Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Foras Feasa ar Éirinn II</title><author><name type="main">Seathrún Céitinn; Eag. P.S. Dinneen</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L075</note>
                         <note type="L">2</note>
                         <note type="B">1640c 17L</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L075</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Foras Feasa ar Éirinn II</title><author>Seathrún Céitinn; Eag. P.S. Dinneen</author><imprint><publisher>I.T.S.; Londain</publisher><date>1640c 17L</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p>
<lb n="2"/><span>FORAS FEASA AR ÉIRINN.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>LIBER PRIMUS (ar leanamhain).</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>XV.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>Ag so síos do dhálaibh Féiniusa Farsaidh seanathair Ghaedhil</span>
<lb n="9"/><span>go teacht tar a ais ó Mhaigh Seanáir dó agus go bhfuair bás.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Ar mbeith d'Fhéinius Farsaidh 'n-a rígh ar an Scitia do</span>
<lb n="12"/><span>mheas bheith go rói-eolach sna hilbhéarlaibh tar éis an</span>
<lb n="13"/><span>choimhmheasctha tarla cian roimhe sin ar na teangthaibh ag</span>
<lb n="14"/><span>tor na Baibiolóine do bhí dá thógbháil tré uabhar ré ré dá</span>
<lb n="15"/><span>fhichid bliadhan ag Nemroth go n-a ranntaibh.  Óir sul táinig</span>
<lb n="16"/><span>an coimhmheascadh soin ar na teangthaibh ag an tor, is aointeanga</span>
<lb n="17"/><span>amháin choitcheann do bhí ag na daoinibh uile do bhí</span>
<lb n="18"/><span>ar marthain aca ó Ádhamh anuas.  Agus is é ainm ghairmeas an</span>
<lb n="19"/><span>Leabhar Gabhála dhi Goirtighern, amhail adeir an file:</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="22"/><span>Gortighern ainm an bhéarla</span>
<lb n="23"/><span>Do bhí ag mac Dé deagheargna,</span>
<lb n="24"/><span>Agus ag síol Ádhaimh uair,</span>
<lb n="25"/><span>Ré gcumhdach an tuir Neamhruaidh.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="28"/><span>Agus is é ainm ghairmid ughdair na Laidne dhi lingua</span>
<lb n="29"/><span>humana .i. an teanga dhaonna.  Gidheadh ar mbeith ag tógbháil</span>
<lb n="30"/><span>an tuir do Nemroth go n-a bhráithribh mar tháinig coimhmheascadh</span>
<lb n="31"/><span>ar a dteangthaibh da dtoirmeasc ó chríochnughadh an</span>
<lb n="32"/><span>tuir do tionnscnadh leo tré uabhar, do beanadh an teanga</span>
<lb n="33"/><span>dhaonna fuaradar ó Ádhamh dhíobh, an líon do bhádar ag</span>
<lb n="34"/><span>tógbháil an tuir.  Gidheadh do an sí ag Éibhear mac Sáile</span>
<lb n="35"/><span>agus ag a threibh ionnus gur hainmnigheadh uaidh í; mar go</span>
<lb n="36"/><span>dtugadar Eabhra uirre ó Éibhear.  Ar n-a chlos iomorro</span>
<lb n="37"/><span>d'Éibhear gurab é adhbhar fá rabhadar ag tógbháil an tuir</span>
<lb n="38"/><span>ar tí iad féin do chaomhna ar an dara dílinn do bhí i</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="39"/><p><span>dtairrngire do theacht ar na daoinibh - do mheasadar nach biadh</span>
<lb n="40"/><span>an dara dílinn ní-sa aoirde ioná an chéiddílinn agus do</span>
<lb n="41"/><span>chuireadar rompa an tor do dhéanamh chomh hard soin go nach</span>
<lb n="42"/><span>roichfeadh an dílinn go na hárusaibh uachtaracha do bhiadh ann,</span>
<lb n="43"/><span>agus da réir sin go bhféadfadaois na huaisle do bhí orra</span>
<lb n="44"/><span>bheith go hinnill ionnta gan baoghal na díleann - agus mar</span>
<lb n="45"/><span>do chualaidh Éibhear gurab é sin fáth fá rabhadar ag tógbháil</span>
<lb n="46"/><span>an tuir, adubhairt nach tiubhradh congnamh dhóibh agus nach</span>
<lb n="47"/><span>raibhe acht díomhaoineas dóibh-sean gliocas d'iarraidh i</span>
<lb n="48"/><span>n-aghaidh toile Dé do choimhlíonadh.  Agus mar sin do dhealuigh</span>
<lb n="49"/><span>riú gan chommaoin ar bith do thabhairt dóibh ré tógbháil</span>
<lb n="50"/><span>an tuir; agus fós an tan táinig coimhmheascadh ar chách do fhágaibh</span>
<lb n="51"/><span>Dia mar chomhartha buidheachais ar Éibhear an teanga dhaonna</span>
<lb n="52"/><span>úd an tsinnsir go haonaránach aige féin is ag a threibh da</span>
<lb n="53"/><span>éis.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Is é adhbhar iomorro is mó fá ndeachaidh Féinius Farsaidh</span>
<lb n="56"/><span>go Maigh Seanáir mar aon ré n-a scoil mar cheannach ar</span>
<lb n="57"/><span>bheith i bhfochair na druinge dar theanga dhíleas an Eabhra,</span>
<lb n="58"/><span>ionnus go dtiocfadh dhe sin fíreolas forusta do bheith aige</span>
<lb n="59"/><span>féin is ag a scoil san teangaidh Eabhra.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Dála Féiniusa, ar mbeith do rún aige bheith eolach sna</span>
<lb n="62"/><span>hilbhéarlaibh, amhail a dubhramar, cuiris dá dheisciobal déag</span>
<lb n="63"/><span>is trí fichid ar a chostas féin fá chríochaibh éagsamhla na dtrí</span>
<lb n="64"/><span>rann-so don domhan do bhí ar áitiughadh an tan soin; agus</span>
<lb n="65"/><span>tug orra anmhain amuigh seacht mbliadhna go bhfoghlamadh gach</span>
<lb n="66"/><span>aon díobh teanga na críche 'n-a mbiadh féin an feadh soin.  Agus</span>
<lb n="67"/><span>i gcionn seacht mbliadhan tillid tar a n-ais go Féinius</span>
<lb n="68"/><span>don Scitia; agus téid Féinius leo go Maigh Seanáir mar</span>
<lb n="69"/><span>aon ré hiomad d'ógaibh na Scitia iar bhfágbháil an mhic fá</span>
<lb n="70"/><span>sine aige .i. Neanúl i gceannas na Scitia, amhail adeir</span>
<lb n="71"/><span>file d'áirithe san duain darab tosach, Canam bunadhas na</span>
<lb n="72"/><span>nGaedheal:</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="75"/><span>Do luidh Féinius as an Scitia</span>
<lb n="76"/><span>For an sluaghadh;</span>
<lb n="77"/><span>Fear oireadha eagnuidh eolach,</span>
<lb n="78"/><span>Bruthmhar buadhach.</span>
<lb n="79"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="80"/><p><span>Ba haoinbhéarla baoi san domhan</span>
<lb n="81"/><span>Mar do ghabhsad;</span>
<lb n="82"/><span>Dá bhéarla déag is trí fichid</span>
<lb n="83"/><span>Tan ro scarsad.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Scol mhór la Féinius ag foghluim</span>
<lb n="86"/><span>As gach eargna;</span>
<lb n="87"/><span>Fear adhamhra eagnuidh eolach</span>
<lb n="88"/><span>I ngach béarla.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="91"/><span>Agus adeirid cuid do na seanchaidhibh gurab trí fichid bliadhan</span>
<lb n="92"/><span>do bhí ó dhéanamh an tuir go dtáinig Féinius go n-a scoil</span>
<lb n="93"/><span>adtuaidh ón Scitia go Maigh Seanáir, amhail adeir file</span>
<lb n="94"/><span>d'áirithe san rann-so:</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="97"/><span>Trí fichid bliadhan go mblaidh,</span>
<lb n="98"/><span>Is eadh adféd gach seanchaidh,</span>
<lb n="99"/><span>Go dtáinig Féinius adtuaidh,</span>
<lb n="100"/><span>Iar gcumhdach an tuir Neamhruaidh.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="103"/><span>Cuiris Féinius scola 'n-a suidhe ré múnadh na n-ilbhéarladh</span>
<lb n="104"/><span>ar Maigh Seanáir san gcathraigh da ngairmeann Cin Droma</span>
<lb n="105"/><span>Sneachta Eathéna, amhail adeir an file san rann-so síos:</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="108"/><span>I Maigh Seanáir, iars an dtor,</span>
<lb n="109"/><span>Ro tionóileadh an chéadscol,</span>
<lb n="110"/><span>I gcathair Eathéna,</span>
<lb n="111"/><span>Do fhoghluim na n-ilbhéarla.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="114"/><span>Agus tionóilid aos óg na gcríoch do b'fhoigse dhóibh d'fhoghluim</span>
<lb n="115"/><span>na n-ilbhéarladh uatha; agus is iad trí saoithe do bhí i</span>
<lb n="116"/><span>n-aird-cheannas na scoile sin Féinius Farsaidh féin ón Scitia,</span>
<lb n="117"/><span>is Gaedheal mac Eathóir do shliocht Gomer ón nGréig, is Caoi</span>
<lb n="118"/><span>Caoinbhreathach ón Iudea, nó Iar mac Neama, amhail adeir an</span>
<lb n="119"/><span>file:</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="122"/><span>Ag so anmanna na suadh,</span>
<lb n="123"/><span>Atbhéar-sa ribh go róluath;</span>
<lb n="124"/><span>Gaedheal mac Eathóir go n-ius,</span>
<lb n="125"/><span>Iar mac Neama is Féinius.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="128"/><span>Ag so mar adeir file oile:</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="131"/><span>Féinius an saoi sreathach,</span>
<lb n="132"/><span>Gaedheal is Caoi Caoinbhreathach;</span>
<lb n="133"/><span>Triar do threibh scríbhinn na scol,</span>
<lb n="134"/><span>Do lean d'fhíreing na n-ughdor.</span>
<lb n="135"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="136"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="137"/><span>Is iad an triar-so do scríobh i gcranntáibhlibh aibghitre na</span>
<lb n="138"/><span>dtrí bprímhbhéarladh, mar atá Eabhra Gréigis is Laidean, do</span>
<lb n="139"/><span>réir mar chuireas Ceannfaolaidh na foghluma síos é san</span>
<lb n="140"/><span>Uraicheapt do scríobh sé i n-aimsir Choluim Chille.  Adeir an</span>
<lb n="141"/><span>t-ughdar céadna gurab é Nion mac Béil mic Nemroth fá</span>
<lb n="142"/><span>hardfhlaith san domhan an tan soin.  Adeir fós gurab fán</span>
<lb n="143"/><span>am soin rugadh Niúl .i. mac tánaiste Féiniusa Farsaidh, is</span>
<lb n="144"/><span>gur fhuirigh an Féinius céadna fiche bliadhan ós cionn na</span>
<lb n="145"/><span>scoile mar cheannach ar an mac soin rugadh dó do bheith eolach</span>
<lb n="146"/><span>sna hilbhéarlaibh.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Do bhrígh gurab i gcionn dá bhliadhan is dá fhichid do</span>
<lb n="149"/><span>fhlaitheas Nion mic Béil adeirid drong ré seanchus do</span>
<lb n="150"/><span>suidheadh scol ar Maigh Seanáir lé Féinius Farsaidh, measaim</span>
<lb n="151"/><span>gur chaith sé deich mbliadhna do fhlaitheas Nion mic Béil is</span>
<lb n="152"/><span>deich mbliadhna da éis sin ar Maigh Seanáir sul do thill ón</span>
<lb n="153"/><span>scoil don Scitia.  Óir adeirid na seanchaidhe uile gurab</span>
<lb n="154"/><span>fiche bliadhan do chaith ós cionn na scoile ré dteacht tar a</span>
<lb n="155"/><span>ais dó.  Measaim fós gurab i gcionn dá bhliadhan is dá fhichidh</span>
<lb n="156"/><span>ar dhá chéad d'éis na díleann do suidheadh an scol lé</span>
<lb n="157"/><span>Féinius ar Maigh Seanáir, do réir an áirimh aimsire do-ní</span>
<lb n="158"/><span>Bellarminus 'n-a chroinic, mar a n-abair gurab é aos an</span>
<lb n="159"/><span>domhain míle is ocht gcéad is sé bliadhna déag is dá fhichid an</span>
<lb n="160"/><span>tan do thionnscain Nion mac Béil ardfhlaitheas do ghabháil.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Ionann sin do réir áirimh na nEabhraidheach leantar lé</span>
<lb n="163"/><span>Bellarminus agus gurab dá chéad bliadhan d'éis díleann do</span>
<lb n="164"/><span>thionnscain flaitheas Nion.  Do bhrígh do réir na nEabhraidheach</span>
<lb n="165"/><span>gurab míle is sé céad is sé bliadhna déag is dá fhichid do bhí</span>
<lb n="166"/><span>ó thús domhain go dílinn; cuirthear leis sin dá bhliadhain is</span>
<lb n="167"/><span>dá fhichid do fhlaitheas Nion do caitheadh sul do thionnscain</span>
<lb n="168"/><span>Féinius an scol, ionnus da réir sin gurab i gcionn dá</span>
<lb n="169"/><span>bhliadhan is dá fhichid ar dhá chéad d'éis na díleann do thionnscain</span>
<lb n="170"/><span>í, agus gur chaith fiche bliadhan ós a cionn, mar atá na</span>
<lb n="171"/><span>deich mbliadhna do bhí roimhe do fhlaitheas Nion is deich</span>
<lb n="172"/><span>mbliadhna dá éis.</span>
<lb n="173"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="174"/><p><span>Acht cheana i gcionn fhichead bliadhan tig Féinius tar a</span>
<lb n="175"/><span>ais don Scitia is cuiris scola 'n-a suidhe innte is do rinne</span>
<lb n="176"/><span>taoiseach do Ghaedheal mac Eathóir ós a gcionn.  Is ann sin</span>
<lb n="177"/><span>tug Féinius fá deara ar Ghaedheal an Ghaedhealg do chur</span>
<lb n="178"/><span>i n-eagar is i n-ordughadh do réir mar atá sí 'n-a cúig</span>
<lb n="179"/><span>codchaibh, mar atá Béarla na Féine, Béarla na bhFileadh,</span>
<lb n="180"/><span>Béarla an Eadarscartha, Béarla Teibidhe is Gnáithbhéarla;</span>
<lb n="181"/><span>agus a hainmniughadh go cinnte uaidh féin, da réir sin</span>
<lb n="182"/><span>gonadh ó Ghaedheal mac Eathóir ghairmthear Gaedhealg di</span>
<lb n="183"/><span>agus nach ó Ghaedheal Ghlas, amhail adeirid drong oile; agus</span>
<lb n="184"/><span>fós is tré bháidh ré Gaedheal mac Eathóir tug Niúl mac</span>
<lb n="185"/><span>Féiniusa Farsaidh Gaedheal ar a mhac féin rug Scota inghean</span>
<lb n="186"/><span>Pharao Cincris dó, amhail adeir Ceannfaolaidh na Foghluma</span>
<lb n="187"/><span>san Uraicheapt.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Gidheadh is ceist ar ughdaraibh créad ó bhfuil an focal-so</span>
<lb n="190"/><span>Gaedheal.  Adeir Becanus gurab ón fhocal-so goedin</span>
<lb n="191"/><span>.i. goethin .i. uasal, is ón fhocal-so all .i. uile adeirthear</span>
<lb n="192"/><span>Gaedheal .i. uasal uile; nó ón fhocal Eabhraidheach gadhal</span>
<lb n="193"/><span>.i. mór, do bhrígh go raibhe Gaedheal mac Eathóir ré ndubhradh</span>
<lb n="194"/><span>Gaedheal ar dtús mór i bhfoghluim is i n-eagna is ann sna</span>
<lb n="195"/><span>teangthaibh.  Gidheadh adeirid na seanchaidhe gurab uime</span>
<lb n="196"/><span>ghairthear Gaedheal de ón gcomhfhocal-so gaoith dhil .i.</span>
<lb n="197"/><span>grádhuightheoir na heagna.  Óir is ionann gaoith is eagnaidhe</span>
<lb n="198"/><span>agus is ionann dil is grádhach, amhail adeir an Gréigeach</span>
<lb n="199"/><span>philosophos .i. grádhuightheoir na heagna ré duine eagnaidhe.</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>Dála Féiniusa Farsaidh ní háithristear do chloinn do</span>
<lb n="202"/><span>bheith aige acht dias mac, mar atá Neanúl is Niúl, amhail</span>
<lb n="203"/><span>adeir an file san rann-so:</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="206"/><span>Dá mhac ag Féinius, fíor dhamh,</span>
<lb n="207"/><span>Neanúl is Niúl ba hághmhar;</span>
<lb n="208"/><span>Rugadh Niúl ag an dtor thoir,</span>
<lb n="209"/><span>Neanúl san Scitia sciathghloin.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="212"/><span>Ar mbeith dá bhliadhain is fiche d'Fhéinius i bhflaitheas na</span>
<lb n="213"/><span>Scitia, iar dtilleadh ó Mhaigh Seanáir dó, do thiomain, agus é</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="214"/><p><span>ré hucht bháis, flaitheas na Scitia do Neanúl an mac fá sine</span>
<lb n="215"/><span>aige: is níor fhágaibh ag Niúl an mac fá hóige acht sochar na</span>
<lb n="216"/><span>n-ealadhan is na n-ilbhéarladh do bhíodh aige 'ga seoladh do</span>
<lb n="217"/><span>scolaibh coitcheanna na críche.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>XVI.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>Ag so síos do thriall Niuil don Éigipt ón Scitia agus da</span>
<lb n="222"/><span>dhálaibh innte go bhfuair bás:</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>Sul laibheoram ar thriall Niuil ón Scitia don Éigipt,</span>
<lb n="225"/><span>féach mar adeir Herodotus gurab ón mBaibiolóin, táinig</span>
<lb n="226"/><span>fios airde réaltann an taoibhe thuaidh is roinn na n-uaireann</span>
<lb n="227"/><span>gus na Gréagaibh; agus adeir Solon nach raibhe fios</span>
<lb n="228"/><span>seanchusa ag na Gréagaibh nó gur fhoghluimsiod ó lucht na</span>
<lb n="229"/><span>hÉigipte é.  Adeir Iosephus san chéidleabhar da Sheanchus</span>
<lb n="230"/><span>nach raibhe leitre ag na Gréagaibh go haimsir Homer.  As</span>
<lb n="231"/><span>na hughdaraibh-se is iontuigthe nach ón nGréig ré ráidhtear</span>
<lb n="232"/><span>an Ghréig anois do chuaidh Isis ná neach oile do sheoladh na</span>
<lb n="233"/><span>n-ealadhan do shliocht na hÉigipte, acht Niúl mac Féiniusa</span>
<lb n="234"/><span>Farsaidh do chuaidh ón Scitia do sheoladh na n-ealadhan ann.</span>
<lb n="235"/><span>Agus cibé adéaradh nach túsca do bhí foghluim san Scitia,</span>
<lb n="236"/><span>ór thriall Niúl, ioná san Éigipt, ní fíor dó é, do réir Polidorus</span>
<lb n="237"/><span>san chéidleabhar ro scríobh "De Rerum Inventoribus,"</span>
<lb n="238"/><span>mar a n-abair: "Is fada an t-imreasan do bhí idir lucht</span>
<lb n="239"/><span>na hÉigipte is lucht na Scitia, agus san ghleic sin</span>
<lb n="240"/><span>do chonnarcas, ar mbeith claoidhte do lucht na hÉigipte, gur</span>
<lb n="241"/><span>cianaosta lucht na Scitia ioná iad."  As so is iontuigthe</span>
<lb n="242"/><span>gurab túsca do bhí seoladh is foghluim ag lucht na Scitia</span>
<lb n="243"/><span>ioná ag lucht na hÉigipte agus do bhrígh, do réir na n-ughdar</span>
<lb n="244"/><span>thuas, gurab túsca do bhí foghluim san Éigipt ioná san</span>
<lb n="245"/><span>Ghréig, ní hé Isis ón nGréig ná neach oile da shamhail</span>
<lb n="246"/><span>do chuaidh ón nGréig do sheoladh scol don Éigipt acht Niúl mac</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="247"/><p><span>Féiniusa Farsaidh ón Scitia rugadh ar Maigh Seanáir is</span>
<lb n="248"/><span>tugadh suas i bhfoghluim ann san chéadscoil do suidheadh</span>
<lb n="249"/><span>i gcrích na Baibiolóine, agus fá hí an chéadscol i ndiaidh</span>
<lb n="250"/><span>choimhmheasctha na dteangtha san domhan, amhail adubhramar</span>
<lb n="251"/><span>thuas.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>Ar mbeith do Niúl aimsear imchian ag seoladh scol gcoitcheann</span>
<lb n="254"/><span>san Scitia do chuaidh a chlú do leith eolasa is eagna</span>
<lb n="255"/><span>fá na críochaibh i gcoitchinne, ionnus ar mhéid na tuarasgbhála</span>
<lb n="256"/><span>do bhí air gur chuir Pharao Cincris rí Éigipte teachta 'n-a</span>
<lb n="257"/><span>dháil 'ga iarraidh don Éigipt ré seoladh na n-ealadhan is na</span>
<lb n="258"/><span>n-ilbhéarladh d'ógaibh na hÉigipte.  Do thriall Niúl don</span>
<lb n="259"/><span>Éigipt mar sin, amhail adeir an file san rann-so do beanadh</span>
<lb n="260"/><span>as an duain darab tosach, Canam bunadhas na nGaedheal:</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="263"/><span>Rángadar scéala go Forann,</span>
<lb n="264"/><span>Go méid ngreatha,</span>
<lb n="265"/><span>Nél mac Féiniusa 'ga bhfuilid</span>
<lb n="266"/><span>Béarla an bheatha.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="269"/><span>Triallais iomorro Niúl lé teachtaibh Pharao don Éigipt,</span>
<lb n="270"/><span>agus tug an rí fearann da ngairthear Capacyront (nó</span>
<lb n="271"/><span>Campus Circit) láimh ré Muir Ruaidh dó; agus fós do phós</span>
<lb n="272"/><span>a inghean féin ré ráidhtear Scota ré Niúl, amhail adeir</span>
<lb n="273"/><span>Giolla Caomháin san duain darab tosach: Gaedheal Glas ó</span>
<lb n="274"/><span>dtáid Gaedhil:</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="277"/><span>Do chuaidh san Éigipt iar soin,</span>
<lb n="278"/><span>Go riacht Forann fortamhail;</span>
<lb n="279"/><span>Go dtug Scota gan scéimh ngainn</span>
<lb n="280"/><span>Inghean fhialghasta Fhorainn.</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="283"/><span>Iar bpósadh Scota do Niúl cuiris scola 'n-a suidhe ag</span>
<lb n="284"/><span>Campus Circit do sheoladh na n-ealadhan is na n-ilbhéarladh</span>
<lb n="285"/><span>d'ógaibh na hÉigipte; agus is ann sin do rug Scota Gaedheal</span>
<lb n="286"/><span>mac Niuil.  Do féadfaidhe go gcuirfeadh neach éigin i</span>
<lb n="287"/><span>n-iongantas cionnus budh éidir Niúl, an cúigeadh glún ó</span>
<lb n="288"/><span>Iaphet, do bheith i gcomhaimsir ré Maoise ann, agus gurab</span>
<lb n="289"/><span>seacht mbliadhna déag is cheithre fichid ar sheacht gcéad ó</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="290"/><p><span>dhílinn gus an am fár ghabh Maoise ceannas Chloinne Israel.</span>
<lb n="291"/><span>Mo fhreagra ar sin, nach doichreidthe go mairfeadh Niúl</span>
<lb n="292"/><span>iomad do chéadaibh bliadhan, óir do-gheibhdís na daoine ré</span>
<lb n="293"/><span>fhada fán am soin; bíodh a fhiadhnaise sin ar Éibhear mac</span>
<lb n="294"/><span>Sáile, an ceathramhadh glún ó Shéim anuas, do mhair cheithre</span>
<lb n="295"/><span>bliadhna is trí fichid ar cheithre chéad, agus ar Shéim do mhair</span>
<lb n="296"/><span>cúig céad bliadhan d'éis mar rugadh Arfaxad dó, amhail</span>
<lb n="297"/><span>léaghthar san aonmhadh caibidil déag in Genesi; uime sin nach</span>
<lb n="298"/><span>cuirthe i gconntabhairt go bhféadfadh Niúl marthain ón dara</span>
<lb n="299"/><span>bliadhain is dá fhichid do fhlaitheas Nion mic Béil, amhail</span>
<lb n="300"/><span>adubhramar, go haimsir Mhaoise.  Agus fós is lughaide is</span>
<lb n="301"/><span>ionchuirthe i n-iongantas an ré fuair Niúl agus go mbéaradh</span>
<lb n="302"/><span>ar aimsir Mhaoise san Éigipt, ma's fíor an ní adeir</span>
<lb n="303"/><span>Marianus Scotus mar go n-abair gurab i gcionn aoinbhliadhna</span>
<lb n="304"/><span>déag ar fhichid ar thrí chéad d'éis díleann táinig</span>
<lb n="305"/><span>coimhmheascadh na dteangthadh san Bhaibiolóin agus do réir</span>
<lb n="306"/><span>mar adubhramar thuas gurab cian d'éis comhmbuaidheartha</span>
<lb n="307"/><span>na Baibiolóine rughadh Niúl.  Do réir a ndubhramar is</span>
<lb n="308"/><span>inchreidthe ughdair seanchusa chinidh Scuit do leith aoise Niuil</span>
<lb n="309"/><span>mic Féiniusa Farsaidh, agus go raibhe 'n-a fhior comhaimsire</span>
<lb n="310"/><span>ag Maoise san Éigipt.</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>Dála Niuil ar mbeith ag áitiughadh ag Capacyront láimh</span>
<lb n="313"/><span>lé Muir Ruaidh, agus ar mbeith do Ghaedheal ar n-a bhreith ó</span>
<lb n="314"/><span>Scota, is ann sin do éalodar mic Israel ó Pharao is do</span>
<lb n="315"/><span>thrialladar go bruach Mara Ruaidhe, go ndearnadar</span>
<lb n="316"/><span>foslongphort láimh ré Capacyront mar a n-áitigheadh Niúl.  Ar </span>
<lb n="317"/><span>n-a chlos sin iomorro do Niúl, téid 'n-a ndáil da n-agallamh</span>
<lb n="318"/><span>is da fhios cia do bhí ann.  Tarla Aaron do leathtaoibh an</span>
<lb n="319"/><span>tsluaigh air agus do innis scéala mac nIsrael is Mhaoise dhó</span>
<lb n="320"/><span>agus na míorbhaile fiadhnaiseacha do imir Dia ar Pharao is</span>
<lb n="321"/><span>ar a shluagh tré dhaoirse chloinne Israel.  Do cheangail</span>
<lb n="322"/><span>iomorro Niúl is Aaron cumann is caradradh ré chéile; agus</span>
<lb n="323"/><span>do fhiafruigh Niúl do Aaron an rabhadar biadha náid lóinte</span>
<lb n="324"/><span>aca; agus adubhairt fós an raibhe do chruithneacht is do</span>
<lb n="325"/><span>mhaitheas aige féin go mbiadh uile ar a gcumas-san.  Fá</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="326"/><p><span>buidheach Aaron de tríd sin.  Táinig iomorro an oidhche iar</span>
<lb n="327"/><span>soin, is téid Aaron go Maoise agus do innis dó na tairgsiona</span>
<lb n="328"/><span>tug Niúl dó, agus fá buidheach Maoise is Aaron de</span>
<lb n="329"/><span>tríd sin.</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>Iomthúsa Niuil ráinig go n-a mhuinntir féin iar sin, agus</span>
<lb n="332"/><span>do innis dóibh mic Israel do bheith láimh riú; agus do innis</span>
<lb n="333"/><span>gach ní do dhálaibh mac nIsrael dóibh.  Agus an oidhche chéadna</span>
<lb n="334"/><span>tarla nathair neimhe do Ghaedheal mac Niuil is é ag snámh,</span>
<lb n="335"/><span>gur chréachtnuigh é, go raibhe i nguais bháis.  Agus adeirid</span>
<lb n="336"/><span>drong oile gurab ón bhfásach táinig da chréachnughadh 'n-a</span>
<lb n="337"/><span>leabaidh.  Adubhradar a mhuinntear ré Niúl an mac do</span>
<lb n="338"/><span>bhreith i ndáil Mhaoise; agus beiris leis Gaedheal do láthair</span>
<lb n="339"/><span>Mhaoise.  Do rinne Maoise guidhe go Dia agus do tháith an</span>
<lb n="340"/><span>slait do bhí 'n-a láimh ris an gcréacht gur shlánuigh mar sin é.</span>
<lb n="341"/><span>Agus adubhairt Maoise an áit a mbiadh treabh bhunaidh an</span>
<lb n="342"/><span>mhic sin, nach biadh brígh i nathair neimhe ann go bráth; agus</span>
<lb n="343"/><span>atá sin follus ar Chreta, oiléan atá san nGréig mar a</span>
<lb n="344"/><span>bhfuil cuid da shliocht, ní bhfuil nathair neimhe ann acht mar</span>
<lb n="345"/><span>Éirinn.  Agus tar ceann go rabhadar nathracha neimhe i</span>
<lb n="346"/><span>nÉirinn go teacht Phádraig, ní shaoilim go raibhe neimh ionnta;</span>
<lb n="347"/><span>nó saoilim gurab do na deamhnaibh ghairmthear nathracha</span>
<lb n="348"/><span>neimhe i mbeathaidh Phádraig.</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>Adeirid cuid do na seanchaidhibh gur chuir Maoise glas ar</span>
<lb n="351"/><span>an bhfleisc do bhí fá n-a láimh féin ar bhrághaid Ghaedhil, agus</span>
<lb n="352"/><span>gurab uime sin ghairthear Gaedheal Glas de.  Do bhíodh</span>
<lb n="353"/><span>iomorro an tan soin fleasc fá láimh gacha taoisigh mar</span>
<lb n="354"/><span>chomhartha ceannais feadhna, agus is uaidh sin adeirthear</span>
<lb n="355"/><span>fleascach uasal ré ceann buidhne anois.  Is da fhaisnéis</span>
<lb n="356"/><span>gurab ó shnas na nathrach neimhe do lean do bhrághaid Ghaedhil</span>
<lb n="357"/><span>ghairthear Gaedheal Glas de, is da fhoillsiughadh gurab é</span>
<lb n="358"/><span>Maoise do fhóir é, atáid na rainn-se síos:</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="361"/><span>Gaedheal Glas cionnus do rádh</span>
<lb n="362"/><span>Ris in bhfear gcrithir gcomhlán?</span>
<lb n="363"/><span>An ní ó bhfuil Gaedheal Glas,</span>
<lb n="364"/><span>Is tearc ga bhfuil a sheanchas.</span>
<lb n="365"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="366"/><p><span>Dar fhothruigh ar an dtuinn dtréin</span>
<lb n="367"/><span>Gaedheal mac Niuil go ndeighmhéin;</span>
<lb n="368"/><span>Gur iadh an nathair 'n-a chneas,</span>
<lb n="369"/><span>Níor bh'furus é do leigheas.</span></p>
<lb n="370"/>
<lb n="371"/><p><span>An tí ghlas ní dheachaidh de</span>
<lb n="372"/><span>Nó gur fhóir go maith Maoise;</span>
<lb n="373"/><span>Is eadh thuigid eolaigh as</span>
<lb n="374"/><span>Gonadh de atá Gaedheal Glas.</span></p>
<lb n="375"/>
<lb n="376"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="377"/><span>Adeirid drong oile gurab uime ghairthear Gaedheal Glas de</span>
<lb n="378"/><span>ó ghlaise a airm is a éididh.  Gurab uime sin do rinne file</span>
<lb n="379"/><span>éigin an rann-so:</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="382"/><span>Rug Scota mac do Niúl nár</span>
<lb n="383"/><span>Ór chin mór gcineadh gcomhlán;</span>
<lb n="384"/><span>Fá Gaedheal Glas ainm an fhir</span>
<lb n="385"/><span>Ó ghlaise a airm 's a éididh.</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="388"/><span>Agus is ón nGaedheal soin ainmnighthear Gaedhil uile; gonadh</span>
<lb n="389"/><span>uime sin do rinne an file an rann-so:</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="392"/><span>Féine ó Fhéinius atbearta,</span>
<lb n="393"/><span>Brígh gan dochta;</span>
<lb n="394"/><span>Gaedhil ó Ghaedheal Ghlas gharta,</span>
<lb n="395"/><span>Scuit ó Scota.</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="398"/><span>Gidheadh adeirid drong oile gurab uime tugadh Scota ar</span>
<lb n="399"/><span>mháthair Ghaedhil, do bhrígh gurab do chine Scuit ón Scitia</span>
<lb n="400"/><span>athair Ghaedhil, agus gur nós aca na mná do shloinneadh o n-a</span>
<lb n="401"/><span>bhfearaibh.  Tuig nach í so an Scota fá bean do Ghalamh da</span>
<lb n="402"/><span>ngairthear Mílidh Easpáinne agus rug seisear mac dó.  Óir</span>
<lb n="403"/><span>inghean Pharao Cincris fá máthair do Ghaedheal agus is aige</span>
<lb n="404"/><span>do bhádar mic Israel i ndaoirse.  An Pharao chéana darbh</span>
<lb n="405"/><span>inghean bean Mhíleadh, fá hé an cúigeadh Pharao déag 'n-a</span>
<lb n="406"/><span>dhiaidh sin é.  Pharao Nectonibus fá hainm dó.</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>Iomthúsa Niuil iomorro adubhairt ré Maoise go mbiadh</span>
<lb n="409"/><span>fala Pharao Cincris ris féin tré fháilte do thabhairt dó.</span>
<lb n="410"/><span>"Maseadh," ar Maoise, "triall-sa linne, agus dá</span>
<lb n="411"/><span>roicheam an tír do tharngair Dia dhúinn do-ghéabhair-se</span>
<lb n="412"/><span>roinn di; nó madh maith leat, do-bhéaram loingeas Pharao ar</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="413"/><p><span>do chumas féin duit, agus éirigh ionnta ar muir go bhfeasair</span>
<lb n="414"/><span>cionnus scarfam is Pharao ré chéile."  Is í sin iomorro</span>
<lb n="415"/><span>comhairle ar ar chinn Niúl.  Do cuireadh trá míle fear</span>
<lb n="416"/><span>n-armach i ndáil na long leis agus tugadh dó iad ar a</span>
<lb n="417"/><span>chumas féin, agus téid ionnta go bhfacaidh gníomhradh an laoi</span>
<lb n="418"/><span>ar n-a mhárach, mar atá oscladh na mara ré gcloinn Israel,</span>
<lb n="419"/><span>is a dluidheadh 'n-a ndiaidh ar Pharao is ar a shluagh, da</span>
<lb n="420"/><span>mbáthadh, amhail adeir an file san rann-so do beanadh as</span>
<lb n="421"/><span>an duain darab tosach: A dhuine nach creid iar gcóir:</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="424"/><span>Seascad míle dhíobh da gcois,</span>
<lb n="425"/><span>Caogad míle marcachois;</span>
<lb n="426"/><span>Anfa mara Romhair Ruaidh</span>
<lb n="427"/><span>Ros foluigh uile i n-aonuair.</span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="430"/><span>Trí fichid iomorro míle coisidhe is caogad míle marcach a</span>
<lb n="431"/><span>líon.  Seacht gcéad is seacht mbliadhna déag is cheithre</span>
<lb n="432"/><span>fichid i ndiaidh na díleann do báthadh Pharao, amhail adubhramar</span>
<lb n="433"/><span>thuas.  Ód chonnairc iomorro Niúl Pharao go n-a</span>
<lb n="434"/><span>shluagh do bháthadh, do an féin san bhfearann gcéadna, óir</span>
<lb n="435"/><span>ní raibhe eagla air ó do báthadh Pharao, agus do fhás a</span>
<lb n="436"/><span>chlann is a shíol go beith ionairm dhóibh.  I gcionn aimsire</span>
<lb n="437"/><span>da éis sin fuair Niúl bás, is do ghabh Gaedheal is a mháthair</span>
<lb n="438"/><span>an fearann.  Rugadh iaramh mac do Ghaedheal san Éigipt</span>
<lb n="439"/><span>.i. Easrú mac Gaedhil, agus i gcionn tréimhse 'n-a dhiaidh sin</span>
<lb n="440"/><span>rugadh mac dó sin arís, Srú mac Easrú mic Gaedhil, agus</span>
<lb n="441"/><span>do ghabhadar sin an fearann céadna agus do áitigh siad</span>
<lb n="442"/><span>ann.</span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>Dála shluaigh na hÉigipte, iomorro, gabhais da éis sin</span>
<lb n="445"/><span>Pharao Intuir flaitheas na nÉigipte d'éis Pharao Cincris</span>
<lb n="446"/><span>do bháthadh.  Do gairthí cheana Pharao da gach rígh ro ghabh</span>
<lb n="447"/><span>an Éigipt ó Pharao Cincris do báthadh san Muir Ruaidh</span>
<lb n="448"/><span>go Pharao Nectonibus an cúigeadh rí déag i ndiaidh Pharao</span>
<lb n="449"/><span>Cincris.</span>
<lb n="450"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="451"/><p><span>XVII.</span></p>
<lb n="452"/>
<lb n="453"/><p><span>Ag so síos don ionnarbadh do rinne Pharao Intuir ar shliocht</span>
<lb n="454"/><span>Ghaedhil as an Éigipt.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Iomthúsa Pharao Intuir iar sin agus shluaigh na hEigipte</span>
<lb n="457"/><span>ar mbeith tréan san tír dhóibh do chuimhnigheadar an tsean-fhala</span>
<lb n="458"/><span>do chlannaibh Niuil is d'fhine Ghaedhil .i. an cáirdeas</span>
<lb n="459"/><span>do rónsad ré clannaibh Israel agus loingeas Pharao Cincris</span>
<lb n="460"/><span>do bhreith leis do Niúl, an tan do éalodar mic Israel.  Do</span>
<lb n="461"/><span>commóradh uime sin cogadh leo i gcoinne aicme Ghaedhil gur</span>
<lb n="462"/><span>hionnarbadh go haimhdheonach a hÉigipt iad.  Tig Tomas</span>
<lb n="463"/><span>Ualsingham leis an ní sin i nIpodigmate mar a n-abair:</span>
<lb n="464"/><span>"Iar mbáthadh luchta na hÉigipte, an drong don tír do mhair</span>
<lb n="465"/><span>da n-éis do ruaigsiod duine uasal d'áirithe, Sciteadheach do </span>
<lb n="466"/><span>bhí n-a chomhnuidhe eatorra, go nach géabhadh flaitheas ós a</span>
<lb n="467"/><span>gcionn.  Ar mbeith dó ar n-a dhíbirt go n-a threibh, táinig</span>
<lb n="468"/><span>gus an Spáinn, mar ar áitigh sé iomad bliadhan agus mar a</span>
<lb n="469"/><span>ndeachadar a shliocht i líonmhaireacht go mór, agus tángadar</span>
<lb n="470"/><span>as sin go hÉirinn."</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>Bíodh a fhios agat, a léaghthóir, gurab é Srú mac Easrú</span>
<lb n="473"/><span>mic Gaedhil an duine uasal-so agus nach é Gaedheal féin,</span>
<lb n="474"/><span>gan chead do Hector Boetius, is fós gan chead do bharamhlaibh</span>
<lb n="475"/><span>na nuaGhall scríobhas ar Éirinn shaoileas gurab é Gaedheal</span>
<lb n="476"/><span>féin táinig don Spáinn.  Óir do réir fhírinne sheanchusa</span>
<lb n="477"/><span>na hÉireann, darab cóir creideamhain san ní-se, is ann</span>
<lb n="478"/><span>san Éigipt rug Scota, inghean Pharao Cincris, Gaedhal</span>
<lb n="479"/><span>agus is innte do chomhnuigh go bhfuair bás; agus ní hón nGréig,</span>
<lb n="480"/><span>mar adeirid drong oile, táinig, acht a athair darbh ainm</span>
<lb n="481"/><span>Niúl táinig ón Scitia.  Agus tar ceann go n-abair an</span>
<lb n="482"/><span>t-ughdar-so do haithléaghadh againn gurab don Spáinn</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="483"/><p><span>táinig an duine uasal do luaidheamar, ní headh, acht don</span>
<lb n="484"/><span>Scitia do chuaidh, agus is é an cúigeadh glún déag uaidh</span>
<lb n="485"/><span>anuas da ngairthí Brátha mac Deaghátha ráinig don Spáinn</span>
<lb n="486"/><span>ar dtús.  Ag so suidheamh an tseanchaidh air gurab é Srú</span>
<lb n="487"/><span>mac Easrú fá taoiseach ag triall ón Éigipt ar an eachtra-so,</span>
<lb n="488"/><span>amhail adeir Giolla Caomháin san duain darab tosach,</span>
<lb n="489"/><span>Gaedheal Glas ó dtáid Gaedhil:</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="492"/><span>Srú mac Easrú mic Gaoidhil,</span>
<lb n="493"/><span>Ar seanathair sluagh-fhaoilidh;</span>
<lb n="494"/><span>É do luidh fá dtuaidh ó a thoigh</span>
<lb n="495"/><span>Ar fud mhara Ruaidh Romhoir.</span></p>
<lb n="496"/>
<lb n="497"/><p><span>Lucht cheithre long líon a shluaigh</span>
<lb n="498"/><span>Ar fud mhara Romhair Ruaidh;</span>
<lb n="499"/><span>Thall i ngach cláradhbha is cead</span>
<lb n="500"/><span>Cheithre lánamhna fichead.</span></p>
<lb n="501"/>
<lb n="502"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="503"/><span>Tuig, amhail adubhramar, gurab é Srú mac Easrú fá</span>
<lb n="504"/><span>taoiseach san eachtra soin go rángadar go hoiléan Creta,</span>
<lb n="505"/><span>go bhfuair bás ann sin, gur ghabh a mhac Éibhear Scot ceannas</span>
<lb n="506"/><span>feadhna cáich go rochtain don Scitia dhóibh.  Gonadh uime sin</span>
<lb n="507"/><span>adeir ughdar d'áirithe gurab é Éibhear Scot fá taoiseach</span>
<lb n="508"/><span>orra san turas soin agus gurab ón fhorainm do bhí air</span>
<lb n="509"/><span>.i. Scot ghairmthear cine Scuit do Ghaedhealaibh.  Ionann</span>
<lb n="510"/><span>iomorro Scot do réir ughdair d'áirithe is saighdeoir.  Óir ní</span>
<lb n="511"/><span>raibhe 'n-a chomhaimsir fear bogha do b' fhearr ioná é, agus ón</span>
<lb n="512"/><span>bhforainm sin ráinig é do slonnadh an sliocht táinig uaidh;</span>
<lb n="513"/><span>agus do cleachtadh leo bogha mar arm ar aithris na sean</span>
<lb n="514"/><span>gus an aimsir ndéidheanaigh leath istigh dar gcuimhne féin.</span>
<lb n="515"/><span>Gidheadh ní leanfam baramhail an ughdair-se do bhrígh gurab</span>
<lb n="516"/><span>í céadfaidh choithcheann na seanchadh gurab uime ghairthear cine</span>
<lb n="517"/><span>Scuit do shliocht Gaedhil tré bheith ar dteacht ón Scitia dhóibh</span>
<lb n="518"/><span>do réir a mbunadhasa.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Tuig, a léaghthóir, gurbh fear comhaimsire do Mhaoise</span>
<lb n="521"/><span>Gaedheal, agus da réir sin go raibhe cheithre fichid bliadhan</span>
<lb n="522"/><span>d'aois an tan do báthadh Pharao, agus go raibhe an ceathramhadh</span>
<lb n="523"/><span>glún uaidh féin síos ar n-a bhreith mar atá Éibhear</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="524"/><p><span>Scot mac Srú mic Easrú mic Gaedhil sul do thrialladar mic</span>
<lb n="525"/><span>Israel trés an Muir Ruaidh agus Maoise i gceannas feadhna</span>
<lb n="526"/><span>ós a gcionn.  Measaid drong do na seanchaidhibh gurab</span>
<lb n="527"/><span>cheithre céad is dá fhichid bliadhan ó bháthadh Pharao san Muir</span>
<lb n="528"/><span>Ruaidh go tigheacht chloinne Míleadh i nÉirinn, agus da</span>
<lb n="529"/><span>dhearbhughadh sin ag so mar adeir ughdar dhíobh san rann-so:</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="532"/><span>Ceathracha is cheithre chéad</span>
<lb n="533"/><span>Do bhliadhnaibh, ní hiomairbhréag,</span>
<lb n="534"/><span>Ó do luidh Tuaith Dé, dearbh dhuibh,</span>
<lb n="535"/><span>Tar muincheann mhara Romhair.</span>
<lb n="536"/><span>Gur ghabhsad sceinn don Mhuir Meann</span>
<lb n="537"/><span>Mic Míleadh i dtír nÉireann.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="540"/><span>Acht cheana do réir an áirimh do-ní an Leabhar Gabhála</span>
<lb n="541"/><span>ní fhuil acht seacht mbliadhna déag teasta do thrí chéad ón</span>
<lb n="542"/><span>tráth fár ghabh Maoise ceannas chloinne Israel san Éigipt</span>
<lb n="543"/><span>go teacht chloinne Míleadh i nÉirinn.  Óir i gcionn seacht</span>
<lb n="544"/><span>gcéad is seacht mbliadhan déag ar cheithre fichid d'éis díleann</span>
<lb n="545"/><span>do ghabh Maoise ceannas mac nIsrael san Éigipt, agus do</span>
<lb n="546"/><span>réir na haimsire do-bheir seanchus Éireann do Ghabhálaibh</span>
<lb n="547"/><span>Éireann, is i gcionn míle ar cheitre fichid bliadhan d'éis</span>
<lb n="548"/><span>díleann do ghabhadar mic Mhíleadh sealbh Éireann.  Ag so</span>
<lb n="549"/><span>mar adeir an Leabhar Gabhála gurab i gcionn trí céad</span>
<lb n="550"/><span>bliadhan iar ndílinn táinig Parthalón, agus gurab trí chéad</span>
<lb n="551"/><span>bliadhan do bhádar a shliocht i seilbh Éireann, agus gurab</span>
<lb n="552"/><span>deich mbliadhna fichead do bhí Éire 'n-a fásach go teacht</span>
<lb n="553"/><span>chloinne Neimhidh innte, agus gurab seacht mbliadhna déag ar</span>
<lb n="554"/><span>dhá chéad fad flaitheasa na cloinne sin ar Éirinn, agus sé</span>
<lb n="555"/><span>bliadhna déag ar fhichid do bhádar Fir Bolg i bhflaitheas, agus</span>
<lb n="556"/><span>Tuatha Dé Danann trí bliadhna teasta do dhá chéad; agus ré</span>
<lb n="557"/><span>cur an áirimh-se uile i n-aontsuim is cheithre fichid ar</span>
<lb n="558"/><span>mhíle bliadhan an nuimhir iomlán do-níd ó dhílinn go tigheacht</span>
<lb n="559"/><span>mac Míleadh i nÉirinn.  Agus dá bhféachtar an t-áireamh-so</span>
<lb n="560"/><span>ris na seacht mbliadhnaibh déag is cheithre fichid ar sheacht</span>
<lb n="561"/><span>gcéad do bhí ó dhílinn go barántas Maoise ar chloinn Israel,</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="562"/><p><span>is follus nach fuil ón am soin go teacht chloinne Míleadh i</span>
<lb n="563"/><span>nÉirinn acht seacht mbliadhna déag teasta do thrí céad, agus</span>
<lb n="564"/><span>da réir sin gurab bréagach an chéadfaidh thuas adeir gurab</span>
<lb n="565"/><span>i gcionn dá fhichid ar cheithre céad bliadhan d'éis mac nIsrael</span>
<lb n="566"/><span>do dhul trés an Muir Ruaidh rángadar mic Mhíleadh i</span>
<lb n="567"/><span>nÉirinn.</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>Adeirid drong ré seanchus gurab é raon 'n-ar ghabh Srú</span>
<lb n="570"/><span>mac Easrú go n-a fhuirinn ar an Muir Ruaidh agus soir budh</span>
<lb n="571"/><span>dheas san aigéan, láimh dheas ré Taprobana, is láimh chlé ris</span>
<lb n="572"/><span>an Asia soir, agus láimh chlé timcheall budh thuaidh dhi, agus as</span>
<lb n="573"/><span>sin go rinn Sléibhe Rife san leith thiar thuaidh don Asia, agus</span>
<lb n="574"/><span>san chaolmhuir ó dheas scaras an Eoruip is an Asia ré chéile,</span>
<lb n="575"/><span>agus as sin don Scitia.  Gidheadh ní hé sin raon do ghabh</span>
<lb n="576"/><span>Srú ag triall ón Éigipt don Scitia go lucht cheithre long is</span>
<lb n="577"/><span>tríochad i ngach luing díobh; acht a bun srotha Níl ar Muir</span>
<lb n="578"/><span>dTorainn go Creta ris a ráidhtear Candia aniú, áit ar</span>
<lb n="579"/><span>chomhnuigh sé sealad aimsire go bhfuair bás ann agus 'n-ar</span>
<lb n="580"/><span>fhágaibh cuid da shliocht diaidh i ndiaidh; gonadh da bhithin sin do</span>
<lb n="581"/><span>réir ughdar an tseanchusa nach bí nathair neimhe i gCreta</span>
<lb n="582"/><span>acht mar Éirinn; agus triallaid as sin don Scitia agus</span>
<lb n="583"/><span>Éibhear Scot 'n-a thaoiseach orra; agus gibé adéaradh nar</span>
<lb n="584"/><span>bh' éidir dul ón Éigipt don Scitia i luing nó i n-eathar do</span>
<lb n="585"/><span>réir na ronna do bhí ar an Scitia an tan soin, ní fíor do é,</span>
<lb n="586"/><span>do bhrígh gur follus as gach aonstaruidhe thráchtas ar</span>
<lb n="587"/><span>thuarasgbháil na gcríoch go bhfuil an t-innbhear da ngoirthear</span>
<lb n="588"/><span>Tanais ag snighe go Muir Lárthalmhan agus an mhuir sin ag</span>
<lb n="589"/><span>snighe gus an Éigipt mar a bhfuil sruth Níl; agus do réir na</span>
<lb n="590"/><span>ronna do bhí ar an Scitia an tan soin áirmhighthear sruth</span>
<lb n="591"/><span>Tanais ar aibhnibh na Scitia do réir sheanughdair bharántamhail</span>
<lb n="592"/><span>Herodotus san cheathramhadh leabhar mar a n-abair: "Sruth</span>
<lb n="593"/><span>Tanais chomhroinneas an Asia ón Eoruip áirmhighthear é idir</span>
<lb n="594"/><span>na srothaibh atá ag lucht na Scitia."  Agus ar rochtain don</span>
<lb n="595"/><span>Scitia dhóibh tarla cogadh is coinbhliocht eatorra féin is a</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="596"/><p><span>gcomhmbráithre, mar atá sliocht Neanúil mic Féiniusa</span>
<lb n="597"/><span>Farsaidh agus do bhí imreasan eatorra fá iomchosnamh na</span>
<lb n="598"/><span>críche go dtarla d'Aghnón mac Táit, an cúigeadh glún ó</span>
<lb n="599"/><span>Éibhear Scot anuas, a bhráthair féin, Reaflóir mac Rifill do</span>
<lb n="600"/><span>shliocht Neanúil, do mharbhadh agus é 'n-a rígh ar an Scitia</span>
<lb n="601"/><span>an tan soin, amhail adeir Giolla Caomháin san duain darab</span>
<lb n="602"/><span>tosach: Gaedheal Glas ó dtáid Gaedhil:</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="605"/><span>Reaflóir is Aghnón gan on,</span>
<lb n="606"/><span>Seacht mbliadhna fá iomchosnomh;</span>
<lb n="607"/><span>Go dtorchair Reaflóir go nglóir</span>
<lb n="608"/><span>Do láimh áitheasaigh Aghnóin.</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="611"/><span>Don ionnarbadh do rinneadh ar sliocht Ghaedhil as an Scitia.</span></p>
<lb n="612"/>
<lb n="613"/><p><span>Iomthúsa chloinne Reaflóir mic Rifill, tarla dias mac</span>
<lb n="614"/><span>aige, mar atá Neanúl is Rifill is tionóilid sluagh i</span>
<lb n="615"/><span>gcoinne sleachta Gaedhil da n-ionnarbadh as an dtír uile;</span>
<lb n="616"/><span>agus coimhthionóilid fine Ghaedhil is triallaid d'aonbhuidhin</span>
<lb n="617"/><span>as an gcrích tré thír na gCíochloisceach da ngairthear Amazones</span>
<lb n="618"/><span>go himeall mhara Chaisp; is gabhaid loingeas ann sin go</span>
<lb n="619"/><span>ndeachadar ar an muir amach gur ghabhadar tír i n-oiléan</span>
<lb n="620"/><span>atá ar muir Chaisp áit ar comhnuighsiod feadh bliadhna; agus</span>
<lb n="621"/><span>is iad fá taoisigh dóibh ar an eachtra soin Aghnón is Éibhear,</span>
<lb n="622"/><span>dá mhac Táit mic Aghnamain mic Beodhamain mic Éibhir</span>
<lb n="623"/><span>Scuit mic Srú mic Easrú mic Gaedhil.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Do bhádar triúr mac ag Aghnón ar an eachtra soin, mar</span>
<lb n="626"/><span>atá Eallóit Láimhfhionn is Lámhghlas.  Do bhádar dias mac</span>
<lb n="627"/><span>ag Éibhear mac Táit, mar atá Caichér is Cing; agus fuair</span>
<lb n="628"/><span>Aghnón bás san oiléan soin; agus triallaid cách i gcionn</span>
<lb n="629"/><span>bliadhna as an oiléan soin lucht trí long, is trí fichid i ngach</span>
<lb n="630"/><span>luing díobh, agus bean ag an treas fear díobh.  Seisear</span>
<lb n="631"/><span>taoiseach dhóibh ar an eachtra soin; go dtugadar ucht ar an</span>
<lb n="632"/><span>gcaolmhuir atá ó mhuir Chaisp siar gus an bhfairrge gcaoil</span>
<lb n="633"/><span>tig ón aigéan adtuaidh agus mar rángadar an mhuir sin</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="634"/><p><span>do éirigh anfadh orra gur seoladh i n-oiléan iad ré ráidhtear</span>
<lb n="635"/><span>Caronia i Muir Phontic gur chomhnuighsiod bliadain is</span>
<lb n="636"/><span>ráithe ann; agus san oiléan soin fuair Éibhear mac Táit</span>
<lb n="637"/><span>is Lámhghlas mac Aghnóin bás.  Triallaid as soin, ceathrar</span>
<lb n="638"/><span>taoiseach dóibh .i. Eallóit Láimhfhionn Cing is Caichér a</span>
<lb n="639"/><span>n-anmanna, agus tarla murrdhúchainn ar an muir rompa</span>
<lb n="640"/><span>is do chandaois ceol do na loingseachaibh do bhíodh ag triall</span>
<lb n="641"/><span>tarsna go gcuirdís codladh orra is go lingdís féin orra</span>
<lb n="642"/><span>da marbhadh; agus is é leigheas do rinne Caichér Draoi air</span>
<lb n="643"/><span>sin, céir do leaghadh 'n-a gcluasaibh go nach gcluindís an</span>
<lb n="644"/><span>ceol d'eagla codalta ris; mar sin dóibh gur ghabhadar cuan</span>
<lb n="645"/><span>ag rinn Sléibhe Rife thuaidh; agus is ann sin do rinne Caichér</span>
<lb n="646"/><span>fáistine dhóibh nar bh'ionadh comnuidhe dhóibh aonáit go rochtain</span>
<lb n="647"/><span>Éireann dóibh, agus nach iad féin do roichfeadh í, acht a</span>
<lb n="648"/><span>sliocht.  Triallaid as sin go rángadar go Gotia agus</span>
<lb n="649"/><span>tarla go raibhe mac oirdheirc ag Láimhfhionn da ngairthí</span>
<lb n="650"/><span>Éibhear Glúinfhionn agus do chomhnuigheadar sliocht Gaedhil</span>
<lb n="651"/><span>san tír sin deich mbliadhna fichead is do anadar lucht díobh</span>
<lb n="652"/><span>ann ó shoin i le; gonadh da dhearbhadh sin adeir Giolla</span>
<lb n="653"/><span>Caomháin an rann-so:</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="656"/><span>Fine Ghaoidhil ghasta dhil,</span>
<lb n="657"/><span>Tríochad bliadan san tír-sin;</span>
<lb n="658"/><span>Anaid lucht díobh ann ó shain,</span>
<lb n="659"/><span>Go dtí deireadh an domhain.</span></p>
<lb n="660"/>
<lb n="661"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="662"/><span>Measaid drong oile ré seanchus gurab caogad ar chéad</span>
<lb n="663"/><span>bliadhan do chomhnuighsiod sliocht Gaedhil san Ghotia, agus is</span>
<lb n="664"/><span>í sin céadfaidh is fírinnighe.  Óir is follus gur chaitheadar</span>
<lb n="665"/><span>aicme Ghaedhil ocht nglúine da ngeinealaigh san Ghotia mar</span>
<lb n="666"/><span>atá ó Éibhear Ghlúinfhionn go Brátha.  Ag so iomorro an</span>
<lb n="667"/><span>geinealach ghlún sin: Brátha mac Deaghátha mic Earchadha</span>
<lb n="668"/><span>mic Eallóit mic Nuadhat mic Neanúil mic Eibric mic Éibhir</span>
<lb n="669"/><span>Ghlúinfhinn rugadh san Ghotia féin mic Láimhfhinn an</span>
<lb n="670"/><span>céadtaoiseach táinig don chrích sin d'aicme Ghaedhil; agus do</span>
<lb n="671"/><span>bhrígh nachar bh'éidir an oiread soin glún do theacht don leith</span>
<lb n="672"/><span>istigh</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="673"/><p><span>do thríochad bliadhan is dearbh liom gurab í an chéadfaidh</span>
<lb n="674"/><span>dhéidheanach atá fírinneach.</span></p>
<lb n="675"/>
<lb n="676"/><p><span>Adeirid drong oile ré seanchus gurab trí chéad bliadhan</span>
<lb n="677"/><span>do chomhnuighsiod sliocht Gaedhil san Ghotia.  Gidheadh ní héidir</span>
<lb n="678"/><span>sin do bheith fírinneach, do bhrígh, do réir na ngabháltas, do</span>
<lb n="679"/><span>réir mar adubhramar thuas, nach raibhe iomlán trí chéad</span>
<lb n="680"/><span>bliadhan ón tráth fár báthadh Pharao san Muir Ruaidh go</span>
<lb n="681"/><span>tigheacht mhac Míleadh i nÉirinn.  Uime sin ní héidir an</span>
<lb n="682"/><span>chéadfaidh sin do bheith fírinneach, do bhrígh gurab don leith</span>
<lb n="683"/><span>istigh don aimsir sin do rinneadar fine Ghaedhil gach turas</span>
<lb n="684"/><span>da ndearnadar ón Éigipt go Creta, agus ó Chreta don</span>
<lb n="685"/><span>Scitia, is ón Scitia go Gotia, ón Ghotia gus an Spáinn, ón</span>
<lb n="686"/><span>Spáinn don Scitia, is ón Scitia go hÉigipt, is ón Éigipt go</span>
<lb n="687"/><span>Tracia, ón Tracia go Gotia, is ón Ghotia go hEaspáinn, is</span>
<lb n="688"/><span>ón Easpáinn i nÉirinn.</span>
<lb n="689"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="690"/><p><span>XVIII.</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>Ag so síos do thriall fhine Ghaedhil as an nGotia go hEaspáinn.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>Brátha iomorro mac Deaghátha an t-ochtmhadh glún ó</span>
<lb n="695"/><span>Éibhear Ghlúinfhionn anuas, is é do thriall as an nGotia láimh</span>
<lb n="696"/><span>ré Creta is ré Sicilia deiseal Eorpa go hEaspáinn, go</span>
<lb n="697"/><span>lucht cheithre long leis, amhail adeir Giolla Caomháin san</span>
<lb n="698"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="701"/><span>Brátha mac Deaghátha dil</span>
<lb n="702"/><span>Táinig do Chreit do Shicil;</span>
<lb n="703"/><span>Lucht cheithre long seolta slán</span>
<lb n="704"/><span>Deiseal Eorpa go hEaspán.</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="707"/><span>Ó Bhrátha ráidhtear Bragansa san Phoirtingéil, mar atá</span>
<lb n="708"/><span>diuice na Bragansa.  Ag so na cheithre taoisigh táinig mar</span>
<lb n="709"/><span>aon ré Brátha san turas soin don Easpáinn .i. Oige agus</span>
<lb n="710"/><span>Uige dias mac Eallóit mic Neanúil, Manntán is Caichér.</span>
<lb n="711"/><span>Cheithre lánamhna déag is seisear amhus i ngach luing díobh</span>
<lb n="712"/><span>agus tugadar trí madhmanna ar lucht na críche iar dteacht</span>
<lb n="713"/><span>i dtír dóibh .i. sliocht Tubal mic Iafet.  Acht cheana, da éis</span>
<lb n="714"/><span>sin táinig támh aonláithe go muinntir mhic Eallóit gur</span>
<lb n="715"/><span>éagadar uile go deichneabhar.  Táinig fás 'n-a dhiaidh sin</span>
<lb n="716"/><span>orra, agus rugadh Breoghan mac Brátha.</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>Adeir croinic choitcheann na Spáinne do scríobhadh lé</span>
<lb n="719"/><span>duine uasal Frangcach dar bh'ainm Lobhaois, do réir mar</span>
<lb n="720"/><span>léaghthar ag Éadbhard Grimston san treas leathanach, gurab</span>
<lb n="721"/><span>é céidrí do ghabh ceannas iomlán na Spáinne an tí da</span>
<lb n="722"/><span>ngairthí Brigus lér tógbhadh iomad caisléan; agus is é sin</span>
<lb n="723"/><span>an tí da ngoirthear san Leabhar Gabhála Breoghan, seanathair</span>
<lb n="724"/><span>Mhíleadh Easpáinne, agus is uaidh ráidhtear Brigantes;</span>
<lb n="725"/><span>agus is uaidh, do réir na croinice céadna, do gairthí Brigia</span>
<lb n="726"/><span>i n-allód don chrích ré ráidhtear anois Castilia; agus is</span>
<lb n="727"/><span>caisléan fá suaitheantas 'n-a scéith, amhail atá aniú ag rígh</span>
<lb n="728"/><span>na Spáinne.</span>
<lb n="729"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="730"/><p><span>Is é fós an Breoghan soin do bhris iomad cath ar an</span>
<lb n="731"/><span>Easpáinn, agus is é do chumhduigh nó do thógaibh Brigansia</span>
<lb n="732"/><span>láimh ris an gCruinne, agus tor Breoghain san gCruinne</span>
<lb n="733"/><span>féin; gonadh uime sin do rinne Giolla Caomháin an</span>
<lb n="734"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="735"/>
<lb n="736"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="737"/><span>Do bhris mór gcomhlann is gcath</span>
<lb n="738"/><span>Ar shluagh Easpáinne uallach,</span>
<lb n="739"/><span>Breoghan na ngleoghal 's na ngliadh,</span>
<lb n="740"/><span>Lé n-a ndearnadh Brigansia.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="743"/><span>Do bhádar deich mic ag an mBreoghan soin .i. Breogha</span>
<lb n="744"/><span>Fuad Muirtheimhne Cuailgne Cuala Bladh Eibhle Nár Íoth</span>
<lb n="745"/><span>is Bile; gonadh aire sin do rinne an t-ughdar céadna an</span>
<lb n="746"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="747"/>
<lb n="748"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="749"/><span>Deich mic Breoghain gan meirbhe,</span>
<lb n="750"/><span>Breogha Fuad is Muirtheimhne</span>
<lb n="751"/><span>Cuailgne Cuala Bladh amne</span>
<lb n="752"/><span>Eibhle Nár Íoth is Bile.</span></p>
<lb n="753"/>
<lb n="754"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="755"/><span>Mac iomorro don Bhile sin Galamh da ngairthí Mílidh</span>
<lb n="756"/><span>Easpáinne; agus tar ceann gurab é Bile duine déidheanach</span>
<lb n="757"/><span>áirmhighthear do chloinn Bhreoghain san rann thuas, maseadh</span>
<lb n="758"/><span>adeirid ughdair an tseanchusa gurab é Bile mac fá sine ag</span>
<lb n="759"/><span>Breoghan.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>Ar bhfás iomorro do shliocht Breoghain agus ar ngabháil</span>
<lb n="762"/><span>neirt urmhóir na Spáinne dhóibh, tarla mac arrachta</span>
<lb n="763"/><span>oirbheartach ag Bile mac Breoghain da ngairthí Galamh, agus</span>
<lb n="764"/><span>is ris ráidhtear Mílidh Easpáinne; agus do ghabh mian é</span>
<lb n="765"/><span>dul líon cabhlaigh d'ógbhaidh na Spáinne don Scitia d'fhios a</span>
<lb n="766"/><span>bhraithreach is do dhéanamh feadhma dhóibh.  Agus iar gcinneadh</span>
<lb n="767"/><span>ar an gcomhairle sin dó, cóirighthear tríochad long leis, is do</span>
<lb n="768"/><span>chuir a bhforthainn laochruidhe ionnta agus téid ar Muir</span>
<lb n="769"/><span>dToirrian, is do thriall go réimdhíreach soir budh thuaidh do</span>
<lb n="770"/><span>Shicilia is do Chreta go ráinig an Scitia; agus ar rochtain</span>
<lb n="771"/><span>i dtír ann sin dó do chuir scéala uaidh go Reaflóir mac</span>
<lb n="772"/><span>Neomainn .i. an rí do bhí ar an Scitia an tan soin; agus fá</span>
<lb n="773"/><span>do shliocht Reaflóir mic Rifill do luaidheamar thuas an</span>
<lb n="774"/><span>Reaflóir-se mac Neomainn.  Mar ráinig iomorro Mílidh</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="775"/><p><span>do láthair Reaflóir, fáiltighis roimhe; agus i gcionn athaidh da</span>
<lb n="776"/><span>éis sin do rinne an rí taoiseach ar shluagh na Scitia dhe;</span>
<lb n="777"/><span>agus do phós a inghean féin ris dar bh'ainm Seang inghean</span>
<lb n="778"/><span>Reaflóir, agus rug sí dias mac dó mar atá Donn is</span>
<lb n="779"/><span>Airioch Feabhruadh.</span></p>
<lb n="780"/>
<lb n="781"/><p><span>Iar gcaitheamh cheana sealad aimsire do Mhílidh san</span>
<lb n="782"/><span>Scitia do éirigh iomad áithis leis i n-aghaidh díbhfeargach is</span>
<lb n="783"/><span>luchta foghla do dhéanamh san gcrích, ionnus tríd sin gur</span>
<lb n="784"/><span>ghrádhuigheadar lucht na críche go mór é.  Agus mar do</span>
<lb n="785"/><span>mhothuigh an rí Reaflóir sin do ghabh eagla é go dtiocfadh</span>
<lb n="786"/><span>Mílidh 'n-a aghaidh ré buain ríoghachta na Scitia dhe; agus do</span>
<lb n="787"/><span>chogair da bhíthin sin Mílidh do mharbhadh tar ceann go raibhe</span>
<lb n="788"/><span>sé 'n-a chliamhain aige; agus mar do chualaidh Mílidh sin</span>
<lb n="789"/><span>iarrais árach ar an rígh Reaflóir gur marbhadh leis é; agus</span>
<lb n="790"/><span>leis sin cuiris cruinniughadh is coimhthionól ar a mhuinntir</span>
<lb n="791"/><span>dílis féin, agus tig ar muir go líon trí bhfichid long agus</span>
<lb n="792"/><span>do thriall go réimdhíreach ar Muir dToirrian go ráinig bun</span>
<lb n="793"/><span>srotha Níl; agus ar dteacht i dtír ann sin dó, do chuir teachta</span>
<lb n="794"/><span>go Pharao Nectonibus 'ga fhaisnéis dó é féin do theacht don</span>
<lb n="795"/><span>tír; agus cuiris an rí teachta i gcoinne Míleadh, agus ar</span>
<lb n="796"/><span>rochtain da láthair dó, fáiltighis roimhe, agus tug fearann dó</span>
<lb n="797"/><span>féin is da mhuinntir ré áitiughadh san tír; gonadh ag faisnéis</span>
<lb n="798"/><span>an turais sin Mhíleadh ón Scitia go hÉigipt atá Giolla</span>
<lb n="799"/><span>Caomháin san rann-so:</span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="802"/><span>Ro ghoin Mílidh fá maith clann</span>
<lb n="803"/><span>Refelóir nochar bh'anbhfann;</span>
<lb n="804"/><span>Ro scuch go cruaidh ón tír thall</span>
<lb n="805"/><span>Go sruth Níl go bhfuair fearann.</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="808"/><span>Tuig, a léaghthóir, go rabhadar an dias mac rug Seang</span>
<lb n="809"/><span>inghean Reaflóir do Mhílidh, mar atá Donn is Airioch</span>
<lb n="810"/><span>Feabhruadh, mar aon ris ag teacht don Éigipt iar n-éag a</span>
<lb n="811"/><span>máthar san Scitia.</span></p>
<lb n="812"/>
<lb n="813"/><p><span>Tarla fán am soin cogadh mór idir an rígh Pharao is rígh</span>
<lb n="814"/><span>na Aetiopia.  Do-ní Pharao taoiseach sluaigh do Mhílidh,</span>
<lb n="815"/><span>iar meas a chródhachta is a chalmachta dó, i gcoinne shluaigh na</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="816"/><p><span>Aetiopia, agus tug féin is sluagh na Aetiopia iomad cath is</span>
<lb n="817"/><span>coinbhliocht da chéile gur éirigh iomad áithis lé Mílidh is go</span>
<lb n="818"/><span>ndeachaidh a chlú is a oirdhearcas fá na críochaibh; ionnus go</span>
<lb n="819"/><span>dtáinig dhe sin go dtug Pharao a inghean féin 'n-a mnaoi dhó;</span>
<lb n="820"/><span>agus Scota ghairthear di ar mbeith 'n-a mnaoi ag Mílidh do </span>
<lb n="821"/><span>bhí do chine Scuit.  Agus rug sí dias mac dó san Éigipt mar</span>
<lb n="822"/><span>atá Éibhear Fionn is Aimhirgin; agus do láthair iar rochtain</span>
<lb n="823"/><span>na hÉigipte do Mhílidh do chuir dá fhear dhéag do na hógaibh</span>
<lb n="824"/><span>do bhí 'n-a fhochair d' fhoghluim prímhcheard na hÉigipte go</span>
<lb n="825"/><span>beith da gach aon díobh cliste 'n-a cheird féin i gcionn na seacht</span>
<lb n="826"/><span>mbliadhan do chomhnuigh sé san Éigipt.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>Iomthúsa Míleadh do smuain 'n-a mheanmain gur thairrngir</span>
<lb n="829"/><span>Caichér Draoi cian roimhe sin da shinnsear, do Láimhfhionn, gurab</span>
<lb n="830"/><span>i nÉirinn do-ghéabhdaois a shliocht flaitheas go bunadhasach,</span>
<lb n="831"/><span>agus ollmhuighthear trí fichid long leis gur chuir forthainn</span>
<lb n="832"/><span>sluagh ionnta, agus ceileabhrais do Pharao.  Triallais</span>
<lb n="833"/><span>iomorro leis sin ó bhun srotha Níl ar Muir dToirrian go</span>
<lb n="834"/><span>ráinig i dtír i n-oiléan atá láimh ré Tracia, Irena ghoirthear</span>
<lb n="835"/><span>dhe; agus is ann rugadh Ír mac Míleadh.  Triallais as</span>
<lb n="836"/><span>sin go hoiléan da ngairthear Gotia atá san bhfairrge chaoil</span>
<lb n="837"/><span>téid san aigéan budh thuaidh, agus do rinne seal comhnuighthe</span>
<lb n="838"/><span>ann sin, gonadh ann rug Scota mac dó da ngairthí Colpa</span>
<lb n="839"/><span>an Chloidhimh.  Triallaid as sin san gcaolmhuir budh thuaidh</span>
<lb n="840"/><span>scaras an Asia is an Eoraip ré chéile, agus láimh chlé ris an</span>
<lb n="841"/><span>Eoraip siar, go ráinig Cruitheantuaith ré ráidhtear Alba.</span>
<lb n="842"/><span>Airgthear iomorro imeall na críche sin leo agus triallaid</span>
<lb n="843"/><span>da éis sin láimh dheas ris an mBreatain Mhóir, go rángadar</span>
<lb n="844"/><span>bun srotha Réin, agus láimh chlé ris an bFraingc siar budh</span>
<lb n="845"/><span>dheas, gur ghabhsad cuan da éis sin san Bhioscáin.</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>Ar rochtain iomorro san chrích sin dóibh, tigid a bhráithre</span>
<lb n="848"/><span>d'fháiltiughadh ré Mílidh; agus nochtaid dó na Goti go</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="849"/><p><span>n-iomad eachtrann oile do bheith ag comhmbuaidhreamh na</span>
<lb n="850"/><span>críche sin is na hEaspáinne uile.  Ar na chlos sin iomorro</span>
<lb n="851"/><span>do Mhílidh, do chuir tionól ar a ranntaibh féin feadh na</span>
<lb n="852"/><span>hEaspáinne; agus ar gcruinniughadh ar aonláthair dóibh,</span>
<lb n="853"/><span>triallais leo agus lé líon an chabhlaigh do chuaidh ris féin</span>
<lb n="854"/><span>san tír i n-aghaidh na nGoti is na n-eachtrann, go dtug</span>
<lb n="855"/><span>cheithre madhmanna déag is dá fhichid orra, gur thathfainn as</span>
<lb n="856"/><span>an Easpáinn iad agus gur ghabh féin go n-a bhráithribh, mar</span>
<lb n="857"/><span>atáid Clann Bhreoghain mic Brátha, urmhór na hEaspáinne</span>
<lb n="858"/><span>dhóibh féin.  Do bhí iomorro fán am-so dá mhac dhéag is fiche</span>
<lb n="859"/><span>ag Mílidh, amhail adeir an file:</span></p>
<lb n="860"/>
<lb n="861"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="862"/><span>Tríochad mac agus dá mhac</span>
<lb n="863"/><span>Ag Mílidh go ngile nglac;</span>
<lb n="864"/><span>Ní ráinig dhíobh, deimhin linn,</span>
<lb n="865"/><span>Acht aonochtar go hÉirinn.</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="868"/><span>Do bhádar iomorro cheithre mic fichead díobh sin rugadh ar</span>
<lb n="869"/><span>leannántacht dó, sul do thriall as an Spáinn don Scitia;</span>
<lb n="870"/><span>agus an dias ban do bhí diaidh i ndiaidh aige pósta rug an</span>
<lb n="871"/><span>t-ochtar oile dhó, mar atá Seang inghean Reaflóir flaith</span>
<lb n="872"/><span>na Scitia rug dias dhíobh san Scitia, mar atá Donn is</span>
<lb n="873"/><span>Airioch Feabhruadh, is Scota inghean Pharao Nechtonibus rug</span>
<lb n="874"/><span>an seisear oile dhíobh, mar atá dias san Éigipt .i. Éibhear</span>
<lb n="875"/><span>Fionn is Aimhirgin, Ír ar Muir Tracia, Colpa an Chloidhimh</span>
<lb n="876"/><span>i nGotia, Arannán agus Éireamhón san Galisia, amhail</span>
<lb n="877"/><span>adeir Conaing file san laoidh seanchusa-so síos:</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="880"/><span>Ocht mic Ghalaimh na ngáire,</span>
<lb n="881"/><span>Darbh ainm Mílidh Easpáine,</span>
<lb n="882"/><span>Ro shleachtadar míle magh;</span>
<lb n="883"/><span>Cidne tíre a ngeinsiodar?</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>Airioch Feabhruadh 's Donn go ngliadh,</span>
<lb n="886"/><span>Ro geineadh iad san Scitia;</span>
<lb n="887"/><span>Rugadh san Éigipt aibhnigh</span>
<lb n="888"/><span>Éibhear Fionn is Aimhirgin.</span>
<lb n="889"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="890"/><p><span>Ír, ní raibhe laoch ba lia,</span>
<lb n="891"/><span>Ro genair i dtaobh Tracia;</span>
<lb n="892"/><span>Ro genair Colpa an Chlaidhimh</span>
<lb n="893"/><span>I nGlionn Colpa i nGaothlaidhibh.</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>Ruga ag tur Breoghain gan brón</span>
<lb n="896"/><span>Arannán is Éireamhón,</span>
<lb n="897"/><span>Dá shóisear na laoch gan locht,</span>
<lb n="898"/><span>Mac Dé ro thraoth a dtothocht.  Ocht.</span>
<lb n="899"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="900"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="901"/><span>XIX.</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>Ar bhfás don tsliocht-soin Breoghain mic Brátha do bhádar</span>
<lb n="904"/><span>neartmhar daoineach san Easpáinn; agus ar mhéid a</span>
<lb n="905"/><span>n-oirbheart, do chuireadar rompa tuilleadh flaithis do ghabháil</span>
<lb n="906"/><span>do leith éigin oile.  Adhbhar oile fós do bhí aca, mar tharla</span>
<lb n="907"/><span>ré linn na haimsire sin teirce bídh san Easpáinn feadh sé</span>
<lb n="908"/><span>mbliadhan bhfichead, tré iomad tiormaigh na haimsire an</span>
<lb n="909"/><span>feadh soin, agus fós tré iomad coinbhliocht tarla eatorra</span>
<lb n="910"/><span>is na Goti is gach drong oile eachtrann ré rabhadar ag</span>
<lb n="911"/><span>gleic fá iomchosnamh na hEaspáinne.  Cinnid uime sin</span>
<lb n="912"/><span>comhairle cia an chríoch ar a ndéandaois braith nó cia do</span>
<lb n="913"/><span>cuirfidhe da braith.  Is í comhairle ar ar chinnsiod, Íoth</span>
<lb n="914"/><span>mac Breoghain mic Brátha do bhí 'n-a dhuine ghaisceamhail,</span>
<lb n="915"/><span>is do bhí fós eagnaidhe eolach sna healadhnaibh, do thogha ré</span>
<lb n="916"/><span>dul do bhraith oiléin na hÉireann.  Agus is é áit ar ar</span>
<lb n="917"/><span>chinneadar ar an gcomhairle-se ag tor Breoghain san</span>
<lb n="918"/><span>Galisia.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>Is mar sin tarla dhóibh Íoth do chur go hÉirinn, agus ní</span>
<lb n="921"/><span>mar adeirid drong oile gurab i néallaibh nimhe oidhche</span>
<lb n="922"/><span>gheimhridh do chonnairc do mhullach thuir Breoghain í.  Óir do </span>
<lb n="923"/><span>bhí caidreamh is roinn roimhe sin idir Éirinn is an Easpáinn,</span>
<lb n="924"/><span>ón tráth fá dtug Eochaidh mac Eirc rí déidheanach Fhear</span>
<lb n="925"/><span>mBolg Taillte inghean Mhaghmhóir rí Easpáinne 'n-a mnaoi.</span>
<lb n="926"/><span>Do chleachtdaois trá leath ar leath bheith ag ceannaidheacht</span>
<lb n="927"/><span>is ag malairt a n-earradh is a seod ar gach taoibh ré chéile,</span>
<lb n="928"/><span>ionnus go raibhe aithidhe na hÉireann ag Easpáinneachaibh</span>
<lb n="929"/><span>agus aithne na hEaspáinne ag Éireannchaibh sul rugadh</span>
<lb n="930"/><span>Íoth mac Breoghain; ionnus da réir sin nach ó amharc</span>
<lb n="931"/><span>aonoidhche d'fhagháil do mhullach thuir Breoghain fuair Íoth</span>
<lb n="932"/><span>náid clann Bhreoghain eolas ar Éirinn, acht ó chaidreamh</span>
<lb n="933"/><span>imchian aimsire roimhe sin do bheith idir an Easpáinn is</span>
<lb n="934"/><span>Éirinn.</span>
<lb n="935"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="936"/><p><span>Dála Íotha iomorro ollmhuighthear long leis is cuiris</span>
<lb n="937"/><span>trí chaogad laoch toghtha innte, is triallais ar muir go</span>
<lb n="938"/><span>rángadar don leith thuaidh d'Éirinn, gur ghabhadar cuan</span>
<lb n="939"/><span>i mBréantrácht Mhaighe Íotha; agus mar ráinig Íoth i dtír</span>
<lb n="940"/><span>ann do rinne iodhbairt do Neaptúin, dia na mara, is do </span>
<lb n="941"/><span>rinneadar na deamhain drochthuar dhó.  Leis sin tángadar</span>
<lb n="942"/><span>drong do lucht na críche do labhairt ris i Scoitbhéarla .i.</span>
<lb n="943"/><span>i nGaedhilg, is do fhreagair seisean san teangaidh chéadna</span>
<lb n="944"/><span>iad, agus adubhairt gurab ó Mhagog táinig féin amhail</span>
<lb n="945"/><span>tángadar-san; agus gurab Scoitbhéarla, fá teanga bhunadhasach</span>
<lb n="946"/><span>dó féin amhail do b'eadh dhóibh sin.  Atáid na seanchaidhe,</span>
<lb n="947"/><span>ar lorg na háite-se san Leabhar Ghabhála, ag a rádh gurab</span>
<lb n="948"/><span>é an Scoitbhéarla, ré ráidhtear Gaedhealg, fá teanga</span>
<lb n="949"/><span>bhunadhasach do Neimhidh is da aicme, agus da réir sin ag</span>
<lb n="950"/><span>Fearaibh Bolg is ag Tuathaibh Dé Danann.  Óir is inchreidte</span>
<lb n="951"/><span>sin as an ní adubhramar thuas gurab é Gaedheal</span>
<lb n="952"/><span>mac Eathóir ar fhoráileamh Féiniusa Farsaidh rí na Scitia</span>
<lb n="953"/><span>do chuir an Scoitbhéarla i n-eagar is i n-ordughadh; gonadh</span>
<lb n="954"/><span>ón nGaedheal soin ráidhtear Gaedhealg ris an Scoitbhéarla,</span>
<lb n="955"/><span>amhail adubhramar thuas.</span></p>
<lb n="956"/>
<lb n="957"/><p><span>Is túsca trá do bhí an Gaedheal-so ag múnadh scol</span>
<lb n="958"/><span>gcoitcheann san Scitia ioná do thriall Neimhidh ar eachtra</span>
<lb n="959"/><span>ón Scitia go hÉirinn; agus ós é an Scoitbhéarla fa teanga</span>
<lb n="960"/><span>choitcheann san Scitia an tráth do thriall Neimhidh aiste, do</span>
<lb n="961"/><span>réir na seanchadh, is é an Scoitbhéarla fá teanga dhíleas</span>
<lb n="962"/><span>do Neimhidh is da fhuirinn ag teacht i nÉirinn dóibh; agus da</span>
<lb n="963"/><span>réir sin ag gach gabháltas da dtáinig ar Éirinn uaidh nó</span>
<lb n="964"/><span>da shliocht; ní áirmhim mic Mhíleadh dar teanga dhíleas an</span>
<lb n="965"/><span>Scoitbhéarla ó do fhágaibh Niúl an Scitia gus an am-so.</span>
<lb n="966"/><span>Tig Risteard Craobhach príomháidh Éireann leis an ní-se</span>
<lb n="967"/><span>san leabhar do scríobh sé do bhunadhas na Gaedhilge is aicme</span>
<lb n="968"/><span>Ghaedhil.  Ag so mar adeir: "Atá" ar sé "an Ghaedhealg</span>
<lb n="969"/><span>i ngnáthughadh i nÉirinn ó theacht Neimhidh 630 mbliadhan iar</span>
<lb n="970"/><span>ndílinn gus an ló aniú."  Do réir a ndubhramar ní díchreidthe</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="971"/><p><span>gurab i Scoitbhéarla do agaill Íoth is Tuatha Dé</span>
<lb n="972"/><span>Danann a chéile.</span></p>
<lb n="973"/>
<lb n="974"/><p><span>Iomthúsa Íotha, do fhiafruigh da éis sin ainm na críche</span>
<lb n="975"/><span>dhíobh agus cia do bhí i bhflaitheas uirre an tan soin.  Nochtaid</span>
<lb n="976"/><span>an fhuireann soin tarla air ar dtús gurab Inis Ealga fá</span>
<lb n="977"/><span>hainm don chrích, is gurab iad trí mic Chearmada Milbheoil</span>
<lb n="978"/><span>mic an Daghdha do bhí i bhflaitheas innte ar sealaidheacht</span>
<lb n="979"/><span>gach ré mbliadhain, amhail adubhramar thuas, go dtarla an</span>
<lb n="980"/><span>tráth soin iad i nOileach Néid i dtuaisceart Uladh, agus</span>
<lb n="981"/><span>iad i n-imreasan fá sheodaibh a sean.  Triallais iomorro</span>
<lb n="982"/><span>Íoth ar n-a chlos sin mar aon ré dhá dtrian na foirne táinig</span>
<lb n="983"/><span>'n-a luing leis, agus is é líon do bhí 'n-a luing trí chaogad</span>
<lb n="984"/><span>laoch.  Agus mar tháinig do láthair chloinne Cearmada fáiltighid</span>
<lb n="985"/><span>roimhe, is foillsighid fáth a n-imreasain dó.  Nochtais</span>
<lb n="986"/><span>seisean dóibh-sean don leith oile gurab tré mhearughadh mara</span>
<lb n="987"/><span>táinig féin don chrích, is nach raibhe a bhara faoi comhnuidhe do</span>
<lb n="988"/><span>dhéanamh innte, acht triall tar a ais da thír féin.  Gidheadh</span>
<lb n="989"/><span>mar do measadh leo-san Íoth do bheith foghlumtha, do thoghadar</span>
<lb n="990"/><span>'n-a bhreitheamh san imreasan do bhí eatorra é, agus is í</span>
<lb n="991"/><span>breath rug, na seoide do roinn tréanach eatorra; agus leis sin</span>
<lb n="992"/><span>do ghabh ag moladh na hÉireann is adubhairt gurab éagcóir</span>
<lb n="993"/><span>do bhí imreasan eatorra agus líonmhaire na hinse fá mhil</span>
<lb n="994"/><span>is fá mheas, fá iasc is fá lacht, fá ioth is fá arbhar, agus</span>
<lb n="995"/><span>measardhacht a haieoir ar theas is ar fhuacht.  Adubhairt</span>
<lb n="996"/><span>fós dá roinntí an tír tréanach eatorra go raibhe a</span>
<lb n="997"/><span>bhforthainn uile innte.  Ceileabhrais Íoth da éis sin dóibh</span>
<lb n="998"/><span>agus triallais mar aon ré n-a chéad laoch d'fhios a luinge.</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>Dála chloinne Cearmada tugadar da n-aire méid an</span>
<lb n="1001"/><span>mholta thug Íoth ar Éirinn; agus is eadh do measadh leo dá</span>
<lb n="1002"/><span>roicheadh lais dul da chrích féin go dtiubhradh iomad sluagh</span>
<lb n="1003"/><span>leis do ghabháil na hÉireann; agus is é ní ar ar chinneadar</span>
<lb n="1004"/><span>mac Cuill go líon trí chaogad laoch do chur 'n-a thóraidheacht;</span>
<lb n="1005"/><span>is rugadar air, is do ghabh Íoth féin deireadh ar a mhuinntir,</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1006"/><p><span>is rug leis iad go Maigh Íotha budh thuaidh, gur fearadh</span>
<lb n="1007"/><span>coimheascar eatorra, gur thuit Íoth ann; agus rugadar a</span>
<lb n="1008"/><span>mhuinntear leo é 'n-a luing, gur éag sé ar muir aca, agus</span>
<lb n="1009"/><span>gur hadhnaiceadh san Easpáinn é iar dtaispéanadh a chuirp</span>
<lb n="1010"/><span>do mhacaibh Míleadh da ngreannughadh ré teacht da dhíoghail</span>
<lb n="1011"/><span>go hÉirinn ar chloinn Chearmada.  Is céadfaidh do dhruing</span>
<lb n="1012"/><span>ré seanchus gurab ar Druim Lighean do marbhadh Íoth is</span>
<lb n="1013"/><span>gurab ar Maigh Íotha do hadhnaiceadh é.  Gidheadh is cinnte</span>
<lb n="1014"/><span>agus is fírinnighe an chéadfaidh thuas.</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>Do ghabháil mhac Míleadh ar Éirinn annso, agus da ndálaibh, agus</span>
<lb n="1017"/><span>cia an chríoch as a dtángadar go hÉirinn.</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>Adeir Hector Boetius, san treas caibidil do stair</span>
<lb n="1020"/><span>na hAlban, gurab clann do Ghaedheal Éibhear is Éireamhón.</span>
<lb n="1021"/><span>Gidheadh ní héidir sin do bheith fírinneach, do bhrígh, do réir</span>
<lb n="1022"/><span>Chormaic mic Cuileannáin 'n-a chroinic, gur bh' fhear</span>
<lb n="1023"/><span>comhaimsire do Mhaoise Gaedheal; agus adeir mar an gcéadna do</span>
<lb n="1024"/><span>réir an Leabhair Ghabhála gurab i gcionn trí mbliadhan ar</span>
<lb n="1025"/><span>cheithre fichid ar dhá chéad iar mbáthadh Pharao tángadar</span>
<lb n="1026"/><span>mic Mhíleadh i nÉirinn, agus da réir sin nar bh'éidir</span>
<lb n="1027"/><span>Gaedheal do bheith 'n-a athair ag Éibhear ná ag Éireamhón.</span>
<lb n="1028"/><span>Is sollus fós do réir Chormaic san áireamh glún do-ní ó</span>
<lb n="1029"/><span>Ghalamh da ngairthí Mílidh Easpáinne, fá hathair d'Éibhear</span>
<lb n="1030"/><span>is d'Eireamhón, go Noe, nar bh'é Gaedheal fá hathair dóibh.</span>
<lb n="1031"/><span>Ag so, do réir Chormaic, an geinealach go Noe: Galamh</span>
<lb n="1032"/><span>mac Bile mic Breoghain mic Brátha mic Deaghátha mic</span>
<lb n="1033"/><span>Earchadha mic Eallóit mic Nuadhat mic Neanúil mic Eibric</span>
<lb n="1034"/><span>Ghlais mic Éibhir Ghlúinfhinn mic Láimhfhinn mic Aghnóin mic</span>
<lb n="1035"/><span>Táit mic Ogamain mic Beodhamain mic Éibhir Scuit mic</span>
<lb n="1036"/><span>Srú mic Easrú mic Gaedhil Ghlais mic Niuil mic Féiniusa</span>
<lb n="1037"/><span>Farsaidh mic Baath mic Magog mic Iafet mic Noe.</span>
<lb n="1038"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1039"/><p><span>Gibé do léaghfadh stair Hector Boetius do mheasfadh go</span>
<lb n="1040"/><span>saoileann sé gurab ó Ghaedheal éigin oile tángadar Gaedhil</span>
<lb n="1041"/><span>Alban seoch an Gaedheal ó dtángadar Éireannaigh.  Gidheadh</span>
<lb n="1042"/><span>is leor liom ughdar barántamhail Albanach, da ngairthear</span>
<lb n="1043"/><span>Ioannes Maior, ag a rádh gurab ó Ghaedhealaibh Éireann</span>
<lb n="1044"/><span>tángadar Gaedhil Alban.  Ag so mar adeir: "Adeirim ar</span>
<lb n="1045"/><span>an adhbhar soin" ar sé "gibé dream ó bhfuil bunadhas na</span>
<lb n="1046"/><span>nÉireannach, gurab ón ndruing gcéadna tángadar Albanaigh."</span>
<lb n="1047"/><span>Tig Beda leis an ní-se i Stair Eaglaise na</span>
<lb n="1048"/><span>Sacsan mar a n-abair, libro 1#o#, cap. 1#o#, "I gcionn sealad</span>
<lb n="1049"/><span>aimsire do ghlac an Bhreatain, i ndiaidh na mBreathnach is na</span>
<lb n="1050"/><span>bPict, an treas cine i gcuid nó i mír na bPict, cine do</span>
<lb n="1051"/><span>thriall a hÉirinn mar aon ré na dtaoiseach Rhéada, do</span>
<lb n="1052"/><span>ghreamuigh i measc na bPict ionadh suidhe dóibh féin, lé</span>
<lb n="1053"/><span>cáirdeas nó lé harm, atá 'n-a seilbh gus an am so."</span></p>
<lb n="1054"/>
<lb n="1055"/><p><span>As so is iontuigthe do réir Bheda gurab a hÉirinn do </span>
<lb n="1056"/><span>chuadar cine Scuit lé Rhéada a dtaoiseach féin go hAlbain,</span>
<lb n="1057"/><span>agus go bhfuilid a sliocht ann ó shoin agus gurab díobh</span>
<lb n="1058"/><span>ghairmthear Scuit.  Ag so mar adeir Humfredus, ughdar</span>
<lb n="1059"/><span>Breathnach, "Atá a dhearbh aca féin is ag cách gurab clann</span>
<lb n="1060"/><span>d'Éireannchaibh na Scuit is gurab aonainm amháin ghairmid</span>
<lb n="1061"/><span>lucht ar dtíre-ne (.i. na Breathnaigh) dhíobh mar atá Gaedhil."</span>
<lb n="1062"/><span>Atá fós Cambrens san seiseadh caibidil déag don treas distinct</span>
<lb n="1063"/><span>don leabhar do scríobh ar thuarasgbháil na hÉireann,</span>
<lb n="1064"/><span>da fhoillsiughadh gurab ré linn Néill Naoighiallaigh do bheith i</span>
<lb n="1065"/><span>bhflaitheas Éireann do chuaidh seisear mac Mhuireadhaigh ríogh</span>
<lb n="1066"/><span>Uladh go hAlbain gur ghabhadar neart is arrachtas ann;</span>
<lb n="1067"/><span>agus gurab fán am soin tugadh Scotia d'ainm ar Albain</span>
<lb n="1068"/><span>ar dtús, agus gurab ón gcloinn sin ríogh Uladh ghairmthear</span>
<lb n="1069"/><span>cine Scuit d'Albanchaibh.  Ag so mar adeir, ag labhairt ar</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1070"/><p><span>an gcloinn sin, "Agus as sin," ar sé, "is uatha do craobhscaoileadh</span>
<lb n="1071"/><span>is do gairmeadh go speisialta cine Scuit do</span>
<lb n="1072"/><span>Gaedhealaibh Alban ón am soin gus aniú."</span></p>
<lb n="1073"/>
<lb n="1074"/><p><span>Do réir a ndubhramar is bréagach an dá ní mheasas</span>
<lb n="1075"/><span>Hector Boetius i Stair na hAlban: an chéadní dhíobh, mar</span>
<lb n="1076"/><span>shaoileas gurab é Gaedheal fá hathair do chloinn Mhíleadh;</span>
<lb n="1077"/><span>agus an dara ní mar mheasas gurab ó Ghaedheal éigin ar</span>
<lb n="1078"/><span>leith tángadar fine Ghaedhil na hAlban seoch an Gaedheal ó</span>
<lb n="1079"/><span>dtángadar mic Mhíleadh lér gabhadh Éire.</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>Adeir Buccananus ughdar Albanach san Stair ro scríobh</span>
<lb n="1082"/><span>ar Albain gurab ón bhFraingc tángadar mic Mhíleadh i</span>
<lb n="1083"/><span>nÉirinn; agus do-bheir, dar leis féin, trí réasúin ris sin; an</span>
<lb n="1084"/><span>céidréasún díobh, mar a n-abair go raibhe an Fhraingc cómh</span>
<lb n="1085"/><span>daoineach soin go ndéineadh an chuid don Fhraingc ré ráidhtear</span>
<lb n="1086"/><span>Gallia Lugdunensis trí chéad míle fear infheadhma; agus</span>
<lb n="1087"/><span>uime sin gur chosmhail gur bhrúcht sí foirne uaithe d'áitiughadh</span>
<lb n="1088"/><span>críoch oile, agus da réir sin gur chuir sí fuireann d'áitiughadh</span>
<lb n="1089"/><span>na hÉireann, mar atáid fine Ghaedhil.  Mo fhreagra ar an</span>
<lb n="1090"/><span>réasún-so, nar bh'fheas don ughdar-so cá tráth tángadar mic</span>
<lb n="1091"/><span>Mhíleadh i nÉirinn, agus mar sin nar bh'fheas dó ar dhaoineach</span>
<lb n="1092"/><span>nó ar bh'uaigneach don Fhraingc an tan tángadar mic Mhíleadh</span>
<lb n="1093"/><span>i nÉirinn.  Dá mbeith fós go mbiadh an Fhraingc comh líonmhar</span>
<lb n="1094"/><span>is adeir seisean a beith fá dhaoinibh an tan tángadar mic</span>
<lb n="1095"/><span>Mhíleadh i nÉirinn, ní hiontuigthe go héigeantach as sin gurab</span>
<lb n="1096"/><span>ón bhFraingc tiocfadaois mic Mhíleadh.  Óir ciodh fár chóra</span>
<lb n="1097"/><span>don Fhraingc bheith líonmhar fá dhaoinibh an tráth soin ioná don</span>
<lb n="1098"/><span>Spáinn ó dtángadar mic Mhíleadh?  Dá bhrígh sin is iontuigthe</span>
<lb n="1099"/><span>gurab suarach an réasún-so chuireas Buccananus</span>
<lb n="1100"/><span>síos ag a chruthughadh gurab ón bhFraingc tángadar mic</span>
<lb n="1101"/><span>Mhíleadh do réir a mbunadhasa.</span></p>
<lb n="1102"/>
<lb n="1103"/><p><span>An dara baramhail baothánta do-bheir gurab ón bhFraingc</span>
<lb n="1104"/><span>tángadar mic Mhíleadh i nÉirinn, do bhrígh go bhfuilid focail</span>
<lb n="1105"/><span>Fhraingcise is Ghaedhilge ionann, mar atá dris agus dún atá</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1106"/><p><span>ionann i bhFraingcis is i nGaedhilg, agus beagán oile da</span>
<lb n="1107"/><span>gcosmhaileas.  Mo fhreagra ar an réasún-so go bhfuilid</span>
<lb n="1108"/><span>focail as gach aointeangaidh ar airleagadh san cheathramhadh</span>
<lb n="1109"/><span>mír don Ghaedhilg ré ráidhtear Béarla Teibidhe ó aimsir</span>
<lb n="1110"/><span>Féiniusa Farsaidh anuas; agus mar sin amhail atáid focail</span>
<lb n="1111"/><span>ón bhFraingcis innte atáid focail ón Spáinnis ón Eadáilis</span>
<lb n="1112"/><span>ón nGréigis ón Eabhra ón Laidin is ó gach prímhtheangaidh</span>
<lb n="1113"/><span>oile innte.  Agus uime sin ní suidhiughadh ar Ghaedhealaibh</span>
<lb n="1114"/><span>do thigheacht ón bhFraingc go mbiadh beagán focal ionann</span>
<lb n="1115"/><span>i nGaedhilg is i bhFraingcis.  Agus fós an beagán focal</span>
<lb n="1116"/><span>atá ionann eatorra, measaim gurab ó Éirinn rugadh don</span>
<lb n="1117"/><span>Fhraingc iad, agus is móide mheasaim sin mar adeir Caesar</span>
<lb n="1118"/><span>san seiseadh leabhar da Stair gurab ó oiléanaibh na Breatan</span>
<lb n="1119"/><span>do chuadar draoithe don Fhraingc do bhíodh 'n-a mbreitheamhnaibh</span>
<lb n="1120"/><span>aca, agus ag a mbíodh tearmann is saoirse is</span>
<lb n="1121"/><span>cádhas ó uaislibh na Fraingce.</span>
<lb n="1122"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1123"/><p><span>XX.</span></p>
<lb n="1124"/>
<lb n="1125"/><p><span>Is inmheasta gurbh é oiléan na hÉireann an t-oiléan</span>
<lb n="1126"/><span>soin as a thrialladar na draoithe don Fhrainc do bhrígh</span>
<lb n="1127"/><span>gur bh'í Éire tobar draoidheachta iarthair Eorpa an tan</span>
<lb n="1128"/><span>soin, agus gur bh' í an Ghaedhealg fá teanga do na draoithibh</span>
<lb n="1129"/><span>céadna.  Nó má's ón Mhanainn do thrialladar, is follus</span>
<lb n="1130"/><span>gurab í an Gaedhealg fá teanga dhíleas ann sin, do réir</span>
<lb n="1131"/><span>Ortelius ag labairt ar Mhanainn, mar a n-abair: "Gnáthuighid"</span>
<lb n="1132"/><span>ar sé "teanga na Scot nó an Ghaedhealg atá</span>
<lb n="1133"/><span>ionann."</span></p>
<lb n="1134"/>
<lb n="1135"/><p><span>Da réir sin, ré linn bheith ag múnadh do na draoithibh san</span>
<lb n="1136"/><span>bhFraingc, is cosmhail gur thógbhadar aos óg na Fraingce, ó</span>
<lb n="1137"/><span>bheith i gcaidreamh na ndruadh, suim éigin d'fhoclaibh na</span>
<lb n="1138"/><span>Gaedhilge is go bhfuilid ar aithidhe i measc na Fraingcise ó</span>
<lb n="1139"/><span>shoin i le; agus fós go n-abair Camdenus, san leabhar da</span>
<lb n="1140"/><span>ngairthear Britannia Camdeni, gurab mó do theagascdaois</span>
<lb n="1141"/><span>na draoithe fán am soin ó theagasc beoil ioná ó scríbhinn</span>
<lb n="1142"/><span>da scolaibh.</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>Adhbhar oile fós as nar bh'iongnadh focail Ghaedhilge do</span>
<lb n="1145"/><span>bheith i measc na Fraingcise, ar mhéid an chaidrimh do bhí ag</span>
<lb n="1146"/><span>Eireannchaibh ré Frangcaibh, óir adeir an Leabhar Gabhála</span>
<lb n="1147"/><span>gur bh' inghean do rígh Frangc fá bean d'Ughaine Mhór fá</span>
<lb n="1148"/><span>hairdrí ar Éirinn, agus do chuaidh an tUghaine-se do</span>
<lb n="1149"/><span>ghabháil neirt na Fraingce.  Do chuaidh fós airdrí oile do </span>
<lb n="1150"/><span>bhí ar Éirinn .i. Niall Naoighiallach, aimsear imchian d'éis</span>
<lb n="1151"/><span>Ughaine, do ghabháil neirt na Fraingce, gur marbhadh ag sruth</span>
<lb n="1152"/><span>Loeir san bhFraingc é lé hEochaidh mac Éanna Chinnsealaigh</span>
<lb n="1153"/><span>rí Laighean.  Do chuaidh Criomhthann mac Fiodhaigh rí Éireann</span>
<lb n="1154"/><span>ria Niall don Fhraingc.  Do chuaidh fós airdrí oile do bhí ar</span>
<lb n="1155"/><span>Éirinn, mar atá Dáthí mac Fiachrach d'iarraidh neirt do</span>
<lb n="1156"/><span>ghabháil ar an bhFraingc gur mharbh caor theintighe san leith</span>
<lb n="1157"/><span>thoir don Fhraingc láimh ré sliabh Alpa é.  Adeir mar an</span>
<lb n="1158"/><span>gcéadna Cornelius Tacitus go raibhe roinn is caidreamh</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1159"/><p><span>ceannaidheachta idir Éirinn is an Fhraingc.  Do réir a ndubhramar,</span>
<lb n="1160"/><span>ní hiongnadh airleagadh focal do bheith ón Ghaedhilg</span>
<lb n="1161"/><span>san bhFraingcis, is ón bhFraingcis i nGaedhilg.  Gidheadh ní</span>
<lb n="1162"/><span>hiontuigthe as sin go héigeantach gurab ón bhFraingc do</span>
<lb n="1163"/><span>thrialladar fine Ghaedhil i nÉirinn.  Uime sin is suarach an</span>
<lb n="1164"/><span>dara baramhail do-bheir Buccananus.</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Is bréagach fós an treas baramhail do bheir Buccananus,</span>
<lb n="1167"/><span>mar a n-abair gurab ionann nóis is béasa do Fhrangcaibh is</span>
<lb n="1168"/><span>d'Éireannchaibh.  Cibé iomorro léighfeas Ioannes Bohemus</span>
<lb n="1169"/><span>san leabhar ro scríobh do bhéasaibh is do nósaibh an uile chinidh,</span>
<lb n="1170"/><span>do-ghéabha go follus ann nach ionann nóis náid béasa na</span>
<lb n="1171"/><span>bhFrangcach is na nÉireannach anois ná i n-allód.  Da réir</span>
<lb n="1172"/><span>sin is bréagach an treas réasún do-bheir mar chruthughadh ar</span>
<lb n="1173"/><span>shliocht Gaedhil do thriall ar dtús ón bhFraingc i nÉirinn.</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>Adeirid cuid do na nuaGhallaibh-se ag scríobhadh ar</span>
<lb n="1176"/><span>Éirinn gurab ón Bhreatain Mhóir tángadar mic Mhíleadh</span>
<lb n="1177"/><span>ar dtús; agus is é fáth fá saoilid sin, do bhrígh go bhfuilid</span>
<lb n="1178"/><span>iomad focal ionann i nGaedilg is i mBreatnais.  Mo</span>
<lb n="1179"/><span>fhreagra ar an réasún-so nach suidhiughadh ar aicme Ghaedhil</span>
<lb n="1180"/><span>do thigheacht ón Bhreatain Mhóir é ar dtús.  Dá adhbhar atá</span>
<lb n="1181"/><span>ris sin.  An céadadhbhar dhíobh, do bhrígh gurab í an Ghaedhealg</span>
<lb n="1182"/><span>fá teanga dhíleas do Bhriotán mac Fearghusa Leithdheirg</span>
<lb n="1183"/><span>mic Neimhidh, agus gurab uaidh ráidtear Britannia re</span>
<lb n="1184"/><span>Breatain do réir Chormaic mic Cuilleannáin is Leabhar</span>
<lb n="1185"/><span>nGabhála na hÉireann; agus gurab i mBreatain do áitigh</span>
<lb n="1186"/><span>sé féin is a shliocht da éis; gur chuir Éireamhón mac Míleadh</span>
<lb n="1187"/><span>Cruithnigh ré ráidhtear Picti ag comhroinn na hAlban riú,</span>
<lb n="1188"/><span>agus go dtáinig Brutus mac Siluias, ma's fíor do chuid da</span>
<lb n="1189"/><span>gcroinicibh féin, isteach orra is Rómhánaigh 'n-a dhiaidh sin, agus</span>
<lb n="1190"/><span>Saxones da éis sin, agus Lochlonnaigh is fá dheireadh Uilliam</span>
<lb n="1191"/><span>Concúr is na Frangcaigh, ionnus go dtáinig an oiread soin</span>
<lb n="1192"/><span>d'anfhorlann eachtrann orra nar bh'iongnadh an Scoitbhéarla,</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="1193"/><p><span>fá teanga do Briotán is da shliocht da éis, do</span>
<lb n="1194"/><span>dhul i mbáthadh.  Gidheadh, an t-iarmhar beag atá ar marthain</span>
<lb n="1195"/><span>di gan múchadh uile, atá sí féin agus an Ghaedhealg ionann,</span>
<lb n="1196"/><span>an mhéid atá ó aimsir Bhriotáin gan malairt di.</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>An dara hadhbhar as nach iongnadh iomad focal do bheith</span>
<lb n="1199"/><span>ionann san Bhreathnais is san Ghaedilg, gion gurab on</span>
<lb n="1200"/><span>mBreatain tángadar mic Mhíleadh i nÉirinn, do bhrígh gur</span>
<lb n="1201"/><span>bh'í Éire fá cúil dídin do Bhreathnaibh ré linn gach leathtruim da</span>
<lb n="1202"/><span>luigheadh orra, do bhíthin na Rómhánach is na Sacsanach nó gach</span>
<lb n="1203"/><span>druinge oile da n-imreadh foirneart orra, ionnus go dtigdís</span>
<lb n="1204"/><span>foirne iomdha go n-a muirear is go n-a muinntearaibh</span>
<lb n="1205"/><span>is go n-a maoin ar teitheadh i nÉirinn díobh, go dtugdaois</span>
<lb n="1206"/><span>uaisle na hÉireann fearann ar feadh a gcuarta dhóibh; agus</span>
<lb n="1207"/><span>an sliocht tigeadh uatha ré linn a ndeoraidheachta, do fhoghlamthaoi</span>
<lb n="1208"/><span>an Ghaedhealg leo, agus go bhfuilid bailte i nÉirinn</span>
<lb n="1209"/><span>ainmnighthear uatha mar atá Gráig na mBreathnach is Baile</span>
<lb n="1210"/><span>na mBreathnach is Dún na mBreathnach etc; agus iar</span>
<lb n="1211"/><span>dtilleadh don Bhreatain tar a n-ais dóibh do bhíodh iomad</span>
<lb n="1212"/><span>focal don Ghaedhilg ar gnáthughadh aca is ag a sliocht da</span>
<lb n="1213"/><span>n-éis.  Do réir a ndubhramar ní hinmheasta go héigeantach</span>
<lb n="1214"/><span>gurab ón mBreatain tángadar mic Mhíleadh ar dtús, tar</span>
<lb n="1215"/><span>ceann go bhfuilid focail ionanna san Bhreathnais is i</span>
<lb n="1216"/><span>nGaedhilg.  Gibé adéaradh fós gurab cosmhail na Breathnaigh</span>
<lb n="1217"/><span>is na Gaedhil 'n-a nósaibh is 'n-a mbéasaibh ré chéile,</span>
<lb n="1218"/><span>óir mar bhíos an Gaedheal neamhchomhuightheach fá bhiadh do</span>
<lb n="1219"/><span>thabhairt i n-aiscidh uaidh, is mar sin bhíos an Breathnach; mar</span>
<lb n="1220"/><span>bhíos fós cion ag an Éireannach ar na seanchaidhibh, ar an</span>
<lb n="1221"/><span>aos dána, ar na bárdaibh, is ar aos seanma na gcláirseach,</span>
<lb n="1222"/><span>bí a shamhail sin do chion ag an mBreathnach ar an druing</span>
<lb n="1223"/><span>céadna agus bíd mar sin cosmhail ré chéile i mórán do</span>
<lb n="1224"/><span>bhéasaibh oile; gidheadh ní suidhiughadh sin ar Ghaedhealaibh</span>
<lb n="1225"/><span>do thigheacht ón mBreatain acht is mó is suidhiughadh é ar</span>
<lb n="1226"/><span>aithidhe do bheith ag Breathnaibh i nÉirinn, amhail adubhramar</span>
<lb n="1227"/><span>thuas; agus da réir sin ní hiontuigthe as na réasúnaibh</span>
<lb n="1228"/><span>réamhráidhte gurab ón mBreatain Mhóir tángadar mic</span></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="1229"/><p><span>Mhíleadh ar dtús.  Gidheadh is éidir go fírinneach a rádh go</span>
<lb n="1230"/><span>ndeachadar drong do shliocht Bhreoghain a hÉirinn d'áitiughadh</span>
<lb n="1231"/><span>na Breatan Móire, mar atá cuid do shliocht na dtaoiseach</span>
<lb n="1232"/><span>do chlannaibh Breoghain táinig lé macaibh Míleadh i nÉirinn.</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>Ag so anmanna na mac soin Breoghain táinig i nÉirinn</span>
<lb n="1235"/><span>lé macaibh Míleadh, mar atá Breagha Fuad Muirtheimhne</span>
<lb n="1236"/><span>Cuailgne Cuala Eibhle Bladh is Nár.  Is da sliocht-so go</span>
<lb n="1237"/><span>cinnte do réir seanchusa na hÉireann an dream ré ráidhtear</span>
<lb n="1238"/><span>Brigantes; agus is córaide sin do mheas 'n-a fhírinne mar</span>
<lb n="1239"/><span>adeir Tomasius san bhfoclóir Laidne ro scríobh gurab</span>
<lb n="1240"/><span>pobal ó Éirinn na Brigantes .i. clann Bhreoghain.</span></p>
<lb n="1241"/>
<lb n="1242"/><p><span>Adeir ughdar Spáinneach darab ainm Florianus del</span>
<lb n="1243"/><span>Campo, ag teacht lé seanchus na hÉireann, gurab Spáinnigh</span>
<lb n="1244"/><span>do réir a mbunadhas na Brigantes agus gurab ón Spáinn</span>
<lb n="1245"/><span>tángadar i nÉirinn agus ó Éirinn don mBreatain.</span></p>
<lb n="1246"/>
<lb n="1247"/><p><span>Is móide is ionchreidthe gach ní da ndubhramar do leith</span>
<lb n="1248"/><span>chaidrimh na mBreathnach lé hÉireannchaibh; agus gur bh' í</span>
<lb n="1249"/><span>Éire fá cúil dídin dóibh, mar adeir Caradocus ughdar</span>
<lb n="1250"/><span>Breathnach 'n-a chroinic agus Albion 'n-a chroinic, agus iomad</span>
<lb n="1251"/><span>d'ughdaraibh oile na mBreathnach, go dtigdís mórán do</span>
<lb n="1252"/><span>phrionnsaidhibh na Breatan agus da n-uaislibh go n-a muirear</span>
<lb n="1253"/><span>agus go n-a muinntir i nÉirinn, mar a ngabhthaoi riú, agus</span>
<lb n="1254"/><span>mar a nglacthaoi go cineálta iad, agus mar a dtugthaoi</span>
<lb n="1255"/><span>fearann ré háitiughadh dhóibh, amhail adubhramar thuas.  Do-ní</span>
<lb n="1256"/><span>fós Doctúir Hanmer 'n-a chroinic speisialtacht ar chuid</span>
<lb n="1257"/><span>díobh.  Ar dtús, adeir gur díbreadh go hÉirinn lé Eduin</span>
<lb n="1258"/><span>mac Athelfrid, rí do bhí ar an mBreatain, dar bh'ainm</span>
<lb n="1259"/><span>Cadualin, an tan fá haois don Tighearna 635, agus go</span>
<lb n="1260"/><span>bhfuair gabháil ris go grádhach ann, agus fuair congnamh</span>
<lb n="1261"/><span>sluaigh lér bhain sé a fhlaitheas féin amach arís.  Adeir fós</span>
<lb n="1262"/><span>go dtángadar dá phrionnsa ó Bhreatain, mar atá Haralt</span>
<lb n="1263"/><span>agus Conan, go hÉirinn, an tan fá haois don Tighearna</span>
<lb n="1264"/><span>1050, agus go bhfuaradar a nglacadh agus fós caidreamh</span>
<lb n="1265"/><span>agus cumhdach ó Éireannchaibh.  Adeir mar an gcéadna go</span>
<lb n="1266"/><span>dtáinig Allgor iarla Chester ón mBreatain ar teitheadh</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="1267"/><p><span>i nÉirinn, agus gur chuireadar Éireannaigh sluagh leis lér</span>
<lb n="1268"/><span>bhain a thalamh féin amach arís, an tan fá haois don Tighearna</span>
<lb n="1269"/><span>1054.  Táinig arís prionnsa oile do Breathnaibh</span>
<lb n="1270"/><span>dar bh' ainm Bleithin ap Conan ar teitheadh i nÉirinn an</span>
<lb n="1271"/><span>tan fá haois don Tighearna 1087; agus fuair congbháil ar</span>
<lb n="1272"/><span>feadh a chuarta innte.  Mar sin dóibh i gcleamhnas is i</span>
<lb n="1273"/><span>gcaidreamh ó aimsir go haimsir.</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>Léaghthar iomorro i gcroinic Hanmer gur phós Arnulfus</span>
<lb n="1276"/><span>iarla Pembroc inghean Mhuircheartaigh Uí Bhriain ríogh</span>
<lb n="1277"/><span>Éireann, an tan fá haois don Tighearna 1101.  Agus do</span>
<lb n="1278"/><span>pósadh an dara hinghean dó lé Maghnus mac Arailt, rí</span>
<lb n="1279"/><span>na nOiléan.  I n-aimsir fós an chéad-Henrí i ríoghacht</span>
<lb n="1280"/><span>Shacsan, do bhí prionnsa ar an mBreatain dar bh' ainm Griffin</span>
<lb n="1281"/><span>ap Conan do mhaoidheadh go minic gur bhean Éireannach fá</span>
<lb n="1282"/><span>máthair dó féin, agus fós fá seanmháthair, agus gurab</span>
<lb n="1283"/><span>i nÉirinn rugadh agus do béasmhúineadh é.  Do réir an ughdair</span>
<lb n="1284"/><span>chéadna, do bhí fós prionnsa oile ar an mBreatain ré</span>
<lb n="1285"/><span>linn an dara Henrí, Biradus mac Guinethi fá hainm dó,</span>
<lb n="1286"/><span>agus fá bean Éireannach a mháthair.  Mar sin do bhíodh</span>
<lb n="1287"/><span>iomad caidrimh cáirdeasa is cleamhnasa idir Ghaedhealaibh</span>
<lb n="1288"/><span>is na Breathnaigh, ionnus da réir sin nach ionchuir i n-iongantas</span>
<lb n="1289"/><span>iomad focal ionann do bheith 'n-a dteangthaibh leath ar</span>
<lb n="1290"/><span>leath agus cosmhaileas 'n-a mbéasaibh agus 'n-a nósaibh ré</span>
<lb n="1291"/><span>chéile, gion gurab ón mBreatain tángadar Gaedhil riamh</span>
<lb n="1292"/><span>do réir a mbunadhasa.</span></p>
<lb n="1293"/>
<lb n="1294"/><p><span>Adeir Camden mar an gcéadna gur áitigheadar na</span>
<lb n="1295"/><span>Brigantes sna tíribh-se síos don Bhreatain Mhóir, mar atá</span>
<lb n="1296"/><span>críoch Yorke críoch Lancaster críoch Dhurham críoch Westmorland</span>
<lb n="1297"/><span>is críoch Chumberland; agus ní hiongnadh, do réir a</span>
<lb n="1298"/><span>ndubhramar, Breathnaigh is Éireannaigh do bheith cosmhail</span>
<lb n="1299"/><span>ré chéile 'n-a mbéasaibh is 'n-a nósaibh agus mórán focal</span>
<lb n="1300"/><span>ionann do bheith 'n-a dteangthaibh leath ar leath gion go</span>
<lb n="1301"/><span>dtángadar mic Míleadh do réir a mbunadhasa ó na Breathnaibh</span>
<lb n="1302"/><span>riamh, gan chead do Chamden adeir gurab ón mBrittania</span>
<lb n="1303"/><span>tángadar áitightheoire ar dtús i nÉirinn.  Is córa</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="1304"/><p><span>iomorro creideamhain do sheanchus Éireann, ar a bhfuil</span>
<lb n="1305"/><span>d'fhiachaibh fios is fíoreolas gach dála da dtarla d'Éirinn</span>
<lb n="1306"/><span>riamh do lorgaireacht is do choimhéad, ioná do bharamhail</span>
<lb n="1307"/><span>Chamden ris nar léig Seanchus Éireann a rún riamh as a</span>
<lb n="1308"/><span>mbeith fios dál na hÉireann aige.</span></p>
<lb n="1309"/>
<lb n="1310"/><p><span>Adeir Cambrens, ag scríobhadh ar Éirinn, gurab ar</span>
<lb n="1311"/><span>fulong ríogh do bhí ar an mBreatain Mhóir tángadar mic</span>
<lb n="1312"/><span>Mhíleadh ón mBioscáin; agus fós gurab ar a tharraing</span>
<lb n="1313"/><span>tángadar 'n-a dhiaidh go hOrcades, agus gur chuir fuireann</span>
<lb n="1314"/><span>leo go hÉirinn da háitiughadh, ar eacht go mbeidís féin is a</span>
<lb n="1315"/><span>sliocht umhal dó féin is do ríoghaibh na Breataine Móire do</span>
<lb n="1316"/><span>shíor; agus is é ainm ghairmeas Cambrens don rígh-se</span>
<lb n="1317"/><span>Gorguntius mac Beilín.  Mo fhreagra mar an gcéadna ar</span>
<lb n="1318"/><span>Chambrens gurab follus a bheith bréagach.  Cibé iomorro</span>
<lb n="1319"/><span>léighfeas Croinic Stoo do-ghéabhaidh go follus nach fuil acht</span>
<lb n="1320"/><span>beagán lé trí chéad bliadhan ó fhlaitheas an Ghorguntius soin</span>
<lb n="1321"/><span>ar an mBreatain Mhóir go tigheacht Iulius Caesar da gabháil</span>
<lb n="1322"/><span>an t-ochtmhadh bliadhain do fhlaitheas Casibellanus ar an</span>
<lb n="1323"/><span>mBreatain Mhóir; agus léaghthar ag an ughdar gcéadna nach</span>
<lb n="1324"/><span>raibhe acht tuairim dá bhliadhan déag is dá fhichid ó Iulius</span>
<lb n="1325"/><span>Caesar go breith Chríost, ionnus, do réir áirimh Stoo, nach</span>
<lb n="1326"/><span>raibhe coimhlíonadh cheithre céad bliadhan ó aimsir Ghorguntius</span>
<lb n="1327"/><span>go gein Chríost.  Gidheadh adeir Cormac mac Cuileannáin is</span>
<lb n="1328"/><span>Leabhair Ghabhála Éireann gurab tuairim trí chéad déag</span>
<lb n="1329"/><span>bliadhan roimh Chríost tángadar mic Mhíleadh i nÉirinn.  Agus</span>
<lb n="1330"/><span>atá Policronicon ag teacht leo ar an áireamh gcéadna, mar</span>
<lb n="1331"/><span>a dtráchtann ar Éirinn.  Ag so mar adeir: "Atáid" ar sé</span>
<lb n="1332"/><span>"míle is ocht gcéad bliadhan ó thigheacht na nÉireannach go bás</span>
<lb n="1333"/><span>Phádraig."  Ionann soin ré a rádh is gurab tuairim trí</span>
<lb n="1334"/><span>chéad déag bliadhan sul rugadh Críost tángadar mic Mhíleadh</span>
<lb n="1335"/><span>i nÉirinn.  Óir, bean an dá bhliadhain déag is cheithre fichid</span>
<lb n="1336"/><span>ar cheithre chéad ó ghein Chríost go bás Phádraig do na hocht</span></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="1337"/><p><span>gcéad déag bliadhan úd áirmheas Policronicon do bheith ó</span>
<lb n="1338"/><span>thigheacht mhac Míleadh i nÉirinn go bás Phádraig, agus da</span>
<lb n="1339"/><span>réir sin atáid ocht mbliadhna ar thrí chéad déag ó thigheacht</span>
<lb n="1340"/><span>mhac Míleadh i nÉirinn go gein Chríost, ionnus go dtig</span>
<lb n="1341"/><span>Policronicon is Cormac mac Cuileannáin is na Leabhair Ghabhála</span>
<lb n="1342"/><span>lé chéile ar áireamh na haimsire ó ghabháil mhac Míleadh go</span>
<lb n="1343"/><span>gein Chríost; agus dá bhfromhthar, do réir Chroinic Stoo, an</span>
<lb n="1344"/><span>t-áireamh aimsire atá ó Ghorguntius go gein Chríost, agus</span>
<lb n="1345"/><span>mar an gcéadna, an t-áireamh aimsire do-ní Policronicon</span>
<lb n="1346"/><span>is Cormac mac Cuileannáin is na Leabhair Ghabhála ar an</span>
<lb n="1347"/><span>áireamh aimsire atá ó thigheacht mhac Míleadh i nÉirinn go</span>
<lb n="1348"/><span>gein Chríost do-ghéabhthar go follus go rabhadar mic Mhíleadh</span>
<lb n="1349"/><span>i nÉirinn tuilleadh is naoi gcéad bliadhan sul do ghabh</span>
<lb n="1350"/><span>Gorguntius flaitheas na Breataine Móire.  Do réir a</span>
<lb n="1351"/><span>ndubhramar, is follus gur bhréag gan bharántus do rinne</span>
<lb n="1352"/><span>Cambrens 'n-a chroinic mar a n-abair gurab é an Gorguntius</span>
<lb n="1353"/><span>thuas do dháil mic Mhíleadh 'n-a dhiaidh go hOrcades, agus</span>
<lb n="1354"/><span>do chuir as sin go hÉirinn iad.  Óir cionnus budh éidir do</span>
<lb n="1355"/><span>Ghorguntius a gcur i nÉirinn agus nach rugadh é féin, do</span>
<lb n="1356"/><span>réir gach ughdaráis da dtugamar síos annso, go ceann naoi</span>
<lb n="1357"/><span>gcéad bliadhan d'éis mhac Míleadh do thigheacht i nÉirinn?</span>
<lb n="1358"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="1359"/><p><span>XXI.</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>Ag so síos do thigheacht mhac Míleadh i nÉirinn:</span></p>
<lb n="1362"/>
<lb n="1363"/><p><span>Ar n-a chlos do mhacaibh Míleadh is do shliocht Breoghain</span>
<lb n="1364"/><span>uile go ndearnadar clann Chearmada feall ar Íoth mac</span>
<lb n="1365"/><span>Breoghain is ar a mhuinntir, agus ar bhfaicsin a chuirp</span>
<lb n="1366"/><span>créachtnuighthe marbh, do mheasadar teacht da dhíoghail i</span>
<lb n="1367"/><span>nÉirinn ar chloinn Chearmada, agus tionóiltear sluagh leo</span>
<lb n="1368"/><span>ré teacht i nÉirinn da gabháil ar Thuathaibh Dé Danann i</span>
<lb n="1369"/><span>ndíoghail na feilbheirte do rinneadar ar Íoth mac Breoghain</span>
<lb n="1370"/><span>is ar a mhuinntir.  Adeirid cuid do na seanchaidhibh gurab</span>
<lb n="1371"/><span>ón mBioscáin do thrialladar mic Mhíleadh i nÉirinn as an</span>
<lb n="1372"/><span>áit ré ráidhtear Mondaca láimh ré hInnbhear Uerindo; agus</span>
<lb n="1373"/><span>is uime mheasaid sin, do bhrígh go raibhe Mílidh 'n-a rígh ar an</span>
<lb n="1374"/><span>mBioscáin tar éis mar do ruagadh lé foirneart iomad</span>
<lb n="1375"/><span>eachtrann a ceartlár na Spáinne é don Bhioscáin, mar a</span>
<lb n="1376"/><span>rabhadar iomad coillteadh is cnoc is daingneach ré cosnamh</span>
<lb n="1377"/><span>na Bioscáine ar anfhorlann eachtrann.  Gidheadh ní hí so</span>
<lb n="1378"/><span>céadfaidh choitcheann na seanchadh, acht is eadh adeirid gurab</span>
<lb n="1379"/><span>ó thor Breoghain san Galisia do thrialladar i nÉirinn; agus</span>
<lb n="1380"/><span>is í sin céadfaidh is mó mheasaim do bheith fírinneach.  Óir</span>
<lb n="1381"/><span>léaghthar san Leabhar Gabhála gurab ag tor Breoghain do</span>
<lb n="1382"/><span>chinneadar ar Íoth mac Breoghain do chur do bhraith na</span>
<lb n="1383"/><span>hÉireann, agus gurab ann táinig Lughaidh mac Íotha iar</span>
<lb n="1384"/><span>dtilleadh a hÉirinn dó lé corp a athar da thaispeánadh do</span>
<lb n="1385"/><span>chloinn Mhíleadh is do mhacaibh Breoghain; agus measaim da</span>
<lb n="1386"/><span>réir sin gurab as an áit chéadna do thrialladar i nÉirinn</span>
<lb n="1387"/><span>iar n-éag do Mhílidh go grod roimhe sin, agus do bhíthin bháis</span>
<lb n="1388"/><span>Mhíleadh, táinig Scota mar aon ré n-a chloinn i nÉirinn, ar</span>
<lb n="1389"/><span>mbeith don Spáinn an tráth soin 'n-a cnáimh choinghleaca</span>
<lb n="1390"/><span>idir an bhfuirinn do bhí san Spáinn féin agus iomad eachtrann</span>
<lb n="1391"/><span>táinig a tuaisceart na hEorpa do ghabháil neirt</span>
<lb n="1392"/><span>orra.</span>
<lb n="1393"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="1394"/><p><span>Dála chloinne Míleadh, tionóiltear sluagh leo ré teacht</span>
<lb n="1395"/><span>i nÉirinn do dhíoghail Íotha ar Thuathaibh Dé Danann is ar</span>
<lb n="1396"/><span>chloinn Chearmada, is do ghabháil na hÉireann orra; agus is</span>
<lb n="1397"/><span>é líon taoiseach do bhí aca ré ceannas feadhna do dhéanamh,</span>
<lb n="1398"/><span>dá fhichid, do réir mar léaghthar san duain darab tosach:</span>
<lb n="1399"/><span>Tóisigh na luingse tar lear, do rinne Eochaidh Ó Floinn:</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1402"/><span>Tóisigh na luingse tar lear</span>
<lb n="1403"/><span>'N-a dtángadar mic Mhíleadh;</span>
<lb n="1404"/><span>Budh meabhair liom-sa rém lá</span>
<lb n="1405"/><span>A n-anmann, a n-oidheadha.</span></p>
<lb n="1406"/>
<lb n="1407"/><p><span>Eibhle Fuad Breagha Bladh binn</span>
<lb n="1408"/><span>Lughaidh Muirtheimhne ón muirlinn;</span>
<lb n="1409"/><span>Buas Breas Buaidhne na mbríogh mór,</span>
<lb n="1410"/><span>Donn Ír Éibhear Éireamhón.</span></p>
<lb n="1411"/>
<lb n="1412"/><p><span>Aimhirgin Colpa gan chrádh</span>
<lb n="1413"/><span>Éibhear Airioch Arannán;</span>
<lb n="1414"/><span>Cuala Cuailgne Nár amne,</span>
<lb n="1415"/><span>Muimhne Luighne is Laighne,</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>Fulmán Manntán Bile séimh,</span>
<lb n="1418"/><span>Ér Orba Fearón Feirghéin;</span>
<lb n="1419"/><span>Én Ún Eatan Goistean gle</span>
<lb n="1420"/><span>Séadgha Sobhairce Suirghe.</span></p>
<lb n="1421"/>
<lb n="1422"/><p><span>Palap mac Éireamhóin áin</span>
<lb n="1423"/><span>Agus Caichér mac Manntáin;</span>
<lb n="1424"/><span>Do dhíoghail Íotha na n-each</span>
<lb n="1425"/><span>Tríochad deichneabhar tóiseach.</span>
<lb n="1426"/><span>Tóisigh.</span></p>
<lb n="1427"/>
<lb n="1428"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1429"/><span>Tríochad long líon an chabhlaigh do bhí aca, agus tríochad</span>
<lb n="1430"/><span>laoch i ngach luing díobh, gan áireamh a mban ná a ndaoscarshluagh.</span>
<lb n="1431"/><span>Ag so a n-anmanna: Breagha mac Breoghain ó ráidhtear</span>
<lb n="1432"/><span>Magh Breagh i Midhe; Cuala mac Breoghain ó ráidhtear</span>
<lb n="1433"/><span>Sliabh Cuala; Cuailgne mac Breoghain ó ráidhtear Sliabh</span>
<lb n="1434"/><span>Cuailgne; Fuad mac Breoghain ó bhfuil Sliabh Fuaid;</span>
<lb n="1435"/><span>Muirtheimhne mac Breoghain ó ráidhtear Magh Muirtheimhne;</span>
<lb n="1436"/><span>Lughaidh mac Íotha táinig i nÉirinn do dhíoghail a athar is</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="1437"/><p><span>uaidh adeirthear Corca Laighe i ndeisceart Mumhan; Eibhlinne</span>
<lb n="1438"/><span>mac Breoghain ó bhfuil Sliabh nEibhlinne san Mhumhain;</span>
<lb n="1439"/><span>Buas Breas is Buaidhne trí mic Tighearnbhaird mic Brighe;</span>
<lb n="1440"/><span>Nár ó ráidhtear Ros Náir i Sliabh Bladhma; Séadgha Fulmán</span>
<lb n="1441"/><span>Manntán Caichér is Suirghe mac Caichér; Ér Orba Fearón</span>
<lb n="1442"/><span>is Feargna cheithre mic Éibhir; Én Ún Eatan is Goistean;</span>
<lb n="1443"/><span>Sobhairce, ní feas dúinn a athair; Bile mac Brighe mic</span>
<lb n="1444"/><span>Breoghain; ocht mic Mhíleadh Easpáinne, mar atá Donn is</span>
<lb n="1445"/><span>Airioch Feabhruadh Éibhear Fionn is Aimhirgin Ír is Colpa</span>
<lb n="1446"/><span>an Chloidhimh Éireamhón is Arannán an sóisear agus cheithre</span>
<lb n="1447"/><span>mic Éireamhóin, mar atá Muimhne Luighne is Laighne is</span>
<lb n="1448"/><span>Palap, agus aonmhac Ír .i. Éibhear.  Is iad soin iomorro</span>
<lb n="1449"/><span>an dá fhichid taoiseach tángadar mic Mhíleadh i nÉirinn.  Írial</span>
<lb n="1450"/><span>Fháidh mac Éireamhóin, cheana, i nÉirinn féin rugadh é.</span></p>
<lb n="1451"/>
<lb n="1452"/><p><span>Dála chloinne Míleadh is a gcabhlaigh, ní haithristear</span>
<lb n="1453"/><span>aoinní da scéalaibh gur ghabhadar cuan ag Innbhear Sláinghe</span>
<lb n="1454"/><span>i n-íochtar Laighean, áit ris a ráidhtear cuan Locha Garman</span>
<lb n="1455"/><span>aniú.  Cruinnighid is coimhthionóilid Tuatha Dé Danann 'n-a</span>
<lb n="1456"/><span>dtimcheall gur chuireadar ceo draoidheachta ós a gcionn,</span>
<lb n="1457"/><span>ionnus gur taidhbhrigheadh dóibh gur dhruim muice an t-oiléan</span>
<lb n="1458"/><span>ar a gcionn, agus is de sin ráidhtear Muicinis ré hÉirinn.</span>
<lb n="1459"/><span>Ruaigthear iomorro lé draoidheacht Thuatha Dé Danann mic</span>
<lb n="1460"/><span>Mhíleadh ón dtír amach, gur ghabhadar timcheall Éireann,</span>
<lb n="1461"/><span>agus do ghabhsad cuan i nInnbhear Scéine i n-iarthar Mhumhan;</span>
<lb n="1462"/><span>agus ar dteacht i dtír dhóibh triallaid go Sliabh Mis go</span>
<lb n="1463"/><span>dtarla Banbha go n-a bantracht is go n-a draoithibh orra</span>
<lb n="1464"/><span>ann.  Fiafruighis Aimhirgin a hainm dhi.  "Banbha mh'ainm"</span>
<lb n="1465"/><span>ar sí "agus is uaim ráidhtear Inis Banbha ris an oiléan-so."</span>
<lb n="1466"/><span>Triallaid as sin i Sliabh Eibhlinne go dtarla Fódla</span>
<lb n="1467"/><span>dhóibh ann, agus fiafruighis Aimhirgin a hainm dhi.  "Fódla</span>
<lb n="1468"/><span>mh'ainm" ar sí "agus is uaim ráidhtear Fódla ris an</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="1469"/><p><span>gcrích-se."  Triallaid as sin go hUisneach Midhe, go dtarla</span>
<lb n="1470"/><span>Éire dhóibh san áit sin agus fiafruighis an file a hainm</span>
<lb n="1471"/><span>dhi.  "Éire mh'ainm" ar sí "agus is uaim ráidhtear Éire</span>
<lb n="1472"/><span>ris an oiléan-so."  Agus is ag faisnéis an neithe-se thuas</span>
<lb n="1473"/><span>atá an rann-so as an duain darab tosach: Canam bunadhas</span>
<lb n="1474"/><span>na nGaedheal:</span></p>
<lb n="1475"/>
<lb n="1476"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1477"/><span>Banbha i Sliabh Mis go slóghaibh</span>
<lb n="1478"/><span>Séithreach tuisleach;</span>
<lb n="1479"/><span>Fódla i Sliabh Eibhlinne asnach,</span>
<lb n="1480"/><span>Éire i nUisneach.</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1483"/><span>Ag so thuas an triúr bainríoghan fá mná do thrí macaibh</span>
<lb n="1484"/><span>Cearmada; agus adeirid cuid dona seanchaidhibh nach roinn</span>
<lb n="1485"/><span>tréanach do bhí ar Éirinn ag cloinn Chearmada, acht sealaidheacht</span>
<lb n="1486"/><span>bliadhna ag gach fear díobh agus is é ainm mhná</span>
<lb n="1487"/><span>an té aca do bhíodh i bhflaitheas do bhíodh ar an gcrích ar</span>
<lb n="1488"/><span>feadh na bliadhna soin.  Ag so deismireacht ar an sealaidheacht</span>
<lb n="1489"/><span>flaithis sin:</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1492"/><span>Gach ré mbliadhain do bhíodh soin</span>
<lb n="1493"/><span>An righe ag na flathaibh,</span>
<lb n="1494"/><span>Éire Fódla is Banbha</span>
<lb n="1495"/><span>Triúr ban na laoch lánchalma.</span></p>
<lb n="1496"/>
<lb n="1497"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1498"/><span>Triallaid mic Mhíleadh as sin go Teamhair go dtarladar</span>
<lb n="1499"/><span>trí mic Chearmada .i. Eathúr Ceathúr Teathúr go n-a sluagh</span>
<lb n="1500"/><span>draoidheachta orra ann; agus iarraid mic Mhíleadh cath nó</span>
<lb n="1501"/><span>ceart um cheann na críche ar chloinn Chearmada, agus</span>
<lb n="1502"/><span>adubhradar-san go dtiubhradaois breath Aimhirgin a ndearbhráthar</span>
<lb n="1503"/><span>féin dhóibh agus dá mbeireadh breath éagcóir orra, go muirbhfidís</span>
<lb n="1504"/><span>tré dhraoidheacht é.  Is í breath rug Aimhirgin ar chloinn</span>
<lb n="1505"/><span>Míleadh triall tar a n-ais go hInnbhear Scéine, is iad féin</span>
<lb n="1506"/><span>go líon a sluagh do dhul 'n-a longaibh agus dul feadh naoi</span>
<lb n="1507"/><span>dtonn san muir amach, agus dá roicheadh leo teacht i dtír</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="1508"/><p><span>d'aimhdheoin Tuatha Dé Danann ceart na críche do bheith aca.</span>
<lb n="1509"/><span>Agus do ba lór lé Tuathaibh Dé Danann sin, óir do mheasadar</span>
<lb n="1510"/><span>go dtiocfadh da ndraoidheacht féin gan a léigean tar</span>
<lb n="1511"/><span>a n-ais don chrích chéadna go bráth.</span></p>
<lb n="1512"/>
<lb n="1513"/><p><span>XXII.</span></p>
<lb n="1514"/>
<lb n="1515"/><p><span>Iomthúsa chloinne Míleadh triallaid tar a n-ais go</span>
<lb n="1516"/><span>hInnbhear Scéine, is téid siad 'n-a longaibh feadh naoi dtonn</span>
<lb n="1517"/><span>san muir amach, amhail do orduigh Aimhirgin dóibh.  Mar do </span>
<lb n="1518"/><span>chonncadar draoithe Thuath Dé Danann iad-san ar an muir,</span>
<lb n="1519"/><span>do thógbhadar gaoth gháibhtheach gheintlidhe do chuir anfadh ar</span>
<lb n="1520"/><span>an muir; agus adubhairt Donn mac Míleadh gur ghaoth</span>
<lb n="1521"/><span>draoidheachta í.  "Is eadh," ar Aimhirgin.  Leis sin téid</span>
<lb n="1522"/><span>Arannán sóisear chloinne Míleadh san seolchrann suas, agus</span>
<lb n="1523"/><span>lé sonnadh da dtug an ghaoth tuitis Arannán ar chláraibh na</span>
<lb n="1524"/><span>luinge, gur marbhadh amhlaidh sin é.  Agus leis sin do dhealuigh</span>
<lb n="1525"/><span>luascadh na garbhghaoithe an long 'n-a raibhe Donn ré cách,</span>
<lb n="1526"/><span>agus go grod da éis sin do báthadh é féin is lucht na luinge</span>
<lb n="1527"/><span>mar aon ris, mar atá ceathrar ar fhichid do laochraidh agus</span>
<lb n="1528"/><span>cúigear taoiseach, mar atá Bile mac Brighe Airioch Feabhruadh</span>
<lb n="1529"/><span>Buan Breas is Buaidhne agus dá mhnaoi dhéag agus ceathrar</span>
<lb n="1530"/><span>amhus agus ochtar ré hiomramh, caogad macaomh ar daltachas;</span>
<lb n="1531"/><span>agus is é áit 'n-ar báthadh iad ag na Dumhachaibh ré ráidhtear</span>
<lb n="1532"/><span>Teach Duinn i n-iarthar Mhumhan.  Agus is ó Dhonn mac</span>
<lb n="1533"/><span>Míleadh do báthadh ann ghairmthear Teach Duinn de.  Gonadh</span>
<lb n="1534"/><span>ag faisnéis bháis Duinn is na n-uasal-so do báthadh mar aon</span>
<lb n="1535"/><span>ris atá Eochaidh Ó Floinn san duain darab tosach: Tóisigh</span>
<lb n="1536"/><span>na luingse tar lear.  Ag so mar adeir:</span></p>
<lb n="1537"/>
<lb n="1538"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1539"/><span>Donn is Bile Buan a bhean,</span>
<lb n="1540"/><span>Dil is Airioch mac Míleadh,</span>
<lb n="1541"/><span>Buas Breas Buaidhne go mbloidh,</span>
<lb n="1542"/><span>Do báthadh ag Dumhachaibh.</span></p>
<lb n="1543"/>
<lb n="1544"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1545"/><span>Ir mac Míleadh, iomorro, do scar an t-anfadh an long 'n-a</span>
<lb n="1546"/><span>raibhe ris an gcabhlach is do cuireadh i n-iarthar Dheasmhumhan</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="1547"/><p><span>i dtír í; gur bathadh Ír ann agus gur hadhnaiceadh ag Sceilig</span>
<lb n="1548"/><span>Mhichíl é, amhail adeir an t-ughdar céadna:</span></p>
<lb n="1549"/>
<lb n="1550"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1551"/><span>Aimhirgin file na bhfear</span>
<lb n="1552"/><span>Marbh i gcath Bhile Theineadh;</span>
<lb n="1553"/><span>Marbh Ír ag Sceilig na scál,</span>
<lb n="1554"/><span>'S is marbh san luing Arannán.</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1557"/><span>Gabhais Éireamhón, go gcuid don luingeas mar aon ris, lámh</span>
<lb n="1558"/><span>chlé ré hÉirinn go ráinig bun Innbheir Cholpa ré ráidhtear</span>
<lb n="1559"/><span>Droichead Átha.  Is uime trá ghairthear Innbhear Cholpa don</span>
<lb n="1560"/><span>abhainn sin, do bhrígh gurab innte do báthadh Colpa an</span>
<lb n="1561"/><span>Chloidhimh mac Míleadh ag teacht i dtír ann mar aon ré</span>
<lb n="1562"/><span>hÉireamhón mac Míleadh.  Is follus as sin gur báthadh</span>
<lb n="1563"/><span>cúigear do chloinn Mhíleadh sul do bheanadar sealbh Éireann</span>
<lb n="1564"/><span>do Thuathaibh Dé Danann; gonadh uime sin do rinne file</span>
<lb n="1565"/><span>éigin an rann-so:</span></p>
<lb n="1566"/>
<lb n="1567"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1568"/><span>Do báthadh cóigear díobh sin</span>
<lb n="1569"/><span>Do chlannaibh meara Mílidh;</span>
<lb n="1570"/><span>I gcuantaibh Éireann na rann,</span>
<lb n="1571"/><span>Lé draoidheacht Thuath Dé Danann:</span></p>
<lb n="1572"/>
<lb n="1573"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1574"/><span>mar atá Donn is Ír, Airioch Feabhruadh, Arannán is Colpa</span>
<lb n="1575"/><span>an Cloidhim, ionnus nach raibhe beo don chloinn chéadna ré</span>
<lb n="1576"/><span>linn na hÉireann do bhuain do Thuathaibh Dé Danann acht</span>
<lb n="1577"/><span>triúr, mar atá Éibhear Éireamhón is Aimhirgin.  Iomthúsa na</span>
<lb n="1578"/><span>druinge oile do mhacaibh Míleadh tángadar i dtír i nInnbhear</span>
<lb n="1579"/><span>Scéine, mar atá Éibhear go n-a fhuirinn féin do chabhlach.</span>
<lb n="1580"/><span>Tarla Éire bean Mhic Gréine ar Sliabh Mis riú i gcionn trí</span>
<lb n="1581"/><span>lá iar dteacht i dtír dóibh, agus is ann sin tugadh Cath Sléibhe</span>
<lb n="1582"/><span>Mis idir iad féin is Tuatha Dé Danann, áit ar thuit Fás</span>
<lb n="1583"/><span>bean Úin mic Uige, agus is uaithe ráidhtear Gleann Fáis</span>
<lb n="1584"/><span>ris an ngleann atá ar Sliabh Mis da ngairthear aniú</span>
<lb n="1585"/><span>Gleann Fáis; gonadh da dhearbhughadh sin adeir an file an</span>
<lb n="1586"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="1587"/>
<lb n="1588"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1589"/><span>Gleann Fáis 's é an forus fíor,</span>
<lb n="1590"/><span>Gan imreasan gan imshníomh;</span>
<lb n="1591"/><span>Fás ainm na mná luaidhtear linn,</span>
<lb n="1592"/><span>Do marbhadh isin mórghlinn.</span>
<lb n="1593"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="1594"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1595"/><span>Is san chath chéadna do thuit Scota bean Mhíleadh, agus don</span>
<lb n="1596"/><span>leith thuaidh don ngleann soin atá sí adhlaicthe, láim ré muir;</span>
<lb n="1597"/><span>agus is do shuidhiughadh a báis is a fearta atáid an dá rann-so</span>
<lb n="1598"/><span>síos as an laoidh chéadna:</span></p>
<lb n="1599"/>
<lb n="1600"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1601"/><span>Is san gcath soin fós, ní chél,</span>
<lb n="1602"/><span>Fuair Scota bás is bithég;</span>
<lb n="1603"/><span>Ó nach maireann i gclí chain</span>
<lb n="1604"/><span>Fuair a marbhadh san ghleann-sain.</span></p>
<lb n="1605"/>
<lb n="1606"/><p><span>De sin atá san leith thuaidh</span>
<lb n="1607"/><span>Feart Scota san nglionn nglanfhuar;</span>
<lb n="1608"/><span>Idir an Sliabh láimh ré linn</span>
<lb n="1609"/><span>Ní cian do cháidh ón gcoimhling.</span></p>
<lb n="1610"/>
<lb n="1611"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1612"/><span>Fá hé sin an céadchath tugadh idir mhacaibh Míleadh is Thuatha</span>
<lb n="1613"/><span>Dé Danann, amhail adeir an laoidh chéadna:</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1616"/><span>Céadchath mhac Míleadh go mblaidh,</span>
<lb n="1617"/><span>Ar dteacht a hEaspáinn éachtaigh,</span>
<lb n="1618"/><span>Ag Sliabh Mis fá mana leoin,</span>
<lb n="1619"/><span>Is forus fis is fíreoil.</span></p>
<lb n="1620"/>
<lb n="1621"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1622"/><span>Is iad an dias ban úd do luaidheamar, mar atá Scota is</span>
<lb n="1623"/><span>Fás, agus an dá dhraoi ba dearscnaighthe aca, mar atá Uar</span>
<lb n="1624"/><span>is Eithiar, dream ba táscamhla d'fhine Ghaedhil dar thuit san</span>
<lb n="1625"/><span>chath soin.  Acht cia do marbhadh trí chéad díobh, gidheadh do</span>
<lb n="1626"/><span>marbhadh leo-san deich gcéad do Thuathaibh Dé Danann agus</span>
<lb n="1627"/><span>cuirid i raon madhma amhail séin iad; agus gabhais Éire .i.</span>
<lb n="1628"/><span>bean Mhic Gréine deireadh orra agus triallais go Tailltean</span>
<lb n="1629"/><span>agus nochtais a dáil do chloinn Chearmada.  Anaid iomorro</span>
<lb n="1630"/><span>mic Mhíleadh ar láithreach an chatha, ag adhnacal na druinge</span>
<lb n="1631"/><span>da muinntir do marbhadh, is go háirithe ag adhnacal an dá</span>
<lb n="1632"/><span>dhruadh; gonadh aire sin do rinne an file na roinn seanchusa-so</span>
<lb n="1633"/><span>síos:</span></p>
<lb n="1634"/>
<lb n="1635"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1636"/><span>Fágbham san maidin Sliabh Mis,</span>
<lb n="1637"/><span>Fuaramar ágh is aithis;</span>
<lb n="1638"/><span>Ó chlannaibh an Daghdha duinn</span>
<lb n="1639"/><span>Do lannaibh calma comhluinn.</span>
<lb n="1640"/></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="1641"/><p><span>Do chuirsiom cath go calma</span>
<lb n="1642"/><span>Ar shiabhraibh Inse Banbha;</span>
<lb n="1643"/><span>Dar thuit deich gcéad ceann i gceann</span>
<lb n="1644"/><span>Linn do Tuathaibh Dé Danann.</span></p>
<lb n="1645"/>
<lb n="1646"/><p><span>Sé caogad fear dar ndáimh-ne</span>
<lb n="1647"/><span>Do shluagh adhbhal Easpáinne,</span>
<lb n="1648"/><span>Ag sin a dtorchair dar sluagh,</span>
<lb n="1649"/><span>Ré heasbhaidh an dá dheaghdhruadh:</span></p>
<lb n="1650"/>
<lb n="1651"/><p><span>Uar agus Eithiar na n-each</span>
<lb n="1652"/><span>Ionmhain dias dhána dheimhneach;</span>
<lb n="1653"/><span>Leac ós a leachtaibh go lom,</span>
<lb n="1654"/><span>'N-a bhfeartaibh Féine fágbhom.</span></p>
<lb n="1655"/>
<lb n="1656"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1657"/><span>Ochtar iomorro do thaoiseachaibh an tsluaigh do thuit ar</span>
<lb n="1658"/><span>muir lé draoidheacht Thuaithe Dé Danann, amhail adubhramar</span>
<lb n="1659"/><span>thuas, mar atá Ír i Sceilig Mhichíl, Arannán as an seolchrann</span>
<lb n="1660"/><span>Donn go n-a chúigear taoiseach ar n-a mbáthadh ag Teach</span>
<lb n="1661"/><span>Duinn.  Do thuiteadar fós ocht ríoghna ann .i. dias díobh</span>
<lb n="1662"/><span>mar aon ré Donn, mar atá Buan bean Bhile, is Dil inghean</span>
<lb n="1663"/><span>Mhíleadh Easpáinne, bean is siúr Dhuinn.  Do báthadh iomorro</span>
<lb n="1664"/><span>Scéine bean Aimhirgin i n-Innbhear Scéine, gonadh uaithe</span>
<lb n="1665"/><span>ghairmthear Innbhear Scéine don abhainn atá i gCiarraidhe.</span>
<lb n="1666"/><span>Fuair Fial bean Lughaidh mic Íotha bás do náire ar bhfaicsin</span>
<lb n="1667"/><span>a nochta da céile ar dteacht ó shnámh dhi; gonadh uaithe</span>
<lb n="1668"/><span>ghairmthear Innbhear Féile don abhainn sin ó shoin i le;</span>
<lb n="1669"/><span>do marbhadh fós Scota is Fás i gCath Sléibhe Mis, amhail</span>
<lb n="1670"/><span>adubhramar thuas.  Do éagadar fós dias eile dhíobh, mar</span>
<lb n="1671"/><span>atá bean Ír is bean Muirtheimhne mic Breoghain; gonadh iad</span>
<lb n="1672"/><span>sin na hocht ríoghna is na hocht dtaoisigh do cailleadh do</span>
<lb n="1673"/><span>shluagh chloinne Míleadh ó theacht i nÉirinn dóibh go cur</span>
<lb n="1674"/><span>Chatha Tailltean.  Ag so síos anmanna an mhóirsheisir sin ban</span>
<lb n="1675"/><span>is fearr táinig lé macaibh Míleadh i nÉirinn do réir an</span>
<lb n="1676"/><span>Leabhair Ghabhála: Scota Tea Fial Fás Líobhra Odhbha agus</span>
<lb n="1677"/><span>Scéine.  Ag so síos suidhiughadh an tseanchaidh air sin, agus</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="1678"/><p><span>cia an fear do bhí ag gach mnaoi dhíobh ag ar mhair a fear</span>
<lb n="1679"/><span>ag teacht i nÉirinn dóibh.</span></p>
<lb n="1680"/>
<lb n="1681"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1682"/><span>Seacht mná is fearr táinig i le</span>
<lb n="1683"/><span>Lé macaibh Míleadh uile:</span>
<lb n="1684"/><span>Tea Fial Fás, feairrde dhe,</span>
<lb n="1685"/><span>Líobhra Odhbha Scot Scéine.</span></p>
<lb n="1686"/>
<lb n="1687"/><p><span>Tea bean Éireamhóin na n-each,</span>
<lb n="1688"/><span>Is Fial fós fá bean Luighdheach;</span>
<lb n="1689"/><span>Fás bean Úin mic Oige iar sin,</span>
<lb n="1690"/><span>Agus Scéine bean Aimhirgin.</span></p>
<lb n="1691"/>
<lb n="1692"/><p><span>Líobhra Bean Fhuaid, caoin a bla,</span>
<lb n="1693"/><span>Scota an aontumha is Odhbha;</span>
<lb n="1694"/><span>Ag sin na mná nachar mhear</span>
<lb n="1695"/><span>Táinig lé macaibh Míleadh.</span></p>
<lb n="1696"/>
<lb n="1697"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1698"/><span>Iomthúsa chloinne Míleadh, an drong díobh táinig i dtír le</span>
<lb n="1699"/><span>hÉibhear, lér cuireadh Cath Sléibhe Mis, triallaid i ndáil</span>
<lb n="1700"/><span>Éireamhóin go bun Innbhir Cholpa; agus mar rángadar a</span>
<lb n="1701"/><span>chéile ann sin do fhógradar cath ar thrí macaibh Cearmada</span>
<lb n="1702"/><span>is ar Tuaithaibh Dé Dannan ar cheana.  Is ann sin do</span>
<lb n="1703"/><span>cuireadh Cath Tailltean eatorra agus do chuaidh an briseadh</span>
<lb n="1704"/><span>ar chloinn Chearmada ag macaibh Míleadh áit ar thuit Mac</span>
<lb n="1705"/><span>Gréine lé hAimhirgin, Mac Cuill lé hÉibhear, agus Mac</span>
<lb n="1706"/><span>Céacht lé Éireamhón, amhail adeir an seancha:</span></p>
<lb n="1707"/>
<lb n="1708"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1709"/><span>Atrorchair Mac Gréine geal</span>
<lb n="1710"/><span>I dTailltean lé hAimhirgean;</span>
<lb n="1711"/><span>Mac Cuill lé hÉibhear an óir,</span>
<lb n="1712"/><span>Mac Cécht do láimh Éireamhóin.</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1715"/><span>Do thuiteadar fós a dtrí ríoghna ann, mar atá Éire is</span>
<lb n="1716"/><span>Fódla is Banbha; gonadh uime sin is da dhearbhadh cia an</span>
<lb n="1717"/><span>dream lér thuiteadar, do rinne an seancha an rann-so:</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1720"/><span>Fódla lé hEatan go n-uaill,</span>
<lb n="1721"/><span>Lé Caichér Banbha go mbuaidh;</span>
<lb n="1722"/><span>Éire sonn lé Suighre iar sin:</span>
<lb n="1723"/><span>Is iad oidheadha an trír sin.</span></p>
<lb n="1724"/>
<lb n="1725"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1726"/><span>Tuitid iomorro urmhór shluagh Thuath Dé Dhanann ar cheana</span>
<lb n="1727"/><span>agus ar mbeith ag leanmhain na ruaige do shluagh mhac</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="1728"/><p><span>Míleadh san aird budh thuaidh marbhthar san tóraidheacht soin</span>
<lb n="1729"/><span>dá thaoiseach do shluagh mhac Míleadh, mar atá Cuailgne mac</span>
<lb n="1730"/><span>Breoghain ar Sliabh Cuailgne agus Fuad mac Breoghain</span>
<lb n="1731"/><span>ar Sliabh Fuaid.</span></p>
<lb n="1732"/>
<lb n="1733"/><p><span>XXIII.</span></p>
<lb n="1734"/>
<lb n="1735"/><p><span>Tar éis iomorro Tuath Dé Danann do dhíbirt, is na</span>
<lb n="1736"/><span>hÉireann do bheith ar a gcumas féin aca, roinnis Éibhear is</span>
<lb n="1737"/><span>Éireamhón Éire eatorra; agus do réir druinge ré seanchus,</span>
<lb n="1738"/><span>is í roinn do rinneadh eatorra, an leath thuaidh do bheith ag</span>
<lb n="1739"/><span>Éireamhón ó Bhóinn is ó Shruibh Broin budh thuaidh; is ón</span>
<lb n="1740"/><span>teorainn chéadna budh dheas go Tuinn Clíodhna ag Éibhear.</span>
<lb n="1741"/><span>Ag so mar adeir an seancha ar an roinn-se.  Éireamhón</span>
<lb n="1742"/><span>is Éibhear ard, tosach na duaine:</span></p>
<lb n="1743"/>
<lb n="1744"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1745"/><span>Ar an leith thuaidh, beart gan bhrón,</span>
<lb n="1746"/><span>Gabhais an fhlaith Éireamhón</span>
<lb n="1747"/><span>Ó Shruibh Broin, buadhach an roinn,</span>
<lb n="1748"/><span>Tar gach mbuidhin go Bóainn.</span></p>
<lb n="1749"/>
<lb n="1750"/><p><span>Éibhear mac Míleadh go rath</span>
<lb n="1751"/><span>Do ghabh an leath theas deaghmhaith;</span>
<lb n="1752"/><span>Ó Bhóinn fuair, fá cródha an roinn,</span>
<lb n="1753"/><span>Go tuinn inghine Geanoinn.</span></p>
<lb n="1754"/>
<lb n="1755"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1756"/><span>Téid iomorro cúigear do phríomhthaoiseachaibh shluaigh mhac</span>
<lb n="1757"/><span>Míleadh lé hÉireamhón ar a mhir féin don roinn, agus gabhaid</span>
<lb n="1758"/><span>fearann uaidh, agus do rinne gach neach díobh dúnphort</span>
<lb n="1759"/><span>'n-a roinn féin don fhearann.  Ag so an cúigear taoiseach</span>
<lb n="1760"/><span>do ghabh lé hÉireamhón, mar atá Aimhirgin Goistean Séadgha</span>
<lb n="1761"/><span>Sobhairce is Suirghe.  Ag so síos na ríoghratha do tógbhadh</span>
<lb n="1762"/><span>lé hÉireamhón is lé n-a chúigear taoiseach.  Ar dtús do</span>
<lb n="1763"/><span>thógaibh sé féin Ráith Beitheach i nAirgeadros ar bruach na</span>
<lb n="1764"/><span>Feoire i nOsruighe.  Do thógaibh fós Aimhirgin Turlach Innbhir</span>
<lb n="1765"/><span>Mhóir.  Do tógbhadh lé Sobhairce Dún Sobhairce.  Do tógbhadh</span>
<lb n="1766"/><span>lé Séadgha Dún Deilginse i gcrích Chualann.  Do</span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="1767"/><p><span>tógbhadh lé Goistean Cathair Náir.  Do tógbhadh lé Suirghe</span>
<lb n="1768"/><span>Dún Éadair.</span></p>
<lb n="1769"/>
<lb n="1770"/><p><span>Ag so an cúigear do ghabh lé hÉibhear, mar atá Caichér</span>
<lb n="1771"/><span>Manntán Én Oige is Fulmán.  Do tógbhadh mar an gcéadna</span>
<lb n="1772"/><span>ráith leis gach n-aon díobh.  Ar dtús do tógbhadh lé hÉibhear</span>
<lb n="1773"/><span>féin Ráith Eoamhain i Laigheanmhaigh; lé Caichér Dún Inn</span>
<lb n="1774"/><span>i n-iarthar Éireann; lé Manntán Cumhdach Cairrge Bladhruidhe;</span>
<lb n="1775"/><span>lé hÉn mac Oige Ráith Airde Suird; lé Fulman Ráith</span>
<lb n="1776"/><span>Chairrge Feadha.</span></p>
<lb n="1777"/>
<lb n="1778"/><p><span>Cúig glúine déag is fiche ó Éibhear go hÁdhamh, mar adeir</span>
<lb n="1779"/><span>an file:</span></p>
<lb n="1780"/>
<lb n="1781"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1782"/><span>Cúig glúine déag ré a ndeaghoil,</span>
<lb n="1783"/><span>Is fiche glún geinealoigh,</span>
<lb n="1784"/><span>Tréad féinneadh gan cruas um chradh</span>
<lb n="1785"/><span>Suas ó Éibhear go hÁdhamh.</span></p>
<lb n="1786"/>
<lb n="1787"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1788"/><span>Is i céadfaidh dhruinge oile ré seanchus gurab í roinn</span>
<lb n="1789"/><span>do rinne Éibhear is Éireamhón ar Éirinn, dá Chúigeadh Mumhan</span>
<lb n="1790"/><span>do bheith ag Éibhear; Cúigeadh Connacht is Cúigeadh Laighean</span>
<lb n="1791"/><span>do bheith ag Éireamhón; is Cúigeadh Uladh do bheith ag Éibhear</span>
<lb n="1792"/><span>mac Ír mic Míleadh agus ag cuid oile do na taoiseachaibh</span>
<lb n="1793"/><span>táinig lé macaibh Míleadh; is tríocha céad Chorca Laighdhe</span>
<lb n="1794"/><span>san Mhumhain teas tugadar do Lughaidh mac Íotha mac</span>
<lb n="1795"/><span>dearbhráthar a seanathar.  Agus is móide mheasaim an chéadfaidh</span>
<lb n="1796"/><span>sin do beith fírinneach gurab i Laighnibh do bhí príomhlongport</span>
<lb n="1797"/><span>Éireamhóin, mar atá Ráith Beitheach i nAirgeadros,</span>
<lb n="1798"/><span>láimh ré Feoir, agus fós gurab san Mhumhain go bunadhasach do</span>
<lb n="1799"/><span>áitigheadar sliocht Éibhir agus sliocht Éireamhóin i gConnachtaibh</span>
<lb n="1800"/><span>is i Laighnibh, agus sliocht Rudhruidhe mic Sithrighe</span>
<lb n="1801"/><span>táinig ó Éibhear mac Ír mic Míleadh i nUlltaibh.  Ón Rudhruidhe</span>
<lb n="1802"/><span>sin iomorro ghairmthear Clanna Rudhruidhe do na fíor-Ulltachaibh</span>
<lb n="1803"/><span>agus gach drong do na sleachtaibh-se do chuaidh i gcúigeadhaibh</span>
<lb n="1804"/><span>a chéile do dhéanamh fearainn is gabháltais, mar</span>
<lb n="1805"/><span>atá teacht chloinne Rudhruidhe go Laighnibh .i. sliocht Conaill</span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="1806"/><p><span>Chearnaigh i Laoighis agus sliocht Fearghusa mic Róigh i</span>
<lb n="1807"/><span>gConmhaicne Chonnacht is i gCorca Moruadh is i gCiarraidhe</span>
<lb n="1808"/><span>Mumhan, agus muinntear Dhuibhidhir do shliocht Cairbre</span>
<lb n="1809"/><span>Chluitheachair mic Conchorb do shliocht Labhraidh Loingsigh, agus</span>
<lb n="1810"/><span>muinntear Riain do shliocht Cathaoir Mhóir, ó Laighnibh</span>
<lb n="1811"/><span>tángadar don Mhumhain.  Is cian d'éis na ronna-so do rinne</span>
<lb n="1812"/><span>Éibhear is Éireamhón ar Éirinn rángadar na foirne sin</span>
<lb n="1813"/><span>as a gcríochaibh féin i dtíribh oile i nÉirinn.  Is follus fós</span>
<lb n="1814"/><span>gurab ré linn Mhuireadhaigh Tírigh do chuadar na trí Cholla</span>
<lb n="1815"/><span>go n-a mbráithribh ó Chonnachtaibh do dhéanamh gabháltais</span>
<lb n="1816"/><span>ar Ulltaibh, gur bheanadar roinn mhór do Cúigeadh Uladh dhíobh</span>
<lb n="1817"/><span>ar éigin, mar atá Modhairn Uí mac Uais is Uí Chriomhthainn</span>
<lb n="1818"/><span>go bhfuilid drong mhór dhíobh da háitiughadh aniú, mar atá</span>
<lb n="1819"/><span>Raghnall mac Samhairle Iarla Antruim nó nAondroma ó</span>
<lb n="1820"/><span>Cholla Uais; Mag Uidhir Mag Mathghamhna is Ó hAnnluain</span>
<lb n="1821"/><span>ó Cholla Dá Chríoch.</span></p>
<lb n="1822"/>
<lb n="1823"/><p><span>Is ré linn Chormaic mic Airt fós tángadar Déisigh .i.</span>
<lb n="1824"/><span>cine do shliocht Éireamhóin, don Mhumhain, gur ghabhadar fearann</span>
<lb n="1825"/><span>innte.  Is ré linn iomorro Fhiachaidh Muilleathain mic</span>
<lb n="1826"/><span>Eoghain Mhóir mic Oiliolla Óluim do bheith i ríoghacht Mumhan</span>
<lb n="1827"/><span>táinig Cairbre Músc, duine uasal do shliocht Éireamhóin, ré</span>
<lb n="1828"/><span>dán go Fiachaidh, go bhfuair a bhfuil d'fhearann ó Shlighe</span>
<lb n="1829"/><span>Dhála .i. Bealach Mór Osruighe go Cnoc Áine Cliach i nduais a</span>
<lb n="1830"/><span>dhána, amhail léaghthar i Leabhar Ard Macha, agus is ón</span>
<lb n="1831"/><span>gCairbre Músc-so ghairthear Múscruidhe Tíre don dá</span>
<lb n="1832"/><span>Urmhumhain.  Agus go grod da éis sin rángadar cuid do</span>
<lb n="1833"/><span>shíol Éibhir mar atá sliocht Cormaic Gaileang i gConnachtaibh,</span>
<lb n="1834"/><span>mar atáid Gaileanga is Luighne, agus is da sliocht Ó hEadhra</span>
<lb n="1835"/><span>is Ó Gadhra san leith thuaidh.  Agus mar sin da gach aicme is</span>
<lb n="1836"/><span>da gach cinéal oile ráinig i dtír oile i nÉirinn, ní do bhíthin</span>
<lb n="1837"/><span>na ronna do rinne Éibhear is Éireamhón do chuadar ionnta;</span></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="1838"/><p><span>agus da réir sin measaim an chéadfaidh dhéidheanach do bheith</span>
<lb n="1839"/><span>fírinneach; óir ní hinmheasta gurab san mír ráinig Éibhear</span>
<lb n="1840"/><span>'n-a bhfuil Airgeadros do thóigeobhadh Éireamhón a</span>
<lb n="1841"/><span>chéadphríomhráith, mar atá Ráith Beitheach i nAirgeadros.  Uime</span>
<lb n="1842"/><span>sin measaim gurab 'n-a mhír féin do rinne í, agus da réir</span>
<lb n="1843"/><span>sin gurab do roinn Éireamhóin Cúigeadh Laighean, amhail</span>
<lb n="1844"/><span>adeir an chéadfaidh dhéidheanach.</span></p>
<lb n="1845"/>
<lb n="1846"/><p><span>Tarla file foghlumtha is cruitire ceoilbhinn .i. Cir mac</span>
<lb n="1847"/><span>Cis an file, agus Ónaoi an cruitire, ar an druing táinig</span>
<lb n="1848"/><span>lé macaibh Míleadh i nÉirinn; agus adubhairt Éibhear gurab</span>
<lb n="1849"/><span>aige féin do bheidís; adubhairt Éireamhón cheana gurab</span>
<lb n="1850"/><span>aige féin do bheidís.  Acht cheana is é ordughadh do chuaidh</span>
<lb n="1851"/><span>eatorra a roinn ré chéile tré chrannchur do chur ortha; agus</span>
<lb n="1852"/><span>tuitis crann Éibhir ar an oirfideach agus crann Éireamhóin</span>
<lb n="1853"/><span>ar an bhfile; gonadh ag faisnéis an imreasain-se atáid</span>
<lb n="1854"/><span>na roinn-se síos a Psaltair Chaisil:</span></p>
<lb n="1855"/>
<lb n="1856"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1857"/><span>Do chuirsiod crannchor go cóir</span>
<lb n="1858"/><span>Ar an dias ndána ndíomhóir;</span>
<lb n="1859"/><span>Go ráinig don fhior a ndeas</span>
<lb n="1860"/><span>An cruitire cóir coimhdheas.</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>Ráinig fós don fhior a dtuaidh</span>
<lb n="1863"/><span>An t-ollamh gus an ollbhuaidh;</span>
<lb n="1864"/><span>Gonadh de sin ráinig smacht</span>
<lb n="1865"/><span>Órdan agus ollamhnacht,</span></p>
<lb n="1866"/>
<lb n="1867"/><p><span>Téidbhinneas ciuil caoine dreann</span>
<lb n="1868"/><span>I ndeas i ndeisceart Éireann;</span>
<lb n="1869"/><span>Is amhlaidh bhias go bráth mbras,</span>
<lb n="1870"/><span>Amhail atá san seanchas.</span></p>
<lb n="1871"/>
<lb n="1872"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1873"/><span>Tángadar cheithre moghaidh fichead lé macaibh Míleadh i</span>
<lb n="1874"/><span>nÉirinn, agus do bheanadar cheithre maighe fichead a coill iar</span>
<lb n="1875"/><span>dteacht i nÉirinn dóibh, agus is uatha féin ainmnighthear na</span>
<lb n="1876"/><span>maighe sin.  Ag so anmanna na bhfear soin: Aidhne An</span>
<lb n="1877"/><span>Asal Méidhe Morbha Midhe Cuibh Cliú Ceara Réir Slán</span>
<lb n="1878"/><span>Léighe Lithfe Line Lighean Trea Dula Adhar Airiu Déise</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="1879"/><p><span>Deala Fea Feimhean agus Seara; agus atáid na hanmanna</span>
<lb n="1880"/><span>soin go cinnte ar na maighibh céadna i nÉirinn aniú.</span></p>
<lb n="1881"/>
<lb n="1882"/><p><span>Tug fós Tea inghean Luighdheach mic Íotha .i. bean Éireamhóin</span>
<lb n="1883"/><span>fá deara múr do thógbhail di féin i Liathdruim ré raidhtear</span>
<lb n="1884"/><span>Teamhair aniú; agus is ó Thea inghin Luighdheach ghoirthear</span>
<lb n="1885"/><span>Teamhair don tulaigh sin .i. múr Tea.</span></p>
<lb n="1886"/>
<lb n="1887"/><p><span>Do bhádar mic Mhíleadh i gcomhfhlaitheas Éireann feadh</span>
<lb n="1888"/><span>bliadhna go dtarla imreasan eatorra fá sheilbh na dtrí</span>
<lb n="1889"/><span>ndromonn is fearr do bhí i nÉirinn .i. Druim Clasaigh i</span>
<lb n="1890"/><span>gcrích Mhaine is Druim Beitheach i Maonmhaigh is Druim</span>
<lb n="1891"/><span>Finghin i gConnachtaibh.  Is ann sin iomorro tugadh cath idir</span>
<lb n="1892"/><span>Éibhear is Éireamhón i nUibh Fáilghe ag Brú Bhriodáin ag</span>
<lb n="1893"/><span>tóchar idir dá mhagh i dtuaith Ghéisille.  Do briseadh d'Éibhear</span>
<lb n="1894"/><span>san chath soin; is do marbhadh é féin is triar taoiseach da</span>
<lb n="1895"/><span>mhuinntir ann mar atá Suirghe Sobhairce is Goistean.  Ag</span>
<lb n="1896"/><span>so mar adeir an file ar an ní-se ag faisnéis adhbhair an</span>
<lb n="1897"/><span>imreasain:</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1900"/><span>Do roinnsiod Banbha gan brón</span>
<lb n="1901"/><span>Éibhear agus Éireamhón,</span>
<lb n="1902"/><span>Go dtáinig uabhar a mban,</span>
<lb n="1903"/><span>Bliadhain gan chreich gan chogadh,</span></p>
<lb n="1904"/>
<lb n="1905"/><p><span>Do ráidh bean Éibhir na gcath</span>
<lb n="1906"/><span>Mun budh lé Druim caoin Clasach,</span>
<lb n="1907"/><span>Druim Beitheach, Druim Finghin finn,</span>
<lb n="1908"/><span>Nach beith aonoidhche i nÉirinn.</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>Torchair Éibhear, anba an fear,</span>
<lb n="1911"/><span>Lé hÉireamhón mac Míleadh;</span>
<lb n="1912"/><span>Fuair i dtuath Ghéisille a ghoin,</span>
<lb n="1913"/><span>San maidin ar Maigh Smearthoin.</span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1916"/><span>Ag so mar adeir an file Tanuidhe ag teacht leis an ní</span>
<lb n="1917"/><span>gceadna:</span></p>
<lb n="1918"/>
<lb n="1919"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1920"/><span>A éigse Banbha go mblaidh,</span>
<lb n="1921"/><span>An feas daoibh nó an bhfeadbhair,</span>
<lb n="1922"/><span>Créad fár cuireadh an cath mór</span>
<lb n="1923"/><span>Ar Éibhear lé hÉireamhón?</span>
<lb n="1924"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="1925"/><p><span>Inneosad uaim daoibh-se sain -</span>
<lb n="1926"/><span>An fáth fá ndearna an fhionghail,</span>
<lb n="1927"/><span>Um thrí dromannaibh gan dreim</span>
<lb n="1928"/><span>Is fearr do bhí i nÉireinn:</span></p>
<lb n="1929"/>
<lb n="1930"/><p><span>Druim Finghin Druim Clasaigh cain,</span>
<lb n="1931"/><span>Druim Beitheach i gConnnachtaibh;</span>
<lb n="1932"/><span>'Ga gcosnamh sin ní rádh glé,</span>
<lb n="1933"/><span>Tugadh an t-ár-so, a éigse.</span></p>
<lb n="1934"/>
<lb n="1935"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1936"/><span>XXIV.</span></p>
<lb n="1937"/>
<lb n="1938"/><p><span>Do ríoghaibh chloinne Míleadh ria gCreideamh annso, agus fad a</span>
<lb n="1939"/><span>bhflaitheasa i nÉirinn.</span></p>
<lb n="1940"/>
<lb n="1941"/><p><span>Do ghabh Éireamhón, iar mbeith i gcomhfhlaitheas Éireann</span>
<lb n="1942"/><span>ré hÉibhear feadh bliadhna, flaitheas iomlán Éireann cheithre</span>
<lb n="1943"/><span>bliadhna déag d'éis mharbhtha Éibhir i gCath Airgeadrois, do</span>
<lb n="1944"/><span>réir dhruinge ré seanchus, amhail adeir an rann-so:</span></p>
<lb n="1945"/>
<lb n="1946"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1947"/><span>Cheithre bliadhna déag rodfeas</span>
<lb n="1948"/><span>d'Éireamhón i n-ardfhlaitheas;</span>
<lb n="1949"/><span>Iar gCath Airgeadrois go n-ágh</span>
<lb n="1950"/><span>Mar ar thuit Éibhear iomlán.</span></p>
<lb n="1951"/>
<lb n="1952"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1953"/><span>Gidheadh is í céadfaidh choithcheann na seanchadh nach i gCath</span>
<lb n="1954"/><span>Airgeadrois do marbhadh Éibhear acht i gCath Géisille, amhail</span>
<lb n="1955"/><span>adubhramar thuas.  Is ré linn Éireamhóin do rinneadh na</span>
<lb n="1956"/><span>gníomha-so síos, mar atá Cath Cúile Caichéir i gcionn bliadhna</span>
<lb n="1957"/><span>d'éis mharbhtha Éibhir; agus is ann sin do thuit Caichér .i.</span>
<lb n="1958"/><span>taoiseach do mhuinntir Éibhir, lé hAimhirgin mac Míleadh.</span>
<lb n="1959"/><span>I gcionn bliadhna da éis sin, do thuit Aimhirgin lé hÉireamhón</span>
<lb n="1960"/><span>i gcath Bile Theineadh i gCúlaibh Breagh; agus is ann san</span>
<lb n="1961"/><span>mbliadhain sin do lingeadar naoi mBrosnacha Éile is trí</span>
<lb n="1962"/><span>hUinnsionna Ua nOiliolla fá thír i nÉirinn.  An treas</span>
<lb n="1963"/><span>bliadhain da éis sin do thuit Fulmán agus Manntán .i. dias</span>
<lb n="1964"/><span>taoiseach do mhuinntir Éibhir, lé hÉireamhón i gCath Breoghain</span>
<lb n="1965"/><span>i bhFréamhainn.  Do lingeadar ocht locha fó thír i nÉirinn i</span></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="1966"/><p><span>bhflaitheas Éireamhóin, mar atá Loch Cime, agus Magh Sreing</span>
<lb n="1967"/><span>ainm an mhachaire tar ar ling an loch; Loch Buadhaigh Loch</span>
<lb n="1968"/><span>Bagha Loch Réin Loch Fionnmhaighe Loch Gréine Loch Riach, agus</span>
<lb n="1969"/><span>Magh Maoin ainm an mhachaire tar a dtáinig sí; Loch Dá</span>
<lb n="1970"/><span>Chaoch i Laighnibh agus Loch Laogh i nUlltaibh.  An ceathramhadh</span>
<lb n="1971"/><span>bliadhain da éis sin do marbhadh Ún Én is Eatan i gcath</span>
<lb n="1972"/><span>Comhruire i Midhe lé hÉireamhón, agus do tógbhadh a bhfearta</span>
<lb n="1973"/><span>ann.  An bhliadhain chéadna do lingeadar na trí Suca fá</span>
<lb n="1974"/><span>thír i gConnachtaibh.</span></p>
<lb n="1975"/>
<lb n="1976"/><p><span>Adeirid drong ré seanchus gurab é Éireamhón do roinn</span>
<lb n="1977"/><span>cúig cúigeadha Éireann d'éis bháis Éibhir ar chuid do na</span>
<lb n="1978"/><span>taoiseachaibh do bhí aige.  Tug ar dtús Cúigeadh Laighean</span>
<lb n="1979"/><span>do Chriomhthann Sciathbhéal do Dhomhnannchaibh, duine uasal</span>
<lb n="1980"/><span>d'iarmhar bhFear mBolg.  Tug fós dá Chúigeadh Mumhan do</span>
<lb n="1981"/><span>cheithre macaibh Éibhir, mar atá Ér Orba Fearón is Feargna.</span>
<lb n="1982"/><span>Tug arís Cúigeadh Connacht d'Ún mac Oige agus do Eatan,</span>
<lb n="1983"/><span>dias taoiseach da dtáinig leis ón Easpáinn.  Mar an</span>
<lb n="1984"/><span>gcéadna do fhágaibh Cúigeadh Uladh ag Éibhear mac Ír .i. mac</span>
<lb n="1985"/><span>a dhearbhráthar féin.</span></p>
<lb n="1986"/>
<lb n="1987"/><p><span>Is i bhflaitheas Éireamhóin iomorro tangadar Cruithnigh .i.</span>
<lb n="1988"/><span>Picti, sluagh do thriall ón Tracia, go hÉirinn; agus do réir</span>
<lb n="1989"/><span>Chormaic mic Cuileannáin 'n-a Psaltair is é fáth fár fhágbhadar</span>
<lb n="1990"/><span>an Tracia tré mar do thogair Policornus, rí na</span>
<lb n="1991"/><span>Tracia, inghean álainn aontumha do bhí ag Gud ardtaoiseach</span>
<lb n="1992"/><span>na gCruithneach d'éigniughadh, agus iad féin i seilbh bhuannachta</span>
<lb n="1993"/><span>na críche.  Ar n-a bhraith cheana do Ghud agus da Chruithneachaibh</span>
<lb n="1994"/><span>go raibhe an rí ar tí na hinghine d' éigniughadh,</span>
<lb n="1995"/><span>marbhthar leo é, agus tréigid an tír uime sin, agus triallaid</span>
<lb n="1996"/><span>ó chrích go crích go rochtain na Fraingce dhóibh mar a bhfuaradar</span>
<lb n="1997"/><span>congbháil buannachta agus fearann ó rígh Frangc áit ar</span>
<lb n="1998"/><span>thógbhadar cathair ris a ráidhtear Pictauium ó na Pictibh .i.</span>
<lb n="1999"/><span>Cruithnigh lér tógbhadh í.  Agus mar do chualaidh rí Frangc</span>
<lb n="2000"/><span>teist scéimhe na hinghne do thogair a beith 'n-a leannán leaptha</span></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="2001"/><p><span>aige féin.  Ar n-a chlos sin do Ghud triallais go líon a</span>
<lb n="2002"/><span>mhuinntire ar teitheadh leis an inghin go hÉirinn, agus ar</span>
<lb n="2003"/><span>mbeith ar muir dhóibh, éagais an inghean aca; agus gabhaid féin</span>
<lb n="2004"/><span>da éis sin cuan i nInnbhear Sláinghe.  Tig Beda leis an</span>
<lb n="2005"/><span>ní-se san chéadchaibidil don chéidleabhar do Stair Eagailse</span>
<lb n="2006"/><span>na Sacsan, acht amháin go n-abair gurab san taobh thuaidh</span>
<lb n="2007"/><span>d'Éirinn tángadar i dtír, mar a n-abair: "Tarla do chine</span>
<lb n="2008"/><span>na bPict teacht ón Scitia, amail adeirthear, i mbeagán do</span>
<lb n="2009"/><span>luingeas fhada san oigian lé seoladh nó lé séideadh na</span>
<lb n="2010"/><span>ngaoth, tigheacht leath amuigh do uile-theorannaibh na Breataine,</span>
<lb n="2011"/><span>teacht i nÉirinn, agus ar bhfagháil chinidh na Scot rompa</span>
<lb n="2012"/><span>do iarradar ionadh comhnuidhthe dhóibh féin ann sin, agus ní</span>
<lb n="2013"/><span>bhfuaradar."  Gidheadh ní i dtuaisceart Éireann tángadar</span>
<lb n="2014"/><span>i dtír, acht ag bun Innbhir Shláinghe i gcuan Locha Garman,</span>
<lb n="2015"/><span>amhail adubhramar.  Agus táinig Criomhthann Sciathbhéal, do </span>
<lb n="2016"/><span>bhí i gceannas Laighean ó Éireamhón an uair sin, n-a ndáil</span>
<lb n="2017"/><span>ann sin agus do rinne cáirdeas riú.</span></p>
<lb n="2018"/>
<lb n="2019"/><p><span>Is iad fá taoisigh don chabhlach soin Gud agus a mhac</span>
<lb n="2020"/><span>Cathluan; agus is uime do cheangail Criomhthann cáirdeas riú,</span>
<lb n="2021"/><span>do bhrígh go rabhadar dronga d' uaislibh na Breataine da</span>
<lb n="2022"/><span>ngairthí Tuatha Fiodhgha ag gabháil neirt i bhFothartaibh do</span>
<lb n="2023"/><span>gach leith do bhun na Sláinghe.  Is amhlaidh do bhádar an</span>
<lb n="2024"/><span>drong soin agus neimh ar arm gach aoin aca, ionnus madh beag</span>
<lb n="2025"/><span>nó mór an chréacht do-níthí leo ní ghabhadh leigheas ar bith</span>
<lb n="2026"/><span>greim don othar go bhfaghadh bás.  Agus do chualaidh Criomhthann</span>
<lb n="2027"/><span>go raibhe draoi deigheolach da ngairthí Trostán i</span>
<lb n="2028"/><span>bhfochair na gCruithneach do-bhéaradh leigheas dó féin agus da</span>
<lb n="2029"/><span>mhuinntir i gcoinne na neimhe do bhíodh ar armaibh Tuaithe</span>
<lb n="2030"/><span>Fiodhgha; agus do fhiafruigh do Throstán créad an leigheas do </span>
<lb n="2031"/><span>dhéanadh i n-aghaidh neimhe arm na druinge úd do luaidheamar.</span>
<lb n="2032"/><span>"Cuirthear leat," ar Trostán, "trí caogad bó mhaol fhionn</span>
<lb n="2033"/><span>da gcrúdh is cuirthear an lacht do géabhthar uatha i log ar</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="2034"/><p><span>lár an mhachaire 'n-a gcleachtar libh bheith ag comhrac riú,</span>
<lb n="2035"/><span>agus fógair cath orra ar an machaire gcéadna; agus gach</span>
<lb n="2036"/><span>aon dod mhuinntir loitfidhear leo, téidheadh don log da</span>
<lb n="2037"/><span>fhothrugadh, agus budh slán ó ghoimh na neimhe é.  Do rinneadh</span>
<lb n="2038"/><span>lé Criomhthann a ndubhairt an draoi, agus fógrais Cath</span>
<lb n="2039"/><span>Arda Leamhnachta ar Thuathaibh Fiodhgha, agus brisis díobh go</span>
<lb n="2040"/><span>dtug a ndeargár ann.  Is ón ngníomh agus ón gcath ghairthear</span>
<lb n="2041"/><span>Cath Arda Leamhnachta don chath soin ó shoin i le; gonadh ag</span>
<lb n="2042"/><span>dearbhadh an sceoil sin do rinne an file an laoidh seanchusa-so</span>
<lb n="2043"/><span>síos:</span></p>
<lb n="2044"/>
<lb n="2045"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2046"/><span>Ard Leamhnachta san tír theas,</span>
<lb n="2047"/><span>Fionnadh gach án is éigeas;</span>
<lb n="2048"/><span>Créad ó ngairthear ainm an fhuinn</span>
<lb n="2049"/><span>Do ghabh ó aimsir Chriomhthuinn;</span></p>
<lb n="2050"/>
<lb n="2051"/><p><span>Criomhthann Sciaithbhéal é ro ghabh,</span>
<lb n="2052"/><span>Do shaoradh ár a churadh;</span>
<lb n="2053"/><span>Da ndídean ar ghéirneimh arm</span>
<lb n="2054"/><span>Na n-athach n-uathmhar n-athgharbh.</span></p>
<lb n="2055"/>
<lb n="2056"/><p><span>Seisear Cruithneach, ro chinn Dia,</span>
<lb n="2057"/><span>Tángadar a tír Thracia;</span>
<lb n="2058"/><span>Soilen Ulpia Neachtain nár</span>
<lb n="2059"/><span>Aonghus Leathan is Trostán.</span></p>
<lb n="2060"/>
<lb n="2061"/><p><span>Ro thiodhnuic Dia dhóibh tré ghus</span>
<lb n="2062"/><span>Da n-íoc ar ghéarghoimh othrus,</span>
<lb n="2063"/><span>'S da ndídean ar ghéirneimh arm</span>
<lb n="2064"/><span>Na n-athach reachtmhar rógharg.</span></p>
<lb n="2065"/>
<lb n="2066"/><p><span>Is é fíreolas fuair dóibh</span>
<lb n="2067"/><span>Draoi na gCruithneach, fá chéadóir</span>
<lb n="2068"/><span>Trí chaogad bó mhaol don mhaigh</span>
<lb n="2069"/><span>Do bhleodhan i n-aon chuthaigh.</span></p>
<lb n="2070"/>
<lb n="2071"/><p><span>Do cuireadh an cath go cacht</span>
<lb n="2072"/><span>Mu'n log a raibhe an leamhnacht;</span>
<lb n="2073"/><span>Do mhuidh an cath go calma</span>
<lb n="2074"/><span>Ar athachaibh Ardbhanbha.</span></p>
<lb n="2075"/>
<lb n="2076"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2077"/><span>Dála na gCruithneach ann sin, mar atá Gud is Cathluan</span>
<lb n="2078"/><span>a mhac, cuirid rompa neart Laighean do ghabhail; agus mar</span></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="2079"/><p><span>do chualaidh Éireamhón sin, tionóilis sluagh líonmhar agus</span>
<lb n="2080"/><span>tig da n-ionnsuighe; agus mar do chonncadar na Cruithnigh</span>
<lb n="2081"/><span>gan iad féin líon cathuighthe ris, ceanglaid síoth is cáirdeas</span>
<lb n="2082"/><span>ré hÉireamhón.  Nochtais Éireamhón dóibh go raibhe dúthaigh</span>
<lb n="2083"/><span>don leith thoir thuaidh d'Éirinn agus adubhairt riú dul da</span>
<lb n="2084"/><span>háitiughadh.  Is ann sin do iarradar na Cruithnigh ar Éireamhón</span>
<lb n="2085"/><span>cuid do na mnáibh uaisle do bhí i n-aontumha aige</span>
<lb n="2086"/><span>féin, do mhnáibh na dtaoiseach táinig leis ón Easpáinn ag</span>
<lb n="2087"/><span>ar marbhadh a bhfir, do thabhairt dóibh féin, do réir Bheda</span>
<lb n="2088"/><span>san chéadchaibidil don chéadleabhar do Stair na Sacsan;</span>
<lb n="2089"/><span>agus do cheangladar ráta gréine agus éasca orra féin</span>
<lb n="2090"/><span>gurab mó do bhiadh ríoghacht Cruitheantuaithe, ris a ráidhtear</span>
<lb n="2091"/><span>Alba aniú, aga sealbhughadh ó bharántas sleachta na</span>
<lb n="2092"/><span>mban ioná ó bharántas sleachta na bhfear, go crích an</span>
<lb n="2093"/><span>bheatha.  Agus tug Éireamhón ar na heachtaibh sin triúr ban</span>
<lb n="2094"/><span>dóibh, mar atá bean Bhreise, bean Bhuais is bean Bhuaidhne;</span>
<lb n="2095"/><span>agus gabhais Cathluan fá hardtaoiseach dhóibh bean díobh dó</span>
<lb n="2096"/><span>féin; agus triallaid ainn séin go Cruitheantuath, is do ghabh</span>
<lb n="2097"/><span>Cathluan neart na críche agus fá hé céidrí Alban do</span>
<lb n="2098"/><span>Cruithneachaibh é.  Do bhádar deich rígh is trí fichid do Chruithneachaibh</span>
<lb n="2099"/><span>.i. na Picti i bhflaitheas na hAlban da éis, amhail</span>
<lb n="2100"/><span>léaghthar i Psaltair Chaisil, san duain darab tosach: A eolcha</span>
<lb n="2101"/><span>Alban uile.  Ag so mar adeir ar an ní-se:</span></p>
<lb n="2102"/>
<lb n="2103"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2104"/><span>Cruithnigh do ghabhsad iardtain</span>
<lb n="2105"/><span>Ar dtigheacht a hÉireannmhaigh;</span>
<lb n="2106"/><span>Deich rígh is seascad ríoghrán</span>
<lb n="2107"/><span>Do ghabh díobh an Cruitheanchlár.</span></p>
<lb n="2108"/>
<lb n="2109"/><p><span>Cathluan an céidrí dhíobh sain,</span>
<lb n="2110"/><span>Inneosad daoibh go cumair:</span>
<lb n="2111"/><span>Ro b'é an rí déidheanach díobh</span>
<lb n="2112"/><span>An cur calma Constaintín.</span></p>
<lb n="2113"/>
<lb n="2114"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2115"/><span>Acht cheana anais Trostán Draoi is an cúigear Cruithneach</span>
<lb n="2116"/><span>oile luaidhtear san laoidh thuas i nÉirinn d'éis Chathluain,</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="2117"/><p><span>go bhfuaradar fearann i mBreaghmhaigh i Midhe ó</span>
<lb n="2118"/><span>Éireamhón.  An ceathramhadh bliadhain déag d'éis bháis Éibhir</span>
<lb n="2119"/><span>fuair Éireamhón bás i nAirgeadros i Ráith Beitheach láimh</span>
<lb n="2120"/><span>ré Feoir, agus is ann do hadhnaiceadh é.  San bhliadain</span>
<lb n="2121"/><span>chéadna do ling an abhainn darab ainm an Eithne fá thír</span>
<lb n="2122"/><span>i nUibh Néill; is do ling an abhainn da ngairthear Freaghobhal</span>
<lb n="2123"/><span>fá thír idir Dhál nAruidhe is Dhál Riada.</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>XXV.</span></p>
<lb n="2126"/>
<lb n="2127"/><p><span>Do ghabhsad trí mic Éireamhóin da éis féin ríoghacht</span>
<lb n="2128"/><span>Éireann trí bliadhna, mar atá Muimhne Luighne is Laighne.</span>
<lb n="2129"/><span>Trí bliadhna dhóibh i gcomhfhlaitheas go bás Mhuimhne i Maigh</span>
<lb n="2130"/><span>Cruachan agus gur marbhadh Luighne is Laighne lé macaibh</span>
<lb n="2131"/><span>Éibhir i gCath Arda Ladhrann.</span></p>
<lb n="2132"/>
<lb n="2133"/><p><span>Do ghabhadar cheithre mic Éibhir, Ér Orba Fearón is</span>
<lb n="2134"/><span>Feargna ríoghacht Éireann bladh do bhliadhain, gur mharbh</span>
<lb n="2135"/><span>Írial Fáidh mac Éireamhóin iad i ndíogháil a dhá bhráthar</span>
<lb n="2136"/><span>.i. Luighne is Laighne.</span></p>
<lb n="2137"/>
<lb n="2138"/><p><span>Do ghabh Írial Fáidh mac Éireamhóin ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2139"/><span>deich mbliadhna, óir ní raibhe sliocht ar an dtriúr dearbhráthar</span>
<lb n="2140"/><span>do bhí aige do ba sine ioná é féin.  Taire sin an tan ráinig</span>
<lb n="2141"/><span>Irial san ríoghacht is do ghabh oirbheart is arrachtas ré a ais,</span>
<lb n="2142"/><span>do marbhadh cheithre mic Éibhir leis, mar atá Ér Orba Fearón</span>
<lb n="2143"/><span>Feargna, i ndíoghail a dhá bhráthar do marbhadh leo-san.</span></p>
<lb n="2144"/>
<lb n="2145"/><p><span>Do réidheadh sé maighe déag a coill i nÉirinn i bhflaitheas</span>
<lb n="2146"/><span>Íriail.  Ag so síos a n-anmanna: Magh Reichead i Laoighis;</span>
<lb n="2147"/><span>Magh Neiliu i Laighnibh; Magh Comair, Magh Seiliu i nUibh</span>
<lb n="2148"/><span>Néill; Magh Sanais i gConnachtaibh; Magh nInis i nUlltaibh;</span>
<lb n="2149"/><span>Magh Midhe, Magh Luinge i gCiannachta; Magh Téacht i nUibh</span>
<lb n="2150"/><span>mac Uais; Magh Fearnmhuighe i nOirghiallaibh; Magh Foithin</span>
<lb n="2151"/><span>sna hIartharaibh; Magh Cobha i nUibh Eachach; Magh Cuma</span></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="2152"/><p><span>i nUibh Néill; Magh Cúile Feadha, Magh Riada, Magh nAirbhrioch</span>
<lb n="2153"/><span>i bhFothartaibh Airbhrioch i Laighnibh.</span></p>
<lb n="2154"/>
<lb n="2155"/><p><span>Do thógaibh Írial Fáidh mac Éireamhóin seacht ríoghratha</span>
<lb n="2156"/><span>i nÉirinn 'n-a aimsir féin, mar atá Ráith Ciombaoith i</span>
<lb n="2157"/><span>nEamhain; Ráith Croichne i Maigh Inis; Ráith Bachaill i</span>
<lb n="2158"/><span>Lotharnaibh; Ráith Coincheadha i Seimhne; Ráith Mothaigh i</span>
<lb n="2159"/><span>nDeaghcharbad; Ráith Búireach i Sleachtaibh; Ráith Lochaid</span>
<lb n="2160"/><span>i nGlascharn.</span></p>
<lb n="2161"/>
<lb n="2162"/><p><span>An bhliadhain da éis sin do lingeadar na trí haibhne dá</span>
<lb n="2163"/><span>ngoirthear na trí Fionna fá thír i nUlltaibh.  An bhliadhain</span>
<lb n="2164"/><span>'n-a dhiaidh sin do bhris Írial cheithre catha.  An céadchath,</span>
<lb n="2165"/><span>Cath Arda Ionmhaith i dTeathbha, mar ar thuit Stirne mac Duibh</span>
<lb n="2166"/><span>mic Fomhóir; an dara cath, Cath Teannmhaighe tug Írial</span>
<lb n="2167"/><span>d'Fomhórchaibh, áit ar thuit rí Fomhórach dar bh'ainm Echtghe</span>
<lb n="2168"/><span>Ethcheann; an treas cath, Cath Lochmhaighe, i n-ar thuit</span>
<lb n="2169"/><span>Lughroth mac Mogha Feibhis; an ceathramhadh cath, Cath Cúile Márta</span>
<lb n="2170"/><span>mar ar bhris do cheithre macaibh Éibhir.  Gonadh uime sin</span>
<lb n="2171"/><span>agus ag faisnéis na ngníomh soin, atá an duain darab</span>
<lb n="2172"/><span>tosach an rann-so síos:</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2175"/><span>Irial sóisear na clainne,</span>
<lb n="2176"/><span>Mac ríogh Fódla foltchaime,</span>
<lb n="2177"/><span>Rí Sléibhe Mis, rí Macha,</span>
<lb n="2178"/><span>Do bhris cheithre cruadhchatha.</span></p>
<lb n="2179"/>
<lb n="2180"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2181"/><span>An dara bliadhain da éis sin fuair Írial Fáidh mac Éireamhóin</span>
<lb n="2182"/><span>bás i Maigh Muaidhe, agus do hadhnaiceadh ann é.</span></p>
<lb n="2183"/>
<lb n="2184"/><p><span>Do ghabh Éithrial mac Íriail Fhaidh mic Éireamhóin ríoghacht</span>
<lb n="2185"/><span>Éireann fiche bliadhan.  Is ré linn an Eithriail-se do beanadh</span>
<lb n="2186"/><span>seacht machaire a coill i nÉirinn, mar atá Teannmhagh i</span>
<lb n="2187"/><span>gConnachtaibh; Magh Lioghat agus Magh mBealaigh i nUibh</span>
<lb n="2188"/><span>Tuirtre; Magh Géisille i nUibh Fáilghe; Magh Ochtair i</span>
<lb n="2189"/><span>Laighnibh; Lochmhagh i gConnachtaibh; Magh Rath i nUibh</span>
<lb n="2190"/><span>Eachach; agus iar gcaitheamh fichid bliadhan i bhflaitheas Éireann</span>
<lb n="2191"/><span>dó do marbhadh lé Conmhaol mac Éibhir é i gCath Raoireann</span>
<lb n="2192"/><span>i Laighnibh.</span>
<lb n="2193"/></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="2194"/><p><span>Do ghabh Conmhaol mac Éibhir ríoghacht Éireann deich</span>
<lb n="2195"/><span>mbliadhna fichead; agus fá hé céidrí Éireann do shíol Éibhir</span>
<lb n="2196"/><span>é.  Do bhris iomorro an Conmhaol-so cúig catha is fiche ar</span>
<lb n="2197"/><span>shliocht Éireamhóin.  Ag so síos naoi gcatha dhíobh mar atá</span>
<lb n="2198"/><span>Cath Ucha; Cath Cnucha; Cath Éile; Cath Sléibhe Beatha; is</span>
<lb n="2199"/><span>Cath Géisille mar ar thuit Palap mac Éireamhóin; Cath</span>
<lb n="2200"/><span>Sléibhe Modhairn mar ar thuit Samhra mac Ionbhotha; Cath</span>
<lb n="2201"/><span>Locha Léin mar ar thuit Mughroth; Cath Béirre; is Cath</span>
<lb n="2202"/><span>Aonaigh Macha mar ar thuit Conmhaol féin lé hÉibhear mac</span>
<lb n="2203"/><span>Tighearnmhais do shíol Éireamhóin.  Agus do hadhnaiceadh don</span>
<lb n="2204"/><span>taoibh theas d'Aonach Macha é san ait da ngairthear Feart</span>
<lb n="2205"/><span>Conmhaoil aniú.</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p><span>Do ghabh Tighearnmhas mac Follaigh mic Eithriail mic</span>
<lb n="2208"/><span>Íriail Fháidh mic Éireamhóin ríoghacht Éireann deich mbliadhna</span>
<lb n="2209"/><span>is dá fhichidh, nó do réir dhruinge oile seascad bliadhan; agus</span>
<lb n="2210"/><span>do bhris an Tighearnmhas-so seacht gcatha fichead ar shliocht</span>
<lb n="2211"/><span>Éibhir, mar atá Cath Éille 'n-ar thuit Rochorb mac Golláin;</span>
<lb n="2212"/><span>agus Cath Cumair; Cath Maighe Téacht; Cath Lochmhaighe</span>
<lb n="2213"/><span>i n-ar thuit Deighiarna mac Guill mic Golláin; Cath Cúile</span>
<lb n="2214"/><span>hAird i Maigh Inis; Cath Cúile Fraocháin; Cath Athghuirt</span>
<lb n="2215"/><span>i Seimhne; Cath Arda Niadh i gConnachtaibh; agus Cath Cairn</span>
<lb n="2216"/><span>Fhearadhaigh mar ar thuit Fearadhach mac Rochuirb mic Golláin;</span>
<lb n="2217"/><span>Cath Cluana Cuasa i dTeathbha; Cath Comhnuidhe i</span>
<lb n="2218"/><span>dTuaith Eibhe; Cath Cluana Muirisc i dtuaisceart Bréithfne;</span>
<lb n="2219"/><span>agus Cath Cúile Fabhair ar Earbhus; agus seacht gcatha</span>
<lb n="2220"/><span>i Lughlachta ar Loch Lughdhach i n-aonló; agus dá Chath Cúile</span>
<lb n="2221"/><span>i nAirgeadros, agus Cath Reibh mar ar marbhadh urmhór</span>
<lb n="2222"/><span>shleachta Éibhir lé Tighearnmhas.</span></p>
<lb n="2223"/>
<lb n="2224"/><p><span>An bhliadhain da éis sin do bhrúchtadar naoi locha fá thír</span>
<lb n="2225"/><span>i nÉirinn, mar atá Loch Cé, tar Magh Sulchair do ling;</span>
<lb n="2226"/><span>agus Loch nAillinne i gConnachtaibh; Loch nIairn; Loch</span></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="2227"/><p><span>nUair; Loch Saighlionn, Loch Gabhair i Midhe agus i mBreaghaibh;</span>
<lb n="2228"/><span>Loch Feabhail i dTír Eoghain, tar Feabhal mic Lodáin</span>
<lb n="2229"/><span>do mhuidh sí, agus Magh Fuinnsighe ainm an Mhaighe tar a</span>
<lb n="2230"/><span>dtáinig an loch; Dubhloch Arda Ciannachta is Loch Dá Bhaill</span>
<lb n="2231"/><span>i nOirghiallaibh, agus trí dubhaibhne Éireann, mar atá Fobhna</span>
<lb n="2232"/><span>Toronn is Callonn.</span></p>
<lb n="2233"/>
<lb n="2234"/><p><span>Is é an Tighearnmhas céadna fuair mianach óir ar dtús</span>
<lb n="2235"/><span>i nÉirinn, agus Uchadán ainm an chearda do bhíodh ag bruithneadh</span>
<lb n="2236"/><span>an óir dó.  I bhFothartaibh oirthir Lithfe do bhíodh ag a</span>
<lb n="2237"/><span>bhearbhadh.  Is ré linn Tighearnmhais do cuireadh corcair is</span>
<lb n="2238"/><span>gorm is uaine ar éadaighibh ar dtús i nÉirinn.  Is ré n-a</span>
<lb n="2239"/><span>linn fós do cuireadh gréasa is corthaire is cumhdaighthe ar</span>
<lb n="2240"/><span>bhrataibh ar dtús i nÉirinn.  Is é mar an gcéadna do chuir</span>
<lb n="2241"/><span>mar nós i nÉirinn aondath i n-éadach moghaidh, dá dhath</span>
<lb n="2242"/><span>i n-éadach an aithigh; a trí i n-éadach an amhais nó óigthighearna,</span>
<lb n="2243"/><span>a ceathair i n-éadach bhrughaidh, a cúig i n-éadach flaithe</span>
<lb n="2244"/><span>tuaithe, a sé i n-éadach ollamhan is i n-éadaighibh ríogh is</span>
<lb n="2245"/><span>bainríoghan.  Agus is é áit i n-a bhfuair Tighearnmhas féin</span>
<lb n="2246"/><span>bás ar Maigh Sléacht agus trí ceathramhna d'fhearaibh Éireann</span>
<lb n="2247"/><span>mar aon ris oidhche Shamhna agus iad ag adhradh do</span>
<lb n="2248"/><span>Chrom Chruaidh ríghiodhal Éireann.  Óir is é an Tighearnmhas-</span>
<lb n="2249"/><span>so do thionnscain iodhaladhradh do dhéanamh ar dtús do Chrom</span>
<lb n="2250"/><span>Chruaidh (amhail do rinne Zoroastres san nGréig) timcheall</span>
<lb n="2251"/><span>chéad bliadhan iar dteacht i nÉirinn dóibh; agus is ó na</span>
<lb n="2252"/><span>sléachtaibh do-nídís fir Éireann don iodhal ráidhtear Magh</span>
<lb n="2253"/><span>Sléacht ris an machaire gcéadna soin atá san mBréithfne.</span>
<lb n="2254"/><span>Adeirid drong ré seanchus go raibhe Éire seacht mbliadhna</span>
<lb n="2255"/><span>gan rígh uirre d'éis bháis Thighearnmhais i mórdháil Mhaighe</span>
<lb n="2256"/><span>Sléacht, agus gurab é Eochaidh Faobharghlas mac Conmhaoil</span>
<lb n="2257"/><span>do ghabh ríoghacht Éireann da éis.  Gidheadh ní fíor dhóibh é;</span>
<lb n="2258"/><span>óir adeir an Réim Ríoghruidhe gurab é Eochaidh Éadghothach</span>
<lb n="2259"/><span>do shliocht Luighdheach mic Íotha do ghabh í.</span>
<lb n="2260"/></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="2261"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Éadghothach mac Dáire mic Conghail mic</span>
<lb n="2262"/><span>Éadhamain mic Máil mic Luighdheach mic Íotha mic Breoghain</span>
<lb n="2263"/><span>mic Brátha ríoghacht Eireann cheithre bliadhna, gur thuit lé</span>
<lb n="2264"/><span>Cearmna mac Eibric.</span></p>
<lb n="2265"/>
<lb n="2266"/><p><span>Do ghabh Cearmna is Sobhairce dá mhac Eibric mic Éibhir</span>
<lb n="2267"/><span>mic Ír mic Míleadh Easpáinne ríoghacht Éireann dá fhichid</span>
<lb n="2268"/><span>bliadhan, agus fá hiad céidríogha Éireann do Ulltaibh iad;</span>
<lb n="2269"/><span>agus do roinneadar ríoghacht Éireann eatorra; agus is í</span>
<lb n="2270"/><span>teora do bhí san roinn sin, ó Innbhear Colpa ag Droichead</span>
<lb n="2271"/><span>Átha go Luimneach Mumhan, agus an leath budh thuaidh ag</span>
<lb n="2272"/><span>Sobhairce; agus do rinne dún ar a leith féin .i. Dún Sobhairce.</span>
<lb n="2273"/><span>Do ghabh Cearmna an leath budh dheas, agus do rinne dún</span>
<lb n="2274"/><span>láimh ré fairrge theas .i. Dún Cearmna agus is ris ráidhtear</span>
<lb n="2275"/><span>Dún Mic Pádraig i gcrích Chúirseach aniú.  Do thuit Sobhairce</span>
<lb n="2276"/><span>lé hEochaidh Meann mac ríogh Fomhóire.  Do thuit Cearmna</span>
<lb n="2277"/><span>lé hEochaidh Faobharghlas mac Conmhaoil i gCath Dúin</span>
<lb n="2278"/><span>Cearmna.</span></p>
<lb n="2279"/>
<lb n="2280"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Faobharghlas mac Conmhaoil mic Éibhir</span>
<lb n="2281"/><span>Fhinn mic Míleadh Easpáinne ríoghacht Éireann fiche bliadhan;</span>
<lb n="2282"/><span>agus is uime do gairthí Eochaidh Faobharghlas de, óir fá glas</span>
<lb n="2283"/><span>géarfhaobhrach a dhá shleigh.  Agus is é do chuir na catha-so</span>
<lb n="2284"/><span>romhainn ar shíol Éireamhóin, mar atá Cath Luachra Deaghaidh</span>
<lb n="2285"/><span>i nDeasmhumhain; Cath Fosaidh Dá Ghort; Cath Cumair na</span>
<lb n="2286"/><span>dTrí nUisce; Cath Tuama Dreagain i mBréithfne; is Cath</span>
<lb n="2287"/><span>Droma Liatháin.  Do réidhigheadh seacht maighe a coill i</span>
<lb n="2288"/><span>nÉirinn leis, mar atá Magh Smeathrach i nUibh Fáilghe; Magh</span>
<lb n="2289"/><span>Laighne agus Magh Luirg i gConnachtaibh; Magh Leamhna,</span>
<lb n="2290"/><span>Magh nIonair, Magh Fubhna is Magh Dá Ghabhal i nOirghiallaibh.</span>
<lb n="2291"/><span>Agus do thuit an tEochaidh-se lé Fiachaidh Labhruinne</span>
<lb n="2292"/><span>mac Smiorghuill mic Éanbhotha mic Tighearmhais i gCath</span>
<lb n="2293"/><span>Carman.</span></p>
<lb n="2294"/>
<lb n="2295"/><p><span>Do ghabh Fiachaidh Labhruinne mac Smiorghuill mic Éanbhotha</span>
<lb n="2296"/><span>mic Tighearnmhais mic Follaigh mic Eithriail mic Íriail Fháidh</span></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="2297"/><p><span>mic Éireamhóin ríoghacht Éireann cheithre bliadhna fichead, nó</span>
<lb n="2298"/><span>do réir dhruinge oile seacht mbliadhna déag ar fhichid; agus is</span>
<lb n="2299"/><span>uime ghairthear Fiachaidh Labhruinne dhe, mar is 'n-a aimsir do</span>
<lb n="2300"/><span>ling Innbhear Labhruinne fá thír i nÉirinn; agus is 'n-a ré</span>
<lb n="2301"/><span>do lingeadar na trí haibhne-se síos, mar atá Innbhear</span>
<lb n="2302"/><span>Fleisce Innbhear Mainge agus Innbhear Labhruinne ó raidhtear</span>
<lb n="2303"/><span>Fiachaidh Labhruinne ris.  Is ré n-a linn fós do bhrúcht</span>
<lb n="2304"/><span>Loch Éirne fá thír, agus Magh Geanainn ainm an mhachaire tar</span>
<lb n="2305"/><span>a dtáinig sí.</span></p>
<lb n="2306"/>
<lb n="2307"/><p><span>Is é mac an Fhiachach-so .i. Aonghus Ollbhuadhach do bhris</span>
<lb n="2308"/><span>iomad cath ar na Cruithneachaibh is ar na seanBreathnaibh</span>
<lb n="2309"/><span>do bhí i nAlbain, agus do chuir Alba fá smacht iomlán na</span>
<lb n="2310"/><span>nGaedheal ar dtús, tar ceann ó aimsir Éireamhóin mic</span>
<lb n="2311"/><span>Míleadh go raibhe cíoscháin ag Gaedhealaibh orra.  Tuairim</span>
<lb n="2312"/><span>dá chéad go leith bliadhan d'éis mhac Míleadh do theacht i</span>
<lb n="2313"/><span>nÉirinn do cuireadh Alba fá smacht is fá chíos lé hAonghus</span>
<lb n="2314"/><span>Ollbhuadhach mac Fiachach Labhruinne; agus is é an Fiachaidh</span>
<lb n="2315"/><span>Labhruinne-se tug cheithre catha ar shíol Éibhir, mar atá Cath</span>
<lb n="2316"/><span>Fairrge, Cath Gallaigh, Cath Sléibhe Feimhion, is Cath Sléibhe</span>
<lb n="2317"/><span>Bealgadáin mar ar thuit sé féin lé hEochaidh Mumhó mac Mo</span>
<lb n="2318"/><span>Feibhis.</span></p>
<lb n="2319"/>
<lb n="2320"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Mumhó mac Mo Feibhis mic Eochach Faobharghlais</span>
<lb n="2321"/><span>mic Conmhaoil mic Éibhir Fhinn mic Míleadh Easpáinne</span>
<lb n="2322"/><span>ríoghacht Éireann bliadhain is fiche, gur thuit lé hAonghus</span>
<lb n="2323"/><span>Olmucaidh i gCath Cliach.</span>
<lb n="2324"/></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="2325"/><p><span>XXVI.</span></p>
<lb n="2326"/>
<lb n="2327"/><p><span>Do ghabh Aonghus Olmucaidh mac Fiachach Labhruinne mic</span>
<lb n="2328"/><span>Smiorghuill mic Éanbhotha mic Tighearnmhais mic Follaigh mic</span>
<lb n="2329"/><span>Eithriail mic Íriail Fháidh mic Éireamhóin ríoghacht Éireann ocht</span>
<lb n="2330"/><span>mbliadhna déag, agus do réir dhruinge oile bliadhain is fiche.</span>
<lb n="2331"/><span>Is uime ghairthear Aonghus Olmucaidh dhe ón fhocal-so oll .i.</span>
<lb n="2332"/><span>mór agus muca, do bhrígh gurab aige do bhádar na muca fá</span>
<lb n="2333"/><span>mó i nÉirinn 'n-a ré; agus is leis do cuireadh na catha-so</span>
<lb n="2334"/><span>síos, mar atá Cath Cléire, Cath Sléibhe Cailge mar ar thuit</span>
<lb n="2335"/><span>Baiscionn, agus Cath Maighe Éinsciath i gConnachtaibh, agus</span>
<lb n="2336"/><span>Cath Glaise Fraocháin mar ar thuit Fraochán Fáidh, agus</span>
<lb n="2337"/><span>caogad cath ar Chruithneachaibh is ar Fhearaibh Bolg agus ar</span>
<lb n="2338"/><span>lucht Orcades.  Tomhaidhm trí loch 'n-a ré: Loch Éinbheithe i</span>
<lb n="2339"/><span>nOirghiallaibh, Loch Sailgheadáin agus Loch nGasáin i Maigh</span>
<lb n="2340"/><span>Luirg.  Is 'n-a aimsir do réidhigheadh na maighe-se síos a</span>
<lb n="2341"/><span>coill, mar atá Magh Glinne Dearcon i gCinéal Chonaill;</span>
<lb n="2342"/><span>Magh nÉinsciath i Laighnibh; Magh Cúile Caol i mBoghaine;</span>
<lb n="2343"/><span>Aolmhagh i gCallruidhe; Magh Mucruimhe i gConnachtaibh;</span>
<lb n="2344"/><span>Magh Luachra Deaghaidh is Magh Archaill i gCiarraidhe</span>
<lb n="2345"/><span>Luachra.  Agus i gCath Sléibhe Cua do marbhadh Aonghus</span>
<lb n="2346"/><span>Olmucaidh féin lé hÉanna mac Neachtain do Mhuimhneachaibh;</span>
<lb n="2347"/><span>agus adeirid cuid oile aca gurab é Éanna Airgthioch do</span>
<lb n="2348"/><span>mharbh é i gCath Carman; agur is í an chéadfaidh dhéidheanach is</span>
<lb n="2349"/><span>fírinnighe do réir na duaine darab tosach, Aonghus Olmucaidh</span>
<lb n="2350"/><span>atbath.  Agus fós tig an Réim Ríoghruidhe leis an gcéadfaidh</span>
<lb n="2351"/><span>gcéadna.</span></p>
<lb n="2352"/>
<lb n="2353"/><p><span>Do ghabh Éanna Airgthioch mac Eochach Mumhó mic Mo</span>
<lb n="2354"/><span>Feibhis mic Eochach Faobharghlais mic Conmhaoil mic Éibhir Fhinn</span>
<lb n="2355"/><span>mic Míleadh Easpáinne ríoghacht Éireann seacht mbliadhna</span>
<lb n="2356"/><span>fichead; agus is é do rinne scéith airgid i nAirgeadros ar</span>
<lb n="2357"/><span>dtús i nÉirinn agus do bhronn d'fhearaibh Éireann iad; agus</span></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="2358"/><p><span>do thuit sé i gcath Raighne lé Roitheachtaigh mac Maoin mic</span>
<lb n="2359"/><span>Aonghusa Olmucaidh.</span></p>
<lb n="2360"/>
<lb n="2361"/><p><span>Do ghabh Roitheachtaigh mac Maoin mic Aonghusa Olmucaidh</span>
<lb n="2362"/><span>mic Fiachach Labhruinne mic Smiorghuill mic Éanbhotha mic</span>
<lb n="2363"/><span>Tighearnmhais mic Follaigh mic Eithriail mic Íriail Fháidh mic</span>
<lb n="2364"/><span>Éireamhóin rioghacht Éireann cuig bliadhna ficead; agus do</span>
<lb n="2365"/><span>thuit an Roitheachtaigh-se lé Séadna mac Airt mic Airtre i</span>
<lb n="2366"/><span>Ráith Cruachan.</span></p>
<lb n="2367"/>
<lb n="2368"/><p><span>Do ghabh Séadna mac Airt mic Airtre mic Eibric mic</span>
<lb n="2369"/><span>Éibhir mic Ír ríoghacht Éireann cúig bliadhna, gur marbhadh lé</span>
<lb n="2370"/><span>n-a mhac féin é ar dteacht "dubhloingis" go Cruachain.</span></p>
<lb n="2371"/>
<lb n="2372"/><p><span>Do ghabh Fiachaidh Fíonscothach mac Séadna mic Airt mic</span>
<lb n="2373"/><span>Airtre mic Eibric mic Éibhir mic Ír mic Míleadh Easpáinne</span>
<lb n="2374"/><span>ríoghacht Éireann fiche bliadhan.  Agus is uime do gairthí</span>
<lb n="2375"/><span>Fiachaidh Fíonscothach de .i. scotha fíona do bhíodh ré n-a linn i</span>
<lb n="2376"/><span>nÉirinn go bhfáiscthí i gcornaibh iad; agus do marbhadh an</span>
<lb n="2377"/><span>Fiachaidh-se lé Muineamhón mac Cais Chlothaigh.</span></p>
<lb n="2378"/>
<lb n="2379"/><p><span>Do ghabh Muineamhón mac Cais Chlothaigh mic Fir Arda</span>
<lb n="2380"/><span>mic Roitheachtaigh mic Rossa mic Glais mic Nuadhat mic</span>
<lb n="2381"/><span>Eochach Faobharghlais mic Conmhaoil mic Éibhir Fhinn ríoghacht</span>
<lb n="2382"/><span>Éireann cúig bliadhna; agus is é an Muineamhón-so do</span>
<lb n="2383"/><span>orduigh muinceadha nó slabhradha óir fá bhráighdibh na n-uasal</span>
<lb n="2384"/><span>ar dtús i nÉirinn; agus do éag sé do thámh i Maigh Aidhne.</span></p>
<lb n="2385"/>
<lb n="2386"/><p><span>Do ghabh Ailldeargóid mac Muineamhóin mic Cais Chlothaigh</span>
<lb n="2387"/><span>mic Fir Arda mic Roitheachtaigh mic Rossa mic Glais mic</span>
<lb n="2388"/><span>Nuadhat Deaghláimh mic Eochach Faobharghlais mic Conmhaoil</span>
<lb n="2389"/><span>mic Éibhir Fhinn mic Míleadh ríoghacht Éireann seacht mbliadhna;</span>
<lb n="2390"/><span>agus is ré n-a linn do cuireadh fáinneadha óir ar ghlacaibh na</span>
<lb n="2391"/><span>n-uasal ar dtús i nÉirinn agus do marbhadh lé hOllamh</span>
<lb n="2392"/><span>Fódla é i gCath Teamhrach.</span></p>
<lb n="2393"/>
<lb n="2394"/><p><span>Do ghabh Ollamh Fódla mac Fiachach Fíonscothaigh mic</span></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="2395"/><p><span>Séadna mic Airt mic Airtre mic Eibric mic Éibhir mic Ír</span>
<lb n="2396"/><span>mic Míleadh Easpáinne ríoghacht Éireann deich mbliadhna</span>
<lb n="2397"/><span>fichead agus a éag 'n-a mhúr.  Is uime ghairthear Ollamh</span>
<lb n="2398"/><span>Fódla dé, do bhrígh go raibhe 'n-a ollamh i n-eagna agus i</span>
<lb n="2399"/><span>n-eolus ré reachtaibh is ré dlighthibh d'ordughadh i nÉirinn</span>
<lb n="2400"/><span>'n-a ré, agus is leis do rinneadh Feis Teamhrach ar dtús i</span>
<lb n="2401"/><span>nÉirinn, amhail adeir an file:</span></p>
<lb n="2402"/>
<lb n="2403"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2404"/><span>Ollamh Fódla feochair gal</span>
<lb n="2405"/><span>Do rinne múr na n-ollmhan;</span>
<lb n="2406"/><span>An céidrí rán, réim go rath,</span>
<lb n="2407"/><span>Lé n-a ndearnadh Feis Teamhrach.</span></p>
<lb n="2408"/>
<lb n="2409"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2410"/><span>Ionann iomorro Feis Teamhrach is ríoghdhail choitcheann,</span>
<lb n="2411"/><span>amhail pharlaimeint, mar a dtigeadh coimhthionól uasal is ollamhan</span>
<lb n="2412"/><span>Éireann go Teamhair gacha treas bliadhain um Shamhain,</span>
<lb n="2413"/><span>mar a gcleachtaoi leo reachta is dlighthe d'ordughadh is</span>
<lb n="2414"/><span>d'athnuadhadh, is fromhadh do dhéanamh ar annálaibh is ar sheanchus</span>
<lb n="2415"/><span>Éireann.  Is ann fós do horduighthí ionadh suidhe da gach aon</span>
<lb n="2416"/><span>d'uaislibh na hÉireann do réir a chéime is a gharma féin, agus</span>
<lb n="2417"/><span>fós is ann do horduighthí ionadh suidhe da gach ceann feadhna da</span>
<lb n="2418"/><span>mbíodh ós cionn na laochraidhe do bhíodh ar buannacht ag ríoghaibh</span>
<lb n="2419"/><span>is ag tighearnaibh Éireann.  Do bhíodh fós do nós i bhFeis</span>
<lb n="2420"/><span>Teamhrach cibé do-dhéanadh éigean nó goid, do bhuaileadh neach</span>
<lb n="2421"/><span>nó d'imreadh arm air, bas do thabhairt dó, agus gan neart</span>
<lb n="2422"/><span>ag an rígh féin ná ag aon oile maithmheachas do thabhairt dó</span>
<lb n="2423"/><span>san ghníomh soin.  Do cleachtaoi leo fós bheith ar feadh sé lá</span>
<lb n="2424"/><span>ag comhól sul do shuidheadh an ríoghdháil, mar atá trí lá roimh</span>
<lb n="2425"/><span>Shamhain is trí lá da héis, ag snadhmadh síothchána is ag ceangal</span>
<lb n="2426"/><span>cáirdeasa ré chéile.  Gonadh ag faisnéis na nós do bhíodh i</span>
<lb n="2427"/><span>bhFeis Teamhrach, atá Eochaidh Eolach san laoidh seanchusa-so</span>
<lb n="2428"/><span>síos:</span></p>
<lb n="2429"/>
<lb n="2430"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2431"/><span>Feis Teamhrach gach treas bliadhna</span>
<lb n="2432"/><span>Do chomhall reachta is riaghla,</span>
<lb n="2433"/><span>Do-níthí an tan soin go teann</span>
<lb n="2434"/><span>Ag ríoghaibh ána Éireann.</span>
<lb n="2435"/></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="2436"/><p><span>Do rinne Cathaoir cleamhnach</span>
<lb n="2437"/><span>Feis ró-chaomh na rígh-Theamhrach;</span>
<lb n="2438"/><span>Tángadar leis, feirrde dhe,</span>
<lb n="2439"/><span>Fir Éireann go haon bhaile.</span></p>
<lb n="2440"/>
<lb n="2441"/><p><span>Trí lá ré Samhain do ghrés,</span>
<lb n="2442"/><span>Trí lá 'n-a diaidh fá deighbhés;</span>
<lb n="2443"/><span>Don tsluagh ro ba díomhór doigh</span>
<lb n="2444"/><span>Ag síoról ris an seachtmhoin.</span></p>
<lb n="2445"/>
<lb n="2446"/><p><span>Gan ghoid is gan ghoin duine</span>
<lb n="2447"/><span>Aca an oiread soin uile;</span>
<lb n="2448"/><span>Gan imirt airm gan áladh</span>
<lb n="2449"/><span>Gan acradha d'iomrádhadh.</span></p>
<lb n="2450"/>
<lb n="2451"/><p><span>Cibé do-níod ní dhíobh sin</span>
<lb n="2452"/><span>Fá bíodhbha troch go dtromnimh:</span>
<lb n="2453"/><span>Ní gabhtha ór arann uaidh</span>
<lb n="2454"/><span>Acht a anam ré haonuair.</span></p>
<lb n="2455"/>
<lb n="2456"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2457"/><span>Do ghabh Fionnachta mac Ollamhan Fódla mic Fiachach Fionscothaigh</span>
<lb n="2458"/><span>mic Séadna mic Airt mic Airtre mic Eibric mic</span>
<lb n="2459"/><span>Éibhir mic Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann fiche bliadhan; agus</span>
<lb n="2460"/><span>is uime ghairthear Fionnachta dhe .i. Fínshneachta, do bhrígh gur</span>
<lb n="2461"/><span>fearadh fíon sneachta 'n-a fhlaitheas; agus fuair sé bhás i</span>
<lb n="2462"/><span>Maigh Inis.</span></p>
<lb n="2463"/>
<lb n="2464"/><p><span>Do ghabh Slánoll mac Ollamhan Fódla mic Fiachach Fionscothaigh</span>
<lb n="2465"/><span>mic Séadna mic Airt mic Airtre mic Eibric mic</span>
<lb n="2466"/><span>Éibhir mic Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann cúig bliadhna</span>
<lb n="2467"/><span>déag.  Agus is uime ghairthear Slánoll de, ionann oll is</span>
<lb n="2468"/><span>mór .i. sláinte mhór do bhí ag gach aon feadh a fhlaitheasa,</span>
<lb n="2469"/><span>óir ní raibhe támh ná galar ar aonduine d'fhearaibh Éireann</span>
<lb n="2470"/><span>'n-a fhlaitheas.  Agus i dTigh Miodhchuarda i dTeamhraigh</span>
<lb n="2471"/><span>fuair sé bás; agus adeirid drong oile nach feas ca galar rug é.</span></p>
<lb n="2472"/>
<lb n="2473"/><p><span>Do ghabh Geidhe Ollghothach mac Ollamhan Fódla mic Fiachach</span>
<lb n="2474"/><span>Fíonscothaigh mic Séadna mic Airt mic Airtre mic Eibric mic</span>
<lb n="2475"/><span>Éibhir mic Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann seacht mbliadhna</span>
<lb n="2476"/><span>déag; agus is uime ghairthear Ollghothach dhe .i. fá mór guth</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="2477"/><p><span>gach aonduine i nÉirinn 'n-a fhlaitheas.  Agus is lé Fiachaidh</span>
<lb n="2478"/><span>mac Fionnachta do marbhadh é.</span></p>
<lb n="2479"/>
<lb n="2480"/><p><span>Do ghabh Fiachaidh mac Fionnachta mic Ollamhan Fódla mic</span>
<lb n="2481"/><span>Fiachach Fíonscothaigh mic Séadna mic Airt mic Airtre mic</span>
<lb n="2482"/><span>Eibric mic Éibhir mic Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann deich</span>
<lb n="2483"/><span>mbliadhna fichead; gur thuit lé Bearnghal mac Geidhe Ollghothaigh.</span></p>
<lb n="2484"/>
<lb n="2485"/><p><span>Do ghabh Bearnghal mac Geidhe Ollghothaigh mic Ollamhan</span>
<lb n="2486"/><span>Fódla mic Fiachach Fíonscothaigh mic Séadna mic Airt mic</span>
<lb n="2487"/><span>Airtre mic Eibric mic Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann dhá</span>
<lb n="2488"/><span>bhliadhain déag, gur thuit lé hOilill mic Slánuill.</span></p>
<lb n="2489"/>
<lb n="2490"/><p><span>Do ghabh Oilill mac Slánuill mic Ollamhan Fódla mic</span>
<lb n="2491"/><span>Fiachach Fionscothaigh mic Séadna mic Airt mic Airtre mic</span>
<lb n="2492"/><span>Eibric mic Éibhir mic Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann sé</span>
<lb n="2493"/><span>bliadhna déag gur thuit lé Siorna mac Déin.</span></p>
<lb n="2494"/>
<lb n="2495"/><p><span>Do ghabh Siorna Saoghlach mac Déin mic Roitheachtaigh mic</span>
<lb n="2496"/><span>Maoin mic Aonghusa Olmucaidh mic Fiachach Labhruinne mic</span>
<lb n="2497"/><span>Smiorghuill mic Éanbhotha mic Tighearnmhais mic Follaigh mic</span>
<lb n="2498"/><span>Eithriail mic Íriail Fháidh mic Éireamhóin ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2499"/><span>bliadhain ar fhichid; agus is uime ghairthear Siorna Saoghlach</span>
<lb n="2500"/><span>dhe, ar fhad na ré fuair tar a lucht comhaimsire; gur thuit lé</span>
<lb n="2501"/><span>Roitheachtaigh mac Roáin i nAillinn, amhail adeir an duain</span>
<lb n="2502"/><span>darab tosach, "Éire ard inis na ríogh":</span></p>
<lb n="2503"/>
<lb n="2504"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2505"/><span>Ro chaith Siorna go srianaibh</span>
<lb n="2506"/><span>Ré trí sheacht do shaoirbhliadhnaibh:</span>
<lb n="2507"/><span>Oidhidh Shiorna go sleachtaibh</span>
<lb n="2508"/><span>I nAillinn lé Roitheachtaigh.</span></p>
<lb n="2509"/>
<lb n="2510"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2511"/><span>Do ghabh Roitheachtaigh mac Roáin mic Failbhe mic Cais</span>
<lb n="2512"/><span>Chéadchaingnigh mic Ailldeargóid mic Muineamhóin mic Cais</span>
<lb n="2513"/><span>Clothaigh mic Fir Arda mic Roitheachtaigh mic Rossa mic Glais</span></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="2514"/><p><span>mic Nuadhat Deaghláimh mic Eochach Fhaobharghlais mic Conmhaoil</span>
<lb n="2515"/><span>mic Éibhir Fhinn mic Míleadh Easpáinne ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2516"/><span>seacht mbliadhna, gur loisc teine ghealáin é i nDún Sobhairce.</span></p>
<lb n="2517"/>
<lb n="2518"/><p><span>Do ghabh Éilim mac Roitheachtaigh mic Roáin mic Failbhe</span>
<lb n="2519"/><span>mic Cais Chéadchaingnigh mic Ailldeargóid mic Muineamhóin</span>
<lb n="2520"/><span>mic Cais Chlothaigh mic Fir Arda mic Roitheachtaidh mic Rossa</span>
<lb n="2521"/><span>mic Glais mic Nuadhat Deaghláimh mic Eochach Faobharghlais</span>
<lb n="2522"/><span>mic Conmhaoil mic Éibhir Fhinn mic Míleadh ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2523"/><span>aoinbhliadhain amháin, gur thuit lé Giallchadh mac Oiliolla</span>
<lb n="2524"/><span>Ólchaoin.</span></p>
<lb n="2525"/>
<lb n="2526"/><p><span>Do ghabh Giallchaidh mac Oiliolla Ólchaoin mic Siorna</span>
<lb n="2527"/><span>Shaoghlaigh mic Déin mic Roitheachtaigh mic Maoin mic Aonghusa</span>
<lb n="2528"/><span>Olmucaidh mic Fiachach Labhruinne mic Smiorghuill mic Éanbhotha</span>
<lb n="2529"/><span>mic Tighearnmhais mic Follaigh mic Eithriail mic Íriail Fháidh</span>
<lb n="2530"/><span>mic Éireamhóin ríoghacht Éireann naoi mbliadhna, gur thuit i</span>
<lb n="2531"/><span>Maigh Muaidhe lé hArt Imleach.</span></p>
<lb n="2532"/>
<lb n="2533"/><p><span>Do ghabh Art Imleach mac Éilim mic Roitheachtaigh mic</span>
<lb n="2534"/><span>Roáin mic Failbhe mic Cais Chéadchaingnigh mic Ailldeargóid</span>
<lb n="2535"/><span>mic Muineamhóin mic Cais Chlothaigh mic Fir Arda mic</span>
<lb n="2536"/><span>Roitheachtaigh mic Rossa mic Glais mic Nuadhat Deaghláimh mic</span>
<lb n="2537"/><span>Eochach Faobharghlais mic Conmhaoil mic Éibhir Fhinn mic</span>
<lb n="2538"/><span>Míleadh ríoghacht Éireann dá bhliadhain is fiche, gur thuit lé</span>
<lb n="2539"/><span>Nuadha Fionn Fáil.</span></p>
<lb n="2540"/>
<lb n="2541"/><p><span>Do ghabh Nuadha Fionn Fáil mac Giallchadha mic Oiliolla</span>
<lb n="2542"/><span>Ólchaoin mic Siorna Shaoghlaigh do shíol Éireamhóin ríoghacht</span>
<lb n="2543"/><span>Éireann fiche bliadhan, nó do réir druinge oile trí fichid</span>
<lb n="2544"/><span>bliadhan, gur thuit lé Breisrígh mac Airt Imligh.</span></p>
<lb n="2545"/>
<lb n="2546"/><p><span>Do ghabh Breisrígh mac Airt Imligh mic Éilim mic Roitheachtaigh</span>
<lb n="2547"/><span>mic Roáin mic Failbhe mic Cais Chéadchaingnigh mic</span>
<lb n="2548"/><span>Ailldeargóid mic Muineamhóin do shíol Éibhir ríoghacht Éireann</span></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="2549"/><p><span>naoi mbliadhna; agus do bhris iomad cath ar Fhomhórchaibh fris</span>
<lb n="2550"/><span>an ré sin; agus do thuit féin fá dheireadh lé hEochaidh Apthach i</span>
<lb n="2551"/><span>gCarn Connluain.</span></p>
<lb n="2552"/>
<lb n="2553"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Apthach mac Finn mic Oiliolla mic Floinn</span>
<lb n="2554"/><span>Ruaidh mic Rothláin mic Mairtine mic Sithchinn mic Riaghláin</span>
<lb n="2555"/><span>mic Eoinbhric mic Luighdheach mic Íotha mic Breoghain ríoghacht</span>
<lb n="2556"/><span>Éireann aoinbhliadhain amháin; agus is uime ghairthear Eochaidh</span>
<lb n="2557"/><span>Apthach dhe, ar a liacht do-gheibheadh bás i nÉirinn ré n-a</span>
<lb n="2558"/><span>linn.  Do lingeadh iomorro támh nó galar gacha míosa ar fhearaibh</span>
<lb n="2559"/><span>Éireann lé marbhthaoi iomad díobh, gonadh uime sin do lean</span>
<lb n="2560"/><span>Eochaidh Apthach dhe; ionann cheana apthach is marbhthach; gur</span>
<lb n="2561"/><span>thuit féin lé Fionn mac Brátha.</span></p>
<lb n="2562"/>
<lb n="2563"/><p><span>Do ghabh Fionn mac Brátha mic Labhradha mic Cairbre mic</span>
<lb n="2564"/><span>Ollamhan Fódla mic Fiachach Fíonscothaigh mic Séadna mic</span>
<lb n="2565"/><span>Airt mic Airtre mic Eibric mic Éibhir mic Ír mic Míleadh</span>
<lb n="2566"/><span>ríoghacht Éireann fiche bliadhan, nó do réir dhruinge oile,</span>
<lb n="2567"/><span>tríochad bliadhan, gur thuit lé Séadna Ionnarraidh.</span></p>
<lb n="2568"/>
<lb n="2569"/><p><span>Do ghabh Séadna Ionnarraidh mac Breisrígh mic Airt</span>
<lb n="2570"/><span>Imligh do shíol Éibhir ríoghacht Éireann fiche bliadhan: agus is</span>
<lb n="2571"/><span>uime ghairthear Séadna Ionnarraidh dhe .i. Séadna an Tuarastail,</span>
<lb n="2572"/><span>do bhrígh gurab é céidrí do dháil tuarastal d'amhusaibh</span>
<lb n="2573"/><span>ar dtús i nÉirinn é: ionann iomorro Ionnarraidh is tuarastal.</span>
<lb n="2574"/><span>Agus do riadhadh a bhaill ó chéile lé Simeon Breac,</span>
<lb n="2575"/><span>go bhfuair bás amhlaidh sin.</span></p>
<lb n="2576"/>
<lb n="2577"/><p><span>Do ghabh Simeon Breac mac Aodháin Ghlais mic Nuadhat</span>
<lb n="2578"/><span>Fionn Fáil mic Giallchadha mic Oiliolla Ólchaoin mic Siorna</span>
<lb n="2579"/><span>Shaoghlaigh do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann sé bliadhna</span>
<lb n="2580"/><span>gur thuit lé Duach Fionn i ndíoghail a athar agus a riadhadh</span>
<lb n="2581"/><span>do rinne.</span></p>
<lb n="2582"/>
<lb n="2583"/><p><span>Do ghabh Duach Fionn mac Séadna Ionnarraidh mic</span>
<lb n="2584"/><span>Breisrígh mic Airt Imligh do shíol Éibhir ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2585"/><span>cúig bliadhna; gur thuit lé Muireadhach Bolgrach.</span></p>
<lb n="2586"/>
<lb n="2587"/><p><span>Do ghabh Muireadhach Bolgrach mac Simeoin Brich mic</span></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="2588"/><p><span>Aodháin Ghlais mic Nuadhat Finn Fáil mic Giallchadha mic</span>
<lb n="2589"/><span>Oiliolla Ólchaoin mic Siorna Shaoghlaigh do shíol Éireamhóin</span>
<lb n="2590"/><span>ríoghacht Éireann cheithre bliadhna; gur thuit lé hÉanna Dearg</span>
<lb n="2591"/><span>mac Duach Fhinn.</span></p>
<lb n="2592"/>
<lb n="2593"/><p><span>Do ghabh Éanna Dearg mac Duach Fhinn mic Séadna Ionnarraidh</span>
<lb n="2594"/><span>mic Breisrígh mic Airt Imligh do shíol Éibhir ríoghacht</span>
<lb n="2595"/><span>Éireann dhá bhliadhain déag.  Is uime do gairthí Éanna</span>
<lb n="2596"/><span>Dearg dhe .i. dearg a oineach .i. a ghnúis.  Is ré n-a linn</span>
<lb n="2597"/><span>do buaileadh airgead i nAirgeadros ar dtús i nÉirinn.</span>
<lb n="2598"/><span>Agus fuair sé bás do thámh ar Shliabh Mis go sochruide mhóir</span>
<lb n="2599"/><span>mar aon ris.</span></p>
<lb n="2600"/>
<lb n="2601"/><p><span>XXVII.</span></p>
<lb n="2602"/>
<lb n="2603"/><p><span>Do ghabh Lughaidh Iardhonn mac Éanna Deirg mic Duach</span>
<lb n="2604"/><span>Fhinn mic Séadna Ionnarraidh mic Breisrígh mic Airt Imligh</span>
<lb n="2605"/><span>do shíol Éibhir ríoghacht Éireann naoi mbliadhna.  Is uime</span>
<lb n="2606"/><span>ghairthear Lughaidh Iardhonn dhe, ionann iardhonn is dubhdhonn;</span>
<lb n="2607"/><span>gonadh tré fholt dubhdhonn do bheith air, ráinig Lughaidh Iardhonn</span>
<lb n="2608"/><span>d'fhorainm air; gur marbhadh lé Síorlámh i Ráith Clochair é.</span></p>
<lb n="2609"/>
<lb n="2610"/><p><span>Do ghabh Síorlámh mac Finn mic Brátha mic Labhradha</span>
<lb n="2611"/><span>mic Cairbre mic Ollamhan Fódla do shíol Ír mic Míleadh</span>
<lb n="2612"/><span>ríoghacht Éireann sé bliadhna déag.  Is uime ghairthear Síorlámh</span>
<lb n="2613"/><span>dhe, ionann síor is fada .i. lámha fada do bhí aige, óir</span>
<lb n="2614"/><span>do shoichdís a dhá láimh an talamh agus é 'n-a sheasamh;</span>
<lb n="2615"/><span>agus is lé hEochaidh Uaircheas do marbhadh é.</span></p>
<lb n="2616"/>
<lb n="2617"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Uaircheas mac Luighdheach Iardhuinn mic</span>
<lb n="2618"/><span>Éanna Deirg mic Duach Fhinn mic Séadna Ionnarraidh mic</span>
<lb n="2619"/><span>Breisrígh mic Airt Imligh do shíol Éibhir ríoghacht Éireann dhá</span>
<lb n="2620"/><span>bhliadhain déag.  Is uime ghairthear Eochaidh Uaircheas dhe</span>
<lb n="2621"/><span>.i. ceasa fuara do bhíodh aige mar loingeas; ionann iomorro</span>
<lb n="2622"/><span>ceasa is naomhóga nó coctaoi; agus do bhrígh go raibhe seisean</span>
<lb n="2623"/><span>dhá bhliadhain ar muir is é ar deoraidheacht a hÉirinn,</span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="2624"/><p><span>is amhlaidh do-níodh fuireann da mhuinntir do chur sna</span>
<lb n="2625"/><span>ceasaibh sin do chreachadh imill gacha críche tar a ngabhadh</span>
<lb n="2626"/><span>agus na héadála do thabhairt leis sna ceasaibh sin gus an</span>
<lb n="2627"/><span>luingeas; gonadh ó na ceasaibh sin do lean Eochaidh Uaircheas</span>
<lb n="2628"/><span>dhe; gur thuit lé hEochaidh Feadhmhuine is lé Conuing</span>
<lb n="2629"/><span>Beigeaglach.</span></p>
<lb n="2630"/>
<lb n="2631"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Fiadhmhuine agus Conuing Beigeaglach</span>
<lb n="2632"/><span>dá mhac Duach Teamhrach mic Muireadhaigh Bholgraigh mic</span>
<lb n="2633"/><span>Simeoin Bhric mic Aodhain Ghlais mic Nuadhat Finn Fáil</span>
<lb n="2634"/><span>mic Giallchadha mic Oiliolla Ólchaoin mic Siorna Shaoghlaigh</span>
<lb n="2635"/><span>do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann; cúig bliadhna i</span>
<lb n="2636"/><span>gcomhfhlaitheas dóibh.  Is uime ghairthear Eochaidh Fiadhmhuine</span>
<lb n="2637"/><span>dhe do bhrígh go ngnáthuigheadh bheith ag seilg is ag fiadhach i</span>
<lb n="2638"/><span>muinidhibh nó i gcoilltibh; agus do thuit an tEochaidh-se lé</span>
<lb n="2639"/><span>Lughaidh Láimhdhearg mac Eochach Uaircheas.</span></p>
<lb n="2640"/>
<lb n="2641"/><p><span>Do ghabh Lughaidh Láimhdhearg mac Eochach Uaircheas mic</span>
<lb n="2642"/><span>Luighdheach Iardhuinn mic Éanna Deirg mic Duach Fhinn mic</span>
<lb n="2643"/><span>Séadna Ionnarraidh mic Breisrígh mic Airt Imligh do shíol Éibhir</span>
<lb n="2644"/><span>ríoghacht Éireann seacht mbliadhna.  Is uime ghairthear Lughaidh</span>
<lb n="2645"/><span>Láimhdhearg dhe do bhrígh go raibhe tí nó ball dearg ar a</span>
<lb n="2646"/><span>láimh; gur thuit lé Conuing Beigeaglach.</span></p>
<lb n="2647"/>
<lb n="2648"/><p><span>Do ghabh Conuing Beigeaglach mac Duach Teamhrach mic</span>
<lb n="2649"/><span>Muireadhaigh Bolgraigh mic Simeoin Bric mic Aodháin Ghlais</span>
<lb n="2650"/><span>mic Nuadhat Finn Fáil mic Giallchadha mic Oiliolla Ólchaoin</span>
<lb n="2651"/><span>mic Siorna Shaoghlaigh do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2652"/><span>deic mbliadhna.  Is uime ghairthear Conuing Beigeaglach dhe</span>
<lb n="2653"/><span>do bhrígh nár ghabh taom eagla riamh é i gcath ná i gcomhrac,</span>
<lb n="2654"/><span>agus fós fá tréinfhear i n-iorghail é; gonadh uime sin do </span>
<lb n="2655"/><span>rinne an file an rann-so:</span></p>
<lb n="2656"/>
<lb n="2657"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2658"/><span>Conuing na gcoinghleac gcleathghlan,</span>
<lb n="2659"/><span>Nachar uaimhnigh ré neach riamh;</span>
<lb n="2660"/><span>A deich ro chaith for gach leath</span>
<lb n="2661"/><span>Nó gur mharbh Art mac Luighdheach.</span></p>
<lb n="2662"/>
<lb n="2663"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2664"/><span>Do ghabh Art mac Luighdheach Láimhdheirg mic Eochach Uaircheas</span>
<lb n="2665"/><span>mic Luighdheach Iardhuinn mic Éanna Deirg mic Duach</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="2666"/><p><span>Fhinn mic Séadna Ionnarraidh mic Breisrígh mic Airt Imligh</span>
<lb n="2667"/><span>do shíol Éibhir ríoghacht Éireann sé bliadhna; gur thuit lé</span>
<lb n="2668"/><span>Duach Laghrach mic Fiachach Tolgraigh agus lé Fiachaidh féin.</span></p>
<lb n="2669"/>
<lb n="2670"/><p><span>Do ghabh Fiachaidh Tolgrach mac Muireadhaigh Bolgraigh</span>
<lb n="2671"/><span>mic Simeon Bhric mic Aodháin Ghlais mic Nuadhat Finn Fáil</span>
<lb n="2672"/><span>mic Giallchadha mic Oiliolla Ólchaoin mic Siorna Shaoghlaigh</span>
<lb n="2673"/><span>do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann seacht mbliadhna; gur</span>
<lb n="2674"/><span>thuit lé hOilill Fionn.</span></p>
<lb n="2675"/>
<lb n="2676"/><p><span>Do ghabh Oilill Fionn mac Airt mic Luighdheach Láimhdheirg</span>
<lb n="2677"/><span>mic Eochach Uaircheas mic Luighdheach Iardhuinn mic Éanna</span>
<lb n="2678"/><span>Deirg mic Duach Fhinn mic Séadna Ionnairraidh mic Breisrígh</span>
<lb n="2679"/><span>mic Airt Imligh do shíol Éibhir ríoghacht Éireann naoi mbliadhna,</span>
<lb n="2680"/><span>gur thuit lé hAirgeadmhár is lé Fiachaidh is lé Duach mac</span>
<lb n="2681"/><span>Fiachach.</span></p>
<lb n="2682"/>
<lb n="2683"/><p><span>Do ghabh Eochaidh mac Oiliolla Finn mic Airt mic Luighdheach</span>
<lb n="2684"/><span>Láimhdheirg mic Eochach Uaircheas do shíol Éibhir ríoghact</span>
<lb n="2685"/><span>Éireann seacht mbliadhna; agus níor léig an righe d'Airgeadmhár,</span>
<lb n="2686"/><span>acht do rinne síoth ré Duach Laghrach, gur marbhadh lé</span>
<lb n="2687"/><span>Duach é ar aonach.</span></p>
<lb n="2688"/>
<lb n="2689"/><p><span>Do ghabh Airgeadmhár mac Síorláimh mic Finn mic Brátha</span>
<lb n="2690"/><span>mic Labhradha mic Cairbre mic Ollamhan Fódla do shliocht</span>
<lb n="2691"/><span>Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann trí bliadhna fichead, nó do</span>
<lb n="2692"/><span>réir dhruinge oile ocht mbliadhna déag ar fhichid gur thuit lé</span>
<lb n="2693"/><span>Duach Laghrach is lé Lughaidh Laighdhe.</span></p>
<lb n="2694"/>
<lb n="2695"/><p><span>Do ghabh Duach Laghrach mac Fiachach Tolgraigh mic Muireadhaigh</span>
<lb n="2696"/><span>Bholgraigh mic Simeoin Bhric mic Aodháin Ghlais mic</span>
<lb n="2697"/><span>Nuadhat Finn Fáil mic Giallchadha do shíol Éireamhóin ríoghacht</span>
<lb n="2698"/><span>Éireann deich mbliadhna.  Is uime ghairthear Duach Laghrach</span>
<lb n="2699"/><span>dhe, ionann iomorro ladhgra is luathagra, óir ní thabhradh</span>
<lb n="2700"/><span>cairde do neach iar ndéanamh éagcóra gan é do agra ann</span>
<lb n="2701"/><span>do láthair; gonadh de sin ráinig an forainm Duach Laghrach</span>
<lb n="2702"/><span>air.</span>
<lb n="2703"/></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="2704"/><p><span>Do ghabh Lughaidh Laighdhe mac Eochach mic Oiliolla Finn</span>
<lb n="2705"/><span>mic Airt mic Luighdheach Láimhdheirg mic Eochach Uuircheas do</span>
<lb n="2706"/><span>shíol Éibhir ríoghacht Éireann seacht mbliadhna gur thuit lé</span>
<lb n="2707"/><span>hAodh Ruadh mac Badhairn.  Adeir an Chóir Anmann gurab</span>
<lb n="2708"/><span>do na cúig Luigheachaibh fá clann do Dháire Dhoimhtheach an</span>
<lb n="2709"/><span>Lughaidh Laighdhe sin.  Is eadh iomorro nochtas an leabhar céadna gur</span>
<lb n="2710"/><span>fháisnéis draoi d'áirithe tré fháistine do Dhaire Dhoimhtheach</span>
<lb n="2711"/><span>go mbeith mac aige da ngairfidhe Lughaidh do-ghéabhadh flaitheas</span>
<lb n="2712"/><span>Éireann; agus rugadh da éis sin cúigear mac diaidh</span>
<lb n="2713"/><span>i ndiaidh dó, agus tug Lughaidh d'ainm ar gach aon díobh.  Ar</span>
<lb n="2714"/><span>bhfás don chloinn téid Dáire d'fhios an draoi chéadna is</span>
<lb n="2715"/><span>fiafruighis de cia an Lughaidh don chúigear do-ghéabhadh flaitheas</span>
<lb n="2716"/><span>Éireann.  "Triall amárach go Tailltin" ar an draoi</span>
<lb n="2717"/><span>"mar aon réd chúigear mac agus tiocfaidh amárach laogh</span>
<lb n="2718"/><span>álainn alla fán aonach agus lingfid cách is do chlann ar</span>
<lb n="2719"/><span>a lorg; agus cibé dod chloinn-se chinnfeas air is muirbhfios</span>
<lb n="2720"/><span>é budh rí Éireann é."  Ráinig an laogh ar n-a mhárach fán</span>
<lb n="2721"/><span>aonach is téid fir Éireann is clann Dáire 'n-a dhiaidh go</span>
<lb n="2722"/><span>rángadar Binn Éadair.  Cuirthear ceo draoidheachta idir</span>
<lb n="2723"/><span>mhacaibh Dáire agus fir Éireann.  Triallaid mic Dáire</span>
<lb n="2724"/><span>i ndiaidh an laoigh as sin go Dál Maschorb Laighean, agus</span>
<lb n="2725"/><span>táirthidhis Lughaidh Laighdhe an laogh agus marbhais é; gonadh</span>
<lb n="2726"/><span>ón laogh soin ghairthear Lughaidh Laighdhe .i. Lughaidh Laoghdha</span>
<lb n="2727"/><span>dhe.</span></p>
<lb n="2728"/>
<lb n="2729"/><p><span>Is ar an Lughaidh-se atá an finnscéal filidheachta mar</span>
<lb n="2730"/><span>a n-aithristear go dtarla agus é ag seilg i ndíthreibh é ré</span>
<lb n="2731"/><span>cailligh urghránna ar a raibhe cealltair dhraoidheachta, agus</span>
<lb n="2732"/><span>go ndeachaidh 'n-a leabaidh gur bhean a cealltair dhraoidheachta</span>
<lb n="2733"/><span>dhi, gur taidhbhrigheadh dhó a beith 'n-a hógmhnaoi álainn</span>
<lb n="2734"/><span>da éis; agus go fáthach is í Éire an chailleach-so lér luigh</span>
<lb n="2735"/><span>Laighdhe, mar go bhfuair duadh is doghruing fá a ceann ar</span>
<lb n="2736"/><span>dtús agus áineas is soirbheas da éis sin.</span></p>
<lb n="2737"/>
<lb n="2738"/><p><span>Tar ceann go n-abair an Chóir Anmann gur mhac do</span></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="2739"/><p><span>Dháire Dhoimhtheach Lughaidh Laighdhe, ní mheasaim gurab é an</span>
<lb n="2740"/><span>Lughaidh Laighdhe-se luaidheas an Chóir Anmann fá rí ar</span>
<lb n="2741"/><span>Éirinn an Lughaidh úd, tar ceann gur tairrngireadh leis na</span>
<lb n="2742"/><span>draoithibh gomadh rí Éireann Lughaidh Laighdhe mac Dáire</span>
<lb n="2743"/><span>Dhoimhthigh.</span></p>
<lb n="2744"/>
<lb n="2745"/><p><span>Do ghabh Aodh Ruadh mac Badhairn mic Airgeadmháir mic</span>
<lb n="2746"/><span>Síorláimh mic Finn mic Brátha mic Labhradha mic Cairbre</span>
<lb n="2747"/><span>mic Ollamhan Fódla do shliocht Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2748"/><span>bliadhain is fiche; gur báthadh ag Eas Ruaidh é.</span></p>
<lb n="2749"/>
<lb n="2750"/><p><span>Do ghabh Díothorba mac Déamáin mic Airgeadmháir mic</span>
<lb n="2751"/><span>Síorláimh mic Finn mic Brátha mic Labhradha mic Cairbre</span>
<lb n="2752"/><span>mic Ollamhan Fódla do shliocht Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2753"/><span>bliadhain is fiche; gur thuit leis na Cuanaibh san Chorann</span>
<lb n="2754"/><span>.i. Cuan Mara Cuan Muighe is Cuan Sléibhe.</span></p>
<lb n="2755"/>
<lb n="2756"/><p><span>Do ghabh Ciombaoth mac Fionntain mic Airgeadmháir mic</span>
<lb n="2757"/><span>Síorláimh mic Finn mic Brátha mic Labhradha mic Cairbre mic</span>
<lb n="2758"/><span>Ollamhan Fódla do shliocht Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2759"/><span>fiche bliadhan, nó do réir dhruinge oile ocht mbliadhna fichead,</span>
<lb n="2760"/><span>gur thuit do thámh i nEamhain Mhacha.</span>
<lb n="2761"/></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="2762"/><p><span>XXVIII.</span></p>
<lb n="2763"/>
<lb n="2764"/><p><span>Do ghabh Macha Mhongruadh inghean Aodha Ruaidh mic Badhairn</span>
<lb n="2765"/><span>mic Airgeadmháir mic Síorláimh mic Finn mic Brátha</span>
<lb n="2766"/><span>mic Labardha mic Cairbre mic Ollamhan Fódla ríoghacht</span>
<lb n="2767"/><span>Éireann seacht mbliadhna, gur mharbh Reachtaidh Ríghdhearg í.</span>
<lb n="2768"/><span>Agus is ré n-a linn do tógbhadh Eamhain Mhacha.  Ag so</span>
<lb n="2769"/><span>iomorro an fáth fá ráidhtear Eamhain Mhacha ria .i. trí rígh</span>
<lb n="2770"/><span>do bhí i bhflaitheas Éireann a hUlltaibh, mar atá Aodh Ruadh</span>
<lb n="2771"/><span>mac Badhairn ó ráidhtear Eas Ruaidh, agus Díothorba mac</span>
<lb n="2772"/><span>Déamáin a hUisneach Midhe agus Ciombaoth mac Fionntain</span>
<lb n="2773"/><span>a Fionnabhair.  Agus is ag an gCiombaoth soin do hoileadh</span>
<lb n="2774"/><span>Ughaine Mór mac Eachach Bhuadhaigh.  Agus seacht mbliadhna</span>
<lb n="2775"/><span>da gach rígh díobh fá seach ar timcheall, go dtángadar fá</span>
<lb n="2776"/><span>thrí i bhflaitheas Éireann; agus is é Aodh Ruadh fuair bás</span>
<lb n="2777"/><span>ar dtús díobh; agus níor fhágaibh do shliocht da éis acht</span>
<lb n="2778"/><span>aoininghean amháin, Macha a hainm.  Iarrais Macha seal don</span>
<lb n="2779"/><span>ríoghacht iar n-éag a hathar; agus adubhairt Díothorba</span>
<lb n="2780"/><span>is a chlann nach fuighbheadh bean ríoghacht uatha féin; agus do</span>
<lb n="2781"/><span>fearadh cath eatorra féin is Macha, go rug Macha buaidh</span>
<lb n="2782"/><span>an chatha soin orra; agus do ghabh flaitheas Éireann seacht</span>
<lb n="2783"/><span>mbliadhna; agus fuair Díothorba bás agus do fhágaibh cúigear</span>
<lb n="2784"/><span>mac da éis, mar atá Baoth Bédach Bras Uallach is</span>
<lb n="2785"/><span>Borbchas.  Do iarradar flaitheas Éireann dóibh féin amhail</span>
<lb n="2786"/><span>do bhí ag a sinsear rompa.  Adubhairt Macha nach tiubhradh</span>
<lb n="2787"/><span>dóibh acht cath tar ceann na ríoghachta.  Do fearadh cath</span>
<lb n="2788"/><span>eatorra agus rug Macha buaidh orra.  Téid clann Díothorba</span>
<lb n="2789"/><span>da ndídean féin i gcoilltibh dorcha diamhaire; agus tug</span>
<lb n="2790"/><span>Macha Ciombaoth mac Fionntain mar chéile agus mar cheann</span>
<lb n="2791"/><span>feadhna ar a laochraidh, agus do chuaidh féin ar lorg chloinne</span>
<lb n="2792"/><span>Díothorba i riocht claimhsighe, iar gcuimilt taois seagail</span>
<lb n="2793"/><span>da deilbh, agus fuair iad-san i gcoill diamhair i mBuirinn,</span></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="2794"/><p><span>ag bruith thuirc allta.  Fiafruighid clann Díothorba scéala</span>
<lb n="2795"/><span>dhi is tugadar mír don bhiadh dhi.  Nochtais sise gach scéala</span>
<lb n="2796"/><span>da raibhe aice dhóibh.</span></p>
<lb n="2797"/>
<lb n="2798"/><p><span>Is ann sin adubhairt fear díobh gurab álainn an rosc</span>
<lb n="2799"/><span>do bhí ag an gclaimhsigh agus go raibhe mian ar féin luighe</span>
<lb n="2800"/><span>ria.  Leis sin triallais féin is Macha i ndiamhair na coille,</span>
<lb n="2801"/><span>agus ceanglais Macha an fear soin, agus fágbhais ann sin</span>
<lb n="2802"/><span>é, agus tillis go cách arís.  Agus fiafruighid di "C'áit ar</span>
<lb n="2803"/><span>fhágbhais an fear do chuaidh leat?" ar siad.  "Ní fheadar,"</span>
<lb n="2804"/><span>ar sí, "acht saoilim gurab nár lais teacht da bhar láthair-se</span>
<lb n="2805"/><span>i ndiaidh aontuighthe ré claimh."  "Ní nár," ar iad-san, "óir</span>
<lb n="2806"/><span>do-dhéanaimne an ní céadna."  Téid iomorro ris gach n-aon</span>
<lb n="2807"/><span>aca fá seach san gcoill; is do cheangail uile iad, ionnus go</span>
<lb n="2808"/><span>rug i n-aoncheangal do láthair fhear Uladh go hEamhain iad,</span>
<lb n="2809"/><span>agus fiafruighis do mhaithibh Uladh créad an díol do-dhéanadh</span>
<lb n="2810"/><span>dhíobh.  Adubhradar uile d'aoinmhéin bás do thabhairt dóibh.</span>
<lb n="2811"/><span>"Ní hamhlaidh is cóir," ar Macha, "óir do budh claonadh</span>
<lb n="2812"/><span>reachta sin; acht daorthar iad agus tugthar orra ráith do</span>
<lb n="2813"/><span>thógbháil damh-sa bhus príomhchathair don chúigeadh go bráth."</span>
<lb n="2814"/><span>Leis sin beanais Macha an dealg óir do bhíodh san mbrat</span>
<lb n="2815"/><span>do bhíodh fá n-a brághaid amach, agus do thomhais leis fóir na</span>
<lb n="2816"/><span>rátha fá héigean do chloinn Díothorba do thógbháil.  Eamhain</span>
<lb n="2817"/><span>iomorro ghairmthear don ráith.  Eó, cheana, ainm do dhealg,</span>
<lb n="2818"/><span>agus muin, bráighe; gonadh de sin ráidhtear Eamhain .i. eo</span>
<lb n="2819"/><span>mhuin, ris an ráith.  Nó is uime ghairthear Eamhain di ó</span>
<lb n="2820"/><span>Eamhain Mhacha .i. bean Chruinn mic Adhnamain; agus fá</span>
<lb n="2821"/><span>héigean don mhnaoi sin da haimhdheoin dul do chómhruith ré</span>
<lb n="2822"/><span>heachaibh Chonchubhair ríogh Uladh, gur sháruigh iad agus í</span>
<lb n="2823"/><span>torrach;  agus i gceann na scríbe rug sí mac is inghean; agus tug</span>
<lb n="2824"/><span>a mallacht d'fhearaibh Uladh, gonadh de sin táinig an ceas</span>
<lb n="2825"/><span>naoidhean orra; agus do bhí an ceas soin orra ré ré naoi</span>
<lb n="2826"/><span>ríogh .i. ó Chonchubhar go flaitheas Máil mic Rochruidhe.</span></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="2827"/><p><span>Eamhain, amhlaidh sin, .i. amhaon; amh, ag a dhiúltadh nach</span>
<lb n="2828"/><span>aon rug Macha mu'n am soin, acht dias; gonadh de ráidhtear</span>
<lb n="2829"/><span>Eamhain Macha iars an gcéadfaidh-se.  Do marbhadh Macha</span>
<lb n="2830"/><span>Mhongruadh iar sin lé Reachtaidh Ríghdhearg.</span></p>
<lb n="2831"/>
<lb n="2832"/><p><span>Do ghabh Reachtaidh Ríghdhearg mac Luighdheach Laighdhe mic</span>
<lb n="2833"/><span>Eochach mic Oiliolla Finn mic Airt mic Luighdheach Láimhdhearg</span>
<lb n="2834"/><span>mic Eochach Uaircheas do shíol Éibhir ríoghacht Éireann fiche</span>
<lb n="2835"/><span>bliadhan.  Is uime ghoirthear Reachtaidh Ríghdhearg de .i. rígh</span>
<lb n="2836"/><span>dhearg do bhí aige .i. bun righe deirg; agus is lé hUghaine Mór</span>
<lb n="2837"/><span>do marbhadh i ndíoghail a bhuimighe é.</span></p>
<lb n="2838"/>
<lb n="2839"/><p><span>Do ghabh Ughaine Mór mac Eachach Buadhaigh mic Duach</span>
<lb n="2840"/><span>Laghruigh mic Fiachach Tolgraigh mic Muireadhaigh Bholgraigh</span>
<lb n="2841"/><span>mic Simeoin Bhric mic Aodháin Ghlais mic Nuadhat Finn Fáil</span>
<lb n="2842"/><span>mic Giallchadha mic Oiliolla Ólchaoin mic Siorna Shaoghlaigh</span>
<lb n="2843"/><span>do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann deich mbliadhna fichead,</span>
<lb n="2844"/><span>nó do réir dhruinge oile, dá fhichid bliadhan.  Is uime ghairthear</span>
<lb n="2845"/><span>Ughaine Mór dhe, do bhrígh gur mhór a fhlaitheas, óir do </span>
<lb n="2846"/><span>bhí cur ar oiléanaibh iarthair Eorpa aige; agus do bhádar</span>
<lb n="2847"/><span>cúigear ar fhichid do chloinn ag an Ughaine sin, mar atá dias</span>
<lb n="2848"/><span>is fiche do chloinn mhac is triar inghean.  Ar bhfás don chloinn</span>
<lb n="2849"/><span>sin do ghabh gach aon díobh fá leith buidhean 'n-a dhiaidh féin.</span>
<lb n="2850"/><span>Agus an tan do beirthí saorchuairt Éireann leo, mar a mbíodh</span>
<lb n="2851"/><span>mac dhíobh anocht, do bhíodh an mac oile amárach ann.  Mar sin</span>
<lb n="2852"/><span>dóibh diaidh i ndiaidh ionnus gach taobh 'n-a dtugdaois aghaidh go</span>
<lb n="2853"/><span>gcaithtí leo a mbíodh do bhiadh is do lón ann.  Agus mar</span>
<lb n="2854"/><span>thugadar fir Éireann sin da n-aire do chuadar do cheisneamh</span>
<lb n="2855"/><span>an dochair sin ris an rígh Ughaine.  Agus is é ní ar ar</span>
<lb n="2856"/><span>chinneadar leath ar leath Éire do roinn i gcúig rannaibh</span>
<lb n="2857"/><span>fichead, agus a mhír féin do thabhairt da gach aon don chloinn</span>
<lb n="2858"/><span>sin di, agus gan ar breith do neach díobh caitheamh ar chuid</span>
<lb n="2859"/><span>a chéile; gonadh uime sin do rinne file éigin an rann-so:</span></p>
<lb n="2860"/>
<lb n="2861"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2862"/><span>Ughaine uallach amhra,</span>
<lb n="2863"/><span>Diar bha brugh buadhac Banbha;</span>
<lb n="2864"/><span>Rannsad a chlanna go ceart</span>
<lb n="2865"/><span>Éire i gcóig ranna fichead.</span>
<lb n="2866"/></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="2867"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2868"/><span>Agus is do réir na ronna soin do tógthaoi cíoschána is</span>
<lb n="2869"/><span>dualgais da gach rígh da raibhe ar Éirinn feadh trí céad</span>
<lb n="2870"/><span>bliadhan, mar atá ó aimsir Ughaine go haimsir na gcúigeadhach</span>
<lb n="2871"/><span>do mhair ré linn Eochach Feidhligh do bheith 'n-a rígh</span>
<lb n="2872"/><span>Éireann, amhail adeir an file san rann-so:</span></p>
<lb n="2873"/>
<lb n="2874"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2875"/><span>Trí céad bliadhan, buan an oil,</span>
<lb n="2876"/><span>Go dtángadar cóigeadhaigh;</span>
<lb n="2877"/><span>Cóigear gan chreideamh i gcrí</span>
<lb n="2878"/><span>Ronnsad Éirinn Ughaini.</span></p>
<lb n="2879"/>
<lb n="2880"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2881"/><span>Is é Eochaidh Feidhlioch do roinn cúigeadha Éireann idir an</span>
<lb n="2882"/><span>druing-se síos.  Tug Cúigeadh Uladh do Fhearghus mac Léide.</span>
<lb n="2883"/><span>Tug Cúigeadh Laighean do Rossa mac Fearghusa Fairrge.</span>
<lb n="2884"/><span>Tug dá Chúigeadh Mumhan do Tighearnach Téidbheannach mac</span>
<lb n="2885"/><span>Luchta is do Dheaghaidh mac Sin.  Tug mar an gcéadna Cúigeadh</span>
<lb n="2886"/><span>Connacht do thriúr, mar atá d'Fhidhic mac Féig d'Eochaidh</span>
<lb n="2887"/><span>Allad is do Thinne mac Connrach, do réir mar chuirfeam</span>
<lb n="2888"/><span>síos da éis so an tan laibheoram ar fhlaitheas Eochach Feidhligh</span>
<lb n="2889"/><span>féin.  Agus ní lughaide do bhí an roinn sin chloinne Ughaine ar</span>
<lb n="2890"/><span>Éirinn go ndeachadar clann Ughaine gan shliocht acht dias,</span>
<lb n="2891"/><span>mar atá Cobhthach Caol mBreagh is Laoghaire Lorc ó dtáinig</span>
<lb n="2892"/><span>a maireann do shíol Éireamhóin.  Agus is lé Badhbhchaidh mac</span>
<lb n="2893"/><span>Eachach Bhuadhaigh a dhearbhráthair féin do marbhadh Ughaine</span>
<lb n="2894"/><span>Mór i dTealaigh an Choscair; agus ní raibhe féin i righe</span>
<lb n="2895"/><span>nÉireann acht lá go leith an tan do marbhadh lé Laoghaire</span>
<lb n="2896"/><span>Lorc é i ndíoghail a athar.</span>
<lb n="2897"/></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="2898"/><p><span>XXIX</span></p>
<lb n="2899"/>
<lb n="2900"/><p><span>Do ghabh Laoghaire Lorc mac Ughaine Mhóir mic Eachach</span>
<lb n="2901"/><span>Buadhaigh mic Duach Laghraigh mic Fiachach Tolgraigh mic</span>
<lb n="2902"/><span>Muireadhaigh Bholgruigh mic Simeoin Bhric mic Aodhain Ghlais</span>
<lb n="2903"/><span>mic Nuadhat Finn Fáil mic Giallchadha mic Oiliolla Ólchaoin</span>
<lb n="2904"/><span>mic Siorna Shaoghlaigh do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann dá</span>
<lb n="2905"/><span>bhliadhain.  Ceasair Chruthach inghean ríogh Frangc bean Ughaine</span>
<lb n="2906"/><span>Mhóir máthair Laoghaire Luirc is Chobhthaigh Chaoil mBreagh.</span>
<lb n="2907"/><span>Agus is uime ghairthear Laoghaire Lorc de, ionann lorc is</span>
<lb n="2908"/><span>fionghal agus do rinne Laoghaire feall ar Bhadhbhchaidh mac</span>
<lb n="2909"/><span>Eachach Bhuadhaigh gur de sin do lean an forainn dhe .i. Laoghaire</span>
<lb n="2910"/><span>Lorc.  Is lé Cobhthach Caol mBreagh a dhearbhráthair féin</span>
<lb n="2911"/><span>do marbhadh Laoghaire Lorc i nDionn Ríogh ar bruach na</span>
<lb n="2912"/><span>Bearbha.</span></p>
<lb n="2913"/>
<lb n="2914"/><p><span>Is amhlaidh iomorro do bhí Cobhthach Caol mBreagh agus é ag</span>
<lb n="2915"/><span>seargadh tré fhormad ré Laoghaire Lorc fa ríoghacht Éireann</span>
<lb n="2916"/><span>do bheith aige; agus mar do chualaidh Laoghaire eisean do bheith</span>
<lb n="2917"/><span>éagcruaidh táinig buidhean armtha da ionnsuighe.  An tan</span>
<lb n="2918"/><span>do chonnairc Cobhthach é, is eadh adubhairt gur thruagh da</span>
<lb n="2919"/><span>bhráthair an neimhiocht gnátach do bhíodh aige as féin do shíor is</span>
<lb n="2920"/><span>nach tigeadh da láthair gan sluaghbhuidhin.  "Ní miste," ar</span>
<lb n="2921"/><span>Laoghaire, "tiocfaidh mise go síodhach do láthair an céidfheacht</span>
<lb n="2922"/><span>arís gan bhuidhin armtha im fhochair."  Leis sin ceileabhrais</span>
<lb n="2923"/><span>Laoghaire do Chobhthach.  Dála Chobhthaigh, do rinne comhairle</span>
<lb n="2924"/><span>ré draoi do bhí 'n-a fhochair cionnus do-ghéabhadh a bhráthair ré</span>
<lb n="2925"/><span>a mharbhadh.  "Is eadh is indéanta," ar an draoi, "bás bréige</span>
<lb n="2926"/><span>do léigean chugat agus dul i n-eiliotrom amhail mharbh agus</span>
<lb n="2927"/><span>scéala do chur go Laoghaire air sin, agus tiocfaidh ar bheagán</span>
<lb n="2928"/><span>buidhne dot fhios agus ar dteacht do láthair dhó luighfidh ar</span></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="2929"/><p><span>do chorp dot chaoineadh agus tabhair scian i n-íochtar a bhronn</span>
<lb n="2930"/><span>agus marbhthar leat mar sin é."  Ar gcríochnughadh marbhtha</span>
<lb n="2931"/><span>Laoghaire amhlaidh sin lé Cobhthach do marbhadh Oilill Áine mac</span>
<lb n="2932"/><span>Laoghaire lé Cobhthach, agus iar ndéanamh na ngníomh soin dó</span>
<lb n="2933"/><span>fuair a shláinte.  Tug fós fá deara leanbh óg dar bh'ainm</span>
<lb n="2934"/><span>Maon fá mac d'Oilill Áine do thabhairt da láthair, agus tug</span>
<lb n="2935"/><span>air mír do chroidhe a athar is a sheanathar d'ithe is luchóg go</span>
<lb n="2936"/><span>n-a los do shlogadh, agus táinig don déistin do ghabh an leanbh</span>
<lb n="2937"/><span>gur beanadh a urlabhra dhe; agus ar mbeith balbh dhó scaoilis</span>
<lb n="2938"/><span>Cobhthach uaidh é.  Triallais an leanbh go Corca Dhuibhne gur</span>
<lb n="2939"/><span>chomhnuigh seal i bhfochair Scoiriath fá rí ar an gcrích sin; agus</span>
<lb n="2940"/><span>triallais as sin don Fhraingc go naonbhar do chuideachtain</span>
<lb n="2941"/><span>mar aon ris; acht ce adeirid drong ré seanchus gurab go</span>
<lb n="2942"/><span>crích Armenia do chuaidh.  Agus do nochtadar an bhuidhean do </span>
<lb n="2943"/><span>chuaidh lais gur bh'é damhna ríogh Éireann é; agus táinig de sin</span>
<lb n="2944"/><span>go ndearna rí Frangc taoiseach teaghlaigh ar a mhuinntir dhe,</span>
<lb n="2945"/><span>agus do éirigh iomad áithis leis, ionnus go dtáinig de sin go</span>
<lb n="2946"/><span>raibhe iomrádh mór is oirdhearcas adhbhal i nÉirinn air; uime</span>
<lb n="2947"/><span>sin gur leanadar mórán d'fhearaibh Éireann don Fhraingc é.</span>
<lb n="2948"/><span>Agus do fhuirigh ann seal fada da aimsir.</span></p>
<lb n="2949"/>
<lb n="2950"/><p><span>Do ghabh Cobhthach Caol mBreagh mac Ughaine Mhóir mic</span>
<lb n="2951"/><span>Eachach Bhuadhaigh do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann deich</span>
<lb n="2952"/><span>mbliadhna fichead, nó do réir dhruinge oile, caogad bliadhan.</span>
<lb n="2953"/><span>Ceasair Chruthach ingean ríogh Frangc fá máthair dhó.  Is uime</span>
<lb n="2954"/><span>ghairthear Cobhthach Caol mBreagh dhe .i. galar trom do ghabh é</span>
<lb n="2955"/><span>tré fhormad ré n-a dhearbhráthair Laoghaire Lorc fá rí</span>
<lb n="2956"/><span>Éireann roimhe féin, ionnus go ndeachaidh i seirglidhe is gur</span>
<lb n="2957"/><span>thréig a chuid fola is feola uile, gur chaol é; agus Magh</span>
<lb n="2958"/><span>Breagh ainm na háite 'n-a raibhe 'n-a luighe, go dtugadh Caol</span>
<lb n="2959"/><span>mBreagh air uime sin; agus do marbhadh an Cobhthach-so lé</span>
<lb n="2960"/><span>Labhraidh Loingseach mac Oiliolla Áine i nDionn Ríogh oidhche</span>
<lb n="2961"/><span>Nodlag mór i ndíoghail a athar agus a sheanathar do</span></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="2962"/><p><span>marbhad leis-sean; gonadh tríd sin do rinne file éigin an</span>
<lb n="2963"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="2964"/>
<lb n="2965"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2966"/><span>Labhraidh Loingseach, lór a líon,</span>
<lb n="2967"/><span>Ro ort Cobhthach i nDionn Ríogh;</span>
<lb n="2968"/><span>Go sluagh Laighneach tar linn lir,</span>
<lb n="2969"/><span>Díobh ro hainmnigheadh Laighin.</span></p>
<lb n="2970"/>
<lb n="2971"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2972"/><span>Do ghabh Labhraidh Loingseach mac Oiliolla Áine mic Laoghaire</span>
<lb n="2973"/><span>Luirc mic Ughaine Mhóir do shíol Éireamhóin ríoghacht</span>
<lb n="2974"/><span>Éireann deich mbliadhna, gur thuit lé Meilge mac Cobhthaigh</span>
<lb n="2975"/><span>Chaoil mBreagh.  Agus is é ní da dtáinig a bhréagadh ón</span>
<lb n="2976"/><span>bhFraingc go hÉirinn, gradh éagmaiseach tug Moiriath inghean</span>
<lb n="2977"/><span>Scoiriath ríogh críche bhFear Morc i n-iarthar Mumhan dó, ar</span>
<lb n="2978"/><span>méid na clú is na dteastas do bhí air.  Ollmhuighthear lé</span>
<lb n="2979"/><span>Craiftine Cruitire, oirfideach do bhí fán am soin i nÉirinn, ré</span>
<lb n="2980"/><span>dul 'n-a dhiaidh don Fhraingc agus iomad do ghréithibh geanamhla</span>
<lb n="2981"/><span>leis mar aon ré laoidh chumainn 'n-ar nocht sí díoghainne a</span>
<lb n="2982"/><span>dhiograise do Mhaon; agus sinnis port síthbhinn ar a chruit ar</span>
<lb n="2983"/><span>rochtain na Fraingce do Chraiftine an tan ráinig mar a</span>
<lb n="2984"/><span>raibhe Maon; agus gabhais an laoidh chumainn do rinne</span>
<lb n="2985"/><span>Moiriath inghean Scoiriath do Mhaon.  Gabhais an oiread soin</span>
<lb n="2986"/><span>lúthghára ré hoirfideadh Chraiftine é go ndubhairt gur bhinn</span>
<lb n="2987"/><span>leis an laoidh is an port; agus ar n-a chlos soin da mhuinntir</span>
<lb n="2988"/><span>is do Chraiftine, do ghuidheadar rí Frangc fá chongnamh sluagh</span>
<lb n="2989"/><span>do thabhairt dó fá theacht do bhuain a chríche féin amach; agus</span>
<lb n="2990"/><span>tug an rí líon cabhlaigh dó .i. dá chéad ar fhichid céad; agus</span>
<lb n="2991"/><span>triallaid ar muir; agus ní haithristear a bheag da scéalaibh</span>
<lb n="2992"/><span>gur ghabhadar cuan ag Loch Garman; agus ar dtigheacht i</span>
<lb n="2993"/><span>dtír dóibh fuaradar scéala Cobhthach Caol mBreagh do bheith i</span>
<lb n="2994"/><span>nDionn Ríogh go n-iomad d'uaislibh Éireann 'n-a fhochair; agus</span>
<lb n="2995"/><span>leis sin triallaid do ló is d'oidhche go dtugadar amus longphuirt</span>
<lb n="2996"/><span>air gur mharbhadar Cobhthach mar aon ris na huaislibh</span>
<lb n="2997"/><span>sin.  Is ann sin do fhiafruigh draoi do bhí san mbruidhin cia</span></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="2998"/><p><span>do rinne an orgain sin.  "An loingseach" ar an fear amuigh.</span>
<lb n="2999"/><span>"An labhair an loingseach" ar an draoi.  "Labhraidh" ar an</span>
<lb n="3000"/><span>fear oile.  Gonadh de sin do lean Labhraidh Loingseach mar</span>
<lb n="3001"/><span>fhorainm do Mhaon ó shoin i lé.  Agus is leis do rónadh</span>
<lb n="3002"/><span>laighne leathanghlasa ar dtus i nÉirinn; ionann iomorro</span>
<lb n="3003"/><span>Laighne is sleagha ar a mbídís cinn leathanghlasa iarainn;</span>
<lb n="3004"/><span>agus ó na laighnibh sin ghairmthear Laighin do lucht chúigidh</span>
<lb n="3005"/><span>Gailian ris a ráidtear Cúigeadh Laighean aniú.  Gonadh</span>
<lb n="3006"/><span>da dhearbhadh sin agus d'fhaisnéis nuimhreach an tsluaigh</span>
<lb n="3007"/><span>táinig lé Labhraidh Loingseach ón bhFraingc atá an file san</span>
<lb n="3008"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="3009"/>
<lb n="3010"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3011"/><span>Dá chéad ar fhichid céad Gall,</span>
<lb n="3012"/><span>Go laighnibh leathna leo anall;</span>
<lb n="3013"/><span>Ó na laighnibh sin gan oil</span>
<lb n="3014"/><span>Ghairmthear Laighin do Laighnibh.</span></p>
<lb n="3015"/>
<lb n="3016"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3017"/><span>Ar marbhadh iomorro Chobhthaigh Chaoil mBreagh do Labhraidh</span>
<lb n="3018"/><span>Loingseach agus ar ndul i seilbh Éireann dó, téid féin is</span>
<lb n="3019"/><span>Craiftine d'ionnsuighe ar Mhoiriath inghin Scoiriath inghin</span>
<lb n="3020"/><span>rígh críche bhFear Morc, an leannán lér cuireadh Craiftine da</span>
<lb n="3021"/><span>fhios don Fhraingc.  Do phós Labhraidh í, agus is í fá ríoghan</span>
<lb n="3022"/><span>aige an gcéin do mhair.</span></p>
<lb n="3023"/>
<lb n="3024"/><p><span>Is é fáth iomorro fá ndeachaidh Maon ré ráidhtear</span>
<lb n="3025"/><span>Labhraidh Loingseach don Fhraingc do bhíthin a ghaoil ré rígh</span>
<lb n="3026"/><span>Frangc; óir fá hí inghean ríogh Frangc, Ceasair Chruthach a</span>
<lb n="3027"/><span>hainm, fá bean d'Ughaine Mhór is fá máthair da chloinn,</span>
<lb n="3028"/><span>mar atá Laoghaire Lorc is Cobhthach Caol mBreagh agus mac</span>
<lb n="3029"/><span>mic don Laoghaire Lorc soin Labhraidh Loingseach.  Gonadh</span>
<lb n="3030"/><span>tré n-a ghaol ré Frangcaibh do chuaidh ar a gcomairce.</span></p>
<lb n="3031"/>
<lb n="3032"/><p><span>Adhbhar oile fós fá ndeachaidh don Fhraingc seoch dhula i</span>
<lb n="3033"/><span>dtír oile; do bhrígh go raibhe rann cinnte comhmbáidhe idir</span>
<lb n="3034"/><span>Laighnibh is Frangcaigh.  Do bhíodh iomorro rann cinnte carad</span>
<lb n="3035"/><span>ag gach cúigeadh i nÉirinn don leith thall d'fhairrge, mar atá</span>
<lb n="3036"/><span>idir chlannaibh Néill is Albanaigh, idir fhearaibh Mumhan is</span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="3037"/><p><span>Sacsain, idir Ulltaibh is Easpáinigh, idir Chonnachtaibh is</span>
<lb n="3038"/><span>Breathnaibh is idir Laighnibh is Frangcaigh, amhail adeir Seán</span>
<lb n="3039"/><span>mac Torna Uí Mhaoilchonaire ardoide Éireann ré seanchus</span>
<lb n="3040"/><span>sna rannaibh-se síos:</span></p>
<lb n="3041"/>
<lb n="3042"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3043"/><span>Fríthe gach da chosmhaileas,</span>
<lb n="3044"/><span>Gion gurb ionann a mbunadh;</span>
<lb n="3045"/><span>Uí Néill agus Albanaigh;</span>
<lb n="3046"/><span>Sacsain agus fir Mhumhan;</span></p>
<lb n="3047"/>
<lb n="3048"/><p><span>Ulaidh agus Easpáinnigh;</span>
<lb n="3049"/><span>Coinnmhe cogaidh gach críche;</span>
<lb n="3050"/><span>Connachtaigh is Briotáinigh;</span>
<lb n="3051"/><span>Laighin lé Frangcaibh fríthe.</span></p>
<lb n="3052"/>
<lb n="3053"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3054"/><span>Táinig don chomhmbáid do bhí idir na cúigeadhaibh is na</span>
<lb n="3055"/><span>críocha réamhráidhte go raibhe cosmhaileas 'n-a mbéasaibh</span>
<lb n="3056"/><span>eatorra leath ar leath do réir an cháirdeasa is an chumainn</span>
<lb n="3057"/><span>do bhí ré chéile aca.</span></p>
<lb n="3058"/>
<lb n="3059"/><p><span>Bíodh a fhios agat, a léaghthóir, gurab ar lorg an Labhraidh</span>
<lb n="3060"/><span>Loingsigh-se atáid a maireann do na fíor-Laighnibh do shíol</span>
<lb n="3061"/><span>Éireamhóin acht Ó Nualláin táinig do shliocht Chobhthaigh</span>
<lb n="3062"/><span>Chaoil mBreagh.  Ag so síos na príomhshloinnte táinig do Laighnibh,</span>
<lb n="3063"/><span>mar atá Ó Conchubhair Fáilghe go n-a ghabhlaibh geinealach</span>
<lb n="3064"/><span>Caomhánaigh Tuathailaigh Branaigh Mac Giolla Phádraig</span>
<lb n="3065"/><span>Ó Duinn Ó Díomasaigh Ó Duibhidhir muinntear Riain is gach</span>
<lb n="3066"/><span>géag dar ghabhluigh ó na sloinntibh sin.  Ó Chathaoir Mhór</span>
<lb n="3067"/><span>tángadar urmhór Laighean; gidheadh ní uaidh táinig Mac</span>
<lb n="3068"/><span>Giolla Phádraig, óir do scar Mac Giolla Phádraig is é</span>
<lb n="3069"/><span>féin ré chéile ag Breasal Breac mac Fiachach Foibhric, an</span>
<lb n="3070"/><span>ceathramhadh glún déag ó Chathaoir suas.  Dá mhac iomorro</span>
<lb n="3071"/><span>do bhí ag an mBreasal-so mar atá Lughaidh Lóithfhionn is</span>
<lb n="3072"/><span>Connla; agus do roinneadh Cúigeadh Laighean idir an dias</span>
<lb n="3073"/><span>soin, mar atá ó Bhearbha soir ag Lughaidh is ag a shliocht, agus</span>
<lb n="3074"/><span>ón Bhearbha siar ag Connla is ag a shliocht.  Gonadh ag</span></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="3075"/><p><span>suidhiughadh na mac-so is na ronna atá an rann-so as an</span>
<lb n="3076"/><span>duain darab tosach, "Naoimhsheanchus naomh Inse Fáil":</span></p>
<lb n="3077"/>
<lb n="3078"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3079"/><span>Lughaidh is Connla gan chrádh,</span>
<lb n="3080"/><span>Dá mhac do Bhreasal Bhreac nár;</span>
<lb n="3081"/><span>Ósruighe ó Chonnla na gcneadh,</span>
<lb n="3082"/><span>Lughaidh seanathair Laighean.</span></p>
<lb n="3083"/>
<lb n="3084"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3085"/><span>Ó Lughaidh fós tángadar muinntear Dhuibhidhir, agus an</span>
<lb n="3086"/><span>cúigeadh glún ó Chathaoir Mhór suas scaraid féin is Cathaoir</span>
<lb n="3087"/><span>ré chéile.  Cathaoir Mór iomorro mac Feidhlimidh Fíorurghlais</span>
<lb n="3088"/><span>mic Cormaic Ghealta Gaoth mic Nia Corb mic Conchorb.</span>
<lb n="3089"/><span>Mac don Choinchorb-so Cairbre Cluithiochair ó bhfuil Ó</span>
<lb n="3090"/><span>Duibhidhir; agus ó Náthí mic Criomhthainn mic Éanna Cinnsealaigh</span>
<lb n="3091"/><span>an seachtmhadh glún ó Chathaoir Mhór anuas tángadar muinntear</span>
<lb n="3092"/><span>Riain.</span></p>
<lb n="3093"/>
<lb n="3094"/><p><span>An dara mac cheana d'Ughaine Mhór ar a dtáinig sliocht</span>
<lb n="3095"/><span>mar atá Cobhthach Caol mBreagh, is ar a shliocht atáid síol</span>
<lb n="3096"/><span>gCuinn uile idir shliocht Fiachach Sraibhtheine is Eochaidh</span>
<lb n="3097"/><span>Doimhléin is gach craobh coibhneasa oile dar fhás ó Chonn,</span>
<lb n="3098"/><span>amhail chuirfeam síos da éis so i gcraobhscaoileadh mhac Míleadh.</span>
<lb n="3099"/></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="3100"/><p><span>XXX.</span></p>
<lb n="3101"/>
<lb n="3102"/><p><span>Léaghthar ar Labhraidh Loingseach gurab cuma chluas gcapall</span>
<lb n="3103"/><span>do bhí ar a chluasaibh; agus uime sin gach aon do bhíodh ag</span>
<lb n="3104"/><span>bearradh a fhuilt, do mharbhadh do láthair é, d'fhaitchios go</span>
<lb n="3105"/><span>mbiadh fios na hainmhe sin aige ná ag aonduine eile.  Fá</span>
<lb n="3106"/><span>gnáth leis iomorro é féin do bhearradh gacha bliadhna, mar</span>
<lb n="3107"/><span>atá a mbíodh ó n-a dhá chluais síos da ghruaig do theascadh dhe.</span>
<lb n="3108"/><span>Fá héigean crannchur do chur da fhios cia da roichfeadh an rí</span>
<lb n="3109"/><span>do bhearradh gacha bliadhna, do bhrígh go gcleachtadh bás do</span>
<lb n="3110"/><span>thabhairt da gach aon da mbearradh é.  Acht cheana tuitis an</span>
<lb n="3111"/><span>crannchur ar aonmhac baintreabhthaighe do bhí i n-earr a</span>
<lb n="3112"/><span>haoise agus í ag áitiughadh láimh ré longphort an ríogh.</span>
<lb n="3113"/><span>Agus mar do chualaidh an crannchur do thuitim ar a mac</span>
<lb n="3114"/><span>táinig do ghuidhe an ríogh ag a iarraidh air gan a haonmhac</span>
<lb n="3115"/><span>do bhásughadh agus í taoibh ris do shliocht.  Geallais an rí dhi</span>
<lb n="3116"/><span>gan an mac do mharbhadh da ndearnadh rún ar an ní do </span>
<lb n="3117"/><span>chífeadh is gan a nochtadh do neach go bás.  Agus iar mbearradh</span>
<lb n="3118"/><span>an ríogh don mhacaomh do bhí tormach an rúin sin ag</span>
<lb n="3119"/><span>siadadh 'n-a chorp gur bh'éigean dó bheith i luighe othrais go</span>
<lb n="3120"/><span>nachar ghabh leigheas san bhith greim dhe.  Ar mbeith i bhfad</span>
<lb n="3121"/><span>i gcróilidhe dhó tig draoi deigheolach da fhios agus innsis</span>
<lb n="3122"/><span>da mháthair gurab tormach sceoil rúnda fá hadhbhar tinnis</span>
<lb n="3123"/><span>dhó, agus nach biadh slán go nochtadh a rún do ní éigin;</span>
<lb n="3124"/><span>agus adubhairt ris ó do bhí d'fhiachaibh air gan a rún do</span>
<lb n="3125"/><span>nochtadh do dhuine dul i gcomhgar cheithre rian, agus tilleadh</span>
<lb n="3126"/><span>ar a láimh dheis agus an céadchrann do theigéamhadh dhó do</span>
<lb n="3127"/><span>agallmha, is a rún do léigean ris.  Is é céadchrann tarla</span>
<lb n="3128"/><span>dhó, soileach mhór, gur léig a rún ria.  Leis sin scéidhis</span>
<lb n="3129"/><span>an t-oircheas tinnis do bhí fá n-a bhroinn, go raibhe slán</span>
<lb n="3130"/><span>do láthair, ag tilleadh go teach a mháthar tar ais dó.  Acht</span>
<lb n="3131"/><span>cheana go grod da éis sin tárla gur briseadh cruit Chraiftine</span>
<lb n="3132"/><span>agus téid d'iarraidh adhbhair cruite go dtarla an</span>
<lb n="3133"/><span>tsoileach chéadna rér léig mac na baintreabhthaighe a rún</span></p>
</div>
<pb n="174"/>
<div><lb n="3134"/><p><span>dó, agus beanais adhbhar cruite aiste agus ar mbeith déanta</span>
<lb n="3135"/><span>don chruit is í gléasta, mar do shinn Craiftine uirre is eadh</span>
<lb n="3136"/><span>do saoiltí ris gach n-aon da gcluineadh í gurab eadh do</span>
<lb n="3137"/><span>chanadh an chruit: Dá ó phill ar Labhraidh Lorc .i. Labhraidh</span>
<lb n="3138"/><span>Loingseach .i. Dá chluais chapaill ar Labhraidh Lorc; agus</span>
<lb n="3139"/><span>gach a mhionca do sheinneadh ar an gcruit sin is é an ní</span>
<lb n="3140"/><span>ceadna do tuigthí uaidh.  Agus ar gclos an sceoil sin don</span>
<lb n="3141"/><span>rígh do ghabh aithmhéile é tré n-ar básuigheadh do dhaoinibh leis</span>
<lb n="3142"/><span>ag ceilt na hainmhe sin do bhí air, agus taispeánais a</span>
<lb n="3143"/><span>chluasa ós árd don teaghlach agus níor chuir ceilt orra</span>
<lb n="3144"/><span>ó shoin amach.  Is mó saoilim an chuid-se don scéal do bheith</span>
<lb n="3145"/><span>'n-a fhinnscéal fhilidheachta ioná 'n-a stair.  Agus is lé</span>
<lb n="3146"/><span>Meilge mac Cobhthaigh Chaoil mBreagh do thuit an Labhraidh-</span>
<lb n="3147"/><span>se.</span></p>
<lb n="3148"/>
<lb n="3149"/><p><span>Do ghabh Meilge Molbhthach mac Cobhthaigh Chaoil mBreagh</span>
<lb n="3150"/><span>mic Ughaine Mhóir do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann seacht</span>
<lb n="3151"/><span>mbliadhna gur thuit lé Mogh Corb mac Cobhthaigh Chaoimh.</span></p>
<lb n="3152"/>
<lb n="3153"/><p><span>Do ghabh Mogh Corb mac Cobhthaigh Chaoimh mic Reachtadha</span>
<lb n="3154"/><span>Ríghdheirg mic Luighdheach Laighde mic Eochadha mic Oiliolla</span>
<lb n="3155"/><span>Finn mic Airt mic Luighdheach Láimhdheirg mic Eochach Uaircheas</span>
<lb n="3156"/><span>do shíol Éibhir ríoghacht Éireann seacht mbliadhna.  Is</span>
<lb n="3157"/><span>uime ghairthear Mogh Corb dhe, ar mbeith da mhac i gcarbad</span>
<lb n="3158"/><span>lá n-aon, bristear ball don charbad agus cóirighthear lé</span>
<lb n="3159"/><span>Mogh Corb é.  Gonadh trés an bhfeidhim sin do dhéanamh da</span>
<lb n="3160"/><span>mhac dar bh'ainm Corb gairthear Mogh Corb dhe; gur thuit</span>
<lb n="3161"/><span>lé hAonghus Ollamh.</span></p>
<lb n="3162"/>
<lb n="3163"/><p><span>Do ghabh Aonghus Ollamh mac Oiliolla mic Labhradha</span>
<lb n="3164"/><span>Loingsigh mic Oiliolla Áine mic Laoghaire Luirc mic Ughaine</span>
<lb n="3165"/><span>Mhóir do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann ocht mbliadhna</span>
<lb n="3166"/><span>déag gur thuit le hIarainnghleo mac Meilge.</span></p>
<lb n="3167"/>
<lb n="3168"/><p><span>Do ghabh Iarainnghleo Fáthach mac Meilge Mholbhthaigh mic</span>
<lb n="3169"/><span>Cobhthaigh Chaoil mBreagh mic Ughaine Mhóir do shíol Éireamhóin</span>
<lb n="3170"/><span>ríoghacht Éireann seacht mbliadhna; agus is uime ghairthear</span>
<lb n="3171"/><span>Iarainnghleo Fáthach dhe do bhrígh go raibhe seisean fáthamhail</span>
<lb n="3172"/><span>glic gaosmhar; agus fa dheireadh do thuit sé lé Fear Corb</span>
<lb n="3173"/><span>mac Mogha Cuirb.</span>
<lb n="3174"/></p>
</div>
<pb n="176"/>
<div><lb n="3175"/><p><span>Do ghabh Fear Corb mac Mogha Cuirb mic Cobhthaigh Chaoimh</span>
<lb n="3176"/><span>mic Reachtadha Ríghdheirg do shíol Éibhir ríoghacht Éireann</span>
<lb n="3177"/><span>aonbhliadhain déag gur thuit lé Connla mac Iarainnghleo Fháthaigh.</span></p>
<lb n="3178"/>
<lb n="3179"/><p><span>Do ghabh Connla Cruaidhchealgach mac Iarainnghleo Fháthaigh</span>
<lb n="3180"/><span>mic Meilge Mholbhthaigh mic Cobhthaig Chaoil mBreagh mic</span>
<lb n="3181"/><span>Ughaine Mhóir do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann cheithre</span>
<lb n="3182"/><span>bliadhna, gur thuit i dTeamhraigh.</span></p>
<lb n="3183"/>
<lb n="3184"/><p><span>Do ghabh Oilill Caisfhiaclach mac Connla Chruaidhchealaigh</span>
<lb n="3185"/><span>mic Iarainnghleo Fháthaigh mic Meilge Mholbhthaigh mic Cobhthaigh</span>
<lb n="3186"/><span>Chaoil mBreagh mic Ughaine Mhóir do shíol Éireamhóin ríoghacht</span>
<lb n="3187"/><span>Éireann cúig bliadhna fichead, gur thuit lé hAdhamair</span>
<lb n="3188"/><span>Foltchaoin.</span></p>
<lb n="3189"/>
<lb n="3190"/><p><span>Do ghabh Adhamair Foltchaoin mac Fir Chuirb mic Mogha</span>
<lb n="3191"/><span>Cuirb mic Cobhthaigh Chaoimh mic Reachtadha Ríghdheirg do shíol</span>
<lb n="3192"/><span>Éibhir ríoghacht Éireann cúig bliadhna, gur thuit lé hEochaidh</span>
<lb n="3193"/><span>Foiltleathan.</span></p>
<lb n="3194"/>
<lb n="3195"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Foltleathan mac Oiliolla Chaisfhiaclaigh</span>
<lb n="3196"/><span>mic Connla Chruaidhchealgaigh mic Iarainnghleo Fháthaigh mic</span>
<lb n="3197"/><span>Meilge Mholbhthaigh mic Cobhthaigh Chaoil mic Ughaine Mhóir</span>
<lb n="3198"/><span>do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann aoinbhliadhain déag</span>
<lb n="3199"/><span>gur thuit lé Fearghus Fortamhail.</span></p>
<lb n="3200"/>
<lb n="3201"/><p><span>Do ghabh Fearghus Fortamhail mac Breasail Bhric mic</span>
<lb n="3202"/><span>Aonghusa Gailine mic Oiliolla Bhracáin mic Labhradha Loingsigh</span>
<lb n="3203"/><span>mic Oiliolla Áine mic Laoghaire Luirc mic Ughaine Mhóir</span>
<lb n="3204"/><span>do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann dá bhliadhain déag.</span>
<lb n="3205"/><span>Agus is uime ghairthear Fearghus Fortamhail de .i. ba laochta</span>
<lb n="3206"/><span>láidir foirtil é 'n-a aimsir féin; gur thuit lé hAonghus</span>
<lb n="3207"/><span>Tuirbheach.</span></p>
<lb n="3208"/>
<lb n="3209"/><p><span>Do ghabh Aonghus Tuirbheach mac Eochach Foiltleathain mic</span>
<lb n="3210"/><span>Oiliolla Chaisfhiaclaigh mic Connla Chruaidhchealgaigh mic</span>
<lb n="3211"/><span>Iarainnghleo Fháthaigh mic Meilge Mholbhthaigh mic Cobhthaigh</span>
<lb n="3212"/><span>Chaoil mBreagh mic Ughaine Mhóir do shíol Éireamhóin</span>
<lb n="3213"/><span>ríoghacht Éireann deich mbliadhna fichead, nó do réir dhruinge</span>
<lb n="3214"/><span>oile, trí fichid bliadhan; agus is uime ghairthear Aonghus</span>
<lb n="3215"/><span>Tuirbheach</span></p>
</div>
<pb n="178"/>
<div><lb n="3216"/><p><span>dhe óir ba tuirbheach .i. ba nárach leis an mac do rinne ré</span>
<lb n="3217"/><span>n-a inghin féin tré mheisce .i. Fiachaidh Fear Mara ainm an</span>
<lb n="3218"/><span>mhic sin; agus is uime tugadh Fiachaidh Fear Mara air, do</span>
<lb n="3219"/><span>bhrígh gurb ar muir do cuireadh i gcurachán é mar dhísliughadh</span>
<lb n="3220"/><span>air go seoidibh uaisle 'n-a thimcheall budh inneamhail do</span>
<lb n="3221"/><span>mhac ríogh; go dtarladar iascaireadha ris go dtugadar</span>
<lb n="3222"/><span>i dtír é is gur chuireadar ar oileamhain é.  Do bhí fós mac</span>
<lb n="3223"/><span>ré a mhnaoi phósta ag Aonghus Tuirbheach, Éanna Aighneach</span>
<lb n="3224"/><span>fá hainm dó, agus is uaidh tángadar síol gCuinn uile; is</span>
<lb n="3225"/><span>do marbhadh Aonghus Tuirbheach féin i dTeamhraigh; gonadh</span>
<lb n="3226"/><span>ó n-a mharbhadh i dTeamhraigh ghairthear Aonghus Tuirbheach</span>
<lb n="3227"/><span>Teamhrach dhe.</span></p>
<lb n="3228"/>
<lb n="3229"/><p><span>Do ghabh Conall Collamhrach mac Eidirsceoil Teamhrach</span>
<lb n="3230"/><span>mic Eochach Foiltleathain mic Oiliolla Chaisfhiaclaigh mic</span>
<lb n="3231"/><span>Connla Chruaidhchealgaigh mic Iarainnghleo Fháthaigh mic Meilge</span>
<lb n="3232"/><span>Mholbhthaigh mic Cobhthaigh Chaoil mBreagh mic Ughaine Mhóir</span>
<lb n="3233"/><span>ríoghacht Éireann cúig bliadhna, gur thuit lé Nia Seaghamain.</span></p>
<lb n="3234"/>
<lb n="3235"/><p><span>Do ghabh Nia Seaghamain mac Adhamair Fholtchaoin mic</span>
<lb n="3236"/><span>Fir Chuirb mic Mogha Cuirb mic Cobhthaigh Chaoimh mic Reachtadha</span>
<lb n="3237"/><span>Ríghdheirg do shíol Éibhir ríoghacht Éireann seacht mbliadhna;</span>
<lb n="3238"/><span>agus is uime ghairthear Nia Seaghamain de .i. seachmhaoineach,</span>
<lb n="3239"/><span>óir fá mór an bhreis mhaoine dó seoch cach, mar do thigdís</span>
<lb n="3240"/><span>na heillte allta do thabhairt lachta go ceannsa amhail</span>
<lb n="3241"/><span>gach boin oile 'n-a ré i nÉirinn tré dhraoidheacht a mháthar</span>
<lb n="3242"/><span>dar bh'ainm Fliodhais; agus do thuit an Nia Seaghamain-se</span>
<lb n="3243"/><span>lé hÉanna Aighneach.</span></p>
<lb n="3244"/>
<lb n="3245"/><p><span>Do ghabh Éanna Aighneach mac Aonghusa Thuirbhigh Teamhrach</span>
<lb n="3246"/><span>mic Eochach Fhoiltleathain mic Oiliolla Chaisfhiaclaigh mic</span>
<lb n="3247"/><span>Connla Chruaidhchealgaigh mic Iarainnghleo Fháthaigh mic Meilge</span>
<lb n="3248"/><span>Mholbhthaigh mic Cobhthaigh Chaoil mBreagh mic Ughaine Mhóir do</span>
<lb n="3249"/><span>shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann ocht mbliadhna fichead.  Is</span>
<lb n="3250"/><span>uime ghairthear Éanna Aighneach dhe, ionann aighneach agus</span>
<lb n="3251"/><span>ógh eineach .i. oineach iomlán; óir do bhronnadh gach ní da</span></p>
</div>
<pb n="180"/>
<div><lb n="3252"/><p><span>dteagmhadh 'n-a laimh; agus do thuit sé lé Criomhthann</span>
<lb n="3253"/><span>Coscrach.</span></p>
<lb n="3254"/>
<lb n="3255"/><p><span>Do ghabh Criomhthann Coscrach mac Feidhlimidh Foirthriuin</span>
<lb n="3256"/><span>mic Fearghusa Fortamhail mic Breasail Bhric mic Aonghusa</span>
<lb n="3257"/><span>Gailine mic Oiliolla Bhrácáin mic Labhradha Loingsigh mic</span>
<lb n="3258"/><span>Oiliolla Áine mic Laoghaire Luirc mic Ughaine Mhóir do shíol</span>
<lb n="3259"/><span>Éireamhóin ríoghacht Éireann seacht mbliadhna.  Is uime ghairthear</span>
<lb n="3260"/><span>Criomhthann Coscrach dhe ar a mhionca do bheireadh buaidh</span>
<lb n="3261"/><span>coscair is comhlainn i ngach cath i dteagmhadh; gur thuit lé</span>
<lb n="3262"/><span>Rudhruighe mac Sithrighe.</span></p>
<lb n="3263"/>
<lb n="3264"/><p><span>Do ghabh Rudhruighe mac Sithrighe mic Duibh mic Fomhóir</span>
<lb n="3265"/><span>mic Airgeadmhair mic Síorláimh mic Finn mic Brátha mic</span>
<lb n="3266"/><span>Labhradha mic Cairbre mic Ollamhan Fódla do shliocht Ír</span>
<lb n="3267"/><span>mic Míleadh ríoghacht Éireann deich mbliadhna fichead nó do</span>
<lb n="3268"/><span>réir dhruinge oile deich mbliadhna is trí fichid; gur thuit do</span>
<lb n="3269"/><span>thámh i nAirgeadros.</span></p>
<lb n="3270"/>
<lb n="3271"/><p><span>Do ghabh Ionnadmhár mac Nia Seaghamain mic Adhamair</span>
<lb n="3272"/><span>Fholtchaoin mic Fir Chuirb mic Mogha Cuirb mic Cobhthaigh</span>
<lb n="3273"/><span>Chaoimh mic Reachtadha Ríghdheirg do shíol Éibhir ríoghacht</span>
<lb n="3274"/><span>Éireann trí bliadhna; gur thuit lé Breasal Bóidhíobhadh.</span></p>
<lb n="3275"/>
<lb n="3276"/><p><span>Do ghabh Breasal Bóidhíobhadh mac Rudhruighe mic Sithrighe</span>
<lb n="3277"/><span>mic Duibh mic Fomhóir mic Airgeadmháir mic Síorláimh do</span>
<lb n="3278"/><span>shliocht Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann aoinbhliadhain déag.</span>
<lb n="3279"/><span>Is uime ghairthear Breasal Bóidhíobhadh dhe .i. bó-ár mór</span>
<lb n="3280"/><span>tarla i nÉirinn ré n-a linn.  Do thuit an Breasal-so lé</span>
<lb n="3281"/><span>Lughaidh Luaighne.</span></p>
<lb n="3282"/>
<lb n="3283"/><p><span>Do ghabh Lughaidh Luaighne mac Ionnadmháir mic Nia Seaghamain</span>
<lb n="3284"/><span>mic Adhamair Fholtchaoin mic Fir Chuirb mic Mogha</span>
<lb n="3285"/><span>Cuirb mic Cobhthaigh Chaoimh mic Reachtadha Ríghdheirg do shíol</span>
<lb n="3286"/><span>Éibhir ríoghacht Éireann cúig bliadhna, gur thuit lé Conghal</span>
<lb n="3287"/><span>Cláiringneach.</span></p>
<lb n="3288"/>
<lb n="3289"/><p><span>Do ghabh Conghal Cláiringneach mac Rudhruighe mic Sithrighe</span></p>
</div>
<pb n="182"/>
<div><lb n="3290"/><p><span>mic Duibh mic Fomhóir mic Airgeadmháir mic Síorláimh do</span>
<lb n="3291"/><span>shliocht Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann cúig bliadhna déag;</span>
<lb n="3292"/><span>gur thuit lé Duach Dallta Deaghaidh.</span></p>
<lb n="3293"/>
<lb n="3294"/><p><span>XXXI.</span></p>
<lb n="3295"/>
<lb n="3296"/><p><span>Do ghabh Duach Dallta Deaghaidh mac Cairbre Luisc</span>
<lb n="3297"/><span>mic Luighdheach Luaighne mic Ionnadmháir mic Nia Seaghamain</span>
<lb n="3298"/><span>mic Adhamair Fholtchaoin mic Fir Chuirb mic Mogha Cuirb mic</span>
<lb n="3299"/><span>Cobhthaigh Chaoimh mic Reachtadha Ríghdheirg do shíol Éibhir</span>
<lb n="3300"/><span>ríoghacht Éireann deich mbliadhna.  Is uime ghairthear Duach</span>
<lb n="3301"/><span>Dallta Deaghaidh dhe, dá mhac do bhí ag Cairbre Luisc .i.</span>
<lb n="3302"/><span>Duach is Deaghaidh a n-anmanna, agus do bhí imreasan</span>
<lb n="3303"/><span>eatorra fá ríoghacht Éireann; óir ba hinneamhail mar adhbhar</span>
<lb n="3304"/><span>ríogh gach mac dhíobh ar dheilbh is ar dhéanamh ar ghníomh is</span>
<lb n="3305"/><span>ar ghaisceadh.  Gidheadh do thogair Deaghaidh an mac do b'óige</span>
<lb n="3306"/><span>don dís teacht fá bhrághaid a dhearbhráthar do ba sine ioná</span>
<lb n="3307"/><span>é féin .i. Duach.  An tan do chonnairc Duach an ní sin do</span>
<lb n="3308"/><span>chuir teachta uaidh ar cheann a dhearbhráthar .i. Deaghaidh.</span>
<lb n="3309"/><span>Táinig iomorro Deaghaidh go hairm a raibhe Duach agus</span>
<lb n="3310"/><span>mar ráinig do láthair gabhthar lé Duach é, gur bhean a dhá</span>
<lb n="3311"/><span>shúil as, go raibhe 'n-a dhall go dearbhtha; gonadh de sin do</span>
<lb n="3312"/><span>lean Duach Dallta Deaghaidh mar fhorainm air.  Is ag</span>
<lb n="3313"/><span>faisnéis an ghníomha soin do rinne file éigin an rann-so:</span></p>
<lb n="3314"/>
<lb n="3315"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3316"/><span>Do gabhadh Deaghaidh 'n-a thoigh</span>
<lb n="3317"/><span>Ag Duach, ag a dhearbhráthoir;</span>
<lb n="3318"/><span>Agus do dalladh go dian</span>
<lb n="3319"/><span>An Deaghaidh sin, gér dhroichchiall.</span></p>
<lb n="3320"/>
<lb n="3321"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3322"/><span>Do thuit an Duach-so lé Fachtna Fáthach mac Cais.</span></p>
<lb n="3323"/>
<lb n="3324"/><p><span>Do ghabh Fachtna Fáthach mac Cais mic Rudhruighe mic</span>
<lb n="3325"/><span>Sithrighe mic Duibh mic Fomhóir mic Airgeadmháir mic Síorláimh</span>
<lb n="3326"/><span>do shliocht Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann sé bliadhna déag</span>
<lb n="3327"/><span>gur thuit lé hEochaidh Feidhlioch.</span>
<lb n="3328"/></p>
</div>
<pb n="184"/>
<div><lb n="3329"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Feidhlioch mac Finn mic Fionnlogha mic</span>
<lb n="3330"/><span>Roighnéin Ruaidh mic Easamain Eamhna mic Bláthachta mic</span>
<lb n="3331"/><span>Labhradha Luirc mic Éanna Aighnigh mic Aonghusa Thuirbhigh</span>
<lb n="3332"/><span>Teamhrach mic Eochach Fhoiltleathain mic Oiliolla Chaisfhiaclaigh</span>
<lb n="3333"/><span>mic Connla Chruaidhchealgaigh mic Iarainnghleo Fháthaigh mic</span>
<lb n="3334"/><span>Meilge Mholbhthaigh mic Cobhthaigh Chaoil mBreagh mic Ughaine</span>
<lb n="3335"/><span>Mhóir do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann dhá bhliadhain</span>
<lb n="3336"/><span>déag.  Beinia inghean Chriomhthainn máthair Eochach Feidhligh.</span>
<lb n="3337"/><span>Is uime ghairthear Eochaidh Feidhlioch dhe do bhrígh go raibhe</span>
<lb n="3338"/><span>osna i bhfad ann.  Ionann iomorro feidhil is fada; ionann fós uch</span>
<lb n="3339"/><span>is osna; uime sin, is ionann feidhlioch is feidhil uch .i. fadosna;</span>
<lb n="3340"/><span>óir níor dhealuigh osna ré n-a chroidhe ó do marbhadh a mhaca</span>
<lb n="3341"/><span>leis i gcath Droma Criaidh go bhfuair féin bás.  Na trí</span>
<lb n="3342"/><span>Finneamhna do gairthí do na trí macaibh sin.  Agus is uime</span>
<lb n="3343"/><span>do gairthí Eamhna dhíobh ón fhocal-so amhaon, da dhiúltadh</span>
<lb n="3344"/><span>nach 'n-a aonar rugadh neach aca, acht gurab i n-aoinfheacht</span>
<lb n="3345"/><span>rugadh iad; agus Cloithfhionn inghean Eochach Uichtleathain</span>
<lb n="3346"/><span>bean Eochach Feidhligh fá máthair dhóibh, agus d'aon toirbheart</span>
<lb n="3347"/><span>rug sí iad.  Breas is Nár is Lothar a n-anmanna.  Agus</span>
<lb n="3348"/><span>is é an tEochaidh Feidhlioch-so do roinn is do orduigh</span>
<lb n="3349"/><span>cúigeadhaigh ar Éirinn ar dtús.  Óir do roinn sé Cúigeadh</span>
<lb n="3350"/><span>Connacht 'n-a trí míribh ar thriar .i. Fidheac mac Féig,</span>
<lb n="3351"/><span>Eochaidh Allad, Tinne mac Connrach.  Tug do Fhidheac Fir na</span>
<lb n="3352"/><span>Craoibhe ó Fhidheac go Luimneach; tug d'Eochaidh Allad</span>
<lb n="3353"/><span>Iorrus Domhnann ón nGaillimh go Duibh agus go Drobhaois; tug</span>
<lb n="3354"/><span>do Thinne mac Connrach Magh Sainbh agus Seantuatha Taidhean</span>
<lb n="3355"/><span>ó Fhidheac go Teamhair Bhrogha Niadh; tug fós Cúigeadh Uladh</span>
<lb n="3356"/><span>d'Fhearghus mac Léide; tug Cúigeadh Laighean do Rossa</span>
<lb n="3357"/><span>mac Fearghusa Fairrge; tug dá chúigeadh Mumhan do Thighearnach</span>
<lb n="3358"/><span>Théadbhannach is do Dheaghaidh; ionnus gur chuir Éire</span>
<lb n="3359"/><span>fá n-a smacht is fá n-a ordughadh féin go hiomlán feadh a</span>
<lb n="3360"/><span>fhlaithis.</span>
<lb n="3361"/></p>
</div>
<pb n="186"/>
<div><lb n="3362"/><p><span>Acht cheana téid Eochaidh iar sin i gConnachtaibh; agus</span>
<lb n="3363"/><span>tigid na trí rígh sin is trí ranna Connacht 'n-a dháil.  Do</span>
<lb n="3364"/><span>iarr Eochaidh ionadh longphuirt ríogh i gConnachtaibh orra</span>
<lb n="3365"/><span>dhó féin.  Adubhairt Eochaidh Allad is Fidheac nach tiubhradaois</span>
<lb n="3366"/><span>féin sin dó, is gur bh'fhearr leo a chíos is a dhualgas</span>
<lb n="3367"/><span>do chur chuige go Teamhair.  Gidheadh do ba toil lé Tinne</span>
<lb n="3368"/><span>mac Connrach .i. an treas fear dhíobh ionadh longphuirt do</span>
<lb n="3369"/><span>bheith ag Eochaidh.  Tug Eochaidh a inghean féin .i. Meadhbh</span>
<lb n="3370"/><span>'n-a mnaoi do Thinne, agus do cheangladar cáirdeas ré</span>
<lb n="3371"/><span>chéile.  Do fhiafruigh Eochaidh Feidhlioch da dhraoithibh</span>
<lb n="3372"/><span>c'áit a ndéanadh longphort; agus adubhradar ris a dhéanamh i</span>
<lb n="3373"/><span>nDruim na nDruadh ris a ráidhtear Cruachain.  Do tionnscnadh an</span>
<lb n="3374"/><span>ráith ann sin leis an nGamhanruidh ó Iorrus Domhnann agus</span>
<lb n="3375"/><span>do rinneadar cloidh na rátha soin Eochach i n-aonló, amhail</span>
<lb n="3376"/><span>adeir an file:</span></p>
<lb n="3377"/>
<lb n="3378"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3379"/><span>Tug i n-aonló ar oireacht Domhnann</span>
<lb n="3380"/><span>Déanamh na diongna is a dheilbh;</span>
<lb n="3381"/><span>Ní thug rí Fáil go na fleadhaibh</span>
<lb n="3382"/><span>Dáil do na fearaibh mu'n bhfeidhm.</span></p>
<lb n="3383"/>
<lb n="3384"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3385"/><span>Do rinneadh foirghneamh iar sin innte; agus tug Eochaidh</span>
<lb n="3386"/><span>ríoghacht Chonnacht do Thinne mac Connrach, agus do phós a</span>
<lb n="3387"/><span>inghean féin .i. Meadhbh ris.  Do mharbh Tinne Eochaidh Allad</span>
<lb n="3388"/><span>da éis sin agus tug righe Domhnannach d'Oilill Fhionn.  Tug</span>
<lb n="3389"/><span>trá Meadhbh ceannas Rátha hEochach do Chróchain Chróidheirg</span>
<lb n="3390"/><span>máthair Mheidhbhe féin; agus is ón Chróchain sin ghairthear</span>
<lb n="3391"/><span>Cruachain do Ráith Cruachan aniú, amhail adeir an file san</span>
<lb n="3392"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="3393"/>
<lb n="3394"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3395"/><span>Druim na ndruadh is Tulach Oichne,</span>
<lb n="3396"/><span>Ráith hEochach a hainm iar soin;</span>
<lb n="3397"/><span>Ráith Cruachan ó Chróchain Chróidheirg,</span>
<lb n="3398"/><span>Do luathuigh móirfheirg san moigh.</span></p>
<lb n="3399"/>
<lb n="3400"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3401"/><span>Do bhí Meadhbh 'n-a mnaoi i bhfad 'n-a dhiaidh sin ag</span>
<lb n="3402"/><span>Tinne mac Connrach, gur thuit sé i dTeamhraigh do láimh</span>
<lb n="3403"/><span>Mhonuidhir</span></p>
</div>
<pb n="188"/>
<div><lb n="3404"/><p><span>da ngairthí mac Céacht.  Do bhí cheana Meadhbh deich mbliadhna</span>
<lb n="3405"/><span>i righe Connacht d'éis Tinne gan feis lé fear ar bith ós ard,</span>
<lb n="3406"/><span>acht gach fear ós íseal da sanntuigheadh féin do bheith aici.</span>
<lb n="3407"/><span>Tug Meadhbh Oilill Mór mac Rossa Ruaidh do Laighnibh mar</span>
<lb n="3408"/><span>chéile iar sin.  Mada Muirisc bean Chonnachtach fá máthair</span>
<lb n="3409"/><span>dó; agus rug Meadhbh móirsheisear mac .i. na seacht Maine</span>
<lb n="3410"/><span>d'Oilill; agus is é Conall Cearnach ar mbeith 'n-a</span>
<lb n="3411"/><span>sheanóir i gCruachain do mharbh Oilill d'urchor do ghai;</span>
<lb n="3412"/><span>agus leanaid fir Chonnacht é féin is marbhaid 'n-a dhíol soin</span>
<lb n="3413"/><span>é.</span></p>
<lb n="3414"/>
<lb n="3415"/><p><span>Is fada iomorro do bhí cogadh is coinbhliocht idir Chonnachtaibh is</span>
<lb n="3416"/><span>Ulltaigh ré linn Mheidhbhe do bheith i gceannas Chonnacht agus</span>
<lb n="3417"/><span>Chonchubhair do bheith 'n-a rígh Uladh.  Ionnus cheana go</span>
<lb n="3418"/><span>mbeith fios fátha na heasaonta tarla eatorra agat, a léaghthóir,</span>
<lb n="3419"/><span>cuirfead síos annso mar do marbhadh clann Uisneach tar slánadh</span>
<lb n="3420"/><span>nó tar chomairce Fhearghusa mic Róigh agus Chormaic Conluingios</span>
<lb n="3421"/><span>agus Dubhthaigh Daoil Uladh.  Ag so síos go cumair éirim</span>
<lb n="3422"/><span>na heachtra.</span>
<lb n="3423"/></p>
</div>
<pb n="190"/>
<div><lb n="3424"/><p><span>XXXII.</span></p>
<lb n="3425"/>
<lb n="3426"/><p><span>Lá n-aon iomorro da ndeachaidh Conchubhar rí Uladh do</span>
<lb n="3427"/><span>chaitheamh fleidhe go tigh Fheidhlimidh mic Daill, scéaluidhe</span>
<lb n="3428"/><span>Conchubhair, agus ré linn na fleidhe sin rug bean Fheidhlimidh</span>
<lb n="3429"/><span>inghean álainn, agus do rinne Cathbhadh draoi tarla san</span>
<lb n="3430"/><span>chomhdháil an tan soin tuar is tairrngire don inghin go</span>
<lb n="3431"/><span>dtiocfadh iomad dochair is díotha don chúigeadh da toisc.  Ar</span>
<lb n="3432"/><span>n-a chlos sin don laochraidh do thogradar a marbhadh do láthair.</span>
<lb n="3433"/><span>"Ní déantar" ar Conchubhar "acht béaraidh mise liom í agus</span>
<lb n="3434"/><span>cuirfead da hoileamhain í go raibhe 'n-a haonmhnaoi agam</span>
<lb n="3435"/><span>féin."  Deirdre do ghairm an draoi Cathbhadh dhi.  Do chuir</span>
<lb n="3436"/><span>Conchubhar i lios ar leith í agus oide is buimeach da hoileamhain;</span>
<lb n="3437"/><span>agus ní lámhadh neach don chúigeadh dul 'n-a láthair acht</span>
<lb n="3438"/><span>a hoide is a buimeach is bancháinteach Chonchubhair da ngairthí</span>
<lb n="3439"/><span>Leabharcham.  Do bhí ar an ordughadh soin go beith ionnuachair</span>
<lb n="3440"/><span>dhi, agus gur chinn ar mhnáibh a comhaimsire i scéimh.  Tarla</span>
<lb n="3441"/><span>iomorro da hoide laogh do mharbhadh ré proinn d'ollmhughadh</span>
<lb n="3442"/><span>dhisi lá sneachta; agus iar ndortadh fhola an laoigh san</span>
<lb n="3443"/><span>sneachta cromais fiach dubh da hól.  Agus mar thug Deirdre</span>
<lb n="3444"/><span>sin da haire adubhairt ré Leabharchaim gomadh maith lé féin</span>
<lb n="3445"/><span>fear do bheith aice ar a mbeidís na trí datha adchonnairc mar</span>
<lb n="3446"/><span>atá dath an fhéich ar a fholt, dath fola laoigh ar a ghruaidh, is</span>
<lb n="3447"/><span>dath an tsneachta ar a chneas.  "Atá a shamhail sin d'fhior ré</span>
<lb n="3448"/><span>ráidhtear Naoise mac Uisneach, i bhfochair Chonchubhair san</span>
<lb n="3449"/><span>teaghlach."  "Maseadh, a Leabharcham," ar sí, "guidhim-se</span>
<lb n="3450"/><span>thusa a chur dom agallmha gan fhios."  Agus nochtais Leabharcham</span>
<lb n="3451"/><span>an ní sin do Naoise.  Leis sin táinig Naoise ós íseal i</span>
<lb n="3452"/><span>ndáil Deirdre, agus cuiris i suim méad a seirce dhó agus</span>
<lb n="3453"/><span>iarrais air í féin do bhreith ar éalódh ó Chonchubhar.  Tug</span>
<lb n="3454"/><span>Naoise aonta leis sin, gér leasc leis d'eagla Chonchubhair é.</span></p>
</div>
<pb n="192"/>
<div><lb n="3455"/><p><span>Triallais féin is a dhá bhráthair .i. Ainle is Ardán agus</span>
<lb n="3456"/><span>Deirdre is trí caogad laoch mar aon riú, go hAlbain, áit i</span>
<lb n="3457"/><span>bhfuaradar congbháil buannachta ó rígh Alban go bhfuair</span>
<lb n="3458"/><span>tuarasgbháil scéimhe Deirdre is gur iarr 'n-a mnaoi dhó féin</span>
<lb n="3459"/><span>í.  Gabhais fearg Naoise go n-a bhráithribh uime sin, agus</span>
<lb n="3460"/><span>triallaid a hAlbain i n-oiléan mhara ar teitheadh ré</span>
<lb n="3461"/><span>Deirdre, tar éis iomad coinbhliocht do thabhairt do mhuinntir</span>
<lb n="3462"/><span>an ríogh is dóibh féin da gach leith roimhe sin.  Acht cheana ar</span>
<lb n="3463"/><span>n-a chlos i nUlltaibh go rabhadar mic Uisneach san éigeandáil</span>
<lb n="3464"/><span>sin adubhradar mórán d'uaislibh an chúigidh ré Conchubhar gur</span>
<lb n="3465"/><span>thruaighe clann Uisneach do bheith ar deoraidheacht tré</span>
<lb n="3466"/><span>dhrochmhnaoi, agus gomadh cóir fios do chur orra is a dtabhairt don</span>
<lb n="3467"/><span>tír.  Do-bheir Conchubhar aonta ris sin ar impidhe na n-uasal</span>
<lb n="3468"/><span>agus tug Fearghus mac Róigh is Dubhthach Daol Uladh is</span>
<lb n="3469"/><span>Cormac Conluingeas i slánadh air féin fá bheith díleas dóibh.</span>
<lb n="3470"/><span>Ar na heachtaibh sin cuiris Fearghus mac Róigh Fiachaidh a mhac</span>
<lb n="3471"/><span>féin i gcoinne chloinne hUisneach go dtug leis i nÉirinn iad</span>
<lb n="3472"/><span>go n-a mbuidhin agus Deirdre mar aon riú; agus ní haithristear</span>
<lb n="3473"/><span>a bheag da scéalaibh go rochtain fhaithche na hEamhna</span>
<lb n="3474"/><span>dhóibh.</span></p>
<lb n="3475"/>
<lb n="3476"/><p><span>Tarla Eoghan mac Durrthachta flaith Fearnmhaighe orra</span>
<lb n="3477"/><span>ar an bhfaithche go sluagh líonmhar maille ris ré feall do</span>
<lb n="3478"/><span>dhéanamh ar chloinn Uisneach ar fhoráileamh Chonchubhair; is</span>
<lb n="3479"/><span>mar rángadar clann Uisneach do láthair téid Eoghan</span>
<lb n="3480"/><span>d'fháiltiughadh ré Naoise, agus ris an bhfáilte cuiris sáthadh</span>
<lb n="3481"/><span>sleighe thríd.  Mar do chonnairc Fiachaidh mac Fearghusa sin</span>
<lb n="3482"/><span>lingeas idir Eoghan is Naoise go dtug Eoghan an dara sáthadh</span>
<lb n="3483"/><span>ar Fhiachaidh gur mharbh mar aon ré Naoise é; agus da éis sin</span>
<lb n="3484"/><span>lingis Eoghan is a shluagh ar chloinn Uisneach, gur marbhadh leo</span>
<lb n="3485"/><span>iad, agus go dtugadar deargár a muinntire.</span></p>
<lb n="3486"/>
<lb n="3487"/><p><span>Mar do chualaidh iomorro Fearghus is Dubhthach marbhadh</span>
<lb n="3488"/><span>chloinne hUisneach tar a slánadh féin triallaid d'ionnsuighe</span>
<lb n="3489"/><span>na hEamhna, agus tugadar féin is muinntear Chonchubhair</span>
<lb n="3490"/><span>coimheascar da chéile gur thuit Maine mac Conchubhair leo</span></p>
</div>
<pb n="194"/>
<div><lb n="3491"/><p><span>agus trí chéad laoch da mhuinntir mar aon ris.  Loiscthear is</span>
<lb n="3492"/><span>airgthear Eamhain is marbhthar bantracht Chonchubhair leo;</span>
<lb n="3493"/><span>agus cruinnighid a rannta da gach leith iad féin is Cormac</span>
<lb n="3494"/><span>Conluingeas; agus fá hé líon a sluagh an tan soin, trí mhíle</span>
<lb n="3495"/><span>laoch; agus triallaid as sin i gConnachtaibh go Meidhbh is go</span>
<lb n="3496"/><span>hOilill mar a bhfuaradar fáilte is fastódh.  Ar rochtain</span>
<lb n="3497"/><span>ann sin dóibh ní bhídís aonoidhche gan lucht foghla uatha ag</span>
<lb n="3498"/><span>argain is ag loscadh Uladh.  Mar sin dóibh gur loisceadh</span>
<lb n="3499"/><span>críoch Chuailgne leo - gníomh da dtáinig iomad dochair is</span>
<lb n="3500"/><span>díbhfheirge idir an dá chúigeadh; is do chaitheadar seacht</span>
<lb n="3501"/><span>mbliadna ar an ordughadh soin gan osadh aonuaire eatorra;</span>
<lb n="3502"/><span>agus is don leith istigh don ré sin do chumaisc Fearghus ar</span>
<lb n="3503"/><span>Mheidhbh, gur toircheadh leis í, go rug sí triúr mac d'aon</span>
<lb n="3504"/><span>toirbheart dó, mar atá Ciar is Corc is Conmhac, amhail adeir an</span>
<lb n="3505"/><span>file:</span></p>
<lb n="3506"/>
<lb n="3507"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3508"/><span>Torrach Meadhbh i gCruachain chaoin</span>
<lb n="3509"/><span>Ó Fhearghus nar thuill tathaoir;</span>
<lb n="3510"/><span>Go rug triar gan locht nar lag</span>
<lb n="3511"/><span>Ciar is Corc agus Conmhac.</span></p>
<lb n="3512"/>
<lb n="3513"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3514"/><span>Is ón gCiar-so ráidhtear Ciarraidhe Mumhan, agus is ar a</span>
<lb n="3515"/><span>shliocht atá Ó Conchubhair Ciarraidhe.  Ó Chorc atá Corca</span>
<lb n="3516"/><span>Moruadh agus Ó Chonmhac ráidhtear gach Conmhaicne da bhfuil i</span>
<lb n="3517"/><span>gConnachtaibh; agus cibé léighfeas an duain do rinne Lughair</span>
<lb n="3518"/><span>file Oiliolla darab tosach: Clann Fhearghusa clann ós cách:</span>
<lb n="3519"/><span>do-ghéabhaidh go follus gurab mór an t-arrachtas is an</span>
<lb n="3520"/><span>neart do ghabhadar an triúr mac soin Meidhbhe i gConnachtaibh</span>
<lb n="3521"/><span>agus san Mhumhain.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar na</span>
<lb n="3522"/><span>tíorthaibh atá ainmnigthe uatha san dá chúigeadh soin.</span></p>
<lb n="3523"/>
<lb n="3524"/><p><span>Dála Dheirdre da dtángadar na gníomha do luaidheamar,</span>
<lb n="3525"/><span>do bhí i bhfochair Chonchubhair feadh bliadhna d'éis mharbhtha</span>
<lb n="3526"/><span>chloinne hUisneach; agus ge madh beag tógbháil a cinn nó</span>
<lb n="3527"/><span>gean gáire do thigheacht tar a béal, ní dhearnaidh ris an ré</span>
<lb n="3528"/><span>sin é.  Mar do chonnairc Conchubhar nar ghabh cluiche ná</span>
<lb n="3529"/><span>caoineas greim dhi, agus nach tug adhbhacht ná áineas ardughadh</span></p>
</div>
<pb n="196"/>
<div><lb n="3530"/><p><span>ar a haigneadh, do chuir fios ar Eoghan mac Durrthachta flaith</span>
<lb n="3531"/><span>Fearnmhuighe; agus ar dtigheacht d'Eoghan 'n-a láthair</span>
<lb n="3532"/><span>adubhairt ré Deirdre ó nach fuair féin a haigneadh do chlaochlódh</span>
<lb n="3533"/><span>ó n-a cumhaidh go gcaithfeadh dul sealad oile lé hEoghan, agus</span>
<lb n="3534"/><span>leis sin cuirthear ar cúlaibh Eoghain 'n-a charbad í.  Téid</span>
<lb n="3535"/><span>Conchubhar da dtiodhlacadh, agus ar mbeith ag triall dóibh</span>
<lb n="3536"/><span>do-bheireadh sise súil fhraochta ar Eoghan roimpe agus súil ar</span>
<lb n="3537"/><span>Chonchubhar 'n-a diaidh, óir ní raibhe dias ar talmhain is mó da</span>
<lb n="3538"/><span>dtug fuath ioná iad araon.  Mar do mhothuigh iomorro Conchubhar</span>
<lb n="3539"/><span>ise ag silleadh fá seach air féin is ar Eoghan, adubhairt</span>
<lb n="3540"/><span>ria, tré adhbhacht, "A Dheirdre," ar sé, "is súil chaorach idir</span>
<lb n="3541"/><span>dá reithe an tsúil sin do-bheir tú oram-sa is ar Eoghan."</span>
<lb n="3542"/><span>Ar n-a chlos sin do Dheirdre do ghabh beadhgadh ris na briathraibh</span>
<lb n="3543"/><span>sin í, go dtug baoithléim as an gcarbad amach gur bhuail a</span>
<lb n="3544"/><span>ceann fá chairthe chloiche do bhí ar an lár roimpe, go ndearnadh</span>
<lb n="3545"/><span>míre mionbhruithte da ceann, gur ling a hinchinn go hobann</span>
<lb n="3546"/><span>aiste; gonadh amhlaidh sin táinig díbirt Fhearghusa mic Róigh is</span>
<lb n="3547"/><span>Chormaic Conluingeas mic Conchubhair, Dubhthaigh Daoil Uladh,</span>
<lb n="3548"/><span>agus bás Deirdre.</span></p>
<lb n="3549"/>
<lb n="3550"/><p><span>Do bhrígh gurab i n-aimsir Chonchubhair is na gcuradh do bhí</span>
<lb n="3551"/><span>Meadhbh i bhflaitheas Chonnacht agus gur mhair deich mbliadhna</span>
<lb n="3552"/><span>i ndiaidh bháis Tinne mic Connrach an céidfhear pósta do bhí</span>
<lb n="3553"/><span>aice, agus cheithre fichid bliadhan da éis sin 'n-a mnaoi ag</span>
<lb n="3554"/><span>Oilill Mhór, agus i ndiaidh bháis Oiliolla ocht mbliadhna i</span>
<lb n="3555"/><span>n-aontumha gur marbhadh lé Forbhuidhe mac Conchubhair í,</span>
<lb n="3556"/><span>cuirfeam síos annso bás na druinge is dearscnaidhthe do na</span>
<lb n="3557"/><span>curadhaibh do bhí ann ré linn Meidhbhe, is cuid dá ndálaibh go</span>
<lb n="3558"/><span>cumair.</span>
<lb n="3559"/></p>
</div>
<pb n="198"/>
<div><lb n="3560"/><p><span>XXXIII.</span></p>
<lb n="3561"/>
<lb n="3562"/><p><span>Ag so síos ar dtús go haithghearr éirim na heachtra da dtáinig</span>
<lb n="3563"/><span>bás Chonchubhair.</span></p>
<lb n="3564"/>
<lb n="3565"/><p><span>Nós iomorro do bhíodh fán am soin ann mar ghríosadh ar</span>
<lb n="3566"/><span>lucht gaiscidh ré mbeith calma i gcomhlannaibh dóibh, mar atá</span>
<lb n="3567"/><span>mír curaidh mar chomhartha buadha do thabhairt don tí ba</span>
<lb n="3568"/><span>foirtille i bhfeidhm aoinfhir, agus ag a mbíodh buaidh láithreach</span>
<lb n="3569"/><span>gaiscidh ar a chéile comhraic.  Táinig cheana don nós-so go</span>
<lb n="3570"/><span>dtarla imreasan fá'n gcuraidhmhír idir Chonall Chearnach</span>
<lb n="3571"/><span>agus Choin gCulainn agus Laoghaire Buadhach i nEamhain; gur</span>
<lb n="3572"/><span>iarr Conall inchinn Mheisceadhra .i. tréinfhear calma do</span>
<lb n="3573"/><span>Laighnibh do marbhadh leis féin i gcomhlann aoinfhir; agus ar</span>
<lb n="3574"/><span>dtaispeánadh inchinne an tréinfhir sin, do léig Laoghaire is</span>
<lb n="3575"/><span>Cú Chulainn da gcoimhmheas ré Conall, ar n-a mheas nach</span>
<lb n="3576"/><span>dearna ceachtar díobh féin a chomhmór soin do ghníomh goile</span>
<lb n="3577"/><span>ná gaiscidh riamh.  Fá béas iomorro fán am soin cibé</span>
<lb n="3578"/><span>tréinfhear lé dtuitfeadh tréinfhear táscamhail oile, go</span>
<lb n="3579"/><span>mbeanadh a inchinn as a cheann is go gcumascadh aol tríthe</span>
<lb n="3580"/><span>go mbíodh 'n-a liathróid chruinn chruaidh aige aga taispeánadh</span>
<lb n="3581"/><span>ar aonaighibh is i gcomhdhálaibh coitcheanna mar chomhartha</span>
<lb n="3582"/><span>buaidhe gaiscidh.  Agus mar do chonncadar dá óinmhid do bhí</span>
<lb n="3583"/><span>ag Conchubhar méad an cheana do bhíodh ag cách ar an inchinn,</span>
<lb n="3584"/><span>gadtar leo ar n-a mhárach as an gCraoibh Dheirg Chonchubhair í.</span>
<lb n="3585"/><span>Trí háruis iomorro do bhíodh i nEamhain ré linn Chonchubhair</span>
<lb n="3586"/><span>mar atá Bróin Bhearg is Craobh Dhearg is Craobh Ruaidh.</span>
<lb n="3587"/><span>San chéidteach do bhídís a n-othair, agus is uime sin ráidhtear</span>
<lb n="3588"/><span>Bróin Bhearg ria, do bhrígh go mbídís na hothair do bhíodh</span>
<lb n="3589"/><span>innte fá bhrón is fá mhéala ó ghoimh na ngon is na ngalar do </span>
<lb n="3590"/><span>bhíodh orra innte.  An dara teach da ngairthí Craobh Dhearg</span>
<lb n="3591"/><span>is ann do bhídís na hairm is na seoid uaisle i gcumhdach; agus</span>
<lb n="3592"/><span>is uime sin do cuireadh inchinn Mheisceadhra i dtaiscidh ann</span>
<lb n="3593"/><span>mar gach seod uasal oile.  An treas teach do bhíodh ag</span></p>
</div>
<pb n="200"/>
<div><lb n="3594"/><p><span>Conchubhar, an Chraobh Ruaidh do gairmthí dhi.  Is innte do</span>
<lb n="3595"/><span>riarthaoi é féin mar aon ré líon a laochraidhe.</span></p>
<lb n="3596"/>
<lb n="3597"/><p><span>Dála an dá óinmhid iar mbreith inchinne Mheisceadhra as</span>
<lb n="3598"/><span>an gCraoibh Dheirg amhail adubhramar, do chuadar ar faithche</span>
<lb n="3599"/><span>na hEamhna go rabhadar ag iomáin na hinchinne amhail</span>
<lb n="3600"/><span>liathróid ó láimh go láimh go dtáinig onchú uilc ar Ulltachaibh</span>
<lb n="3601"/><span>.i. Ceat mac Mághach tréinfhear do Chonnachtaibh, gur bhréag</span>
<lb n="3602"/><span>inchinn Mheisceadhra ó na hóinmhidibh is go rug leis i gConnachtaibh</span>
<lb n="3603"/><span>í, agus gacha mhionca do thigeadh i n-iorghail nó i gcath</span>
<lb n="3604"/><span>i n-aghaidh na nUlltach do bhíodh inchinn Mheisceadhra ar a chrios</span>
<lb n="3605"/><span>aige i ndóigh éachta do dhéanamh ar Ulltachaibh.  Óir do bhí i</span>
<lb n="3606"/><span>dtairrngire Meisceadhra da dhíoghail féin ar Ulltachaibh d'éis</span>
<lb n="3607"/><span>a bháis; agus do mheas gurab don inchinn do thiocfadh fíoradh</span>
<lb n="3608"/><span>na fáistine sin.  Gonadh uime sin do chleachtadh Ceat inchinn</span>
<lb n="3609"/><span>Mheisceadhra do bheith ar iomchar aige do shúil ré neach éigin</span>
<lb n="3610"/><span>d'uaislibh Uladh do mharbhadh lé.  Téid iomorro Ceat go</span>
<lb n="3611"/><span>sluagh líonmhar maille ris do chreachadh Uladh, go dtug táin</span>
<lb n="3612"/><span>mhór bó a Fearaibh Rois i nUlltaibh, agus leanaid drong mhór</span>
<lb n="3613"/><span>d'Ulltaibh é; agus cruinnighid fir Chonnacht don leith anoir</span>
<lb n="3614"/><span>d'fhortacht Cheit, agus Conchubhar don leith aniar d'fhortacht</span>
<lb n="3615"/><span>Ulltach.  Mar do chualaidh trá Ceat go raibhe Conchubhar san</span>
<lb n="3616"/><span>tóraidheacht, cuiris fios go bantracht Chonnacht do bhí ar chnoc</span>
<lb n="3617"/><span>ag feitheamh an dá shluagh, ag iarraidh orra Conchubhar do</span>
<lb n="3618"/><span>bhréagadh da bhféachain féin, ar mbeith 'n-a dhuine shochma</span>
<lb n="3619"/><span>sholabhartha dhó, óir ní léigfidís Ulltaigh é san chath i gcoinne</span>
<lb n="3620"/><span>Chonnacht.</span></p>
<lb n="3621"/>
<lb n="3622"/><p><span>Ar n-a chlos iomorro do Chonchubhar go raibhe mian ar an</span>
<lb n="3623"/><span>mbantracht é féin d'fhaicsin, triallais 'n-a aonar ón tulaigh</span>
<lb n="3624"/><span>'n-a raibhe d'fhios an bhantrachta; agus tig Ceat ós iseal don</span>
<lb n="3625"/><span>leith oile go raibhe i meadhón an bhantrachta d'oirchill ar</span>
<lb n="3626"/><span>Chonchubhar do mharbhadh.  Ar mbeith cheana do Chonchubhar ag</span>
<lb n="3627"/><span>tigheacht i ngar don bhantracht éirghis Ceat agus do-ní inchinn</span>
<lb n="3628"/><span>Mheisceadhra d'inneall 'n-a chranntabhaill ré Conchubhar</span></p>
</div>
<pb n="202"/>
<div><lb n="3629"/><p><span>do mharbhadh.  Ar bhfaicsin iomorro Cheit dó, triallais tar</span>
<lb n="3630"/><span>a ais i measc a mhuinntire féin; agus ag dul go Doire Dá Bhaoth</span>
<lb n="3631"/><span>dhó, tug Ceat urchar d'inchinn Mheisceadhra as a chrann</span>
<lb n="3632"/><span>tabhaill 'n-a dhiaidh, gur bhuail 'n-a bhaitheas é, gur</span>
<lb n="3633"/><span>briseadh a sheicne don urchar soin, gur lean inchinn Mheisceadhra</span>
<lb n="3634"/><span>da bhaitheas; agus leis sin tigid a mhuinntear féin da fhóirthin ó</span>
<lb n="3635"/><span>Cheat.  Cuirid fios an tráth soin i gcoinne Fínghin Fáithliaigh</span>
<lb n="3636"/><span>agus ar dtigheacht do láthair is eadh adubhairt dá mbeantaoi</span>
<lb n="3637"/><span>an meall soin as a cheann go bhfuighbheadh bás do lathair.</span>
<lb n="3638"/><span>"Is fearr linn," ar cách, "ar rí do bheith ainmheach ioná a</span>
<lb n="3639"/><span>éag."  Leighistear lé Fínghin é, agus adubhairt ris ainnséin</span>
<lb n="3640"/><span>gan fearg do dhéanamh ná luighe ré mnaoi ná dul ar each ná</span>
<lb n="3641"/><span>feidhm foiréigneach do dhéanamh, agus dá ndearnadh, lé gluasacht</span>
<lb n="3642"/><span>friothbhuailte a inchinne féin, go dteilgfeadh an meall as</span>
<lb n="3643"/><span>a cheann is go bhfuighbheadh bás.</span></p>
<lb n="3644"/>
<lb n="3645"/><p><span>Mar sin dó seacht mbliadhna gus an Aoine 'n-ar crochadh</span>
<lb n="3646"/><span>Críost do réir dhruinge ré seanchus; agus mar do chonnairc</span>
<lb n="3647"/><span>claochlódh neamhghnáthach na ndúl is urdhubhadh na gréine san</span>
<lb n="3648"/><span>éasca lán, fiafruighis do Bhacrach draoi do Laighnibh do bhí</span>
<lb n="3649"/><span>'n-a fhochair, créad da dtáinig an mhalairt neamhghnáthach</span>
<lb n="3650"/><span>soin ar reannaibh nimhe is talmhan.  "Íosa Críost mac Dé,"</span>
<lb n="3651"/><span>ar an draoi, "atá ag a bhásughadh anois ag Iuduidhibh."</span>
<lb n="3652"/><span>"Truagh sin," ar Conchubhar, "dá mbeinn-se 'n-a láthair</span>
<lb n="3653"/><span>do mhuirbhfinn a raibhe timcheall mo Ríogh dá bhásughadh";</span>
<lb n="3654"/><span>agus leis sin tug a chloidheamh amach agus téid fá dhoire</span>
<lb n="3655"/><span>choille do bhí láimh ris gur ghabh ag a ghearradh is ag a bhuain;</span>
<lb n="3656"/><span>agus is eadh adubhairt dá mbeith i measc na nIuduidheach</span>
<lb n="3657"/><span>gurb é sin díol do bhéaradh orra; agus ar mhéid na dásachta</span>
<lb n="3658"/><span>do ghabh é do ling an meall as a cheann go dtáinig cuid</span>
<lb n="3659"/><span>da inchinn 'n-a dhiaidh, agus leis sin go bhfuair bás.  Coill</span>
<lb n="3660"/><span>Lamhruidhe i bhFearaibh Rois ghoirthear don mhuine choille</span>
<lb n="3661"/><span>sin.</span></p>
<lb n="3662"/>
<lb n="3663"/><p><span>Ar mbeith marbh do Chonchubhar tairgthear ríoghacht Uladh</span>
<lb n="3664"/><span>don tí do bhéaradh corp Chonchubhair leis gan scíth go hEamhain.</span>
<lb n="3665"/><span>Tarla giolla ag Conchubhar ar an láthair sin dar bh'ainm</span></p>
</div>
<pb n="204"/>
<div><lb n="3666"/><p><span>Ceann Bearroide agus i ndóigh ris an ríoghacht da rochtain</span>
<lb n="3667"/><span>féin tógbhais an corp go calma agus rug leis go hArdachadh</span>
<lb n="3668"/><span>Sléibhe Fuaid é, gur bhris a chroidhe agus go bhfuair bás ann </span>
<lb n="3669"/><span>sin.  Gonadh trés an ngníomh-so atá an seanfhocal adeir</span>
<lb n="3670"/><span>gurb í ríoghacht Chinn Bearroide iarrais neach an tan chuireas</span>
<lb n="3671"/><span>roimhe go huaillmhianach céim do rochtain is aoirde ioná</span>
<lb n="3672"/><span>mar do fhéadfadh do ghreamughadh.</span></p>
<lb n="3673"/>
<lb n="3674"/><p><span>Acht cia chuirid ughdair an tseanchusa síos an stair-se</span>
<lb n="3675"/><span>Chonchubhair agus gurb fhear comhaimsire do Chríost é, do réir</span>
<lb n="3676"/><span>fírinne an tseanchusa ní rugadh Críost go haimsir imchian</span>
<lb n="3677"/><span>i ndiaidh Chonchubhair; agus is amhlaidh atá fírinne na staire-</span>
<lb n="3678"/><span>se gur thairrngir Bacrach draoi do Laighnibh tré fháistine go</span>
<lb n="3679"/><span>ngeinfidhe Críost an Tairrngirtheach Mac Dé agus go ngéabhadh</span>
<lb n="3680"/><span>colann agus go n-imeoraidís na hIodhail bás air, agus</span>
<lb n="3681"/><span>gurab de do thiocfadh fuascladh an chinidh dhaonna a hanbhroid</span>
<lb n="3682"/><span>an aibhirseora.  Agus ar n-a chlos sin do Chonchubhar do ghabh</span>
<lb n="3683"/><span>dásacht amhail adubhramar é; agus do ghabh tré chomhmbáidh</span>
<lb n="3684"/><span>ré Críost ag gearradh choille Lámhruidhe i riocht na nIodhal</span>
<lb n="3685"/><span>go bhfuair bás don bhfeidhm sin.  Cibé iomorro do chuirfeadh</span>
<lb n="3686"/><span>i n-iongantas go bhféadfadh Bacrach nó draoi oile da raibhe</span>
<lb n="3687"/><span>Págánta bás Chríost do thairrngire, ciodh fár chóra do na</span>
<lb n="3688"/><span>Sibillae do bhí Págánta Críost ria n-a ghein do réamhfhaicsin</span>
<lb n="3689"/><span>ioná do Bhacrach nó da shamhail oile?  Uime sin ní díchreidte</span>
<lb n="3690"/><span>an stair mar so.</span>
<lb n="3691"/></p>
</div>
<pb n="206"/>
<div><lb n="3692"/><p><span>XXXIV.</span></p>
<lb n="3693"/>
<lb n="3694"/><p><span>Ag so síos do bhás Cheit mic Mághach.</span></p>
<lb n="3695"/>
<lb n="3696"/><p><span>Ba tréinfhear an Ceat-so is fá biodhbha biothfhoghlach ar</span>
<lb n="3697"/><span>Ulltachaibh é feadh a ré.  Lá n-aon dá ndeachaidh an Ceat-so</span>
<lb n="3698"/><span>i nUlltachaibh do dhéanamh díbhfeirge mar fá gnáth leis;</span>
<lb n="3699"/><span>go dtarla sneachta mór fán am soin ann; agus ag tilleadh</span>
<lb n="3700"/><span>dhó is trí cinn laoch aige do marbhadh leis san turas soin,</span>
<lb n="3701"/><span>tig Conall Cearnach ar a lorg gur chuir fá ghreim ag Áth</span>
<lb n="3702"/><span>Ceit é, gur comhraicsiod re chéile gur thuit Ceat san chomhlann</span>
<lb n="3703"/><span>agus gur tromghonadh Conall, gur thuit i néall ar an</span>
<lb n="3704"/><span>láthair iar dtréigean iomad fola dhó.  Agus leis sin, tig</span>
<lb n="3705"/><span>Béalchú Bréithfne tréinfhear do Chonnachtaibh go láthair an</span>
<lb n="3706"/><span>chomhraic mar a bhfuair Ceat marbh is Conall i gcrothaibh báis,</span>
<lb n="3707"/><span>agus adubhairt gur mhaith an scéal an dá onchoin sin da</span>
<lb n="3708"/><span>dtáinig aidhmhilleadh Éireann do bheith sna hainreachtaibh sin.</span>
<lb n="3709"/><span>"Is fíor sin" ar Conall "agus i ndíol a ndearna mise do</span>
<lb n="3710"/><span>dhochar do Chonnachtaibh marbh-sa mé."  Is uime iomorro adubhairt</span>
<lb n="3711"/><span>sin do bhrígh gomadh fearr leis ioná flaitheas Éireann</span>
<lb n="3712"/><span>laoch éigin oile da ghoin ionnus nach biadh clú a mharbhtha</span>
<lb n="3713"/><span>ar aon laoch amháin do Chonnachtaibh.  "Ní mhuirfead tú"</span>
<lb n="3714"/><span>ar Béalchú "óir is geall ré bheith marbh dhuit an riocht 'n-a</span>
<lb n="3715"/><span>bhfuilir.  Gidheadh béar liom tú agus cuirfead leigheas ort;</span>
<lb n="3716"/><span>agus ma's téarnódh ód othras duit do-dhéan comhrac aoinfhir</span>
<lb n="3717"/><span>riot, go ndíoghaltar liom ort gach dochar is gach díoth dar</span>
<lb n="3718"/><span>himreadh leat ar Chonnachtaibh."  Agus leis sin cuiris iomchar</span>
<lb n="3719"/><span>faoi agus beiris leis da theach féin é, gur chuir leigheas air</span>
<lb n="3720"/><span>ann, go beith da chréachtaibh cneasuighthe.</span></p>
<lb n="3721"/>
<lb n="3722"/><p><span>Mar do mheas iomorro Béalchú eisean ag téarnódh agus</span>
<lb n="3723"/><span>a neart féin ag fás arís ann, do ghabh eagla ré gConall</span>
<lb n="3724"/><span>é, agus ollmhuighthear triúr laoch da chloinn lé Béalchoin ré</span>
<lb n="3725"/><span>marbhadh Conaill i bhfeall san oidhche ar a leabaidh.  Gidheadh</span></p>
</div>
<pb n="208"/>
<div><lb n="3726"/><p><span>fuair Conall dóigh ar chogar na ceilge sin.  Agus an oidhche</span>
<lb n="3727"/><span>do bhí a bhara fán gcloinn teacht do dhéanamh na feille</span>
<lb n="3728"/><span>adubhairt Conall ré Béalchoin go gcaithfeadh malairt leaptha</span>
<lb n="3729"/><span>d'fhagháil uaidh nó go muirbhfeadh é.  Agus leis sin luighis</span>
<lb n="3730"/><span>Béalchú, gér leasc ris é, i leabaidh Chonaill agus do luigh</span>
<lb n="3731"/><span>Conall i leabaidh Bhéalchon go dtángadar an triúr laoch</span>
<lb n="3732"/><span>soin fá clann do Bhéalchoin d'ionnsuighe na leaptha 'n-a</span>
<lb n="3733"/><span>mbíodh Conall, gur marbhadh a n-athair i riocht Chonaill leo.</span>
<lb n="3734"/><span>Mar do mhothuigh iomorro Conall iad-san ar marbhadh a</span>
<lb n="3735"/><span>n-athar 'n-a riocht féin, do ling orra is marbhthar iad a</span>
<lb n="3736"/><span>dtriúr leis, agus dícheanntar leis iad mar aon ré n-a</span>
<lb n="3737"/><span>n-athair, go rug ar n-a mhárach a gcinn da gcomhmhaoidheamh</span>
<lb n="3738"/><span>go hEamhain; gonadh ag maoidheamh an ghníomha-so atá an</span>
<lb n="3739"/><span>rann-so as an seanchus:</span></p>
<lb n="3740"/>
<lb n="3741"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3742"/><span>Fá do cheardaibh Chonaill Chearnaigh</span>
<lb n="3743"/><span>Ionnradh Manann argain mogh</span>
<lb n="3744"/><span>Is goin trí mac Béalchon Bréithfne</span>
<lb n="3745"/><span>Iar ngoin Luighdheach mic trí gcon.</span></p>
<lb n="3746"/>
<lb n="3747"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3748"/><span>Gonadh é marbhadh Cheit mic Mághach is Bhéalchon Bréithfne</span>
<lb n="3749"/><span>go n-a trí macaibh go ró so.  Gidheadh is iomdha éacht adhbhal</span>
<lb n="3750"/><span>leis so do féadfaidhe do chomhmhaoidheamh ar Chonall fhuigfeam</span>
<lb n="3751"/><span>don chur so gan chur síos.</span></p>
<lb n="3752"/>
<lb n="3753"/><p><span>Ag so síos an ní da dtáinig bás Fheargusa mic Róigh.</span></p>
<lb n="3754"/>
<lb n="3755"/><p><span>Ar mbeith iomorra d'Fhearghus ar deoraidheacht i gConnachtaibh,</span>
<lb n="3756"/><span>tarla i bhfochair Oiliolla is Meadhbha é i Maigh Aoi,</span>
<lb n="3757"/><span>áit a raibhe dúnphort comhnuighthe aca; agus lá n-aon dar</span>
<lb n="3758"/><span>éirgheadar amach ar bruach locha do bhí láimh ris an lios,</span>
<lb n="3759"/><span>iarrais Oilill ar Fhearghus dul do shnámh ar an loch, agus</span>
<lb n="3760"/><span>téid Fearghus ann.  Ar mbeith cheana d'Fhearghus ag snámh do</span>
<lb n="3761"/><span>ghabh mian Meadhbh dul do chomhshnámh ris agus ar ndul san loch</span>
<lb n="3762"/><span>di i bhfochair Fhearghusa do ghabh éad Oilill agus tug ar</span>
<lb n="3763"/><span>bhráthair dó féin do bhí 'n-a fhochair dar bh'ainm Lughaidh</span>
<lb n="3764"/><span>Dailléigeas urchar sleighe do chaitheamh ré Fearghus go dtarla</span></p>
</div>
<pb n="210"/>
<div><lb n="3765"/><p><span>tré n-a chliabh agus tig Fearghus i dtír lé goin an urchair sin,</span>
<lb n="3766"/><span>agus gaduis an tsleagh as féin, go dtug amus urchair go</span>
<lb n="3767"/><span>hOilill go dtarla tré mhíolchoin do bhí láimh ré n-a charbad</span>
<lb n="3768"/><span>í; agus leis sin tuitis Fearghus agus fuair bás, gur haidhnaiceadh</span>
<lb n="3769"/><span>ar bruach an locha céadna é.  Is é an Fearghus-so</span>
<lb n="3770"/><span>do mharbh Fiachna mac Conchubhair agus an tréinfhear Geirrgheann</span>
<lb n="3771"/><span>mac Molladha agus Eoghan mac Durrthachta rí Fearnmhuighe</span>
<lb n="3772"/><span>is iomad curadh is caithmhíleadh ar cheana nach luaidhfeam</span>
<lb n="3773"/><span>annso.  Is é fós tug an táin mhór leis a hUlltaibh</span>
<lb n="3774"/><span>da dtáinig iomad uilc is easaonta idir Chonnachta is Ulltaigh</span>
<lb n="3775"/><span>ionnus go rabhadar an dubhloingeas táinig ar deoraidheacht</span>
<lb n="3776"/><span>lé Fearghus a hUlltaibh seacht mbliadhna i gConnachtaibh, nó</span>
<lb n="3777"/><span>deich mbliadhna do réir dhruinge oile, ag déanamh fíorluit</span>
<lb n="3778"/><span>is foghla ar Ulltachaibh tré bhás mac nUsnuigh agus Ulltaigh</span>
<lb n="3779"/><span>mar an gcéadna ag déanamh díbhfeirge orra-san is ar</span>
<lb n="3780"/><span>fhearaibh Connacht trés an dtáin rug Fearghus uatha, agus</span>
<lb n="3781"/><span>trés gach dochar oile da ndearna an dubhloingeas .i. an</span>
<lb n="3782"/><span>sluagh deoraidheachta do chuaidh lé Fearghus i gConnachtaibh,</span>
<lb n="3783"/><span>agus fir Chonnacht féin dóibh; ionnus go rabhadar na díotha</span>
<lb n="3784"/><span>is na dochair do rinneadar leath ar leath da chéile comh mór</span>
<lb n="3785"/><span>soin go bhfuilid leabhair scríobhtha orra budh liosta ré a</span>
<lb n="3786"/><span>luadh agus budh fada ré a bhfaisnéis annso.</span></p>
<lb n="3787"/>
<lb n="3788"/><p><span>Ag so síos an t-adhbhar fá dtáinig bás Laoghaire Bhuadhaigh.</span></p>
<lb n="3789"/>
<lb n="3790"/><p><span>File iomorro do bhí ag Conchubhar da ngairthí Aodh mac</span>
<lb n="3791"/><span>Ainninn do liamhnadh ar Mhaghain bean Chonchubhair; agus ar</span>
<lb n="3792"/><span>n-a fhionnochtadh sin dó, is í breath rug ar an bhfilidh a chur da</span>
<lb n="3793"/><span>bháthadh i Loch Laoghaire; agus tángadar drong leis ar fhógradh</span>
<lb n="3794"/><span>an ríogh gus an loch da bháthadh; agus ar n-a fhaicsin sin do</span>
<lb n="3795"/><span>reachtaire Laoghaire Bhuadhaigh téid go Laoghaire agus</span>
<lb n="3796"/><span>adubhairt nach raibhe i nÉirinn áit 'n-a mbáithfidhe an file</span>
<lb n="3797"/><span>acht 'n-a dhoras san.  Leis sin lingis Laoghaire amach is</span></p>
</div>
<pb n="212"/>
<div><lb n="3798"/><p><span>tarla fardoras an tighe do chúl a chinn gur briseadh a sheicne,</span>
<lb n="3799"/><span>agus da éis sin lingis go dásachtach ar chách gur mharbh iad is</span>
<lb n="3800"/><span>gur fóireadh an file leis; agus éagais féin ar an láthair sin;</span>
<lb n="3801"/><span>gonadh í sin críoch Laoghaire Bhuadhaigh.</span></p>
<lb n="3802"/>
<lb n="3803"/><p>
<lb n="3804"/><span>XXXV.</span></p>
<lb n="3805"/>
<lb n="3806"/><p><span>Ag so fachain bháis Mheidhbhe Cruachan.</span></p>
<lb n="3807"/>
<lb n="3808"/><p><span>Iar marbhadh iomorro Oiliolla lé Conall Cearnach do chuaidh</span>
<lb n="3809"/><span>Meadhbh do chomhnuidhe go hInis Clothrann ar Loch Ríbh</span>
<lb n="3810"/><span>agus ar mbeith 'n-a comhnuidhe ann sin di ba geis di í féin</span>
<lb n="3811"/><span>d' fhothragadh san tobar do bhí i ndoras na hinse gacha maidne;</span>
<lb n="3812"/><span>agus ar n-a chlos sin d' Fhorbuidhe mac Conchubhair táinig lá</span>
<lb n="3813"/><span>n-aon go huaigneach d' fhios an tobair, agus do thomhais lé</span>
<lb n="3814"/><span>snáth lín ó bhruach an tobair gus an leith oile don loch agus</span>
<lb n="3815"/><span>beiris an tomhas céadna leis i nUlltaibh; agus is eadh do ghníodh,</span>
<lb n="3816"/><span>dá chuaille do chur i dtalamh agus ceann an tsnáithe do cheangal</span>
<lb n="3817"/><span>da gach cuaille dhíobh agus ubhall do chur ar mullach</span>
<lb n="3818"/><span>cuaille aca agus é féin do sheasamh ag an gcuaille oile agus</span>
<lb n="3819"/><span>bheith ag síorlámhach as a chranntabhaill go dtugadh amus ar</span>
<lb n="3820"/><span>an ubhall do bhíodh ar barr an chuaille oile go mbuaileadh é.</span>
<lb n="3821"/><span>Do cleachtadh leis iomorro an cluithche sin ionnus go raibhe</span>
<lb n="3822"/><span>cliste air go nach teibeadh aonurchar air gan an t-ubhall</span>
<lb n="3823"/><span>d' amus.  Tarla trá go grod da éis sin comhdháil idir Ulltachaibh</span>
<lb n="3824"/><span>is Connachtaigh da gach leith don tSionainn ag Inis</span>
<lb n="3825"/><span>Clothrann agus tig Forbuidhe anoir i gcomhdháil na nUlltach.</span>
<lb n="3826"/><span>Agus maidean da raibhe ann do chonnairc Meadhbh ag a</span>
<lb n="3827"/><span>fothragadh féin amhail ro chleachtadh san tobar réamhráidhte;</span>
<lb n="3828"/><span>agus leis sin do-ní cloch d' inneall 'n-a chranntabhaill go</span>
<lb n="3829"/><span>dtug urchar da hionnsuighe gur amuis 'n-a héadan í, go</span>
<lb n="3830"/><span>bhfuair bás ar an láthair sin iar mbeith ocht mbliadhna déag</span>
<lb n="3831"/><span>si  cheithre fichid i gceannas Connacht di, amhail</span>
<lb n="3832"/><span>adubhramar thuas.</span></p>
<lb n="3833"/>
<lb n="3834"/><p><span>Tugamar anuas annso gabhlán ar na curadhaibh ar</span>
<lb n="3835"/><span>mbeith 'n-a lucht comhaimsire ag Meidhbh dhóibh.  Gidheadh</span></p>
</div>
<pb n="214"/>
<div><lb n="3836"/><p><span>fillfeam ar Eochaidh Feidhlioch arís.  Trí mic iomorro agus</span>
<lb n="3837"/><span>trí hingheana do bhí ag Eochaidh, mar atá Breas is Nár is</span>
<lb n="3838"/><span>Lothar na trí mic, agus na trí hingheana Eithne Uathach</span>
<lb n="3839"/><span>Clothra is Meadhbh Cruachan, amhail adeir an file san</span>
<lb n="3840"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="3841"/>
<lb n="3842"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3843"/><span>Trí hingheana Eochach Feidhlioch,</span>
<lb n="3844"/><span>Fuaim ar fochla</span>
<lb n="3845"/><span>Eithne Uathach Meadhbh chaoin Chruachan</span>
<lb n="3846"/><span>Agus Clothra.</span></p>
<lb n="3847"/>
<lb n="3848"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3849"/><span>Do-dhéanam athchasadh arís ar Chonchubhar agus cuirfeam</span>
<lb n="3850"/><span>síos annso cuid da dhálaibh.  Fá hí iomorro inghean Eochach</span>
<lb n="3851"/><span>Sálbhuidhe do Chonnachtaibh a mháthair dar bh'ainm Neasa,</span>
<lb n="3852"/><span>agus do gairthí uaithe é.  Gidheadh fá hé Fachtna Fáthach mac</span>
<lb n="3853"/><span>Cais mic Rudhruighe do shliocht Ír mic Míleadh fá hathair dó;</span>
<lb n="3854"/><span>agus an tan do bhádar na cúigeadhaigh ag iarraidh teorann gacha</span>
<lb n="3855"/><span>cúigidh fá leith, is ann tug Cairbre Nia Fear rí Laighean i</span>
<lb n="3856"/><span>gcommaoin inghine Chonchubhair d'fhaghbháil 'n-a mnaoi dhó</span>
<lb n="3857"/><span>féin, an mhír atá ó Loch an Chúigidh i mBreaghaibh agus ó</span>
<lb n="3858"/><span>Theamhair go fairrge do Chúigeadh Uladh, agus trí triúcha céad</span>
<lb n="3859"/><span>iomlána na míre sin, amhail adeir an file:</span></p>
<lb n="3860"/>
<lb n="3861"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3862"/><span>Dia rannta chóig cóigidh Éireann</span>
<lb n="3863"/><span>Idir dá mhuir, mór an cead,</span>
<lb n="3864"/><span>Rug trí triúcha céad lé a chuibhreann</span>
<lb n="3865"/><span>Conchubhar, níor chaoileang bheag.</span></p>
<lb n="3866"/>
<lb n="3867"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3868"/><span>Feidhlim Nuachrothach ainm na hinghine lé bhfuair an sochar-</span>
<lb n="3869"/><span>so; agus do chuaidh go hainmhianach ar éalódh lé Conall Cearnach</span>
<lb n="3870"/><span>ó rígh Laighean.</span></p>
<lb n="3871"/>
<lb n="3872"/><p><span>Dála Chonchubhair tarla mac is fiche aige agus do rinne</span>
<lb n="3873"/><span>corbadh do dhruim mheisce ré n-a mháthair féin go rug sí</span>
<lb n="3874"/><span>Cormac Conluingeas dó.  Ionann iomorro Cormac is Corbmac</span>
<lb n="3875"/><span>do bhrígh gurab tré chorbadh do rinne Conchubhar Cormac</span>
<lb n="3876"/><span>ré n-a mháthair féin, Neasa fá hainm dhi.  Agus is i ndíol an</span>
<lb n="3877"/><span>mhíghníomha soin do chuadar a mhic uile gan sliocht acht triúr</span></p>
</div>
<pb n="216"/>
<div><lb n="3878"/><p><span>mar atá Beanna ó ráidhtear Beanntraighe; Lanna ó raidhtear</span>
<lb n="3879"/><span>Lannraidhe; is Glaisne ó ráidhtear Glasraidhe.  Gidheadh</span>
<lb n="3880"/><span>ní fhuil neach beo ar sliocht na druinge-se i nÉirinn aniú.</span></p>
<lb n="3881"/>
<lb n="3882"/><p><span>Is é an Conchubhar-so mac Fachtna Fáthaigh agus a</span>
<lb n="3883"/><span>bhráithre tug Cath Aonaigh Macha do Dhabhall Dianbhuilleach</span>
<lb n="3884"/><span>mac airdríogh Lochlonn.  Ba dío-áirimh trá an sluagh baoi</span>
<lb n="3885"/><span>mar aon ré mac ríogh Lochlonn an tan soin ag teacht do</span>
<lb n="3886"/><span>ghabháil Éireann.  I gCúigeadh Uladh is ann tángadar i dtír,</span>
<lb n="3887"/><span>agus triallaid rompa iar sin go Magh Macha.  Do thionóilsiod</span>
<lb n="3888"/><span>clanna Rudhruighe um Chonchubhar i n-aghaidh na n-allmhurrach</span>
<lb n="3889"/><span>do thabhairt chatha dhóibh.  Adubhairt Geanann Gruadhsholus</span>
<lb n="3890"/><span>mac Cathbhaidh ria a mhuinntir an tan soin.  "Is tearc bhar</span>
<lb n="3891"/><span>sluagh, a Ullta," ar sé, "agus is óg amhulchach gach aon agaibh."</span>
<lb n="3892"/><span>"Créad do-dhéanam uime sin," ar cách; "Maseadh," ar</span>
<lb n="3893"/><span>Geanann, "tabhraidh iomad d'olainn léith libh agus</span>
<lb n="3894"/><span>cruaidhcheanglaidh an olann da bhar n-aighthibh ionnus go madh móide</span>
<lb n="3895"/><span>gráin is eagla na n-allmhurrach romhaibh an ní sin amhail budh</span>
<lb n="3896"/><span>ríoghlaoich sibh."  Do rinneadar uile comhairle Gheanainn</span>
<lb n="3897"/><span>gach aon ba hamhulchach .i. gach aon ar nach raibhe féasóga aca.</span>
<lb n="3898"/><span>Tugadh an cath iar soin, is do briseadh do na hallmhurrchaibh</span>
<lb n="3899"/><span>agus do cuireadh a n-ár ann; gonadh ón gcath soin Aonaigh</span>
<lb n="3900"/><span>Macha adeirtear Ulaidh riú.</span></p>
<lb n="3901"/>
<lb n="3902"/><p><span>Ag so síos do bhás Chonlaoich mic Con gCulainn.</span></p>
<lb n="3903"/>
<lb n="3904"/><p><span>Is é ní iomorro da dtáinig a bhás, Cú Chulainn do chuaidh</span>
<lb n="3905"/><span>d'fhoghluim chleas ngoile go Scáthaigh, banghaisceadhach do bhí</span>
<lb n="3906"/><span>i nAlbain; agus tarla inghean álainn i nAlbain an tan soin</span>
<lb n="3907"/><span>dar bh'ainm Aoife inghean Airdghéime tug grádh éagmaise</span>
<lb n="3908"/><span>do Choin gCulainn ar a airdscéalaibh go dtáinig da fhios</span>
<lb n="3909"/><span>gur chumaisc sí féin is Cú Chulainn ré chéile go dtarla mac</span>
<lb n="3910"/><span>'n-a broinn.  Agus ar mbeith ag triall i nÉirinn do Choin</span>
<lb n="3911"/><span>gCulainn iar bhfoghluim na gcleas lúith ó Scáthaigh, téid do</span></p>
</div>
<pb n="218"/>
<div><lb n="3912"/><p><span>cheileabhradh d'Aoife is tug órnasc .i. slabhradh óir di agus</span>
<lb n="3913"/><span>adubhairt ria a choimhéad go beith da mac infheadhma; agus</span>
<lb n="3914"/><span>ar mbeith infheadhma dhó an slabhradh do chur leis an mac</span>
<lb n="3915"/><span>chuige féin mar chomhartha chinnte as a n-aitheonadh é; nó do</span>
<lb n="3916"/><span>réir dhruinge oile, iodh óir, agus adubhairt ria an tan do </span>
<lb n="3917"/><span>bhiadh a mhac chomh arrachta is go líonfadh a mhéar an iodh</span>
<lb n="3918"/><span>a chur da fhios féin i nÉirinn; agus fós do chuir trí geasa</span>
<lb n="3919"/><span>ar an mac ria dteacht go hÉirinn dó.  An chéidgheis díobh</span>
<lb n="3920"/><span>gan seachnadh slighe do dhéanamh d'aonchuradh ná</span>
<lb n="3921"/><span>d'aonchaithmhíleadh san domhan.  An dara geis gan a ainm do thabhairt</span>
<lb n="3922"/><span>tré uamhan d'aonlaoch san bhith.  An treas geis gan comhrac</span>
<lb n="3923"/><span>aoinfhir da threise ar talmhain d'obadh.  Agus iar bhfás is</span>
<lb n="3924"/><span>iar bhforbairt iomorro don mhac soin is iar bhfoghluim chleas</span>
<lb n="3925"/><span>ngoile is ngaiscidh dó ó bhanoide na gcuradh .i. Scáthach,</span>
<lb n="3926"/><span>triallais i nÉirinn d'fhios Chon gCulainn fá hathair dó;</span>
<lb n="3927"/><span>agus ar rochtain tíre don mhacaomh, tarla Conchubhar go maithibh</span>
<lb n="3928"/><span>Uladh i ndáil nó i n-oireachtas ag Trácht Eise ar a chionn;</span>
<lb n="3929"/><span>agus cuiris Conchubhar laoch dá mhuinntir dá ngairthí Cuinnire</span>
<lb n="3930"/><span>d'fhagháil scéal uaidh.  Mar tháinig iomorro do láthair an</span>
<lb n="3931"/><span>mhacaoimh fiafruighis a ainm dhe.  "Ní shlonnaim mé féin</span>
<lb n="3932"/><span>d'aonlaoch amháin ar druim thalmhan" ar Conlaoch.  Tillis trá</span>
<lb n="3933"/><span>Cuinnire go Conchubhar agus nochtais an t-aitheasc soin dó.</span>
<lb n="3934"/><span>Leis sin téid Cú Chulainn do bhuain scéal de.  Gidheadh</span>
<lb n="3935"/><span>ní bhfuair acht an freagra céadna ó Chonlaoch; agus comhraictear</span>
<lb n="3936"/><span>leo go fuileach ré chéile go raibhe Conlaoch ag</span>
<lb n="3937"/><span>traochadh Con gCulainn, acht gér mhór a chródhacht is a chalmacht</span>
<lb n="3938"/><span>i ngach comlann riamh roimhe sin, ionnus gur bh'éigin dó dul</span>
<lb n="3939"/><span>san áth do b'fhoigse dhó agus a thabhairt fá deara ar Laogh</span>
<lb n="3940"/><span>mac Riain Ghabhra an ga bolg d'inneall dó gur chuir tré</span>
<lb n="3941"/><span>chorp Chonlaoich é; gonadh mar sin táinig a bhás.</span>
<lb n="3942"/></p>
</div>
<pb n="220"/>
<div><lb n="3943"/><p><span>XXXVI.</span></p>
<lb n="3944"/>
<lb n="3945"/><p><span>Tuig, a léaghthóir, dá gcuirinn síos annso mar do thuit</span>
<lb n="3946"/><span>Cú Chulainn lé clannaibh Cailitín agus Fear Diadh mac</span>
<lb n="3947"/><span>Damhain lé Coin gCulainn agus na seacht Maine fá clann</span>
<lb n="3948"/><span>d'Oilill Mhór is do Mheidhbh agus iomad oile do churadhaibh</span>
<lb n="3949"/><span>calma nach áirmhighthear annso, go mbiadh eachtra adhbhal</span>
<lb n="3950"/><span>ré a hiomluadh orra.  Gidheadh ma's maith leat a bhfios</span>
<lb n="3951"/><span>go foirleathan d'fhagháil léaghthar leat Brisleach Mhuighe</span>
<lb n="3952"/><span>Muirtheimhne, Oidhidh na gCuradh, nó Táin Bó Cuailgne, nó</span>
<lb n="3953"/><span>Táin Bó Reaghamain, nó Deargruathar Chonaill Chearnaigh,</span>
<lb n="3954"/><span>nó Feis Eamhna, nó Táin Bó Fliodhais, nó a samhail oile so</span>
<lb n="3955"/><span>do stairibh atá ré a bhfaicsin i nÉirinn aniú, agus do-ghéabhair</span>
<lb n="3956"/><span>luadh go líonmhar ar an druing thuas is ar iomad do</span>
<lb n="3957"/><span>churadhaibh is do chathmhíleadhaibh oile - ar a ndálaibh is ar a</span>
<lb n="3958"/><span>n-imtheachtaibh ionnta.</span></p>
<lb n="3959"/>
<lb n="3960"/><p><span>Acht cheana measaim nach indéanta dearmad do Choinrí</span>
<lb n="3961"/><span>mac Dáire annso gan fachain a bháis do chur síos, ar mbeith</span>
<lb n="3962"/><span>'n-a thréinfhear dó is 'n-a fhior comhaimsire ag Conchubhar</span>
<lb n="3963"/><span>agus ag na curadhaibh.  Morann Mhanannach máthair Chonraoi</span>
<lb n="3964"/><span>mic Dáire, amhail adeir an file san rann-so:</span></p>
<lb n="3965"/>
<lb n="3966"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3967"/><span>Morann Mhanannach miadh nglé,</span>
<lb n="3968"/><span>Inghean Ír mic Uinnsidhe;</span>
<lb n="3969"/><span>Siúr Eochach Eachbheoil fá hí</span>
<lb n="3970"/><span>Máthair Chonraoi mic Dáirí.</span></p>
<lb n="3971"/>
<lb n="3972"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3973"/><span>Trí haicmeadha iomorro do bhí do thréinfhearaibh i nÉirinn</span>
<lb n="3974"/><span>i gcomhaimsir; agus ní raibhe rompa ná ó shin a leithéid do</span>
<lb n="3975"/><span>mhacaibh Míleadh ba mhó ba arrachta ba cródha ba cliste is</span>
<lb n="3976"/><span>ba calma i gcathláithribh is i gcleasaibh goile is gasceadh</span>
<lb n="3977"/><span>ioná iad, ó nár chomhmheasta Fian Laighean riú.  An chéadaicme</span>
<lb n="3978"/><span>dhíobh curaidh na Craoibhe Ruaidhe fá Chonchubhar; an</span>
<lb n="3979"/><span>dara haicme Gamhanruidh Iorrais Domhnonn fá Oilill Fhionn,</span></p>
</div>
<pb n="222"/>
<div><lb n="3980"/><p><span>agus an treas aicme clanna Deaghaidh fá Choinrí mac Dáire</span>
<lb n="3981"/><span>i n-iarthar Mhumhan.</span></p>
<lb n="3982"/>
<lb n="3983"/><p><span>Is é ní da dtáinig bás Chonraoi: coimhéirghe do chuadar</span>
<lb n="3984"/><span>curaidh na Craoibhe Ruaidhe d'argain oiléin mhara láimh re</span>
<lb n="3985"/><span>hAlbain da ngairthear Manainn, mar a raibhe iomad óir</span>
<lb n="3986"/><span>is airgid is iolmhaoine agus iomad do sheoidibh uaisle oile,</span>
<lb n="3987"/><span>agus inghean álainn aontumha do chinn ar mhnáibh a comhaimsire</span>
<lb n="3988"/><span>i gcruth is i scéimh ag tighearna an oiléin.  Blánaid</span>
<lb n="3989"/><span>fá hainm di.  Agus mar do chuala Cúraoi na curaidh ag</span>
<lb n="3990"/><span>triall sán turas soin cuiris é féin tré dhraoidheacht i</span>
<lb n="3991"/><span>mbréigriocht go ndeachaidh san chomhdháil; agus ar mbeith ar</span>
<lb n="3992"/><span>tí airgthe an oiléin dóibh i bhforbhais bhfear bhfalgha, do</span>
<lb n="3993"/><span>mheasadar docamhal mór do bheith i ngabháil an dúin do bhí</span>
<lb n="3994"/><span>san oiléan mar a raibhe Blánaid is seoide uaisle an oiléin</span>
<lb n="3995"/><span>uile, ar dhaingne an dúin is ar iomad draoidheachta na</span>
<lb n="3996"/><span>druinge do bhí ag a chosnamh.  Is ann sin adubhairt Cúraoi</span>
<lb n="3997"/><span>do bhí i riocht fhir an bhruit lachtna dá bhfaghadh rogha seoide</span>
<lb n="3998"/><span>da raibhe san dún go ngéabhadh féin an dún dóibh.  Geallais</span>
<lb n="3999"/><span>Cú Chulainn sin dó agus leis sin tugadar ucht ar an dún</span>
<lb n="4000"/><span>agus fear an bhruit lachtna 'n-a dtosach gur fastadh</span>
<lb n="4001"/><span>an roth geintlidhe do bhí ar siubhal ar dhoras an dúnaidh</span>
<lb n="4002"/><span>leis, gur léig cách isteach, gur hairgeadh an dún leo, agus</span>
<lb n="4003"/><span>go dtugsad Blánaid agus a raibhe do sheoidibh uaisle ann</span>
<lb n="4004"/><span>as.  Triallaid as sin i nÉirinn go rochtain Eamhna dhóibh</span>
<lb n="4005"/><span>agus ar mbeith ag roinn na seod dóibh iarrais fear an</span>
<lb n="4006"/><span>bhruit lachtna rogha seoide amhail do gealladh dó.</span>
<lb n="4007"/><span>"Do-ghéabhair" ar Cú Chulainn.  "Maiseadh" ar sé "is í Blánaid</span>
<lb n="4008"/><span>mo rogha do na seoidibh."  "Do rogha do na seoidibh</span>
<lb n="4009"/><span>oile dhuit" ar Cú Chulainn "acht Blánaid amháin."  "Ní</span>
<lb n="4010"/><span>ghéabh a malairt" ar fear an bhruit lachtna.  Leis sin</span>
<lb n="4011"/><span>iarrais Cúraoi árach ar Bhlánaid d'fhuadach, go dtug amus</span>
<lb n="4012"/><span>ós íseal uirre, go rug leis í i gcealltair dhraoidheachta.</span>
<lb n="4013"/><span>Mar do mhothuigh Cú Chulainn easbhaidh na hinghine air do</span></p>
</div>
<pb n="224"/>
<div><lb n="4014"/><p><span>mheas gurab é Cúraoi rug leis í agus leanais ar a lorg</span>
<lb n="4015"/><span>go réimdhíreach iad don Mhumhain go rug ortha ag Solchóid;</span>
<lb n="4016"/><span>agus beirid na tréinfir ar a chéile is do níd gleic chalma</span>
<lb n="4017"/><span>churata, gur trascradh Cú Chulainn lé Coinrí is go dtug</span>
<lb n="4018"/><span>ceangal na gcúig gcaol air gur fhágaibh 'n-a chime chuibhrighthe</span>
<lb n="4019"/><span>ann sin é iar mbearradh a fhuilt lé n-a chloidheamh.  Agus</span>
<lb n="4020"/><span>beiris féin Blánaid leis i n-iarthar Mhumhan iar bhfágáil</span>
<lb n="4021"/><span>Chon gCulainn ceangailte amhail adubhramar.  Tig iomorro</span>
<lb n="4022"/><span>leis sin Laogh mac Riain Ghabhra is scaoilis do Choin gCulainn</span>
<lb n="4023"/><span>is triallaid as sin go tuaisceart Uladh, gur áitigheadar</span>
<lb n="4024"/><span>láimh ré Beannaibh Boirche feadh bliadhna gan teacht i gcomhdháil</span>
<lb n="4025"/><span>fhear nUladh nó gur fhás folt Con gCulainn; agus</span>
<lb n="4026"/><span>i gceann na bliadhna soin tarla Cú Chulainn ar Bheannaibh</span>
<lb n="4027"/><span>Boirche, go bhfacaidh ealta mhór d'éanaibh dubha ag tigheacht</span>
<lb n="4028"/><span>adtuaidh do dhruim an mhara, agus ar rochtain i dtír dhóibh</span>
<lb n="4029"/><span>leanais ar a lorg iad, agus marbhais as a chranntabhaill</span>
<lb n="4030"/><span>leis an gcleas da ngairthí táithbhéim éan as gach crích dhíobh;</span>
<lb n="4031"/><span>gur mharbh an duibhéan déidheanach dhíobh ag Sruibh Broin</span>
<lb n="4032"/><span>i n-iarthar Mhumhan.  Agus ag tilleadh aniar dhó fuair</span>
<lb n="4033"/><span>Blánaid go huaigneach láimh ré Fionnghlaise i gCiarraidhe</span>
<lb n="4034"/><span>mar a raibhe dúnphort comhnuighthe Chonraoi an tan soin go</span>
<lb n="4035"/><span>dtarla comhagallmha eatorra araon an tráth soin gur</span>
<lb n="4036"/><span>nocht sise dó nach raibhe ar druim thalmhan fear b'annsa</span>
<lb n="4037"/><span>lé ioná é; agus iarrais air an tSamhain ba neasa dhóibh</span>
<lb n="4038"/><span>teacht líon sluagh da breith féin ar áis nó ar éigin leis;</span>
<lb n="4039"/><span>agus go madh córaide dhó sin do dhéanamh go dtiocfadh dhi</span>
<lb n="4040"/><span>féin an tráth soin Cúraoi do bheith i n-uathadh sluagh is</span>
<lb n="4041"/><span>sochaidhe.  Geallais Cú Chulainn di-se tigheacht fan am soin</span>
<lb n="4042"/><span>dá hionnsuighe.  Ceileabhrais iomorro leis sin di is triallais</span>
<lb n="4043"/><span>i nUlltaibh agus nochtais an dáil do Chonchubhar.</span></p>
<lb n="4044"/>
<lb n="4045"/><p><span>Dála Bhlánaide, adubhairt ré Coinrí gur bh'oircheas dó</span>
<lb n="4046"/><span>cathair do dhéanamh dó féin do-bhéaradh barr ar ríoghphortaibh</span>
<lb n="4047"/><span>Éireann uile; agus gurab amhlaidh budh éidir sin do dhéanamh</span>
<lb n="4048"/><span>clanna Deaghaidh do chur do chnuasach is do chruinniughadh a</span>
<lb n="4049"/><span>rabhadar do liagaibh cloch 'n-a seasamh i nÉirinn do dhéanamh</span></p>
</div>
<pb n="226"/>
<div><lb n="4050"/><p><span>cathrach dó féin.  Agus fá hé fáth Bhlánaide ris sin go mbeidís</span>
<lb n="4051"/><span>clanna Deaghaidh fá chríochaibh imchiana Éireann i bhfad ó</span>
<lb n="4052"/><span>Choinrí ré teacht Chon gCulainn da breith féin leis.  Ar a</span>
<lb n="4053"/><span>chlos iomorro do Choin gCulainn go rabhadar clanna Deaghaidh ar </span>
<lb n="4054"/><span>n-a scannradh fá Éirinn mar sin, triallais ós íseal a</span>
<lb n="4055"/><span>hUlltaibh go sluaghbhuidhin leis agus ní haithristear a bheag</span>
<lb n="4056"/><span>da scéalaibh go ráinig an doire choille do bhí láimh ré longphort</span>
<lb n="4057"/><span>Chonraoi; agus ar mbeith ann sin dó, cuiris scéala ós</span>
<lb n="4058"/><span>íseal go Blánaid é féin do bheith ann sin go sluagh 'n-a</span>
<lb n="4059"/><span>fhochair; agus is é comhartha do chuir sí chuige go ngoidfeadh</span>
<lb n="4060"/><span>cloidheamh Chonraoi, agus leis sin go ndoirtfeadh dabhach</span>
<lb n="4061"/><span>leamhnachta do bhí san lios ris an sruth do bhí ag snighe ón</span>
<lb n="4062"/><span>mbáile trés an gcoill i raibhe Cú Chulainn.  Iar gclos</span>
<lb n="4063"/><span>an chomhartha dhó, ní cian do bhí an tan athchonnairc an sruth bán</span>
<lb n="4064"/><span>ón mbainne, agus leis sin tugadar amus ar an longphort</span>
<lb n="4065"/><span>agus do lingeadar an lios ar Choinrí, gur marbhadh leo é ar</span>
<lb n="4066"/><span>mbeith 'n-a aonar gan arm dhó.  Fionnghlaise iomorro fá</span>
<lb n="4067"/><span>hainm don tsruth réamhráidhte ar mbeith fionn ón mbainne</span>
<lb n="4068"/><span>dhó.</span></p>
<lb n="4069"/>
<lb n="4070"/><p><span>Téid file Chonraoi, Feircheirtne a ainm, i ndiaidh Bhlánaide</span>
<lb n="4071"/><span>i nUlltaibh, i ndóigh go bhfuighbheadh árach ar Bhlánaid do</span>
<lb n="4072"/><span>mharbhadh i ndíoghail Chonraoi; agus ar rochtain i nUlltaibh</span>
<lb n="4073"/><span>dó, fuair Conchubhar is Cú Chulainn is Blánaid go gcomhdháil</span>
<lb n="4074"/><span>umpa ag rinn Chinn Bheara; agus mar do chonnairc an file</span>
<lb n="4075"/><span>Blánaid 'n-a seasamh ar bruach aille ann téid da hionnsuighe</span>
<lb n="4076"/><span>agus iadhais a lámha uimpe, gur chuir é féin agus í d'urchor</span>
<lb n="4077"/><span>ris an aill, gur marbhadh amhlaidh sin iad.</span>
<lb n="4078"/></p>
</div>
<pb n="228"/>
<div><lb n="4079"/><p><span>XXXVII.</span></p>
<lb n="4080"/>
<lb n="4081"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Airiomh mac Finn mic Fionnlogha mic</span>
<lb n="4082"/><span>Roighnéin Ruaidh mic Easamhain Eamhna mic Bláthachta mic</span>
<lb n="4083"/><span>Labhradha Luirc mic Éanna Aighnigh mic Aonghusa Tuirbhigh</span>
<lb n="4084"/><span>Teamhrach mic Eochach Foiltleathain mic Oiliolla Chaisfhiaclaigh</span>
<lb n="4085"/><span>mic Connla Chruaidhchealgaigh mic Iarainnghleo Fháthaigh mic</span>
<lb n="4086"/><span>Meilge Mholbhthaigh mic Cobhthaigh Chaoil mBreagh mic Ughaine</span>
<lb n="4087"/><span>Mhóir do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann dhá bhliadhain</span>
<lb n="4088"/><span>déag.  Is uime do gairthí Eochaidh Airiomh dhe, do bhrígh gurab</span>
<lb n="4089"/><span>é do thochail uaimh ar dtús i nÉirinn.  Airiomh, iomorro, ar</span>
<lb n="4090"/><span>uaimhe .i. treabhadh nó tochailt uaimhe; agus fá dheireadh do thuit</span>
<lb n="4091"/><span>an tEochaidh-se lé Siodhmall i bhFréamhuinn Teathbha.</span></p>
<lb n="4092"/>
<lb n="4093"/><p><span>Do ghabh Eidirsceol mac Eoghain mic Oiliolla mic Iair</span>
<lb n="4094"/><span>mic Deaghaidh mic Sin mic Roisin mic Triuin mic Roithriuin mic</span>
<lb n="4095"/><span>Airndil mic Maine mic Forga mic Fearadhaigh mic Oiliolla</span>
<lb n="4096"/><span>Érann mic Fiachach Fir Mara mic Aonghusa Tuirbhigh Teamhrach</span>
<lb n="4097"/><span>mic Eochach Foiltleathain mic Oiliolla Chaisfhiaclaigh mic</span>
<lb n="4098"/><span>Connla Chruaidhchealgaigh mic Iarainnghleo Fháthaigh mic Meilge</span>
<lb n="4099"/><span>Mholbhthaigh mic Cobhthaigh Chaoil mBreagh mic Ughaine Mhóir do</span>
<lb n="4100"/><span>shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann sé bliadhna, gur thuit lé</span>
<lb n="4101"/><span>Nuadha Neacht i nAillinn.</span></p>
<lb n="4102"/>
<lb n="4103"/><p><span>Do ghabh Nuadha Neacht mac Séadna Siothbhaic mic Luighdheach</span>
<lb n="4104"/><span>Lóithfhinn mic Breasail Bhric mic Fiachach Foibhric mic</span>
<lb n="4105"/><span>Oiliolla Ghlais mic Fearadhaigh Foghlais mic Nuadhat Fullóin</span>
<lb n="4106"/><span>mic Eallóit mic Airt mic Mogha Airt mic Criomhthainn Choscraigh</span>
<lb n="4107"/><span>mic Fearadhaigh Finn mic Feidhlimidh Foirthriuin mic Fearghusa</span>
<lb n="4108"/><span>Fortamhail mic Breasail Bhreoghamain mic Aonghusa Ollamhan</span>
<lb n="4109"/><span>mic Oiliolla Bhrácáin mic Labhradha Loingsigh mic Oiliolla</span>
<lb n="4110"/><span>Áine mic Laoghaire Luirc mic Ughaine Mhóir do shíol</span>
<lb n="4111"/><span>Éireamhóin</span></p>
</div>
<pb n="230"/>
<div><lb n="4112"/><p><span>ríoghacht Éireann leithbhliadhain.  Is uime do gairthí Nuadha</span>
<lb n="4113"/><span>Neacht dhe, ón fhocal nix .i. sneachta.  Óir do samhaltaoi gile</span>
<lb n="4114"/><span>a chneis ris an sneachta; agus do thuit an Nuadha-so lé</span>
<lb n="4115"/><span>Conaire Mór mac Eidirsceoil.</span></p>
<lb n="4116"/>
<lb n="4117"/><p><span>Do ghabh Conaire Mór mac Eidirsceoil mic Eoghain mic</span>
<lb n="4118"/><span>Oiliolla mic Iair mic Deaghaidh mic Sin mic Roisin mic Triuin</span>
<lb n="4119"/><span>mic Roithriuin mic Airndil mic Maine mic Forga mic Fearadhaigh</span>
<lb n="4120"/><span>mic Oiliolla Érann mic Fiachach Fir Mara mic Aonghusa</span>
<lb n="4121"/><span>Tuirbhigh Teamhrach do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann deich</span>
<lb n="4122"/><span>mbliadhna fichead, nó do réir dhruinge oile, deich mbliadhna is</span>
<lb n="4123"/><span>trí fichid.</span></p>
<lb n="4124"/>
<lb n="4125"/><p><span>Is é an Conaire Mór-so céadduine lér tógbhadh éiric a</span>
<lb n="4126"/><span>athar .i. Eidirsceoil ar Laighnibh.  Do thógbhadar an drong-so</span>
<lb n="4127"/><span>'n-ar ndiaidh an éiric chéadna soin ar Laighnibh, mar atá</span>
<lb n="4128"/><span>Oilill Ólom, Eoghan mac Oiliolla, Fiachaidh Muilleathan,</span>
<lb n="4129"/><span>Oilill Flann Beag, Lughaidh mac Oiliolla Flann Big, agus</span>
<lb n="4130"/><span>Corc mac Luighdheach.  Fá hí sium na héarca soin, trí céad</span>
<lb n="4131"/><span>bó fhionn; trí céad leann; trí céad torc; is trí céad</span>
<lb n="4132"/><span>cloidheamh órdha; agus tugadh Osruighe leis an Mumhain do</span>
<lb n="4133"/><span>roinn, mar atá ó Ghabhrán go Gréin Airbh láimh ré Móin Éile;</span>
<lb n="4134"/><span>agus tugadar rátha na n-uile dúl ré híoc na héarca soin</span>
<lb n="4135"/><span>go bráth, amhail adeir an seancha san rann-so:</span></p>
<lb n="4136"/>
<lb n="4137"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4138"/><span>Osruighe ó Ghabhrán go Gréin</span>
<lb n="4139"/><span>Tugadh d'éiric Eidirscéil,</span>
<lb n="4140"/><span>Lé Mumhain toghuidhe thoigh,</span>
<lb n="4141"/><span>Is Conaire ros ceangoil.</span></p>
<lb n="4142"/>
<lb n="4143"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4144"/><span>Tuig, a léaghthóir, gurab do shliocht an Chonaire-se Éarna</span>
<lb n="4145"/><span>Mhumhan agus Dál Riada i nAlbain, agus gurab i n-aimsir</span>
<lb n="4146"/><span>Duach Dallta Deaghaidh tángadar Éarna don Mhumhain; agus</span>
<lb n="4147"/><span>do réir Chormaic 'n-a Psaltair is iad clanna Rudhruighe do</span>
<lb n="4148"/><span>thathfainn don Mhumhain iad iar mbriseadh ocht gcatha orra;</span>
<lb n="4149"/><span>gur ghabhadar neart mór san Mhumhain da éis sin ó aimsir</span>
<lb n="4150"/><span>Dhuach Dallta Deaghaidh go haimsir Mhogha Nuadhat, ionnus</span>
<lb n="4151"/><span>gur ruagadar do réir an Leabhair Mhuimhnigh síol Éibhir siar</span></p>
</div>
<pb n="232"/>
<div><lb n="4152"/><p><span>go reannaibh Ó Ráthach go himeall is go hoiléanaibh iarthair</span>
<lb n="4153"/><span>Mhumhán iar ngabháil cheannais na críche dóibh féin go haimsir</span>
<lb n="4154"/><span>Mhogha Nuadhat lér díbreadh iad.  Agus fá dheireadh do thuit</span>
<lb n="4155"/><span>an Conaire Mór-so i mBruighin Da Bhearg lé hAingcéal</span>
<lb n="4156"/><span>Caoch mac ríogh Breatan.</span></p>
<lb n="4157"/>
<lb n="4158"/><p><span>Do ghabh Lughaidh Riabh nDearg mac na dtrí bhFinneamhna</span>
<lb n="4159"/><span>mic Eochach Feidhligh mic Finn mic Finnlogha mic Roighnéin</span>
<lb n="4160"/><span>Ruaidh mic Easamhain Eamhna mic Bláthachta mic Labhradha</span>
<lb n="4161"/><span>Luirc mic Éanna Aighnigh mic Aonghusa Tuirbhigh Teamhrach</span>
<lb n="4162"/><span>do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann fiche bliadhan, nó do réir</span>
<lb n="4163"/><span>dhruinge oile, sé bliadhna fichead.  Dearbhorgaill inghean</span>
<lb n="4164"/><span>Fargaill Ríogh Lochlonn fá bean do Lughaidh Riabh nDearg.</span>
<lb n="4165"/><span>Is uime do gairthí Lughaidh Riabh nDearg dhe do bhrígh go</span>
<lb n="4166"/><span>raibhe ciorcaill dearg timcheall a bhrághad is ciorcaill</span>
<lb n="4167"/><span>oile timcheall a mheadhóin; óir is iad na trí Finn do rinne</span>
<lb n="4168"/><span>ré n-a ndeirbhshiair é, Clothra inghean Eochach Feidhligh a</span>
<lb n="4169"/><span>hainm, ar mbeith ar meisce dhóibh; gonadh ag faisnéis an ghníomha</span>
<lb n="4170"/><span>soin atá an rann seanchusa-so síos as a dtuigfidhear gurab</span>
<lb n="4171"/><span>í an Chlothra-so lé rugadh Lughaidh Riabh nDearg da</span>
<lb n="4172"/><span>dearbhráthraibh rug Criomhthainn Nia Nár don Lughaidh chéadna</span>
<lb n="4173"/><span>soin fá mac di féin.  Ag so an rann:</span></p>
<lb n="4174"/>
<lb n="4175"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4176"/><span>Lughaidh Riabh nDearg do Chriomhthann chain</span>
<lb n="4177"/><span>Fá athair is fá bráthair;</span>
<lb n="4178"/><span>Is Clothra an chrotha ghnáthaigh</span>
<lb n="4179"/><span>Da mac ro ba seanmháthair.</span></p>
<lb n="4180"/>
<lb n="4181"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4182"/><span>Do measadh an tráth soin gurab lé mac dhíobh dar bh'ainm</span>
<lb n="4183"/><span>Nár fá cosmhail a raibhe ón chiorcaill uachtair suas do</span>
<lb n="4184"/><span>Lughaidh Riabh nDearg agus ré Breas a raibhe idir an dá</span>
<lb n="4185"/><span>chiorcaill, agus ré Lotar a raibhe ón dá chrios síos.  Is</span>
<lb n="4186"/><span>amhlaidh do thuit an Lughaidh-se .i. lingeadh ar a chloidheamh</span>
<lb n="4187"/><span>do rinne go ndeachaidh tríd.</span></p>
<lb n="4188"/>
<lb n="4189"/><p><span>Do ghabh Conchubhar Abhradhruadh mac Finn Fhileadh mic</span></p>
</div>
<pb n="234"/>
<div><lb n="4190"/><p><span>Rossa Ruaidh mic Fearghusa Fairrge mic Nuadhat Neacht</span>
<lb n="4191"/><span>mic Séadna Siothbhaic mic Luighdheach Loithfhinn mic Breasail</span>
<lb n="4192"/><span>Bhric mic Fiachach Foibhric mic Oiliolla Ghlais mic Fearadhaigh</span>
<lb n="4193"/><span>Foghlais mic Nuadhat Fullóin mic Eallóit mic Airt mic Mogha</span>
<lb n="4194"/><span>Airt mic Criomhthainn Choscraigh mic Feidhlimidh Foirthriuin</span>
<lb n="4195"/><span>mic Fearghusa Fortamhail mic Breasail Bhreoghamain mic</span>
<lb n="4196"/><span>Aonghusa Ollamhan mic Oiliolla Brácáin mic Labhradha</span>
<lb n="4197"/><span>Loingsigh mic Oiliolla Áine mic Laoghaire Luirc mic Ughaine</span>
<lb n="4198"/><span>Mhóir do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann aonbhliadhain</span>
<lb n="4199"/><span>amháin.  Agus is uime do gairthí Conchubhar Abhradhruadh</span>
<lb n="4200"/><span>dhe, do bhrígh gurab fabhradha ruadha do bhí ag a shúilibh; agus</span>
<lb n="4201"/><span>fá dheireadh do thuit sé lé Criomhthann Nia Nár.</span></p>
<lb n="4202"/>
<lb n="4203"/><p><span>XXXVIII.</span></p>
<lb n="4204"/>
<lb n="4205"/><p><span>Do ghabh Criomhthann Nia Nár mac Luighdheach Riabh Dearg</span>
<lb n="4206"/><span>mic na dtrí bhFinneamhna mic Eochach Feidhligh mic Finn mic</span>
<lb n="4207"/><span>Finnlogha mic Roighnéin Ruaidh mic Easamhuin Eamhna mic</span>
<lb n="4208"/><span>Bláthachta mic Laoghaire Luirc mic Éanna Aighnigh mic Aonghusa</span>
<lb n="4209"/><span>Tuirbhigh Teamhrach do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann</span>
<lb n="4210"/><span>sé bliadhna déag.  Is uime do gairthí Criomhthann Nia Nár</span>
<lb n="4211"/><span>dhe óir is ionann nia is gaisceadhach nó tréinfhear.  Agus</span>
<lb n="4212"/><span>is as tugadh Nár air do bhrígh gur bha nár leis a gheineamhain</span>
<lb n="4213"/><span>idir a dhearbhráthair is a mháthair.  An dara bliadhain déag</span>
<lb n="4214"/><span>do fhlaitheas an Chriomhthainn Nia Náir-se rugadh Críost.</span>
<lb n="4215"/><span>Is amhlaidh do básuigheadh an Criomhthann-so .i. tuitim da each</span>
<lb n="4216"/><span>do rinne go bhfuair bás go grod da éis sin.</span></p>
<lb n="4217"/>
<lb n="4218"/><p><span>Do ghabh Fearadhach Fionn Feachtnach mac Criomhthainn</span>
<lb n="4219"/><span>Nia Náir mic Luighdheach Riabh nDearg mic na dtrí bhFinneamhna</span>
<lb n="4220"/><span>mic Eochach Feidhligh do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann</span>
<lb n="4221"/><span>fiche bliadhan.  Nár Thuathchuach inghean Lóich mic Dáire</span>
<lb n="4222"/><span>do Chruitheantuaith máthair Fhearadhaigh Fheachtnaigh.  Is</span>
<lb n="4223"/><span>uime</span></p>
</div>
<pb n="236"/>
<div><lb n="4224"/><p><span>ghairthear Fearadhach Feachtnach dhe do bhrígh go raibhe ceart</span>
<lb n="4225"/><span>is fírinne dá gcoimhéad ré n-a linn i nÉirinn.  Ionann</span>
<lb n="4226"/><span>iomorro feachtnach is fírinneach.  Is 'n-a réimheas do bhí</span>
<lb n="4227"/><span>Morann mac Maoin ann .i. an ceirtbhreitheamh ag a raibhe</span>
<lb n="4228"/><span>an iodh Morainn; agus do ba do bhuadhaibh na hidhe-se cibé</span>
<lb n="4229"/><span>do chuirfeadh fá n-a bhrághaid í ré linn breitheamhnais éigceirt</span>
<lb n="4230"/><span>do dhéanamh go n-iadhadh an iodh go daingean timcheall a</span>
<lb n="4231"/><span>bhrághad, agus go mbíodh ag fascadh ar a bhrághaid go mbeireadh</span>
<lb n="4232"/><span>an bhreath chóir.  Agus do-níodh mar an gcéadna ris</span>
<lb n="4233"/><span>an tí thigeadh do dhéanamh faisnéise bréige go hadmháil na</span>
<lb n="4234"/><span>fírinne dhó.  Gonadh ón idh sin atá an seanfhocal mar a</span>
<lb n="4235"/><span>n-orduigheann neach an iodh Morainn do bheith fá bhrághaid</span>
<lb n="4236"/><span>an tí bhíos ag déanamh fiadhnaise i ndóigh go ndiongnadh</span>
<lb n="4237"/><span>fírinne.  Agus fuair Fearadhach Feachtnach bás i Liath</span>
<lb n="4238"/><span>Druim.</span></p>
<lb n="4239"/>
<lb n="4240"/><p><span>Do ghabh Fiatach Fionn, a quo Dál bhFiatach, mac Dáire</span>
<lb n="4241"/><span>mic Dlúthaigh mic Deitsin mic Eochach mic Sin mic Roisin</span>
<lb n="4242"/><span>mic Triuin mic Roithriuin mic Airndil mic Maine mic Forga</span>
<lb n="4243"/><span>mic Fearadhaigh mic Oiliolla Éarann mic Fiachach Fir Mara</span>
<lb n="4244"/><span>mic Aonghusa Tuirbhigh Teamhrach do shíol Éireamhóin ríoghacht</span>
<lb n="4245"/><span>Éireann trí bliadhna, gur thuit lé Fiachaidh Fionnoladh.</span></p>
<lb n="4246"/>
<lb n="4247"/><p><span>Do ghabh Fiachaidh Fionnoladh mac Fearadhaigh Fhinn Fheachtnaigh</span>
<lb n="4248"/><span>mic Criomhthainn Nia Náir mic Luighdheach Riabh nDearg mic na</span>
<lb n="4249"/><span>dtrí bhFinneamhna mic Eochach Feidhligh do shíol Éireamhóin</span>
<lb n="4250"/><span>ríoghacht Éireann seacht mbliadhna fichead.  Is uime</span>
<lb n="4251"/><span>ghairthear Fiachaidh Fionnoladh dhe, oladh ainm do bhoin, agus</span>
<lb n="4252"/><span>fionn do bhádar urmhór bó Éireann ré n-a linn; gonadh de</span>
<lb n="4253"/><span>sin tugadh Fiachaidh Fionnoladh air.  Tuig, do réir Chroinic</span>
<lb n="4254"/><span>Stoo, go rabhadar Scuit ag aithidhe i nAlbain Anno Domini 73</span>
<lb n="4255"/><span>go grod i ndiaidh Fiachaidh Fionnoladh do bheith i bhflaitheas</span>
<lb n="4256"/><span>Éireann agus fá taosca sin ioná Cairbre Riada do mharthain.</span>
<lb n="4257"/><span>Agus is lé hathachthuathaibh Éireann do marbhadh an</span>
<lb n="4258"/><span>Fiachaidh-se i bhfeall.</span></p>
<lb n="4259"/>
<lb n="4260"/><p><span>Do ghabh Cairbre Chinn Chait mac Dubhthaigh mic Rudhruighe</span></p>
</div>
<pb n="238"/>
<div><lb n="4261"/><p><span>mic Díochon Uairiodhnaigh mic Táit Teadhmannaigh mic Luaighne</span>
<lb n="4262"/><span>Laidhcinn mic Oiris Eachlonnaigh mic Earnduilbh mic Rionnail</span>
<lb n="4263"/><span>Dagharmaigh mic Ríogh Lochlonn táinig mar aon ré Labhraidh</span>
<lb n="4264"/><span>Loingseach go buidhin Tuama Teannbhaoth agus adeirid</span>
<lb n="4265"/><span>drong oile gurab d'Fhearaibh Bolg é, ríoghacht Éireann.</span>
<lb n="4266"/><span>Cúig bliadhna i ríoghacht dó gur éag do thámh.  Agus is uime</span>
<lb n="4267"/><span>ghairthéar Cairbre Chinn Chait de, do brígh gur bha cosmhail ré</span>
<lb n="4268"/><span>cluasaibh cait a chluasa amhail adeir an file san rann-so:</span></p>
<lb n="4269"/>
<lb n="4270"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4271"/><span>Amhail do bhí Cairbre cruaidh,</span>
<lb n="4272"/><span>Do gabh Éire theas is thuaidh:</span>
<lb n="4273"/><span>Dá chluais chait um a cheann cain,</span>
<lb n="4274"/><span>Fionnfadh cait tré n-a chluasaibh.</span></p>
<lb n="4275"/>
<lb n="4276"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4277"/><span>Is é cor ar a ráinig ríoghacht Éireann Cairbre, feall do</span>
<lb n="4278"/><span>hollmhughadh lé daorchlannaibh nó lé hathachthuathaibh Éireann</span>
<lb n="4279"/><span>uile i gcoinne ríogh is uaisle Éireann; agus is é modh ar ar</span>
<lb n="4280"/><span>chuireadar rompa an feall-so do dhéanamh fleadh d'ollmhughadh</span>
<lb n="4281"/><span>ré n-a dáil do ríoghaibh is d'uaislibh Éireann; agus is é áit</span>
<lb n="4282"/><span>'n-ar dáileadh an fhleadh soin i Maigh Crú i gConnachtaibh</span>
<lb n="4283"/><span>agus do bhádar trí bliadhna ag a hollmhughadh; agus ar feadh</span>
<lb n="4284"/><span>na haimsire sin do choigilsiod trian a dtoradh i n-oirchill</span>
<lb n="4285"/><span>na fleidhe; agus tángadar saorchlanna Éireann mar aon ré trí</span>
<lb n="4286"/><span>ríoghaibh dá caitheamh .i. Fiachaidh Fionnoladh rí Éireann is</span>
<lb n="4287"/><span>Eithne inghean ríogh Alban a bhean; Feig mac Fidheic Chaoich</span>
<lb n="4288"/><span>rí Mumhan agus Bearta inghean Ghoirtniad rí Breatan fá</span>
<lb n="4289"/><span>bean dó; Breasal mac Firb rí Uladh is inghean ríogh Sacsan</span>
<lb n="4290"/><span>fá bean dó; Áine a hainm, agus Cainneall ainm a hathar.</span>
<lb n="4291"/><span>Trí taoisigh do bhí ag an athachthuaith mar atá Monach, Buan is</span>
<lb n="4292"/><span>Cairbre Caitcheann; agus is é an Cairbre-se fá ceann ortha</span>
<lb n="4293"/><span>uile.  Naoi lá do bhádar ag caitheamh na fleidhe sin agus fá</span>
<lb n="4294"/><span>dheireadh do lingsiod an athachthuaith ar shaorchlannaibh Éireann</span>
<lb n="4295"/><span>da marbhadh gur thuitsiod uile leo ar an láthair sin acht na</span>
<lb n="4296"/><span>trí geine do bhí i mbruinnibh an triar ban do bhí ag na trí</span></p>
</div>
<pb n="240"/>
<div><lb n="4297"/><p><span>ríoghaibh do luaidheamar.  Éaluighid iomorro na mná go</span>
<lb n="4298"/><span>hAlbain agus rugadar triar mac ann mar atá Tuathal</span>
<lb n="4299"/><span>Teachtmhar, Tiobraide Tíreach is Corb Ólom.  Dála Éireann</span>
<lb n="4300"/><span>do fhás gorta mhór agus teirce toradh is iomad míoratha ar</span>
<lb n="4301"/><span>Éirinn agus do bhí sin uirre go beith do thriar mac na dtrí</span>
<lb n="4302"/><span>ríogh soin do mharbhsad i bhfeall ionairm.  Agus ar n-a chlos</span>
<lb n="4303"/><span>d'fhearaibh Éireann gur mhaireadar triar mac na ríogh soin</span>
<lb n="4304"/><span>do chuireadar feasa is teachta 'n-a ndáil da iarraidh orra</span>
<lb n="4305"/><span>flaitheas a sean is a sinsear féin do ghlacadh arís agus do</span>
<lb n="4306"/><span>chuireadar grian is éasca i slánadh nó i gcoraidheacht orra</span>
<lb n="4307"/><span>féin fá umhlacht do thabhairt dóibh, is fá bheith díleas go bráth</span>
<lb n="4308"/><span>arís dóibh.  Leis sin tángadar na macaoimh is do ghlacadar</span>
<lb n="4309"/><span>oighreacht a n-athrach go dtáinig a rath féin ar Éirinn arís</span>
<lb n="4310"/><span>de sin.  Agus do éag Cairbre Chinn Chait do thámh.</span></p>
<lb n="4311"/>
<lb n="4312"/><p><span>Do ghabh Eilim mac Connrach mic Rossa Ruaidh mic Rudhruighe</span>
<lb n="4313"/><span>mic Sithrighe mic Duibh mic Fomhóir mic Airgeadmháir</span>
<lb n="4314"/><span>mic Síorláimh mic Finn mic Brátha mic Labhradha mic Cairbre</span>
<lb n="4315"/><span>mic Ollamhan Fódla do shliocht Ír mic Míleadh ríoghacht</span>
<lb n="4316"/><span>Éireann fiche bliadhan; gur thuit lé Tuathal Teachtmhar i</span>
<lb n="4317"/><span>gCath Aichle.</span>
<lb n="4318"/></p>
</div>
<pb n="242"/>
<div><lb n="4319"/><p><span>XXXIX.</span></p>
<lb n="4320"/>
<lb n="4321"/><p><span>Do ghabh Tuathal Teachtmhar mac Fiachach Fionnoladh mic</span>
<lb n="4322"/><span>Fearadhaigh Fhinn Fheachtnaigh mic Criomhthainn Nia Náir mic</span>
<lb n="4323"/><span>Luighdheach Riabh nDearg mic na dtrí bhFinneamhna mic Eochach</span>
<lb n="4324"/><span>Feidhligh do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann deich</span>
<lb n="4325"/><span>mbliadhna fichead.  Is uime ghairthear Tuathal Teachtmhar dhe ó</span>
<lb n="4326"/><span>theacht gacha maitheasa ré n-a linn.  Níor fhágaibh iomorro</span>
<lb n="4327"/><span>Fiachaidh Fionnolodh do chloinn acht aonmhac dá ngairthí</span>
<lb n="4328"/><span>Tuathal Teachtmhar.  Agus i mbroinn Eithne inghine ríogh Alban</span>
<lb n="4329"/><span>do chuaidh ar éalódh a hargain Mhaighe Crú i gConnachtaibh</span>
<lb n="4330"/><span>do bhí an mac soin an tan do mharbhadar an Athachthuaith Fiachaidh</span>
<lb n="4331"/><span>Fionnolad is saorchlanna Éireann.  Agus iar mbreith Thuathail</span>
<lb n="4332"/><span>i nAlbain do hoileadh is do béasmhúineadh ann é go beith</span>
<lb n="4333"/><span>i gcionn a chúig mbliadhan fichead dó; agus feadh na ré sin do </span>
<lb n="4334"/><span>bhí míorath ar Éirinn; agus ar mbeith i gcruadhdáil mhóir</span>
<lb n="4335"/><span>don Athachthuaith do chuadar do chinneadh chomhairle ré n-a</span>
<lb n="4336"/><span>ndraoithibh da fhios cionnus nó créad an modh da dtáinig an</span>
<lb n="4337"/><span>míorath do bhí ar Éirinn an tráth soin, nó cionnus do fóirfidhe</span>
<lb n="4338"/><span>uaidh í.  Is eadh adubhradar na draoithe gurab uime do bhí</span>
<lb n="4339"/><span>an míorath uirre tré mar do rinneadar an feall ar ríoghaibh</span>
<lb n="4340"/><span>is ar shaorchlannaibh Éireann; adubhradar fós nach fillfeadh</span>
<lb n="4341"/><span>a rath féin ar Éirinn go ngabhadh neach éigin do shliocht na</span>
<lb n="4342"/><span>ríogh soin do marbhadh ceannas Éireann.  Agus is fán am</span>
<lb n="4343"/><span>soin do chualadar an Athachthuaith go raibhe mac ag Fiachaidh</span>
<lb n="4344"/><span>Fionnoladh i nAlbain dar bh'ainm Tuathal Teachtmhar; agus</span>
<lb n="4345"/><span>do chuadar dronga móra don Athachthuaith i gcomhairle agus is</span>
<lb n="4346"/><span>eadh do cinneadh leo teachta do chur i gcoinne Thuathail go</span>
<lb n="4347"/><span>hAlbain.  Do bhádar fós dronga d'iarmhar shaorchlann</span>
<lb n="4348"/><span>Éireann mar atáid clann an Duinn Déasa do Laighnibh</span>
<lb n="4349"/><span>Fiachaidh Casán is Fionnbhall a bhráthair agus sé céad</span>
<lb n="4350"/><span>foghluidhe mar aon riú ag argain Éireann i ndíoghail na feille</span></p>
</div>
<pb n="244"/>
<div><lb n="4351"/><p><span>do rónsad an Athachthuaith ar ríoghaibh is ar shaorchlannaibh</span>
<lb n="4352"/><span>Éireann.</span></p>
<lb n="4353"/>
<lb n="4354"/><p><span>Ar gclos an sceoil sin do Thuathal Teachtmhar triallais</span>
<lb n="4355"/><span>féin is a mháthair .i. Eithne inghean ríogh Alban i nÉirinn</span>
<lb n="4356"/><span>go sluagh líonmhar maille riú.  Cúig bliadhna fichead do b'aois</span>
<lb n="4357"/><span>do Thuathal an tráth soin agus do ghabhadar cuan i nIorrus</span>
<lb n="4358"/><span>Domhnann go dtarla Fiachaidh Casán go n-a bhráthair riú</span>
<lb n="4359"/><span>ann sin.  Triallaid as sin go Teamhraigh is tionóilid a</span>
<lb n="4360"/><span>rannta as gach aird d'Éirinn i ndáil Tuathail go Teamhraigh</span>
<lb n="4361"/><span>agus gairmthear leo rí Éireann de.  Tig Eilim mac Connrach</span>
<lb n="4362"/><span>do bhí i bhflaitheas Éireann an tráth soin ar n-a thogha lé</span>
<lb n="4363"/><span>Athachthuathaibh d'éis bháis Chairbre Chinn Chait do</span>
<lb n="4364"/><span>thabhairt Chatha Aichle i n-aghaidh Thuathail.  Bristear</span>
<lb n="4365"/><span>d'Eilim is d'Athachthuathaibh is marbhthar é féin is urmhór a</span>
<lb n="4366"/><span>shluaigh san chath soin.  Tug Tuathal is a rannta ucht ar</span>
<lb n="4367"/><span>Athachthuathaibh feadh Éireann ann sin gur bhris cúig catha</span>
<lb n="4368"/><span>fichead i nUlltaibh agus cúig catha fichead i Laighnibh is cúig</span>
<lb n="4369"/><span>catha fichead i gConnachtaibh agus cúig catha déag is fiche san</span>
<lb n="4370"/><span>Mhumhain orra.</span></p>
<lb n="4371"/>
<lb n="4372"/><p><span>Iar mbriseadh iomorro na gcath soin do Thuathal agus iar</span>
<lb n="4373"/><span>bhfóirithin saorchlann Éireann a hanbhroid na n-Athachthuath,</span>
<lb n="4374"/><span>do rinneadh Feis Teamhrach leis, amhail is gnáth ris gach rígh i</span>
<lb n="4375"/><span>dtús a fhlaithis ríoghdháil choithcheann do chruinniughadh is do</span>
<lb n="4376"/><span>choimhthionól ré hordughadh reacht is nós na críche.  Tángadar</span>
<lb n="4377"/><span>uaisle Gaedheal as gach cúigeadh i nÉirinn chuige iar sin; agus</span>
<lb n="4378"/><span>do ghabhadar mar rígh ris tré mar do shaor iad féin ó mhoghsaine</span>
<lb n="4379"/><span>na ndaorchlann .i. na nAthachthuath; agus tugadar</span>
<lb n="4380"/><span>rátha na ndúl ré ríoghacht Éireann do léigean dó féin is da</span>
<lb n="4381"/><span>chloinn, amhail do gealladh roimhe sin d'Ughaine Mhór.</span></p>
<lb n="4382"/>
<lb n="4383"/><p><span>Is ann sin fós fuair cheithre mire do na cúigeadhaibh da</span>
<lb n="4384"/><span>ndearna sé an Mhidhe-se ann anois mar fhearann cinnte do</span>
<lb n="4385"/><span>gach airdrígh da mbiadh i nÉirinn.  Óir tar ceann go raibhe</span></p>
</div>
<pb n="246"/>
<div><lb n="4386"/><p><span>Midhe d'ainm ar an dtuaith fhearainn atá láimh ré hUisneach</span>
<lb n="4387"/><span>ó aimsir chloinne Neimhidh go haimsir Thuathail, maseadh ní</span>
<lb n="4388"/><span>raibhe Midhe d'ainm ar na míribh do beanadh do na cúigeadhaibh</span>
<lb n="4389"/><span>go haimsir Thuathail go ndearna críoch ar leith ó na</span>
<lb n="4390"/><span>cúigeadhaibh dhi.</span></p>
<lb n="4391"/>
<lb n="4392"/><p><span>Tar éis iomorro mar do chuir Tuathal na cheithre míre-se</span>
<lb n="4393"/><span>ré chéile go ndearna aoin chríoch amháin díobh da ngoirthear</span>
<lb n="4394"/><span>Midhe, do thógaibh sé cheithre príomhlongphuirt innte, mar atá</span>
<lb n="4395"/><span>longphort i ngach mír dhíobh.  Do thógaibh cheana Tlachtgha san</span>
<lb n="4396"/><span>mír don Mhumhain atá leis an Midhe, agus is ann sin do</span>
<lb n="4397"/><span>horduigheadh Teine Thlachtgha mar a gcleachtaoi leo draoithe</span>
<lb n="4398"/><span>Éireann do chruinniughadh is do chóimhthionól oidhche Shamhna do</span>
<lb n="4399"/><span>dhéanamh iodhbartha do na huile dhéibh.  Is ann san teinidh sin</span>
<lb n="4400"/><span>do loiscthí a n-iodhbartha leo agus fá héigean i bpéin chánach</span>
<lb n="4401"/><span>teinnte Éireann do mhúchadh an oidhche sin, agus ní lámhadh neach</span>
<lb n="4402"/><span>d'fhearaibh Éireann teine d' adhnadh acht ón teinidh sin;</span>
<lb n="4403"/><span>agus gach teine do bhíodh ar n-a hadhnadh aiste i nÉirinn do </span>
<lb n="4404"/><span>bhíodh screaball nó trí pinginne ag rígh Mumhan do chíos uirre</span>
<lb n="4405"/><span>do bhrígh gurab don mhír ráinig ón Mumhain don Mhidhe an</span>
<lb n="4406"/><span>fonn ar a bhfuil Tlachtgha.</span></p>
<lb n="4407"/>
<lb n="4408"/><p><span>Do rinne an dara longphort san mír ráinig do Chúigeadh</span>
<lb n="4409"/><span>Connacht é, mar atá Uisneach mar a mbíodh comhdháil choitcheann</span>
<lb n="4410"/><span>fhear nÉireann ar a dtugtaoi Mórdháil Uisnigh; agus um</span>
<lb n="4411"/><span>Bealltaine do bhíodh an t-aonach soin ann mar a gcleachtaoi</span>
<lb n="4412"/><span>leo malairt a maoine is a n-earradh is a séad do dhéanamh</span>
<lb n="4413"/><span>fá seach.  Do cleachtaoi leo fós iodhbartha do dhéanamh don</span>
<lb n="4414"/><span>airddia da n-adhradaois da ngairthí Béil, agus fá gnáth leo</span>
<lb n="4415"/><span>dá theine do dhéanamh i n-onóir do Bhéil i ngach tuaith i</span>
<lb n="4416"/><span>nÉirinn, agus deibhléan da gach cinéal spréidhe da mbíodh san</span>
<lb n="4417"/><span>tuaith do thiomáin idir an dá theinidh mar urchosc da gcaomhna ar</span>
<lb n="4418"/><span>gach galar feadh na bliadhna soin; agus is ón teinidh sin do-níthí</span>
<lb n="4419"/><span>i n-onóir do Bhéil ghairmthear Bealltaine don fhéil</span></p>
</div>
<pb n="248"/>
<div><lb n="4420"/><p><span>uasail ar a bhfuil lá an dá apstal mar atá Pilip agus</span>
<lb n="4421"/><span>Séamus; Bealltaine .i. Béilteine nó teine Bhéil.  Do bhíodh</span>
<lb n="4422"/><span>fós each is earradh gach flatha tigeadh i mórdháil Uisnigh uatha</span>
<lb n="4423"/><span>do rígh Connacht mar chíos, do bhrígh gurab don mhír ráinig ó</span>
<lb n="4424"/><span>Chúigeadh Connacht ris an Midhe an áit 'n-a bhfuil</span>
<lb n="4425"/><span>Uisneach.</span></p>
<lb n="4426"/>
<lb n="4427"/><p><span>An treas longphort do thógaibh Tuathal, Taillte a</span>
<lb n="4428"/><span>ainm, atá san mír ráinig do Chúigeadh Uladh ris an Midhe</span>
<lb n="4429"/><span>agus is innte do-níthí aonach Tailltean mar a gceangladaois</span>
<lb n="4430"/><span>fir Éireann cleamhnas is cáirdeas ré chéile; agus is soibhéasach</span>
<lb n="4431"/><span>an nós do bhíodh eatorra san chomhdháil sin, mar atá</span>
<lb n="4432"/><span>na fir ar leith leo féin agus na mná ar leith don taoibh oile</span>
<lb n="4433"/><span>agus a n-aithreacha is a máithreacha ag snadhmadh eatorra go</span>
<lb n="4434"/><span>bpóstaoi ré chéile gach lánamhain díobh do roicheadh i n-eachtaibh</span>
<lb n="4435"/><span>is i gconnarthaibh a chéile, amhail adeir an file:</span></p>
<lb n="4436"/>
<lb n="4437"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4438"/><span>Gan teacht fear i bhfarradh ban,</span>
<lb n="4439"/><span>Gan mná i bhfarradh bhfear bhfionnghlan,</span>
<lb n="4440"/><span>Acht cách i gcádhas ó a dtoigh</span>
<lb n="4441"/><span>I n-árus an ardaonoigh.</span></p>
<lb n="4442"/>
<lb n="4443"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4444"/><span>Tar ceann iomorro gurab é Lughaidh Lámhfhada do thionnscain</span>
<lb n="4445"/><span>aonach Tailltean ar dtús mar chuimhniughadh bliadhna ar a</span>
<lb n="4446"/><span>bhuimigh féin Tailltin inghin Mhaghmóir rí Easpáinne fá</span>
<lb n="4447"/><span>bean d'Eochaidh mac Eirc rí déidheanach Fhear mBolg amhail</span>
<lb n="4448"/><span>adubhramar thuas - ar mbeith trá do Thailltin ar n-a hadhnacal</span>
<lb n="4449"/><span>lé Lughaidh san tulaigh sin do commóradh aonach Tailltean</span>
<lb n="4450"/><span>leis mar násadh nó mar chuimhniughadh uirre, gonadh uime sin</span>
<lb n="4451"/><span>do gairthí Lughnasa, .i. násadh nó cuimhniughadh logha dhon chéadlá</span>
<lb n="4452"/><span>d'August ar a bhfuil féil Ghéibheann Pheadair aniú - tar</span>
<lb n="4453"/><span>ceann go raibhe feart is aonach Tailltean ann ó aimsir Lughdheach</span>
<lb n="4454"/><span>Lámhfhada maseadh ní raibhe Taillte 'n-a ríoghphort</span>
<lb n="4455"/><span>go haimsir Thuathail Teachtmhair.  Do bhrígh iomorro gurab</span></p>
</div>
<pb n="250"/>
<div><lb n="4456"/><p><span>don mhír do beanadh do Chúigeadh Uladh an áit i bhfuil Taillte</span>
<lb n="4457"/><span>is ag rígh Uladh do bhíodh cíos aonaigh Thailltean.  Ag</span>
<lb n="4458"/><span>so suim an chíosa soin, mar atá uinge d'airgead ar gach</span>
<lb n="4459"/><span>lánamhain do bhíodh ar n-a bpósadh ann.</span></p>
<lb n="4460"/>
<lb n="4461"/><p><span>An ceathramhadh ríoghphort Teamhair atá san mír ráinig do</span>
<lb n="4462"/><span>Laighnibh ris an Midhe mar a gcleachtaoi Feis Teamhrach do</span>
<lb n="4463"/><span>dhéanamh gacha treas bliadhain, iar ndéanamh a n-iodhbartha da</span>
<lb n="4464"/><span>n-uile dhéibh i dTlachtgha (amhail adubhramar) ré hucht na</span>
<lb n="4465"/><span>ríoghdhála soin da ngairthí Feis Teamhrach mar a gcleachtaoi</span>
<lb n="4466"/><span>leo reacht is nóis d'ordughadh, is fromhadh do dhéanamh ar</span>
<lb n="4467"/><span>annálaibh is ar sheanchus Éireann; ionnus an mhéid do bhíodh</span>
<lb n="4468"/><span>dearbhtha dhíobh go scríobhdaois ardollamhain iad i Rolla na</span>
<lb n="4469"/><span>Ríogh da ngairthí Psaltair na Teamhrach, agus gach nós nó</span>
<lb n="4470"/><span>gach seanchus oile da mbíodh i nÉirinn nach bíodh do réir an</span>
<lb n="4471"/><span>phrímhleabhair sin ní bhíodh cion fírinne ortha.  Ni luaidhfeam</span>
<lb n="4472"/><span>annso go cinnte na reachta ná na nóis do horduigheadh go</span>
<lb n="4473"/><span>cinnte i bhFeis Teamhrach do bhrígh gurab lán leabhair an</span>
<lb n="4474"/><span>Breitheamhnais Tuaithe dhíobh.  Acht amháin cuirfead síos annso</span>
<lb n="4475"/><span>an nós do horduighthí i bhFeis Teamhrach ar shuidhiughadh na</span>
<lb n="4476"/><span>n-uasal is na laochraidhe ré linn bheith i gcomhdháil fleidhe</span>
<lb n="4477"/><span>'n-a bproinntighibh ag caitheamh bídh dhóibh.</span></p>
<lb n="4478"/>
<lb n="4479"/><p><span>Ní bhíodh iomorro aonollamh ré seanchus i nÉirinn nach</span>
<lb n="4480"/><span>scríobhadh i Rolla na Teamhrach anmanna na n-uasal do bhíodh</span>
<lb n="4481"/><span>'n-a bhflathaibh fearainn, gach aon díobh do réir a chéime is a</span>
<lb n="4482"/><span>gharma féin, amhail do horduighthí i bhFeis Teamhrach agus</span>
<lb n="4483"/><span>gach ceann feadhna da mbíodh ós cionn na laochraidhe do </span>
<lb n="4484"/><span>bhíodh i mbuannacht ag cosnamh is ag coimhéad críche na</span>
<lb n="4485"/><span>hÉireann do bhíodh a ainm scríobhtha ag an ollamh mar an</span>
<lb n="4486"/><span>gcéadna; agus ní bhíodh aon díobh so idir fhlathaibh fearainn</span>
<lb n="4487"/><span>is cheannaibh feadhna gan fear iomchair scéithe ré a chois.</span>
<lb n="4488"/><span>Is amhlaidh fós do bhídís na proinntighe do bhíodh aca caol</span>
<lb n="4489"/><span>fada agus buird ré dá shlios an tighe agus ealchuing ar</span>
<lb n="4490"/><span>gach slios díobh agus a lán bacán ionnta ós cionn na</span>
<lb n="4491"/><span>suidheachán 'n-a mbídís an teaghlach 'n-a suidhe is gan acht</span></p>
</div>
<pb n="252"/>
<div><lb n="4492"/><p><span>leithead scéithe idir gach dhá bhacán díobh.  Agus is ar na</span>
<lb n="4493"/><span>bacánaibh do chuireadh an seancha sciatha na n-uasal</span>
<lb n="4494"/><span>is na laochraidhe ré suidhe dhóibh, gach aon díobh fá n-a scéith</span>
<lb n="4495"/><span>féin idir uasal is laoch.  Gidheadh do bhíodh rogha sleasa ag na</span>
<lb n="4496"/><span>flaithibh fearainn agus an slios oile ag na ceannaibh feadhna,</span>
<lb n="4497"/><span>agus éadan an tighe ag na hollamhnaibh agus an t-éadan</span>
<lb n="4498"/><span>oile ag lucht freastail ré fritheolamh an teaghlaigh.</span></p>
<lb n="4499"/>
<lb n="4500"/><p><span>Do ba nós dóibh fós gan aoinneach do shuidhe i bhfiadhnaise</span>
<lb n="4501"/><span>acht gach aon do shuidhe druim ré froigh idir fhlathaibh fearainn</span>
<lb n="4502"/><span>is cheannaibh feadhna fá n-a scéith féin.  Ní cleachtaoi leo</span>
<lb n="4503"/><span>fós mná do bheith 'n-a bproinntighibh acht árus ar leith do bheith</span>
<lb n="4504"/><span>aca féin mar a riarthaoi iad.  Fá gnáthughadh aca fós ré</span>
<lb n="4505"/><span>hucht na comhdhála do riar foscardadh nó folmhughadh do</span>
<lb n="4506"/><span>dhéanamh ar an bproinnteach go nach anadh ann acht triúr,</span>
<lb n="4507"/><span>mar atá seancha is bollsaire .i. maruscál tighe agus fear</span>
<lb n="4508"/><span>stuic ag a mbíodh barr buabhaill nó adharc ré toghairm</span>
<lb n="4509"/><span>cháich don phroinnteach.  Do shinneadh a stoc trí huaire.  An</span>
<lb n="4510"/><span>chéadfheacht do shinneadh é do thionóildís lucht iomchair sciath</span>
<lb n="4511"/><span>na n-uasal timcheall doruis an phroinntighe agus do ghlacadh</span>
<lb n="4512"/><span>an bollsaire sciath gach uasail do réir a gharma agus</span>
<lb n="4513"/><span>do shuidheadh ar ordughadh an tseanchaidh gach sciath dhíobh 'n-a</span>
<lb n="4514"/><span>hionadh chinnte féin.  Do shinneadh fear an stuic an dara</span>
<lb n="4515"/><span>feacht an barr buabhaill do bhíodh aige agus do thionóildís</span>
<lb n="4516"/><span>lucht iomchair sciath na laochraidhe go dorus an phroinntighe</span>
<lb n="4517"/><span>agus do ghlacadh an bollsaire na sciatha uatha agus do</span>
<lb n="4518"/><span>shuidheadh gach sciath dhíobh ar ordughadh an tseanchaidh ar slios</span>
<lb n="4519"/><span>oile an tighe ós cionn bhuird na laochraidhe.  Do shinneadh</span>
<lb n="4520"/><span>cheana fear an stuic an barr buabhaill an treas feacht,</span>
<lb n="4521"/><span>agus leis sin do thionóildís na huaisle is na laochraidh san</span>
<lb n="4522"/><span>phroinnteach agus do shuidheadh gach aon díobh fá n-a scéith</span>
<lb n="4523"/><span>féin ionnus ná bíodh iomrasan ná easaonta fá ionadh suidhe</span>
<lb n="4524"/><span>eatorra.</span>
<lb n="4525"/></p>
</div>
<pb n="254"/>
<div><lb n="4526"/><p><span>XL.</span></p>
<lb n="4527"/>
<lb n="4528"/><p><span>Is é an Tuathal Teachtmhar-so ar a bhfuilmíd ag tráchtadh</span>
<lb n="4529"/><span>do cheangail an Bhóraimhe ar Laighnibh mar cháin i ndíol bháis</span>
<lb n="4530"/><span>a dhá inghean .i. Fithír is Dáirine a n-anmanna.  Rí iomorro</span>
<lb n="4531"/><span>do bhí ar Laighnibh dar bh'ainm Eochaidh Aincheann agus tug sé</span>
<lb n="4532"/><span>Dáirine inghean Tuathail Teachtmhair do mhnaoi, agus rug</span>
<lb n="4533"/><span>leis i Laighnibh da longphort féin .i. i Maigh Luadhat í.</span>
<lb n="4534"/><span>Agus i gcionn aimsire da éis sin téid go Teamhraigh agus</span>
<lb n="4535"/><span>nochtais do Thuathal go bhfuair Dáirine bás, agus iarrais</span>
<lb n="4536"/><span>an deirbhshiúr oile .i. Fithír air, go dtug Tuathal dó í, agus</span>
<lb n="4537"/><span>beiris leis go Laighnibh da longphort féin í.  Agus mar do </span>
<lb n="4538"/><span>chonnairc Fithír a deirbhshiúr Dáirine roimpe beo do ling</span>
<lb n="4539"/><span>a hanam go hobann aiste tré náire; agus táinig Dáirine</span>
<lb n="4540"/><span>da caoineadh agus fuair bás do láthair da cumhaidh; gonadh</span>
<lb n="4541"/><span>da fhaisnéis sin do rinne an file an rann-so:</span></p>
<lb n="4542"/>
<lb n="4543"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4544"/><span>Fithír agus Dáirine,</span>
<lb n="4545"/><span>Dá inghin Tuathail turaidh,</span>
<lb n="4546"/><span>Marbh Fithír do náirighe,</span>
<lb n="4547"/><span>Marbh Dáirine dia cumhaidh.</span></p>
<lb n="4548"/>
<lb n="4549"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4550"/><span>Mar do chualaidh iomorro Tuathal bás na deise ban, do</span>
<lb n="4551"/><span>ghabh fearg mhór é, agus do chuir teachta uaidh do gach leith</span>
<lb n="4552"/><span>go huaislibh Éireann do chasaoid na feilbheirte do rinne</span>
<lb n="4553"/><span>rí Laighean air; agus uime sin tugsad uaisle Éireann congnamh</span>
<lb n="4554"/><span>sluagh is sochaidhe do Thuathal ré díoghail an mhíghníomha</span>
<lb n="4555"/><span>soin; agus mar do bhreathnuigh Tuathal Laighin d'argain is</span>
<lb n="4556"/><span>do chreachadh agus gan iad ionchathuighthe ris, do aomhadar</span>
<lb n="4557"/><span>cáin do dhíol uatha féin is ó n-a sliocht 'n-a ndiaidh i</span>
<lb n="4558"/><span>n-íoc bháis na mban soin do Thuathal is da gach rígh da</span>
<lb n="4559"/><span>dtiocfadh ar a lorg.</span></p>
<lb n="4560"/>
<lb n="4561"/><p><span>Ag so suim na cána do díoltaoi lé Laighnibh do ríoghaibh</span>
<lb n="4562"/><span>Éireann gacha dara bliadhain i ndíol bháis chloinne Tuathail,</span></p>
</div>
<pb n="256"/>
<div><lb n="4563"/><p><span>mar atá trí fichid céad bó; trí fichid céad uinge d'airgead;</span>
<lb n="4564"/><span>trí fichid céad brat; trí fichid céad torc; trí fichid céad</span>
<lb n="4565"/><span>molt; is trí fichid céad coire umha.  Agus is í roinn do </span>
<lb n="4566"/><span>bhíodh ar an gcáin sin, a trian d'fhearaibh Connacht, a trian</span>
<lb n="4567"/><span>d'Oirghiallaibh, agus a trian do Uíbh Néill.  Ag so mar</span>
<lb n="4568"/><span>adeir an Stair da ngoirthear Bóraimhe Laighean sna rannaibh-se</span>
<lb n="4569"/><span>síos:</span></p>
<lb n="4570"/>
<lb n="4571"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4572"/><span>Trí fichid céad bó shlabhra,</span>
<lb n="4573"/><span>Tugtha gan mheath,</span>
<lb n="4574"/><span>La trí fichid céad uinge</span>
<lb n="4575"/><span>d'airgead as deach</span></p>
<lb n="4576"/>
<lb n="4577"/><p><span>La trí fichid céad leann líoghdha</span>
<lb n="4578"/><span>Léire a dtoimhse,</span>
<lb n="4579"/><span>La trí fichid céad ró-thorc</span>
<lb n="4580"/><span>Fá róid roimhse</span></p>
<lb n="4581"/>
<lb n="4582"/><p><span>La trí fichid céad do mholtaibh,</span>
<lb n="4583"/><span>Tugadh umne,</span>
<lb n="4584"/><span>Lá trí fichid céad coire n-umha</span>
<lb n="4585"/><span>Do chumhdach lase</span></p>
<lb n="4586"/>
<lb n="4587"/><p><span>A trian do Chonnachtaibh,</span>
<lb n="4588"/><span>A ndligheadh ó chéin,</span>
<lb n="4589"/><span>A trian do Oirghiallaibh,</span>
<lb n="4590"/><span>A trian do Uíbh Néill.</span></p>
<lb n="4591"/>
<lb n="4592"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4593"/><span>Is don cháin sin do gairthí Bóraimhe Laighean agus do bhí</span>
<lb n="4594"/><span>sí ag a tabhach ré linn dá fhichead ríogh dar gabh flaitheas</span>
<lb n="4595"/><span>Éireann mar atá ó aimsir Thuathail Teachtmhair go haimsir</span>
<lb n="4596"/><span>Fhionnachta do bheith i bhflaitheas Éireann, amhail adeir an</span>
<lb n="4597"/><span>file san rann-so:</span></p>
<lb n="4598"/>
<lb n="4599"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4600"/><span>Ceathracha rígh do rala</span>
<lb n="4601"/><span>Lé rugadh an Bhóramha</span>
<lb n="4602"/><span>Ó aimsir Thuathail Tlachtgha</span>
<lb n="4603"/><span>Go haimsir Fhir Fhionnachta.</span></p>
<lb n="4604"/>
<lb n="4605"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4606"/><span>Is é Moling fuair maitheamh uirre san chairde fuair ó</span>
<lb n="4607"/><span>Fhionnachta go Luan, agus is é Luan do thuig Moling Luan</span>
<lb n="4608"/><span>Laoi an Bhrátha.  Do bhíodh iomorro an cháin sin seal 'ga</span>
<lb n="4609"/><span>díol go humhal ag Laighneachaibh; agus uair eile nach aomhdaois</span></p>
</div>
<pb n="258"/>
<div><lb n="4610"/><p><span>a díol, go dtigeadh de sin iomad cogaidh is coinbhleacht</span>
<lb n="4611"/><span>do bheith eatorra leath ar leath gur thuiteadar mórán</span>
<lb n="4612"/><span>d'uaislibh Éireann ar gach taoibh ann.  Agus is lé Mál</span>
<lb n="4613"/><span>mac Rochruidhe do thuit Tuathal Teachtmhar.</span></p>
<lb n="4614"/>
<lb n="4615"/><p><span>Do ghabh Mál mac Rochruidhe mic Cathbhaidh mic Giallchadha</span>
<lb n="4616"/><span>Finn mic Fionnchadha mic Muireadhaigh mic Fiachna Fionnamhnais</span>
<lb n="4617"/><span>mic Iriail Ghlúnmhair mic Conaill Chearnaigh mic</span>
<lb n="4618"/><span>Aimhirgin Iairghiúnaigh mic Cais Thrillsigh mic Cais mic Fachtna</span>
<lb n="4619"/><span>mic Capa mic Gionga mic Rudhruighe Mhóir ó ráidhtear</span>
<lb n="4620"/><span>clanna Rudhruighe do shliocht Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann</span>
<lb n="4621"/><span>cheithre bliadhna gur thuit lé Feidhlimidh Reachtmhar.</span></p>
<lb n="4622"/>
<lb n="4623"/><p><span>Do ghabh Feidhlimidh Reachtmhar mac Tuathail Teachtmhair</span>
<lb n="4624"/><span>mic Fiachach Fionnoladh mic Fearadhaigh Fhinn Fheachtnaigh mic</span>
<lb n="4625"/><span>Criomhthainn Nia Náir mic Luighdheach Riabh nDearg mic na</span>
<lb n="4626"/><span>dtrí bhFinneamhna mic Eochach Feidhligh do shíol Éireamhóin</span>
<lb n="4627"/><span>ríoghacht Éireann naoi mbliadhna.  Báine inghean Scáil Bhailbh</span>
<lb n="4628"/><span>bean Tuathail Teachtmhair máthair Fheidhlimidh Reachtmhair;</span>
<lb n="4629"/><span>agus is uime do gairthí Feidhlimidh Reachtmhar dhe tré</span>
<lb n="4630"/><span>fheabhas na mbreath reachta do beirthi i nÉirinn ré</span>
<lb n="4631"/><span>n-a linn.  Is é iomorro reacht do orduigh Feidhlimidh ré</span>
<lb n="4632"/><span>n-a linn féin i nÉirinn samhail an dlighidh da ngairthear</span>
<lb n="4633"/><span>i Laidin lex talionis.  Ionann sin agus samhail an dochair</span>
<lb n="4634"/><span>nó an luit do-ní neach do dhuine oile a shamhail sin d'imirt</span>
<lb n="4635"/><span>ar féin 'n-a dhíol, mar atá cion san chion, bó san bhoin,</span>
<lb n="4636"/><span>lámh san láimh, cos san chois, súil san tsúil, agus mar sin</span>
<lb n="4637"/><span>do gach lot oile ó shin amach.  Agus táinig don reacht soin</span>
<lb n="4638"/><span>fir Éireann do leasughadh a ngníomh ré linn Fheidhlimidh,</span>
<lb n="4639"/><span>gonadh uime sin do gairthí Feidhlimidh Reachtmhar dhe.  Agus fá</span>
<lb n="4640"/><span>dheireadh is bás le hadhart fuair an fear-so.</span></p>
<lb n="4641"/>
<lb n="4642"/><p><span>Do ghabh Cathaoir Mór mac Feidhlimidh Fíorúrghlais</span>
<lb n="4643"/><span>mic Cormaic Gealta Gaoth mic Nia Corb mic Con</span></p>
</div>
<pb n="260"/>
<div><lb n="4644"/><p><span>Corb mic Mogha Corb mic Conchubhair Abhradhruadh mic</span>
<lb n="4645"/><span>Finn Fhileadh mic Rossa Ruaidh mic Fearghusa Fairrge mic</span>
<lb n="4646"/><span>Nuadhat Neacht mic Séadna Síothbhaic mic Luighdheach Loithfhinn</span>
<lb n="4647"/><span>mic Breasail Bhric mic Fiachach Foibhric mic Oiliolla Ghlais</span>
<lb n="4648"/><span>mic Fearadhaigh Foghlais mic Nuadhat Fullóin mic Eallóit</span>
<lb n="4649"/><span>mic Airt mic Mogha Airt mic Criomhthainn Choscraigh mic</span>
<lb n="4650"/><span>Feidhlimidh Foirthriuin mic Fearghusa Fortamhail mic Breasail</span>
<lb n="4651"/><span>Breodhamhain mic Aonghusa Ollamhan mic Oiliolla Bhrácáin</span>
<lb n="4652"/><span>mic Labhradha Loingsigh do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann</span>
<lb n="4653"/><span>trí bliadhna.  Do bhádar iomorro tríochad mac ag Cathaoir,</span>
<lb n="4654"/><span>amhail adeir an file san rann-so:</span></p>
<lb n="4655"/>
<lb n="4656"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4657"/><span>Tríochad mac, fá maith an chlann,</span>
<lb n="4658"/><span>Do chinn ó Chathaoir Chualann;</span>
<lb n="4659"/><span>Trí deichneabhair, fá scéimh scol,</span>
<lb n="4660"/><span>'N-a bhFéin chleithreamhair churadh.</span></p>
<lb n="4661"/>
<lb n="4662"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4663"/><span>Gidheadh do chuadar fiche don chloinn sin gan tsliocht, agus</span>
<lb n="4664"/><span>táinig sliocht ar an deichneabhar oile dhíobh.  Ag so anmanna</span>
<lb n="4665"/><span>na mac ar a dtáinig sliocht: Rossa Fáilgheach sinnsear</span>
<lb n="4666"/><span>na cloinne ar a dtáinig sliocht, Dáire Barrach, Breasal</span>
<lb n="4667"/><span>Einiochghlas, Fearghus, Oilill, Criomhthann, Deargmhosach,</span>
<lb n="4668"/><span>Eochaidh Teimhin, Aonghus is Fiachaidh Aiceadha sóisear na</span>
<lb n="4669"/><span>cloinne tar ceann gurab ag a shliocht fá gnáthaighe ríoghacht</span>
<lb n="4670"/><span>Laighean.  Ar sliocht Fiachach Aiceadha mic Cathaoir Mhóir atá</span>
<lb n="4671"/><span>Ó Broin is Ó Tuathail.  Ar sliocht Breasail Bhéalaigh mic</span>
<lb n="4672"/><span>Fiachach Aiceadha atá Mac Murchadha.  Ar sliocht Rossa</span>
<lb n="4673"/><span>Fáilghigh mic Cathaoir Mhóir atá Ó Conchubhair Fáilghe agus</span>
<lb n="4674"/><span>Ó Díomasaigh agus O Duinn agus clann Cholgan amhail adéaram da</span>
<lb n="4675"/><span>éis-so ag craobhscaoileadh mac Míleadh; agus is lé Conn</span>
<lb n="4676"/><span>Céadchathach do thuit an Cathaoir Mór-so i gCath Maighe</span>
<lb n="4677"/><span>hÁgha.</span></p>
<lb n="4678"/>
<lb n="4679"/><p><span>Do ghabh Conn Céadchathach mac Feidhlimidh Reachtmhair mic</span>
<lb n="4680"/><span>Tuathail Teachtmhair do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann</span>
<lb n="4681"/><span>fiche bliadhan gur thuit le Tiobraide Tíreach mac Máil</span>
<lb n="4682"/><span>mic Rochruidhe i bhfeall i dtuaith Theamhrach agus é uaigneach</span></p>
</div>
<pb n="262"/>
<div><lb n="4683"/><p><span>ann.  Caogad iomorro laoch do chuir Tiobraide i reachtaibh</span>
<lb n="4684"/><span>ban da mharbhadh agus is a hEamhain do thrialladar do</span>
<lb n="4685"/><span>dhéanamh na feille sin.  Úna, inghean ríogh Lochlann, fá</span>
<lb n="4686"/><span>máthair don Chonn-so.  Is don Chonn-so do bhean Mogh</span>
<lb n="4687"/><span>Nuadhat leath Éireann iar mbriseadh deich gcath ar Chonn</span>
<lb n="4688"/><span>dó.  Síoda inghean Fhloinn mic Fiachach do Éarnaibh máthair</span>
<lb n="4689"/><span>Mhogha Nuadhat.  Is amhlaidh iomorro tarla iomrasan idir</span>
<lb n="4690"/><span>Mhogh Nuadhat agus Chonn mar tharla d'Éarnaibh do shliocht</span>
<lb n="4691"/><span>Fiachach Fir Mara do shíol Éireamhóin treise do ghabháil</span>
<lb n="4692"/><span>san Mhumhain ar shíol Éibhir, ionnus go rabhadar triúr díobh</span>
<lb n="4693"/><span>i n-aoinfheacht i gceannas na Mumhan uile mar atá Lughaidh</span>
<lb n="4694"/><span>Eallaightheach Dáire Dornmhar agus Aonghus.  Agus mar do </span>
<lb n="4695"/><span>chonnairc Mogh Nuadhat síol Éireamhóin i gceannas Mumhan</span>
<lb n="4696"/><span>triallais go Laighnibh mar ar hoileadh é ag Dáire Barrach</span>
<lb n="4697"/><span>mic Cathaoir Mhóir go dtug sluagh líonmhar leis do chongnamh</span>
<lb n="4698"/><span>ó Dháire ré flaitheas Mumhan do ghabháil amhail fá dual dó;</span>
<lb n="4699"/><span>agus tug ucht ar dtús ar deisceart Mumhan i n-Uíbh Liatháin</span>
<lb n="4700"/><span>mar ar ghabh an tAonghus thuas treise, agus brisis Mogh</span>
<lb n="4701"/><span>Nuadhat de agus ionnarbais as an dtír é, go ndeachaidh</span>
<lb n="4702"/><span>as sin d'iarraidh conganta ar Chonn agus tug Conn cúig</span>
<lb n="4703"/><span>catha dhó .i. cúig mhíle déag fear infheadhma.  Triallais leis</span>
<lb n="4704"/><span>an sluagh soin go crích Liatháin mar a dtug Mogh Nuadhat</span>
<lb n="4705"/><span>Cath Arda Neimhidh dhó mar ar bhris de agus mar a dtug</span>
<lb n="4706"/><span>ár a mhuinntire.</span></p>
<lb n="4707"/>
<lb n="4708"/><p><span>Da éis sin do thathfainn Mogh Nuadhat Éarna as</span>
<lb n="4709"/><span>Mumhan, an méid nach raibhe umhal dó féin díobh gur fhás</span>
<lb n="4710"/><span>dá bhíthin cogadh mór idir Mhogh Nuadhat agus Chonn gur</span>
<lb n="4711"/><span>bhris Mogh Nuadhat deich gcatha ar Chonn mar atá Cath</span>
<lb n="4712"/><span>Brosnaighe agus Cath Samhpaite Cath Sléibhe Musaigh Cath</span>
<lb n="4713"/><span>Gabhrain Cath Suama agus Cath Gréine agus Cath Átha Luain</span>
<lb n="4714"/><span>agus Cath Maighe Cróich mar ar thuit Fiachaidh Rioghfhada</span></p>
</div>
<pb n="264"/>
<div><lb n="4715"/><p><span>mac Feidhlimidh Reachtmhair; Cath Asail agus Cath Uisnigh.</span>
<lb n="4716"/><span>Agus do bhí an t-iomreasan-so eatorra gur bhean Mogh Nuadhat</span>
<lb n="4717"/><span>leath Éireann do Chonn mar atá a bhfuil ón Ghaillimh</span>
<lb n="4718"/><span>agus ó Áth Cliath budh dheas d'Éirinn agus Eiscir Riada</span>
<lb n="4719"/><span>n-a teorainn eatorra; agus is é ainm ghairmthear don</span>
<lb n="4720"/><span>leath soin Leath Mogha ó Eoghan da ngairthí Mogh Nuadhat.</span>
<lb n="4721"/><span>Agus Leath Cuinn gairthear don leith budh thuaidh ó Chonn</span>
<lb n="4722"/><span>Chéadchathach; gonadh ag faisnéis na ronna-so do rinne file</span>
<lb n="4723"/><span>éigin an rann-so:</span></p>
<lb n="4724"/>
<lb n="4725"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4726"/><span>Eoghan Mór fá mór a rath</span>
<lb n="4727"/><span>Comhard ré Conn Chéadchathach;</span>
<lb n="4728"/><span>An dias sin fá caomh a gclú,</span>
<lb n="4729"/><span>Roinnid Éire eatorru.</span></p>
<lb n="4730"/>
<lb n="4731"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4732"/><span>Fáth oile fár bhean Mogh Nuadhat leath Éireann do Chonn</span>
<lb n="4733"/><span>mar tharla gorta mhór seacht mbliadhna i nÉirinn lé n-a</span>
<lb n="4734"/><span>linn; agus sul táinig aimsear na gorta soin ann do</span>
<lb n="4735"/><span>thairrngir draoi Eoghain cian ré an ngorta do theacht go</span>
<lb n="4736"/><span>dtiocfadh sí ar Éirinn uile agus is eadh do rinne Eoghan</span>
<lb n="4737"/><span>air sin i n-oirchill na gorta caitheamh ar fheolmhach agus ar</span>
<lb n="4738"/><span>iarcach  agus an t-arbhar do choigill; agus fós gach cíos agus</span>
<lb n="4739"/><span>gach cáin da roicheadh dhó is ar arbhar do-bheireadh é, gur</span>
<lb n="4740"/><span>líonadh a iothlanna leis, agus mar rug an aimsear ghann</span>
<lb n="4741"/><span>air tángadar as gach leith mórán d'fhearaibh Éireann 'n-a</span>
<lb n="4742"/><span>dháil agus do ghabhadar cíos agus cáin orra féin d'Eoghan</span>
<lb n="4743"/><span>tré n-a mbeathughadh feadh na haimsire cruaidhe sin, amhail</span>
<lb n="4744"/><span>léaghthar san duain darab tosach, Eoghan Mór fá mór a rath:</span></p>
<lb n="4745"/>
<lb n="4746"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4747"/><span>Do dhearscnuigh Eoghan tar Conn,</span>
<lb n="4748"/><span>Ní ar líon gcath ná ar chomhlann -</span>
<lb n="4749"/><span>Fá lia biadh Eoghain eachtraigh</span>
<lb n="4750"/><span>Da sheoladh ar shíthreachtaibh</span></p>
<lb n="4751"/>
<lb n="4752"/><p><span>Doirtis orra an ghorta ghann -</span>
<lb n="4753"/><span>Fá maith d'Eoghan a tadhall -</span>
<lb n="4754"/><span>Go n-itheadh cách a chéile</span>
<lb n="4755"/><span>Ar fud Éireann aighmhéile</span>
<lb n="4756"/></p>
</div>
<pb n="266"/>
<div><lb n="4757"/><p><span>Ód chualaidh cách - cian ro char -</span>
<lb n="4758"/><span>Lionn is biadh iomdha ag Eoghan,</span>
<lb n="4759"/><span>Rosdaorsad féin, féata an modh,</span>
<lb n="4760"/><span>d'Eoghan ar n-a mbeathughodh.</span></p>
<lb n="4761"/>
<lb n="4762"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4763"/><span>Do bhádar iomorro cheithre hanmanna ar Mhogh Nuadhat,</span>
<lb n="4764"/><span>mar atá Eoghan Fidhfheacach, Eoghan Mór, Eoghan Taoidhleach</span>
<lb n="4765"/><span>agus Mogh Nuadhat amhail adeir an file san rann-so:</span></p>
<lb n="4766"/>
<lb n="4767"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4768"/><span>Ceitre hanmanna gan bhrón</span>
<lb n="4769"/><span>Do bhádar for Eoghan Mhór:</span>
<lb n="4770"/><span>Eoghan Fidhfheacach fial, gart,</span>
<lb n="4771"/><span>Eoghan Taoidhleach Mogh Nuadhat.</span></p>
<lb n="4772"/>
<lb n="4773"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4774"/><span>Ma's maith leat iomorro fios fátha gach foranma da</span>
<lb n="4775"/><span>luaidhtear san rann-so d'fhagháil léigh an Chóir Anmann agus</span>
<lb n="4776"/><span>do-ghéabhair innte iad.  Is í fá bainchéile d'Eoghan Mhór</span>
<lb n="4777"/><span>.i. Beara inghean Éibhir Mhóir mic Modhna rí na Castile agus</span>
<lb n="4778"/><span>rug sí mac agus dias inghean dó.  Oilill Ólom an mac</span>
<lb n="4779"/><span>agus Scoithniamh agus Coinneal anmanna an dá inghean.</span>
<lb n="4780"/><span>Ag so deismireacht an tseanchaidh ar an ní-se:</span></p>
<lb n="4781"/>
<lb n="4782"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4783"/><span>Beara inghean Éibhir uill,</span>
<lb n="4784"/><span>Máthair Oiliolla Óluim;</span>
<lb n="4785"/><span>'S máthair na deise déine</span>
<lb n="4786"/><span>Choinnle agus Scoithnéimhe.</span></p>
<lb n="4787"/>
<lb n="4788"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4789"/><span>Is lé Conn Céadchathach fós do marbhadh Mogh Nuadhat 'n-a</span>
<lb n="4790"/><span>leabaidh tré fheall (do réir dhruinge ré seanchus), ar dtabhairt</span>
<lb n="4791"/><span>ionnsuighthe maidne air, agus iad ré hucht catha do</span>
<lb n="4792"/><span>thabhairt da chéile ar Maigh Léana.  Is uime ghairthear Conn</span>
<lb n="4793"/><span>Céadchathach ar an rígh-se ar a bhfuilmíd ag tráchtadh ó na</span>
<lb n="4794"/><span>céadaibh cath do chuir ar chúigeadhaibh Éireann amhail nochtas</span>
<lb n="4795"/><span>an rann-so:</span></p>
<lb n="4796"/>
<lb n="4797"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4798"/><span>Céad cath ar an Mumhain mhóir,</span>
<lb n="4799"/><span>Do bhris Conn Céadchathach cóir;</span>
<lb n="4800"/><span>Céad cath ar Ulltaibh go ngoil,</span>
<lb n="4801"/><span>Seascad cath ar Laighneachoibh.</span></p>
<lb n="4802"/>
<lb n="4803"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4804"/><span>Is lé Tiobraide Tíreach do marbhadh Conn i bhfeill i</span>
<lb n="4805"/><span>dTeamhraigh.</span>
<lb n="4806"/></p>
</div>
<pb n="268"/>
<div><lb n="4807"/><p><span>Do ghabh Conaire mac Mogha Lámha mic Luighdheach Allathaigh</span>
<lb n="4808"/><span>mic Cairbre Chroimchinn mic Dáire Dhornmhair mic Cairbre</span>
<lb n="4809"/><span>Fhionnmhóir mic Conaire Mhóir mic Eidirsceoil do shíol Éireamhóin</span>
<lb n="4810"/><span>ríoghacht Éireann seacht mbliadhna gur thuit lé</span>
<lb n="4811"/><span>Neimhidh mac Sraibhghinn.  Eithne inghean Luighdheach mic Dáire</span>
<lb n="4812"/><span>máthair an Conaire-se.  Is ar sliocht an Chonaire-se atáid</span>
<lb n="4813"/><span>Dál Riada Alban agus Uladh, Baiscnigh ó Léim Chon</span>
<lb n="4814"/><span>gCulainn, agus Múscruidhe, amhail adeir an file san</span>
<lb n="4815"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="4816"/>
<lb n="4817"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4818"/><span>Albanaigh Riada don roinn,</span>
<lb n="4819"/><span>Baiscnigh ó Léim Chon gCuloinn,</span>
<lb n="4820"/><span>Múscruidhe gan aoir a le,</span>
<lb n="4821"/><span>Cineadh an chaoimh-Chonaire.</span></p>
<lb n="4822"/>
<lb n="4823"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4824"/><span>XLI.</span></p>
<lb n="4825"/>
<lb n="4826"/><p><span>Do ghabh Art Aoinfhear mac Cuinn Chéadchathaigh mic Feidhlimidh</span>
<lb n="4827"/><span>Reachtmhair mic Tuathail Teachtmhair do shíol Éireamhóin</span>
<lb n="4828"/><span>ríoghacht Éireann deich mbliadhna fichead.  Agus is í ba</span>
<lb n="4829"/><span>bainchéile dhó .i. Meadhbh Leithdhearg inghean Chonáin Chualann,</span>
<lb n="4830"/><span>agus is uaithe ainmnighthear Ráith Meadhbha i dtaoibh Theamhrach.</span>
<lb n="4831"/><span>Is uime do gairthí Art Aoinfhear dhe do bhrígh nachar</span>
<lb n="4832"/><span>mhair do mhacaibh a athar acht é féin amhain ó do marbhadh</span>
<lb n="4833"/><span>a dhias dearbhráthar mar atá Connla agus Crionna lé</span>
<lb n="4834"/><span>hEochaidh Fionn dearbhráthair Chuinn.  Dias iomorra dearbhráthar</span>
<lb n="4835"/><span>do bhí ag Conn, mar atá Eochaidh Fionn agus</span>
<lb n="4836"/><span>Fiachaidh Suighdhe, agus is leo do thuiteadar dá bhráthair</span>
<lb n="4837"/><span>Airt; gonadh da fhaisnéis sin atáid an da rann-so as an</span>
<lb n="4838"/><span>seanchus:</span></p>
<lb n="4839"/>
<lb n="4840"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4841"/><span>Dá bhráthair Chuinn gan choirthe,</span>
<lb n="4842"/><span>Eochaidh Fionn Fiachaidh Suighdhe;</span>
<lb n="4843"/><span>Do mharbhsad Connla is Crionna,</span>
<lb n="4844"/><span>Dá mhac Cuinn dá chaoimhghiolla.</span></p>
<lb n="4845"/>
<lb n="4846"/><p><span>Eochaidh Fionn ba fuath lé hArt,</span>
<lb n="4847"/><span>A haithle mharbhtha an dá mhac;</span>
<lb n="4848"/><span>Art Aoinfhear an t-ainm ros gabh</span>
<lb n="4849"/><span>d'aithle mharbhtha a dhá bhráthar.</span>
<lb n="4850"/></p>
</div>
<pb n="270"/>
<div><lb n="4851"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4852"/><span>Do bhádar trá seisear cloinne ag Conn mar atá Art</span>
<lb n="4853"/><span>Aoinfhear Connla agus Crionna, Maoin Sadhbh agus Sáruit,</span>
<lb n="4854"/><span>amhail léaghthar san duain darab tosach an rann-so síos:</span></p>
<lb n="4855"/>
<lb n="4856"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4857"/><span>Eol damh seisear cloinne Cuinn:</span>
<lb n="4858"/><span>Maoin Sadhbh Sáruit síol Óluim;</span>
<lb n="4859"/><span>Fir fhionna calma corp ngeal,</span>
<lb n="4860"/><span>Connla Crionna Art Aoinfhear.</span></p>
<lb n="4861"/>
<lb n="4862"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4863"/><span>Do marbhadh amhail adubhramar Connla agus Crionna</span>
<lb n="4864"/><span>lé hEochaidh Fionn agus lé Fiachaidh Suighdhe.  Do pósadh</span>
<lb n="4865"/><span>Sáruit lé Conaire mac Mogha Lámha agus rug sí na trí</span>
<lb n="4866"/><span>Cairbre dhó mar atá Cairbre Rioghfhada agus Cairbre</span>
<lb n="4867"/><span>Baschaoin agus Cairbre Músc.  Is iad sliocht Chairbre</span>
<lb n="4868"/><span>Rioghfhada do chuaidh i nAlbain agus is díobh ghairmthear Dál</span>
<lb n="4869"/><span>Riada.  Dá mhac iomorro do bhí ag Eochaidh Muinreamhar</span>
<lb n="4870"/><span>do shliocht Chairbre Rioghfhadha mar atá Earc agus Olchú.</span>
<lb n="4871"/><span>Ar sliocht Earca atáid Dál Riada Alban agus ar sliocht</span>
<lb n="4872"/><span>Olchon atáid Dál Riada Uladh ó ráidhtear an Rúta.  Do</span>
<lb n="4873"/><span>pósadh mar an gcéadna Sadhbh inghean Chuinn lé Maicniadh</span>
<lb n="4874"/><span>mac Luighdheach do shliocht Luighdheach mic Íotha agus rug sí</span>
<lb n="4875"/><span>mac dó dar bh'ainm Lughaidh .i. Mac Con mac Maicniadh.  Agus</span>
<lb n="4876"/><span>tar éis bháis Mhaicniadh do pósadh ré hOilill Ólom í, agus</span>
<lb n="4877"/><span>rug sí naonbhar mac dó, mar atá an móirsheisear do thuit</span>
<lb n="4878"/><span>i gCath Maighe Muchruimhe, amhail adeir Oilill Ólom féin san</span>
<lb n="4879"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="4880"/>
<lb n="4881"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4882"/><span>Mo sheacht mic do mharbh Mac Con,</span>
<lb n="4883"/><span>Is truagh mo ghoil gháibhtheach gharg;</span>
<lb n="4884"/><span>Eoghan Dubhmearchon Mogh Corb,</span>
<lb n="4885"/><span>Lughaidh Eochaidh Díochorb Tadhg,</span></p>
<lb n="4886"/>
<lb n="4887"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4888"/><span>agus an dá mhac ré hOilill táinig a Cath Maighe Muchruimhe</span>
<lb n="4889"/><span>mar atá Cormac Cas agus Cian.  Bíodh iomorro go rabhadar</span>
<lb n="4890"/><span>naoi mic déag ag Oilill Ólom mar atá naonbhar ré</span>
<lb n="4891"/><span>Saidhbh inghin Chuinn agus deichneabhar ré mnáibh oile; maseadh</span></p>
</div>
<pb n="272"/>
<div><lb n="4892"/><p><span>ní tháinig sliocht acht ar thriúr díobh, amhail adeir an file san</span>
<lb n="4893"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="4894"/>
<lb n="4895"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4896"/><span>Naoi mic déag data ag an donn,</span>
<lb n="4897"/><span>Ag Oilill áluinn Ólom;</span>
<lb n="4898"/><span>Aointriar nar chríon cineadh ann,</span>
<lb n="4899"/><span>Ór síoladh sliocht na saorchlann</span></p>
<lb n="4900"/>
<lb n="4901"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4902"/><span>Fá clann do Shaidhbh inghin Chuinn an triúr-so ar a dtáinig</span>
<lb n="4903"/><span>sliocht.  An céidfhear dhíobh Eoghan Mór mac Oiliolla do</span>
<lb n="4904"/><span>thuit i gCath Maighe Muchruimhe lé Béinne Briot mac ríogh</span>
<lb n="4905"/><span>Breatan, agus fá mac don Eoghan soin Fiachaidh Muilleathan</span>
<lb n="4906"/><span>ór síoladh clann Charrthaigh agus síol Shúilleabháin go n-a</span>
<lb n="4907"/><span>ngabhlaibh geinealaigh; agus fá hí Moncha inghean Dil mic</span>
<lb n="4908"/><span>Dá Chreaga an draoi fá máthair dó.  Agus is ag Áth Uiseal</span>
<lb n="4909"/><span>ar Siuir rugadh é agus do gairthí Fiachaidh Fear dá Liach dhe.</span>
<lb n="4910"/><span>Ionann iomorro liach agus scéal doiligh, agus is doiligh an</span>
<lb n="4911"/><span>dá scéal tarla dó-san, mar atá a athair do mharbhadh i gCath</span>
<lb n="4912"/><span>Maighe Muchruimhe go grod iar n-a gheineamhain i mbroinn,</span>
<lb n="4913"/><span>agus a mháthair d'fhagháil bháis do láthair iar n-a bhreith;</span>
<lb n="4914"/><span>gonadh de sin do lean Fiachaidh Fear dá Liach dhe.  Ag so mar</span>
<lb n="4915"/><span>adeir Oilill Ólom féin ar an ní-se, amhail léaghthar i gCath</span>
<lb n="4916"/><span>Maighe Muchruimhe:</span></p>
<lb n="4917"/>
<lb n="4918"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4919"/><span>Dá liach dhuit a n-éag</span>
<lb n="4920"/><span>Mar aon 'sis scéal mór,</span>
<lb n="4921"/><span>T'athair is do mháthair,</span>
<lb n="4922"/><span>Ro dod bháthuidh brón.</span></p>
<lb n="4923"/>
<lb n="4924"/><p><span>T'athair is do mháthair</span>
<lb n="4925"/><span>Dá móiréacht nar mheith,</span>
<lb n="4926"/><span>Gaod an fear i gcath,</span>
<lb n="4927"/><span>Marbh an bhean god bhreith.</span></p>
<lb n="4928"/>
<lb n="4929"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4930"/><span>Do gairthí fós Fiachaidh Muilleathan de óir ar dteacht d'ionbhaidh</span>
<lb n="4931"/><span>a bheirthe, mar adubhairt a sheanathair an draoi ré</span>
<lb n="4932"/><span>Moncha, dá gcongbhadh an mac gan bhreith go ceann cheithre</span>
<lb n="4933"/><span>n-uaire bhfichead go madh rí é; agus dá mbeireadh don leith</span>
<lb n="4934"/><span>istigh don ré sin é nach biadh acht 'n-a dhraoi.  "Maseadh," ar</span></p>
</div>
<pb n="274"/>
<div><lb n="4935"/><p><span>Moncha "i ndóigh go mbiadh mo mhac-sa 'n-a rígh ní bhéar é go</span>
<lb n="4936"/><span>ceann cheithre n-uaire fichead acht muna thí sé trém shlios."</span>
<lb n="4937"/><span>Agus leis sin téid san áth do bhí ar Siuir láimh ré dún a</span>
<lb n="4938"/><span>hathar agus suidhis ar chloich ann, gur an feadh cheithre n-uaire</span>
<lb n="4939"/><span>fichead 'n-a suidhe ar chloich ann; agus i gcionn na haimsire sin</span>
<lb n="4940"/><span>táinig as an abhainn, go rug sí mac agus fuair sí féin bás</span>
<lb n="4941"/><span>do láthair iar n-a bhreith.  Is don mhac-so iaramh do gairthí</span>
<lb n="4942"/><span>Fiachaidh Muilleathan; agus is uime adeirthí Muilleathan ris</span>
<lb n="4943"/><span>ó mhullach leathan do bheith aige.  Ar mbeith iomorro da</span>
<lb n="4944"/><span>mháthair 'n-a suidhe ar an leic san áth ré hucht a bheirthe do</span>
<lb n="4945"/><span>leathnuigh baitheas an leinbh i dteannta na leice ar a raibhe</span>
<lb n="4946"/><span>a mháthair 'n-a suidhe san áth; gonadh de sin do lean Fiachaidh</span>
<lb n="4947"/><span>Muilleathan de.</span></p>
<lb n="4948"/>
<lb n="4949"/><p><span>An dara mac d'Oilill Ólom ar a dtáinig sliocht mar</span>
<lb n="4950"/><span>atá Cormac Cas ó dtángadar Dál gCais agus síol Aodha</span>
<lb n="4951"/><span>.i. clann Mic na Mara agus síol Fhlannchuidhe.  Is ag an</span>
<lb n="4952"/><span>gCormac gCas-so trá do fhágaibh Oilill Ólom oighreacht</span>
<lb n="4953"/><span>Mhumhan go bhfuair a fhios go raibhe Fiachaidh Muilleathan ar </span>
<lb n="4954"/><span>n-a bhreith d'Eoghan Mhór agus ar n-a chlos sin is é</span>
<lb n="4955"/><span>ordughadh do rinne an flaitheas d'fhágbháil da éis féin ag Cormac</span>
<lb n="4956"/><span>feadh a ré agus a bheith ag Fiachaidh Muilleathan d'éis bháis</span>
<lb n="4957"/><span>Chormaic feadh a ré sin arís; agus mar sin an flaitheas do bheith fá</span>
<lb n="4958"/><span>seach gach ré nglún idir shliocht Chormaic Cais agus Fiachaidh</span>
<lb n="4959"/><span>Muilleathain do shíor.  Agus do chaitheadar seal glún ar</span>
<lb n="4960"/><span>an ordughadh soin i bhflaitheas Mumhan.</span></p>
<lb n="4961"/>
<lb n="4962"/><p><span>Do b'é an Cormac Cas-so mac Oiliolla Óluim an cúigeadh</span>
<lb n="4963"/><span>gaisceadhach is fearr do bhí i nÉirinn 'n-a ré féin.  An</span>
<lb n="4964"/><span>ceathrar oile Lughaidh Lámha, Fionn mac Cumhaill, Lughaidh Mac</span>
<lb n="4965"/><span>Con, Cairbre Gailin, agus Cormac Cas an cúigeadh gaisceadhach.</span>
<lb n="4966"/><span>Agus ní raibh aonduine i nÉirinn ionchomhlainn ré</span>
<lb n="4967"/><span>haonduine dhíobh acht iad féin.  Is é an Cormac Cas-so</span>
<lb n="4968"/><span>céadduine do chuir cíoscháin ar thuathaibh Mumhan ar dtús.</span></p>
</div>
<pb n="276"/>
<div><lb n="4969"/><p><span>Is é thug naoi n-uinge agus cúig céad uinge d'airgead</span>
<lb n="4970"/><span>i n-aon ló d'éigsibh agus d'ollamhnaibh tré n-a mholadh.  Is é</span>
<lb n="4971"/><span>thug tríocha creach a Breatain dia raibhe i loingeas ag</span>
<lb n="4972"/><span>iomluadh cogaidh for Laighnibh; gur ghiallsad Laighin dó.</span></p>
<lb n="4973"/>
<lb n="4974"/><p><span>An treas mac d'Oilill ar a dtáinig sliocht .i. Cian.  Is</span>
<lb n="4975"/><span>ar sliocht an Chéin sin atá Ó Cearbhaill agus Ó Meachair</span>
<lb n="4976"/><span>Ó hEadhra agus Ó Gadhra agus Ó Cathasaigh agus Ó Conchubhair</span>
<lb n="4977"/><span>Ciannachta.</span></p>
<lb n="4978"/>
<lb n="4979"/><p><span>Is é Oilill Ólom céidrí ainmnighthear san Réim Ríoghruidhe</span>
<lb n="4980"/><span>dar ghabh sealbh flaitheasa dá chúigheadh Mumhan do shíol Éibhir.</span>
<lb n="4981"/><span>Trí bliadhna fichead do bhí Oilill i bhflaitheas Mumhan.  Óir</span>
<lb n="4982"/><span>sul do dhíbhir Oilill Mac Con do bhádar dá shliocht i gceannas</span>
<lb n="4983"/><span>Mumhan mar atá sliocht Dáirine do shliocht Luighdheach mac</span>
<lb n="4984"/><span>Íotha ó dtáinig Mac Con agus sliocht Deirgthine do shíol</span>
<lb n="4985"/><span>Éibhir ó dtáinig Oilill Ólom.  Agus an tan do bhíodh ríoghacht</span>
<lb n="4986"/><span>Mhumhan ag sliocht Dáirine do bhíodh breitheamhnas agus</span>
<lb n="4987"/><span>táinisteacht ag sliocht Deirgthine, agus an tan do bhíodh sliocht</span>
<lb n="4988"/><span>Deirgthine i bhflaitheas do bhíodh an ní céadna ag sliocht</span>
<lb n="4989"/><span>Dáirine, go ndeachaidh Mac Con tar bhreitheamhnas Oiliolla</span>
<lb n="4990"/><span>Óluim amhail is iontuigthe as an ní adéaram 'n-ar ndiaidh.</span>
<lb n="4991"/><span>Mar do orduigh Oilill dó gan páirt Neimhidh mic Sraibhghinn</span>
<lb n="4992"/><span>do ghábháil i gcoinne Eoghain mic Oiliolla a bhráthar féin agus</span>
<lb n="4993"/><span>na dtrí gCairbre; agus ionnus gurab móide do tuigfidhe</span>
<lb n="4994"/><span>fáth ionnarbtha Mic Con cuirfead síos annso an ní da</span>
<lb n="4995"/><span>dtáinig Mac Con do thathfann a hÉirinn, mar atá tuitim</span>
<lb n="4996"/><span>Aingcéil mic Deighill do bhí i bhfochair Neimhidh mic Sraibhghinn,</span>
<lb n="4997"/><span>agus is leis do marbhadh Conaire mac Mogha Lámha ag cosnamh</span>
<lb n="4998"/><span>Éireann do Neimhidh, agus is do bhíthin Aingcéil do mharbhsad</span>
<lb n="4999"/><span>na trí Cairbre Neimhidh mac Sraibhghinn fear a máthar féin</span>
<lb n="5000"/><span>Sáruit inghean Chuinn.  Óir is é Neimhidh do mharbh Conaire fá</span></p>
</div>
<pb n="278"/>
<div><lb n="5001"/><p><span>hathair dóibh.  Tarladar tríd sin trí mic Conaire i bhfochair</span>
<lb n="5002"/><span>Airt mic Cuinn.</span></p>
<lb n="5003"/>
<lb n="5004"/><p><span>Téid Cairbre Riada don Mhumhain go teach Neimhidh</span>
<lb n="5005"/><span>agus Sáruide inghine Cuinn a mháthar féin, óir is ag</span>
<lb n="5006"/><span>Neimhidh do bhí sí pósta d'éis Chonaire mic Mogha Lámha, agus</span>
<lb n="5007"/><span>tarla Aingcéal i dtigh Neimhidh an tráth soin; agus is</span>
<lb n="5008"/><span>amhlaidh do bhí agus gleacuidhe tréinfhir dar bh'ainm Dartadha</span>
<lb n="5009"/><span>'n-a fhochair ann, agus gach drong anaithnidh tigeadh go teach</span>
<lb n="5010"/><span>Neimhidh fá héigean d'fhior díobh dul do ghleic ré Dartadha</span>
<lb n="5011"/><span>agus ar mbeith do Chairbre Riada ag teacht d'fhios a mháthar</span>
<lb n="5012"/><span>go teach Neimhidh do chuaidh do ghleic ré Dartadha, agus</span>
<lb n="5013"/><span>buailis ar ríoghchoire an tighe é, gur marbhadh leis amhlaidh</span>
<lb n="5014"/><span>sin é.  Agus leis sin tillis go Teamhraigh agus ar nochtadh</span>
<lb n="5015"/><span>a dhál d'Art Aoinfhear adubhairt Art gur riata an toisc</span>
<lb n="5016"/><span>ré ndeachaidh siar ané agus tigheacht aniar aniú, gonadh de</span>
<lb n="5017"/><span>sin adearar Cairbre Riada ris.</span></p>
<lb n="5018"/>
<lb n="5019"/><p><span>Ar n-a chlos don dá Chairbre oile mar atá Cairbre</span>
<lb n="5020"/><span>Músc agus Cairbre Baschaoin Aingcéal ré raibhe a bhfala</span>
<lb n="5021"/><span>féin do bheith i dtigh Neimhidh is eadh a dubhradar "Is soirbhe</span>
<lb n="5022"/><span>sin ioná dul i mBreathnaibh da thóraidheacht."  Agus leis sin</span>
<lb n="5023"/><span>triallaid na trí Cairbre don Mhumhain go bhfuirinn laoch</span>
<lb n="5024"/><span>'n-a bhfochair agus mar rángadar go teach Eoghain Mhóir</span>
<lb n="5025"/><span>mic Oiliolla Óluim téid Eoghan agus iad féin i gcoinne</span>
<lb n="5026"/><span>Neimhidh agus tig Neimhidh agus Mac Con 'n-a fhochair agus</span>
<lb n="5027"/><span>fearthar cath Feabhrad eatorra ann.  Gonais Cairbre Músc</span>
<lb n="5028"/><span>Mac Con san chath soin, agus marbhthar Aingcéal ann, agus</span>
<lb n="5029"/><span>teithis Neimhidh go ráinig mar a raibhe Sáruit.  "Comairce,</span>
<lb n="5030"/><span>a mhaca," ar sí, ag leathadh a lámh timcheall Neimhidh.  "Biaidh</span>
<lb n="5031"/><span>comairce ag a bhfuil idir do dhá láimh dhe," ar Cairbre Músc,</span>
<lb n="5032"/><span>agus leis sin tug béim dó gur bhean a cheann de, agus tug</span>
<lb n="5033"/><span>an dara béim lér bhean a chosa dhe.  "Is áisc mhór sin a</span></p>
</div>
<pb n="280"/>
<div><lb n="5034"/><p><span>Chairbre," ar sí.  Gonadh de do lean Cairbre Músc de .i. mó</span>
<lb n="5035"/><span>a áisc ionáid a bhráithre, óir is é do mharbh fear a mháthar.</span></p>
<lb n="5036"/>
<lb n="5037"/><p><span>Gonadh tré cheangal chomhmbáidhe do Mhac Con ré Neimhidh</span>
<lb n="5038"/><span>mac Sraibhghinn, agus tré chur i gcoinne Eoghain Mhóir agus a</span>
<lb n="5039"/><span>bhráithreach mar atáid na trí Cairbre, do hionnarbadh lé</span>
<lb n="5040"/><span>hOilill a hÉirinn é, go raibhe seal ar deoraidheacht; agus ré</span>
<lb n="5041"/><span>linn a dheoraidheachta do rinne rannta agus caraid dó féin,</span>
<lb n="5042"/><span>go dtáinig féin agus Béinne Briot mac ríogh na Breataine</span>
<lb n="5043"/><span>Móire agus iomad eachtrann oile leo i nÉirinn gur</span>
<lb n="5044"/><span>fhógradar cath ar Art Aoinfhear rí Éireann tré bheith ag</span>
<lb n="5045"/><span>neartughadh lé hOilill Ólom, gur commóradh Cath Maighe</span>
<lb n="5046"/><span>Muchruimhe eatorra mar a dtáinig Art go líon a shluagh</span>
<lb n="5047"/><span>agus naoi mic Oiliolla go seacht gcathaibh Mumhan mar aon</span>
<lb n="5048"/><span>riú do chongnamh lé hArt, agus Mac Con go n-a allmhurrchaibh</span>
<lb n="5049"/><span>don leith oile 'n-a n-aghaidh, gur fearadh Cath Maighe Muchruimhe</span>
<lb n="5050"/><span>eatorra, gur briseadh d'Art is dá shluagh, agus gur marbhadh</span>
<lb n="5051"/><span>Art do láimh an tréinmhílidh Lughaidh Lámha bráthair Oiliolla</span>
<lb n="5052"/><span>Óluim do bhí ag congnamh lé Mac Con; agus do thuiteadar</span>
<lb n="5053"/><span>móirsheisear do chloinn Oiliolla Óluim ann.</span></p>
<lb n="5054"/>
<lb n="5055"/><p><span>Aonghus fá hainm ar dtús d'Oilill Ólom agus is uime tugadh</span>
<lb n="5056"/><span>Oilill Ólom air, feis do rinne sé ré hÁine inghin Eoghabhail</span>
<lb n="5057"/><span>agus ar mbeith 'n-a codladh i bhfochair Oiliolla dhi do</span>
<lb n="5058"/><span>chreim sí a chluais ó n-a cheann i ndíoghail a héignighthe agus</span>
<lb n="5059"/><span>a hathar do mharbhadh dhó.  Gonadh tríd sin ghairthear Oillill</span>
<lb n="5060"/><span>Ólom .i. cluaslom dhe.  Is uime fós ghairthear Oilill dhe: ionann</span>
<lb n="5061"/><span>iomorro Oilill agus oil oll .i. aithis mhór, agus tarladar</span>
<lb n="5062"/><span>trí aithise ainmheacha d'Oilill do lean de go bás, mar atá</span>
<lb n="5063"/><span>a bheith cluaslom dó agus a dhéad do dhubhadh agus a anál</span>
<lb n="5064"/><span>do bheith bréan.  Is amhlaidh táinig sin, iar gcaill a chluaise</span>
<lb n="5065"/><span>lé hÁine, amhail adubhramar, do ghabh fearg é, agus leis sin</span>
<lb n="5066"/><span>tug sáthadh sleighe tré Áine go talmhain go dtarla rinn na</span>
<lb n="5067"/><span>sleighe i gcloich gur fiaradh í, agus cuiris seisean fá n-a</span></p>
</div>
<pb n="282"/>
<div><lb n="5068"/><p><span>dhéad da díorghadh an rinn, agus téid, an neimh do bhí i rinn</span>
<lb n="5069"/><span>na sleighe 'n-a dhéad gur dubhadh do láthair í, agus gur fhás</span>
<lb n="5070"/><span>bréantas anáile as sin dó do lean de go bás tré choill na</span>
<lb n="5071"/><span>dtrí ngeas do bhí ar an sleigh sin, mar atá gan a rinn do</span>
<lb n="5072"/><span>chur i gcloich, gan a rinn do chur fá dhéad, agus gan bainéacht</span>
<lb n="5073"/><span>do dhéanamh lé; gona ó na geasaibh sin do choill tarladar</span>
<lb n="5074"/><span>na haithise réamhráidhte dhó, agus gurab ó n-a haithisibh móra</span>
<lb n="5075"/><span>soin adubhradh Oilill .i. oil oll .i. aithis mhor ris mar</span>
<lb n="5076"/><span>forainm.  Agus is i gCath Maighe Muchruimhe do marbhadh Art</span>
<lb n="5077"/><span>Aoinfhear.</span></p>
<lb n="5078"/>
<lb n="5079"/><p><span>XLII.</span></p>
<lb n="5080"/>
<lb n="5081"/><p><span>Do ghabh Lughaidh .i. Mac Con mic Maicniadh mic Luighdheach</span>
<lb n="5082"/><span>mic Dáire mic Fir Uillne mic Éadbhuilg mic Dáire mic</span>
<lb n="5083"/><span>Síothbhuilg mic Fir Uillne mic Deaghamhraigh mic Deaghaidh</span>
<lb n="5084"/><span>Deirg mic Deirgthine mic Nuadhat Airgthigh mic Luchtaire mic</span>
<lb n="5085"/><span>Logha Feidhligh mic Éireamhóin mic Eadamain mic Gosamain</span>
<lb n="5086"/><span>mic Sin mic Maitsin mic Logha mic Eadamain mic Máil mic</span>
<lb n="5087"/><span>Luighdheach mic Íotha mic Breoghain ríoghacht Éireann deich</span>
<lb n="5088"/><span>mbliadhna fichead.  Is í Sadhbh inghean Chuinn fá máthair do</span>
<lb n="5089"/><span>Mhac Con amhail adubhramar romhainn.  Is uime do gairthí</span>
<lb n="5090"/><span>Mac Con do Lughaidh mac Maicniadh .i. cú do bhí ag Oilill</span>
<lb n="5091"/><span>Ólom da ngairthí Ealóir Dhearg, agus an tan do bhí Mac</span>
<lb n="5092"/><span>Con 'n-a naoidhin i dtigh Oiliolla do thrialladh an leanbh ar</span>
<lb n="5093"/><span>a lámhaibh d'ionnsuighe na con agus do ghlacadh an chú 'n-a</span>
<lb n="5094"/><span>glotain é agus níor féadadh a theasargain gan teacht n-a</span>
<lb n="5095"/><span>dáil do ghnáth, gonadh uime sin go gairmeadh Mac Con de.</span></p>
<lb n="5096"/>
<lb n="5097"/><p><span>Ar ngabháil arrachtais do Mhac Con agus iar dteacht</span>
<lb n="5098"/><span>ó n-a dheoraidheacht agus iar gcur Chatha Maighe Muchruimhe</span>
<lb n="5099"/><span>amhail adubhramar thuas ag tráchtadh ar Art Aoinfhear, do</span></p>
</div>
<pb n="284"/>
<div><lb n="5100"/><p><span>bhean flaitheas Éireann amach ré haoinsheachtmhain, agus do</span>
<lb n="5101"/><span>chothuigh tríochad bliadhan é, amhail léaghthar san duain darab</span>
<lb n="5102"/><span>tosach: Cnucha cnoc ós cionn Lithfe.  Ag so mar adeir san</span>
<lb n="5103"/><span>dá rann-so:</span></p>
<lb n="5104"/>
<lb n="5105"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5106"/><span>Ré seacht láithibh, líth nach gann,</span>
<lb n="5107"/><span>Do ghabh Lughaidh iath nÉireann;</span>
<lb n="5108"/><span>Táinig da ríghe neartmhair</span>
<lb n="5109"/><span>Táth Éireann ré haoinsheachtmhain.</span></p>
<lb n="5110"/>
<lb n="5111"/><p><span>Tríochad bliadhan gan míne,</span>
<lb n="5112"/><span>Do Mhac Con i n-airdríghe;</span>
<lb n="5113"/><span>Nó go dtorchair an cur cas,</span>
<lb n="5114"/><span>Gan léan for a aireachas.</span></p>
<lb n="5115"/>
<lb n="5116"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5117"/><span>An Mac Con-so ar a bhfuilmíd ag tráchtadh, ní do shliocht</span>
<lb n="5118"/><span>Éanna Munchaoin do shíol Éibhir é, mar adeir an duain</span>
<lb n="5119"/><span>darab tosach, Conaire caomh cliamhain Chuinn, acht do shliocht</span>
<lb n="5120"/><span>Luighdheach mic Íotha mic Breoghain.  Fá clann iomorro dá</span>
<lb n="5121"/><span>dhearbhráthar Lughaidh mac Íotha mic Breoghain agus Mílidh</span>
<lb n="5122"/><span>Easpáinne, dá ngairthí Galamh, mac Bile mic Breoghain, ionnus</span>
<lb n="5123"/><span>tar ceann gurab d'fhine Ghaedhil sliocht Lughaidh mic Íotha,</span>
<lb n="5124"/><span>nach do chlannaibh Míleadh iad acht cómhmbráithre dhóibh amhail</span>
<lb n="5125"/><span>adeir an file ag labhairt ar thrí aicmeadhaibh do shliocht</span>
<lb n="5126"/><span>Luighdheach mic Íotha san rann-so:</span></p>
<lb n="5127"/>
<lb n="5128"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5129"/><span>Ó Cobhthaigh na gcorn bhfleadh-óil,</span>
<lb n="5130"/><span>Ó Floinn Arda, Ó hEidirsceoil;</span>
<lb n="5131"/><span>Triar nach facaidh fiadh a sean,</span>
<lb n="5132"/><span>Triar nach do mhacaibh Míleadh.</span></p>
<lb n="5133"/>
<lb n="5134"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5135"/><span>Ag so fós cuid do na sloinntibh oile táinig ó Lughaidh mac</span>
<lb n="5136"/><span>Íotha, mar atá Ó Laoghaire Ruis, Ó Báire Arann i Rinn</span>
<lb n="5137"/><span>mhuinntire Báire i gCairbreachaibh is Ó Cuirnín is Mac Ailín i</span>
<lb n="5138"/><span>nAlbain táinig ar sliocht Fathaidh Canann mac Mic Con mic</span>
<lb n="5139"/><span>Maicniadh.  Is é an Mac Con-so an treas rí do shliocht</span>
<lb n="5140"/><span>Luighdheach mic Íotha do ghabh ceannas Éireann.  An céidrí</span></p>
</div>
<pb n="286"/>
<div><lb n="5141"/><p><span>dhíobh .i. Eochaidh Éadghothach mac Dáire mic Conghail mic</span>
<lb n="5142"/><span>Eadamain mic Máil mic Luighdheach mic Íotha mic Breoghain</span>
<lb n="5143"/><span>do ghabh ceannas Éireann cheithre bliadhna, gur thuit le</span>
<lb n="5144"/><span>Cearmna mic Eibric; an dara fear Eochaidh Apthach mac Finn</span>
<lb n="5145"/><span>mic Oiliolla do ghabh ceannas Éireann naoi mbliadhna gur</span>
<lb n="5146"/><span>thuit le Fionn mac Brátha; an treas fear do shliocht Luighdheach</span>
<lb n="5147"/><span>mic Íotha do bhí i bhflaitheas an Mac Con-so ar a bhfuilmíd</span>
<lb n="5148"/><span>ag labhairt anois; gonadh dá dhearbhughadh sin atá an rann-so</span>
<lb n="5149"/><span>as an seanchus:</span></p>
<lb n="5150"/>
<lb n="5151"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5152"/><span>Trí rígh ó mhac Íotha ard</span>
<lb n="5153"/><span>Dá Eochaidh Lughaidh lángharg;</span>
<lb n="5154"/><span>Nocha gníomradh nach líoth linn</span>
<lb n="5155"/><span>Mar do díoghladh Íoth aoibhinn.</span></p>
<lb n="5156"/>
<lb n="5157"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5158"/><span>Is é Feircheas mac Comáin Éigeas ar fhoráileamh Chormaic</span>
<lb n="5159"/><span>mic Airt do mharbh Mac Con leis an nga da ngairthí ringcne</span>
<lb n="5160"/><span>agus a dhruim ré cairthe cloiche ar Ghort an Óir láimh ré</span>
<lb n="5161"/><span>Deargráith i Maigh Feimhean don leith thiar d'Áth na gCarbad</span>
<lb n="5162"/><span>agus é ag bronnadh óir agus airgid d'éigsibh agus d'ollamhnaibh</span>
<lb n="5163"/><span>ann.  Ar n-a chlos sin d'Fheircheas mac Comáin Éigeas</span>
<lb n="5164"/><span>agus é 'n-a chomhnuidhe i nArd na nGeimhleach ré ráidhtear</span>
<lb n="5165"/><span>an Chnocach aniú tig san chomhdháil i measc cháich agus an</span>
<lb n="5166"/><span>ringcne leis.  Agus iar rochtain do láthair Mhic Con dó, tug</span>
<lb n="5167"/><span>sáthadh don tsleigh sin tríd i dteannta an chairthe ré raibhe a</span>
<lb n="5168"/><span>dhruim gur éagaibh Mac Con do láthair de sin.  Gort an</span>
<lb n="5169"/><span>Óir ghairthear don Mhaigh ar ar marbhadh Mac Con ón am</span>
<lb n="5170"/><span>soin ale ó n-ar bronnadh d'ór lais-sean d'éigsibh agus</span>
<lb n="5171"/><span>d'ollamhnaibh ann.  Is é fath fá dtáinig Mac Con don</span>
<lb n="5172"/><span>Mhumhain do bhrígh gur thairrngirsiod a dhraoithe dhó nach</span>
<lb n="5173"/><span>mairfeadh i bhflaitheas Éireann leithbhliadhain muna bhfágbhadh</span>
<lb n="5174"/><span>Teamhair.  Uime sin táinig d'iarraidh comhmbáidhe ar a bhráithribh</span>
<lb n="5175"/><span>.i. sliocht Oiliolla Óluim; gidheadh do chuimhnigheadar</span>
<lb n="5176"/><span>an tseanfhala dhó, mar atá marbhadh Eoghain Mhóir agus a</span></p>
</div>
<pb n="288"/>
<div><lb n="5177"/><p><span>bhráithreach i gCath Maighe Muchruimhe.  Agus is de sin táinig</span>
<lb n="5178"/><span>a bheith ag tilleadh go Laighnibh an tan do marbhadh é.</span></p>
<lb n="5179"/>
<lb n="5180"/><p><span>Do ghabh Fearghus Duibhdhéadach mac Fionnchadha mic</span>
<lb n="5181"/><span>Oghamain mic Fiatach Finn mic Dáire mic Dlúthaigh mic</span>
<lb n="5182"/><span>Deitsin mic Eochach mic Sin mic Roisin mic Triuin mic</span>
<lb n="5183"/><span>Roithriuin mic Airndil mic Maine mic Forga mic Fearadhaigh mic</span>
<lb n="5184"/><span>Oiliolla Éarann mic Fiachach Fir Mara mic Aonghusa Tuirbhigh</span>
<lb n="5185"/><span>Teamhrach do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann aoin bhliadhain</span>
<lb n="5186"/><span>amháin.  Is uime do gairthí Fearghus Dubhdhéadach dhe .i. dá</span>
<lb n="5187"/><span>dhéad mhóra dhubha do bhí aige.  Is é an Fearghus-so táinig</span>
<lb n="5188"/><span>fá bhrághaid Chormaic mic Airt i bhflaitheas Éireann iar</span>
<lb n="5189"/><span>n-ionnarbadh Chormaic lé hUlltaibh i gConnachtaibh iar</span>
<lb n="5190"/><span>mbreith a ghiall agus iar ndéanamh na fleidhe dhóibh do Chormac</span>
<lb n="5191"/><span>i dtuaisceart Maighe Breagh mar a dtug giolla ríogh Uladh</span>
<lb n="5192"/><span>an choinneal fá fholt Chormaic gur loisc go mór é.</span></p>
<lb n="5193"/>
<lb n="5194"/><p><span>Trí mic iomorro Fionnchadha mic Oghamain mic Fiatach</span>
<lb n="5195"/><span>Fhinn .i. Fearghus Dubhdhéadach Fearghus Caisfhiaclach is</span>
<lb n="5196"/><span>Fearghus Fuiltleabhair do imir an t-anfhorlann-so ar Chormac;</span>
<lb n="5197"/><span>agus téid Cormac d'iarraidh conganta ar Thadhg mac Céin</span>
<lb n="5198"/><span>do bhí neartmhar an tráth soin i nÉilibh.  Is eadh adubhairt</span>
<lb n="5199"/><span>Tadhg ris go dtiubhradh congnamh dó dá bhfuigheadh fearann</span>
<lb n="5200"/><span>uaidh.  "Do-bhéar duit," ar Cormac, "a dtimcheallfaidh do</span>
<lb n="5201"/><span>charbad do Mhaigh Breagh san ló iar mbriseadh catha ar na trí</span>
<lb n="5202"/><span>Fearghusaibh."  "Maseadh," ar Tadhg, "braithim-se dhuit cá</span>
<lb n="5203"/><span>bhfuighbhir an tréinmhílidh Lughaidh Lámha bráthair mo sheanathar,</span>
<lb n="5204"/><span>agus dá dtugair san chath é is cosmhail go muirbhfidh sé na trí</span>
<lb n="5205"/><span>Fearghuis, agus is é áit i n-a bhfuighfir é i nEatharlaigh</span>
<lb n="5206"/><span>láimh ré Sliabh gCrot.  Triallais Cormac leis sin go hEatharlaigh</span>
<lb n="5207"/><span>mar a bhfuair Lughaidh Lámha i bhfianbhoith 'n-a</span>
<lb n="5208"/><span>luighe.  Cuiris Cormac a gha trés an bhfianbhoith agus gonais</span>
<lb n="5209"/><span>Lughaidh 'n-a dhruim.  "Cia ghonas mé?" ar Lughaidh.  "Cormac</span></p>
</div>
<pb n="290"/>
<div><lb n="5210"/><p><span>mac Airt," ar sé.  "Maith fuarais mise do ghoin," ar</span>
<lb n="5211"/><span>Lughaidh, "óir is mé do mharbh th'athair .i. Art Aoinfhear."</span>
<lb n="5212"/><span>"Éiric dam ann," ar Cormac.  "Ceann ríogh i gcath dhuit,"</span>
<lb n="5213"/><span>ar Lughaidh.  "Maseadh," ar Cormac, "tabhair ceann ríogh</span>
<lb n="5214"/><span>Uladh .i. Fearghus Dubhdhéadach dhamh atá ag cur im aghaidh</span>
<lb n="5215"/><span>féin fá fhlaitheas Éireann."  "Do-ghéabhair sin," ar Lughaidh.</span>
<lb n="5216"/><span>Leis sin triallaid go Tadhg mac Céin i nÉilibh agus gluaisid</span>
<lb n="5217"/><span>féin agus Tadhg go líon a sluagh go Brugh mic an Óig</span>
<lb n="5218"/><span>i gCrionna Chinn Chomair mar ar commóradh Cath Crionna</span>
<lb n="5219"/><span>idir Chormac agus ná trí Fearghusa.</span></p>
<lb n="5220"/>
<lb n="5221"/><p><span>Do bhí fós fáth oile ag Tadhg mac Céin fá dhul i n-aghaidh</span>
<lb n="5222"/><span>Uladh, do bhrígh gurab é an Fearghus Duibhdhéadach-so do</span>
<lb n="5223"/><span>mharbh a athair i gCath Samhna.  Gidheadh níor léig Tadhg</span>
<lb n="5224"/><span>Cormac san chath, acht do fhágaibh ar chnoc ar chúl an chatha é</span>
<lb n="5225"/><span>agus giolla 'n-a fhochair ann.  Tug iomorro Tadhg agus</span>
<lb n="5226"/><span>Lughaidh Lámha aghaidh ar na trí Fearghusaibh go n-a sluagh,</span>
<lb n="5227"/><span>gur thuit Fearghus Fuiltleabhair lé Lúghaid Lámha, gur bhean</span>
<lb n="5228"/><span>an ceann de, agus triallais gus an dtulaigh 'n-ar raibhe</span>
<lb n="5229"/><span>Cormac ris an gceann.  Is eadh iomorro do rinne Cormac</span>
<lb n="5230"/><span>ré hucht cháich do dhul san chath éadach Deilionn Drúit, a</span>
<lb n="5231"/><span>ghiolla, do chur uime féin agus a éadach-san ar an ngiolla;</span>
<lb n="5232"/><span>óir fá dearbh leis an tan do fhásfadh lonn laoich Luighdheach</span>
<lb n="5233"/><span>agus do-ghéabhadh confadh catha é, nar bh'iontaobhtha do neach é.</span></p>
<lb n="5234"/>
<lb n="5235"/><p><span>Dála Luighdheach tig leis an gceann do bhí aige do láthair</span>
<lb n="5236"/><span>an ghiolla do bhí i riocht Chormaic agus fiafruighis de nar</span>
<lb n="5237"/><span>bh'é sin ceann Fearghusa Duibhdhéadaigh.  "Ní hé," ar an</span>
<lb n="5238"/><span>giolla, "acht ceann a bhráthar."  Leis sin téid Lughaidh fán</span>
<lb n="5239"/><span>gcath arís agus beanais a cheann d'Fhearghus Chaisfhiaclach</span>
<lb n="5240"/><span>agus tug 'n-a láimh gus an dtulaigh i raibhe an giolla i</span>
<lb n="5241"/><span>riocht Chormaic é.  "An é so ceann ríogh Uladh?" ar Lughaidh.</span></p>
</div>
<pb n="292"/>
<div><lb n="5242"/><p><span>"Ní hé," ar an giolla, "acht ceann a bhráthar oile."  Téid</span>
<lb n="5243"/><span>an treas feacht fán gcath go dtug ceann Fearghusa Duibhdhéadaigh</span>
<lb n="5244"/><span>leis, agus do fhiafruigh an céadna don ngiolla.</span>
<lb n="5245"/><span>Do fhreagair an giolla agus adubhairt gur bh'é ceann ríogh</span>
<lb n="5246"/><span>Uladh é.  Leis sin tug Lughaidh urchar don cheann don ghiolla</span>
<lb n="5247"/><span>gur bhuail 'n-a bhrollach é, gur éag an giolla do láthair;</span>
<lb n="5248"/><span>agus téid Lughaidh féin i néall iar dtréigean iomad fola</span>
<lb n="5249"/><span>dhó tré líonmhaire a chréacht.</span></p>
<lb n="5250"/>
<lb n="5251"/><p><span>Dála Thaidhg mic Céin do chuir an briseadh ar sluagh Uladh</span>
<lb n="5252"/><span>ionnus go dtug seacht madhmanna orra san ló gcéadna ó</span>
<lb n="5253"/><span>Chrionna go Glais Neara i dtaoibh Dhroma Ineasclainn,</span>
<lb n="5254"/><span>amhail adeir Flannagán file san rann-so síos:</span></p>
<lb n="5255"/>
<lb n="5256"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5257"/><span>Tadhg mac Céin thuaidh i Ráith Cró,</span>
<lb n="5258"/><span>Ro bhris seacht gcatha i n-aonló,</span>
<lb n="5259"/><span>For Ulltaibh go rionna réin</span>
<lb n="5260"/><span>Ó Áth Crionna go hArd-Céin.</span></p>
<lb n="5261"/>
<lb n="5262"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5263"/><span>Téid Tadhg iar sin 'n-a charbad agus trí créachta ó thrí</span>
<lb n="5264"/><span>sleaghaibh air; agus adubhairt ré n-a ghiolla an carbad do</span>
<lb n="5265"/><span>dhíorghadh d'ionnsuighe na Teamhrach go dtugadh múr Teamhrach</span>
<lb n="5266"/><span>don leith istigh do thimcheall a charbaid an lá soin.  Triallaid</span>
<lb n="5267"/><span>go réimdhíreach rompa agus Tadhg ag dul i néall go</span>
<lb n="5268"/><span>minic ó thréigean fhola as a chréachtaibh; agus ar rochtain</span>
<lb n="5269"/><span>láimh lé hÁth Cliath dóibh do fhiafruigh Tadhg don ghiolla an</span>
<lb n="5270"/><span>dtugadar Teamhair leo san timcheall soin.  "Ni thugamar,"</span>
<lb n="5271"/><span>ar an giolla.  Leis sin buailtear agus marbhthar lé Tadhg</span>
<lb n="5272"/><span>é; agus iar marbhadh an ghiolla tig Cormac mac Airt do</span>
<lb n="5273"/><span>láthair, agus mar do chonnairc na trí créachta móra do bhí ar</span>
<lb n="5274"/><span>Thadhg tug ar an liaigh do bhí 'n-a fhochair dias eorna do chur</span>
<lb n="5275"/><span>i gcréacht do chréachtaibh Taidhg, agus doirbh bheo i gcréacht</span>
<lb n="5276"/><span>oile, agus scolb do rinn ghai san treas créacht, agus</span>
<lb n="5277"/><span>cneasughadh tar ghoimh do dhéanamh orra ionnus go raibhe</span>
<lb n="5278"/><span>Tadhg feadh bliadhna da bhíthin sin i seirglighe, go ndeachaidh</span>
<lb n="5279"/><span>Lughaidh Lámha don Mhumhain ar ceann an táithleagha.  Táinig</span>
<lb n="5280"/><span>an liaigh go n-a thrí daltadhaibh go gcualadar éagcaoine</span></p>
</div>
<pb n="294"/>
<div><lb n="5281"/><p><span>Thaidhg ag tigheacht gus an dún dóibh.  Fiafruighis an táithliaigh</span>
<lb n="5282"/><span>don chéaddalta don triúr ar gclos na céadmhairge ó Thadhg</span>
<lb n="5283"/><span>créad é fáth na mairge sin.  "Cnead so," ar sé, "do cholg, ar</span>
<lb n="5284"/><span>mbeith do cholg eorna 'n-a chréacht."  Ar gclos an dara</span>
<lb n="5285"/><span>mairge fiafruighis don dara dalta cread é adhbhar na</span>
<lb n="5286"/><span>mairge sin.  "Cnead do mhíol bheo so" ar an dara dalta "ar</span>
<lb n="5287"/><span>mbeith do dhoirbh beo san dara chréacht."  Ar gclos an treas</span>
<lb n="5288"/><span>mairge don táithliaigh fiafruighis don treas dalta créad é</span>
<lb n="5289"/><span>adhbhar na cneide sin.  "Cnead do rinn airm so" ar an treas</span>
<lb n="5290"/><span>dalta.  Agus ar rochtain don tigh 'n-a raibhe Tadhg don táithliaigh</span>
<lb n="5291"/><span>is eadh do rinne colltar iarainn do chur san teallach</span>
<lb n="5292"/><span>go ndearna caoir dhearg dhe agus a thabhairt da inneall</span>
<lb n="5293"/><span>ar bhruinnibh Thaidhg iar sin.  Mar do chonnairc Tadhg an</span>
<lb n="5294"/><span>t-iarann dearg da inneall ré a sháthadh 'n-a chorp do ghabh</span>
<lb n="5295"/><span>criothnughadh croidhe é, ionnus go dtáinig don uathbhás soin</span>
<lb n="5296"/><span>gur theilg go foiréigneach an dias an doirbh agus an scolb</span>
<lb n="5297"/><span>do rinn ghai as a chréachtaibh; agus leis sin do-ní an táithliaigh</span>
<lb n="5298"/><span>cneasughadh iomlán ar a chréachtaibh gur bha slán</span>
<lb n="5299"/><span>Tadhg gan fuireach da éis sin.</span></p>
<lb n="5300"/>
<lb n="5301"/><p><span>Do rinne an Tadhg-so gabháltais mhóra i Leith Cuinn da</span>
<lb n="5302"/><span>éis sin.  Dá mhac imorro do bhí ag Tadhg mac Céin mic</span>
<lb n="5303"/><span>Oilliola Óluim, mar atá Connla agus Cormac Gaileang.</span>
<lb n="5304"/><span>Ó Iomchaidh mac Connla táinig Ó Céarbhaill, agus ó Fhionnachta</span>
<lb n="5305"/><span>mac Connla táinig Ó Meachair.  Ó Chormac Gaileang</span>
<lb n="5306"/><span>mac Taidhg mic Céin táinig Ó hEadhra agus Ó Gadhra agus</span>
<lb n="5307"/><span>Ó Conchubhair Ciannachta.  Ag so na tíre do ghabhadar, mar</span>
<lb n="5308"/><span>atá Gaileanga thoir agus thiar, Ciannachta theas agus</span>
<lb n="5309"/><span>thuaidh, Luighne thoir agus thiar.</span></p>
<lb n="5310"/>
<lb n="5311"/><p><span>Do ghabhsad fós drong oile do shíol Éibhir críocha oile</span>
<lb n="5312"/><span>i Leith Cuinn, mar atáid sliocht Cochláin mic Lorcáin mic</span>
<lb n="5313"/><span>Datháin mic Treachuire mic Tréin mic Sidhe mic Ainbhile</span></p>
</div>
<pb n="296"/>
<div><lb n="5314"/><p><span>mic Big mic Aodháin mic Dealbhaoith mic Cais mic Conaill</span>
<lb n="5315"/><span>Eachluaith mic Luighdheach Meinn (do rinne fearann cloidhimh</span>
<lb n="5316"/><span>da bhfuil ó Luimneach go Sliabh Echtghe) mic Aonghusa Tírigh</span>
<lb n="5317"/><span>mic Fir Chuirb mic Mogha Cuirb mic Cormaic Cais mic</span>
<lb n="5318"/><span>Oiliolla Óluim.  Ag so na fearainn, mar atáid na seacht</span>
<lb n="5319"/><span>nDealbhna .i. Dealbhna Mhór, Dealbhna Bheag, Dealbhna</span>
<lb n="5320"/><span>Eathra, Dealbhna Iarthair Mhidhe, Dealbhna Shithe Neannta,</span>
<lb n="5321"/><span>Dealbhna Chúile Fabhair agus Dealbhna Thíre dá Loch i</span>
<lb n="5322"/><span>gConnachtaibh.  Gonadh da fhoillsiughadh sin chuireas an file</span>
<lb n="5323"/><span>na roinn-se síos as an seanchus:</span></p>
<lb n="5324"/>
<lb n="5325"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5326"/><span>Na seacht nDealbhna fa donn sleagha,</span>
<lb n="5327"/><span>Síol an Dealbhaoith dhonnarmaigh;</span>
<lb n="5328"/><span>Táid i Leith Cuinn an chómhóil,</span>
<lb n="5329"/><span>Nach bheag onóir d'ollamhnaibh:</span></p>
<lb n="5330"/>
<lb n="5331"/><p><span>Dealbhna Mhór, Dealbhna Bheag Breaghdha,</span>
<lb n="5332"/><span>Dealbhna Eathra rinnreamhair;</span>
<lb n="5333"/><span>Aicme fá mearrdha modha,</span>
<lb n="5334"/><span>Dealbhna an Bhrogha báirrleabhair;</span></p>
<lb n="5335"/>
<lb n="5336"/><p><span>Dealbhna Shithe niamhghlain Neannta,</span>
<lb n="5337"/><span>Dealbhna Nuadhat neamhdhochruigh;</span>
<lb n="5338"/><span>Dealbhna Chúla fionnghlain Fobhair,</span>
<lb n="5339"/><span>Nár dhealuigh ré deaghlochaibh.</span></p>
<lb n="5340"/>
<lb n="5341"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5342"/><span>Tuig gurab lé Lughaidh Lámha ar fhoráileamh Chormaic mic</span>
<lb n="5343"/><span>Airt do thuit an Fearghus-so ar a bhfuilmíd ag tráchtadh</span>
<lb n="5344"/><span>agus gurab i gCath Crionna do marbhadh é.</span>
<lb n="5345"/></p>
</div>
<pb n="298"/>
<div><lb n="5346"/><p><span>XLIII.</span></p>
<lb n="5347"/>
<lb n="5348"/><p><span>Do ghabh Cormac Ulfhada mac Airt Aoinfhir mic Cuinn</span>
<lb n="5349"/><span>Chéadchathaigh mic Feidhlimidh Reachtmair mic Tuathail Teachtmhair</span>
<lb n="5350"/><span>do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann dá fhichid bliadhan.</span>
<lb n="5351"/><span>Is uime ghairthear Cormac Ulfhada dhe, ulcha fhada .i. féasóg</span>
<lb n="5352"/><span>fhada do bhí air, nó ón bhfocal-so Ulfhada .i. Ulaidh i bhfad</span>
<lb n="5353"/><span>mar gur chuir na hUlltaigh ar deoraidheacht feadh sé mbliadhan</span>
<lb n="5354"/><span>ndéag a hUlltaibh tré n-ar imreadar d'ulc air sul ráinig</span>
<lb n="5355"/><span>flaitheas Éireann é.  Agus is í fá máthair don Chormac-so</span>
<lb n="5356"/><span>Éachtach inghean Uilceathaigh an ghabhann.  Agus is ré hucht</span>
<lb n="5357"/><span>Catha Maighe Muchruimhe do chur do rinne Art Aoinfhear</span>
<lb n="5358"/><span>Cormac ré hinghin an ghabhann agus í ar choibhche aige.  Óir</span>
<lb n="5359"/><span>fá nós i nÉirinn an tráth soin gibé rí nó mac ríogh do</span>
<lb n="5360"/><span>chuirfeadh dúil i n-inghin bhrughaidh nó bhiadhtaigh ré luighe nó</span>
<lb n="5361"/><span>leannánacht do dhéanamh ria, gur bha héigean dó a fagháil</span>
<lb n="5362"/><span>gan acht coibhche nó crodh nuachair do dháil di.  Agus is ar</span>
<lb n="5363"/><span>an modh soin fuair Art máthair Chormaic, óir níor bh'í fá</span>
<lb n="5364"/><span>bean phósta dhó, acht Meadhbh Leithdhearg, inghean Chonáin</span>
<lb n="5365"/><span>Cualann, agus is uaithe ainmnighthear Ráith Meadhbha láimh ré</span>
<lb n="5366"/><span>Teamhair.</span></p>
<lb n="5367"/>
<lb n="5368"/><p><span>Is iongnadh an aisling do chonnairc Éachtach úd .i. máthair</span>
<lb n="5369"/><span>Chormaic.  Dar lé, iomorro, ar mbeith 'n-a codladh</span>
<lb n="5370"/><span>mar aon ré hArt di, do teascadh a ceann da colainn agus</span>
<lb n="5371"/><span>do fhás bile mór as a muinéal do leathnuigh a ghéaga ós</span>
<lb n="5372"/><span>Éirinn uile, agus táinig an mhuir ós cionn an bhile sin, gur</span>
<lb n="5373"/><span>trascradh é; agus da éis sin fásais bile oile a préimh an</span>
<lb n="5374"/><span>chéidbhile go dtáinig sidhe gaoithe aniar lér leagadh é; agus</span>
<lb n="5375"/><span>ré faicsin na haislinge sin beadhgais an bhean agus músclais</span>
<lb n="5376"/><span>as a codladh, gur nocht suim na haislinge d'Art.  "Is</span>
<lb n="5377"/><span>fíor sin," ar Art, "ceann gach mná a fear agus beanfuidhear</span></p>
</div>
<pb n="300"/>
<div><lb n="5378"/><p><span>mise dhíot-sa i gCath Maighe Muchruimhe; agus is é</span>
<lb n="5379"/><span>bile fhásfas asad, mac bhéaras tú dhamh-sa bhus rí ar Éirinn;</span>
<lb n="5380"/><span>agus is é muir bháithfeas é, cnáimh éisc shluigfeas, agus</span>
<lb n="5381"/><span>tachtfuidhear ré n-a linn sin é.  Agus is é bile fhásfas a préimh</span>
<lb n="5382"/><span>an chéidbhile mac bhéarthar dó soin bhus rí ar Éirinn; agus is</span>
<lb n="5383"/><span>é sidhe gaoithe aniar leagfas é, cath cuirfidhear idir é féin</span>
<lb n="5384"/><span>agus an Fhian; agus tuitfidh sé leis an bhFéin san chath soin.</span>
<lb n="5385"/><span>Gidheadh ní bhia rath ar an bhFéin ó shoin amach.  Agus táinig</span>
<lb n="5386"/><span>an aisling sin i gcrích do Chormac agus da mhac Cairbre</span>
<lb n="5387"/><span>Lithfeachair, óir is ré linn chnáimh éisc do shlogadh dhó do</span>
<lb n="5388"/><span>thachtadar na siabhradha é, agus is leis an bhFéin do thuit</span>
<lb n="5389"/><span>Cairbre Lithfeachair i gCath Gabhra.</span></p>
<lb n="5390"/>
<lb n="5391"/><p><span>Is í Eithne Thaobhfhada inghean Chathaoir Mhóir do ba bean</span>
<lb n="5392"/><span>do Chormac do réir dhruinge ré seanchus.  Gidheadh ní héidir</span>
<lb n="5393"/><span>sin do bheith fírinneach agus a rádh go madh í an Eithne sin</span>
<lb n="5394"/><span>máthair Chairbre Lithfeachair.  Óir do bhádar ocht mbliadhna</span>
<lb n="5395"/><span>is cheithre fichid ó bhás Chathaoir gur ghabh Cormac flaitheas</span>
<lb n="5396"/><span>Éireann, mar atá an fiche bliadhan do bhí Conn Céadchathach</span>
<lb n="5397"/><span>i bhflaitheas Éireann, agus na seacht mbliadhna do bhí Conaire</span>
<lb n="5398"/><span>mac Mogha Lámha agus an tríochad bliadhan do bhí Art</span>
<lb n="5399"/><span>Aoinfhear agus an tríochad bliadhan do bhí Mac Con agus</span>
<lb n="5400"/><span>an aoinbhliadhain do bhí Fearghus Duibhdhéadach i bhflaitheas</span>
<lb n="5401"/><span>Éireann gur ghabh Cormac a ceannas.</span></p>
<lb n="5402"/>
<lb n="5403"/><p><span>Acht cheana is fíor gurab í Eithne Ollamhdha inghean</span>
<lb n="5404"/><span>Dúnlaing mic Éanna Niadh máthair Chairbre Lithfeachair;</span>
<lb n="5405"/><span>agus is í fá dalta do Bhuicead, brughaidh bóichéadach do </span>
<lb n="5406"/><span>bhí i Laighnibh, do choimhéadadh coire féile ar theinidh ré</span>
<lb n="5407"/><span>biathadh gach aoin d'fhearaibh Éireann tigeadh da thigh.</span>
<lb n="5408"/><span>Agus is amhlaidh do bhí an Buicead-so go n-iomad saidhbhreasa,</span>
<lb n="5409"/><span>óir do bhádar seacht n-airghe aige agus seacht</span>
<lb n="5410"/><span>bhfichid bó i ngach airghe dhíobh go n-a bhforthainn groidhe</span>
<lb n="5411"/><span>agus gach cinéal spréidhe oile, ionnus go dtigdís uaisle</span></p>
</div>
<pb n="302"/>
<div><lb n="5412"/><p><span>Laighean go n-a mbuidhnibh da theach, go mbeireadh drong</span>
<lb n="5413"/><span>dhíobh scaoi da bhuaibh uaidh, agus drong oile aicme da</span>
<lb n="5414"/><span>ghroidh, agus drong oile scor da eachaibh, go rugadar a mhaoin</span>
<lb n="5415"/><span>uile amhlaidh sin uaidh, ionnus nar an aige acht seacht mba</span>
<lb n="5416"/><span>agus tarbh; agus téid i n-éalódh oidhche é féin agus a bhean</span>
<lb n="5417"/><span>agus a dhalta Eithne, ó Dhún Buicead go doire choille do bhí</span>
<lb n="5418"/><span>láimh ré Ceanannus na Midhe, mar a ngnáthuigheadh Cormac</span>
<lb n="5419"/><span>comhnuidhe an tan soin.  Agus do thógaibh Buicead boith 'n-a</span>
<lb n="5420"/><span>gcomhnuigheadh féin agus a bhean agus a dhalta an tan soin.</span>
<lb n="5421"/><span>Agus do bhíodh Eithne ag timpireacht nó ag friotháileamh da</span>
<lb n="5422"/><span>hoide agus da buimigh amhail bhanóglaoich.</span></p>
<lb n="5423"/>
<lb n="5424"/><p><span>Lá n-aon iomorro dar éirigh Cormac amach 'n-a aonar</span>
<lb n="5425"/><span>ar each do thaisteal an fhuinn timcheall an bhaile go bhfacaidh</span>
<lb n="5426"/><span>an inghean álainn Eithne ag bleoghan nó ag crúdh na seacht</span>
<lb n="5427"/><span>mbó soin Bhuicead.  Agus is amhlaidh do bhí agus dá shoitheach</span>
<lb n="5428"/><span>aice, agus do chrúidh tosach an lachta ó gach boin san</span>
<lb n="5429"/><span>chéadshoitheach agus an dara lacht san dara soitheach; agus mar</span>
<lb n="5430"/><span>sin di go crúidh na seacht mbó dhi agus Cormac ag a féachain</span>
<lb n="5431"/><span>ar mhéid a gheana uirre.  Tig as sin don bhoith i raibhe a</span>
<lb n="5432"/><span>hoide agus fágbhais an bainne ann agus beiris dá shoitheach</span>
<lb n="5433"/><span>oile agus corn 'n-a láimh lé amach gus an sruth do bí láimh</span>
<lb n="5434"/><span>ris an mbaile nó ris an mboith, agus do líon leis an gcorn</span>
<lb n="5435"/><span>an céadshoitheach don uisce do bhí láimh ré port, agus an</span>
<lb n="5436"/><span>dara soitheach don uisce do bhí i lár an tsrotha; agus tillis</span>
<lb n="5437"/><span>ann séin don bhoith.  Téid amach an treas feacht agus corrán</span>
<lb n="5438"/><span>lé do bhuain luachra, agus ar mbeith ag buain na luachra dhi</span>
<lb n="5439"/><span>do chuireadh gach scoith fhada úrluachra da mbeanadh ar leith</span>
<lb n="5440"/><span>agus an luachair ghearr don leith oile.  Tarla cheana do</span>
<lb n="5441"/><span>Chormac ar mhéid a ghrádha dhi bheith ag a feitheamh ar feadh</span>
<lb n="5442"/><span>gach feadhma dhíobh sin.  Agus fiafruighis Cormac dhi cia da</span>
<lb n="5443"/><span>ndéineadh cinéal an uisce an lachta agus na luachra.  "An</span>
<lb n="5444"/><span>tí ar a ndéinim," ar sí, "dlighidh dhíom-sa cinéal budh mó dá</span></p>
</div>
<pb n="304"/>
<div><lb n="5445"/><p><span>mbeith ar mo chumas."  "Gá hainm é?" ar Cormac.</span>
<lb n="5446"/><span>"Buicead brughaidh," ar sí.  "An é sin Buicead biadhtach</span>
<lb n="5447"/><span>do Laighnibh atá iomráidhteach i nÉirinn?" ar Cormac.  "Is</span>
<lb n="5448"/><span>é," ar sise.  "Maseadh, is tusa Eithne inghean Dúnlaing a</span>
<lb n="5449"/><span>dhalta," ar Cormac.  "Is mé," ar Eithne.  "Maith tharla,"</span>
<lb n="5450"/><span>ar Cormac, "óir biaidh tú it aoinmhnaoi agam-sa."  "Ní</span>
<lb n="5451"/><span>hagam féin atá mo dhíol," ar ise, "acht agam oide."  Leis</span>
<lb n="5452"/><span>sin téid Cormac mar aon ria go Buicead agus geallais</span>
<lb n="5453"/><span>cumhaidh dó tré Eithne d'fhagháil 'n-a mnaoi dhó féin.</span>
<lb n="5454"/><span>Aontuighis Buicead Eithne do dháil do Chormac 'n-a mnaoi.</span>
<lb n="5455"/><span>Agus tug Cormac tuaith Odhráin go n-a forthainn spréidhe ré slios</span>
<lb n="5456"/><span>Teamhrach dhó feadh a ré.  Agus leis sin luighis Cormac ré</span>
<lb n="5457"/><span>hEithne gur toircheadh leis í, agus da éis sin rug sí mac</span>
<lb n="5458"/><span>oirdheirc dó da ngoirthí Cairbre Lithfeachair.</span></p>
<lb n="5459"/>
<lb n="5460"/><p><span>Do bhí iomorro an Cormac-so ar na ríoghaibh is eagnaidhe</span>
<lb n="5461"/><span>do ghabh Éirinn riamh.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar an dTeagasc</span>
<lb n="5462"/><span>Ríogh ro scríobh do Chairbre Lithfeachair agus ar mhórán do</span>
<lb n="5463"/><span>nósaibh agus do reachtaibh somholta da bhfuil uaidh iar n-a</span>
<lb n="5464"/><span>gcur síos san mBreitheamhnas Tuaithe.  Do bhí Cormac fós ar</span>
<lb n="5465"/><span>na ríoghaibh ba flaitheamhla do thigheasach do ba mhó muirear</span>
<lb n="5466"/><span>agus muinntear da raibe do ríghthibh i nÉirinn riamh.  Is</span>
<lb n="5467"/><span>córaide fírinne an neithe-se do mheas an tuarasgbháil do-bheir</span>
<lb n="5468"/><span>Aimhirgin mac Amhalghadha mic Maoilriain file Dhiarmada</span>
<lb n="5469"/><span>mic Cearbhaill ar Theagh Miodhchuarta do hathnuaidheadh</span>
<lb n="5470"/><span>agus do horduigheadh lé Cormac féin; gidheadh is cian ria</span>
<lb n="5471"/><span>gCormac do céadtógbhadh Teach Miodhchuarta.  Óir is ann</span>
<lb n="5472"/><span>fuair Slánoll rí Éireann bás i bhfad ria n-aimsir gCormaic.</span>
<lb n="5473"/><span>Ag so mar léaghthar san leabhar nDinnseanchuis ro scríobh an</span>
<lb n="5474"/><span>tAimhirgin thuas .i. gurab i n-amsir Chormaic do rinneadh mar</span>
<lb n="5475"/><span>theach n-óla é.  Trí chéad troigh 'n-a fhad, tríochad cubhad</span>
<lb n="5476"/><span>'n-a airde, agus caogad cubhad 'n-a thura; lóchrann ar lasadh</span>
<lb n="5477"/><span>do shíor ann, cheithre dóirse déag air; trí chaogad leabhaidh</span>
<lb n="5478"/><span>ann mar aon ré leabaidh Chormaic; trí chaogad laoch i ngach</span></p>
</div>
<pb n="306"/>
<div><lb n="5479"/><p><span>leabaidh dhíobh.  Do bhádar trí chaogad reachtaire ag Cormac.</span>
<lb n="5480"/><span>Caogad laoch 'n-a seasamh i bhfiadhnaise an ríogh ré mbeith</span>
<lb n="5481"/><span>ar a phroinn dó; trí chéad dáileamh san dún soin, trí chaogad</span>
<lb n="5482"/><span>corn do charrmhogal d'ór agus d'airgead ann.  Caogad ar</span>
<lb n="5483"/><span>mhíle fear ré a n-aireamh líon an teaghlaigh sin uile; gonadh</span>
<lb n="5484"/><span>ar mhórdhacht agus ar mhaith Chormaic adeir an file an</span>
<lb n="5485"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="5486"/>
<lb n="5487"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5488"/><span>Art nochar fhágaibh do chloinn</span>
<lb n="5489"/><span>Acht Cormac chríche an Choroinn;</span>
<lb n="5490"/><span>Ré dáil shéad níor ghann a ghlac,</span>
<lb n="5491"/><span>Fearr 'ná céad do chloinn Cormac.</span></p>
<lb n="5492"/>
<lb n="5493"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5494"/><span>Deichneabhar inghean agus triúr mac do bhí ag Cormac,</span>
<lb n="5495"/><span>amhail adeir an file san rann-so:</span></p>
<lb n="5496"/>
<lb n="5497"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5498"/><span>Deich n-ingheana ag Cormac gcáidh,</span>
<lb n="5499"/><span>Is triúr mac go méid gconáigh;</span>
<lb n="5500"/><span>Lucht airgne Chláire na gcreach,</span>
<lb n="5501"/><span>Dáire Cairbre 'gus Ceallach.</span></p>
<lb n="5502"/>
<lb n="5503"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5504"/><span>I nDubhros ós Bóinn i mBreaghaibh do marbhadh Dáire,</span>
<lb n="5505"/><span>agus is é Aonghus Gaoibuaibhtheach do mharb Ceallach, amhail</span>
<lb n="5506"/><span>adeir an file:</span></p>
<lb n="5507"/>
<lb n="5508"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5509"/><span>Aonghus Gaoibuaibhtheach go mbloidh,</span>
<lb n="5510"/><span>Ro mharbh Ceallach mac Cormoic;</span>
<lb n="5511"/><span>Bás Dáire is Taidhg mic Céin chain,</span>
<lb n="5512"/><span>I nDubhros Bóinne i mBreaghaibh.</span></p>
<lb n="5513"/>
<lb n="5514"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5515"/><span>Agus ionnus gurab móide do tuigfidhe réim an neithe-se</span>
<lb n="5516"/><span>beagán do chraobhscaoileadh na druinge-se do chur síos</span>
<lb n="5517"/><span>annso, bíodh a fhios agat go rabhadar triar mac ag Feidhlimidh</span>
<lb n="5518"/><span>Reachtmhar mar atá Conn Céadchathach, Eochaidh Fionn</span>
<lb n="5519"/><span>agus Fiachaidh Suighdhe, amhail adubhramar thuas.  Do bhádar</span>
<lb n="5520"/><span>sliocht Cuinn i dTeamhraigh san ríoghacht, agus do chuaidh an</span>
<lb n="5521"/><span>dara bráthair do Chonn .i. Eochaidh Fionn go Laighnibh agus</span>
<lb n="5522"/><span>do shíolsad a shliocht ann; agus is ag a shliocht do bhádar</span>
<lb n="5523"/><span>na seacht bhFotharta atá i Laighnibh.  Is ré n-a linn do bhí</span>
<lb n="5524"/><span>Cú Chorb mac Mogha Corb i ríoghacht Laighean.  Is ag an</span></p>
</div>
<pb n="308"/>
<div><lb n="5525"/><p><span>Eochaidh Fhionn-so do hoileadh agus do béasmhúineadh Laoighseach</span>
<lb n="5526"/><span>Ceannmhór mac Conaill Chearnaigh.  Tarla fán am</span>
<lb n="5527"/><span>soin gur ghabhadar Muimhnigh neart mór i Laighnibh ionnus</span>
<lb n="5528"/><span>gur shealbhuigheadar Osruighe agus Laoighis go Mullach</span>
<lb n="5529"/><span>Maistean.</span></p>
<lb n="5530"/>
<lb n="5531"/><p><span>Mar do chonnairc iomorro Cú Chorb Muimhnigh ag gabháil</span>
<lb n="5532"/><span>treise i Laighnibh iarrais ar Eochaidh Fionn congnamh do</span>
<lb n="5533"/><span>thabhairt dó ré tathfann Muimhneach a Laighnibh.  Aontuighis</span>
<lb n="5534"/><span>Eochaidh sin agus cuiris cruinniughadh ar a chairdibh do</span>
<lb n="5535"/><span>gach leith gur thionóil mar sin sluagh líonmhar go haonláthair,</span>
<lb n="5536"/><span>agus do rinne ceann sluaigh da dhalta .i. Laoighseach</span>
<lb n="5537"/><span>Ceannmhór, agus tug féin agus Cú Chorb rí Laighean go n-a</span>
<lb n="5538"/><span>sluaightibh ucht ar Mhuimhneachaibh, agus Laoiseach Ceannmhór</span>
<lb n="5539"/><span>i mbarántas tosaigh na sluagh, gur ruagadar Muimhnigh ó</span>
<lb n="5540"/><span>Mhullach Mhaistean go Bearbha, go dtugadar maidhm orra</span>
<lb n="5541"/><span>ag Áth Troistean ré ráidthear Áth Í ag Bearbha.  Agus</span>
<lb n="5542"/><span>leanaid an mhaidhm go dtugadar an dara briseadh orra</span>
<lb n="5543"/><span>ag Coirtheine i Maigh Riada ré ráidhtear Laoighis Riada;</span>
<lb n="5544"/><span>agus leanaid an ruaig orra as sin go dtugadar an treas</span>
<lb n="5545"/><span>maidhm orra ag Slighe Dhála .i. Bealach Mór Osruighe, gur</span>
<lb n="5546"/><span>fóireadh leo ó bhruid na Muimhneach Cúigeadh Laighean mar</span>
<lb n="5547"/><span>sin.  Agus fuair Eochaidh da bhíthin sin seacht bhFotharta</span>
<lb n="5548"/><span>Laighean dó féin agus da shliocht.  Agus fuair a dhalta mar</span>
<lb n="5549"/><span>an gcéadna na seacht Laoighise dó féin agus da shliocht mar</span>
<lb n="5550"/><span>cheannach láimhe i ndíol an cheannais do rinne ag díbirt</span>
<lb n="5551"/><span>Mhuimhneach as na háitibh sin adubhramar.</span></p>
<lb n="5552"/>
<lb n="5553"/><p><span>Do orduigh fós rí Laighean uaidh féin agus ó gach rígh ar a</span>
<lb n="5554"/><span>lorg, mar churaidhmhír do rígh Laoighse, druim gacha mairt</span>
<lb n="5555"/><span>agus caruidh gacha muice da muirbhfidhe i dtigh ríogh Laighean</span>
<lb n="5556"/><span>do thabhairt dó, agus fear tuaighe do bheith i dtigh ríogh</span>
<lb n="5557"/><span>Laighean do shíor ar chostas an ríogh féin ré glacadh an dualgasa</span>
<lb n="5558"/><span>soin i gcomhair ríogh Laoighse.  Do bhíodh fós rí Laoighse do</span></p>
</div>
<pb n="310"/>
<div><lb n="5559"/><p><span>chomhairle ríogh Laighean, agus fá hé an ceathramhadh fear do</span>
<lb n="5560"/><span>b'fhoigse don rígh é i gcomhdháil.  Agus is aige do bhíodh</span>
<lb n="5561"/><span>urlamhas gach bronntanais do-níodh rí Laighean ré a dháil</span>
<lb n="5562"/><span>d'uaislibh agus d'ollamhnaibh agus gach bronntanas do-níthí</span>
<lb n="5563"/><span>do rígh Laighean is do rígh Laoighse do dáiltí é da thoirbheirt</span>
<lb n="5564"/><span>do rígh Laighean.</span></p>
<lb n="5565"/>
<lb n="5566"/><p><span>Do bhíodh fós móirsheisear ó rígh Laoighse ar thuarastal</span>
<lb n="5567"/><span>ríogh Laighean féin, agus iad i bhfochair ríogh Laighean</span>
<lb n="5568"/><span>do shíor ré héideadh a chuirp; agus ar ndul ar siubhal</span>
<lb n="5569"/><span>sluagh do rígh Laighean ní bhíodh d'fhiachaibh ar rígh Laoighse</span>
<lb n="5570"/><span>do thabhairt do lón dó acht seacht mairt do chuireadh go</span>
<lb n="5571"/><span>fianbhoith an ríogh féin.  Gidheadh dlighidh rí Laoighse seacht</span>
<lb n="5572"/><span>bhfichid laoch ar a chostas féin do chothughadh ar sluagh an ríogh,</span>
<lb n="5573"/><span>agus fós dlighidh sé tosach sluaigh ríogh Laighean ag dul i</span>
<lb n="5574"/><span>dtír námhad agus i mbearnaibh baoghail d'fhagháil.  Gidheadh</span>
<lb n="5575"/><span>dlighidh rí Laoighse coimhéirghe ag comhdhálaibh coitcheanna ré rígh</span>
<lb n="5576"/><span>bhFotharta, do bhrígh gurab é Eochaidh Fionn mac Feidhlimidh</span>
<lb n="5577"/><span>Reachtmhair sinnsear ríogh Fotharta fá hoide múinte</span>
<lb n="5578"/><span>do Laoighseach Cheannmhór ó dtáinig rí Laoighse.  Agus do</span>
<lb n="5579"/><span>coimhéadtaoi do shíor an nós-so eatortha go Gabháltas</span>
<lb n="5580"/><span>Gall.</span>
<lb n="5581"/></p>
</div>
<pb n="312"/>
<div><lb n="5582"/><p><span>XLIV.</span></p>
<lb n="5583"/>
<lb n="5584"/><p><span>Dála an dearbhráthar oile do Chonn mar atá Fiachaidh</span>
<lb n="5585"/><span>Suighdhe láimh ré Teamhair fuair fearann .i. Déise Teamhrach,</span>
<lb n="5586"/><span>agus níor ghabh sé ríoghacht Éireann.</span></p>
<lb n="5587"/>
<lb n="5588"/><p><span>Gidheadh tarladar triúr mac aige .i. Rossa agus Aonghus</span>
<lb n="5589"/><span>da ngoirthear Aonghus Gaoibuaibhtheach agus Eoghan an treas</span>
<lb n="5590"/><span>mac.  Acht cheana do sháruigh Aonghus Gaoibuaibhtheach i</span>
<lb n="5591"/><span>gcródhacht a lucht comhaimsire.  Agus tárla an tan soin</span>
<lb n="5592"/><span>neach cumhachtach 'n-a bhíodhbhadh ag Cormac, agus níor ghabh</span>
<lb n="5593"/><span>aon oile i slánadh dhó ó Chormac acht Aonghus Gaoibuaibhtheach,</span>
<lb n="5594"/><span>agus tug an rí Aonghus san slánadh soin dó.  Do ghabh</span>
<lb n="5595"/><span>Aonghus an duine uasal-so ré a ais.  Tarla da éis sin gur</span>
<lb n="5596"/><span>ghabh Ceallach mac Cormaic an duine uasal-so tar slánadh</span>
<lb n="5597"/><span>Aonghusa, gur bhean a shúile as gan chead don rígh.  Ar n-a</span>
<lb n="5598"/><span>chlos sin d'Aonghus Gaoibuaibhtheach téid go Teamhraigh go</span>
<lb n="5599"/><span>sluagh líonmhor leis agus marbhais Ceallach d'urchar da shleigh</span>
<lb n="5600"/><span>ar chúlaibh an ríogh Chormaic san longphort, agur gonais</span>
<lb n="5601"/><span>rosc an ríogh féin gur fhágaibh taoibh ré leathshúil é.  Tionólais</span>
<lb n="5602"/><span>Cormac sluagh mór agus ionnarbais Aonghus go n-a bhráithribh.</span></p>
<lb n="5603"/>
<lb n="5604"/><p><span>Is iomdha gleo tugsad an sliocht soin Fiachach Suighdhe do</span>
<lb n="5605"/><span>Chormac.  Gidheadh do dhíochuir Cormac go Laighnibh iad agus</span>
<lb n="5606"/><span>anaid bliadhain innte, agus as sin dóibh go hOsruighibh, agus</span>
<lb n="5607"/><span>tigid as sin go hOilill Ólom ag a raibhe Sadhbh, inghean Chuinn,</span>
<lb n="5608"/><span>fá siúr dóibhsean, 'n-a mnaoi.  Tug Oilill na Déise san</span>
<lb n="5609"/><span>Mhumhan dóibh, óir fá hiad Déise Teamhrach fá dúthaigh dhóibh</span>
<lb n="5610"/><span>sul do díbreadh lé Cormac iad.</span></p>
<lb n="5611"/>
<lb n="5612"/><p><span>Roinnid an triar mac soin Fiachach Suighdhe an chríoch soin</span>
<lb n="5613"/><span>i dtrí rannaibh eatorra agus goirthear sliocht Oiliolla</span>
<lb n="5614"/><span>Éarann agus Éarna dhíobh.  Gidheadh ní hiad Éarna iad acht</span>
<lb n="5615"/><span>sliocht Chonaire mic Mogha Lámha is díobh do gairthí Éarna.</span></p>
</div>
<pb n="314"/>
<div><lb n="5616"/><p><span>Is é Corc Duibhne mac Cairbre Múisc do rinne ceannas ar</span>
<lb n="5617"/><span>sliocht Fhiachach Suighdhe do tharraing don Mhumhain agus is</span>
<lb n="5618"/><span>don tsliocht soin do gairthí na Déise.  Agus is é Aonghus</span>
<lb n="5619"/><span>mac Eochach Finn mic Feidhlimidh Reachtmhair do ba taoiseach</span>
<lb n="5620"/><span>orra ag triall don Mhumhain dóibh agus trí mic Fhiachach</span>
<lb n="5621"/><span>Suighdhe mar aon ris, mar atá Rossa Eoghan agus Aonghus.</span>
<lb n="5622"/><span>Tárla fan am soin gur ghabh Cairbre Músc neart mór san</span>
<lb n="5623"/><span>Mhumhain agus go dtárla míorath agus meath talmhan ré</span>
<lb n="5624"/><span>n-a linn san Mhumhain; agus do ba neimhiongnadh sin, óir is</span>
<lb n="5625"/><span>tré chorbadh agus tré chol do rinne sé Corc ré Duibhfhinn do</span>
<lb n="5626"/><span>ba deirbhshiúr dhó féin.  Clann iomorro do Chonaire mac</span>
<lb n="5627"/><span>Mogha Lámha agus do Sháruit inghin Chuinn Chéadchathaigh iad.</span>
<lb n="5628"/><span>Mar thugadar maithe Mumhan da n-aire an míorath do bhí ré</span>
<lb n="5629"/><span>linn Chairbre, fiafruighid de créad do bhean a toirthe agus a</span>
<lb n="5630"/><span>rath don chrích.  Adubhairt Cairbre gurab col do rinne féin</span>
<lb n="5631"/><span>ré n-a dheirbhshiair .i. Duibhfhionn; agus rug sí dias mac dó</span>
<lb n="5632"/><span>.i. Corc agus Cormac.  Agur mar do chualadar maithe Mumhan</span>
<lb n="5633"/><span>sin do iarradar na mic ré a milleadh - go loiscthí leo iad,</span>
<lb n="5634"/><span>agus go gcuirdís a luaith ré sruth.  "Déantar sin libh ré</span>
<lb n="5635"/><span>Cormac," ar Dineach Draoi; "gidheadh ná marbhthar Corc libh</span>
<lb n="5636"/><span>acht tugthar damh-sa é go mbeirinn a hEirinn é."  Do faomhadh</span>
<lb n="5637"/><span>sin dó, agus rug leis ar muir é go hInis Baoi go bhfuair</span>
<lb n="5638"/><span>teach san oiléan, agus cailleach ann da ngairthí Baoi, agus</span>
<lb n="5639"/><span>cuiris an draoi Corc ar a comairce, agus anais 'n-a fochair</span>
<lb n="5640"/><span>feadh bliadhna; agus i gcionn bliadhna tug an draoi Corc leis</span>
<lb n="5641"/><span>ar chomairce Sháruite inghine Cuinn do ba seanmháthair don</span>
<lb n="5642"/><span>Chorc chéadna do leith a athar agus a mháthar.</span></p>
<lb n="5643"/>
<lb n="5644"/><p><span>Dála na nDéise do fhiafruigheadar da bhfileadhaibh an</span>
<lb n="5645"/><span>raibhe fos ná comhnuidhe i gcinneadh dhóibh féin san Mhumhain.</span>
<lb n="5646"/><span>Tugadar na fileadha do fhreagra orra fuireach san tír</span>
<lb n="5647"/><span>agus go raibhe bean Chriomhthainn mic Éanna Chinnsealaigh rígh</span></p>
</div>
<pb n="316"/>
<div><lb n="5648"/><p><span>Laighean, Congain a hainm, agus toircheas aice, agus gurab</span>
<lb n="5649"/><span>inghean do bhéaradh, agus an inghean d'iarraidh ré a</span>
<lb n="5650"/><span>hoileamhain, agus luach do thabhairt do chionn a faghála.</span>
<lb n="5651"/><span>Rugadh an inghean iar sin, agus do hoileadh leis na Déisibh</span>
<lb n="5652"/><span>í.  Eithne Uathach fá hainm don inghin, agus is ar fheoil</span>
<lb n="5653"/><span>naoidhean do biathadh leis na Déisibh í, ionnus gurab luathaide</span>
<lb n="5654"/><span>do fhásfadh é; óir do thairrngir draoi d'áirithe dhóibh</span>
<lb n="5655"/><span>fearann d'fhagháil ón fhior ré mbeadh sí pósta.  Agus ar</span>
<lb n="5656"/><span>mbeith ionnuachair dhi, do pósadh ré hAonghus mac Natfraoich</span>
<lb n="5657"/><span>.i. rí Mumhan í.  Agus tug Aonghus dóibh-sean Magh Feimhean,</span>
<lb n="5658"/><span>mar atá Trian Chluana Meala agus an Trian Meadhónach,</span>
<lb n="5659"/><span>i gcommaoin na mná d'fhagháil dó féin iar n-ionnarbadh</span>
<lb n="5660"/><span>Osruigheach as na tíribh sin.  Agus aimsear imchian da éis</span>
<lb n="5661"/><span>sin do marbhádh Aonghus agus Eithne lé Laighnibh i gCath</span>
<lb n="5662"/><span>Ceall Osnadh, cheithre míle ó Léithghlinn soir.</span></p>
<lb n="5663"/>
<lb n="5664"/><p><span>An sliocht-so Fhiacach Suighdhe da ngiorthear Déise, ní</span>
<lb n="5665"/><span>raibhe aca acht an dúthaigh ré ráidhtear Déisi Dheisceirt mar atá</span>
<lb n="5666"/><span>ón tSiuir go fairrge budh dheas, agus ó Lios Mór go Ceann</span>
<lb n="5667"/><span>Criadáin gus an am fár pósadh Eithne Uathach ré hAonghus</span>
<lb n="5668"/><span>mac Natfraoich rí Mumhan.  Óir is fán am soin tug Aonghus</span>
<lb n="5669"/><span>Déise Thuaisceirt dóibh, mar atá ón tSiuir chéadna go Corca</span>
<lb n="5670"/><span>Athrach ré ráidhtear Machaire Caisil.  Agus is é Ó Faoláin</span>
<lb n="5671"/><span>táinig don chine sin fá rí ar Dhéisibh Tuaisceirt; agus is é</span>
<lb n="5672"/><span>áit i n-a raibhe a dhúnphort ar bruach na Siuire don leith</span>
<lb n="5673"/><span>thiar d'Inis Leamhnachta agus is ris ráidhtear aniú Dún Uí</span>
<lb n="5674"/><span>Fhaoláin.  Do ghabh comhmbráthair oile dhó Déise Dheisceirt</span>
<lb n="5675"/><span>agus is de do gairthí Ó Bric agus is é áit 'n-a mbíodh a</span>
<lb n="5676"/><span>dhúnphort láimh ré fairrge theas san áit da ngoirthear aniú</span>
<lb n="5677"/><span>Oiléan Uí Bhric.  Agus do bhádar na Déise mar sin leathach</span>
<lb n="5678"/><span>idir an dá shliocht soin, go ndeachaidh báthadh ar sliocht Uí</span>
<lb n="5679"/><span>Bhric, go ráinig ceannas an dá chríoch Ó Faoláin, agus go</span>
<lb n="5680"/><span>rabhadar aimsear imchian da éis sin 'n-a sheilbh, gur bheanadar</span></p>
</div>
<pb n="318"/>
<div><lb n="5681"/><p><span>síol Éibhir Déise Thuaisceirt de, go nach raibhe 'n-a sheilbh ré</span>
<lb n="5682"/><span>dteacht Ghall i nÉirinn acht Déise Dheisceirt amháin.</span></p>
<lb n="5683"/>
<lb n="5684"/><p><span>Tuig gurab é Aonghus Osruighe go n-a fhuirinn do ghabh</span>
<lb n="5685"/><span>treise i Maigh Feimhean da ngoirthí Déise Thuaisceirt,</span>
<lb n="5686"/><span>agus gurab iad an sliocht-so Fhiachach Suighdhe do thathfainn a</span>
<lb n="5687"/><span>Maigh Feimhin Aonghus Osruighe go n-a fhuirinn; gonadh ón</span>
<lb n="5688"/><span>mbriseadh tugadar ar Aonghus ráidhtear Baile Orluidhe agus</span>
<lb n="5689"/><span>Mullach Inneona i Maigh Feimhean aniú; Baile Orluidhe</span>
<lb n="5690"/><span>iomorro ó urluidhe na laoch san chomhlann, agus Mullach</span>
<lb n="5691"/><span>Inneona ón tathfann aimhdheonach do rinneadh ar Osruighibh</span>
<lb n="5692"/><span>as go Laighnibh.</span></p>
<lb n="5693"/>
<lb n="5694"/><p><span>Tarla fán am soin teirce feola ar Chormac mac Airt</span>
<lb n="5695"/><span>rí Éireann, agus é ar gcaitheamh chíosa na gcúigeadh tré</span>
<lb n="5696"/><span>líonmhaire luchta a theaghlaigh, agus cinnis comhairle ré n-a</span>
<lb n="5697"/><span>airdfheadhmannach cionnus do-ghéabhadh ní lé riar a mhuirir</span>
<lb n="5698"/><span>go ham a chíosa do thógbháil, agus is í comhairle thug an</span>
<lb n="5699"/><span>feadhmannach dhó, sluagh líonmhar do thionól agus triall don</span>
<lb n="5700"/><span>Mhumhain do thabhach rúrachais chíosa ríogh Éireann.  "Óir ní</span>
<lb n="5701"/><span>díoltar leo," ar sé, "acht cíos aoinchúigidh ribh-se, agus atá</span>
<lb n="5702"/><span>dá chúigeadh san Mhumhain agus téid cíos cúigidh do rígh</span>
<lb n="5703"/><span>Éireann as gach cúigeadh dhíobh."  Cinnis Cormac ar an</span>
<lb n="5704"/><span>gcomhairle sin agus cuiris teachta go Fiachaidh Muilleathan</span>
<lb n="5705"/><span>fá rí ar an Mumhain an tan soin do thabhach chíosa an dara</span>
<lb n="5706"/><span>chúigidh air.  Freagrais Fiachaidh do na teachtaibh, agus adubhairt</span>
<lb n="5707"/><span>nach díolfadh barr cíosa ré Cormac nachar díoladh ris</span>
<lb n="5708"/><span>na ríoghaibh táinig roimhe.  Agus mar ráinig an scéal soin</span>
<lb n="5709"/><span>Cormac, cuiris tionól ar sluagh líonmhar agus triallais leo</span>
<lb n="5710"/><span>agus ní dheárnaidh comhnuidhe go ráinig Druim Dámhghaire</span>
<lb n="5711"/><span>san Mhumhain, áit dá ngairmthear Cnoc Luinge aniú.  Agus</span>
<lb n="5712"/><span>suidhis i bhforbhais nó i bhfoslongphort ann; agus tig Fiachaidh</span>
<lb n="5713"/><span>Muilleathan rí Mumhan don leith eile ucht ré hucht dó.</span></p>
<lb n="5714"/>
<lb n="5715"/><p><span>Is amhlaidh do bhí Cormac an tráth soin agus draoithe</span></p>
</div>
<pb n="320"/>
<div><lb n="5716"/><p><span>Albanacha 'n-a fhochair ann, agus iad ag imirt iomaid</span>
<lb n="5717"/><span>draoidheachta ar rígh Mumhan agus ar a mhuinntir; agus go</span>
<lb n="5718"/><span>háirithe níor fágbhadh aon bhraon uisce láimh ré longphort</span>
<lb n="5719"/><span>ríogh Mumhan, ionnus go rabhadar daoine agus áirnéis i</span>
<lb n="5720"/><span>nguais bháis d'easbhaidh uisce, ionnus gur bh'éigean do rígh</span>
<lb n="5721"/><span>Mumhan fios do chur i ndáil Mhogha Ruith draoi do bhí i</span>
<lb n="5722"/><span>gCiarraidhe Luachra; agus do mhair an Mogh Ruith-se ré linn</span>
<lb n="5723"/><span>naoi ríogh déag, amhail adeir an file san rann-so:</span></p>
<lb n="5724"/>
<lb n="5725"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5726"/><span>Ré naoi ríogh déag diaidh i ndiaidh</span>
<lb n="5727"/><span>Saoghal Mhogha Ruith ré róighliaidh</span>
<lb n="5728"/><span>Ó Roth mac Rioghaill mór bloidh,</span>
<lb n="5729"/><span>Go Cairbre lonn Lithfeachoir.</span></p>
<lb n="5730"/>
<lb n="5731"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5732"/><span>Agus mar tháinig Mogh Ruith fá héigean don rígh dá thriúcha</span>
<lb n="5733"/><span>céad Fhearmuighe da ngoirthear críoch Róisteach agus críoch</span>
<lb n="5734"/><span>Chondúnach do thabhairt dó.  Agus leis sin scaoilis Mogh Ruith</span>
<lb n="5735"/><span>an glas do bhí ar an uisce ag a chongbháil ó shluagh ríogh</span>
<lb n="5736"/><span>Mumhan maille ré ga geintlidhe do bhí aige do theilgean</span>
<lb n="5737"/><span>san aer suas, agus san áit 'n-ar thuirling an ga, do ling</span>
<lb n="5738"/><span>tobar fíoruisce aiste lér fóireadh fir Mhumhan ón éigean</span>
<lb n="5739"/><span>tarta i n-a rabhadar.  Agus leis sin lingis rí Mumhan go</span>
<lb n="5740"/><span>n-a shluagh ar Chormac agus ar a mhuinntir, gur ruagadar</span>
<lb n="5741"/><span>as an Mumhain iad gan cath do thabhairt gan creich do</span>
<lb n="5742"/><span>dhéanamh dóibh.  Agus do bhádar ag tóraidheacht orra go</span>
<lb n="5743"/><span>hOsruighe gur bha héigean do Chormac cuir agus teannta</span>
<lb n="5744"/><span>do thabhairt uaidh ré braighdibh do chur ó Theamhraigh go Ráith</span>
<lb n="5745"/><span>Naoi ré ráidhtear Cnoc Rathfonn go Fiachaidh Muilleathan</span>
<lb n="5746"/><span>i ngioll ré cúitiughadh do thabhairt i ngach dochar da ndearna</span>
<lb n="5747"/><span>san Mhumhain don turas soin; gonadh da fhaisnéis sin do </span>
<lb n="5748"/><span>rinne an file an rann-so:</span></p>
<lb n="5749"/>
<lb n="5750"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5751"/><span>Fiachaidh Muilleathan, maith rí,</span>
<lb n="5752"/><span>A hiath Aibhle i Leitribh Craoi;</span>
<lb n="5753"/><span>Tugadh géill dó a Teamhraigh thréin</span>
<lb n="5754"/><span>Go Ráthfoinn réil go Ráith Naoi.</span></p>
<lb n="5755"/>
<lb n="5756"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5757"/><span>Do bhádar dias mac ag an bhFiachaidh-so mar atá Oilill</span>
<lb n="5758"/><span>Flann Mór agus Oilill Flann Beag.  Ní raibhe sliocht ar</span></p>
</div>
<pb n="322"/>
<div><lb n="5759"/><p><span>Oilill Flann Mór agus a maireann do shliocht Fhiachach</span>
<lb n="5760"/><span>Muilleathain is ar sliocht Oiliolla Flann Big atáid; gonadh</span>
<lb n="5761"/><span>uime sin adeir an file an rann-so:</span></p>
<lb n="5762"/>
<lb n="5763"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5764"/><span>Mic Fhiachach Muilleathain mhóir,</span>
<lb n="5765"/><span>Oilill Flann Mór an miodhóil,</span>
<lb n="5766"/><span>Oilill Flann Beag na slógh soin;</span>
<lb n="5767"/><span>A chlann is mór san Mhumhoin.</span></p>
<lb n="5768"/>
<lb n="5769"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5770"/><span>Ar mbeith iomorro d'Oilill Flann Mór gan shliocht, do</span>
<lb n="5771"/><span>ghabh ré n-a dhearbhráthair Oilill Flann Beag mar mhac agus</span>
<lb n="5772"/><span>do fhágaibh a mhaoin shaoghalta agus a oighreacht aige, ar</span>
<lb n="5773"/><span>eacht go mbeith d'fhiachaibh air féin agus ar a shliocht a ainm</span>
<lb n="5774"/><span>féin do chur san chraobhscaoileadh idir é féin agus Fiachaidh</span>
<lb n="5775"/><span>Muilleathan; agus is mar sin atá sé i Psaltair Chaisil</span>
<lb n="5776"/><span>agus i seinleabhraibh oile.  Gidheadh ní hé is iontuigthe asta</span>
<lb n="5777"/><span>go madh é Oilill Flann Mór b'athair d'Oilill Flann Beag.</span>
<lb n="5778"/><span>Acht is uime do gnáthuigheadh leis na seanchaidhibh Oilill Flann</span>
<lb n="5779"/><span>Mór do chur i ngéig gheinealaigh Fhiachach Muilleathain mar</span>
<lb n="5780"/><span>chuimhniughadh ar an eacht do bhí idir é féin agus Oilill Flann</span>
<lb n="5781"/><span>Beag, amhail adubhramar thuas.  Is é Connla Clamh mac</span>
<lb n="5782"/><span>Taidhg mic Céin sinnsear shíl gCearbhaill agus shíl Meachair</span>
<lb n="5783"/><span>do mharbh Fiachaidh Muilleathan i bhfeill ag Áth Uiseal, ré</span>
<lb n="5784"/><span>ráidhtear Áth Aiseal ar Siuir an tan-so.  Agus is é ní da</span>
<lb n="5785"/><span>dtáinig é do dhéanamh na feilbheirte sin, ar mbeith iomorro</span>
<lb n="5786"/><span>do Chonnla agus é 'n-a mhacaomh óg i bhfochair Chormaic mic</span>
<lb n="5787"/><span>Airt ag foghluim béas agus tréitheadh, tarla lubhra nó</span>
<lb n="5788"/><span>claimhe dhó, agus níor ghabh leigheas san bhioth greim dhe.  Is</span>
<lb n="5789"/><span>ann sin adubhairt Cormac ris nach raibhe leigheas i gcinneadh</span>
<lb n="5790"/><span>dhó, go ndearnadh é féin do nighe i bhfuil ríogh, agus da</span>
<lb n="5791"/><span>ndearnadh soin go madh slán ó n-a chlaimhe é.  Go grod da</span>
<lb n="5792"/><span>éis sin ceileabhrais Connla do Chormac, agus triallais don</span>
<lb n="5793"/><span>Mhumhain d'fhios a bhráthar Fhiachach Muilleathain fá rí</span>
<lb n="5794"/><span>Mumhan an tan soin.  Agus is é áit 'n-a raibhe Fiachaidh</span>
<lb n="5795"/><span>Muilleathan 'n-a chomhnuidhe an tráth soin i Ráith Rathfainne,</span>
<lb n="5796"/><span>ré ráidhtear</span></p>
</div>
<pb n="324"/>
<div><lb n="5797"/><p><span>Cnoc Rathfonn aniú, i bhfochair a bhuimighe dar bh'ainm,</span>
<lb n="5798"/><span>Rathfonn; agus ar rochtain Chonnla 'n-a láthair fáiltighis</span>
<lb n="5799"/><span>roimhe.</span></p>
<lb n="5800"/>
<lb n="5801"/><p><span>Lá n-aon iomorro go grod da éis sin éirghis Fiachaidh go líon</span>
<lb n="5802"/><span>a theaghlaigh láimh lé Siuir, agus Connla ag iomchar a shleighe</span>
<lb n="5803"/><span>ré a chois, agus téid go hÁth Aiseal go ndeachaidh do shnámh</span>
<lb n="5804"/><span>ar an linn, agus smuainis Connla ar theagasc Chormaic.</span>
<lb n="5805"/><span>Agus leis sin téid ar bruach an phuirt go dtug sáthadh sleighe</span>
<lb n="5806"/><span>ar Fhiachaidh agus é ag snámh, gur marbhadh amhlaidh sin é.</span>
<lb n="5807"/><span>Gidheadh sul fuair sé bás do rinne anacal ar Chonnla agus</span>
<lb n="5808"/><span>do fhógair da theaghlach gan a mharbhadh, agus éagais do</span>
<lb n="5809"/><span>láthair da éis sin.  Gonadh mar sin do críochnuigheadh beatha</span>
<lb n="5810"/><span>Fhiachach Muilleathain.</span></p>
<lb n="5811"/>
<lb n="5812"/><p><span>XLV.</span></p>
<lb n="5813"/>
<lb n="5814"/><p><span>Adubhramar thuas do réir an tseanchusa gurab deichneabhar</span>
<lb n="5815"/><span>inghean do bhí ag Cormac.  Gidheadh annso ní luaidhfeam</span>
<lb n="5816"/><span>acht dias díobh, mar atá Gráinne do ba bean d'Fhionn</span>
<lb n="5817"/><span>mac Cumhaill agus do chuaidh i n-éalódh ré Diarmaid</span>
<lb n="5818"/><span>Ó Duibhne, agus Aillbhe inghean Cormaic do ba bean 'n-a</span>
<lb n="5819"/><span>dhiaidh sin d'Fhionn.</span></p>
<lb n="5820"/>
<lb n="5821"/><p><span>Agus cibé adéaradh nach raibhe Fionn ná an Fhian ann, ní</span>
<lb n="5822"/><span>fíor dhó é.  Óir atáid againn, ré suidhiughadh na Féine do</span>
<lb n="5823"/><span>bheith ann, na trí neithe lé ndearbhthar fírinne gacha staire</span>
<lb n="5824"/><span>san mbith leath amuigh don Bhíobla, mar atá béaloideas na</span>
<lb n="5825"/><span>sean, seinscríbhne agus séadchomharthaidhe da ngoirthear i</span>
<lb n="5826"/><span>Laidin Monumenta.  Óir atámaoid da chlos ó bhéal go béal</span>
<lb n="5827"/><span>go raibhe Fionn agus an Fhian ann, agus fós atáid scríbhne</span>
<lb n="5828"/><span>go foirleathan da fhaisnéis.  Atáid mar an gcéadna</span>
<lb n="5829"/><span>séadchomharthaidhe ar n-a n-ainmniughadh uatha, mar atá Suidhe</span>
<lb n="5830"/><span>Finn ar Sliabh na mBan, ó Fhionn ua Baoiscne, agus Gleann</span>
<lb n="5831"/><span>Gharaidh i nUibh Faithche, ó Gharaidh mac Mórna, agus Leabaidh</span>
<lb n="5832"/><span>Dhiarmada Uí Dhuibhne agus Ghráinne ag Poll Tighe Liabháin</span>
<lb n="5833"/><span>i nUíbh Fiachrach Eidhne, dá ngoirthear Dúthaigh Uí Sheachnasaigh</span></p>
</div>
<pb n="326"/>
<div><lb n="5834"/><p><span>aniú, agus mar sin do mhóran d'áitibh oile i nÉirinn.</span>
<lb n="5835"/><span>Agus dá n-abradh aoinneach nach inchreidthe mórán dar</span>
<lb n="5836"/><span>scríobhadh ar an bhFéin, is deimhin gurab fíor dó é, óir ní</span>
<lb n="5837"/><span>raibhe ríoghacht san bhith is nach scríobhthaidhe ré linn na</span>
<lb n="5838"/><span>Pagántachta sceoil da ngairthí fabulae.  Féach Ridire na</span>
<lb n="5839"/><span>Gréine, Bevis of Hamton, Huon of Burdex, agus a samhail</span>
<lb n="5840"/><span>oile sin do scríobhadh lé linn an Chreidimh féin.  Gidheadh ní</span>
<lb n="5841"/><span>fhuil críoch san bhith is nar scríobhadh staire fírinneacha</span>
<lb n="5842"/><span>inchreidthe.  Mar an gcéadna, tar ceann gur scríobhadh</span>
<lb n="5843"/><span>iomad d'fhinnscéalaibh filidheachta ar Fhionn agus ar an</span>
<lb n="5844"/><span>bhFéin, mar atá Cath Fionntrágha, Bruighean Chaorthainn</span>
<lb n="5845"/><span>agus Imtheacht an Ghiolla Dheacair agus a samhail oile sin</span>
<lb n="5846"/><span>mar chaitheamh aimsire, tairis sin, is dearbh gur scríobhadh</span>
<lb n="5847"/><span>staire fírinneacha inchreidthe orra.  Agus is dearbh fós nach</span>
<lb n="5848"/><span>raibhe ainmhéid 'n-a bpearsanaibh acht mar an druing do</span>
<lb n="5849"/><span>mhair ré n-a linn féin; agus ní raibhe ionnta acht buannadha</span>
<lb n="5850"/><span>do ríoghaibh Éireann ré cosnamh agus ré caomhna na críche</span>
<lb n="5851"/><span>dhóibh, amhail bhíd caiptíne agus saighdiuiridhe ag gach rígh aniú</span>
<lb n="5852"/><span>ré cosnamh a chríche féin.</span></p>
<lb n="5853"/>
<lb n="5854"/><p><span>Agus is amhlaidh do bhídís an Fhian ag coinnmheadh ar</span>
<lb n="5855"/><span>fhearaibh Éireann ó Shamhain go Bealltaine, agus iad ré</span>
<lb n="5856"/><span>cosnamh córa agus ré cosc éagcóra do ríoghaibh agus do</span>
<lb n="5857"/><span>thighearnaibh Éireann; agus fós ré caomhna agus ré coimhéad</span>
<lb n="5858"/><span>chuan na críche ar fhoirneart eachtrann; agus ó Bhealltaine</span>
<lb n="5859"/><span>go Samhain ré seilg agus ré fiadhach do dhéanamh, agus ris</span>
<lb n="5860"/><span>gach feidhm oile da n-iarradh rí Éireann orra, mar atá cosc</span>
<lb n="5861"/><span>gada agus díol cána, ré cosc díbhfeargach agus gach uilc</span>
<lb n="5862"/><span>oile da mbhíodh san chrích ó shoin amach; agus tuarastail</span>
<lb n="5863"/><span>chinnte da chionn soin dóibh, amhail bhíos anois ó gach rígh san</span>
<lb n="5864"/><span>Eoruip do na caiptínibh agus do na ceannaibh feadhna bhíos</span>
<lb n="5865"/><span>ag déanamh feadhma faoi féin.  Fá héigean iomorro don</span>
<lb n="5866"/><span>Fhéin ó Bhealltaine go Samhain bheith taoibh ré n-a seilg agus</span>
<lb n="5867"/><span>ré n-a bhfiadhach féin mar choinnmheadh agus mar thuarastal ó</span></p>
</div>
<pb n="328"/>
<div><lb n="5868"/><p><span>ríoghaibh Éireann, mar atá an feolmhach do bheith mar bhiadh</span>
<lb n="5869"/><span>aca, agus croicne na mbeathadhach n-allta mar thuarastal.</span>
<lb n="5870"/><span>Ní hithtí leo trá acht aonphroinn san ló go n-oidhche, agus sin</span>
<lb n="5871"/><span>um thráth nóna.  Agus is é gnathughadh do bhíodh aca gach sealg</span>
<lb n="5872"/><span>do-níthí leo ar maidin do chur timcheall meadhóin laoi leis an</span>
<lb n="5873"/><span>ngiollanraidh go tulaigh d'áirithe mar a mbídís i gcomhgar</span>
<lb n="5874"/><span>choille agus riasca, agus teinnte treathanmhóra d'adhnadh</span>
<lb n="5875"/><span>ann, agus dá chlais talmhan do dhéanamh san riasc i gcriaidh</span>
<lb n="5876"/><span>bhuidhe, agus iomad do chlochaibh eimhir do chur san teinidh, agus</span>
<lb n="5877"/><span>cuid don fheolmhach do chur ar bearaibh da bruith ris an</span>
<lb n="5878"/><span>dteinidh, agus cuid oile dhi do cheangal i ndlaoithibh seasca lé</span>
<lb n="5879"/><span>suagánaibh agus a cur da bearbhadh san chlais fá mó don dá</span>
<lb n="5880"/><span>chlais, agus bheith ag biathadh na gcloch do bhíodh san teinidh</span>
<lb n="5881"/><span>orra, go mbeantaoi fiucha minic asta go beith bearbhtha dhóibh.</span>
<lb n="5882"/><span>Agus do bhíodh do mhéid na dteinnte-se go bhfuilid a láithreacha</span>
<lb n="5883"/><span>dubhloiscthe i mórán d'áitibh i nÉirinn aniú, agus is</span>
<lb n="5884"/><span>díobh ghairmid na criadhaireadha Fulacht Fian aniú.</span></p>
<lb n="5885"/>
<lb n="5886"/><p><span>Dála na Féine, an tan do chruinnighdís gus an tulaigh</span>
<lb n="5887"/><span>ar a mbíodh an teine, do nochtadh gach aon díobh é féin, agus</span>
<lb n="5888"/><span>do cheangladh a léine fá chaol a chuim, agus do ghabhdaois</span>
<lb n="5889"/><span>timcheall an dara luig do luaidheamar thuas, ag folcadh a</span>
<lb n="5890"/><span>bhfolt agus ag nighe a mball agus ag buain allais díobh;</span>
<lb n="5891"/><span>agus ann sin ag suathadh a lúthach agus a gcuisleann, go</span>
<lb n="5892"/><span>gcuirdís amhlaidh sin a dtuirse dhíobh, agus do hithtí a bproinn</span>
<lb n="5893"/><span>leo da éis sin.  Agus iar gcaitheamh a bproinne dhóibh do</span>
<lb n="5894"/><span>ghabhdaois ag tógbháil a bhfianbhoth agus ag córughadh a leapthach,</span>
<lb n="5895"/><span>go gcuirdís inneall suain orra féin amhlaidh sin.  Trí</span>
<lb n="5896"/><span>neithe da ndéineadh gach aon díobh leabaidh dó féin, mar atá</span>
<lb n="5897"/><span>barrghalach chrann, caonach agus úrluachair; an bharrghalach</span>
<lb n="5898"/><span>i n-íochtar ré lar, an caonach ós a chionn soin, agus an</span>
<lb n="5899"/><span>úrluachair i n-uachtar; agus is díobh so gairmthear sna</span>
<lb n="5900"/><span>seinleabhraibh trí coilceadha na Féine.</span></p>
<lb n="5901"/>
<lb n="5902"/><p><span>Ag so síos d'Fhionn mac Cumhaill agus cia an sliocht do</span>
<lb n="5903"/><span>Ghaedhealaibh ó dtáinig sé.  Agus adeir Campianus 'n-a</span>
<lb n="5904"/><span>chroinic go n-abraid cuid do na hughdaraibh gurab d'Fhionn</span></p>
</div>
<pb n="330"/>
<div><lb n="5905"/><p><span>mac Cumhaill do gairmthí Roanus.  Gidheadh ní fíor dó sin.</span>
<lb n="5906"/><span>Bíodh a fhios agat gurab é Cumhall mac Tréanmhóir an</span>
<lb n="5907"/><span>ceathramhadh glún ó Nuadha Neacht rí Laighean fá athair dó,</span>
<lb n="5908"/><span>agus Muirn Mhunchaomh inghean Thaidhg mic Nuadhat draoi</span>
<lb n="5909"/><span>Chathaoir Mhóir fá máthair dó.  Agus fá hí Almha Laighean</span>
<lb n="5910"/><span>fá fearann díleas do Thadhg mac Nuadhat, agus is da bhíthin</span>
<lb n="5911"/><span>sin do ráinig Almha Laighean d'Fhionn i gceart a mháthar.</span>
<lb n="5912"/><span>Gidheadh is é rí Laighean tug Formaoil na bhFian dó i nUíbh</span>
<lb n="5913"/><span>Cinnsealaigh mar a bhfuil Luimneach Laighean aniú.</span></p>
<lb n="5914"/>
<lb n="5915"/><p><span>Is éagcóir do-bheir Hector Boetius i Stair na hAlban</span>
<lb n="5916"/><span>athach d'ainm ar Fhionn mac Cumhaill, agus fós is bréagach</span>
<lb n="5917"/><span>adeir go raibhe cúig cubhaid déag ar airde ann.  Óir is</span>
<lb n="5918"/><span>follus a seinleabhraibh an tseanchusa nach raibhe ainmhéid</span>
<lb n="5919"/><span>ann tar a lucht chomhaimsire.  Agus is follas go rabhadar</span>
<lb n="5920"/><span>drong don Fhéin ba mó ba arrachta agus ba láidre ioná é.</span>
<lb n="5921"/><span>Is uime iomorro do rinneadh Rí Féinnidh dhe ós cionn laochraidhe</span>
<lb n="5922"/><span>Éireann, do bhrígh go raibhe a athair agus a sheanathair</span>
<lb n="5923"/><span>i gceannas feadhna laochraidhe Éireann roimhe.  Adhbhar oile</span>
<lb n="5924"/><span>fós fá ndearnadh Rí Féinnidh dhe, do bhrígh gur sháruigh a lucht</span>
<lb n="5925"/><span>comhaimsire i bhfios agus i bhfoghluim, i ngaois agus i ngliocas,</span>
<lb n="5926"/><span>agus fós i gcríonnacht agus i gcródhacht i gcathláithribh,</span>
<lb n="5927"/><span>ionnus gurab tríd sin do hoirneadh 'n-a Rígh Féinnidh é, agus</span>
<lb n="5928"/><span>nach ar arrachtas a chuirp ná ar mhéid a phearsan seoch cách.</span>
<lb n="5929"/><span>Is é gnáthshluagh do bhíodh ar buannacht fá Fhionn trí catha na</span>
<lb n="5930"/><span>Gnáithfhéine, agus trí mhíle san chath, an tan fá síodhach fir</span>
<lb n="5931"/><span>Éireann ré chéile.  Gidheadh an tan do fhásadh easaonta idir</span>
<lb n="5932"/><span>aonlucht d'uaislibh Éireann agus an t-airdrígh, nó an tan</span>
<lb n="5933"/><span>fá héigean sluagh do chur i nAlbain do neartughadh ré Dál</span>
<lb n="5934"/><span>Riada i n-aghaidh allmhurrach, do bhíodh seacht gcatha ag Fionn,</span>
<lb n="5935"/><span>ionnus go mbíodh furthainn sluagh aige ré dul d'fhurtacht</span>
<lb n="5936"/><span>Dál Riada i nAlbain agus ré hÉirinn do choimhéad ó fhoirneart</span>
<lb n="5937"/><span>eachtrann mar an gcéadna.</span></p>
<lb n="5938"/>
<lb n="5939"/><p><span>Is iomdha ardthaoiseach do bhíodh fá Fhionn ar an bhFéin,</span></p>
</div>
<pb n="332"/>
<div><lb n="5940"/><p><span>mar atá caithmhíleadh ós cionn chatha, amhail bhíos colonel ós</span>
<lb n="5941"/><span>cionn regiment, ceann feadhna céid, amhail bhíos caiptín</span>
<lb n="5942"/><span>anois, taoiseach caogaid, amhail bhíos lieutenant, agus taoiseach</span>
<lb n="5943"/><span>trí naonbhar, amhail bhíos corporal, agus taoiseach</span>
<lb n="5944"/><span>naonbhair, amhail bhíodh decurio ag an Rómhanach.  Óir an</span>
<lb n="5945"/><span>tan do-níthí deich gcipe nó deich rangca don chéad, do bhíodh</span>
<lb n="5946"/><span>baránta ar gach rangc díobh, agus is de go gairthí taoiseach</span>
<lb n="5947"/><span>naonbhair.  Agus an tan luaidhtear i starthaibh na hÉireann</span>
<lb n="5948"/><span>fear comhlainn céad nó caogaid nó naonbhair nó a</span>
<lb n="5949"/><span>samhail oile sin do bheith don Fhéin, ní headh is iontuigthe</span>
<lb n="5950"/><span>asta gurab da láimh féin do mhuirfeadh céad nó caogad nó</span>
<lb n="5951"/><span>naonbhar, acht is eadh is iontuigthe as gur bharánta céad nó</span>
<lb n="5952"/><span>caogaid nó naonbhair é, agus go mbíodh ionchomhlainn go n-a</span>
<lb n="5953"/><span>bhuidhin lé n-a shamhail féin do bharánta ag a mbíodh samhail</span>
<lb n="5954"/><span>na buidhne céadna aige.  Do bhíodh cheithre neithe d'fhiachaibh</span>
<lb n="5955"/><span>ar gach aon do gabhthaoi i bhFiannaidheacht do chómhlíonadh.</span>
<lb n="5956"/><span>An céidní gan cradh do ghabháil ré mnaoi, acht a togha ar</span>
<lb n="5957"/><span>a deighbhéasaibh agus ar a tréithibh.  An dara ní gan bean</span>
<lb n="5958"/><span>do shárughadh.  An treas ní gan duine d'éaradh um shéad</span>
<lb n="5959"/><span>ná um biadh.  An ceathramhadh ní gan aoinfhear dhíobh do</span>
<lb n="5960"/><span>theitheadh ré naonbhar laoch.</span></p>
<lb n="5961"/>
<lb n="5962"/><p><span>Ag so síos na coinghill oile do chuir Fionn mac Cumhaill</span>
<lb n="5963"/><span>sna grádhaibh gaisce fá héigean do gach aon do ghabháil sul</span>
<lb n="5964"/><span>do glacfaidhe i bhFiannaidheacht é.  An céadchoinghioll: ní</span>
<lb n="5965"/><span>gabhthaoi fear san bhFéin i mórdháil Uisnigh ná i nAonach</span>
<lb n="5966"/><span>Tailltean ná i bhFeis Teamhrach, nó go dtugadh a athair</span>
<lb n="5967"/><span>agus a mháthair agus a chine agus a ghaolta slánadh uatha</span>
<lb n="5968"/><span>gan a bhás d'agradh ar neach oile go bráth, ionnus nach biadh</span>
<lb n="5969"/><span>a shúil ré duine ar bith da dhíoghail acht é féin; agus dá</span>
<lb n="5970"/><span>ndearntaoi uilc mhóra leis-sean gan a charaid d'agradh</span>
<lb n="5971"/><span>ann.  An dara coinghioll: ní gabhthaoi neach san bhFéin go</span>
<lb n="5972"/><span>beith 'n-a fhile dhó, agus go ndéineadh dá leabhar déag na</span>
<lb n="5973"/><span>filidheachta.  An treas coinghioll: ní gabhthaoi fear san bhFéin</span></p>
</div>
<pb n="334"/>
<div><lb n="5974"/><p><span>go ndearntaoi láthair logmhór do shoicheadh ós cionn a ghlún</span>
<lb n="5975"/><span>dó, agus do cuirthí innte é, agus a sciath leis, agus fad</span>
<lb n="5976"/><span>láimhe laoich do chrann chuill 'n-a láimh; naonbhar laoch do</span>
<lb n="5977"/><span>thigheacht chuige go naoi sleaghaibh leo, agus naoi n-iomaire</span>
<lb n="5978"/><span>eatorra agus é, agus do caithtí leo a naoi sleagha i n-aoinfheacht</span>
<lb n="5979"/><span>ris, agus dá ngointí tar an scéith agus tar an gcrann</span>
<lb n="5980"/><span>gcuill é ní gabhthaoi i bhFiannaidheacht é.  An ceathramhadh</span>
<lb n="5981"/><span>coinghioll: ní gabhthaoi fear san bhFéin go ndearntaoi fighe</span>
<lb n="5982"/><span>fhuilt air agus go gcuirthí tré choilltibh iomdha é, go dtigdís</span>
<lb n="5983"/><span>an Fhian uile 'n-a dhiaidh ar tí a ghona, agus ní bhiadh d'aghaidh</span>
<lb n="5984"/><span>eatorra acht aonchrann, agus dá mbeirthí air do gointí é.</span>
<lb n="5985"/><span>An cúigeadh coinghioll: ní gabhthaoi fear san bhFéin dá</span>
<lb n="5986"/><span>gcriothnuighdís a airm 'n-a láimh.  An seiseadh coinghioll: ní</span>
<lb n="5987"/><span>gabhthaoi fear ionnta dá dtugadh craobh san choill dlaoi da fholt as</span>
<lb n="5988"/><span>a fhighe.  An seachtmhadh coinghioll, ní gabhthaoi fear ionnta</span>
<lb n="5989"/><span>dá mionuigheadh crann críon fá n-a chosaibh.  An t-ochtmhadh</span>
<lb n="5990"/><span>coinghioll, ní gabhthaoi fear ionnta, muna lingeadh tar chrann</span>
<lb n="5991"/><span>budh comhard re n-a éadan agus muna gcromadh fá chrann</span>
<lb n="5992"/><span>budh coimhíseal ré n-a ghlún, tré iomad lúith do bheith n-a</span>
<lb n="5993"/><span>chorp.  An naomhadh coinghioll, ní gabhthaoi fear san bhFéin</span>
<lb n="5994"/><span>muna dtugadh dealg as a chois lé n-a láimh gan toirmeasc</span>
<lb n="5995"/><span>a reatha uime.  An deichmhadh coinghioll, ní gabhthaoi fear</span>
<lb n="5996"/><span>ionnta muna dtugadh móid don Rígh Féinnidh fá bheith díleas</span>
<lb n="5997"/><span>urramach dhó.</span></p>
<lb n="5998"/>
<lb n="5999"/><p><span>Tarla ré linn Chormaic do bheith i bhflaitheas Éireann go</span>
<lb n="6000"/><span>dtugadar drong d'uaislibh Uladh ruaig fá imeall na hAlban,</span>
<lb n="6001"/><span>go dtarla Ciarnait inghean ríogh Cruithneach dhóibh, go dtugadar</span>
<lb n="6002"/><span>i mbroid tar muir í.  Agus mar do chualaidh Cormac</span>
<lb n="6003"/><span>tuarasgbháil a scéimhe iarrais ar chách í, agus tug leis da</span>
<lb n="6004"/><span>thigh féin í; agus do chinn sí ar mhnáibh a comhaimsire i scéimh,</span>
<lb n="6005"/><span>agus grádhuighis Cormac tríd sin í.  Mar do chualaidh iomorra</span></p>
</div>
<pb n="336"/>
<div><lb n="6006"/><p><span>Eithne Ollamhdha, inghean Dúnlaing, bean phósta Chormaic,</span>
<lb n="6007"/><span>Ciarnait do bheith aige, adubhairt nach beidís ar aon i</span>
<lb n="6008"/><span>n-aoinfheacht aige, agus fá héigean a fagháil d'Eithne, gur</span>
<lb n="6009"/><span>chuir do dhaoirse uirre naoi méich nó naoi gcearna arbhair do</span>
<lb n="6010"/><span>bhleith nó do mheilt a bróin gach laoi.  Acht tairis sin, tarla</span>
<lb n="6011"/><span>Cormac i n-uaigneas di, gur toircheadh leis í, agus ar mbeith</span>
<lb n="6012"/><span>torrach di, níor fhéad bleith do dhéanamh agus téid ós íseal</span>
<lb n="6013"/><span>go Cormac agus innisis sin dó.  Cuiris Cormac fios go</span>
<lb n="6014"/><span>hAlbain i gcoinne saoir do dhéanadh muileann.  Tig an</span>
<lb n="6015"/><span>saor chuige agus do rinneadh an muileann lais do shaoradh</span>
<lb n="6016"/><span>Ciarnaite ar an daoirse 'n-a raibhe ag Eithne; gonadh de</span>
<lb n="6017"/><span>sin do chan an file na rainn-se síos:</span></p>
<lb n="6018"/>
<lb n="6019"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6020"/><span>Ciarnait cumhal Chormaic chóir,</span>
<lb n="6021"/><span>Mór gcéad do bhiathadh a bróin;</span>
<lb n="6022"/><span>Naoi méich gach laoi lé do bhleith,</span>
<lb n="6023"/><span>Níor bh'obair dhuine dhéinmheich.</span></p>
<lb n="6024"/>
<lb n="6025"/><p><span>Tarrastair uirre an rí rán,</span>
<lb n="6026"/><span>Iona thoigh 'n-a haonarán;</span>
<lb n="6027"/><span>Go rostoircheastair fo leith,</span>
<lb n="6028"/><span>Iar sin ro fhéimidh róibhleith.</span></p>
<lb n="6029"/>
<lb n="6030"/><p><span>Airchisis uirre ua Cuinn,</span>
<lb n="6031"/><span>Tug saor muilinn tar mórthuinn;</span>
<lb n="6032"/><span>Céadmhuileann Chormaic mic Airt,</span>
<lb n="6033"/><span>Ro ba cabhair do Chiarnait.</span>
<lb n="6034"/></p>
</div>
<pb n="338"/>
<div><lb n="6035"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6036"/><span>XLVI.</span></p>
<lb n="6037"/>
<lb n="6038"/><p><span>Is ré linn Chormaic do mhair Fitheal, agus is é fá hairdbhreitheamh</span>
<lb n="6039"/><span>dhó; agus ar mbeith d'Fhitheal ré hucht bháis d'fhagháil,</span>
<lb n="6040"/><span>do chuir fios i gcoinne a mhic da ngairthí Flaithrí, agus do ba</span>
<lb n="6041"/><span>duine glic foghlumtha an Flaithrí sin.  Do fhágaibh Fitheal a</span>
<lb n="6042"/><span>bheannacht aige, agus tug do chomhairle dhó cheithre neithe do</span>
<lb n="6043"/><span>choimhéad go friochnamhach, agus go madh sochar dhó sin do</span>
<lb n="6044"/><span>dhéanamh, mar atá gan mac ríogh d'altrom ná d'oileamhain,</span>
<lb n="6045"/><span>gan rún 'n-a mbeith guais do léigean ré n-a mhnaoi, gan</span>
<lb n="6046"/><span>mac moghaidh do mhéadughadh, gan a chiste nó a stór do thabhairt</span>
<lb n="6047"/><span>i dtaiscidh da shiair.  Agus i ndiaidh bháis Fhithil do</span>
<lb n="6048"/><span>mheas Flaithrí fromhadh do dhéanamh ar gach ní dhíobh soin;</span>
<lb n="6049"/><span>agus mar dhearbhadh orra glacais Flaithrí mac do Chormac</span>
<lb n="6050"/><span>mac Airt ar daltachas, agus i gcionn aimsire 'n-a dhiaidh sin</span>
<lb n="6051"/><span>beiris an leanbh fá choill leis, agus tug do mhuicidhe da mhuinntir</span>
<lb n="6052"/><span>féin do bhí i ndiamhair na coille é, agus adubhairt ris an</span>
<lb n="6053"/><span>leanbh do cheilt go maith go gcuireadh féin comhartha cinnte</span>
<lb n="6054"/><span>chuige; agus leis sin tillis don bhaile da thigh féin, agus</span>
<lb n="6055"/><span>léigis tuirse agus dobrón mór air, agus fiafruighis a bhean</span>
<lb n="6056"/><span>fáth a thuirse agus a bhróin de.  Adubhairt-sean nach raibhe</span>
<lb n="6057"/><span>a bheag.  Gidheadh mar do chonnairc sise an brón ar marthain</span>
<lb n="6058"/><span>aige, do ghabh go liosta ag leadrán air ag lorgaireacht</span>
<lb n="6059"/><span>adhbhair a thuirse.  Adubhairt-sean da ndéineadh rún air go</span>
<lb n="6060"/><span>nochtfadh fáth a bhróin di.</span></p>
<lb n="6061"/>
<lb n="6062"/><p><span>Do mhionnuigh sise go gceilfeadh gach ní do nochtfadh</span>
<lb n="6063"/><span>seisean tré rún di.  "Maseadh," ar seisean, "tarla dhamhsa</span>
<lb n="6064"/><span>feilbheart anabaidh do dhéanamh, mar atá mo dhalta, mac</span>
<lb n="6065"/><span>an ríogh, do mharbhadh."  Screadais an bhean ar n-a chlos sin</span>
<lb n="6066"/><span>di, agus gairmis muinntear an tighe agus adubhairt riú an</span>
<lb n="6067"/><span>fionghalach do cheangal tré mhac an ríogh do mharbhadh; agus</span>
<lb n="6068"/><span>do-níthear amhlaidh sin leo; agus beirthear ceangailte gus</span>
<lb n="6069"/><span>an rígh é.  Tarla fós do Fhlaithrí gur mhéaduigh mac reachtaire</span>
<lb n="6070"/><span>da mhuinntir féin go raibhe 'n-a dhuine shaidhbhir.  Tug</span></p>
</div>
<pb n="340"/>
<div><lb n="6071"/><p><span>mar an gcéadna go grod i ndiaidh bháis a athar cuid da</span>
<lb n="6072"/><span>ionnmhus i dtaiscidh da shiair, ionnus nach rachadh éinní do</span>
<lb n="6073"/><span>na ceithre neithibh adubhairt a athair ris gan fromhadh uaidh.</span>
<lb n="6074"/><span>Mar fuair iomorro mac an reachtaire fá dhaoirse é, agus</span>
<lb n="6075"/><span>an rí ar tí a bhásuighthe, ní raibh duine dhíobh is truime agus</span>
<lb n="6076"/><span>is déine do bhí 'n-a aghaidh ioná mac an reachtaire, i ndóigh</span>
<lb n="6077"/><span>go bhfuighbheadh féin oighreacht Fhlaithrí ré a ceannach dó féin.</span></p>
<lb n="6078"/>
<lb n="6079"/><p><span>Cuiris Flaithrí, ar mbheith san éigean soin dó, fios i ndáil</span>
<lb n="6080"/><span>a sheathrach aga iarraidh uirre an mhéid ionnmhusa tug i</span>
<lb n="6081"/><span>dtaiscidh dhi do chur chuige, go ndéineadh caraid dó féin timcheall</span>
<lb n="6082"/><span>an ríogh, agus mar ráinig an teachtaire í, do shéan</span>
<lb n="6083"/><span>nachar ghlac féin a shamhail sin uaidh riamh.  Agus mar ráinig</span>
<lb n="6084"/><span>an scéal soin Flaithrí agus é ré hucht a bhásuighthe iarrais a</span>
<lb n="6085"/><span>léigean do láthair an ríogh go ndéineadh comhrádh rúin ris;</span>
<lb n="6086"/><span>agus ar dteacht do láthair Chormaic dhó, do innis go raibhe an</span>
<lb n="6087"/><span>mac slán, agus adubhairt é féin do chongbháil san chuibhreach</span>
<lb n="6088"/><span>i raibhe go dtigheacht da dhalta do láthair.  Cuirthear fios</span>
<lb n="6089"/><span>ar cheann an mhic, agus ar dtigheacht do láthair don leanbh</span>
<lb n="6090"/><span>ón muicidhe aga raibhe i gcoimhéad aige, mar do chonnaic sé</span>
<lb n="6091"/><span>Flaithrí cuibhrighthe, goilis nó gur scaoileadh dhe.  Agus ar</span>
<lb n="6092"/><span>mbeith do Fhlaithrí scaoilte, fiafruighis Cormac ós íseal de</span>
<lb n="6093"/><span>créad as ar fhulaing é féin do chur san ghábhadh soin.  "Do</span>
<lb n="6094"/><span>fhromhadh na gceithre gcomhairleach tug mh'athair damh do </span>
<lb n="6095"/><span>rinneas é," ar Flaithrí, "agus fuaras ar n-a ndearbhadh</span>
<lb n="6096"/><span>gurab críonna na ceithre comhairleacha tug mh'athair dhamh.</span>
<lb n="6097"/><span>Ar dtús ní críonna do neach oileamhain mic ríogh do ghabháil</span>
<lb n="6098"/><span>ar a iocht, d'eagla faille do dhéanamh da dtiocfadh lot nó</span>
<lb n="6099"/><span>milleadh do theagmháil don dalta, agus beatha nó bás an oide</span>
<lb n="6100"/><span>do dhéanadh faill, ar chumas an rígh.  An dara comhairle tug</span>
<lb n="6101"/><span>mh'athair dhamh, do réir nádúire ní bhí congbháil rúin ghuaiseachtaigh</span>
<lb n="6102"/><span>i mnaoi san bhith go coitcheann, agus uime sin ní críonna</span>
<lb n="6103"/><span>a shamhail do rún do léigean ré.  An treas comhairle tug</span>
<lb n="6104"/><span>mh'athair dhamh, gan mac moghaidh nó dhuine uirísil do mhéadughadh</span></p>
</div>
<pb n="342"/>
<div><lb n="6105"/><p><span>nó do thógbháil go hinnmhe, do bhrígh gurab gnáthach leo</span>
<lb n="6106"/><span>bheith dearmadach san chommaoin chuirthear orra, agus fós</span>
<lb n="6107"/><span>gurab olc leo fios na dearóile agus na huirísle ór fhásadar</span>
<lb n="6108"/><span>do bheith ag an druing mhéaduigheas iad.  Is maith," ar sé,</span>
<lb n="6109"/><span>"an ceathramhadh comhairle tug mh'athair dhamh, gan mo stór do</span>
<lb n="6110"/><span>thabhairt dom shiair óir is eadh is dáil do na mnáibh éadáil</span>
<lb n="6111"/><span>do dhéanamh da gach ionnmhus da dtugaid a gcaraid i</span>
<lb n="6112"/><span>dtaiscidh dhóibh."</span></p>
<lb n="6113"/>
<lb n="6114"/><p><span>Do horduigheadh ré linn Chormaic bheith d'fhiachaibh ar gach</span>
<lb n="6115"/><span>airdrígh da mbeith i nÉirinn deichneabhar do bheith do shíor</span>
<lb n="6116"/><span>'n-a fhochair gan scarthain ris do ghnáth, mar atá flaith,</span>
<lb n="6117"/><span>breitheamh, draoi, liaigh, file, seancha, oirfideach; agus triúr</span>
<lb n="6118"/><span>feadhmannach: an flaith mar ghuaillidhe don rígh, an breitheamh</span>
<lb n="6119"/><span>ré nochtadh nós agus reacht na críche do láthair an ríogh;</span>
<lb n="6120"/><span>draoi ré híodhbarta do dhéanamh, agus ré tuar maitheasa nó</span>
<lb n="6121"/><span>uilc don chrích a los a ghaoise agus a gheintlidheachta; liaigh</span>
<lb n="6122"/><span>ré leigheas do dhéanamh don rígh agus da ríoghain agus don</span>
<lb n="6123"/><span>teaghlach ó shoin amach; file ré haoir nó ré hadhmholadh do</span>
<lb n="6124"/><span>dhéanamh da gach aon do réir a mhaitheasa nó a mhíghníomh;</span>
<lb n="6125"/><span>seancha ré coimhéad chraobh gcoibhneasa sceol agus imtheachta</span>
<lb n="6126"/><span>na n-uasal ó aimsir go haimsir; oirfideach ré seinm agus</span>
<lb n="6127"/><span>ré gabháil duan agus dréacht do láthair an ríogh; agus triúr</span>
<lb n="6128"/><span>feadhmannach ré freastal agus ré friothólamh an ríogh go n-a</span>
<lb n="6129"/><span>bhfurthainn do ronnairidhibh agus do dháileamhnaibh ré a n-ais.</span>
<lb n="6130"/><span>Do bhí an nós-so ar congbháil ó aimsir Chormaic go bás</span>
<lb n="6131"/><span>Bhriain mic Cinnéididh gan mhalairt acht amháin ó do ghabhadar</span>
<lb n="6132"/><span>ríghthe Éireann creideamh Chríost, gurab anmchara eagailse</span>
<lb n="6133"/><span>do bhíodh i n-áit an druadh ré friotal agus ré foillsiughadh</span>
<lb n="6134"/><span>reachta agus dlighthe Dé don rígh agus da theaghlach.  Ag seo</span>
<lb n="6135"/><span>suidheamh an tseanchaidh ar an ní-se anuas:</span></p>
<lb n="6136"/>
<lb n="6137"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6138"/><span>Deichneabhar cuibhreann an ríogh,</span>
<lb n="6139"/><span>Gan imreasain gan imshníomh;</span>
<lb n="6140"/><span>Eol damh a n-áireamh uile,</span>
<lb n="6141"/><span>Idir rígh is ró-dhuine.</span>
<lb n="6142"/></p>
</div>
<pb n="344"/>
<div><lb n="6143"/><p><span>Dleaghair i gcuibhreann ríogh raith,</span>
<lb n="6144"/><span>Breitheamh is file is flaith;</span>
<lb n="6145"/><span>An rí ag nach bia an tréidhe thall,</span>
<lb n="6146"/><span>Ní dhligh Féine a eineaclann.</span></p>
<lb n="6147"/>
<lb n="6148"/><p><span>Anmchara ag foircheadal scéal,</span>
<lb n="6149"/><span>Seancha leasuigheas gach léan;</span>
<lb n="6150"/><span>Oirfideach ré téadaibh thall</span>
<lb n="6151"/><span>Dlighidh íoc is eineaclann.</span></p>
<lb n="6152"/>
<lb n="6153"/><p><span>Liaigh an ceathramhadh duine</span>
<lb n="6154"/><span>d'fhios ghalair gach aoin uile;</span>
<lb n="6155"/><span>Triar friothólmha mbuidhneadh mbann</span>
<lb n="6156"/><span>Sloinnfead do shluaghaibh Éireann.</span></p>
<lb n="6157"/>
<lb n="6158"/><p><span>An rí ag nach béid sin uile</span>
<lb n="6159"/><span>Ní dhligh i Réim Ríoghruidhe;</span>
<lb n="6160"/><span>I dtigh Teamhra ní bhia a sheal,</span>
<lb n="6161"/><span>An rí ag nach bia an deichneabhar.</span></p>
<lb n="6162"/>
<lb n="6163"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6164"/><span>Do bhí d'fheabhas ghníomh bhreath agus reachta Chormaic go</span>
<lb n="6165"/><span>dtug Dia solus an chreidimh dó seacht mbliadhna ré mbás.</span>
<lb n="6166"/><span>Agus uime sin do dhiúlt adhradh do láimhdhéibh, agus do ghabh ré a</span>
<lb n="6167"/><span>ais cádhas agus onóir do thabhairt don fhír-Dhia, ionnus gurab</span>
<lb n="6168"/><span>é an treas fear do chreid i nÉirinn é sul táinig Pádraig:</span>
<lb n="6169"/><span>Conchubhar mac Neasa an céadfhear do ghabh creidheamh ar </span>
<lb n="6170"/><span>n-a chlos ó Bhacrach draoi go gcéasfaidhe Críost leis an</span>
<lb n="6171"/><span>gcine Iúdaidhe, Morann mac Maoin an dara fear, agus</span>
<lb n="6172"/><span>Cormac mac Airt an treas duine.  Is i dTeamhraigh do</span>
<lb n="6173"/><span>chleachtadh Cormac áitiughadh ar lorg na ríogh roimhe nó gur</span>
<lb n="6174"/><span>milleadh a rosc lé hAonghus Gaoibuaibhtheach, amhail adubhramar</span>
<lb n="6175"/><span>thuas; agus ó shin amach i nAchaill i dtigh Cleitigh</span>
<lb n="6176"/><span>agus i gCeanannus do bhíodh.  Óir níor mhaise agus níor</span>
<lb n="6177"/><span>shonas lé fearaibh Éireann rí go n-ainimh d'áitiughadh i</span>
<lb n="6178"/><span>dTeamhair; agus uime sin do rad Cormac an ríghe da mhac</span>
<lb n="6179"/><span>.i. Cairbre Lithfeachair, agus do léig Teamhair dó, agus do </span>
<lb n="6180"/><span>chuaidh féin i dtigh Cleitigh agus i nAchaill i bhfochair</span>
<lb n="6181"/><span>Theamhrach.</span></p>
</div>
<pb n="346"/>
<div><lb n="6182"/><p><span>Gonadh ionnta soin do rinne na Teagaisc Ríogh ag múnadh</span>
<lb n="6183"/><span>mar budh dual do rígh bheith, mar adubhramar thuas, agus</span>
<lb n="6184"/><span>cionnus do smachtfadh na tuatha 'n-a ndligheadhaibh.  Agus</span>
<lb n="6185"/><span>ón tráth fár thréig Cormac an ríghe níor chreid acht don</span>
<lb n="6186"/><span>aoin-Dia neamhdha.</span></p>
<lb n="6187"/>
<lb n="6188"/><p><span>Lá da raibh Cormac i dtigh Cleitigh do bhádar na draoithe</span>
<lb n="6189"/><span>'n-a fhiadhnaise ag adhradh an laoigh órdha, agus cách da</span>
<lb n="6190"/><span>adhradh ar lorg na ndruadh.  Do fhiafruigh Maoilgheann</span>
<lb n="6191"/><span>draoi do Chormac créad as nach adhradh an laogh órdha agus</span>
<lb n="6192"/><span>na dée mar chách.  "Ní dhéan" ar Cormac "adhradh don</span>
<lb n="6193"/><span>cheap do róine mo cheard féin, agus do b'fhearr an duine do </span>
<lb n="6194"/><span>rinne é d'adhradh, óir is uaisle é ioná an ceap.  Greasais</span>
<lb n="6195"/><span>Maoilgheann draoi an laogh órdha go ro ling 'n-a bhfiadhnaise</span>
<lb n="6196"/><span>uile.  "An bhfaice súd a Chormaic?" ar Maoilgheann.  "Cia</span>
<lb n="6197"/><span>do-chím," ar Cormac, "ní dhéan adhradh acht do Dhia nimhe</span>
<lb n="6198"/><span>agus talmhan agus ifrinn."</span></p>
<lb n="6199"/>
<lb n="6200"/><p><span>Do bearbhadh a chuid don rígh iar soin agus do ghabh ag</span>
<lb n="6201"/><span>ithe míre do bhradán ón mBóinn.  Leis sin tángadar na</span>
<lb n="6202"/><span>siabhra iar n-a ngreasacht do Mhaoilgheann draoi agus</span>
<lb n="6203"/><span>marbhthar an rí leo.  Fuireann oile adeir gur cnáimh bradáin</span>
<lb n="6204"/><span>do lean da bhrághaid agus do thacht é, óir is ag ithe éisc do bhí</span>
<lb n="6205"/><span>an uair do thachtsad na siabhra nó na deamhain aerdha é.</span></p>
<lb n="6206"/>
<lb n="6207"/><p><span>Iar dteacht d'airgheanaibh báis i ndáil an ríogh adubhairt</span>
<lb n="6208"/><span>ré n-a aos gráidh gan a chorp d'adhnacal san Bhrugh mar a</span>
<lb n="6209"/><span>rabhadar ríoghraidh Theamhrach roimhe sin.  Ar mbeith iomorro</span>
<lb n="6210"/><span>do chách ag breith a chuirp d'adhnacal don Bhrugh cuirid na</span>
<lb n="6211"/><span>siabhra i n-abhainn go dtuile mhóir trí huaire rompa é, óir</span>
<lb n="6212"/><span>níor bh'áil leo a chorp do léigean i reilg iodhal tré</span>
<lb n="6213"/><span>chreideamh don fhír-Dhia dhó.  Agus an ceathramhadh feacht rugadar</span>
<lb n="6214"/><span>lucht a iomchair san abhainn é, agus bearar uatha an corp re sruth</span>
<lb n="6215"/><span>na Bóinne go ráinig Ros na Ríogh agus scarthar an corp ris</span></p>
</div>
<pb n="348"/>
<div><lb n="6216"/><p><span>an bhfuad nó ris an gcróchar, gonadh de sin atá Áth Fuaid</span>
<lb n="6217"/><span>ar Bóinn.  Do caoineadh ann sin é agus do rinneadh a uaigh</span>
<lb n="6218"/><span>agus do hadhnaiceadh ag Ros na Ríogh é.  Táinig Colum Cille</span>
<lb n="6219"/><span>aimsear imchian da éis sin gus an ionadh soin, go bhfuair</span>
<lb n="6220"/><span>ceann an ríogh Chormaic ann, agus do hadhnaiceadh leis é.</span>
<lb n="6221"/><span>Anais Colum Cille san áit chéadna go ndubhairt tríochad</span>
<lb n="6222"/><span>aifreann ós a chionn, go bhfuil eaglais aniú san áit sin.</span></p>
<lb n="6223"/>
<lb n="6224"/><p><span>Ó tharla dhúinn labhairt ar na draoithibh annso, measaim</span>
<lb n="6225"/><span>gurab oircheas dúinn labhairt ar chuid da ndálaibh</span>
<lb n="6226"/><span>agus go háirithe ar a n-iodhbartaibh agus ar a ngeasaibh</span>
<lb n="6227"/><span>mar bhus follus i n-ar ndiaidh.  Atáid iomorro ré a bhfaicsin</span>
<lb n="6228"/><span>i nÉirinn aniú i n-áitibh iomdha 'n-a séadchomharthaidhibh ó</span>
<lb n="6229"/><span>aimsir na Págántachta iomad de leacaibh ró-leathna agus</span>
<lb n="6230"/><span>galláin chloch ag a n-iomchar, agus is díobh ghairmthear 'sna</span>
<lb n="6231"/><span>seinleabhraibh altóire iodhluidhe, agus leapthacha na Féine</span>
<lb n="6232"/><span>ghaireas an pobal coitchiann díobh, do bhrígh nach feas dóibh</span>
<lb n="6233"/><span>créad fár horduigheadh iad.  Is ar na haltóiribh-se do</span>
<lb n="6234"/><span>cleachtaoi i n-allód leis na draoithibh a n-iodhbarta do</span>
<lb n="6235"/><span>dhéanamh maille ré marbhadh a mbocán a dtarbh agus a</span>
<lb n="6236"/><span>reitheadh, agus na draoithe féin do thigheacht ar a nglúnaibh</span>
<lb n="6237"/><span>fá shileadh fhola na hiodhbarta da nglanadh féin ó shalachar</span>
<lb n="6238"/><span>a gcean, amhail do-níodh an t-ardshagart i measc an chinidh</span>
<lb n="6239"/><span>Iúdaidhe an tan théidheadh fá dhroichead na hiodhbarta do</span>
<lb n="6240"/><span>léigean fhola na hiodhbarta do rith air féin.  Gonadh de sin</span>
<lb n="6241"/><span>do gairthí Pontifex .i. droicheadóir dhe.</span></p>
<lb n="6242"/>
<lb n="6243"/><p><span>Dála na ndruadh is é feidhm do-nídís do sheicheadhaibh na</span>
<lb n="6244"/><span>dtarbh n-iodhbarta a gcoimhéad ré hucht bheith ag déanamh</span>
<lb n="6245"/><span>conjuration nó ag cur na ndeamhan fá gheasaibh, agus is</span>
<lb n="6246"/><span>iomdha céim ar a gcuirdís geasa orra, mar atá silleadh ar</span>
<lb n="6247"/><span>a scáile féin i n-uisce, nó ré hamharc ar néallaibh nimhe, nó</span>
<lb n="6248"/><span>ré foghar gaoithe nó glór éan do chlos.  Gidheadh an tan do</span>
<lb n="6249"/><span>cheileadh gach áisig díobh sin orra, agur fá héigean dóibh a</span>
<lb n="6250"/><span>ndicheall do dhéanamh, is eadh do-nídís cruinnchliatha caorthainn</span>
<lb n="6251"/><span>do dhéanamh agus seicheadha na dtarbh n-iodhbarta do leathadh</span></p>
</div>
<pb n="350"/>
<div><lb n="6252"/><p><span>orra agus an taobh do bhíodh ris an bhfeoil do chur i n-uachtar</span>
<lb n="6253"/><span>díobh, agus dul mar sin i muinighin a ngeasa do thoghairm na</span>
<lb n="6254"/><span>ndeamhan do bhuain scéal díobh, amhail do-ní an togharmach</span>
<lb n="6255"/><span>san chiorcaill aniú; gonadh de sin do lean an sean-fhocal</span>
<lb n="6256"/><span>ó shoin adeir go dtéid neach ar a chliathaibh fis an tan do-ní</span>
<lb n="6257"/><span>dícheall ar scéala d'fhagháil.</span></p>
<lb n="6258"/>
<lb n="6259"/><p><span>Dá phríomh-roilig iomorro do bhíodh i nÉirinn i n-allód i</span>
<lb n="6260"/><span>n-aimsir na Págánachta, 'n-a gcuirthí urmhór ríogh na</span>
<lb n="6261"/><span>hÉireann, mar atá Brugh na Bóinne agus Roilig na Ríogh</span>
<lb n="6262"/><span>láimh ré Cruachain.  Is follus gur bh'ionadh adhnaicthe do</span>
<lb n="6263"/><span>ríoghaibh Teamhrach Brugh na Bóinne as an seanchus thuas,</span>
<lb n="6264"/><span>agus is dearbh gur bh'ionadh coitcheann adhnaicthe do ríoghaibh</span>
<lb n="6265"/><span>Éireann Roilig na Ríogh i gCruachain do réir Thorna Éigeas</span>
<lb n="6266"/><span>san laoidh-se síos:</span></p>
<lb n="6267"/>
<lb n="6268"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6269"/><span>Atá fút-sa rí fionn Fáil,</span>
<lb n="6270"/><span>Dáthí mac Fiachrach fear gráidh;</span>
<lb n="6271"/><span>A Chruacha ro cheilis sain</span>
<lb n="6272"/><span>Ar Ghallaibh ar Ghaedhealaibh.</span></p>
<lb n="6273"/>
<lb n="6274"/><p><span>Atá fút Dúnghalach dian</span>
<lb n="6275"/><span>Tug na géill tar muir aniar;</span>
<lb n="6276"/><span>Atáid fút, foillsigh an dath,</span>
<lb n="6277"/><span>Conn Tuathal agus Tomaltach.</span></p>
<lb n="6278"/>
<lb n="6279"/><p><span>Trí mic Eochach Feidhligh finn,</span>
<lb n="6280"/><span>Atáid fád mhúr mar mhaoidhim;</span>
<lb n="6281"/><span>Atá Eochaidh Aireamh faon,</span>
<lb n="6282"/><span>Ar n-a mharbhadh do mhor-Mhaol.</span></p>
<lb n="6283"/>
<lb n="6284"/><p><span>Atá Eochaidh Feidhleach flaith,</span>
<lb n="6285"/><span>Fút agus Deirbhrí deaghmhaith;</span>
<lb n="6286"/><span>Agus Clothra, ní céim asc,</span>
<lb n="6287"/><span>Agus Meadhbh agus Murasc.</span></p>
<lb n="6288"/>
<lb n="6289"/><p><span>Éire Fódla agus Banbha,</span>
<lb n="6290"/><span>Trí hógmhná áille amhra,</span>
<lb n="6291"/><span>Atáid i gCruachain na gclann,</span>
<lb n="6292"/><span>Triar ban do Thuaith Dé Danann.</span>
<lb n="6293"/></p>
</div>
<pb n="352"/>
<div><lb n="6294"/><p><span>Trí mic Cearmada a Síth Truim,</span>
<lb n="6295"/><span>Agus Lughaidh a Liathdhruim;</span>
<lb n="6296"/><span>Clann Aodha mic an Daghdha,</span>
<lb n="6297"/><span>Agus Midhir mórchalma.</span></p>
<lb n="6298"/>
<lb n="6299"/><p><span>Atáid fád líg 'n-a luighe,</span>
<lb n="6300"/><span>Cobhthach Caol is Ughuine;</span>
<lb n="6301"/><span>Agus Badhbhcha, réim go rath,</span>
<lb n="6302"/><span>Agus Ollamh ard uallach.  Atá.</span></p>
<lb n="6303"/>
<lb n="6304"/><p><span>CzzzzzPrós</span></p>
<lb n="6305"/>
<lb n="6306"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Gunnat mac Féigh mic Iomchadha mic</span>
<lb n="6307"/><span>Breasail mic Síorchadha mic Fiatach Finn ó ráidtear Dál</span>
<lb n="6308"/><span>bhFiatach mic Dlúthaigh mic Deitsin mic Eochach mic Sin mic</span>
<lb n="6309"/><span>Roisin mic Triuin mic Roithriuin mic Airndil mic Maine mic</span>
<lb n="6310"/><span>Forga mic Fearadhaigh mic Oiliolla Éarann mic Fiachach</span>
<lb n="6311"/><span>Fir Mara mic Aonghusa Tuirbhigh Teamhrach do shíol Éireamhóin</span>
<lb n="6312"/><span>ríoghacht Éireann aoin bhliadhain amháin, gur thuit lé Lughna</span>
<lb n="6313"/><span>Feirtre.</span>
<lb n="6314"/></p>
</div>
<pb n="354"/>
<div><lb n="6315"/><p><span>XLVII.</span></p>
<lb n="6316"/>
<lb n="6317"/><p><span>Do ghabh Cairbre Lithfeachair mac Cormaic mic Airt</span>
<lb n="6318"/><span>Aoinfhir mic Cuinn Chéadchathaigh mic Feidhlimidh Reachtmhair</span>
<lb n="6319"/><span>mic Tuathail Teachtmhair mic Fiachach Fionnoluidh do shíol</span>
<lb n="6320"/><span>Éireamhóin ríoghacht Éireann seacht mbliadhna ar fhichid, agus</span>
<lb n="6321"/><span>is uime ghairthear Cairbre Lithfeachair dhe, do bhrígh gurab</span>
<lb n="6322"/><span>láimh ré Lithfe i Laighnibh do hoileadh é.  Agus Eithne Ollamhdha</span>
<lb n="6323"/><span>inghean Dúnlaing mic Éanna Niadh fá máthair dhó; agus is lé</span>
<lb n="6324"/><span>Simeon mac Cirb d'Fhorthuathaibh Laighean do marbhadh Cairbre</span>
<lb n="6325"/><span>i gCath Gabhra.  Agus is é adhbhar fár cuireadh Cath Gabhra,</span>
<lb n="6326"/><span>Samhaoir inghean Fhinn mic Cumhaill fá bean do Chormac Cas</span>
<lb n="6327"/><span>mac Oiliolla Óluim, agus fá hí máthair Thinne agus Chonla</span>
<lb n="6328"/><span>agus Mhogha Corb í, agus is trés an ngaol soin do chonghaibh</span>
<lb n="6329"/><span>Mogh Corb bráthair a mháthar .i. Oisín mac Finn agus Clanna</span>
<lb n="6330"/><span>Baoiscne tar sárughadh Chairbre Lithfeachair agus Aodha</span>
<lb n="6331"/><span>Caoimh mic Garaidh Ghlúnduibh do chlannaibh Mórna, agus is</span>
<lb n="6332"/><span>ag clannaibh Mórna do bhí buannacht Éireann an tráth soin.</span>
<lb n="6333"/><span>Agus do bhádar feadh seacht mbliadhan i n-easaonta ré</span>
<lb n="6334"/><span>Fionn agus ré clannaibh Baoiscne; gonadh uime sin do</span>
<lb n="6335"/><span>ghríosadar clann Gharuidh Ghlúnduibh Cairbre Lithfeachair</span>
<lb n="6336"/><span>agus cúigeadhaigh Éireann mar aon ris d'aithríoghadh Mhogha</span>
<lb n="6337"/><span>Corb, i ndóigh go dtiocfadh de sin clanna Baoiscne d'ionnarbadh,</span>
<lb n="6338"/><span>gonadh de sin táinig tabhairt Chatha Ghabhra.</span></p>
<lb n="6339"/>
<lb n="6340"/><p><span>Do chuaidh an Mogh Corb-so lucht 300 long go críoch</span>
<lb n="6341"/><span>Lochlonn mar aon ré dá bhráthair a mháthar (clann do rígh</span>
<lb n="6342"/><span>Lochlonn iad) do bhuain ceannais críche Lochlonn amach dóibh</span>
<lb n="6343"/><span>don rígh do bhí ar Lochlonnaibh dar bh'ainm Iarus mac Iarnmhóir,</span>
<lb n="6344"/><span>gur bhris cath ar an rígh, gur marbhadh leis é go n-a cheithre</span></p>
</div>
<pb n="356"/>
<div><lb n="6345"/><p><span>macaibh agus go n-a ocht mbráithribh agus go n-urmhór uaisle</span>
<lb n="6346"/><span>Lochlonn agus trí mhíle mar aon riú, gur fhágaibh sealbh críche</span>
<lb n="6347"/><span>Lochlonn ag dhá bhráthair a mháthar.</span></p>
<lb n="6348"/>
<lb n="6349"/><p><span>Do ghabh Fothaidh Airgtheach agus Fothaidh Cairptheach dá</span>
<lb n="6350"/><span>mhac Mic Con mic Macniadh mic Luighdheach mic Dáire mic</span>
<lb n="6351"/><span>Fir Uillne do shliocht Luighdheach mic Íotha ríoghacht Éireann.</span>
<lb n="6352"/><span>Aoinbhliadhain dóibh araon i gcomhfhlaitheas; gur thuit Fothaidh</span>
<lb n="6353"/><span>Cairptheach lé Fothaidh Airgtheach, agus do thuit Fothaidh</span>
<lb n="6354"/><span>Airgtheach leis an bhFéin i gCath Ollarbha.</span></p>
<lb n="6355"/>
<lb n="6356"/><p><span>Do ghabh Fiachaidh Sraibhthine mac Cairbre Lithfeachair mic</span>
<lb n="6357"/><span>Cormaic mic Airt Aoinfhir mic Cuinn Chéadchathaigh do shíol</span>
<lb n="6358"/><span>Éireamhóin ríoghacht Éireann trí bliadhna déag ar fhichid gur</span>
<lb n="6359"/><span>thuit leis na trí Collaibh i gCath Dubhchumair.  Aoife inghean</span>
<lb n="6360"/><span>ríogh Gallghaedheal bean Fhiachach Sraibhthine máthair</span>
<lb n="6361"/><span>Mhuireadhaigh Thírigh; agus is uime do gairthí Fiachaidh</span>
<lb n="6362"/><span>Sraibhthine dhe do bhrígh gurab i nDún Sraibhthine i</span>
<lb n="6363"/><span>gConnachtaibh do hoileadh é.  Ionnus iomorro gurab móide do tuigfidhe</span>
<lb n="6364"/><span>an ní-se cuirfeam síos annso ó Psaltair Chaisil adhbhar Catha</span>
<lb n="6365"/><span>Dubhchumair agus seanchus ghaoil na gColla ré Fiachaidh</span>
<lb n="6366"/><span>Sraibhthine.</span></p>
<lb n="6367"/>
<lb n="6368"/><p><span>Ag Cairbre Lithfeachair trá scaraid Oirghialla .i. clanna</span>
<lb n="6369"/><span>na gColla ré clannaibh Néill agus ré Connachtaibh.  Fiachaidh</span>
<lb n="6370"/><span>Sraibhthine iomorro mac Cairbre Lithfeachair, is é seanathair</span>
<lb n="6371"/><span>Eochach Muighmheadhóin mic Muireadhaigh Thírigh mic Fiachach</span>
<lb n="6372"/><span>Sraibhthine é, agus is ón Muireadhach soin atáid clanna Néill</span>
<lb n="6373"/><span>agus fir Chonnacht.  Eochaidh Doimhléan iomorro mac Cairbre</span>
<lb n="6374"/><span>Lithfeachair dearbhráthair d'Fhiachaidh Sraibhthine; agus do </span>
<lb n="6375"/><span>bhádar triar mac ag an Eochaidh sin .i. na trí Colla agus is</span>
<lb n="6376"/><span>uatha atá Uí Mac Uais, Uí Criomhthainn, agus Modhornaigh.  Fá</span></p>
</div>
<pb n="358"/>
<div><lb n="6377"/><p><span>hiad anmanna dísle na dtrí gColla-so Cairioll Muireadhach</span>
<lb n="6378"/><span>agus Aodh.  Ag so síos deismireacht an tseanchaidh air sin:</span></p>
<lb n="6379"/>
<lb n="6380"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6381"/><span>Trí mic Eachach, ard a mblaidh,</span>
<lb n="6382"/><span>Na trí Colla adchualmair;</span>
<lb n="6383"/><span>Colla Meann Colla fo Chrí,</span>
<lb n="6384"/><span>Is Colla Uais an t-airdrí.</span></p>
<lb n="6385"/>
<lb n="6386"/><p><span>Is eol dam anmanna an trír,</span>
<lb n="6387"/><span>Go ro mharbhsad an t-airdrígh</span>
<lb n="6388"/><span>I san tír threabharghlain thall,</span>
<lb n="6389"/><span>Aodh Muireadhach is Caireall.</span></p>
<lb n="6390"/>
<lb n="6391"/><p><span>Cairioll Colla Uais an rí,</span>
<lb n="6392"/><span>Muireadhach, Colla fo Chrí;</span>
<lb n="6393"/><span>Aodh, Colla Meann, mór a bhlaidh,</span>
<lb n="6394"/><span>Tréan ós gach teann an triar sain.</span></p>
<lb n="6395"/>
<lb n="6396"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6397"/><span>Fá hí Aileach inghean Udhaire rí Alban bean Eochach Doimhléin</span>
<lb n="6398"/><span>máthair na dtrí gColla.  Is ar Fhiachaidh Sraibhthine</span>
<lb n="6399"/><span>do rónsad na trí Colla fionghail, da dtáinig flaitheas</span>
<lb n="6400"/><span>Éireann do scaradh riú féin.  Ag so cheana fáth na</span>
<lb n="6401"/><span>fionghaile sin.  Ar mbeith trá d'Fhiachaidh 'n-a rígh Éireann</span>
<lb n="6402"/><span>tarla mac maith aige .i. Muireadhach Tíreach; agus is é fá</span>
<lb n="6403"/><span>tuairgneach catha ag a athair, óir ní léigthí an rí féin i gcath.</span>
<lb n="6404"/><span>Téid Muireadhach aimsear d'áirithe go sluaghaibh leis don</span>
<lb n="6405"/><span>Mhumhain, agus tug géill agus airgne leis.  Tarla Fiachaidh</span>
<lb n="6406"/><span>Sraibhthine i nDubhchumair láimh ré Tailltin andeas agus</span>
<lb n="6407"/><span>sluagh aige ann.  Sluagh oile lé triar mac a dhearbhráthar</span>
<lb n="6408"/><span>.i. na trí Colla agus iad ag congnamh lé Fiachaidh Sraibhthine</span>
<lb n="6409"/><span>i nDubhchumair láimh ré Tailltin.  Mar do chualadar</span>
<lb n="6410"/><span>áitheas d'éirghe do Mhuireadhach san Mhumhain, adeireadh gach</span>
<lb n="6411"/><span>aon i gcoithchinne gurab é adhbhar ríogh Éireann é.  "Créad do </span>
<lb n="6412"/><span>dhéanam" ar na Colla "da raibhe Muireadhach d'éis Fiachaidh</span>
<lb n="6413"/><span>'n-a rígh Éireann."  "Is eadh is maith dhúinn do dhéanamh" ar</span>
<lb n="6414"/><span>siad "cath do thabhairt don tseinrígh agus an tan mhuirbhfeam</span>
<lb n="6415"/><span>é féin go n-a shluagh ainnséin rachaidh ar a mhac againn an</span></p>
</div>
<pb n="360"/>
<div><lb n="6416"/><p><span>tan tiocfas 'n-ar n-aghaidh."  Is amhlaidh do bhí Fiachaidh an</span>
<lb n="6417"/><span>tráth soin agus draoi 'n-a fhochair dar bh'ainm Dubhchumair</span>
<lb n="6418"/><span>agus is eadh adubhairt: "a rí," ar sé, "da ndeachadh agat</span>
<lb n="6419"/><span>ar na Collaibh agus a marbhadh ní bhia rí dot chloinn tar</span>
<lb n="6420"/><span>t'éis ar Éirinn go bráth, agus madh iad-san bhéaras buaidh</span>
<lb n="6421"/><span>agus mhuirbhfeas tú, ní bhia rí ar Éirinn da gcloinn go bráth."</span>
<lb n="6422"/><span>"Maseadh," ar an rí, "is fearr liom-sa mé féin do thuitim</span>
<lb n="6423"/><span>ris na Collaibh agus an ríoghacht do rochtain dom shliocht im</span>
<lb n="6424"/><span>dhiaidh ioná mise do mharbhadh na gColla agus ríoghacht Éireann</span>
<lb n="6425"/><span>do rochtain da sliocht dia n-éis.  Agus leis sin cuirid</span>
<lb n="6426"/><span>an dá shluagh inneall catha orra féin agus lingid ar a chéile</span>
<lb n="6427"/><span>do gach leith; agus bristear d'Fhiachaidh Sraibhthine agus</span>
<lb n="6428"/><span>marbhthar san chath soin é, amhail do thairrngir Dubhchumair</span>
<lb n="6429"/><span>dó.</span></p>
<lb n="6430"/>
<lb n="6431"/><p><span>Do ghabh Colla Uais mac Eochach Doimhléin mic Cairbre</span>
<lb n="6432"/><span>Lithfeachair mic Cormaic mic Airt Aoinfhir mic Cuinn Chéadchathaigh</span>
<lb n="6433"/><span>do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann cheithre bliadhna,</span>
<lb n="6434"/><span>gur hionnarbadh lé Muireadhach Tíreach mac Fiachach Sraibhthine</span>
<lb n="6435"/><span>é féin go n-a bhráithribh i nAlbain, mar a bhfuaradar</span>
<lb n="6436"/><span>congbháil bhuannachta ó n-a mbráithribh.  Óir fá hí Aileach</span>
<lb n="6437"/><span>inghean Udhaire rí Alban bean Eochach Doimhléin fá máthair</span>
<lb n="6438"/><span>do na trí Collaibh.  Is uime ghairthear Colla Uais do Chairioll</span>
<lb n="6439"/><span>ar a uaisle seoch na Collaibh oile, do bhrígh gur ghabh seisean</span>
<lb n="6440"/><span>ríoghacht Éireann, agus nar ghabhadar cách.</span></p>
<lb n="6441"/>
<lb n="6442"/><p><span>Do ghabh Muireadhach Tíreach mac Fiachach Sraibhthine mic</span>
<lb n="6443"/><span>Cairbre Lithfheachair mic Cormaic mac Airt Aoinfhir mic</span>
<lb n="6444"/><span>Cuinn Chéadchathaigh do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann trí</span>
<lb n="6445"/><span>bliadhna déag ar fhichid, gur thuit lé Caolbhach mac Cruinn</span>
<lb n="6446"/><span>Bhadhraoi.  Muireann inghean Fhiachach ríogh Chinéil Eoghain</span>
<lb n="6447"/><span>bean Mhuireadhaigh Thírigh máthair Eochach Muighmheadhóin.  Dála</span>
<lb n="6448"/><span>na gColla ionnarbthar lé Muireadhach i nAlbain iad, amhail</span>
<lb n="6449"/><span>adubhramar; agus trí céad líon a sluagh, agus tug rí</span>
<lb n="6450"/><span>Alban cion mór agus buannacht dóibh ar a gcródhacht féin;</span></p>
</div>
<pb n="362"/>
<div><lb n="6451"/><p><span>agus do bhádar trí bliadhna ann.  Triallaid as sin go</span>
<lb n="6452"/><span>hÉirinn .i. Colla Meann agus Colla dá Chríoch agus Colla</span>
<lb n="6453"/><span>Uais, i ndóigh go ndiongnadh Muireadhach Tíreach fionghail</span>
<lb n="6454"/><span>orra, agus go dtiocfadh de sin flaitheas Éireann do rochtain</span>
<lb n="6455"/><span>a gcloinne do bhíthin na fionghaile sin; agus ní thugadar</span>
<lb n="6456"/><span>do bhuidhin leo ó Albain acht naonbhar laoch leis gach n-aon</span>
<lb n="6457"/><span>díobh, agus ní dhearnadar fos ná comhnuidhe go rochtain Teamhrach</span>
<lb n="6458"/><span>dóibh do láthair an ríogh Mhuireadhaigh Thírigh.  "An</span>
<lb n="6459"/><span>bhfuilid scéala agaibh-se dhúinn, a bhráithre," ar an rí.  "Ní</span>
<lb n="6460"/><span>fhuil scéal againn" ar siad "budh truaighe dhuit-se ioná an</span>
<lb n="6461"/><span>gníomh do rónamar féin, mar atá th'athair-se do mharbhadh</span>
<lb n="6462"/><span>linn."  "Atá an scéal soin againn féin" ar Muireadhach</span>
<lb n="6463"/><span>"agus is cuma dhaoibh-se óir ní díoghaltar oraibh é; acht</span>
<lb n="6464"/><span>an míorath tarla dhaoibh ar a shon ní scarfaidh ribh."  "Is</span>
<lb n="6465"/><span>oirbhire drochlaoich sin," ar na Colla.  "Ná bíodh doilgheas</span>
<lb n="6466"/><span>oraibh-se, atá fáilte romhaibh," ar sé.  Tugadar seal fada</span>
<lb n="6467"/><span>mar sin i gcáirdeas mhór agus is iad na Colla fá tuairgnigh</span>
<lb n="6468"/><span>chatha ag an rígh.</span></p>
<lb n="6469"/>
<lb n="6470"/><p><span>Adubhairt an rí riú gur mhithid dóibh fearann do dhéanamh</span>
<lb n="6471"/><span>da sliocht.  "Cia an tír n-ar mhaith leat-sa sinn do dhéanamh</span>
<lb n="6472"/><span>fearainn cloidhimh?" - ní rabhadar óig do b'urramhanta ioná</span>
<lb n="6473"/><span>iad 'n-a n-aimsir féin i nÉirinn.  "Éirghidh ar Ulltaibh," ar</span>
<lb n="6474"/><span>sé.  "Óir atá fíor gcatha agaibh chuca do bhrígh gur loisc</span>
<lb n="6475"/><span>giolla ríogh Uladh féasóg nó folt Chormaic mic Airt lé</span>
<lb n="6476"/><span>coinnill i Maigh Breagh.  Ar mbeith iomorro do Chormac</span>
<lb n="6477"/><span>'n-a rígh Éireann táinig neart Uladh go mór 'n-a aghaidh</span>
<lb n="6478"/><span>gur hionnarbadh leo i gConnachtaibh é, iar mbreith a ghiall;</span>
<lb n="6479"/><span>agus da éis sin cheangladar síoth ré Cormac agus ollmhuighid</span>
<lb n="6480"/><span>fleadh mhór dó i dtuaisceart Mhaighe Breagh.  Agus is ann do</span>
<lb n="6481"/><span>loisceadh folt Chormaic lé giolla ríogh Uladh; agus atá sin</span>
<lb n="6482"/><span>gan díoghail fós."</span></p>
<lb n="6483"/>
<lb n="6484"/><p><span>Leis sin tug an rí Muireadhach sluagh líonmhar dhóibh.</span>
<lb n="6485"/><span>Triallaid na Colla as sin i gCúigeadh Chonnacht agus</span></p>
</div>
<pb n="364"/>
<div><lb n="6486"/><p><span>gabhaid fir Chonnacht ar daltachas buannachta iad.  Triallaid</span>
<lb n="6487"/><span>iar sin fir Chonnacht leo go líon seacht gcath go rángadar</span>
<lb n="6488"/><span>Carn Achuidh Leithdheirg i bhFearnmhaigh.  Fearaid</span>
<lb n="6489"/><span>seacht gcatha ón gcnoc soin ar Ulltaibh .i. cath gach aon lá</span>
<lb n="6490"/><span>go ceann seachtmhaine.  Sé catha dhíobh ó Chonnachtaibh agus</span>
<lb n="6491"/><span>an seachtmhadh cath ó na Collaibh, mar ar marbhadh Fearghus</span>
<lb n="6492"/><span>Fogha rí Eamhna, agus mar ar briseadh d'Ulltaibh go raibhe</span>
<lb n="6493"/><span>ruaig orra ó Charn Achuidh Leithdheirg go Gleann Righe; agus</span>
<lb n="6494"/><span>iar dtabhairt áir mhóir orra tillid na Colla d'ionnsaighe</span>
<lb n="6495"/><span>na hEamhna gur hairgeadh agus gur loisceadh leo í, ionnus</span>
<lb n="6496"/><span>go bhfuil ó shoin gan rígh da háitiughadh.  Beanaid trá an</span>
<lb n="6497"/><span>tan soin na Colla na críocha-so síos da n-aimhdheoin</span>
<lb n="6498"/><span>d'Ulltachaibh, mar atá Modharnuigh Uí Chriomhthainn agus Uí Mac</span>
<lb n="6499"/><span>Uais.  Do ghabh Colla Meann Modharnuigh agus Colla dá</span>
<lb n="6500"/><span>Chríoch Uí Chriomhthainn agus Colla Uais Uí Mac Uais.  Agus</span>
<lb n="6501"/><span>is lé Caolbhaidh mac Cruinn Bhadhraoi do thuit Muireadhach</span>
<lb n="6502"/><span>Tíreach.</span></p>
<lb n="6503"/>
<lb n="6504"/><p><span>Do ghabh Caolbhaidh mac Cruinn Bhadhraoi mac Eochach Cobha</span>
<lb n="6505"/><span>mic Luighdheach mic Rossa mic Iomchadha mic Feidhlimidh mic</span>
<lb n="6506"/><span>Cais mic Fiachach Aruidhe mic Aonghusa Gaibhnionn mic Fearghusa</span>
<lb n="6507"/><span>Foghlais mic Tiobraide Thírigh mic Breasail mic Feirb</span>
<lb n="6508"/><span>mic Máil mic Rochruidhe mic Cathbhaidh mic Giallchadha mic</span>
<lb n="6509"/><span>Cunnchadha mic Fionnchadha mic Muireadhaigh mic Fiachach</span>
<lb n="6510"/><span>Fionnamhnus mic Iriail Ghlúnmhair mic Conaill Chearnaigh</span>
<lb n="6511"/><span>do shliocht Ír mic Míleadh ríoghacht Éireann aoin bhliadhain</span>
<lb n="6512"/><span>amháin.  Inneacht inghean Luighdheach fá máthair do Chaolbhaidh</span>
<lb n="6513"/><span>mac Cruinn Badhraoi; agus is lé hEochaidh Muighmheadhón do</span>
<lb n="6514"/><span>marbhadh é.</span></p>
<lb n="6515"/>
<lb n="6516"/><p><span>Do ghabh Eochaidh Muighmheadhon mac Muireadhaigh Thírigh</span>
<lb n="6517"/><span>mic Fiachach Sraibhthine mic Cairbre Lithfeachair mic Cormaic</span>
<lb n="6518"/><span>Ulfhada mic Airt Aoinfhir mic Cuinn Chéadchathaigh ríoghacht</span></p>
</div>
<pb n="366"/>
<div><lb n="6519"/><p><span>Éireann seacht mbliadhna.  Moingfhionn inghean Fhiodhaigh</span>
<lb n="6520"/><span>bean Eochach Muighmheadhóin máthair Bhriain agus Fiachach,</span>
<lb n="6521"/><span>Fearghuis agus Oiliolla.  Cairrionn Chasdubh iomorro inghean</span>
<lb n="6522"/><span>ríogh Breatan bean oile d'Eochaidh máthair Néill Naoighiallaigh.</span>
<lb n="6523"/><span>Agus is uime do gairthí Eochaidh Muighmheadhón de tar</span>
<lb n="6524"/><span>ceann go raibhe a cheann agus a bhruinne cosmhail ris an</span>
<lb n="6525"/><span>rígh, maseadh fá cosmhail a mheadhón ré moghaidh da ngairthí</span>
<lb n="6526"/><span>Mionghadhach; gonadh aire sin do gairthí Muighmheadhón de.</span></p>
<lb n="6527"/>
<lb n="6528"/><p><span>Is ar Eochaidh Muighmheadhón tugadh Cath Cruacháin Claonta</span>
<lb n="6529"/><span>lé hÉanna Cinnsealach rí Laighean gur gabhadh ann Céadnathach</span>
<lb n="6530"/><span>file Eochach Muighmheadhóin.  Agus mar ráinig Éanna</span>
<lb n="6531"/><span>do láthair, fiafruighis da mhuinntir créad as a ndearnadar</span>
<lb n="6532"/><span>anacal ar an draoi.  "An tulach-so ar a bhfuilim," ar an</span>
<lb n="6533"/><span>draoi, "ní bhrisfeá-sa aiste go bráth dá madh beo mé."  Leis</span>
<lb n="6534"/><span>sin tug Éanna sáthadh sleighe tríd; agus ré sonnadh na sleighe</span>
<lb n="6535"/><span>trés an draoi do mheabhuidh gean gáire ar Éanna.  "Uch," ar</span>
<lb n="6536"/><span>an draoi, "is salach an gean soin, agus budh é bhus sloinneadh</span>
<lb n="6537"/><span>dod shliocht id dhiaidh go bráth," gonadh uime sin ghairthear</span>
<lb n="6538"/><span>Uí Cinnsealaigh don chine sin.  Do ba neartmhar Éanna</span>
<lb n="6539"/><span>Cinnsealach 'n-a aimsir féin, amhail tuigthear as an duain</span>
<lb n="6540"/><span>do rinne Dubhthach mac Uí Lughair ardollamh Éireann ré linn</span>
<lb n="6541"/><span>Phádraig do theacht do shíoladh an chreidimh i nÉirinn.  Cath</span>
<lb n="6542"/><span>tugadh lé Laighnibh, is tosach don laoidh sin; agus ní chuireabh</span>
<lb n="6543"/><span>annso acht an dá rann-so dhi as a dtuigfidhear go raibhe</span>
<lb n="6544"/><span>Éanna neartmhar 'n-a aimsir féin.  Ag so na roinn:</span></p>
<lb n="6545"/>
<lb n="6546"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6547"/><span>Cáin tugadh do Éanna</span>
<lb n="6548"/><span>A Leith Cuinn na gcuire;</span>
<lb n="6549"/><span>Screaball gacha toighe</span>
<lb n="6550"/><span>Do fhionndruine uile.</span></p>
<lb n="6551"/>
<lb n="6552"/><p><span>Cáin tugadh do Éanna</span>
<lb n="6553"/><span>A Mumhain fri greasa;</span>
<lb n="6554"/><span>Uinge d'ór gach leasa,</span>
<lb n="6555"/><span>San bhliadhain ba neasa.</span>
<lb n="6556"/></p>
</div>
<pb n="368"/>
<div><lb n="6557"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6558"/><span>Agus do réir Psaltrach Caisil do bhris an tÉanna-so trí</span>
<lb n="6559"/><span>catha déag ar chlannaibh Cuinn.</span></p>
<lb n="6560"/>
<lb n="6561"/><p><span>Do ghabh Criomhthann mac Fiodhaigh mic Dáire Chearb mic</span>
<lb n="6562"/><span>Oiliolla Flann Big mic Fiachach Muilleathain mic Eoghain</span>
<lb n="6563"/><span>Mhóir mic Oiliolla Óluim do shíol Éibhir ríoghacht Éireann</span>
<lb n="6564"/><span>seacht mbliadhna déag.  Fidheang inghean ríogh Connacht fá</span>
<lb n="6565"/><span>bean dó.  Is é an Criomhthann-so do ghabh neart agus treise</span>
<lb n="6566"/><span>i nAlbain i mBreatain agus san bhFraingc, amhail adeir an</span>
<lb n="6567"/><span>seancha san rann-so síos:</span></p>
<lb n="6568"/>
<lb n="6569"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6570"/><span>Criomhthann mac Fiodhaigh fuair teann</span>
<lb n="6571"/><span>Ar iaith Alban is Éireann;</span>
<lb n="6572"/><span>Fuair da réir tar glasmhuir ghloin,</span>
<lb n="6573"/><span>Sacsain féin agus Frangcoigh.</span></p>
<lb n="6574"/>
<lb n="6575"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6576"/><span>Is é Criomhthann mac Fiodhaigh iomorro tug ríghe Leithe</span>
<lb n="6577"/><span>Mogha nó Mumhan da dhalta .i. do Chonall Eachluaith mac</span>
<lb n="6578"/><span>Luighdheach Láimhdheirg agus do b'olc lé cloinn Fhiachach</span>
<lb n="6579"/><span>Muilleathain an ní sin, agus adubhradar nar mhaith an</span>
<lb n="6580"/><span>bráithreas do Chonall sin do ghlachadh agus adhbhar deighríogh</span>
<lb n="6581"/><span>do chlannaibh Fiachach an tan soin .i. Corc mac Luighdheach;</span>
<lb n="6582"/><span>agus is é breitheamhnas do rónsad daoine foghlumtha na</span>
<lb n="6583"/><span>Mumhan eatorra an tráth soin ríoghacht Mhumhan do bheith ar</span>
<lb n="6584"/><span>dtús ag Corc mac Luighdheach, óir is é fá sine ann, agus ag</span>
<lb n="6585"/><span>cloinn Chormaic Chais fá dheireadh.  Tugadar clann Fhiachach</span>
<lb n="6586"/><span>Muilleathain cuir agus teannta uatha um ríghe Mumhan tar</span>
<lb n="6587"/><span>éis Chuirc do léigean do Chonall Eachluaith, nó da mhac muna</span>
<lb n="6588"/><span>maireadh Conall féin, amhail do orduigh Oilill Ólom a beith</span>
<lb n="6589"/><span>gach ré nglún ag an dá shliocht soin .i. sliocht Fhiachach</span>
<lb n="6590"/><span>Muilleathain agus sliocht Chormaic Cais.  Is ar an gconnradh</span>
<lb n="6591"/><span>soin trá do léig Conall Eachluaith ríghe Mumhan do Chorc</span>
<lb n="6592"/><span>mac Luighdheach, agus iar n-éag do Chorc do ghabh Conall</span></p>
</div>
<pb n="370"/>
<div><lb n="6593"/><p><span>Eachluaith ríghe Mumhan; agus tug Criomhthann mach Fiodhaigh</span>
<lb n="6594"/><span>braighde fhear nÉireann agus Alban, Breatan agus na</span>
<lb n="6595"/><span>Fraingce i láimh Chonaill Eachluaith.  Gonadh uime sin do </span>
<lb n="6596"/><span>rinne Cormac mac Cuileannáin na rainn-se romhainn</span>
<lb n="6597"/><span>síos:</span></p>
<lb n="6598"/>
<lb n="6599"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6600"/><span>Cáin Éireann do ghabh Eachluaith,</span>
<lb n="6601"/><span>Iar gCriomhthann, fá cáin a n-all;</span>
<lb n="6602"/><span>Acht nach deachaidh tar muir Manann,</span>
<lb n="6603"/><span>Riamh ní rosgabh rí ba fearr.</span></p>
<lb n="6604"/>
<lb n="6605"/><p><span>A dtug Criomhthann mór mac Fiodhaigh</span>
<lb n="6606"/><span>Do ghiallaibh lais tar muir láin,</span>
<lb n="6607"/><span>Do rad i láimh churaidh chleathruaidh,</span>
<lb n="6608"/><span>Chonaill oirdheirc Eachluaith áin.</span></p>
<lb n="6609"/>
<lb n="6610"/><p><span>Luidh Conall Eachluaith ar eachtra</span>
<lb n="6611"/><span>I ngach crích iar gCriomhthann cas;</span>
<lb n="6612"/><span>Go Dún Liamhna laoch fá hamhra,</span>
<lb n="6613"/><span>I n-ar marbhadh madhma mas.</span></p>
<lb n="6614"/>
<lb n="6615"/><p><span>Leis Fearta Conaill i bhFeimhion</span>
<lb n="6616"/><span>Druim Chormaic Áine Dún Gair;</span>
<lb n="6617"/><span>Caiseal Coincheann Ráith lonn Leamhna</span>
<lb n="6618"/><span>Fochair Mhaigh Dún Cearmna cain.  C.</span></p>
<lb n="6619"/>
<lb n="6620"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6621"/><span>Moingfhionn inghean Fhiodhaigh deirbhshiúr Chriomhthainn féin</span>
<lb n="6622"/><span>thug deoch neimhe dhó i nInis Dornghlais ar Muaidh i ndóigh</span>
<lb n="6623"/><span>na ríoghachta do rochtain da muirnín mic .i. Brian mac Eachach</span>
<lb n="6624"/><span>Muighmheadhóin; agus fuair Criomhthann mac Fiodhaigh bás do</span>
<lb n="6625"/><span>neimh na dighe sin ar Sliabh Uidhe an Ríogh don taoibh thuaidh do</span>
<lb n="6626"/><span>Luimneach, agus ba marbh Moingfhionn féin do neimh na dighe</span>
<lb n="6627"/><span>sin i nInis Dornghlais ar Muaidh, ar bhfromhadh na neimhe dhi</span>
<lb n="6628"/><span>do ghríosadh a dearbhráthar da h-ól.</span>
<lb n="6629"/></p>
</div>
<pb n="372"/>
<div><lb n="6630"/><p><span>XLVIII.</span></p>
<lb n="6631"/>
<lb n="6632"/><p><span>Do ghabh Niall Naoighiallach mac Eachach Muighmeadhóin mic</span>
<lb n="6633"/><span>Muireadhaigh Thírigh mic Fiachach Sraibhthine mic Cairbre</span>
<lb n="6634"/><span>Lithfeachair mic Cormaic Ulfhada mic Airt Aoinfhir mic</span>
<lb n="6635"/><span>Cuinn Chéadchathaigh do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann</span>
<lb n="6636"/><span>seacht mbliadhna fichead.  Cairionn Chasdubh inghean ríogh</span>
<lb n="6637"/><span>Breatan fá máthair do Niall.  Inne inghean Luighdheach bean</span>
<lb n="6638"/><span>Néill máthair Fhiachach.  Ríoghnach bean oile do Niall lé</span>
<lb n="6639"/><span>rugadh seacht mic dó, mar atá Laoghaire agus Éanna, Maine,</span>
<lb n="6640"/><span>Eoghan, dá Chonall agus Cairbre, amhail adeir an file san</span>
<lb n="6641"/><span>rann-so:</span></p>
<lb n="6642"/>
<lb n="6643"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6644"/><span>Faoilidh do bhí Ríoghnach réil</span>
<lb n="6645"/><span>Iar mbreith Laoghaire mic Néill,</span>
<lb n="6646"/><span>Éanna Maine monar nglé,</span>
<lb n="6647"/><span>Eoghan, dá Chonall, Cairbre.</span></p>
<lb n="6648"/>
<lb n="6649"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6650"/><span>Is é an Niall-so do chuaidh go sluagh líonmhar maille ris</span>
<lb n="6651"/><span>do neartughadh agus do phréamhughadh Dál Riada is chinidh</span>
<lb n="6652"/><span>Scuit i nAlbain do bhí fán am soin ag gabháil neirt ar</span>
<lb n="6653"/><span>Cruithneachaibh da ngairthear Picti, agus is é céad duine</span>
<lb n="6654"/><span>tug Scotia d'ainm ar Albain é, ar impidhe Dhál Riada</span>
<lb n="6655"/><span>agus chinidh Scuit, ar choinghioll go madh Scotia Minor nó</span>
<lb n="6656"/><span>Scotia ba lugha do-bhéarthaoi uirre, agus Scotia Maior</span>
<lb n="6657"/><span>.i. Scotia is mó do gairfidhe d'Éirinn.  Agus is tré bháidh ré</span>
<lb n="6658"/><span>Scota inghean Pharao Nectonibus fá bean do Ghalamh da</span>
<lb n="6659"/><span>ngairthí Mílidh Easpáine, ór fhásadar féin, rugadar Dál</span>
<lb n="6660"/><span>Riada do rogha Scotia do thabhairt ar Albain seoch Hibernia</span>
<lb n="6661"/><span>do thabhairt uirre.</span></p>
<lb n="6662"/>
<lb n="6663"/><p><span>Atá Camden aga rádh n-a chroinic ar Breatain gurab</span>
<lb n="6664"/><span>Scotia Bheag ainm na hAlban agus Scotia Mhór ainm na</span>
<lb n="6665"/><span>hÉireann, agus adeir nach faghthar scríbhne da fhaisnéis</span>
<lb n="6666"/><span>go dtugthaoi Scuit ar Albanachaibh go haimsir an impir</span></p>
</div>
<pb n="374"/>
<div><lb n="6667"/><p><span>Chonstaintin Mhóir.  Is é ainm fós ghairmeas Camden</span>
<lb n="6668"/><span>d'Eireannchaibh Scotorum Attavi .i. Seanaithreacha na Scot,</span>
<lb n="6669"/><span>da chur i gcéill gurab ó Éireannchaibh tángadar cine Scuit</span>
<lb n="6670"/><span>na hAlban.  Ag so fós mar adeir ar an ní gcéadna:</span>
<lb n="6671"/><span>"Ón Spáinn," ar sé "tángadar Scuit i nÉirinn san</span>
<lb n="6672"/><span>cheathramhadh aos."  Adeir fós Nennius, ughdar Breathnach, do</span>
<lb n="6673"/><span>réir Chamden, gurab san cheathramhadh aos don domhan do</span>
<lb n="6674"/><span>ghabhadar na Scitae .i. cine Scuit sealbh Éireann.  Is follus</span>
<lb n="6675"/><span>fós a hannálaibh Éireann gurab Alba fá hainm don</span>
<lb n="6676"/><span>chrích sin go haimsir Néill Naoighiallaigh, agus mar fuaradar</span>
<lb n="6677"/><span>Dál Riada Scotia do thabhairt ar Albain do leanadar</span>
<lb n="6678"/><span>féin agus a sliocht di.  Roimhe sin iomorro Alba nó Albania</span>
<lb n="6679"/><span>fá hainm dhi ó Albanactus an treas mac do Bhrutus, óir</span>
<lb n="6680"/><span>is í Alba do ráinig mar mhír ronna dó ó n-a athair.  Triúr</span>
<lb n="6681"/><span>mac iomorro do bhí ag Brutus, do réir Monomotensis, mar</span>
<lb n="6682"/><span>atá Laegrus Camber agus Albanactus; agus do roinn</span>
<lb n="6683"/><span>Brutus oiléan na Breatan Móire eatorra, agus tug do</span>
<lb n="6684"/><span>Laegrus Laegria atá ar n-a sloinneadh uaidh féin, agus</span>
<lb n="6685"/><span>is di ghairmthear aniú Anglia; tug do Chamber Cambria</span>
<lb n="6686"/><span>da ngairthear Breatain aniú; agus an treas mír do</span>
<lb n="6687"/><span>Albanactus ó dtugthar Albania ar Albain.</span></p>
<lb n="6688"/>
<lb n="6689"/><p><span>Téid Niall da éis sin ó Albain go Laegria líon a</span>
<lb n="6690"/><span>shluagh agus do rinne foslongphort innte; agus cuiris</span>
<lb n="6691"/><span>cabhlach go Breatain na Fraingce da ngoirthear Armorica</span>
<lb n="6692"/><span>d'argain na críche, go dtugadar dá chéad braighde do</span>
<lb n="6693"/><span>leanbhaibh uaisle leo go hÉirinn, agus is ann san bhroid soin</span>
<lb n="6694"/><span>tugadar Pádraig leo i n-aois a shé mbliadhan ndéag, agus</span>
<lb n="6695"/><span>dá shiair dó, mar atá Lupida agus Darerca agus iomad</span>
<lb n="6696"/><span>do bhraighdibh oile ar cheana.</span></p>
<lb n="6697"/>
<lb n="6698"/><p><span>Ir iomdha ughdar ag a shuidhiughadh gur Scotia fá hainm</span>
<lb n="6699"/><span>d'Éirinn agus gurab d'Éireannchaibh do gairthí cine Scuit.</span>
<lb n="6700"/><span>Ag so mar adeir Ionas abb ag labhairt ar Colum Chille, san</span>
<lb n="6701"/><span>dara caibidil.  "Colmán," ar sé, "ré ráidhtear Colum, i</span></p>
</div>
<pb n="376"/>
<div><lb n="6702"/><p><span>nÉirinn rugadh é mar a n-áitighid cine Scuit."  Atá fós</span>
<lb n="6703"/><span>Beda san chéadchaibidil don chéidleabhar do Stair na Sacsan</span>
<lb n="6704"/><span>aga rádh gurab í Éire dúthaigh dhílis na Scot.  Ag so</span>
<lb n="6705"/><span>mar adeir: "Is í Éire dúthaigh dhíleas na Scot."  Adeir</span>
<lb n="6706"/><span>an t-ughdar céadna ag scríobhadh ar na naomhaibh ní thig</span>
<lb n="6707"/><span>leis an ní gcéadna.  Ag so mar adeir: "A hÉirinn oiléan</span>
<lb n="6708"/><span>na Scot," ar sé, "táinig Kilianus naomhtha agus a dhá</span>
<lb n="6709"/><span>chomhthach."  As so is iontuigthe go dtugthaoi cine Scuit ar</span>
<lb n="6710"/><span>Éireannchaibh ré linn Bheda do mhair i gcionn 700 bliadhan</span>
<lb n="6711"/><span>d'éis Chríost.  Tig fós Orosius do mhair don leith istigh do</span>
<lb n="6712"/><span>400 bliadhan do Chríost leis an ní gcéadna.  Ag so mar</span>
<lb n="6713"/><span>adeir san dara caibidil don chéadleabhar: "Is iad cineadha</span>
<lb n="6714"/><span>Scot áitigheas Éire."  Agus an chríoch-so ré ráidhtear Éire</span>
<lb n="6715"/><span>is follus go coithcheann go dtugthaoi leis na hughdaraibh</span>
<lb n="6716"/><span>Scotia uirre.  Ag so mar adeir Serarius ag scríobhadh ar</span>
<lb n="6717"/><span>Kilianus naomhtha: "Kilian naomhtha do chine Scot etc."</span>
<lb n="6718"/><span>Agus adeir go grod da éis sin na briathra so: Scotia quae</span>
<lb n="6719"/><span>et Hibernia dicitur.  As so is iontuigthe gurab ainm d'Éirinn</span>
<lb n="6720"/><span>do shíor Scotia amhail is eadh Hibernia.  Tuigthear fírinne</span>
<lb n="6721"/><span>na neithe sin a briathraibh Capgrauius ag scríobhadh ar Cholum</span>
<lb n="6722"/><span>naomhtha.  Ag so mar adeir: "Do gairthí i n-allód Scotia</span>
<lb n="6723"/><span>d'Éirinn ó bhfuil cine Scot atá ag áitiughadh na hAlban</span>
<lb n="6724"/><span>is foigse don Bhreatain is mó, agus gairmthear den Albain</span>
<lb n="6725"/><span>sin Scotia anois go teagmhaiseach ó Éirinn ó bhfuil a mbunadhas</span>
<lb n="6726"/><span>agus a ndáil."  Tig Marianus Scotus ughdar Albanach</span>
<lb n="6727"/><span>leis so ag scríobhadh ar Kilian naomhtha.  Ag so mar adeir:</span>
<lb n="6728"/><span>"Tar ceann go dtugthar go díleas Scotia d'ainm ar an</span>
<lb n="6729"/><span>gcuid úd don Bhreatain, atá don leith thuaidh do Sacsaibh</span>
<lb n="6730"/><span>táithte ria, maseadh foillsighidh Beda go ngairthí an t-ainm</span></p>
</div>
<pb n="378"/>
<div><lb n="6731"/><p><span>sin d'Éirinn i n-allód, óir an tan adeir cine na bPict do</span>
<lb n="6732"/><span>theacht ón Scitia i nÉirinn, adeir gurab iad cine na Scot</span>
<lb n="6733"/><span>fuaradar rompa innte."  Agus do bhrígh gurab ó chine Scot</span>
<lb n="6734"/><span>do slonnadh an chríoch, is Scotia fá hainm di an tan soin.</span></p>
<lb n="6735"/>
<lb n="6736"/><p><span>Is iontuigthe fós a briathraibh Caesarius, do mhair don</span>
<lb n="6737"/><span>leith istigh do 500 bliadhan i ndiaidh Chríost, gur Scotia fá</span>
<lb n="6738"/><span>hainm d'Éirinn.  Ag so mar adeir, Lib.12. Dialogorum</span>
<lb n="6739"/><span>Ca.38: "Cibé chuireas conntabhairt i bPurgadóir, trialladh</span>
<lb n="6740"/><span>go Scotia, éirgheadh isteach i bPurgadóir Naomh Pádraig,</span>
<lb n="6741"/><span>agus ní chuirfidh conntabhairt i bpiantaibh Purgadóra ó</span>
<lb n="6742"/><span>shoin amach."  A briathraibh an ughdair-se is iontuigthe gur</span>
<lb n="6743"/><span>bh'ainm coitcheann d'Éirinn san am soin Scotia, óir ní fhuil</span>
<lb n="6744"/><span>aon áit i nAlbain da ngairthear Purgadóir Phádraig, agus</span>
<lb n="6745"/><span>is follus gurab i nÉirinn atá an áit da ngairthear í, agus</span>
<lb n="6746"/><span>da réir sin gurab ar Éirinn do-bheir Caesarius Scotia.</span>
<lb n="6747"/><span>Tig Serarius leis an ní gcéadna ag scríobhadh ar Bonifacius</span>
<lb n="6748"/><span>naomhtha: "Do bhí fós Scotia d'ainm ar Éirinn.  Gidheadh</span>
<lb n="6749"/><span>cheana do bhrígh go dtáinig ón Éirinn chéadna drong d'áirithe</span>
<lb n="6750"/><span>go hoirthear na Breataine, mar ar áitigheadar na Picti,</span>
<lb n="6751"/><span>do shuidheadar mar aon riú an dream-so cheana ar dtús ó</span>
<lb n="6752"/><span>n-a dtaoiseach féin Rheuda (.i. Cairbre Ríoghfhada) ráidhtear</span>
<lb n="6753"/><span>Dalrheudini (.i. Dál Riada) riú, amhail adeir Beda.  Gidheadh</span>
<lb n="6754"/><span>do ruagadar da éis sin na Picti féin, agus do ghabhadar</span>
<lb n="6755"/><span>an leath thuaidh don chrích sin uile, agus tugadar seanainm</span>
<lb n="6756"/><span>a gcinidh féin uirre, ionnus gurab aoin chine amháin Scot atá</span>
<lb n="6757"/><span>ann.  Gidheadh atáid dá Scotia ann, a haon díobh atá ársaidh</span>
<lb n="6758"/><span>díleas i nÉirinn, agus an dara Scotia atá nua san leith</span>
<lb n="6759"/><span>thuaidh don Bhreatain."</span></p>
<lb n="6760"/>
<lb n="6761"/><p><span>Do-bheirim trí neithe dom aire a briathraibh an ughdair-se.</span>
<lb n="6762"/><span>An chéidní dhíobh gurab iad na hÉireannaigh go</span></p>
</div>
<pb n="380"/>
<div><lb n="6763"/><p><span>fírinneach na Scuit.  An dara ní, gurab do Dhál Riada</span>
<lb n="6764"/><span>do gairmeadh Scuit i nAlbain ar dtús, do bhrígh gurab</span>
<lb n="6765"/><span>iad do rinne gabháltas ar na Pictibh i nAlbain ar dtús.</span>
<lb n="6766"/><span>An treas ní mar adeir gurab í Éire Scotia dhíleas shean,</span>
<lb n="6767"/><span>agus gurab í Alba Scotia nua, agus gurab iad cine</span>
<lb n="6768"/><span>Scuit do ghairm Scotia ar dtús di.  Adeir Buchananus</span>
<lb n="6769"/><span>ughdar Albanach, san dara leabhar do Stair na hAlban,</span>
<lb n="6770"/><span>ní thig leis an ughdar thuas.  Ag seo mar adeir: "Scuit do</span>
<lb n="6771"/><span>gairmthí d'áitightheoribh na hÉireann ar dtús, amhail</span>
<lb n="6772"/><span>fhoillsigheas Orosius, agus ní haon uair amháin do thrialladar</span>
<lb n="6773"/><span>na Scuit a hÉirinn i nAlbain, amhail innisid ar n-annálacha</span>
<lb n="6774"/><span>féin é."  As so is iontuigthe nach iad Dál Riada amháin do </span>
<lb n="6775"/><span>chuaidh a hÉirinn d'áitiughadh i nAlbain acht dronga oile</span>
<lb n="6776"/><span>líonmhara 'n-a n-éagmais ó aimsir go haimsir.</span>
<lb n="6777"/></p>
</div>
<pb n="382"/>
<div><lb n="6778"/><p><span>XLIX.</span></p>
<lb n="6779"/>
<lb n="6780"/><p><span>Léaghthear imorro i seanchus na hÉireann go ndeachadar</span>
<lb n="6781"/><span>na dronga-so síos i nAlbain diaidh i ndiaidh do ghabháil neirt</span>
<lb n="6782"/><span>na hAlban.</span></p>
<lb n="6783"/>
<lb n="6784"/><p><span>Ar dtús do chuaidh Aonghus Ollbhuadhach mac Fiachach Labhruinne</span>
<lb n="6785"/><span>do chur airdchíosa ríogh Éireann i n-áirithe ar Chruithneachaibh</span>
<lb n="6786"/><span>i gcionn dá chéad go leith bliadhan iar dteacht mhac</span>
<lb n="6787"/><span>Míleadh i nÉirinn.  Do chuaidh aimsear imchian da éis sin</span>
<lb n="6788"/><span>Reachtaigh Ríghdhearg rí Éireann do chur chíosa ortha.  Do </span>
<lb n="6789"/><span>chuaidh mar an gcéadna Cairbre Ríoghfhada go n-a fhuirinn</span>
<lb n="6790"/><span>do ghabháil neirt i dtuaisceart Alban, agus is do shliocht</span>
<lb n="6791"/><span>Chairbre Ríoghfhada ghairmeas Beda Dalrheudini na hAlban.</span>
<lb n="6792"/><span>Do chuaidh Mac Con do ghabháil neirt na hAlban agus na</span>
<lb n="6793"/><span>Breatan agus is asta táinig i nÉirinn do chur Catha Muighe</span>
<lb n="6794"/><span>Muchruimhe, áit ar thuit Art Aoinfhear, gur ghabh Mac Con</span>
<lb n="6795"/><span>flaitheas Éireann uile, amhail adubhramar.  Da éis sin téid</span>
<lb n="6796"/><span>Fathaidh Canann mac Mic Con i nAlbain gur ghabh fearann</span>
<lb n="6797"/><span>innte, gonadh da shliocht Mac Cailín go na ghabhlaibh geinealaigh.</span>
<lb n="6798"/><span>Téid arís Colla Uais go n-a bhráithribh i nAlbain agus</span>
<lb n="6799"/><span>gabhaid fearann mór innte; gonadh ón gColla Uais sin</span>
<lb n="6800"/><span>tángadar clann nDomhnaill na hAlban agus na hÉireann.</span>
<lb n="6801"/><span>Téid Criomhthann mac Fiodhaigh rí Éireann do ghabháil neirt</span>
<lb n="6802"/><span>i nAlbain, agus Earc mac Eochach Muinreamhair mic Aonghusa</span>
<lb n="6803"/><span>Firt do shliocht Chairbre Ríoghfhada, agus is da shliocht</span>
<lb n="6804"/><span>ghairmthear clann Eirc agus Cinéal Gabhráin i nAlbain, agus fós</span>
<lb n="6805"/><span>Cinéal Lodhairn Cineal Comhghaill agus Cinéal nAonghusa</span>
<lb n="6806"/><span>agus Cinéal Con Críche an Íle go n-a ngabhlaibh geinealaigh.</span></p>
<lb n="6807"/>
<lb n="6808"/><p><span>Téid Corc mac Luighdheach go sluaghbhuidhin lais i nAlbain</span>
<lb n="6809"/><span>agus is é fáth fá ndeachaidh ann, leasmháthair iomorro ro bhaoi ag</span>
<lb n="6810"/><span>Corc dar bh'ainm Daol inghean Fhiachach mic Néill (rí Éile</span>
<lb n="6811"/><span>deisceirt) agus tug sí grádh éagmais dó.  Agus mar do</span>
<lb n="6812"/><span>dhiúlt Corc luighe ria, téid da éagnach ré n-a athair Lughaidh,</span></p>
</div>
<pb n="384"/>
<div><lb n="6813"/><p><span>agus do-ní caoi da láthair, agus fiafruighis créad adhbhar</span>
<lb n="6814"/><span>caoi na hinghine.  "Corc dom shárughadh," ar sí.  Gabhais éad</span>
<lb n="6815"/><span>Lughaidh uime sin, agus do-ní Corc d'ionnarbadh i nAlbain</span>
<lb n="6816"/><span>mar a bhfuair fáilte ó Fhearadhach Fionn nó ó Fhionn-Chormac,</span>
<lb n="6817"/><span>rí Alban, mar a bhfuair iomad ceana tré na dheighbhéasaibh.</span>
<lb n="6818"/><span>Agus do phós a inghean féin ris da ngairthí Moingfhionn, agus</span>
<lb n="6819"/><span>rug sí triúr mac dó i nAlbain, mar atá Maine Leamhna ó</span>
<lb n="6820"/><span>bhfuilid Leamhnaigh Alban, agus Cairbre Cruithneach ó bhfuilid</span>
<lb n="6821"/><span>Eoghanacht Mhuighe Geirrghinn i nAlbain, agus Crónán ó</span>
<lb n="6822"/><span>bhfuilid Cuircnigh i nIarthar Midhe.  Agus anais Crónán thall</span>
<lb n="6823"/><span>go haimsir Laoghaire mic Néill, agus ráinig go hÉirinn</span>
<lb n="6824"/><span>ann sin.  Agus tug Laoghaire a inghean féin dar bh'ainm</span>
<lb n="6825"/><span>Cairche dhó, gonadh uaithe atá Machaire Chuircne, agus tarladar</span>
<lb n="6826"/><span>ceathrar oile do chloinn Chuirc 'n-a ngiallaibh ag</span>
<lb n="6827"/><span>Niall mac Eochach.  Anmanna na gceithre mac, Corc, Greagha,</span>
<lb n="6828"/><span>Dula, agus Maine.  Éagais Corc óg san mbroid-se, agus</span>
<lb n="6829"/><span>fuasclais an t-athair an triúr oile, agus tug leis don</span>
<lb n="6830"/><span>Mhumhain iad.  I n-aimsir Néill Naoighiallaigh do chuaidh Corc</span>
<lb n="6831"/><span>mac Luighdheach i nAlbain agus is cian d'éis Néill do chuadar</span>
<lb n="6832"/><span>seisear mac Muireadhaigh mic Eoghain mic Néill i nAlbain,</span>
<lb n="6833"/><span>mar atá dá Lodharn dá Aonghus agus dá Fhearghus.</span></p>
<lb n="6834"/>
<lb n="6835"/><p><span>Conall fá céadainm do Chorc mac Luighdheach, agus</span>
<lb n="6836"/><span>bancháinteach da ngairthí Bolgbhain Breathnach a mháthair,</span>
<lb n="6837"/><span>agus níor bh'í sin bean phósta a athar, óir Daol inghean</span>
<lb n="6838"/><span>Fhiachach mic Néill rí Éile deisceirt a bhainchéile.  Ag so</span>
<lb n="6839"/><span>rann deismireachta ó Ghiolla an Choimdhe Ó Coráin ar an ní</span>
<lb n="6840"/><span>sin:</span></p>
<lb n="6841"/>
<lb n="6842"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6843"/><span>Taosca Conall ioná Corc</span>
<lb n="6844"/><span>Ar mhac Luighdheach, líoth gan locht;</span>
<lb n="6845"/><span>Teine choigle locht iar ló</span>
<lb n="6846"/><span>Is eadh ro chorc a chaomh-ó.</span></p>
<lb n="6847"/>
<lb n="6848"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6849"/><span>Agus is uime ráinig Corc air, dá amaid do bhí san</span>
<lb n="6850"/><span>Mhumhain ré milleadh naoidhean, agus tugadar amus ar an</span>
<lb n="6851"/><span>áit 'n-a raibh Conall ré a ráidhtear Corc, ré a mhilleadh, agus</span>
<lb n="6852"/><span>cuirthear i bhfolach fá bhéal choire é, agus fuaradar na</span></p>
</div>
<pb n="386"/>
<div><lb n="6853"/><p><span>hamaide dóigh air, is do thógbhaid an coire dhe, agus loiscthear</span>
<lb n="6854"/><span>cluasa an leinbh leo, gonadh ón chorcradh tugsad ar a chluasaibh</span>
<lb n="6855"/><span>ghairthear Corc de.</span></p>
<lb n="6856"/>
<lb n="6857"/><p><span>Téid trá Maine Leamhna mac Cuirc mic Luighdheach a</span>
<lb n="6858"/><span>hÉirinn i Albain agus gabhais fearann innte da ngoirthear</span>
<lb n="6859"/><span>Magh Leamhna ó n-abairthear Mórmhaor Leamhna i nAlbain,</span>
<lb n="6860"/><span>agus is de ghairthear anois diuice of Linox, agus is ón Maine</span>
<lb n="6861"/><span>Leamhna-so mac Cuirc do shíol Éibhir tángadar cineadha</span>
<lb n="6862"/><span>uaisle tighe Linox.  Is ó dhearbhráthair don Mhaine-se dar</span>
<lb n="6863"/><span>bh'ainm Cairbre Cruithneachán tángadar Eoghnacht Mhuighe</span>
<lb n="6864"/><span>Geirrghinn i nAlbain; agus is d'éis aimsire Néill</span>
<lb n="6865"/><span>Naoighiallaigh do chuadar ann.</span></p>
<lb n="6866"/>
<lb n="6867"/><p><span>Mar sin do gach aicme oile do Ghaedhealaibh i nAlbain, is</span>
<lb n="6868"/><span>ó Ghaedhealaibh Éireann tángadar a n-uaisle.  Acht cheana</span>
<lb n="6869"/><span>an fhuireann is foigse do Shacsaibh díobh ag ar díbreadh lé</span>
<lb n="6870"/><span>hUilliam Concúr tar teorainn na Sacsan i nAlbain iad,</span>
<lb n="6871"/><span>agus go bhfuilid a sliocht diaidh i ndiaidh ag sealbhughadh</span>
<lb n="6872"/><span>Ghalldachta na hAlban, ní do Ghaedhealaibh iad acht do shliocht</span>
<lb n="6873"/><span>na Sacsanach; agus fuireann oile chuirfeam síos i n-ar</span>
<lb n="6874"/><span>ndiaidh do réir Stoo 'n-a annálaibh, pagina 153.  Tig leis</span>
<lb n="6875"/><span>an ní gcéadna-so mar a n-inniseann gur gabhadh Uilliam rí</span>
<lb n="6876"/><span>Alban leis an dara Henrí rí Sacsan, gur cuireadh leis a</span>
<lb n="6877"/><span>láimh é go cathair Roan san Normandie, mar a raibhe i</span>
<lb n="6878"/><span>mbraighdeanas ag an rígh Henrí, gur bha héigean dó cheithre</span>
<lb n="6879"/><span>chéad púnt do thabhairt d'fhuascloghadh air féin.  Agus ré</span>
<lb n="6880"/><span>tilleadh i nAlbain dó, agus é síothach ris an rígh, rug leis</span>
<lb n="6881"/><span>mórán d'ógaibh uaisle na Sacsan, ó n-a bhfuair caidreamh</span>
<lb n="6882"/><span>muinnteardha ré linn a dheoraidheachta, go hAlbain, is tug</span>
<lb n="6883"/><span>iomad críoch is fearann dóibh agus da sliocht da n-éis, go</span>
<lb n="6884"/><span>bhfuil mórán díobh ag áitiughadh i nGalldacht na hAlban</span>
<lb n="6885"/><span>aniú.  Ag seo cuid do shloinntibh na druinge do chuaidh leis</span>
<lb n="6886"/><span>an tan soin atá ag áitiughadh i nAlbain aniú, agus is díobh</span>
<lb n="6887"/><span>ghairmthear Galldacht na hAlban, ag so cuid do na sloinntibh</span>
<lb n="6888"/><span>sin: Baliol, Brus, Soully, Mowbri, Sentcler, Hay, Gifford,</span></p>
</div>
<pb n="388"/>
<div><lb n="6889"/><p><span>Ramsey, Landell, Bisey, Barclay, Wellegen, Boys,</span>
<lb n="6890"/><span>Montgomery, Walley, Collomille, Frizer, Grame, Gurlay, is</span>
<lb n="6891"/><span>mórán oile; an tan fá haois don tighearna 1174.</span></p>
<lb n="6892"/>
<lb n="6893"/><p><span>Atá Buccananus ag teacht leis an ní gcéadna thuas</span>
<lb n="6894"/><span>san 34 leathanach san dara leabhar do Stair na hAlban,</span>
<lb n="6895"/><span>mar a n-abair: "Do bhrígh," ar sé, "go ngairthí ar dtús</span>
<lb n="6896"/><span>Scuit d'áitightheoiribh na hÉireann agus don fhuirinn do </span>
<lb n="6897"/><span>chuaidh uatha d'áitiughadh na hAlban, ionnus lé heidirdhealughadh</span>
<lb n="6898"/><span>éigin go mbiadh deithfir eatorra leath ar leath, do</span>
<lb n="6899"/><span>thionnscnadar ó thús Scoit-Éireannaigh do ghairm do dhruing</span>
<lb n="6900"/><span>dhíobh agus Scot-Albanaigh don fhuirinn oile."  As na briathraibh-se</span>
<lb n="6901"/><span>Bhuchananus tuigthear dá ní.  An chéidní gurab</span>
<lb n="6902"/><span>a hÉirinn do chuadar Scuit d'áitiughadh na hAlban; agus</span>
<lb n="6903"/><span>an dara ní gur ghnáthainm d'Éireannchaibh Scuit ó thús.</span></p>
<lb n="6904"/>
<lb n="6905"/><p><span>Ag so síos neithe do beanadh a hannálaibh chroinic Stoo</span>
<lb n="6906"/><span>do neartughadh lé fírinne gach neithe da ndubhramar romhainn</span>
<lb n="6907"/><span>sul laibheoram ar Niall Naoighiallach, do bhrígh go measaim</span>
<lb n="6908"/><span>gurab móide is inchreidthe gach a luaidhfeam a seanchus</span>
<lb n="6909"/><span>Éireann ar Niall na neithe-se síos do chur a croinic choigcríche.</span>
<lb n="6910"/><span>Ag so mar adeir Stoo: "An tan fá rí Breatan</span>
<lb n="6911"/><span>Marius mac Aruiragus, Anno Domini 73, táinig Rudhruighe</span>
<lb n="6912"/><span>rí na bPictphobal ón Scitia mar aon lé cine Scuit do</span>
<lb n="6913"/><span>ghabháil na Breatan agus da hargain lé cloidheamh is lé</span>
<lb n="6914"/><span>teinidh; go dtug an Marius thuas cath dhóibh gur marbhadh</span>
<lb n="6915"/><span>Rudhruighe agus iomad da shluagh lé Marius, agus an dream</span>
<lb n="6916"/><span>do mhair dhíobh tug Marius fearann dóibh i dtuaisceart</span>
<lb n="6917"/><span>Alban ré áitiughadh, agus do iarradar mná ar na Breathnachaibh.</span>
<lb n="6918"/><span>Gidheadh níor bh'áil leo mná do thabhairt dóibh.</span>
<lb n="6919"/><span>Iarraid mná ar Éireannchaibh agus fuaradar mná uatha."</span>
<lb n="6920"/><span>An ní-se scríobhas Stoo ar Rudhruighe rí na bPict, is é am</span>
<lb n="6921"/><span>tarla do thaoiseach na bPict mná do bhreith a hÉirinn</span>
<lb n="6922"/><span>i n-aimsir Éireamhóin, amhail adubhramar thuas.  Agus do </span></p>
</div>
<pb n="390"/>
<div><lb n="6923"/><p><span>bhí sin tuilleadh is trí chéad déag bliadhan sul do bhí Marius</span>
<lb n="6924"/><span>i ríoghacht na Breatan.</span></p>
<lb n="6925"/>
<lb n="6926"/><p><span>Adeir an t-ughdar céadna gurab san mbliadhain thuas</span>
<lb n="6927"/><span>d'aois an Tighearna do hoirneadh Uespasian 'n-a impir, is</span>
<lb n="6928"/><span>gurab deich mbliadhna roimhe sin do rinneadh fundation ar</span>
<lb n="6929"/><span>mhainistir Ghlastenburi.  Adeir fós gurab i gcionn 276</span>
<lb n="6930"/><span>bliadhan iar ngein Chríost do chuir an t-impir dar bh'ainm</span>
<lb n="6931"/><span>Aurelianus coróin impireachta fá n-a cheann ar dtús, agus</span>
<lb n="6932"/><span>is é céidimpir do ghabh coróin impireachta é.</span></p>
<lb n="6933"/>
<lb n="6934"/><p><span>Anno Domini 395, do thionnscain Pelagius Breathnach</span>
<lb n="6935"/><span>eiriticeacht do shíolradh ar dtús; agus is san am-so do </span>
<lb n="6936"/><span>bhádar cine Scuit agus na Picti ag argain agus ag milleadh</span>
<lb n="6937"/><span>na Breatan Móire, agus cuirid na Breathnaigh teachta</span>
<lb n="6938"/><span>go Honorius impir d'iarraidh cabhra air, agus ní dhearna</span>
<lb n="6939"/><span>acht scríobhadh chuca da iarraidh ortha a ndicheall do dhéanamh</span>
<lb n="6940"/><span>dóibh féin.  Agus táinig de sin go rabhadar na Breathnaigh</span>
<lb n="6941"/><span>aimsear imchian da éis sin fá leathtrom na Scot agus na</span>
<lb n="6942"/><span>bPict, agus da éis sin cuirid na Breathnaigh teachta arís</span>
<lb n="6943"/><span>don Róimh, agus do-níd casaoid truaighaigmhéil ar chruadháil</span>
<lb n="6944"/><span>na Scot is na bPict orra.  Cuirid Rómhánaigh léigion</span>
<lb n="6945"/><span>do shluagh armtha da bhfurtacht, agus ar rochtain na Breatan</span>
<lb n="6946"/><span>dóibh, tugadar féin agus na Scuit agus na Picti iomad</span>
<lb n="6947"/><span>coinbhliocht da chéile; agus ar mbeith tuirseach don tsluagh</span>
<lb n="6948"/><span>Rómhánach adubhradar ré Breathnachaibh múr nó cloidh do</span>
<lb n="6949"/><span>dhéanamh eatorra féin agus na droch-chomharsain do bhí aca</span>
<lb n="6950"/><span>is ná raibh ar breith dóibh féin gan tilleadh don Róimh.</span>
<lb n="6951"/></p>
</div>
<pb n="392"/>
<div><lb n="6952"/><p><span>L.</span></p>
<lb n="6953"/>
<lb n="6954"/><p><span>Dála na mBreathnach, iar n-imtheacht na Rómhánach uatha,</span>
<lb n="6955"/><span>tógbhuid cloidh fód ó mhuir go muir idir iad féin is Scuit is</span>
<lb n="6956"/><span>Picti.  Agus ar n-a chlos do chine Scuit agus do na Pictibh</span>
<lb n="6957"/><span>gur thréigeadar Rómhánaigh na Breathnaigh, lingid ar na</span>
<lb n="6958"/><span>Breathnachaibh agus bristear an cloidh agus airgthear an tír</span>
<lb n="6959"/><span>leo, gur bh'éigin do na Breathnachaibh teachta do chur an</span>
<lb n="6960"/><span>treas feacht go Rómhánchaibh 'gá iarraidh orra gan a léigean</span>
<lb n="6961"/><span>dá námhaid bheith ag déanamh a luit go díbhfeargach, amhail</span>
<lb n="6962"/><span>do bhádar.  Leis sin cuirid Rómhánaigh légion oile da</span>
<lb n="6963"/><span>bhfurtacht; agus ar rochtain na Breatan dóibh tugadar féin</span>
<lb n="6964"/><span>is Scuit is Picti iomad coinbhliocht da chéile, gur ruagadar</span>
<lb n="6965"/><span>Rómhánaigh tar teorainn an mhúir do luaidheamar amach iad.</span>
<lb n="6966"/><span>Agus ar bhfóirithin na mBreathnach mar sin dóibh, adubhradar</span>
<lb n="6967"/><span>na Rómhánaigh riú nachar shochar dóibh féin teacht ar eachtra</span>
<lb n="6968"/><span>da bhfurtacht ní budh mhó, agus a fhéachain créad an modh 'n-a</span>
<lb n="6969"/><span>bhféadfadaois iad féin do chumhdach nó do dhíon orra.  Ar</span>
<lb n="6970"/><span>n-imtheacht iomorro do shluagh na Rómhánach uatha do</span>
<lb n="6971"/><span>thionnscanadar an cloidh atá ó mhuir go muir idir Albain is</span>
<lb n="6972"/><span>Breatain do dhéanamh d'obair chloiche, agus ocht dtroighthe</span>
<lb n="6973"/><span>'n-a thighe, agus dá throigh déag d'airde ann, do réir Bheda</span>
<lb n="6974"/><span>san 5 ca. den chéidleabhar do Stair na Sacsan.  Mar do </span>
<lb n="6975"/><span>chualadar na Scuit agus na Picti gur chuireadar Rómhánaigh</span>
<lb n="6976"/><span>druim ré teacht d'fhurtacht na mBreathnach arís, cuirid</span>
<lb n="6977"/><span>cruinniughadh is coimhthionól ar iomad sluagh, is tugadar ucht</span>
<lb n="6978"/><span>ar an múr soin gur lingeadh leo tairis, is go dtugadar</span>
<lb n="6979"/><span>deargruathar na Breatan uile, ionnus gur bh'éigin do</span>
<lb n="6980"/><span>Bhreathnachaibh a gcathracha is a n-áruis do thréigean is dul</span>
<lb n="6981"/><span>da ndídean féin fá choilltibh is fá fhoraoisibh fásaigh, go nach</span>
<lb n="6982"/><span>bíodh do bhiadh aca acht feolmhach na mbeathadhach n-allta</span>
<lb n="6983"/><span>do-níthí do sheilg leo; agus an t-iarmhar do mhair do</span>
<lb n="6984"/><span>Bhreathnachaibh do scríobhadar go truaghaigmhéil go consul do bhí san</span>
<lb n="6985"/><span>Róimh dar bh'ainm Boetius ag iarraidh furtachta air, agus</span></p>
</div>
<pb n="394"/>
<div><lb n="6986"/><p><span>is eadh adubhradar go rabhadar féin i gcumhgach idir an</span>
<lb n="6987"/><span>námhaid agus an mhuir.  Óir an dream dhíobh do bheireadh</span>
<lb n="6988"/><span>aghaidh ar an muir, ag theitheadh rés an námhaid, do báithtí iad</span>
<lb n="6989"/><span>is an dream dhíobh do thilleadh ón muir do marbhthaoi leis an</span>
<lb n="6990"/><span>námhaid iad, amhail adeir Beda san 13 ca. don chéidleabhar</span>
<lb n="6991"/><span>do Stair na Sacsan ag aithfhriotal bhriathar na mBreathnach</span>
<lb n="6992"/><span>ag éagnach lé Rómhánchaibh ar fhoirneart na Scot agus</span>
<lb n="6993"/><span>na bPicti orra.  Ag so na briathra:</span></p>
<lb n="6994"/>
<lb n="6995"/><p><span>"Ruagaid na barbardhaigh gus an muir" ar siad ag</span>
<lb n="6996"/><span>labhairt ar na Scotaibh is ar na Pictibh "tillidh an mhuir iad</span>
<lb n="6997"/><span>ar na barbardhaibh, idir an dá chinéal báis-se marbhthar nó</span>
<lb n="6998"/><span>báidhtear sinn," ar siad.  As so is iontuigthe gurab mór an</span>
<lb n="6999"/><span>foirneart do bhí ag Scotaibh na hÉireann ar Bhreathnachaibh.</span>
<lb n="7000"/><span>Adeir Neinnius, sean-ughdar Breathnach, do réir Chroinic Sbíd,</span>
<lb n="7001"/><span>go raibhe leathtrom ag Scotaibh is ag Pictibh ar Bhreathnachaibh</span>
<lb n="7002"/><span>ré ré 40 bliadhan.  Agus adeir Camden ag teacht leis so:</span>
<lb n="7003"/><span>"Do fágbhadh i gcionn 500 bliadhan i ndiaidh Caesar do</span>
<lb n="7004"/><span>theacht don Bhreatain fá ainiocht na Scot is na bPicti í."</span>
<lb n="7005"/><span>Agus is iontuigthe sin a briathraibh Beda san 14 ca. don</span>
<lb n="7006"/><span>chéidleabhar céadna mar a n-abair ag labhairt ar Éireannchaibh:</span>
<lb n="7007"/><span>"Tillid," ar sé, "airgtheoiridhe aindiuide Éireannach</span>
<lb n="7008"/><span>da dtigh ar tí fillte go grod tar a n-ais."  As na briathraibh-se</span>
<lb n="7009"/><span>Béda is iontuigthe go dtugdaois Éireannaigh ruaig</span>
<lb n="7010"/><span>go minic d'argain na Breataine.</span></p>
<lb n="7011"/>
<lb n="7012"/><p><span>Dála na mBreathnach do bhádar aimsear imchian gan</span>
<lb n="7013"/><span>oirleach is gan argain ag Scotaibh agus ag Pictibh iar n-a</span>
<lb n="7014"/><span>dtréigean do Rómhánchaibh.  Níor bh'í so amháin anfhochain na</span>
<lb n="7015"/><span>mBreathnach an tan soin, acht do bhí eiriticeacht Phelagian</span>
<lb n="7016"/><span>ag saobhadh an phobail an tráth soin; agus is í comhairle ar</span>
<lb n="7017"/><span>ar cinneadh lé Breathnachaibh an tan soin, fios do chur go</span>
<lb n="7018"/><span>cléir na Fraingce aga iarraidh orra préaláide is lucht</span>
<lb n="7019"/><span>seanmóra do chur ón bhFraingc chuca do chlódh eriticeachta</span></p>
</div>
<pb n="396"/>
<div><lb n="7020"/><p><span>Phelagian.  Suidhid cliar na Fraingce i gcomhairle uime sin,</span>
<lb n="7021"/><span>agus is eadh do cinneadh leo dias naoimheaspog do chur do</span>
<lb n="7022"/><span>shíoladh an ghlainchreidimh dóibh, mar atá Germanus easpog</span>
<lb n="7023"/><span>Altisiodorensis is Lupus easpog Trecassenus; agus ar</span>
<lb n="7024"/><span>ndul dóibh ann rugadar buaidh ar na heiriticibh.</span></p>
<lb n="7025"/>
<lb n="7026"/><p><span>Tar a ndubhramar do bhíodh cogadh gnáthach idir na Scuit</span>
<lb n="7027"/><span>is na Breathnaigh go haimsir Uortiger fá rí ar an mBreatain</span>
<lb n="7028"/><span>an tan fá haois don Tighearna 447.  Gidheadh táinig</span>
<lb n="7029"/><span>d'ainmhianaibh is d'uaill is do pheachaidhibh na mBreathnach</span>
<lb n="7030"/><span>an tráth soin go dtug Dia an lámh i n-uachtar ag Scotaibh</span>
<lb n="7031"/><span>is ag Pictibh orra, ionnus gur bha héigean dóibh Horsus</span>
<lb n="7032"/><span>is Hingistus go n-a sluagh Gearmáineach do thabhairt do</span>
<lb n="7033"/><span>chongnamh leo i n-aghaidh na Scot is na bPict, go ndearna</span>
<lb n="7034"/><span>Dia sciuirseadha do na Gearmáinibh sin ré cur na mBreathnach</span>
<lb n="7035"/><span>a flaitheas iomlán na Breatan ó shoin.  Atáid croinice</span>
<lb n="7036"/><span>na Breatan aga fhaisnéis, amhail chuireas Stoo san treas</span>
<lb n="7037"/><span>leathanach is caogad san chéadrámh da Chroinic, do cuireadh</span>
<lb n="7038"/><span>i gclódh i Lonndain an tan fá haois don Tighearna 1614,</span>
<lb n="7039"/><span>gur marbhadh 480 d'uaislibh na Breatan i bhfeall lé Sacsaibh,</span>
<lb n="7040"/><span>gur chuir Aurelius Ambrosius rí na Breatan an tan soin</span>
<lb n="7041"/><span>fá deara na clocha rug Merlin go Breathnaibh ó Shliabh</span>
<lb n="7042"/><span>gCláire san Mhumhain do thógbháil mar shéadchomharthaibh ar</span>
<lb n="7043"/><span>an láthair 'n-ar marbhadh na huaisle sin.  Agus fós is ann</span>
<lb n="7044"/><span>san áit chéadna do hadhnaiceadh é féin.  Agus is é fá hainm</span>
<lb n="7045"/><span>don áit an tan soin Chorea Gigantum.  Agus is é ainm na</span>
<lb n="7046"/><span>háite anois Stone Henge ar Maigh Salsburie; agus adeir</span>
<lb n="7047"/><span>an t-ughdar céadna gurab ón Afric tugadar Gaedhil na</span>
<lb n="7048"/><span>clocha céadna; agus adeir Monomotensis nach tugadh dá</span>
<lb n="7049"/><span>chloich a héinchrích dhíobh.</span></p>
<lb n="7050"/>
<lb n="7051"/><p><span>As so is iontuigthe go gcleachtaoi lé Gaedhealaibh dul</span>
<lb n="7052"/><span>don Aifric da hargain, agus da réir sin go rabhadar</span>
<lb n="7053"/><span>neartmhar i dtíribh oile ó Éirinn amach; agus cibé do chuirfeadh</span>
<lb n="7054"/><span>i n-iongantas na neithe-se nó ag a mbiadh díchreideamh</span>
<lb n="7055"/><span>orra, biadh a mhilléan aige air féin, tré gan na scríbhne</span>
<lb n="7056"/><span>d'fhaicsin nó do chuardughadh.  Oir  is minic bhíos ainbhfios na</span></p>
</div>
<pb n="398"/>
<div><lb n="7057"/><p><span>fírinne ar neach tré gan aithidhe do dhéanamh ar sheinscríbhnibh</span>
<lb n="7058"/><span>na sean, do réir mar adeir Macrobius libro 6 Saturnalium,</span>
<lb n="7059"/><span>mar a n-abair: "Is iomdha ní 'n-a ainbhfios orainn nach</span>
<lb n="7060"/><span>biadh 'n-a fhoilcheas orainn dá mbeadh caidreamh againn</span>
<lb n="7061"/><span>ar léaghthóireacht na sean"; ionnus dá nochtar linne go</span>
<lb n="7062"/><span>raibhe cíoscháin ag na Scotaibh is ag na Pictibh ar na</span>
<lb n="7063"/><span>Breathnachaibh, agus nach creidfeadh an léaghthóir sinn, léaghadh</span>
<lb n="7064"/><span>sé croinic Chamden agus do-ghéabhaidh na briathra-so</span>
<lb n="7065"/><span>innte: "Do cuireadh na Breathnaigh fá chíoscháin na Scot</span>
<lb n="7066"/><span>is na bPict an tan fá haois don Tighearna 446."  Nó dá</span>
<lb n="7067"/><span>luaidhtear linn gur múchadh na Picti leis na Scotaibh an</span>
<lb n="7068"/><span>tan fá rí ar Albain Cinnéide mac Ailpín i gcionn 839</span>
<lb n="7069"/><span>mbliadhan iar ngein Chríost, léaghadh croinic Chamden is</span>
<lb n="7070"/><span>do-ghéabhaidh faisnéis an neithe céadna innte.  Nó dá luaidhtí</span>
<lb n="7071"/><span>linn nar ghabh cine eachtrann san bhioth urlamhas iomlán</span>
<lb n="7072"/><span>Éireann acht na dronga do áitigh í féin diaidh i ndiaidh, mar</span>
<lb n="7073"/><span>atá Partholón clanna Neimhidh Fir Bholg is Tuatha Dé</span>
<lb n="7074"/><span>Danann is mic Mhíleadh, do féadfaidhe nach creidfidhe sinn</span>
<lb n="7075"/><span>muna bhfaiceadh an léaghthóir an ní scríobhas Gulielmus</span>
<lb n="7076"/><span>Nubrigensis ag labhairt ar Éirinn san 26 ca. don dara</span>
<lb n="7077"/><span>leabhar da stair, mar a n-abair: "Níor luigh Éire riamh</span>
<lb n="7078"/><span>fá chumhacht coigcríche."  Mar an gcéadna ma cuirim síos</span>
<lb n="7079"/><span>annso ar Niall Naoighiallach neithe nachar chlos don léaghthóir</span>
<lb n="7080"/><span>roimhe so, measadh go bhfuil laoi nó leitir againn lé</span>
<lb n="7081"/><span>dearbhughadh gach neithe da gcuirthear síos linn annso.</span>
<lb n="7082"/></p>
</div>
<pb n="400"/>
<div><lb n="7083"/><p><span>LI.</span></p>
<lb n="7084"/>
<lb n="7085"/><p><span>Léaghthar linn i mbeathaidh Phádraig, fuaramar scríobhtha</span>
<lb n="7086"/><span>i seinleabhar meamruim, mar aon lé beathaidh Mochuda</span>
<lb n="7087"/><span>agus Abbáin agus naomh oile, gurab Breathnach Pádraig.</span>
<lb n="7088"/><span>Ag so briathra an tseinleabhair: "Pádraig," ar sé,</span>
<lb n="7089"/><span>"Breathnach iar n-a bhreith san bhaile darab ainm Nemptor</span>
<lb n="7090"/><span>i Maigh na bhFianbhoth ó thuismheidhtheoiribh cráibhtheacha diadha."</span>
<lb n="7091"/><span>Adeir arís san áit chéadna na briathra-so síos: "Iar</span>
<lb n="7092"/><span>n-argain iomorro iomad críoch san mBreatain do Scotaibh</span>
<lb n="7093"/><span>ó Éirinn, mar aon ré n-a rígh féin, Niall Naoighiallach, i</span>
<lb n="7094"/><span>n-aghaidh fhlaithis na Rómha, do hairgeadh go mór an Bhreatain</span>
<lb n="7095"/><span>leo ar dtús an leith thuaidh dhi, agus iar ndíbirt na sean-fhoirne</span>
<lb n="7096"/><span>aiste, do áitigheadar Éireannaigh féin innte."</span></p>
<lb n="7097"/>
<lb n="7098"/><p><span>Adeir an t-ughdar céadna san áit chéadna go dtáinig de</span>
<lb n="7099"/><span>so trí ríoghachta do bheith san mBreatain Mhóir mar atá</span>
<lb n="7100"/><span>Scotia Anglia is Britannia.  Adeir an t-ughdar céadna</span>
<lb n="7101"/><span>gurab fán am-so, ar mbeith do Niall Naoighiallach san</span>
<lb n="7102"/><span>eachtra-so ag plandughadh Dál Riada i nAlbain, do chuaidh</span>
<lb n="7103"/><span>cabhlach Éireannach don áit iona raibhe Pádraig 'n-a chomhnuidhe.</span>
<lb n="7104"/><span>Ag so briathra an ughdair: "Do chuaidh," ar sé,</span>
<lb n="7105"/><span>"Fan am-so cabhlach Éireannach do chreachadh na críche 'n-a</span>
<lb n="7106"/><span>raibhe an Naomh Pádraig agus mar fá gnáth lé hÉireannchaibh</span>
<lb n="7107"/><span>tugadar iomad do bhraighdibh leo agus Naomh Pádraig</span>
<lb n="7108"/><span>mar aon riú i n-aois a shé mbliadhan ndéag, agus dá shiair</span>
<lb n="7109"/><span>dó, mar atá Lupida is Darerca, agus tugadh Naomh</span>
<lb n="7110"/><span>Pádraig 'n-a bhrághaid i nÉirinn an naomhadh bliadhain de</span>
<lb n="7111"/><span>fhlaitheas Néill ríogh Éireann do bhí go neartmhar seacht</span>
<lb n="7112"/><span>mbliadhna fichead i bhflaitheas Éireann is lér hairgeadh an</span></p>
</div>
<pb n="402"/>
<div><lb n="7113"/><p><span>Breatain is Sacsa gus an muir atá idir Shacsaibh is an</span>
<lb n="7114"/><span>bhFraingc."  As na briathraibh réamhráidhte is inchreidthe go</span>
<lb n="7115"/><span>ndeachaidh Niall Naoighiallach don Bhreatain Mhóir is gur</span>
<lb n="7116"/><span>ghabh neart innte.</span></p>
<lb n="7117"/>
<lb n="7118"/><p><span>Measaim fós gurab ré linn Néill do bheith ag gabháil</span>
<lb n="7119"/><span>neirt san mBreatain Mhóir, do chuir cabhlach d'argain imill</span>
<lb n="7120"/><span>na Fraingce don chrích ré ráidhtear Armorica, da ngairthear</span>
<lb n="7121"/><span>anois an Bhreatain Bheag, agus gurab aiste tugadh Pádraig</span>
<lb n="7122"/><span>go n-a dhá shiair i mbroid.  Is móide mheasaim fírinne</span>
<lb n="7123"/><span>an neithe-se máthair Phádraig do bheith 'n-a siair ag Mártain</span>
<lb n="7124"/><span>do bhí 'n-a easpog Toron san bhFraingc, is mar léaghthar</span>
<lb n="7125"/><span>linn i seinleabhar 'n-a bhfuil beatha Phádraig i nGaedhilg</span>
<lb n="7126"/><span>gurab ó Armorica tugadh Pádraig agus a dhá shiair i</span>
<lb n="7127"/><span>mbroid.</span></p>
<lb n="7128"/>
<lb n="7129"/><p><span>Is cosmhail fós ar mbeith do Niall an tan soin ag</span>
<lb n="7130"/><span>gabháil neirt na Breataine Móire, gurab as an mBreatain</span>
<lb n="7131"/><span>do chuir cabhlach go himeall na Fraingce mar a raibhe</span>
<lb n="7132"/><span>Pádraig agus an drong táinig i mbroid leis.  Agus fós</span>
<lb n="7133"/><span>léaghthar linn i seinleabhraibh an tseanchusa go dtugadh</span>
<lb n="7134"/><span>géill as an bhFraingc go Niall, agus measaim gurab díobh</span>
<lb n="7135"/><span>sin Pádraig.</span></p>
<lb n="7136"/>
<lb n="7137"/><p><span>Dála Néill iomorro iar dtabhairt iomad do bhraighdibh</span>
<lb n="7138"/><span>na Breataine leis tig i nÉirinn go sluagh mór do Bhreathnachaibh</span>
<lb n="7139"/><span>agus d'Éireannchaibh 'n-a fhochair; is do-ní tionól,</span>
<lb n="7140"/><span>tuilleadh sluagh, agus cuiris scéala go hAlbain go taoiseach</span>
<lb n="7141"/><span>Dál Riada da rádh ris é féin go líon a shluaigh da leanmhain</span>
<lb n="7142"/><span>don Fhraingc.</span></p>
<lb n="7143"/>
<lb n="7144"/><p><span>Triallais iomorro Niall leis sin don Fhraingc go sluagh</span>
<lb n="7145"/><span>líonmhar maille ris, agus ar mbeith ag argain na Fraingce</span>
<lb n="7146"/><span>láimh lé sruth Loor dhó, is ann rug taoiseach Dál Riada air</span>
<lb n="7147"/><span>go n-a shluagh.  Agus tarla fán am soin rí Laighean ar</span>
<lb n="7148"/><span>ionnarbadh ó Niall i nAlbain ar chomairce Ghabhráin mic</span>
<lb n="7149"/><span>Domhanghuirt taoiseach Dál Riada; agus an tan do chuaidh</span>
<lb n="7150"/><span>an Gabhrán céadna i ndiaidh Néill don Fhraingc, do chuaidh</span>
<lb n="7151"/><span>Eochaidh mar aon ris ann.  Gidheadh níor lámh Eochaidh dul</span></p>
</div>
<pb n="404"/>
<div><lb n="7152"/><p><span>do láthair Néill, agus iar suidhe do Niall ar bruach an</span>
<lb n="7153"/><span>innbhir, téid Eochaidh don leith oile don abhainn i ndoire coille</span>
<lb n="7154"/><span>do bhí ann, agus do-ní soighead d'inneall 'n-a bhogha, go dtug</span>
<lb n="7155"/><span>urchar do Niall, gur chuir tré n-a chorp í, go bhfuair bás do</span>
<lb n="7156"/><span>láthair.</span></p>
<lb n="7157"/>
<lb n="7158"/><p><span>Is é adhbhar imreasain tarla idir Eochaidh is Niall, mar do</span>
<lb n="7159"/><span>thogair Eochaidh suidhe i dTeamhraigh 'n-a rígh fá bhrághaid</span>
<lb n="7160"/><span>Néill, agus ar mbeith naoi dtráth i dTeamhraigh dó, táinig</span>
<lb n="7161"/><span>draoi deigheolach 'n-a láthair is adubhairt ris nar dhlightheach</span>
<lb n="7162"/><span>dó geasa na Teamhrach do choill.  "Óir is da geasaibh," ar</span>
<lb n="7163"/><span>sé, "gan rí do shuidhe innte ré flaitheas Éireann do ghabháil</span>
<lb n="7164"/><span>go ngabhadh nasc niadh fá n-a bhrághaid."  Ionann sin ré a</span>
<lb n="7165"/><span>rádh agus go ngabhadh grádha Ridire Gaiscidh.  Óir amhail</span>
<lb n="7166"/><span>adeirthear miles torquatus ré ridire gaiscidh, is mar sin</span>
<lb n="7167"/><span>adeirthear nia naisc i nGaedhilg ris an ngaisceadhach do</span>
<lb n="7168"/><span>ghabhadh nasc nó slabhra fá 'n-a bhrághaid.  Ionann iomorro</span>
<lb n="7169"/><span>nia is gaisceadhach nó tréinfhear, agus is ionann nasc is</span>
<lb n="7170"/><span>slabhra.</span></p>
<lb n="7171"/>
<lb n="7172"/><p><span>Dála Eochach mar do chualaidh teagasc an druadh, tréigis</span>
<lb n="7173"/><span>Teamhair is léigis an ríghe dhe.  Tig Niall da éis sin agus</span>
<lb n="7174"/><span>suidhis i dTeamhraigh is gabhais flaitheas Éireann, agus do</span>
<lb n="7175"/><span>hionnarbadh Eochaidh go hAlbain leis i ndiaidh iomad</span>
<lb n="7176"/><span>coinbhleachta do theagmháil eatorra; gonadh tríd sin do marbhadh</span>
<lb n="7177"/><span>Niall lé hEochaidh, amhail adubhramar thuas.  Adhbhar oile</span>
<lb n="7178"/><span>fós easaonta do bhí aca, ar mbeith d'Eochaidh ag triall ó</span>
<lb n="7179"/><span>Theamhraigh go Laighnibh tarla go teach Laidchinn mic</span>
<lb n="7180"/><span>Bairrcheadha draoi Néill é, agus ar mbeith ann sin dó, do rinne</span>
<lb n="7181"/><span>mac an druadh iomarbháidh chainnte ré hEochaidh is marbhais</span>
<lb n="7182"/><span>Eochaidh tríd sin é.</span></p>
<lb n="7183"/>
<lb n="7184"/><p><span>Téid iomorro an draoi da chasaoid sin ré Niall, agus</span>
<lb n="7185"/><span>iarrais air teacht do dhíoghail a mhic ar Laighnibh; agus</span>
<lb n="7186"/><span>ré greasacht an druadh tig Niall tromshluagh tairpeach</span>
<lb n="7187"/><span>d'airgean Laighean; agus ar rochtain Laighean dóibh, ní</span>
<lb n="7188"/><span>ghéabhadh an draoi ó Niall cumhaidh na ceathra do ghabháil</span></p>
</div>
<pb n="406"/>
<div><lb n="7189"/><p><span>ó Laighnibh, gan corp Eochach d'fhagháil ar urlamhas Néill.</span>
<lb n="7190"/><span>Agus do sheachna Laighin do lot tig Eochaidh ar urlamhas</span>
<lb n="7191"/><span>Néill; agus tug an draoi fá deara Eochaidh do cheangal don</span>
<lb n="7192"/><span>chairthe chloiche atá ré a fhaicsin don leith thiar don tSláine</span>
<lb n="7193"/><span>idir Chill Bhrighde is Tulaigh Ó bhFeidhlimidh, agus is amhlaidh</span>
<lb n="7194"/><span>atá an cairthe sin 'n-a sheasamh agus í ard leathan is í</span>
<lb n="7195"/><span>tollta 'n-a hiomuachtar; agus fá héigean d'Eochaidh a dhruim</span>
<lb n="7196"/><span>do chur ris an gcloich agus é 'n-a sheasamh, agus slabhra</span>
<lb n="7197"/><span>iarnaidhe fá n-a chom, agus dá cheann an tslabhra trés an</span>
<lb n="7198"/><span>bpoll do bhí san chairthe, agus luirgfhearsad imreamhar iarnaidhe</span>
<lb n="7199"/><span>trés an dá lúib do bhí ar cheann an tslabhra.  Agus</span>
<lb n="7200"/><span>mar do mhothuigh an draoi ar an ordughadh soin é, ollmhuighthear</span>
<lb n="7201"/><span>leis naonbhar laoch da mharbhadh.</span></p>
<lb n="7202"/>
<lb n="7203"/><p><span>Mar do chonnairc Eochaidh an laochraidh da ionnsaighe ar</span>
<lb n="7204"/><span>tí a mharbhtha, tug criothnughadh curaidh go calma air féin,</span>
<lb n="7205"/><span>agus leis sin sníomhthar an slabhra is bristear an luirgfhearsad</span>
<lb n="7206"/><span>leis, agus téid ar éigin ón laochraidh iar marbhadh</span>
<lb n="7207"/><span>druinge dhíobh; is ní haithristear a bheag da scéalaibh go</span>
<lb n="7208"/><span>rochtain i nAlbain dó, ar chomairce Ghabhráin mic Domhanghuirt,</span>
<lb n="7209"/><span>amhail adubhramar; gonadh é sin an dara fáth</span>
<lb n="7210"/><span>faltanais do bhí aige ré Niall.</span>
<lb n="7211"/></p>
</div>
<pb n="408"/>
<div><lb n="7212"/><p><span>LII.</span></p>
<lb n="7213"/>
<lb n="7214"/><p><span>Ar mbeith iomorro d'Eochaidh san deoraidheacht soin i</span>
<lb n="7215"/><span>nAlbain, adeirid drong go dtarla bean Ghabhráin, Ingheanach</span>
<lb n="7216"/><span>a hainm, is bean Eochach Feidhlim, inghean Chobhthaigh mhic</span>
<lb n="7217"/><span>Dáthí, torrach i n-aoinfheacht, agus is i n-aonoidhche do bhádar ré</span>
<lb n="7218"/><span>niodhnaibh.  Cuirthear an dias ban i n-aointeach, gan 'n-a</span>
<lb n="7219"/><span>bhfochair acht iad araon, agus forfhaire ó Ghabhrán da</span>
<lb n="7220"/><span>gcoimhéad don leith amuigh.  Dála na mban, rug bean Ghabhráin</span>
<lb n="7221"/><span>inghean agus bean Eochach dias mac.  Ní bheireadh</span>
<lb n="7222"/><span>iomorro bean Ghabhráin do shíor acht clann inghean; agus</span>
<lb n="7223"/><span>mar tharla dias mac ag mnaoi Eochach iarrais bean Ghabhráin</span>
<lb n="7224"/><span>mac don dá mhac ar mhnaoi Eochach, agus aontuighis bean</span>
<lb n="7225"/><span>Eochach sin.  Mar do mhothuigheadar lucht an teaghlaigh do </span>
<lb n="7226"/><span>bhí san bhforaire na mná ar mbreith chloinne, fiafruighid don</span>
<lb n="7227"/><span>ríoghain créad an ghein rug.  Nochtais sise go rug mac is</span>
<lb n="7228"/><span>inghean is go rug bean Eochach mac.  Fá lúthgháireach cách de</span>
<lb n="7229"/><span>sin.  Agus an mac soin ráinig an ríoghan ó mhnaoi Eochach,</span>
<lb n="7230"/><span>do baisteadh é agus tugadh Aodhán mac Gabhráin d'ainm</span>
<lb n="7231"/><span>air; agus an dara mac d'Eochaidh, tugadh Brandubh mac</span>
<lb n="7232"/><span>Eochach d'ainm air.  Agus da éis sin táinig Eochaidh agus a</span>
<lb n="7233"/><span>mhac leis i nÉirinn gur ghabh ríghe Laighean dó féin.</span></p>
<lb n="7234"/>
<lb n="7235"/><p><span>Tréimhse fhada iomorro da éis sin, fuair Gabhrán taoiseach</span>
<lb n="7236"/><span>Dál Riada, fá rí Alban, bás; is gabhais Aodhán flaitheas</span>
<lb n="7237"/><span>Alban da éis, agus táinig d'ionnradh is d'argain Éireann is</span>
<lb n="7238"/><span>d'iarraidh a gabhála, ar mbeith do shliocht Chairbre Ríoghfhada</span>
<lb n="7239"/><span>dó féin.  Tigid fuireann mhór d'fhearaibh Sacsan Alban is</span>
<lb n="7240"/><span>Breatan leis, agus ar rochtan i dtír i nÉirinn dóibh, tugadar</span>
<lb n="7241"/><span>ucht ar Laighnibh do lot ar dtús.  Tarla iomorro</span></p>
</div>
<pb n="410"/>
<div><lb n="7242"/><p><span>Brandubh mac Eochach fan am soin i ríghe Laighean; agus</span>
<lb n="7243"/><span>cuiris Aodhán teachta chuige d'iarraidh giall air ré bheith</span>
<lb n="7244"/><span>fá chíoscháin dó féin nó go ndiongnadh críoch Laighean uile</span>
<lb n="7245"/><span>d'argain.  Ar mbeith do Bhrandubh imshníomhach fán dáil sin,</span>
<lb n="7246"/><span>adubhairt a mháthair ris meisneach do bheith aige agus go</span>
<lb n="7247"/><span>gcoiscfeadh féin Aodhán de.  Leis sin téid an mháthair go</span>
<lb n="7248"/><span>foslongphort Aodháin, is iar rochtain ann sin di, fiafruighis</span>
<lb n="7249"/><span>d'Aodhán créad as a dtáinig do lot Laighean.  "A chailleach,"</span>
<lb n="7250"/><span>ar sé, "ní dleaghair díom scéala do thabhairt duit-se ar sin."</span>
<lb n="7251"/><span>"Masa cailleach mé," ar sise, "is cailleach do mháthair; agus</span>
<lb n="7252"/><span>atá cómhradh cogair agam ré a dhéanamh riot."  Leis sin téid</span>
<lb n="7253"/><span>i bhfód fá leith ria.  "A Aodháin," ar sí, "do innis mé dhuit</span>
<lb n="7254"/><span>gur chailleach do mháthair, agus innisim anois duit gur mé</span>
<lb n="7255"/><span>féin í, agus da réir sin gurab dearbhráthair dhuit Brandubh.</span>
<lb n="7256"/><span>Uime sin cuir fios i nAlbain ar an máthair atá id leith, is</span>
<lb n="7257"/><span>aidmheochaidh sí im láthair-se gurab mé féin do mháthair; agus</span>
<lb n="7258"/><span>go rochtain a chéile dhúinn, gabh iomat gan milleadh Laighean</span>
<lb n="7259"/><span>do dhéanamh."</span></p>
<lb n="7260"/>
<lb n="7261"/><p><span>Do-níthear leis a ndubhairt an bhean; is ar rochtain</span>
<lb n="7262"/><span>do láthair a chéile do na mnáibh admhuighis ríoghan na</span>
<lb n="7263"/><span>hAlban gurab í máthair Bhranduibh do rug Aodhán agus</span>
<lb n="7264"/><span>ar n-a chlos soin dhó, do cheangail ar na mnáibh rún maith do</span>
<lb n="7265"/><span>dhéanamh ar an gcúis d'eagla go gcaillfeadh féin ríoghacht</span>
<lb n="7266"/><span>Alban ag Dál Riada da mbeith fios na dála aca.  Leis</span>
<lb n="7267"/><span>sin cuiris fios i ndáil Bhranduibh gur cheangladar araon</span>
<lb n="7268"/><span>cáirdeas ré chéile; is fágbhais Aodhán an tír gan díoth do</span>
<lb n="7269"/><span>dhéanamh innte.  Gidheadh cheana níor bha mac don Eochaidh-se</span>
<lb n="7270"/><span>mac Éanna Cinnsealaigh an Brandubh-so fá rí Laighean,</span>
<lb n="7271"/><span>amhail bhus follus san dara leabhar don stair-se.</span></p>
<lb n="7272"/>
<lb n="7273"/><p><span>Dála Néill, ar a bhfuilmíd ag tráchtadh, is líonmhar atáid</span>
<lb n="7274"/><span>a shliocht i nÉirinn ón ochtar mac táinig uaidh.  Gidheadh ní</span>
<lb n="7275"/><span>hinneosfam annso iad, do bhrígh gurab mian linn go foirleathan</span>
<lb n="7276"/><span>labhairt orra i ngabhlughadh chloinne Míleadh.  Is</span>
<lb n="7277"/><span>uime iomorro ghairmthear Niall Naoighiallach don rígh-se, do</span>
<lb n="7278"/><span>bhrígh gur ghabh sé naoi ngéill, nó naoi mbraighde, a cúig díobh</span></p>
</div>
<pb n="412"/>
<div><lb n="7279"/><p><span>ó chúigeadhaibh Éireann, agus a ceathair a hAlbain; gonadh</span>
<lb n="7280"/><span>aire sin do rinne an file na roinn-se síos:</span></p>
<lb n="7281"/>
<lb n="7282"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="7283"/><span>Mac Eochaidh ard n-ordan,</span>
<lb n="7284"/><span>Niall nár i ngach ardbhladh;</span>
<lb n="7285"/><span>Gabhais ríghe réimeann</span>
<lb n="7286"/><span>Éireann agus Alban.</span></p>
<lb n="7287"/>
<lb n="7288"/><p><span>Gabhais giall gach cóigidh</span>
<lb n="7289"/><span>I nÉirinn tré ardghoil;</span>
<lb n="7290"/><span>Tug fá a réir gan tárbhrath</span>
<lb n="7291"/><span>Cheithre géill a hAlbain.</span></p>
<lb n="7292"/>
<lb n="7293"/><p><span>Gonadh de baoi dhó-san,</span>
<lb n="7294"/><span>I dtoraibh na bhfiatach,</span>
<lb n="7295"/><span>Ré hór na ríogh rathach,</span>
<lb n="7296"/><span>Niall Naoighiallach niatach.</span></p>
<lb n="7297"/>
<lb n="7298"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="7299"/><span>Do ghabh Dáthí mac Fiachrach mic Eochach Muighmheadhóin mic</span>
<lb n="7300"/><span>Muireadhaigh Tírigh mic Fiachrach Sraibhthine mic Cairbre</span>
<lb n="7301"/><span>Lithfeachair mic Cormaic mic Airt Aoinfhir mic Cuinn Chéadchathaigh</span>
<lb n="7302"/><span>do shíol Éireamhóin ríoghacht Éireann 23 bliadhna.</span>
<lb n="7303"/><span>Fial inghean Eochach ó ráidhtear Cruachán Féile an chéidbhean</span>
<lb n="7304"/><span>do bhí aige.  An dara bean Eithne inghean Órach máthair</span>
<lb n="7305"/><span>Oiliolla Muilt.  An treas bean do bhí aige da ngairthí</span>
<lb n="7306"/><span>Ruadh inghean Airtigh Uichtleathain mic Fir Chonga máthair</span>
<lb n="7307"/><span>Fhiachrach Ealgaigh, agus is da bhreith fuair bás.  Fearadhach</span>
<lb n="7308"/><span>fá hainm díleas dó ar dtús; agus is uime do gairthí Dáthí</span>
<lb n="7309"/><span>dhe, ionann iomorro dáthí is tapaidh; agus is ar a thapacht</span>
<lb n="7310"/><span>do ghabhadh a arm air do lean an forainm Dáthí dhe.  Agus</span>
<lb n="7311"/><span>is amhlaidh do marbhadh Dáthí .i. saighnéan teintighe do thuitim</span>
<lb n="7312"/><span>'n-a mhullach ó neamh ar mbeith ag déanamh congcais ar an</span>
<lb n="7313"/><span>bhFraingc dó; agus is láimh ré Sliabh Alpa do marbhadh é,</span>
<lb n="7314"/><span>tré dhíoghaltas Dé, mar gur hairgeadh leis dúirtheach</span>
<lb n="7315"/><span>díthreabhaigh naomhtha dar bh'ainm Parmenius lér malluigheadh</span>
<lb n="7316"/><span>é.  Agus ar n-a mharbhadh amhlaidh sin, tugadar a mhuinntear</span>
<lb n="7317"/><span>a chorp leo i nÉirinn, gur hadhlaiceadh i Roilig na Ríogh i</span>
<lb n="7318"/><span>gCruachain é.</span></p>
<lb n="7319"/>
<lb n="7320"/><p><span>FINIS LIBRI PRIMI.</span></p>
<lb n="7321"/>
<lb n="7322"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Foras Feasa ar Éirinn II

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Foras Feasa ar Éirinn II

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
