span>
<lb n="1968"/><span>Níor bh'fhéidir leis staonadh ó fhíon 's ó mhnáibh,</span>
<lb n="1969"/><span>Mar ghéilleadh d'á chraos-chorp le'r claoidheadh a cháil.</span></p>
<lb n="1970"/>
<lb n="1971"/><p><span>Do cháil is danaid liom treascartha, léighte ag Úird,</span>
<lb n="1972"/><span>Mo lán-chnead t'anam-sa damanta i ndaor-bhruid dubhach;</span>
<lb n="1973"/><span>Ar fán beir feasta, is do bheatha dod' dhaoradh, a thrúidh,</span>
<lb n="1974"/><span>An lá bheidh teastas do bheathadh 'á léigheamh id' ghnúis.</span></p>
<lb n="1975"/>
<lb n="1976"/><p><span>Do ghnúis is doiligh liom torcarta i bpiantaibh teó,</span>
<lb n="1977"/><span>Gan tnúth le fortacht, acht ad' stolladh ag diabhail go deó</span>
<lb n="1978"/><span>Thug drúis, is slogadh na ndeoch, an fiadhach so id' dheóidh,</span>
<lb n="1979"/><span>Go dubhach id' stollaire dhona fé iarsma is brón.</span></p>
<lb n="1980"/>
<lb n="1981"/><p><span>Brón agus tinneas id' ghoile agus daor-chnead dian</span>
<lb n="1982"/><span>Is tóir ó Ifrionn chuirfeadh do chréacht i bpian,</span>
<lb n="1983"/><span>Thug nuadhacht is siosmadh dó'n chruinne, 's ar chléir chuir ciach</span>
<lb n="1984"/><span>Le gleó agus buile agus sileadh na ndéar go fial.</span></p>
<lb n="1985"/>
<lb n="1986"/><p><span>Is fial 's is aibidh bheidh Cerberus rómhat gan mhoill</span>
<lb n="1987"/><span>Go dian dhod' thachtadh 's dhod' ghreadadh le fórsa is feidhm;</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="1988"/><p><span>Na diabhail, thar geata nuair rachair, beidh suairc le meidhir,</span>
<lb n="1989"/><span>Is na pianta is damanta, geallaim duit, gheóbhair god eimhin.</span></p>
<lb n="1990"/>
<lb n="1991"/><p><span>Is deimhin gur scarais le taithneamh is ceannsacht Chríost,</span>
<lb n="1992"/><span>Led' dheighilt ó mhairthinn is geanmnacht Auguistín;</span>
<lb n="1993"/><span>Fill, a pheacaig, ód' dhamaint is meabhruigh caoin</span>
<lb n="1994"/><span>Soillse is dealbh na bhflaitheas is greann na naoimh.</span></p>
<lb n="1995"/>
<lb n="1996"/><p><span>FEART-LAOI.</span></p>
<lb n="1997"/>
<lb n="1998"/><p><span>Níor Phaorach thu acht sméirle de bhodach gan sult</span>
<lb n="1999"/><span>Ghaibh taobh le sna hÉireannaigh is d'fhág iad annsoin.</span>
<lb n="2000"/><span>Nuair bheidh Léasarus go haerach ag déanamh suilt,</span>
<lb n="2001"/><span>Beir ad' thréigean gan faoiseamh i nIfrionn dubh.</span></p>
<lb n="2002"/>
<lb n="2003"/><p><span>Níor shagart thu acht spreallaire d'iompuigh brat,</span>
<lb n="2004"/><span>Thug an tAifreann ar radaireacht is ar phógadh ban;</span>
<lb n="2005"/><span>Nuair bheidh eagluis go meanmnach ag Dia mór geal,</span>
<lb n="2006"/><span>Beidh t'anam-sa go hacarach ar theintibh cheap.</span></p>
<lb n="2007"/>
<lb n="2008"/><p><span>Ní caoch a bhí an Paorach, cé gur bh' fhada é gan súil,</span>
<lb n="2009"/><span>Gur thréig sé éide agus beatha an Úird,</span>
<lb n="2010"/><span>Gur ghéill sé do mhéirligh, lucht meisce is púit;</span>
<lb n="2011"/><span>Is beidh a chraos-chorp 'á ghléasadh 'bhfochair Chailbhin 's</span>
<lb n="2012"/><span>a bhrúid.</span></p>
<lb n="2013"/>
<lb n="2014"/><p><span>Is fuiris aithne nách do'n mbeannuightheacht gheineadh an bhean,</span>
<lb n="2015"/><span>Mar gurb í an mhalluightheacht fé ndeara dhi an t-ubhall do bhlas.</span>
<lb n="2016"/><span>Cá'r mheasa soin 'ná sagart a chaitheadh gúna agus brat</span>
<lb n="2017"/><span>Is do stracfadh mar gach Sasanach Dia hAoine an mart?</span>
<lb n="2018"/></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="2019"/><p><span>Bzzzzz1769ls 18L</span></p>
<lb n="2020"/>
<lb n="2021"/><p><span>XXXIV. - SCÉAL BRONNTA LEABHAIR.</span>
<lb n="2022"/><span>A.D. 1769.</span></p>
<lb n="2023"/>
<lb n="2024"/><p><span>Sin agat, a mhánla, mhiochair, mhilis, mhúinte, mhaiseach,</span>
<lb n="2025"/><span>bhéasach, mhnámhail an tabhartas beag, suarach, simplidhe,</span>
<lb n="2026"/><span>do gheall mé dhuit chum fóghnaimh agus caitheamh-aimsire</span>
<lb n="2027"/><span>an fhir uasail oirdhearc úr-chroidhigh .i. Créaghach</span>
<lb n="2028"/><span>Builtéar, agus do bheadh an dioscán beag so agat i</span>
<lb n="2029"/><span>bhfad roimhe seo muna mbeadh me bheith tinn galarach</span>
<lb n="2030"/><span>ag cimeád mo leaptha agus mo sheomra ar feadh ráithe,</span>
<lb n="2031"/><span>ó bhí sé d'onóir agam tu d'fheiscint i nÁth na Cise</span>
<lb n="2032"/><span>taobh le Malla, i dtigh mo chomhchumainn ghrádhaigh</span>
<lb n="2033"/><span>.i. Piaras séimh de Nógla.  Tá muinighin agam ná</span>
<lb n="2034"/><span>tarcaisneóghaidh an Builtéarach suairc an cnuasach</span>
<lb n="2035"/><span>nó an dioscán bocht dealbh so do chuir mé le chéile, de</span>
<lb n="2036"/><span>bhrígh gur le deagh-aigne agus le honóir dhuit-se agus do'n</span>
<lb n="2037"/><span>rábaire rathmhar réaltannach do ghabhas do lámh</span>
<lb n="2038"/><span>anois, i gceann mo thrí fichid bliadhan, an oiread do</span>
<lb n="2039"/><span>scríobhadh i n-éin-tseachtmhain amháin agus i n'éagmuis</span>
<lb n="2040"/><span>sin ní'lim scartha le péin tinnis fós .i. an gairbhéal agus</span>
<lb n="2041"/><span>roinnt d'aicídibh eile tá am' shnuidhe le cian d'aimsir</span>
<lb n="2042"/><span>fé ndeara do'n mbeagán scríbhneóireachta so bheith</span>
<lb n="2043"/><span>chómh doiléighte agus chómh dearmhadach agus tá sé; gidheadh, is</span>
<lb n="2044"/><span>é m'uchlán tinn, mo chumha, mo lán-chreach, ná fuilim i</span>
<lb n="2045"/><span>n-aois mo dheich mbliadhan fichead agus deich míle giní i</span>
<lb n="2046"/><span>n-aghaidh na bliadhna agam de stát tathaic diongmhálta,</span>
<lb n="2047"/><span>mar shúil go mbeadh sé de ghradam, d'onóir, de</span>
<lb n="2048"/><span>rachmus, d'aoibhneas saoghalta agus de chompórd chléibh</span>
<lb n="2049"/><span>agam go nglacfá uaim an nídh sin do bhraduigh tú .i.</span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="2050"/><p><span>mo chroidhe, de bhrígh go bhfuilim tuilte de ghrádh dhíograsach,</span>
<lb n="2051"/><span>thaithneamhach, theintidhe, líonmhar, lasamhail,</span>
<lb n="2052"/><span>dod' phearsain, dod' scéimh, dod' mhéinn, dod' thréithibh</span>
<lb n="2053"/><span>agus dod' dheighiomchar agus ar éan-mhódh is gearr go mbeidh</span>
<lb n="2054"/><span>sé de shuairceas agam tu d'fheiscint, de bhrígh gur me</span>
<lb n="2055"/><span>le hiomad omóis, díogras, umhlacht, prímhléid síor-ghean</span>
<lb n="2056"/><span>agus searc síor-leanamhnach, a mhaighdean mhór-chumhachtach -</span></p>
<lb n="2057"/>
<lb n="2058"/><p><span>Do phriosúnach agus do sheirbhíseach, dil-dhúthrachtach,</span>
<lb n="2059"/><span>diombádhach, dealbh, dobhrónach choidhche go bhfeicfead</span>
<lb n="2060"/><span>do ghnúis lonnrach lóghmhar nach daonda do</span>
<lb n="2061"/><span>cumadh.</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>Piaras Mac Gearailt,</span>
<lb n="2064"/><span>Árd-Sirriam Leithe Mogha.</span></p>
<lb n="2065"/>
<lb n="2066"/><p><span>XXXV. - DÁN BRONNTA LEABHAIR.</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>A.D. 1769.</span></p>
<lb n="2069"/>
<lb n="2070"/><p>
<lb n="2071"/><span>Beir lán na cruinne de bhruinnealaibh ciúin, tais, réidh,</span>
<lb n="2072"/><span>Cráibhtheach, criostalach, cruipinn-fholt cúmtha caomh</span>
<lb n="2073"/><span>Go hÁth na Cise chum lile agus plúir na mbé</span>
<lb n="2074"/><span>Fém' láimh le cumann do'n fhinne-bhean shúgraigh shéimh.</span></p>
<lb n="2075"/>
<lb n="2076"/><p><span>Stáid-bhean mhilis de chineadh ghlic lonnrach ghlé,</span>
<lb n="2077"/><span>Ba dheárscnach, fuinneamhail, friotalach, fiúntach, tréan,</span>
<lb n="2078"/><span>'Seadh an mhánla mhiochair do fuineadh as plúr na gcraobh</span>
<lb n="2079"/><span>Is áluinn oilte i gcumann 's i gclú na naomh.</span>
<lb n="2080"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="2081"/><p><span>Is tráighte turainneach mise gan lúth im' ghéag</span>
<lb n="2082"/><span>Ar fán i gcumaraibh coille go dubhach lem' rae</span>
<lb n="2083"/><span>Le grádh agus cumann do'n lile ba lonnrach scéimh</span>
<lb n="2084"/><span>Tug táinte ar buile gan mise gan fonn mar mé.</span></p>
<lb n="2085"/>
<lb n="2086"/><p><span>Cé nach aithnid dam seabhac na ngroidhe n-each dtréan</span>
<lb n="2087"/><span>Réabach, rathmharach, rabairneach, fíontach, saor,</span>
<lb n="2088"/><span>Céad is da-fhichid de bhairrfhionnaibh ghríos-ghuib fhéil</span>
<lb n="2089"/><span>Éighim is screadaim óm' anam do'n gCréaghach Builtéar.</span></p>
<lb n="2090"/>
<lb n="2091"/><p>
<lb n="2092"/><span>Críochnuighthe le Piaras mac Mhichíl Mhic Gearailt</span>
<lb n="2093"/><span>An t-ochtmhadh lá déag de mhí Mheádhoin ins an</span>
<lb n="2094"/><span>mbliadhain d'aois ár Slánuighthe 1769.</span>
<lb n="2095"/><span>Sic transit Gloria Mundi.</span></p>
<lb n="2096"/>
<lb n="2097"/><p>
<lb n="2098"/><span>XXXVI. - CHUM UILLIAM UÍ MHURCHADHA.</span>
<lb n="2099"/><span>Bzzzzz1747c 18L</span>
<lb n="2100"/><span>Ar bhfagháilt "Ceap Craoibhe Gearaltach" do</span>
<lb n="2101"/><span>scríbh Liam Ó Murchadha, i Rinn an Chinnphéicigh, 15</span>
<lb n="2102"/><span>Iúl 1747, as an gcóip do rinn Séamus O Liatháin i</span>
<lb n="2103"/><span>mBaile an Aitinn, de Ghaedhilg "Relatio Geraldinórum."</span></p>
<lb n="2104"/>
<lb n="2105"/><p><span>San leabhar sain faighmíd na focail seo: - </span></p>
<lb n="2106"/>
<lb n="2107"/><p><span>"Tuig fós, a leightheoir eagnaidhe, gurab ar</span>
<lb n="2108"/><span>fuireálamh Phiarais Mhic Gearailt, Baile Uí</span>
<lb n="2109"/><span>Chionnfhaoladh, do rinneadh an beag-shaothar so.</span></p>
<lb n="2110"/>
<lb n="2111"/><p>
<lb n="2112"/><span>Piaras chum Liaim: -</span></p>
<lb n="2113"/>
<lb n="2114"/><p><span>A chogair, a chumainn, 's a chuisle nach faon 'sa duan</span>
<lb n="2115"/><span>'S do fromhadh go milis gan time le héigsibh suairc',</span>
<lb n="2116"/><span>Corruigh-se t' inchinn chliste agus réidh mo ghuais</span>
<lb n="2117"/><span>I dtobar na mbruinneal ó fuineadh do dhréacht i n-uaim.</span>
<lb n="2118"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="2119"/><p><span>Cé follus mo chine gur cuireadh gan tréith gan tuaith,</span>
<lb n="2120"/><span>Ag cosnamh go cumasach dlighthe na Naomh go buan,</span>
<lb n="2121"/><span>'S i gcogadh go minic le buirb ag déanamh buadhairt,</span>
<lb n="2122"/><span>Ag coscairt 's ag ciorrbhadh fuirinne an Béarla mhuair.</span></p>
<lb n="2123"/>
<lb n="2124"/><p><span>UzzzzzAnaithnid</span>
<lb n="2125"/><span>Seán Ó Murchadha</span>
<lb n="2126"/><span>chum an scríbhneóra céadna: -</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>Is duine do folcadh i dtobar na naoi mbéithe</span>
<lb n="2129"/><span>'S do fromhadh i scoilibh go focal-cheart séimh-léigheannta,</span>
<lb n="2130"/><span>D'fhoscain go solas-ghlan noda gach tréan-dréachta</span>
<lb n="2131"/><span>Le n-ar chuireadh an obair seo socair i mbinn-Ghaedhilg.</span></p>
<lb n="2132"/>
<lb n="2133"/><p><span>Molaim-se d' obair ghlan sho-mholta chaoin-tréitheach</span>
<lb n="2134"/><span>D' fhoscail go solusmhar sonas na bprímh-ghéag sain -</span>
<lb n="2135"/><span>Do chosnaimh go colgach cosantach buidhean-léidmheach</span>
<lb n="2136"/><span>Ar orchra, ar dhonas, ar thubaist na bhfíor-Ghaedheal so.</span></p>
<lb n="2137"/>
<lb n="2138"/><p><span>Bzzzzz1769ls 18D</span>
<lb n="2139"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span>
<lb n="2140"/><span>XXXVII. - AN DUINE SANNTACH.</span></p>
<lb n="2141"/>
<lb n="2142"/><p>
<lb n="2143"/><span>Adeir duine éigin, ag tarcaisniughadh an tsaoghail</span>
<lb n="2144"/><span>bhréagaigh, mhalartaigh, chlaon-cleasaigh, chailleamhnaigh</span>
<lb n="2145"/><span>seo, mar leanas: -</span></p>
<lb n="2146"/>
<lb n="2147"/><p><span>UzzzzzAnaithnid</span></p>
<lb n="2148"/>
<lb n="2149"/><p><span>Measaim gur baothnuisc d'éinne greann nó páirt</span>
<lb n="2150"/><span>Do thabhairt d'á néar ná ghréithibh banntracht árd.</span>
<lb n="2151"/><span>Gradam an tsaoghail go léir, ní'l ann acht scáil;</span>
<lb n="2152"/><span>Tagann 'n-a laomaibh 's daorann dream chum fáin.</span></p>
<lb n="2153"/>
<lb n="2154"/><p><span>A chrádh dho'n tsaoghal bhréagach, mhalairteach,</span>
<lb n="2155"/><span>Chealgach, thaodach, chraosach, anacrach;</span>
<lb n="2156"/><span>Is eagal do'n té noch bhéarfas aire dho</span>
<lb n="2157"/><span>Cealg ó'n bpéist mar Éabha i bparrathas.</span>
<lb n="2158"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="2159"/><p><span>A chrádh do'n tsaoghal bhréagach is gangaideach cáil</span>
<lb n="2160"/><span>Is crádh do'n té ghéillfeadh d'á rachmas go bráth,</span>
<lb n="2161"/><span>Scáil bheag bhaoth éadtrom ná maireann acht spás</span>
<lb n="2162"/><span>Mar bhláth na gcraobh léigtear le fearthainn ar lár.</span></p>
<lb n="2163"/>
<lb n="2164"/><p><span>Ceangal.</span></p>
<lb n="2165"/>
<lb n="2166"/><p><span>Uch! a dhaoine bochta an tsaoghail</span>
<lb n="2167"/><span>Bhíonn ag cruinniughadh an óir 's an éadaigh,</span>
<lb n="2168"/><span>Is eagal díbh i n-am an eága</span>
<lb n="2169"/><span>Gur trom an t-ualach é 'gaibh.</span></p>
<lb n="2170"/>
<lb n="2171"/><p><span>Is measa dhíbh mar táid na scéalta,</span>
<lb n="2172"/><span>Libh ní chuirfear bun 'sa' chré dhe;</span>
<lb n="2173"/><span>Beidh sé d'á roinnt thar bhur ndéidh-se</span>
<lb n="2174"/><span>Is sibh, foraoir, fé'n íoc is daor libh.</span></p>
<lb n="2175"/>
<lb n="2176"/><p><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span></p>
<lb n="2177"/>
<lb n="2178"/><p><span>(Is cosamhail an duine sanntach le muic, de bhrígh ná</span>
<lb n="2179"/><span>fachtar nídh ar bith de thairbhe na muice go mbíonn sí</span>
<lb n="2180"/><span>marbh: annsoin, do gheibhid na daoine a cuid feóla</span>
<lb n="2181"/><span>le hithe, na saidléirí a croiceann is na gréasaidhthe</span>
<lb n="2182"/><span>a guairidhe.  Mar sin do'n duine shanntach, ní fachtar</span>
<lb n="2183"/><span>éan-rud d'á thairbhe go mbíonn sé d'éis bháis, agus annsoin</span>
<lb n="2184"/><span>do gheibh an talamh a chonablach, a oighridhe a chuid</span>
<lb n="2185"/><span>de'n tsaoghal, agus do gheibhid na diabhail a anam. -</span>
<lb n="2186"/><span>P.M.G.)</span></p>
<lb n="2187"/>
<lb n="2188"/><p><span>XXXVIII. - DOMHNALL Ó MURCADHA CCT.</span></p>
<lb n="2189"/>
<lb n="2190"/><p><span>d'á chómhairliughadh do Ghaedhealaibh gan dul i</span>
<lb n="2191"/><span>n-éadóchas ar Dhia agus, cé gur cruaidh é a gcás, go</span>
<lb n="2192"/><span>bhfóirfeadh ortha uair éigin: -</span></p>
<lb n="2193"/>
<lb n="2194"/><p><span>UzzzzzAnaithnid</span></p>
<lb n="2195"/>
<lb n="2196"/><p><span>Má's dóchas bhur ndóchas i mbliadhna mheath,</span>
<lb n="2197"/><span>Ní dóchas ár ndóchas acht pian i bhfad;</span>
<lb n="2198"/><span>Bíodh dóchas bhur ndóchais i nDia go beacht</span>
<lb n="2199"/><span>'S ná cuir teóra le mór-chumas Thriaith na bhfeart.</span>
<lb n="2200"/></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="2201"/><p><span>'S É d'fhógair slóighte na ndiabhal amach;</span>
<lb n="2202"/><span>Sódom agus Gómor is iad do leag;</span>
<lb n="2203"/><span>Ní mó Leis-sin feóirlinn, cia dian an bhraith,</span>
<lb n="2204"/><span>Ná Bródraic do sheóladh 'n-a ndiaidh, is Crofts.</span></p>
<lb n="2205"/>
<lb n="2206"/><p><span>Is É d'fhóir ar na hóigh-fhir bhí i bpiantaibh seal</span>
<lb n="2207"/><span>'S nár dhoghadh i meadhón teineadh a gciabh 'ná a gcreat;</span>
<lb n="2208"/><span>Is É d'fhóir ar Mhóses is ar Thriath na bhflath,</span>
<lb n="2209"/><span>'S thug Jób leis ó chómhachtaibh an diabhail thar n-ais.</span></p>
<lb n="2210"/>
<lb n="2211"/><p><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span></p>
<lb n="2212"/>
<lb n="2213"/><p><span>Adeir Piaras: -</span>
<lb n="2214"/><span>Ba ghnáthach le Bródraic réamh-ráidhte bheith ag</span>
<lb n="2215"/><span>briseadh agus ag leagadh sean-cheall agus teampall, agus</span>
<lb n="2216"/><span>ag déanamh fallaí iothlann, stáblaí agus luibh-ghort d'á</span>
<lb n="2217"/><span>gclochaibh coisrigthe.  Ar an adhbhar sain, dubhradh leis</span>
<lb n="2218"/><span>gan stad d'éis a bháis agus do ceangladh do leac a</span>
<lb n="2219"/><span>thuamba na focail seo mar leanas: -</span></p>
<lb n="2220"/>
<lb n="2221"/><p>
<lb n="2222"/><span>Treascair, a líog, is claoidh an dligheadóir cam,</span>
<lb n="2223"/><span>An feannarthach feill is choidhche an millteóir ceall.</span>
<lb n="2224"/><span>M' athtuirse chroidhe gan fuidheall d'á maireann beó 'ed shamhail</span>
<lb n="2225"/><span>I nAiceron thíos i dteinntibh scriosta teó ag deamhain.</span></p>
<lb n="2226"/>
<lb n="2227"/><p><span>Coingibh, a chloch, go docht go gcuirfidh an diabhal lámh</span>
<lb n="2228"/><span>'San bhfireannach bhorb chrosta mhilleadh cliar cháidh;</span>
<lb n="2229"/><span>Ní thuigim i gCorcaigh i gcroich go dtuitfeadh trian cháich,</span>
<lb n="2230"/><span>Dá bhfeiceadh do chorp tá i bhfogus dá fhichid bliadhain bás.</span>
<lb n="2231"/></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="2232"/><p><span>Bzzzzz1900 19</span>
<lb n="2233"/><span><G M Co></span>
<lb n="2234"/><span>UzzzzzÓn chaint bheo i Mumhain</span></p>
<lb n="2235"/>
<lb n="2236"/><p><span>XXXIX. - AN SNAOISÍN.</span></p>
<lb n="2237"/>
<lb n="2238"/><p>
<lb n="2239"/><span>Theangmhuigh an file, lá, ar dhuine d'á cháirdeasaidhibh,</span>
<lb n="2240"/><span>d'fhuráil bosca snaoisín do, chum lán meiteóige</span>
<lb n="2241"/><span>thógaint, agus shéid an ghaoth an snaoisín 'n-a shúilibh,</span>
<lb n="2242"/><span>ionnus go rabhadar tinn.  Chuaidh an file isteach i</span>
<lb n="2243"/><span>dtigh feirmeóra mar a raibh seisear ban ag sníomh</span>
<lb n="2244"/><span>abhrais agus ar bhfiafruighe do dhuine aca de Phiaras cad</span>
<lb n="2245"/><span>do bhain d'á shúilibh, adubhairt sé: -</span></p>
<lb n="2246"/>
<lb n="2247"/><p><span>CzzzzzFil.B</span>
<lb n="2248"/><span>"Ghlacas pinsín beag snaoisín im' láimh i ndiu</span>
<lb n="2249"/><span>Le himpidhe chur im' chainncín, óm' cháirdeas suilt;</span>
<lb n="2250"/><span>Tháinig sidhe gaoithe le dírigheacht ó'n áird anoir</span>
<lb n="2251"/><span>Chuir na cuíríleacha ag tíntidhe isteach i lár mo ruisc.</span></p>
<lb n="2252"/>
<lb n="2253"/><p><span>"Slán o'n mbliadhain gan ciach gan díth ar an mbean</span>
<lb n="2254"/><span>'S an sár-fhear fial gan liach do shín led' chneas,</span>
<lb n="2255"/><span>Ó thárla Dia 'sa bhliadhain dam suidhe 'nbhur measc</span>
<lb n="2256"/><span>A bháb na gcliar, ná ciap, acht sníomhaidh bhur dteasc."</span></p>
<lb n="2257"/>
<lb n="2258"/><p><span>Bzzzzz1769ls 18D</span>
<lb n="2259"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span>
<lb n="2260"/><span>XL. - PEACAIDHE NA SINSEAR.</span></p>
<lb n="2261"/>
<lb n="2262"/><p><span>Peacaidhe na Sinsear, uabhar agus díomas, feall is</span>
<lb n="2263"/><span>cínnteacht, craois is ól,</span>
<lb n="2264"/><span>Creachadh na mbochtán, cealla do robáil, fórsa is</span>
<lb n="2265"/><span>fiar-fhághail, poimp is póit,</span>
<lb n="2266"/><span>Bheith easumhal d' órdaibh, síor-bhriseadh pósta, iompódh</span>
<lb n="2267"/><span>an chóta i n-aghaidh dlighe Phóil,</span>
<lb n="2268"/><span>Do dhíbir ár bhflatha, do bhain díobh a mbeatha, is</span>
<lb n="2269"/><span>d'fhág sinn fé leathtrom, fé scíos is brón.</span>
<lb n="2270"/></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="2271"/><p><span>Bzzzzz1745c 18L</span>
<lb n="2272"/><span>UzzzzzLiam Inglis</span></p>
<lb n="2273"/>
<lb n="2274"/><p><span>XLI. - AN tAODHAIRE ÓG.</span></p>
<lb n="2275"/>
<lb n="2276"/><p><span>Amhrán eile ar fhonn "Princess Royal" do cumadh</span>
<lb n="2277"/><span>d'éis S...s do ruagadh as Albain.</span></p>
<lb n="2278"/>
<lb n="2279"/><p><span>Is déarach an bheart do chéile ghil Airt</span>
<lb n="2280"/><span>Bheith i ndaor-bhruid i ngéibheann is ag éigheamh gach ló;</span>
<lb n="2281"/><span>Is géar-ghuirt an scread ag réabadh a bas;</span>
<lb n="2282"/><span>Is méala í i n-éagcruth 's i néalaibh bróin;</span>
<lb n="2283"/><span>A laochra go lag, a cléirigh gan cheart</span>
<lb n="2284"/><span>A héigeas gan dreacht ag maothughadh a ndeór,</span>
<lb n="2285"/><span>'S na faol-choin gur scaip a tréadtha ar fad,</span>
<lb n="2286"/><span>Ó b' éigean dó tréigean, an tAodhaire Óg.</span></p>
<lb n="2287"/>
<lb n="2288"/><p><span>Ní'l éigne ar eas, 'ná gaortha go glas</span>
<lb n="2289"/><span>Acht éanlaith go héadmhar ag séanadh a gceól;</span>
<lb n="2290"/><span>Ar éan-dair ní'l meas acht a ngéaga go cas</span>
<lb n="2291"/><span>'S na sléibhte i n-éinfheacht fé bhréidibh ceó;</span>
<lb n="2292"/><span>Le géire na racht do claonadh a rath</span>
<lb n="2293"/><span>Do céasadh ár laochra - ní'l éinne aca beó;</span>
<lb n="2294"/><span>'S an spréidh bheag so mhair, anois séidfear í as,</span>
<lb n="2295"/><span>Ó b'éigean dó tréigean, an tAodhaire Óg.</span></p>
<lb n="2296"/>
<lb n="2297"/><p><span>Léan ar an bhfear nár léig chughainn thar lear</span>
<lb n="2298"/><span>Scaodh sin de'n nGaedheal-fhuil do dhéanfadh an gleó,</span>
<lb n="2299"/><span>Sul ar traochadh 'san gcath fir éachtach 'na mbrat,</span>
<lb n="2300"/><span>Tréada de phréimh Scoit is taomadh 'mbeith 'dreógh'.</span>
<lb n="2301"/><span>A Dhé ghil, ó's feas, do shaoras gach ceas,</span>
<lb n="2302"/><span>Chuir craos-mhuir i mbréid filleadh ag déanamh an róid,</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="2303"/><p><span>Ár n-aon gcoinneall las, ár dtréan-bhile cas</span>
<lb n="2304"/><span>Le faobhar i n-a réim cheart, an tAodhaire Óg.</span></p>
<lb n="2305"/>
<lb n="2306"/><p><span>Bzzzzz1769ls 18D</span>
<lb n="2307"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span></p>
<lb n="2308"/>
<lb n="2309"/><p><span>(Ná rabhad-sa im' Rígh ar Éirinn go mbeidh sain mar sin, agus go</span>
<lb n="2310"/><span>dtugaidh Dia ciall do'n leath-éarla dubhairt an duanóg so, ó's é</span>
<lb n="2311"/><span>Liam Inglis é. - P.M.G.)</span></p>
<lb n="2312"/>
<lb n="2313"/><p><span>XLII. - AR BHÁS DHOCHTÚIR DE BARRA.</span></p>
<lb n="2314"/>
<lb n="2315"/><p><span>D'iompuigh chum teampuill i bhfad roimh a bhás agus do </span>
<lb n="2316"/><span>fuair bás ar an stáid sin, adubhradh an duanóg so</span>
<lb n="2317"/><span>thíos: -</span></p>
<lb n="2318"/>
<lb n="2319"/><p>
<lb n="2320"/><span>Dá maireadh ar mhairbh an marbh so fút a líog,</span>
<lb n="2321"/><span>Ba mhairg do'n marbh do mhairfeadh le rún i gcroidhe.</span>
<lb n="2322"/><span>A mhairbh, do mhairbh ná mairbh 's nár ionntuigh 'rís -</span>
<lb n="2323"/><span>Is marbh an marbh thu i nAiceron súighte thíos.</span></p>
<lb n="2324"/>
<lb n="2325"/><p><span>An marbh so féach, mo léan, nár smachtuigh a thoil,</span>
<lb n="2326"/><span>Marbh do thréig Mac Dé, is mar Pheadar níor ghoil;</span>
<lb n="2327"/><span>A mharbh ní héacht san méid do mhairbh níor bhocht,</span>
<lb n="2328"/><span>'S gur marbh é féin mar aon idir anam is chorp.</span></p>
<lb n="2329"/>
<lb n="2330"/><p>
<lb n="2331"/><span>('S nár fhóiridh Dia ná Muire air, mar ba mhór an námhaid é do'n</span>
<lb n="2332"/><span>Eaglais naomhtha d'fhág sé. - P.M.G.)</span></p>
<lb n="2333"/>
<lb n="2334"/><p><span>XLIII. - INGHEAN UÍ GHEARAILT.</span></p>
<lb n="2335"/>
<lb n="2336"/><p><span>Fonn: - "Tonnre Caladh".</span></p>
<lb n="2337"/>
<lb n="2338"/><p><span>AODHGÁN O RATHAILLE CCT.</span>
<lb n="2339"/><span>Bzzzzz1729ob 18T</span>
<lb n="2340"/><span>UzzzzzAogán Ó Rathaille</span></p>
<lb n="2341"/>
<lb n="2342"/><p><span>A phéarla gan scamall do léir-chuir me i gcathaibh,</span>
<lb n="2343"/><span>Éist liom gan fearg go n-innsead mo sceól;</span>
<lb n="2344"/><span>'S gur faobhrach do chaithis gaethe 'gus dearta</span>
<lb n="2345"/><span>Trém' chréachta 'n-a gceathaibh, do mhill me gan treóir;</span></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="2346"/><p><span>Gan bhréagnadh do rachainn do'n Éigipt thar caladh</span>
<lb n="2347"/><span>'S go hÉirinn ní chasfainn choidhche dem' dheóin;</span>
<lb n="2348"/><span>Ar tréan-mhuir, ar talamh, i ngéibheann, i n-aiteas,</span>
<lb n="2349"/><span>Níor léan liom bheith farat cois Inse gan stór.</span></p>
<lb n="2350"/>
<lb n="2351"/><p><span>Is craobhach, 's is casta, is dréimreach, 's is dlathach</span>
<lb n="2352"/><span>Is néamhrach, 's is leabhair, a dlaoithe mar ór;</span>
<lb n="2353"/><span>Is péarlach a dearca, mar réaltan na maidne;</span>
<lb n="2354"/><span>Is caol ceart a mala mar scríbh pinn i gcló;</span>
<lb n="2355"/><span>Scéimh-chruth a leacain aolda mar shneachta</span>
<lb n="2356"/><span>Go haerach ag caismirt tré lonnradh an róis</span>
<lb n="2357"/><span>Thug Phoébus 'n-a reathaibh thar bhéithibh id' amharc</span>
<lb n="2358"/><span>'S a éadan ar lasadh le díograis dod' chló.</span></p>
<lb n="2359"/>
<lb n="2360"/><p><span>Is gléigeal a mama mar ghéisibh cois calaidh,</span>
<lb n="2361"/><span>A haol-choirpín sneachta is faoileanda snódh;</span>
<lb n="2362"/><span>Ni féidir a maitheas do léir-chur i bpratainn,</span>
<lb n="2363"/><span>Caomh-lile cneasta is mín-scoth na n-ógh;</span>
<lb n="2364"/><span>Is craorach a balsam, a déid gheal gan aithis</span>
<lb n="2365"/><span>Do shaorfadh ó'n ngalar na mílte dhem' shórt:</span>
<lb n="2366"/><span>Saor-ghuth a teangan léigheannta i starthaibh</span>
<lb n="2367"/><span>Bheir tréan-phuic thar bheannaibh le milseacht a glór.</span></p>
<lb n="2368"/>
<lb n="2369"/><p><span>Féinics d'fhuil Ghearailt Ghréagaigh an chaile,</span>
<lb n="2370"/><span>Séimh-shiúr Chlanna Míleadh na slógh,</span>
<lb n="2371"/><span>Laochradh gan taise traochta le Gallaibh,</span>
<lb n="2372"/><span>Gan tréine, gan talamh, gan ríogh-bhrogh, gan stór.</span>
<lb n="2373"/><span>Gan bréagnadh gur scagadh Paoraigh is Barraigh</span>
<lb n="2374"/><span>Is tréan-choin Buin Raite tríot-sa fé dhó:</span>
<lb n="2375"/><span>Ní'l saor-fhlaith 'ná dragan de phréimh chloinne Caisil</span>
<lb n="2376"/><span>Gan gaol leis an ainnir mhíonla gan smól.</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>Ní léir dham a samhail i nÉirinn 'ná i Sacsain</span>
<lb n="2379"/><span>I n-éifeacht, i bpearsain, i n-inntleacht, 's i gcló;</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="2380"/><p><span>An bhé chliste is fearra tréithe 'gus teastas</span>
<lb n="2381"/><span>'Ná Hélen le'r cailleadh na mílte 'san ngleó:</span>
<lb n="2382"/><span>Ní'l éin-fhear 'n-a bheathaidh d'fhéachfadh ar maidin</span>
<lb n="2383"/><span>'N-a héadan gan mhairg ná scéithfeadh a bhrón;</span>
<lb n="2384"/><span>Mo ghéibheann! mo dheacair! ní fhéadaim a seachain</span>
<lb n="2385"/><span>Trém' néalaibh, im' aisling, oidhche 'ná ló.</span></p>
<lb n="2386"/>
<lb n="2387"/><p><span>Bzzzzz1736 18L</span>
<lb n="2388"/><span>UzzzzzÉamonn de Bhál</span>
<lb n="2389"/><span>XLVII. - DO MHÍCHEÁL MAC RÉADHMOINN MAC GEARAILT</span>
<lb n="2390"/><span>(ATHAIR PHIARAIS) ÉAMONN DE BHÁL CCT. 1736.</span></p>
<lb n="2391"/>
<lb n="2392"/><p><span>Is díoghbháil ghéar chréacht-shnuighthe i mbailtibh muara</span>
<lb n="2393"/><span>'S is fíor-chrádh an scéal éachtach i gceannaibh tuatha</span>
<lb n="2394"/><span>Mícheál séimh léigheanta Mac Gearailt uasal</span>
<lb n="2395"/><span>I gcill fé bhéal chraos-lice marbh uainn-ne.</span></p>
<lb n="2396"/>
<lb n="2397"/><p><span>Uainn-ne atá i n-uaigneas féd' thaobh, a leac,</span>
<lb n="2398"/><span>Mór-fhlaith dob' uaisle d'ár léim thar lear,</span>
<lb n="2399"/><span>Tuathal mar Ghuaire dob' fhéile dreach;</span>
<lb n="2400"/><span>Dar Muaireach, is truagh liom i gcré thú lag.</span></p>
<lb n="2401"/>
<lb n="2402"/><p><span>Is lag atáid mná fionna Gaedheal ag caoi,</span>
<lb n="2403"/><span>'S ní'l meas 'ná bláth áluinn ar ghéagaibh coill;</span>
<lb n="2404"/><span>Ní'l rath ar fánadh árd-easa i nÉirinn uill,</span>
<lb n="2405"/><span>Ó leag an bás bán-bhasa an Ghreágaigh aoird.</span></p>
<lb n="2406"/>
<lb n="2407"/><p><span>Dob' árd a ghaol le récsaibh mhaoidhfead seal;</span>
<lb n="2408"/><span>Ní tháine préimh a réim go híseal air;</span>
<lb n="2409"/><span>Tá fhios ag cléir 's ag éigse laoithe sean</span>
<lb n="2410"/><span>Gur bráthair laoch thu thraochadh naimhde i dtreas.</span>
<lb n="2411"/></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="2412"/><p><span>I dtreas níor staon na tréin n-ar chinn uatha</span>
<lb n="2413"/><span>An dragan séimh de'n nGréag-fhuil fhíor-uasail,</span>
<lb n="2414"/><span>Flaith gan bhéim gan chlaon gan chíor thuathail;</span>
<lb n="2415"/><span>Imeasc na naomh tá'n laoch 'san tsíor-uachtar.</span></p>
<lb n="2416"/>
<lb n="2417"/><p><span>AGUISÍN: -</span></p>
<lb n="2418"/>
<lb n="2419"/><p><span>Mo chumha, mo scíos, mo dhíth, mo léan, mo chreach</span>
<lb n="2420"/><span>An túrnadh síor so ar shíol na nGréagach seal;</span>
<lb n="2421"/><span>Ba chúrsa caoi do phrímh-shliocht Néill is Airt</span>
<lb n="2422"/><span>An t-úr 's an críon n-a luighe féd' thaobh, a leac.</span></p>
<lb n="2423"/>
<lb n="2424"/><p><span>A gharbh-leac mhór, cuir glór go haraid amach,</span>
<lb n="2425"/><span>'S aithris do'n gcóige an sceól, ó's agat is feas,</span>
<lb n="2426"/><span>Gur fearra do stór 'ná 'n t-ór 's an t-airgead geal</span>
<lb n="2427"/><span>Gearaltaigh flós na Fódla, an t-athair 's an mac.</span></p>
<lb n="2428"/>
<lb n="2429"/><p><span>Ag sin an tsaoi is fearr i gCrích Fáil féd' thaobh a leac,</span>
<lb n="2430"/><span>Mícheál geal, cíonádh na nGréagach mear.</span>
<lb n="2431"/><span>Mo chroidhe-chrádh, má ghním plás ná bréag im' stair</span>
<lb n="2432"/><span>Gur id' chinn cháil do phoinnteáil an fhéile a nead.</span></p>
<lb n="2433"/>
<lb n="2434"/><p><span>Bzzzzz1722-23 18T</span>
<lb n="2435"/><span>XLV. - DO RÉADHMONN MAC MHÍCHÍL MHIC GEARAILT.</span></p>
<lb n="2436"/>
<lb n="2437"/><p><span>(Dearbhratháir Phiarais.)</span></p>
<lb n="2438"/>
<lb n="2439"/><p><span>Éamonn de Bhál cct.</span></p>
<lb n="2440"/>
<lb n="2441"/><p><span>Ní Sorcha 'ná Donnchadh, cé'r thréan an fear,</span>
<lb n="2442"/><span>Is orchra dom' ghoinibh-se 'ná thraoch me lag,</span>
<lb n="2443"/><span>Acht lonna-bhile choscrach nár staon i dtreas,</span>
<lb n="2444"/><span>Do foirgeadh i bhfolannaibh na nGréagach mear.</span>
<lb n="2445"/></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="2446"/><p><span>Dá mb'ollamh soithimh socair me nó éigeas ceart</span>
<lb n="2447"/><span>'S go molfainn sibh, níor dheocair dam, a Réadhmoinn, feacht,</span>
<lb n="2448"/><span>Acht gur follus do ghach tormaire uile i nÉirinn Airt</span>
<lb n="2449"/><span>Na folanna as ar toghadh ar gach taobh tu, a fhlaith.</span></p>
<lb n="2450"/>
<lb n="2451"/><p><span>Ar dtosach duit fuil oirdheirc méine is ceart</span>
<lb n="2452"/><span>Is borb-fhola lonnardha na bPaorach mear</span>
<lb n="2453"/><span>Do foirgeadh go foirtile, ní bréag an stair,</span>
<lb n="2454"/><span>I bhfolannaibh forusta na récs ba sean.</span></p>
<lb n="2455"/>
<lb n="2456"/><p><span>Le Conall borb Golban ag gléas chum caith</span>
<lb n="2457"/><span>Nó Cormac torann trupach saor mac Airt</span>
<lb n="2458"/><span>Do chosmhalas tu, a chrobhaire, nár thréine Tailc</span>
<lb n="2459"/><span>Le'r torchradh naoi n-ochtar ghlic de'n bhFéinn i dtreas.</span></p>
<lb n="2460"/>
<lb n="2461"/><p><span>Toireachas na croibhin-ghile is féile dreach</span>
<lb n="2462"/><span>Is doilbh liom fé ghorm-lic i gcré go lag;</span>
<lb n="2463"/><span>Dob' ollamh glic, dob' oirfideach, ba laoch, ba flaith</span>
<lb n="2464"/><span>'S níor togradh béim fhollus ort acht pléascadh fear.</span></p>
<lb n="2465"/>
<lb n="2466"/><p><span>Seo an t-orchra do ghoirtigh me is do thraoch mo chreat</span>
<lb n="2467"/><span>'S thug Nodlaig dam gan soilbheas, do chaoch mo dhearc,</span>
<lb n="2468"/><span>Fáth 'ndoirtim-se na srotha guil go pléascach preas,</span>
<lb n="2469"/><span>A obainneacht do dhoirchigh an t-éag do dhreach.</span></p>
<lb n="2470"/>
<lb n="2471"/><p><span>Is léan liom go faon lag i gcill tuamba</span>
<lb n="2472"/><span>Réadhmonn an Gréagach mear fíor-uasal,</span>
<lb n="2473"/><span>Réaltan na féile ná bíodh gruamdha</span>
<lb n="2474"/><span>'S an Féinics ná léigfeadh mo chlí bhualadh.</span></p>
<lb n="2475"/>
<lb n="2476"/><p><span>Ó's riaghail gach iaga de dheascaibh bás cuirp</span>
<lb n="2477"/><span>'S gurab iarsma tá riamh 's gurab acht go bráth soin,</span>
<lb n="2478"/><span>A Dhia ghil, beir Riadhmonn ar dheis do láimh' riot;</span>
<lb n="2479"/><span>'S maith fhiacha do'n dtriath ghlic ba mhaith sa' tá'irne.</span>
<lb n="2480"/></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="2481"/><p><span>Bzzzzz1722c 18T</span>
<lb n="2482"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span>
<lb n="2483"/><span>XLVI. - PIARAS MAC GEARAILT, CCT.</span></p>
<lb n="2484"/>
<lb n="2485"/><p><span>(In mortem fratris et sororis sui, A.D. 1722.)</span></p>
<lb n="2486"/>
<lb n="2487"/><p><span>Ní thig an ghrian san rian díreach,</span>
<lb n="2488"/><span>Is d'imthigh an rae fá néalaibh daoirse;</span>
<lb n="2489"/><span>Níor chás aithint ar easaibh na hÍomanna,</span>
<lb n="2490"/><span>'S ar fhuaim na dtonn mo lom gur claoidheadh sibh.</span></p>
<lb n="2491"/>
<lb n="2492"/><p><span>Do las an spéir go craosach timcheall,</span>
<lb n="2493"/><span>'S do bhrúcht an fhairrge sealad mar dhílinn,</span>
<lb n="2494"/><span>Ní'l lacht ar bhuaibh ná cnuas ar choilltibh</span>
<lb n="2495"/><span>Ó leagadh san úir gan lúth an bhríghdeach.</span></p>
<lb n="2496"/>
<lb n="2497"/><p><span>Do chuala gártha báis go nimhneach</span>
<lb n="2498"/><span>Ag banntracht Chnuic Samhna na sidhe-bhrogh,</span>
<lb n="2499"/><span>Do scread Déirdre is do ghéim Clíodna,</span>
<lb n="2500"/><span>Is ba chlos a n-uaill cois cuain d'bhur gcaoineadh.</span></p>
<lb n="2501"/>
<lb n="2502"/><p><span>Tá Áine go cásmhar is Aoibheall</span>
<lb n="2503"/><span>Ag géar-ghol ó traochadh an míleadh,</span>
<lb n="2504"/><span>d'fhógair Meadhbh go tinn le díograis,</span>
<lb n="2505"/><span>Bás an Ghréagaigh éachtaigh, fhíochmhair.</span></p>
<lb n="2506"/>
<lb n="2507"/><p><span>Is buadhartha tá sluaighte na bruidhne</span>
<lb n="2508"/><span>Ó Loch Éirne ag éigheamh go Fuíde,</span>
<lb n="2509"/><span>Mis ní Dáire, Gráinne is Aoife,</span>
<lb n="2510"/><span>Is Cathrach cliste le'r hoileadh na trí choin.</span></p>
<lb n="2511"/>
<lb n="2512"/><p><span>Tá cruadh-ghol ó Thuadhmhain go Dínneach,</span>
<lb n="2513"/><span>Is ó Chluain Meala go calaith Béil Inse,</span>
<lb n="2514"/><span>Cois Leamhna, cois Bannda is cois Brighde,</span>
<lb n="2515"/><span>Cois Abha Bige is cois Life na slím-bharc.</span>
<lb n="2516"/></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="2517"/><p><span>Ó cuireadh an éigse i gcré fé líogaibh,</span>
<lb n="2518"/><span>Is gan aon de'n ainm i n-a bheathaidh do scríobhfadh</span>
<lb n="2519"/><span>Duain ná dán 'n-a ndeáidh le díograis,</span>
<lb n="2520"/><span>Is damh-sa is dleacht go ceart a gcaoineadh.</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>Caoinfead Réadhmonn gréagach, gríobhach,</span>
<lb n="2523"/><span>Gleacuidhe na seacaidhe síoda,</span>
<lb n="2524"/><span>Seabhac na ruag nár luaidh bheith cinnte,</span>
<lb n="2525"/><span>Marcach séimh na gcaol-each gcíortha.</span></p>
<lb n="2526"/>
<lb n="2527"/><p><span>Leoghan urramach, cumasach, díonmhar,</span>
<lb n="2528"/><span>Fleadhach, fáilteach, fálach, fíonmhar,</span>
<lb n="2529"/><span>Cródha, cosantach, oirdhearc, líonmhar,</span>
<lb n="2530"/><span>Fairsing, fial, gan chiach gan chinnteacht.</span></p>
<lb n="2531"/>
<lb n="2532"/><p><span>Coinne catha mar Aicil i mbruighin tu,</span>
<lb n="2533"/><span>Nó mar Fhionn mac Cumhaill Ó Baoiscne,</span>
<lb n="2534"/><span>Nó mar Hector i ndeifir na Traoi thoir,</span>
<lb n="2535"/><span>Nó mar Áiacs nár stán sa' choimheascar.</span></p>
<lb n="2536"/>
<lb n="2537"/><p><span>Níor chalma Lúghaidh do chúlaidh tíorta,</span>
<lb n="2538"/><span>Nó Goll mac Móirne, leoghan na gcríoch so</span>
<lb n="2539"/><span>Nó Diarmuid mear fial Ó Duibhne,</span>
<lb n="2540"/><span>'Ná Réadhmonn ar ghéar-lannaibh líomhtha.</span></p>
<lb n="2541"/>
<lb n="2542"/><p><span>Dalta na muses, plúr na saoithe,</span>
<lb n="2543"/><span>File agus flaith is ceap le hintleacht,</span>
<lb n="2544"/><span>Do bhí ag an dtobar i bhfochair na buidhne,</span>
<lb n="2545"/><span>Ag déanamh cúrsa i n-iúl na gaoise.</span></p>
<lb n="2546"/>
<lb n="2547"/><p><span>Phénics de'n Ghréag-fhuil dob' aoirde,</span>
<lb n="2548"/><span>Bráthair Mhuiris le'r coilleadh an chrích seo,</span>
<lb n="2549"/><span>Thug Inis Laoghaire, Néill, is Chríomhthain,</span>
<lb n="2550"/><span>Fé smacht gall gan teann dá híspirt.</span>
<lb n="2551"/></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="2552"/><p><span>Caoinfead Grás go bráth is choidhche,</span>
<lb n="2553"/><span>Macaomh súil-ghlas múinte míonla,</span>
<lb n="2554"/><span>Réiltean eolais óg is chríona,</span>
<lb n="2555"/><span>Lile gan smúit de chrú na saoithe.</span></p>
<lb n="2556"/>
<lb n="2557"/><p><span>Loma-scrios ar an mbolgaigh do mhill thu</span>
<lb n="2558"/><span>I dtúis do shaoghail, a phéarla an aoil-chnis,</span>
<lb n="2559"/><span>Is go ndeaghaidh do thásc thar mhnáibh na ríoghachta,</span>
<lb n="2560"/><span>Mar dhoirchigh Phoébus scéimh na reíltean.</span></p>
<lb n="2561"/>
<lb n="2562"/><p><span>Ba chas a cúl go cúrsach, trínseach,</span>
<lb n="2563"/><span>Cnotach, cuachach, dualach, dlaoitheach,</span>
<lb n="2564"/><span>Camarsach, cáblach, fáinneach, frínseach,</span>
<lb n="2565"/><span>Ar dhath an óir go hómrach, soilseach.</span></p>
<lb n="2566"/>
<lb n="2567"/><p><span>Do bhí scáil an róis i gclódh go fíor-ghlan,</span>
<lb n="2568"/><span>Is niamh an tsneachtaidh 'n-a leacain ag coimheascar,</span>
<lb n="2569"/><span>Ba ghlas a súil mar dhrúcht na hoidhche,</span>
<lb n="2570"/><span>Go criostalach, péarlach, réilteach ríoghdha.</span></p>
<lb n="2571"/>
<lb n="2572"/><p><span>Ba gheal a déid, ba chaol a braoithe,</span>
<lb n="2573"/><span>Do chúm an Ceárd gan cháim an ríoghan,</span>
<lb n="2574"/><span>Go cráibhtheach, diadha, ciallmhar, caoin-tais,</span>
<lb n="2575"/><span>Gan phlás, gan aithis, gan mhairg, gan phoimpleam.</span></p>
<lb n="2576"/>
<lb n="2577"/><p><span>Do mheasas féin cé léan liom d'innsint,</span>
<lb n="2578"/><span>Is thugas amus, cé mealladh mo líonta,</span>
<lb n="2579"/><span>Go mbeitheá ag riaradh i ngrian-bhrogh aoibhinn</span>
<lb n="2580"/><span>I gCarraig na Sáir-fhear, láimh le Laoi ghil.</span></p>
<lb n="2581"/>
<lb n="2582"/><p><span>Is fada tá smúit, dar liúm, gan scaoileadh</span>
<lb n="2583"/><span>Ar thriathaibh Ghearaltach bhfreastalach, mhaoidhteach,</span>
<lb n="2584"/><span>'S go mór-mhór ar shlógh do shinnsear -</span>
<lb n="2585"/><span>Óg is aosta i n-éagcruth sínte.</span>
<lb n="2586"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="2587"/><p><span>Dá mbeinn-se im' fhile go cliste san nGaoidhilg,</span>
<lb n="2588"/><span>Nó im' ughdar cháidh i ndánta díreach,</span>
<lb n="2589"/><span>Do leanfainn bhur lorg i bhfolaibh na ríghthe</span>
<lb n="2590"/><span>Go cathair na Trae san réim dhírigh.</span></p>
<lb n="2591"/>
<lb n="2592"/><p><span>Fuil Ghearaltach do scagadh sa' bhfíor-scoth,</span>
<lb n="2593"/><span>'S fuil chródha na Róisteach ba líonmhar,</span>
<lb n="2594"/><span>Fuil Bhrianach do fianadh 'nbhur dtimcheall,</span>
<lb n="2595"/><span>'S fuil ainmhear na gCarrathach do shníomh libh.</span></p>
<lb n="2596"/>
<lb n="2597"/><p><span>A Rígh na n-easpal do dhealbhuigh coillte,</span>
<lb n="2598"/><span>Tráigh is talamh is fairrge choimhightheach,</span>
<lb n="2599"/><span>Glac an cúpla it' dhún go soilseach,</span>
<lb n="2600"/><span>I gclódh na n-aingeal i gcaitheamh na díodhachta.</span></p>
<lb n="2601"/>
<lb n="2602"/><p><span>Seacht gcéad déag gan bhréag mar ríomhtar,</span>
<lb n="2603"/><span>Fiche is dhá bhliadhain ann, riaghail díreach,</span>
<lb n="2604"/><span>Aois Mhic Dé do réir gach scríbhinn</span>
<lb n="2605"/><span>Ar n-éag do'n dragan is d'ainnir an aoil-chuirp.</span></p>
<lb n="2606"/>
<lb n="2607"/><p><span>Feart laoi.</span></p>
<lb n="2608"/>
<lb n="2609"/><p><span>Tá Phénics Chlár Éibhir fé leacaibh ar lár.</span>
<lb n="2610"/><span>Réiltean na féile is cara na ndámh,</span>
<lb n="2611"/><span>Saor-mharcach tréitheach na bhfalarthach stáit,</span>
<lb n="2612"/><span>Réadhmonn de thréan-fhuil na nGearaltach sámh.</span></p>
<lb n="2613"/>
<lb n="2614"/><p><span>Is brón liom tu ag feochadh sa' chill a Ghrás,</span>
<lb n="2615"/><span>Lóchrann ghuirt Fódla agus Chríche Fáil,</span>
<lb n="2616"/><span>Óg-bhruinneall mhodhmhrach na rinn-rosc sámh,</span>
<lb n="2617"/><span>De phór-fhuil na leógan do dhíoladh dáimh.</span>
<lb n="2618"/></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="2619"/><p><span>Bzzzzz1791ob 18D</span>
<lb n="2620"/><span>XLVII. - CIA HÉ SIN AMUIGH?</span></p>
<lb n="2621"/>
<lb n="2622"/><p>
<lb n="2623"/><span>Comhrádh idir lánamhain ríoghmhail oirdheirc atá le</span>
<lb n="2624"/><span>cian d'aimsir ó n-a chéile le fóirneart eachtrann,</span>
<lb n="2625"/><span>agus, ag teangmháil i n-uaigneas ar a chéile, do</span>
<lb n="2626"/><span>chanadar mar leanas.</span></p>
<lb n="2627"/>
<lb n="2628"/><p><span>Fonn: - Éamonn an Chnuic.</span></p>
<lb n="2629"/>
<lb n="2630"/><p><span>ÉIRE</span></p>
<lb n="2631"/>
<lb n="2632"/><p><span>Cia hé sin amuigh?  Atá Séamus fé shioc,</span>
<lb n="2633"/><span>Gan éadach ná cuid na hoidhche;</span>
<lb n="2634"/><span>Mo phéin-bhruid-se sin, mo chéad-searc gan sibh</span>
<lb n="2635"/><span>I réim chirt ag scrios na naimhde,</span>
<lb n="2636"/><span>Acht ó daoradh na Scuit, is mar traochadh a dtruip,</span>
<lb n="2637"/><span>Is gur céasadh an fhuireann dílis</span>
<lb n="2638"/><span>Tug mé anois gan sult, gan chléirigh gan chluig</span>
<lb n="2639"/><span>Ná caomh-chruit ag seinm laoithe.</span></p>
<lb n="2640"/>
<lb n="2641"/><p><span>SÉAMUS.</span></p>
<lb n="2642"/>
<lb n="2643"/><p><span>A chéile gan bhinib do b'éigean dam rith</span>
<lb n="2644"/><span>Go héascaidh ó iomad bíodhbha,</span>
<lb n="2645"/><span>Nuair a chlaonadar cuid is do shéanadar me,</span>
<lb n="2646"/><span>Im aonar gan fuirinn bhíos-sa.</span>
<lb n="2647"/><span>Cé gur Phénics tu i bhfuirm, gléigeal mar lile</span>
<lb n="2648"/><span>Is do bhéal-sa mar mhil na bhfíor-bheach,</span>
<lb n="2649"/><span>Ní'l éifeacht annsoin, atá tréadtha istigh</span>
<lb n="2650"/><span>Níos tréine 'ná sinn i gcoimheascar.</span></p>
<lb n="2651"/>
<lb n="2652"/><p><span>ÉIRE.</span></p>
<lb n="2653"/>
<lb n="2654"/><p><span>A thréin is a chumainn na tréig-se do mhisneach,</span>
<lb n="2655"/><span>Cé shéanadar cuid de'n bhuidhin tu,</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="2656"/><p><span>Beidh an té rinne an cruinne taobh leat it' choimirc,</span>
<lb n="2657"/><span>Ó bhaoghal is ó bhruid do naimhde.</span>
<lb n="2658"/><span>Beidh éirleach is fuil, beidh caortha agus teine</span>
<lb n="2659"/><span>Ar chraos-mhuir ag tigheacht it' choimhdeacht,</span>
<lb n="2660"/><span>Ag Clément is Pilib, is Naples gan time,</span>
<lb n="2661"/><span>Dod' chaomhnadh is dod' chosaint choidhche.</span></p>
<lb n="2662"/>
<lb n="2663"/><p><span>SÉAMUS.</span></p>
<lb n="2664"/>
<lb n="2665"/><p><span>Géillim gur tu mo chéile is mo shult,</span>
<lb n="2666"/><span>Is it' éagmuis go bhfuilim claoidhte,</span>
<lb n="2667"/><span>Is gach tréan-churadh i ngoil do thraochadh ar muir</span>
<lb n="2668"/><span>Is do céasadh le cumann díleas,</span>
<lb n="2669"/><span>Chum mé agus tu, ár gcléir is ár gcluig</span>
<lb n="2670"/><span>Is gach laoch mear de chineadh Mhíleadh</span>
<lb n="2671"/><span>Do bheith i n-aol-bhrogh gan time, ag pléireacht 's ag seinm</span>
<lb n="2672"/><span>Caomh-chruit le milis-laoithibh.</span></p>
<lb n="2673"/>
<lb n="2674"/><p><span>ÉIRE</span></p>
<lb n="2675"/>
<lb n="2676"/><p><span>Ní'l baoghal ort anois, tá Aon-Mhac na cruinne</span>
<lb n="2677"/><span>Is ár naomh-bhruinneal Muire taoibh leat,</span>
<lb n="2678"/><span>Réidhfid gach bruid is géibheann 'n-a bhfuilir</span>
<lb n="2679"/><span>Gléasfaidh ar muir na mílte.</span>
<lb n="2680"/><span>Beidh saor-chlanna Scuit, beidh Gaedhil bhochta ar inneall</span>
<lb n="2681"/><span>Go faobhrach fuilteach fír-ghlic,</span>
<lb n="2682"/><span>Séidfar thar sruith na bréan-tuirc le bruid</span>
<lb n="2683"/><span>Gan éadach ná cuid na hoidhche.</span>
<lb n="2684"/></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="2685"/><p><span>UzzzzzAnaithnid</span></p>
<lb n="2686"/>
<lb n="2687"/><p><span>XLVIII. - ATHCHUINGE AN FHLAITHBHEARTAIGH.</span></p>
<lb n="2688"/>
<lb n="2689"/><p><span>Ag seo síos athchuinge ó Éamonn Ó Flaithbheartaigh</span>
<lb n="2690"/><span>chum an tsaoi uasail .i. Piaras Mac Gearailt,</span>
<lb n="2691"/><span>Árd-Shiriam Leatha Mogha: -</span></p>
<lb n="2692"/>
<lb n="2693"/><p><span>A shaoi uasail, onóraigh, fhír-eolaigh, ughdar is file</span>
<lb n="2694"/><span>gan cháim, a chuideachta shuairc na n-uasal agus na</span>
<lb n="2695"/><span>n-íseal, a chabhair cheannsa na bhfann is na ndealbh, a</span>
<lb n="2696"/><span>thaithnimh is a chaomh-chara na cléire, a lonnradh is a</span>
<lb n="2697"/><span>shoilse na héigse, a mhuilinn oirdheirc gan trághadh</span>
<lb n="2698"/><span>ar do linn, a chroidhe charthanaigh na féile agus na</span>
<lb n="2699"/><span>daonachta, a shruth chriostaldha na filidheachta, a</span>
<lb n="2700"/><span>thigheasaigh fhairsing gan cheacharthacht it' ghníomharthaibh,</span>
<lb n="2701"/><span>a fháilte fhial an triallaire is an deoruidhe, a riaruidhe</span>
<lb n="2702"/><span>an tsuilt is an ghrinn, a thuigsionóir eaghnaidhe</span>
<lb n="2703"/><span>na Gaedhilge ársa, a chrú chroidhe na féile agus na</span>
<lb n="2704"/><span>huaisle, agus a árd-shiriam chomhachtmhail, cheannasaigh</span>
<lb n="2705"/><span>Leatha Mogha, ag seo síos beagán focal do</span>
<lb n="2706"/><span>chuirim féin dot' láthair ar bhuachaill óg aerach,</span>
<lb n="2707"/><span>ealadhnta, éagsamhail, darab ainm Uilliam Ó</span>
<lb n="2708"/><span>Troighthe .i. ceannuidhe siubhail nó peidléir atá ag</span>
<lb n="2709"/><span>imtheacht is ag iomchur a mhála mion-ghréithre ó áit go</span>
<lb n="2710"/><span>háit is ó bhall go ball, oidhche annso is eadarshuth</span>
<lb n="2711"/><span>annsúd, mar is dual do dhuine d'á ealadhntaibh do</span>
<lb n="2712"/><span>bheith: agus ar a luath-chuardaibh do Uilliam, thug</span>
<lb n="2713"/><span>amus dom' ionnsaighe, suim aimsire ó shoin, do'n</span>
<lb n="2714"/><span>Baile Nuadh mar a gcomhnuighim an tan so, agus</span>
<lb n="2715"/><span>d'innis dam go raibh buaidhreamh agus mío-shásamh ar</span>
<lb n="2716"/><span>a intinn ó ghlac an tslighe bheathadh san chuige, ar an</span>
<lb n="2717"/><span>adhbhar go raibh gan permit gan pas gan teasbánadh</span>
<lb n="2718"/><span>ar bith eile le n-a bhfaghadh siubhal go neimh-spleadhach</span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="2719"/><p><span>tré dhúthaighibh eile budh thairbhighe dhó 'ná a dhúthaigh</span>
<lb n="2720"/><span>féin.  Deir liom ná fuil acht amhail bráighe i</span>
<lb n="2721"/><span>mbraighdeanas agus i ngeimhleach, gan cead dul thar</span>
<lb n="2722"/><span>a aitheantas i n-éanbhall aige, agus ná fuil nídh ar</span>
<lb n="2723"/><span>bith aige le hiarraidh orm acht a chás féin d'oscailt</span>
<lb n="2724"/><span>go fóirlíonta, soiléir, agus chum a chur it' láthair-se:</span>
<lb n="2725"/><span>agus le toil do mhór-chómhacht, a shiriam onóraigh,</span>
<lb n="2726"/><span>féach go cruinn agus déin machtnamh glinn ar chás</span>
<lb n="2727"/><span>agus ar chúrsaíbh Uilliam, agus aithcim tu ná</span>
<lb n="2728"/><span>diúltuigh cead siubhail do thabhairt dó ar a dhóightheannaibh.</span></p>
<lb n="2729"/>
<lb n="2730"/><p>
<lb n="2731"/><span>Seo ar sodar gan spás le dán go saothrach Uilliam</span>
<lb n="2732"/><span>Is fortuigh a phráidhinn, ná fág é i ngéibhinn dian</span>
<lb n="2733"/><span>Ceaduigh dó gabháil gach áit de'n réim fét' riaghail</span>
<lb n="2734"/><span>Go ruithfidh na háird, is a mhála gréithre air, thiar.</span></p>
<lb n="2735"/>
<lb n="2736"/><p><span>Bzzzzz1791 18D</span>
<lb n="2737"/><span>UzzzzzPiaras Mac Gearailt</span></p>
<lb n="2738"/>
<lb n="2739"/><p>
<lb n="2740"/><span>Cill Moluadh, i nDéiseacha,</span>
<lb n="2741"/><span>An 4 lá de'n mhíosa Iúil no Buidhe-mhíos, 1791.</span></p>
<lb n="2742"/>
<lb n="2743"/><p><span>De bhrígh go bhfuaras fios deimhin agus léir-chunntas</span>
<lb n="2744"/><span>go bhfuil i mBaile Nuadh na hEagluise, i</span>
<lb n="2745"/><span>gCo. Chorcaighe, laoch líonmhar lonnrach, léigheanta,</span>
<lb n="2746"/><span>uasal, oirdhearc, árd-chéimeach, blasta, béal-órdha,</span>
<lb n="2747"/><span>lán-fhoghlumtha, darab ainm Éamonn séimh, suairc,</span>
<lb n="2748"/><span>síodamhail, súil-bhlasta, Ó Flaithbheartaigh, príomh-ughdar</span>
<lb n="2749"/><span>agus breitheamh fíor-thuigsionach i dteangain</span>
<lb n="2750"/><span>onóraigh, ársa na Gaedhilge, agus de bhrígh go bhfuil</span>
<lb n="2751"/><span>mise anois lag-bhríoghach, claoidhte, gan puinn treoir</span>
<lb n="2752"/><span>ná tapadh agus go mór-mhór mo chrann soilseach do </span>
<lb n="2753"/><span>bhí fuinneamhail tréan díoth-shásaimh go fiosrach ag</span>
<lb n="2754"/><span>fuascailt ar dhántaibh blasta, milse, do-bheirim do'n</span></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="2755"/><p><span>ráib dhearscaidheach, dheigh-mhéineach, Éamonn réamh-ráidhte</span>
<lb n="2756"/><span>Ó Flaithbheartaigh, gach uile réim, rachmus,</span>
<lb n="2757"/><span>agus cumhachta tá agam-sa ar feadh Leatha mór-áilne</span>
<lb n="2758"/><span>Mogha, agus go dtiubhraidh primhléid líonmhar</span>
<lb n="2759"/><span>lán-fhairsing do Uilliam Ó Troighthe i ngach cathair,</span>
<lb n="2760"/><span>conntae, tuaith agus baile mór, m'ainm-se is mo</span>
<lb n="2761"/><span>shloinne scríobhadh le hais an ughdaráis chéadna.</span></p>
<lb n="2762"/>
<lb n="2763"/><p><span>Ag seo fám' láimh is fám' shéala go daingean,</span>
<lb n="2764"/><span>diongmhálta.</span></p>
<lb n="2765"/>
<lb n="2766"/><p><span>PIARAS MAC GEARAILT,</span>
<lb n="2767"/><span>Áird-Shiriam Leatha Mogha.</span></p>
<lb n="2768"/>
<lb n="2769"/><p>
<lb n="2770"/><span>Raidim gan chlaon do laoch mear meanmnach stáit</span>
<lb n="2771"/><span>Do threabhuigh gan bhéim ó récsaibh Bhanba an áir</span>
<lb n="2772"/><span>Gach ceannas, gach réim, gach tréineacht daingean, gan spás</span>
<lb n="2773"/><span>Fá thearmann Éamuinn shéimh Uí Fhlaithbheartaigh an áigh.</span>
<lb n="2774"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Amhráin Phiarais Mhic Gearailt

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Amhráin Phiarais Mhic Gearailt

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
