Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Caithréim Conghail Cláiringhnigh</title><author><name type="main">Anaithnid; Eag. MacSweeney, P.M.</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L045</note>
                         <note type="L">2</note>
                         <note type="B">1650c 17L</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L045</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Caithréim Conghail Cláiringhnigh</title><author>Anaithnid; Eag. MacSweeney, P.M.</author><imprint><publisher>Londain: I.T.S.</publisher><date>1650c 17L</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>Caithréim Conghail Cláiringhnigh.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>An Chéad Cuid.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Righ ro ghabhustair Righe n-Éirionn darbho comhainm Lughaidh</span>
<lb n="6"/><span>Luaighne mac Ionnadmhair mhic Nia Seadhmuin do chloinn</span>
<lb n="7"/><span>Eimir Fhinn mhic Milidh, agus ó do ghabhsidein geill agus teannta</span>
<lb n="8"/><span>agus treabhaire Éirionn do chóraigh riogha ar chóigedhaibh a n-Éirinn</span>
<lb n="9"/><span>re a aimsir .i. tuccustair righe dhá chóigeadh Mumhan do</span>
<lb n="10"/><span>Deaghaidh mac Sin, agus as aige do bhí an chlann oirdheirc .i.</span>
<lb n="11"/><span>xl mac amhuil asbeart an file:</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="14"/><span>Deich mic fhichiod ag Deaghaidh</span>
<lb n="15"/><span>Do chloinn as fearr fo dheaghail</span>
<lb n="16"/><span>Is mic eile air anuas,</span>
<lb n="17"/><span>Comhlann caogadh ar chomhchruas.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="20"/><span>Agus Conrach cas a righe chóigidh Connacht, Art mac Sciolmuinn</span>
<lb n="21"/><span>a righe Laighion; agus do righne Lughaidh Luaighne anfhlaith mhór</span>
<lb n="22"/><span>for Olltaibh ann sin .i. do orrduigh dha righ forra agus as</span>
<lb n="23"/><span>é cédrigh do ríoghaibh Éirionn do orrduigh dhá righ for</span>
<lb n="24"/><span>Olltaibh ariamh é; uair tugustair an leath tuaisgeartach</span>
<lb n="25"/><span>d'Ulltaibh do Chonghal Cláiringhneach mac Rudhruidhe .i. ó</span>
<lb n="26"/><span>Mhulladh go Beinn m-Boirce, agus tuccustair an leath deisgeartach</span>
<lb n="27"/><span>d'Fheargus mac Leide .i. ó Bhanna go Drobhaois.</span>
<lb n="28"/><span>Ba h-olc tráth do bhádar Ulaidh re righe an dá righ sin, óir</span>
<lb n="29"/><span>ba sladach síntioch, sáruightheach, fóbartach, foiréignioch do </span>
<lb n="30"/><span>bhádar, agus do bhí cách dhíbh ag cuimhniughadh a nuafhola agus a</span>
<lb n="31"/><span>sheanfhola dha chéile.</span>
<lb n="32"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="33"/><p><span>Do rónadh cómhairle ag maithibh Uladh agus clannaibh</span>
<lb n="34"/><span>Rughruidhe uile a n-Eamhuin mhín-aluinn Mhacha a bfhéugmuis</span>
<lb n="35"/><span>an dá righ sin, agus as íad so na maithe táinic ann .i. Fachtna</span>
<lb n="36"/><span>Fathaidh mac Rosa ruaidh mhic Rughruidhe, agus Uitheachair athair</span>
<lb n="37"/><span>Cealtchair, agus Aimhergin athair Conuill Chearnaigh, agus Niall</span>
<lb n="38"/><span>Níamhghlonnach mac Rosa, agus Carbhraeth mac Luighdhioch athair</span>
<lb n="39"/><span>Bhricne, agus Lughaidh féin.  "As olc dhuinn amh," ar síad,</span>
<lb n="40"/><span>"an righe so do orrduigh Righ Éirionn oruinn."  "Nach bhfidir</span>
<lb n="41"/><span>sibhsi, a fhiora," bhar Fachtna Fionn File, "gurab do mhilleadh</span>
<lb n="42"/><span>bhur ccóigidhsi tugustair righ Éirionn an t-anfhlaithios-so</span>
<lb n="43"/><span>foruibh oir?  Ní measa bhur rioghdhamhna ionaid rioghdhamhna</span>
<lb n="44"/><span>Éireann ar cheana."  "Dobhéarsa cómhairle dhaoibhsi, a</span>
<lb n="45"/><span>fhiora," bhar Carbhraeth mac Luighdhioch.  "Ca cómhairle sin</span>
<lb n="46"/><span>alé?" bhar íadsan.  "Déantar comhfhuireadh fleidhe móire</span>
<lb n="47"/><span>agaibhse isan árdbhaile oireaghdha-sa .i. a n-Eamhuin agus</span>
<lb n="48"/><span>bithi uile ag turgnamh agus ag comhmóradh na fleidhe sin, agus an</span>
<lb n="49"/><span>tan bhus urrlamh an fhleadh tabharthar Ulaidh uile um an</span>
<lb n="50"/><span>dá righ atá forra do thochaithiomh na fleidhe, agus ó bhéid Ulaidh</span>
<lb n="51"/><span>uile ann gabhthar libhsi an dá rígh sin agus marbhthar agaibh íad,</span>
<lb n="52"/><span>agus iar sin tabharthar Righe an choigidh d'éinfhear agaibh as a</span>
<lb n="53"/><span>h-aithle, agus cosnaidh righe n-Éirionn daoibh féin amhail ba ghnáth</span>
<lb n="54"/><span>libh ariamh roimhe."  As í sin cómhairle ar ar chinnsiod maithe</span>
<lb n="55"/><span>Uladh, agus do rinneadh an fhleadh mhór sin aca no gurbh urlamh í</span>
<lb n="56"/><span>nach raibhe uireasbhaidh iona féaccmuis acht iolar sluaigh agus</span>
<lb n="57"/><span>sochraidhe d'fhagháil d'a tochaithsiomh, agus as íad sin dob'ussa</span>
<lb n="58"/><span>d'fhagháil ann.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Do thionóladar Ulaidh uile um an dá righ do bhádar</span>
<lb n="61"/><span>forra go h-Eamhuin Mhacha.  Do h-easradh agus do h-úrlúacradh</span>
<lb n="62"/><span>righ-theach na h-Eamhna, agus do dheisighdur an dá righ sin ar</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="63"/><p><span>colbhadhaibh cúmhdach glana an tighe, agus do bhádar lucht an</span>
<lb n="64"/><span>choguir agus an mhíorúin ar fód fo leith, óir do h-orduigheadh</span>
<lb n="65"/><span>leósan lucht a n-urgabhala agus a marbhtha d'anradhaibh Uladh,</span>
<lb n="66"/><span>agus an chóigidh fo seach; agus do chuala Fachtna Fionn File .i.</span>
<lb n="67"/><span>ollamh an chóigidh sin, agus ba dhoiligh leis an fiordhíthiúghadh</span>
<lb n="68"/><span>fionghaile do fhóbradar clanna Rúdhraighe, agus do éirigh ina</span>
<lb n="69"/><span>sheasamh agus do éirgheadar éiccsi Uladh uile, agus do leicc</span>
<lb n="70"/><span>Fachtna sin le na h-éigsibh co n-deisighdar idir an dá righ</span>
<lb n="71"/><span>sin d'a ccaomhna agus d'a ccoimhéd ar an bhfeill sin; agus tángadar</span>
<lb n="72"/><span>lucht na fionghaile iar sin asdeach agus ni fheadadar cid</span>
<lb n="73"/><span>do dhéndaois ó do choncadar na fileadha agus na h-ollamhuin</span>
<lb n="74"/><span>ag a n-anacall óir ba dhoiligh leó na h-ollamhuin do</span>
<lb n="75"/><span>shárughadh; agus tángadar crótha iomdha écsamhla dhíobh, agus</span>
<lb n="76"/><span>do shilliosdair Conghal forra ann sin, agus ó do athain na</span>
<lb n="77"/><span>h-iolchrótha táinic dhíobh do smuain gurab do dhéanamh uilc</span>
<lb n="78"/><span>riu 'na ndís no re ceachtar dhíobh tangadar.  Do léig le</span>
<lb n="79"/><span>Fachtna Fionn File an bharamhuil sin.  "As fior duitsi sin,</span>
<lb n="80"/><span>a áirdrigh," bhar Fachtna Fionn File, "óir do chrioccnadar</span>
<lb n="81"/><span>Ulltaidh uile sibhsi do mharbhadh tré bhur n-éccoraibh féin agus tré</span>
<lb n="82"/><span>anfhlaithios righ Éirionn forra, agus ar a mhéd do milleadh an</span>
<lb n="83"/><span>cóigeadh eadruibh."  "Éccoir dhaoibhsi sin, amh," bhar Conghal,</span>
<lb n="84"/><span>"feall no fiongaile do dhéanamh oruinne, uair ni misde re</span>
<lb n="85"/><span>righ Éirionn a dhéanamh dhaoibh agus do ba ...</span>
<lb n="86"/><span>uair ní badh misde le righ Érend itir, agus robo cóir chena</span>
<lb n="87"/><span>damadh énfhear againne do mhillfeadh an cúigeadh no do</span>
<lb n="88"/><span>bheith ar éccóir a ghabháil agus a chuibhreachadh, agus a chur a</span>
<lb n="89"/><span>n-glas no a n-gébheann no gom' riarach dhoibh fein é; agus da</span>
<lb n="90"/><span>madh sinn ar ndís robadh chóir ár cceangal agus ár ccuiphreachadh</span>
<lb n="91"/><span>agus ár m-beith i forlamhas aca ina fingal bráithris do dhénamh</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="92"/><p><span>oruind agus ro badh chóir dhoibh righe an chúiccidh do thabhairt do</span>
<lb n="93"/><span>neoch eile do chlannaibh Rughraidhe."</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Agus ód'chualadar Ulaidh uile sin tángadar an righraidhe</span>
<lb n="96"/><span>asteach iarttain, agus ro boi ollamh urlamh .i. Fachtna</span>
<lb n="97"/><span>Fionn File agus adubhairt: "comhairle amhra agam dhibh, a</span>
<lb n="98"/><span>Ullta," ar esiun, "agus déntar libhsi uile í; uair atáit an</span>
<lb n="99"/><span>rioghraidhe-si ar mo chomairce-si agus ar chomairce na n-écces</span>
<lb n="100"/><span>uile ar chena, agus suidhidhtear bhar tteach n-óla aguibh, agus</span>
<lb n="101"/><span>tabharthar cach na n-ionadhuibhh comhadhusa agus cóirighther an</span>
<lb n="102"/><span>Rioghraidhe ina n-ionadhuibh féin, agus leiccidh as bhar mírún agus</span>
<lb n="103"/><span>biid co h-aoibinn isan oidhche-si anocht, agus béradsa mádain</span>
<lb n="104"/><span>amárach in da Righsi go Teamhruigh co triochad carpthad mar</span>
<lb n="105"/><span>aon ré gach aon dhíbh agus cuirfed Conghal i ttús na slighedh agus</span>
<lb n="106"/><span>Ferccus ina deireadh agus bíad fén a médhon etarro, uair is ar</span>
<lb n="107"/><span>mo chomairce-si dhóibh ar aonar noco roisit co Teamruigh agus</span>
<lb n="108"/><span>adérsa re Righ Érionn Righe n-Uladh do thabhairt d'aoinfher</span>
<lb n="109"/><span>dibh no do Righ-damhna éiccin eile do chlannaibh Rudhraighe</span>
<lb n="110"/><span>mar atá aoin righ ar gach cúigeadh eile a n-Éirinn ar chena."</span>
<lb n="111"/><span>"Rodfia buaidh agus beannachtáin, a Fhactna," bar íad, "em,</span>
<lb n="112"/><span>uair as cómhairle ar leis agus ar lith Uladh an chomhairle sin;</span>
<lb n="113"/><span>agus dogéntar amhlaidh sin," agus do bhádar Ulaidh co h-aoibhinn an</span>
<lb n="114"/><span>oidhche sin no gur scitheach óil agus aoibhneasa íad, agus idbert</span>
<lb n="115"/><span>Congal na comráithesi: "Is olc dibhsi amh a óga," bhar</span>
<lb n="116"/><span>esiom, "mírún na mórfhuath dhuinne tre fheall agus tre fhorrmad</span>
<lb n="117"/><span>áirdrigh Éreann agus do bheursa cómhairle eile dibh: na</span>
<lb n="118"/><span>feallaidh ar tighearna tre bithég uair as misi as tigherna</span>
<lb n="119"/><span>bunaidh dibh."  "Truagh, amh, sin a airdrigh," bhar íadsan,</span>
<lb n="120"/><span>"ár n-gabhail omhuin uile.  Ar mhaithes an domhain ni</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="121"/><p><span>dhingnemaois-ne feall no fingal fortsa," agus idbert in laoi</span>
<lb n="122"/><span>ann:</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="125"/><span>Cómhairle uaim do móireacht</span>
<lb n="126"/><span>Gan meing agus gan meabhail</span>
<lb n="127"/><span>... na dénuidh gníomh meabhla</span>
<lb n="128"/><span>Tre ghníomh n-dremhna gan deghail</span>
<lb n="129"/><span>... Feargus feirgniomhach</span>
<lb n="130"/><span>Robsat ile a libherna</span>
<lb n="131"/><span>... adeirim go tend</span>
<lb n="132"/><span>Ni maith feall ar thigherna</span>
<lb n="133"/><span>Táncatar necni nachni</span>
<lb n="134"/><span>Nach maith bed gan roghairbhe</span>
<lb n="135"/><span>... a fos an tesrigh</span>
<lb n="136"/><span>As isin mo chomhairle.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Comhairle.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="141"/><span>Ro bhádar ag ól agus ag aoibhneas agus ro fhaomhadar an chómhairle</span>
<lb n="142"/><span>sin leth ar leth, agus do chuaidh cach d'a ccodail-tighibh uile as a</span>
<lb n="143"/><span>h-áithle; agus adracht Factna Fionn File um sholus-tráth erghe ar na</span>
<lb n="144"/><span>mharach, agus táinic isin tegh a raibhe Conghal cláiréineach,</span>
<lb n="145"/><span>agus idbert ris: "Erigh, a righ, a Chonghail," ar sé, "no go</span>
<lb n="146"/><span>n-deacham go Teamhraigh"; agus táinic an file i ccoduil-teach</span>
<lb n="147"/><span>Ferccusa mhic Leide agus doraidh an cédna ris.  Ro erghedar</span>
<lb n="148"/><span>an dá righ sin co líon a muinntire agus ro gabhadh a n-eich dhóibh</span>
<lb n="149"/><span>agus ro h-innledh a ccarpait agus táinic Conghal mar do orduigh</span>
<lb n="150"/><span>Factna Fionn File triochadh cairpat i ttús na slighedh agus</span>
<lb n="151"/><span>táinic Ferccus tríochadh cairpat eile 'na deireadh, agus táinic</span>
<lb n="152"/><span>Fachtna Fionn File a medhon eatarra agus is amhlaidh sin</span>
<lb n="153"/><span>tángadar go Teamhraigh.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>Is amhlaidh umorro do bhí Teamhair an tan sin agus tighe</span>
<lb n="156"/><span>oireghdha agus ferann soinighthe ag gach cuigedhach a n-Éirinn</span>
<lb n="157"/><span>innte, agus tángadarsan go raith Uladh ris a n-abar saith</span>
<lb n="158"/><span>na n-doirseorach an tansa, agus as áire donithi sin, go</span>
<lb n="159"/><span>m-beith feis na céd-oidhche ag gach fer dhíobh, ar tteacht go</span>
<lb n="160"/><span>Temhraigh dhóibh, agus go madh 'na ttighibh féin ro benta a</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="161"/><p><span>n-erradha agus a n-éduighe aisdir agus imthechta díbh, gomadh as</span>
<lb n="162"/><span>sein do dhechdis i tteach Ri Éirionn agus ro benta a n-earradha</span>
<lb n="163"/><span>agus a n-eduigh do dha Righ Uladh ina ttighthibh fén; agus adchuala</span>
<lb n="164"/><span>Righ Érionn a ttorrachtain co Teamhraig uair ro bhádar</span>
<lb n="165"/><span>cúiccedaigh Érionn rompa uile na n-iongnuis amhain ann</span>
<lb n="166"/><span>agus ro suidhigedh Teach medhrach Miodhcuarta aigesiom dhóibh</span>
<lb n="167"/><span>annsin agus rochuir neach d'fhorthabhairt fáilte ré rioghuibh</span>
<lb n="168"/><span>Uladh agus tuccadh i tteach Righ Érionn uile íad agus ro orduighsium</span>
<lb n="169"/><span>ina n-ionaduibh oil agus aoibhnesa íad, agus do shuidh</span>
<lb n="170"/><span>féin ina ionad Righ, agus do chuir Deghaidh mac Sin ar a laim</span>
<lb n="171"/><span>dheis agus do cuireadh Conrachcas Righ Connacht a n-ursoin</span>
<lb n="172"/><span>descertaigh in tighe, agus do cuiredh Art mac Mesdelmainn</span>
<lb n="173"/><span>a n-ursain oirtheardhescertaigh an tighe cédna, agus do cuiredh</span>
<lb n="174"/><span>da Ri Uladh for slios rothuaiscertach tighe móir miodhcuarta</span>
<lb n="175"/><span>uair as é Righ cúiccidh da ttabharthar comhardadh ionaidh ré</span>
<lb n="176"/><span>Righ Érionn i tTemraigh do ghres é eric agus eneaclann Righ</span>
<lb n="177"/><span>Érionn fós dó agus tuccadh da iomdai dhoibh gur thuill gach Righ</span>
<lb n="178"/><span>dhíbh agus a thriocad deghmhuintire ina n-iomdaibh agus ro fordhaileadh</span>
<lb n="179"/><span>fledh forra iarttain agus ro forrigdaileadh biadh ar a</span>
<lb n="180"/><span>m-beulaibh agus ro thimchill dáil teallaigh aca.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Is ann sin adconnchadarsan chuctha an inghen chaimhcruthaigh</span>
<lb n="183"/><span>chaindhealbach in neoch do dheirscnaigh do mhnaibh ar dhelbh; uair</span>
<lb n="184"/><span>an deirscnughadh beres grian do reannoibh na firmamente</span>
<lb n="185"/><span>rugusdair a delbhsi do mhnaibh glana Gaoidhiol uile agus tri</span>
<lb n="186"/><span>chaoga finnbhen ina fochair, agus cathaoir grinn gloinidhe a</span>
<lb n="187"/><span>n-urthógbhail eatarra for mhoghaibh móra is í innte 'ga</span>
<lb n="188"/><span>h-iomarchur, agus ro leccedar an chathaoir ar lár a fosadhlar</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="189"/><p><span>in tighe ar ionchuibh Rioghraidhe Érend agus ro coirgheadh osairleabaidh</span>
<lb n="190"/><span>urluachra 'na timcheall, agus tuccadh cerchuill cetharchiumhsach</span>
<lb n="191"/><span>áluinn airgidhe isin chathaoir sin, agus go n-desig</span>
<lb n="192"/><span>an rioghan uraigh innte, agus ro shuidhsiot an bantracht bith</span>
<lb n="193"/><span>aluinn isin osairleabhaidh urluachra ina h-uirthimcill agus as</span>
<lb n="194"/><span>í robhaoi ann sin, Fionnabair inghean Lughaidh luaighne</span>
<lb n="195"/><span>inghean righ Éreann agus ro shillestair si uaithe ar Rioghraidhe</span>
<lb n="196"/><span>Éreann co h-ingantach agus roshaidhestair rinn a menman, a</span>
<lb n="197"/><span>h-aigenta agus a ruisc i n-dealbhaibh Rioghraidhe Éreann agus</span>
<lb n="198"/><span>Uladh.  "Maith, amh, a bhantracht bhitháluinn," bhar sí, "as</span>
<lb n="199"/><span>mór in tathaoir dealbha do Rioghraidhe Éreann dha Righ Uladh</span>
<lb n="200"/><span>do thabhairt a n-aointeach riu, uair is innsa Righi Éreann</span>
<lb n="201"/><span>do bheith ag neac eile acht ag neach do chlannaibh Rúdhraighe.</span>
<lb n="202"/><span>Uair ní mó na dealbh guail adharce ar n-a loscadh í morc</span>
<lb n="203"/><span>móirthenidh ina dealbh Rioghraidhe Éreann a n-athfheughadh</span>
<lb n="204"/><span>Rioghraidhe Uladh."  "Uair as amhlaidh atá Conghal," ar sí,</span>
<lb n="205"/><span>"agus as é ruidhneach ruaidhdhearg agus folt casruadh fair agus rosc</span>
<lb n="206"/><span>glas glemhileata na cheann agus ulcha dhonnruadh dheaghghabhlanach</span>
<lb n="207"/><span>fair agus brat corcarghlan uime agus dealg ordha isin bhrat os</span>
<lb n="208"/><span>a bhruinne agus léne ildhealbhach go n-ór ré a chnes agus go loinn</span>
<lb n="209"/><span>siothfhada co n-ór for a shliastaibh; sciath as mó agus as mileta</span>
<lb n="210"/><span>do sciathaibh go n-ór fuil ar dealgan os a chionn; slegha</span>
<lb n="211"/><span>móra mileta for tairsceo tar-lethair a sceith; úruath agus</span>
<lb n="212"/><span>gráin Righ fair.  Feargus umorro, giolla suairc socharthanach</span>
<lb n="213"/><span>é agus sé óg eded ...; rosc riogdha cochlach caomhglas</span>
<lb n="214"/><span>ina chionn agus tinulcha dubh lais agus folt cas fionn fair agus sé</span>
<lb n="215"/><span>nua naoidheanta uile 's é suairc socharthanach lesna h-ulibh ilibhdhaoinibh</span>
<lb n="216"/><span>agus brat uaine uime agus dealg airccid isin bhrat os</span>
<lb n="217"/><span>a bhruinne agus léne gheal re a chnes agus cloidhemh gealduirn for</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="218"/><p><span>a shliastaibh agus troimsciath uaine ar dealgan uas a slegha</span>
<lb n="219"/><span>aite imchrine fa tarrsceo tarrleathair di."  "Maith, a</span>
<lb n="220"/><span>inghin," bhar íadsan, "as fiamhach fathach fírglic tuccadh a</span>
<lb n="221"/><span>n-dealbha agus a d-tuaruscbhala let agus mochion nobhiadh agud'</span>
<lb n="222"/><span>bhreith agus agud' h-altrom damadh gradh dobheurtha do neoch</span>
<lb n="223"/><span>dhíbh."  "Tuccus go deimhin," bhar an inghen, "taebhriudh</span>
<lb n="224"/><span>n-gradha do neoch dhíbh, uair immar lionnus robhartha mara</span>
<lb n="225"/><span>ó Muir Eocht cuain agus calaidh romlionusdair gradh Ferccusa</span>
<lb n="226"/><span>mic Leide."</span>
<lb n="227"/><span>...</span>
<lb n="228"/><span>.i. re Croich ingen Criomhtuinn, ...</span>
<lb n="229"/><span>...</span>
<lb n="230"/><span>agus do rinde in laoi ann:</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="233"/><span>A Chroch inghin Chriomhthuinn chaoimh</span>
<lb n="234"/><span>Ercc go mac Lede Lán-shaóir</span>
<lb n="235"/><span>Berim chomharc uaim do'n ghríb</span>
<lb n="236"/><span>Uair rocharus seach Gach Rígh.</span>
<lb n="237"/><span>Is misi inghen Luighdeach,</span>
<lb n="238"/><span>A shearc agam as cuimhneach,</span>
<lb n="239"/><span>Do rinne toll im' chridhe</span>
<lb n="240"/><span>A sherc go trom teintidhe,</span>
<lb n="241"/><span>Igéin mhairsean amhne</span>
<lb n="242"/><span>Nacha ttrécceabh ar dhuine.</span>
<lb n="243"/><span>Ieuraidh assunn re mo linn</span>
<lb n="244"/><span>A Chroch inghin Criomhtuinn.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>A Croch.</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="249"/><span>Atracht Croch inghen Criomhthuinn iarsin fiar-tharsna</span>
<lb n="250"/><span>in tighe go h-airm i raibhe Ferccus mac Leide "slán fort</span>
<lb n="251"/><span>a Fhearccus mhic Léide," ar si, "aiscidh fhuirghe leamsa dhuit</span>
<lb n="252"/><span>ó inghin Righ Éreann go loinne meanman agus go n-grádh mor</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="253"/><p><span>dhuit leis."  "Mochensa seimhe an tí ó ttucadh an aiscidh sin</span>
<lb n="254"/><span>ó Fionnabhair inghin Luighdheach, uair gidh mór an leath bhias</span>
<lb n="255"/><span>aicisi dhe, ni lugha in leth bhias agamsa; uair as é as leath</span>
<lb n="256"/><span>immurro an grádh roinnter ar dho"; agus gabhais in giolla an</span>
<lb n="257"/><span>copán agus ibhis digh as agus tug a láimh Chroiche é iar ttain agus</span>
<lb n="258"/><span>táinic Croch rempe go h-airm a m-boi a comdhalta.  Ro innis</span>
<lb n="259"/><span>an grádh dermhair tug Ferccus mac Leide dhi agus tug sin méd</span>
<lb n="260"/><span>mhenman agus aigenta inntesi.</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>Is annsin do éirigh Fachtna Fionn File re beinn m-blaithegair</span>
<lb n="263"/><span>m-buabhuill agus idbert: "slan foruibh, a fhiora aille</span>
<lb n="264"/><span>Éreann," ar sé, "agus a rig Érenn ar cheana."  "In ccédna</span>
<lb n="265"/><span>dhuitsi, a ollamhuin," bhar íadsan, "agus cred as adhbhar let?"</span>
<lb n="266"/><span>"Maithe chloinne Rudhraidhi romcuir chugadsa lesan da righ</span>
<lb n="267"/><span>do ordaighis ortha agus ni fhlaitius firinne dhuitsi gach cóicced i</span>
<lb n="268"/><span>n-Éirinn ina shithchain ratha agus énchóicced re milleadh a n-Érinn</span>
<lb n="269"/><span>agad agus do raidhsedar ritsa lucht an chúiccidh sin, Righe do</span>
<lb n="270"/><span>thabhert d'énfher dhibh no d'fher eile do rioghdhamhna Uladh agus</span>
<lb n="271"/><span>ni ra teacht red' fhlaithiusa atáid acht conac derna</span>
<lb n="272"/><span>ecctra forra seach gach cóiccedac eile do chóiccedhachuibh</span>
<lb n="273"/><span>Éreann agus tabhairsi in cúiccedh d'énduine éiccin aca."  "Do-géntar</span>
<lb n="274"/><span>aguinne sin," bhar Lughaidh, "agus ni fhurail comhairle</span>
<lb n="275"/><span>fer nÉreann uile uime sin."  Ro shuidestair in fer ceadna</span>
<lb n="276"/><span>ar sin agus ro tiodhluiceadh seóid agus maoine iomdha dhó agus do </span>
<lb n="277"/><span>chuadar na maite sin uile d'a ccoduiltighthibh agus rugadar as</span>
<lb n="278"/><span>an adhaidh sin.</span>
<lb n="279"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="280"/><p><span>Agus ro éirigh Rí Éreann go moch ar n-a mharach uair ba</span>
<lb n="281"/><span>do geasaibh Righ Éreann grian d' erghe fair i tTeamraigh agus</span>
<lb n="282"/><span>táinic go tiobruid na laochraidhi ar úr na Teamhrach agus ro</span>
<lb n="283"/><span>ionnail a lámha agus a ghnúis Rioghdha agus táiníc go Duma na</span>
<lb n="284"/><span>Rioghraidhe leith re Muillenn Chiarnaidhe uair as ann ro</span>
<lb n="285"/><span>shuidis in Rioghraidhe do ghrés; agus adchonnaic an enmhnaói for a</span>
<lb n="286"/><span>chionn ann.  "Bean i ccoinne fhir thu, a inghin," ar Righ Éreann.</span>
<lb n="287"/><span>"Asedh go deimhin," ar an inghen, "uair maith an fer i</span>
<lb n="288"/><span>ttangus na choinne .i. Righ Éreann, m'athair féin."  "Maith,</span>
<lb n="289"/><span>a inghin a Fhionnabair," bhar Ri Éreann, "cioth rodtógbhuais</span>
<lb n="290"/><span>dot' choilcthaibh chluimhdherghuigthe agus ó do shuan sheimhchodalta</span>
<lb n="291"/><span>amuchasa eidir acht muna tísta ré morglifid mhoir?"  "Nir</span>
<lb n="292"/><span>chadhlus an adhaidh aréir gidh a bheag," ar an inghen, "ré</span>
<lb n="293"/><span>smuaintiughadh n-aigenta, re cesd menman."  "Cred rocuirestair</span>
<lb n="294"/><span>i ccestaibh mar sin thu, a inghin?" ar sé.  "Adhbar</span>
<lb n="295"/><span>cesda agam," ar ise, "in da righsi táinic a h-Ulltaibh, cia</span>
<lb n="296"/><span>dhíbh dia ttibresa an Righe."  "Nach cuma dhuitsi, a inghin,"</span>
<lb n="297"/><span>ar Righ Éreann, "gidhbé dhíbh d'a ttiúbharsa an Righe?"  "Ni</span>
<lb n="298"/><span>cuma idir ...</span>
<lb n="299"/><span>... in Righe, atá uruath agus gráin Righ fair agus</span>
<lb n="300"/><span>da ...</span>
<lb n="301"/><span>... riotsu, uair do thairrngir faidhe dho</span>
<lb n="302"/><span>go madh ...</span>
<lb n="303"/><span>... do Ferccus dobeura in Righe," bar an inghen.</span>
<lb n="304"/><span>"Bidh let a righise féin agus as é ...</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="305"/><p><span>do gheuna."  "Is doigh liom do charuis Ferccus," ar sé, agus do</span>
<lb n="306"/><span>labhair an inghen:</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="309"/><span>"A ingin in Righ rathmhair</span>
<lb n="310"/><span>Innis go mín dot' athair</span>
<lb n="311"/><span>Gan brón isin tulaigh the</span>
<lb n="312"/><span>Do ghlór le Lughaidh Luaighne</span>
<lb n="313"/><span>Ca fer do charuis díbh</span>
<lb n="314"/><span>Cia do thoghuis do'n dá righ'</span>
<lb n="315"/><span>A innis i tré chuibhde</span>
<lb n="316"/><span>A shloinneadh tré mhinshuirgi</span>
<lb n="317"/><span>Is tócha liom Ferccus fionn</span>
<lb n="318"/><span>As é céle as cosmhuil liom</span>
<lb n="319"/><span>As é is annsa liom re h-éd</span>
<lb n="320"/><span>As é dile na n-inghen.  A."</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="323"/><span>"Da m-béidis maithe fer n-Éreann im' fhochair anois ro</span>
<lb n="324"/><span>comhairlighfinn sin riú."  "Béidhit, trá, imurro," ar an</span>
<lb n="325"/><span>inghen, "uair rachaidh Cróch ar a ccend"; agus táinic Cróc</span>
<lb n="326"/><span>rempe go Temhraigh co codal-tighthibh Rioghruidhe Éreann agus</span>
<lb n="327"/><span>do dhúisigh íad agus lucht cómhairle Righ Éreann leó agus tángadar</span>
<lb n="328"/><span>gusan dúmha a raibhe Righ Éreann agus a n-dubhairt an inghen</span>
<lb n="329"/><span>rompa asedh roraidhsedarsuidhe uile.  "Ciodh as áil libhsi,</span>
<lb n="330"/><span>uimesin?" ar Righ Éreann.  "In righe d' Fherccus mac Léde,"</span>
<lb n="331"/><span>bar íadsan, "uair ni ferr linn cara Righ do chlannoibh</span>
<lb n="332"/><span>Rudhraighe aguinn inas é."  "Dortadh flaithesa, a óga," ar</span>
<lb n="333"/><span>Ri Éreann, ".i. Righe do'n t-sosar roimh an tsinnsior."</span>
<lb n="334"/><span>"Tabhairsi leasughadh eile ar Conghal ionnus go madh cara</span>
<lb n="335"/><span>dhaoibh é."  "Do bersa, ámh," ar eisinn, "triocha cét in gach</span>
<lb n="336"/><span>cúigedh a n-Éirinn dó agus in trioca cét bhus ferr leis um</span>
<lb n="337"/><span>Theamhraigh agus leth ruin agus cogair re feruibh Éreann agus triocha</span>
<lb n="338"/><span>dhó im' chuirmtheachsa acht giodh uathadh bhédhid fir Éreann ann</span>
<lb n="339"/><span>agus coimhlethedh a aighthe d' ór dó leis gacha bliadhna agus saormacantacht</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="340"/><p><span>Éreann uile dhó agus ni ferr dó leithrighe n-Uladh</span>
<lb n="341"/><span>na sin"; agus do chinnsiodar uile ar in ccómhairle sin, agus robó</span>
<lb n="342"/><span>Righ Ferccus mac Lede dhé sin gén gur fhidir, agus do chuaidh cach</span>
<lb n="343"/><span>ré caemhthoisc díbh no go ttáinic am óil agus aoibhneasa dhóibh agus ro</span>
<lb n="344"/><span>suidhedh a tteac n-óla an oidhce sin mar do ghníthi do ghrés,</span>
<lb n="345"/><span>agus roghabhadar ag ól agus ag aoibhnes no gur thimchill dáil</span>
<lb n="346"/><span>teallach forra.  Is annsin do eirigh Fachtna Fionn File le</span>
<lb n="347"/><span>beinn m-buabhail m-blaithegair.  "Maith, a righ Éreann,"</span>
<lb n="348"/><span>ar sé, "mar cómhairlighis righe do thabhairt do neoch díbhso</span>
<lb n="349"/><span>seoch a chéile."  Ro chromusdair Ri Éreann a chenn agus ro</span>
<lb n="350"/><span>labhair Deghaidh mac Sin: "Tuccadh imurro righe n-Uladh</span>
<lb n="351"/><span>d' Fergus mac Lede agus tuccadh do Chonghal triocha céd in</span>
<lb n="352"/><span>gach cóiccedh i n-Éirinn agus in triocha céd bus ferr leis um</span>
<lb n="353"/><span>Theamhraigh, leth rúin agus cógair re feruibh Éreann uile agus</span>
<lb n="354"/><span>triocha i tteac n-óil Righ Éreand giodh uathadh bhés ann agus</span>
<lb n="355"/><span>coimhleithedh a aighthe d' ór agus saormacantacht Éreann ar sin</span>
<lb n="356"/><span>anuas."</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>Odchuala Conghal tugusdair beim d'a dhruim ré froighidh</span>
<lb n="359"/><span>tighe miodhcuarta gur thuitsat scéith d'a sgíathruighibh ann</span>
<lb n="360"/><span>agus a slegha d'a n-aighleannoibh agus a ccloidhmhe a h-inntibh</span>
<lb n="361"/><span>bodhba agus nir ibh achd a chuid do'n dáil sin robo nesa dhó</span>
<lb n="362"/><span>agus táinic amac remhe co sluaighteach n-Uladh agus robo corrach</span>
<lb n="363"/><span>a chodhladh an oidhche sin ann; agus ro éirigh go moch ar na</span>
<lb n="364"/><span>mharach agus táinic reimhe co lios na Riograidhe ris a</span>
<lb n="365"/><span>n-abarthar Lios Torna Éccis an tansa go teach Chairbre</span>
<lb n="366"/><span>Chruim righ tuath m-Bregh agus Midhe agus táinic go coduilteach an</span>
<lb n="367"/><span>Righ.  "Mochen deit, a Chongail," ar Cairbre, "agus cia h-aguibh</span>
<lb n="368"/><span>d'a ttuccadh in Righe?"  "Tuccadh d'Fearccus mac Léde," ar</span>
<lb n="369"/><span>Conghal.  "Is dortadh flaithesa sin," ar Cairbre, ".i. Righe</span>
<lb n="370"/><span>do'n tsosar reimhe an tsinnsior"; "agus cred na comhadha</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="371"/><p><span>targus duitsi?" ar Cairbre.  Ro innis Conghal dhó na comhadha</span>
<lb n="372"/><span>tarccus dhó uile.  "Nar ghabhaisiu sin?" ar Cairbre.  "Nir</span>
<lb n="373"/><span>ghabhus eidir," ar Conghal.  "Asedh aderimsi rit": ar</span>
<lb n="374"/><span>Cairbre, "'h-ulca do dhiaghuilt airsion, uair ni neach d'a</span>
<lb n="375"/><span>nach urusa a uilc do dhioghailt tusa, uair adhbha sochuidhe thu agus</span>
<lb n="376"/><span>an fer bhus adhbha sochaidhe coiseóna féin Righe."  "Dobherimsi</span>
<lb n="377"/><span>dom' bhreithir," ar Conghal, "agus tuingim bham sciath agus bham</span>
<lb n="378"/><span>chlaidhimh nach geubha ní bhus mó na bhus lugha 'na thairgsin damh</span>
<lb n="379"/><span>d' fearann uadha nogo ccoiseóna mé righe n-Éreann ris."</span>
<lb n="380"/><span>"Is cuma a dhénamh mar sin," ar Cairbre Crom, "uair atá</span>
<lb n="381"/><span>mac agamsa in neoch as comhdhalta dhuitfein .i. Cairbre</span>
<lb n="382"/><span>Congancnesach mac Cairbre Cruim agus rachaidh se leatsa."</span>
<lb n="383"/><span>"Is mocensa reimhe," ar Congal; agus robhádar tri lá agus tri</span>
<lb n="384"/><span>h-oidhce ag ól agus ag aoibhnes ann sin.</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Agus odchuala sin dha mhac Rí maithe do Connactaibh .i.</span>
<lb n="387"/><span>Oilioll Teóra Gaet mac Feicc agus Oilill Teóra Crioc mac</span>
<lb n="388"/><span>Airtigh Uicht Lethain mic Firchoga; uair do bhádar féin ar</span>
<lb n="389"/><span>ionnarbadh ó Chonrachcas ó Righ Connacd ag Deghaid mac Sin</span>
<lb n="390"/><span>theas, agus do thángadar rompa go líon a muintire d'ionnsoigidh</span>
<lb n="391"/><span>Conghail; agus do innis Cairbre da mhac Righ Connacht do theacht</span>
<lb n="392"/><span>dha ched laoch chum Chonghail agus do rinneadar a muinteras agus a</span>
<lb n="393"/><span>ccoraidheacht re Conghal.  Agus odchuala sin Criomhthann mac</span>
<lb n="394"/><span>Ferccusa Fairrge .i. mac Ri gairbh desceirt Éreand ris a</span>
<lb n="395"/><span>raidhtear Ua Cennsealaigh, agus odchuala sin Muiredhach Mergech</span>
<lb n="396"/><span>mach Righ Alban 's é ar n-a dhiochar tre n-a analtoibh</span>
<lb n="397"/><span>féin a h-Alban amach agus sé ar saorchuairt ag Righ Éreann,</span>
<lb n="398"/><span>agus tháinicside go líon a mhuintire agus do rinne a choraidheacht re</span>
<lb n="399"/><span>Conghal.  Odchuala sin Anadhal mac Righ Conchenn cona thri</span>
<lb n="400"/><span>chéd Concend ar n-a ndichur tre n-a mighniomhaibh a criocaibh</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="401"/><p><span>Coincenn agus do rinne a choraidheacht re Conghal fa'n cuma</span>
<lb n="402"/><span>cédna.  Cith trá acht ro bhaoi Conghal fiche céd do chuingibh</span>
<lb n="403"/><span>catha in tan ro ghluais a tigh Cairbre Chruim amach.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>Is ann sin ro ghluais Conghal reimhe agus tug a aghuidh ar a</span>
<lb n="406"/><span>chúicced féin agus anuair rángadar go Bennuibh Anann risa</span>
<lb n="407"/><span>raidhtear Benna Breag adconncadar in m-buidhin móir da</span>
<lb n="408"/><span>n-ionnsaiccidh agus as aige ro bhaoi in bhuidhen sin .i. Criomhtann</span>
<lb n="409"/><span>Caomh mac Lughaidh Luaighne .i. mac Righ Éreann agus trí chaoga</span>
<lb n="410"/><span>do mhacaomhuibh Righ Éreann ina fharradh ag toigheacht do</span>
<lb n="411"/><span>shaorchuairt Éreann go Temhraigh.  Is amhlaid ro bhaoi agus a</span>
<lb n="412"/><span>shenchaidhi agus a sceulaidhi 'na fhochair .i. Fiaca file agus sé ag</span>
<lb n="413"/><span>déanamh dinnshenchais na criche reimhe dho.  "Ca h-ainm in</span>
<lb n="414"/><span>ath so ar Boinn, a Fhiacha?" ar Criomhthann.  "Ath fuar</span>
<lb n="415"/><span>a ainm an tansa," ar Fiaca file, "agus as ris adearar ath in</span>
<lb n="416"/><span>oighe aniu."  "Cidh ma n-abar na hanmanna sin ris?" ar</span>
<lb n="417"/><span>Criomhtann.  "Is aire adearar Ath fuar ris," ar in file,</span>
<lb n="418"/><span>".i. as ann chomhruices an t-uisce agus an sáile re céle agus as</span>
<lb n="419"/><span>fuairide é sin; agus as aire adearar ath an oighe ris .i. as air</span>
<lb n="420"/><span>ro marbhadh an chéd agh n-allaidh a n-Érinn agus Fionntan ro</span>
<lb n="421"/><span>mharbh í."  Agus an tan tairnic dhoibh in dinnshenchas sin do</span>
<lb n="422"/><span>dhénamh is ann adchonncadar Conghal chuca agus ro ghráinedar</span>
<lb n="423"/><span>'ga fhaicsin agus niorbo gráin gan adhbhar dhóibhsium sin da</span>
<lb n="424"/><span>bhfesdaoís an t-olc do bhí dhé.  "Atá Conghal chuguinn," ar</span>
<lb n="425"/><span>síad.  "Nocha nfuil adhbhar iomghabhála againne air bhar</span>
<lb n="426"/><span>macaomhaibh amhlaidh sin, a Chriomhthuinn?" ar Conghal.  "As</span>
<lb n="427"/><span>amhlaidh chena," ar Criomhthann, "agus cia h-aguibhsi d'a ttuccadh</span>
<lb n="428"/><span>an Righe do'n chursa?"  "Tuccadh í d' Fherccus mac Léde," ar</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="429"/><p><span>Conghal.  "Dortadh flaitheasa sin," ar Criomhthann.  "Ní</span>
<lb n="430"/><span>tusa nach ttuitfe ann sin," ar Conghal.  Do ghluais Conghal</span>
<lb n="431"/><span>an laimh fair agus tucc béim cloidhimh dho nogur díceannadh go</span>
<lb n="432"/><span>deghtapaidh é, agus ro thuitsiot na tri chaoga macaomh Righ</span>
<lb n="433"/><span>robhádar a bhfochair Chriomhthuinn le Conghal cona mhuintir</span>
<lb n="434"/><span>achtmadh Fiaca file a aonar; agus adubhert Conghal rision:</span>
<lb n="435"/><span>"Erigh a n-onoir th'égsi agus th'ealadhna agus innis do Righ Érenn</span>
<lb n="436"/><span>gur dhioghuilmisni do Righe n-Uladh air agus go n-dighél in blagh</span>
<lb n="437"/><span>ele."  Roghabh ag comhmaoidhiomh mic Righ Éreann, agus adberadh</span>
<lb n="438"/><span>an laoí and: -</span></p>
<lb n="439"/>
<lb n="440"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="441"/><span>Bisi ann sin, a Chriomhtuinn chaoimh</span>
<lb n="442"/><span>A mhic Luighdheach go lán-aoibh!</span>
<lb n="443"/><span>Do chorp ar in tulaigh dhe</span>
<lb n="444"/><span>Ar olc le Lughaidh Luaighne;</span>
<lb n="445"/><span>A Fhiacha innis leat dó</span>
<lb n="446"/><span>Do righ Éreann gan iomarghó</span>
<lb n="447"/><span>A mhacsan ro marbhadh linn</span>
<lb n="448"/><span>Go n-dorchuir do magh imrim</span>
<lb n="449"/><span>Rug Lughaidh breath robho gó</span>
<lb n="450"/><span>Oramsa ro imir anró</span>
<lb n="451"/><span>Criomhthann gérbho caomh a lí</span>
<lb n="452"/><span>As í mo lámh rosbí.</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>Bise.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="457"/><span>Ro imigh Conghal remhe iarsin go crich Rois agus i Magh</span>
<lb n="458"/><span>Temil Mhara risan abar Fochaird Mhór Muirthemhne agus</span>
<lb n="459"/><span>in n-Garbhshlighidh risan abar slighe mhór Mhiodhluachra,</span>
<lb n="460"/><span>d'Iubhar Chinnchoidhce mic Neachtain risin abar Iubhar Cinn</span>
<lb n="461"/><span>Trachta an tansa agus d'Áth mór risin abar Áth Cruithne agus i</span>
<lb n="462"/><span>Magh Cobha Cenn-mhór soir agus do Cnuc Diamhrach go ráinic go</span>
<lb n="463"/><span>Carn macu Buachalla go lár-medhon Uladh risa raidhtear</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="464"/><p><span>Báile ón Dongaile aniu, agus rogabhadh socht agus longport</span>
<lb n="465"/><span>aindsein; agus tángadar cuca ainnsein trí comhdhaltadha</span>
<lb n="466"/><span>Conghail .i. trí mhich Righ Cruitneach n-Uladh .i. Fraoch agus</span>
<lb n="467"/><span>Fercc agus Frithnas a n-anmanna agus do rinnedar a ccoraidheacht ré</span>
<lb n="468"/><span>Conghal.  Iomthusa Conghail go nuighe sin.</span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>Iomthusa Fhiacha fhile, táinic remhe go Temhraigh agus do innis</span>
<lb n="471"/><span>do Righ Éreann a mhac fén do mharbhadh agus a mhacraidhe do</span>
<lb n="472"/><span>mharbhadh uile do Conghal, agus robhoi Temhair uile 'na n-uallghubha</span>
<lb n="473"/><span>agus ina m-bróntoirsi dhé sin.  "Cóir bhar m-beithsi</span>
<lb n="474"/><span>amhlaidh sin," ar Righ Éreann, "uair éccóir tugabhairsi</span>
<lb n="475"/><span>oramsa do dhénamh .i. Righe n-Uladh do bhuain do Conghal."</span>
<lb n="476"/><span>"Atá ní nach usa ná sin duitsi ann," ar íad san, "uair</span>
<lb n="477"/><span>do gheubha 'hinghen bás do ghradh Ferccusa mhic Lede muna</span>
<lb n="478"/><span>ttugair dho í."  "Is lór dhamsa easbaidh mo mhic oram</span>
<lb n="479"/><span>géngo m-beth easbaidh mh' inghine leis, agus tabhruidh chuguibh</span>
<lb n="480"/><span>Ferccus go ttugarsa mh' inghen dó"; agus tuccadh Ferccus cuca</span>
<lb n="481"/><span>agus ro naisceadh an inghen dó agus do gheallsan céd da gach</span>
<lb n="482"/><span>cród ina coibhce; agus do ghabhusdair Deaghaidh ag agallamh</span>
<lb n="483"/><span>Ferccusa: "Is mór do mhaith do rinne Lughaidh ort, a</span>
<lb n="484"/><span>Fherccuis .i. tug righe n-Uladh dhuit, agus tug a inghen as a</span>
<lb n="485"/><span>h-aithle, agus ní dlighid a thighernas do ghoin."  "Ní thrécceabhsa</span>
<lb n="486"/><span>eider é," ar Ferccus, "in ccéin bam beó agus bhesium 'na righ</span>
<lb n="487"/><span>a n-Éirinn"; agus ro comhmóradh banais inghene Righ Éreann an</span>
<lb n="488"/><span>oidhche sin leis, agus tuccadh d'Fherccus í, agus robhádar tri lá</span>
<lb n="489"/><span>agus trí h-aidhche ar a banuis.</span>
<lb n="490"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="491"/><p><span>Is annsin do raidh Ferccus: "Maith, a anam amh, a</span>
<lb n="492"/><span>Lughaidh, as mithid damhsa dul do ghabháil Righe n-Uladh, agus do</span>
<lb n="493"/><span>dhichur Conghail esde, agus cuirsi tuilleadh socraide lium."</span>
<lb n="494"/><span>"Cuirfiod, imurro," ar Righ Éreann, "Derg mac Deghaidh</span>
<lb n="495"/><span>mac Righ Mumhan agus Meas Domhnann mac Airt mac Righ</span>
<lb n="496"/><span>Laighean agus Tinne mac Conrach mac Righ Connacht agus mac Righ</span>
<lb n="497"/><span>Éreann agus a n-aosógbhaidh uile leó."  "Rodfia buaidh agus</span>
<lb n="498"/><span>bennachtáin, a Ri," ar Ferccus, "as maith an tuilleadh</span>
<lb n="499"/><span>socraide sin; agus ro gluaisdar rompa in sluagh sin ó Theamraigh</span>
<lb n="500"/><span>no go rángadar go h-Eamain Mhacha, agus ro bhí fledh</span>
<lb n="501"/><span>rioghdha ro mhór ar a chionn: agus táinic tionól Uladh uile d'a</span>
<lb n="502"/><span>n-ionnsoighidh agus tángadar timceall Ferccusa agus do ghoireadar</span>
<lb n="503"/><span>gairm righ dhe; agus táinic Ferccus mac Rosa and a</span>
<lb n="504"/><span>ccumusc caich, agus as í sin bliadhoin roghabhusdair Ferccus mac</span>
<lb n="505"/><span>Rosa a chedfherann chuige; agus ro suidheadh le Ferccus mac</span>
<lb n="506"/><span>Lede a theach oil agus aoibhneasa an oidhche sin, agus adbert ré</span>
<lb n="507"/><span>Ferccus mac Rosa: "c'áit a m-bia-su isin tighsi anocht? im'</span>
<lb n="508"/><span>fharradhsa bheir no 'san ochla feinnidh."  "Is fearr lem'</span>
<lb n="509"/><span>shluagh a comhcomhmóradh fén ina bheith ag comhmóradh shluaigh</span>
<lb n="510"/><span>duine ele, agus béd isin ochla feinnidh."  Agus tucc Ferccus</span>
<lb n="511"/><span>mac Lede a onóir a dhiongmana dha gach aon duine do</span>
<lb n="512"/><span>mhaithibh Uladh agus fer n-Éreann ar chena an oidhche sin.  Agus</span>
<lb n="513"/><span>as amhlaidh ro boi Fearccus agus cíos miletha aige, orbha slán a</span>
<lb n="514"/><span>cuig bliadhna, agh tri nglac agus ian measctha caogadh do mhiodh no</span>
<lb n="515"/><span>do chuirm, agus ba h-éiccin sin dó in gach tigh d'a tteigheadh a</span>
<lb n="516"/><span>n-Ulltaibh ré taobh gacha fesi eile d'a bhfaghadh.  Agus</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="517"/><p><span>ro chuinncedar muintir Ferccusa an oidhce sin an cíos sin agus</span>
<lb n="518"/><span>raidhsiodar muinter Fearccusa mic Lede: "ni h-aimsir do</span>
<lb n="519"/><span>sin anocht," ar íadsan, "uair atáid maithe fher n-Éreann</span>
<lb n="520"/><span>isin m-baile-si anocht"; agus ro raidhseadar muintir Fearccusa</span>
<lb n="521"/><span>mic Rosa go ndigheóladaoís orra san sin.  "Acht mun'</span>
<lb n="522"/><span>dheachthaoi do chomhmóradh dibhercce oruinne mar aon ré</span>
<lb n="523"/><span>Conghal cláiríngneach ní fhuil aguibh ní mhillti oruinne," ar</span>
<lb n="524"/><span>íadsan; agus ráinic a n-iomarbhaidh ghaoidhilge sin agus a n-imréasoin</span>
<lb n="525"/><span>fhechemhanta.  Do rónsad muintir Fergus d'ionnsoighidh</span>
<lb n="526"/><span>na bhFerccus féin; agus an ní ro raidhsiodar a muintersan, do</span>
<lb n="527"/><span>raidhsiodar fén amhlaidh, gur éirigh fioch bunaidh agus mírún</span>
<lb n="528"/><span>menman ag cach d'a chéile dhíbh; agus ro h-innsedh d'Fherccus mac</span>
<lb n="529"/><span>Rosa a chios amhlaidh do bhuain d'Fherccus mac Leide dhe.</span>
<lb n="530"/><span>"Do bheirimsi mo bhrethir ris," ar Ferccus mac Rosa, "con</span>
<lb n="531"/><span>digheólsa sin airsiom cona fhiachaibh cána, innus nach bá</span>
<lb n="532"/><span>bés le neach do chlannaibh Rudhráighe arís mo chíos do bhuain</span>
<lb n="533"/><span>diomsa"; agus rugadar as an oidhche sin, agus ro éirigh Ferccus</span>
<lb n="534"/><span>mac Rosa go moch ar n-a mharach go líon a mhuintire do</span>
<lb n="535"/><span>chomhcomhmoradh dibercce le Conghal mac Rudhraidhe ar</span>
<lb n="536"/><span>Ferccus mac Lede.</span></p>
<lb n="537"/>
<lb n="538"/><p><span>Do chóruigh Ferccus a mhuintir ar sin, agus do rinne cró áigh</span>
<lb n="539"/><span>agus irghaile dhíbh, oir nir fhidir nach leanfadh Ferccus mac Lede é</span>
<lb n="540"/><span>d'a mharbhadh no dá ghabháil, agus do sheol remhe d'ionnsoighidh</span>
<lb n="541"/><span>longphuirt Chonghail agus adconchadar foraire Conghail sin .i. na</span>
<lb n="542"/><span>h-iodhna áigh os cendaibh na ccuradh.  Bá deimhin leó gurab</span>
<lb n="543"/><span>íad biodhbhaidh Conghail adconncadar agus tángadar go robhadh</span>
<lb n="544"/><span>agus n-oirciseacht leó do Chonghal, agus do éirigh Conghal a mhacraidhe</span>
<lb n="545"/><span>agus a mhuinter go h-écciallaidh allmharadha agus do bhí do mhéd a</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="546"/><p><span>menman acht giodh íad fir Éreann uile do bheith ann go</span>
<lb n="547"/><span>n-ionnsochadaois 'san uair sin íad; agus ro eagair Conghal a</span>
<lb n="548"/><span>chath agus ar n-a egar dhó adconnairc dirimh sluaigh Ferccusa</span>
<lb n="549"/><span>mic Rosa da n-ionnsoighidh, agus adconnairc Ferccus a ttús an</span>
<lb n="550"/><span>tsluaigh agus aithnighes é ag tegusc a mhuintire aga radha riu a</span>
<lb n="551"/><span>n-iodhna aigh do thoirneamh ó nach do dheabhaidh do chuadar.</span>
<lb n="552"/><span>Agus ódchuala Conghal sin táinic as in ccath dh'a cheile agus tug</span>
<lb n="553"/><span>a lámh tar braghaid Fherccusa agus tug póig dho agus rofher fáilte</span>
<lb n="554"/><span>fris.  "Mocén do theachd a Righ mhóir, a Fearccus," ar se, -</span>
<lb n="555"/><span>uair ni dubhairtsiomh guth riamh ré Ferccus acht, a Righ mhóir,</span>
<lb n="556"/><span>- agus do innis dó an ní 'man dheachuidh.  "Cuma duitsi sin," ar</span>
<lb n="557"/><span>Conghal, "uair gach maith bhias aguinne, as riotsa caithfidher</span>
<lb n="558"/><span>í agus da n-gabhuind-si Righe n-Ereann uile robadh letsa a</span>
<lb n="559"/><span>fhorlamhas agus is foleamsa clanna Rudhraighe am' aghaidh ó</span>
<lb n="560"/><span>thanguis at' aonar chuguinn"; agus rogabhadh longphort ag</span>
<lb n="561"/><span>Fesccus sic ar sin agus ro saitheadh a phupuill agus do nitha a m-botha</span>
<lb n="562"/><span>agus a m-bélsgála.</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>Agus tángadar a n-oireachtas i pupall Chonghail</span>
<lb n="565"/><span>uile as a h-aithle; agus tugusdair Conghal a h-uillinn secha</span>
<lb n="566"/><span>risin ccoilcigh cluimhdhearaighthe agus risin ccercheaill cciumhsoigh</span>
<lb n="567"/><span>robhí fa'n iomdaidh, agus do chuaidh Fachtna finn file i cceann</span>
<lb n="568"/><span>sgoruidheacht do dheunamh dhó, agus táinic an chiall bhreugach</span>
<lb n="569"/><span>chuige .i. an codladh, agus adconnaic fís amhra agus aisling agus ro</span>
<lb n="570"/><span>lingesdair go m-boi 'na shesamh ar urlár a phupaill agus do</span>
<lb n="571"/><span>nocht a chloidhiomh.  Ro eirigh Fachtna finn file, agus ro iadhusdair</span>
<lb n="572"/><span>a dha dhóid righ go h-athlamh uime.  "Slán fort, a righ, a</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="573"/><p><span>Chonghail," ar sé, "agus cred adconnarcais tred' chodladh?"</span>
<lb n="574"/><span>"Adconnarcas aislincc uathmhar iongantach forghranna," ar</span>
<lb n="575"/><span>sé, "an neoch tuc tochradh menman agus aigenta dham."  "Cred</span>
<lb n="576"/><span>adconnarcais, a righ?" ar Fachtna finn file.  "Adconnarcas</span>
<lb n="577"/><span>mo dhul ar faithce fheurghlais fhionnmhóir, agus torc allaidh</span>
<lb n="578"/><span>urbhadhach do thegmhail am' aghaidh ann agus cumusc duinn ré</span>
<lb n="579"/><span>chéle, agus ár mo shluaighsi uile dho, agus a thuitimsium limsa fa</span>
<lb n="580"/><span>dheoidh i ccriocaibh in chomhlainn"; agus idbert an laoi and:</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="583"/><span>Adconnarc aisling, a Ullta,</span>
<lb n="584"/><span>Feochair n-goile!</span>
<lb n="585"/><span>Adconnarc ár mo shluaigh uile</span>
<lb n="586"/><span>ré shluagh oile;</span>
<lb n="587"/><span>Adconnarc mo dhul ar faithce</span>
<lb n="588"/><span>clár fíar fionnmhór;</span>
<lb n="589"/><span>Adconnarc torc allaidh anbail</span>
<lb n="590"/><span>ar a h-urlár;</span>
<lb n="591"/><span>Adconnairc me fer do thernomh</span>
<lb n="592"/><span>tre mo ghlonnacht;</span>
<lb n="593"/><span>Tuccus bás do'n torc tre trom arc</span>
<lb n="594"/><span>d'ulc adconnarc.</span></p>
<lb n="595"/>
<lb n="596"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="597"/><span>"Bersi breath na h-aislinge sin damhsa," ar Conghal.</span>
<lb n="598"/><span>"Beurmaoid, imurro," ar Fachtna finn file agus ar Fraoch</span>
<lb n="599"/><span>draoí: "As í an faithce ar a bhfacais do bheith .i. do dhul ar</span>
<lb n="600"/><span>fairrge, agus as é an torc allaidh adconnarcais, allmarrach</span>
<lb n="601"/><span>do bheura cath ar fairrge dhuit agus do gheubhair éiccion mór</span>
<lb n="602"/><span>uathaidh agus dofhaoth an torc letsa .i. a thighearna."</span>
<lb n="603"/><span>"Agus as cosmhuil go rofíreanta," ar Conghal, "agus déna</span>
<lb n="604"/><span>faisdine fhire dhamh, a Fhraoich, c'áit a bhfuigheann an éiccion</span>
<lb n="605"/><span>mór sin."  Do chuaidh Fraoch a muinighin a fheasa agus a</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="606"/><p><span>eoluis agus ro túiredh fios dó agus roceileadh ainfhios fair, agus táinic</span>
<lb n="607"/><span>d'ionnsoighidh Conghail, agus fiarfaigheas Conghal sceula dhe,</span>
<lb n="608"/><span>agus ro fhregairsium é, agus adbert:</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="611"/><span>Sgél liom dhuit</span>
<lb n="612"/><span>a rígh réil</span>
<lb n="613"/><span>For faithce sluaigh</span>
<lb n="614"/><span>an gniomh gér</span>
<lb n="615"/><span>Thall 'san moigh</span>
<lb n="616"/><span>gairfid broin</span>
<lb n="617"/><span>Fearfuidh fuil</span>
<lb n="618"/><span>figi dreann</span>
<lb n="619"/><span>As glann niadh</span>
<lb n="620"/><span>dercais broin</span>
<lb n="621"/><span>Mór an scél.</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>Sgél.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="626"/><span>"Is adhbhal an móirscél sin," ar Conghal, "agus bidh adhbhal</span>
<lb n="627"/><span>re innisin é, agus dénsa faisdine ele dhamhsa, cionnus bhías mo</span>
<lb n="628"/><span>chathughadh agus mo chogadh do'n chursa agus Ferccus mac Lede, in</span>
<lb n="629"/><span>n-gabhuinnsi Righe n-Uladh do'n chursa"; agus do chuaidh Fraoch</span>
<lb n="630"/><span>arís a muinighin a eóluis agus a fhoghlamtha, agus ro foillsigheadh</span>
<lb n="631"/><span>fírinne dhó, agus táinic mar a raibhe Conghal.  "Ni ghabhaisi</span>
<lb n="632"/><span>righe n-Uladh do'n chursa, a Conghail," ar Fraoch, "agus</span>
<lb n="633"/><span>cuirfir ar fairrcce thu agus eireocha Ferccus fort ré fáda agus</span>
<lb n="634"/><span>cuirfidhter i n-iltíribh ciana comhaightheaca thu go ccaithfir ré</span>
<lb n="635"/><span>fháda inntibh .i. cúig bliadhna dég agus gurab a criocaibh</span>
<lb n="636"/><span>Loclann geubhas tu nert agus righe ar tús agus gébhthar bruighen</span>
<lb n="637"/><span>ort ann agus geubsa bruighen for neach eile .i. for Ferccus</span>
<lb n="638"/><span>mac Lede, agus ro fhaothsad sluaigh agus sochruidhe iomdha ann</span>
<lb n="639"/><span>eadruibh, agus beid colla cróderga im an m-bruighin sin agus</span>
<lb n="640"/><span>geubhairsi neart Éreann uile giodh fáda go nuige"; agus</span>
<lb n="641"/><span>adbert an laoi and: -</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="644"/><span>Abair riom, a Fhraoich rioghdha</span>
<lb n="645"/><span>An férsa ar sluagh brón dioghla?</span>
<lb n="646"/><span>Cionnus bemid, toluibh gus!</span>
<lb n="647"/><span>d'ar ccogadh agus Fearccus?</span>
<lb n="648"/><span>Dofaothsat sluaigh a m-bruighin,</span>
<lb n="649"/><span>Beid cuirp cerptha dhi i fuilibh;</span>
<lb n="650"/><span>Dofaothsat sluaigh linne dhe,</span>
<lb n="651"/><span>Thall ag toghail na bruighne;</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="652"/><p><span>Sinne curthar tar fairrge</span>
<lb n="653"/><span>Go galluibh na glasfairrge;</span>
<lb n="654"/><span>Síadsan anus sunn as tír</span>
<lb n="655"/><span>Ní h-eadh bu áil linde, a Fhraoich.</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>Abair.</span></p>
<lb n="658"/>
<lb n="659"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="660"/><span>"Déntar cómhairle aguibhse, a óga, uime sin," ar Conghal,</span>
<lb n="661"/><span>"agus tabhair maithe ár muintire chugainn."  Tuccadh chuctha</span>
<lb n="662"/><span>da mhac Righ Connacht agus mac Righ Laighen agus Muireadach mac</span>
<lb n="663"/><span>Rí Alban agus Anadhal mac Righ Conchend agus a thri comhdhaltadha</span>
<lb n="664"/><span>féin .i. Fraoch agus Fercc agus Frithúas, agus ro aigill Conghal uile</span>
<lb n="665"/><span>íad, agus adbert ríu: adcluintí faistine bar ndruagh, a</span>
<lb n="666"/><span>óga," ar sé, "agus déntar cómhairle aguibhse uime sin."</span>
<lb n="667"/><span>"Déna féin agus Factna finn file," ar íad san, "uair is ar</span>
<lb n="668"/><span>bhar cómhairle anfaimne uile."  "Déna cómhairle dhuinn,</span>
<lb n="669"/><span>a Fhachtna," ar Conghal.  "As í mo chómhairle-si dhíbh," ar in</span>
<lb n="670"/><span>file, "gan cath gan cogadh gan comhfhuagra ar Ulltaibh do'n</span>
<lb n="671"/><span>dhulsa uair ní h-íad as ciontac ribh."  "Is fíor sin," ar</span>
<lb n="672"/><span>Conghal, "agus éirghedh fios uaimsi go h-Eamain agus abradh re</span>
<lb n="673"/><span>h-Ulltaibh an neoch bus caraid agus bus fiormhuinter dhamhsa dhíbh</span>
<lb n="674"/><span>teguid lem ar in fhoghuil agus gach neach ris ba feárr anadh</span>
<lb n="675"/><span>a bhfocair Fearccusa mic Lede.  "Cia rachus annsin alé?"</span>
<lb n="676"/><span>ar íadsan.  "Angotha mac Anluin Aleitir," ar esiun, "agus</span>
<lb n="677"/><span>ticcidh Bricne ann," - Uair ní raibhe tigherna bunaidh ag</span>
<lb n="678"/><span>Bricne annsin acht Ferccus, uair as le Ferccus do chuaidh</span>
<lb n="679"/><span>Bricne.  Uair ni raibhe tighearna bunaidh ríamh ag Bricne</span>
<lb n="680"/><span>acht Ferccus, uair nír fhuluing neach eile neimhnighe Bhricne</span>
<lb n="681"/><span>ríamh acht Fearccus, - "agus ionnsoighidh go h-Eamain," ar</span>
<lb n="682"/><span>Conghal, ".i. gach neach bus caruid duinn d' Ulltaibh tegadh</span>
<lb n="683"/><span>go h-Aonach Tuaidhe agus raghmuidne go Blena Corra Crincosaigh,</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="684"/><p><span>risa raiter Lena an Gharbhaidh an tansa"; agus do rinne</span>
<lb n="685"/><span>an laoí and:</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="688"/><span>A Angotha ercc go h-Emoin</span>
<lb n="689"/><span>Go cloinn Rudhraighe reabhaigh;</span>
<lb n="690"/><span>Teguid go h-Aonach Tuaidhe,</span>
<lb n="691"/><span>Curaidh cródha craobhruaidhe;</span>
<lb n="692"/><span>Atámoidne líon catha</span>
<lb n="693"/><span>Do dheghmhacaibh deghfhlatha;</span>
<lb n="694"/><span>As fear céd gach aoinfhear dhíbh</span>
<lb n="695"/><span>Do neoch iadhas 'man airdrigh;</span>
<lb n="696"/><span>Gach aon díbh anus abhus</span>
<lb n="697"/><span>Na fherann féin ar Ferccus</span>
<lb n="698"/><span>Madh ferr leó anadh aga</span>
<lb n="699"/><span>Abairsi riú, a Angotha.</span></p>
<lb n="700"/>
<lb n="701"/><p><span>A Angotha.</span></p>
<lb n="702"/>
<lb n="703"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="704"/><span>Agus tángadar na teachta sin rompa go h-Eamhuin agus</span>
<lb n="705"/><span>tángadar go tegh na Rioghraidhe a n-Eámhoin an tansin.</span>
<lb n="706"/><span>Agus as ann do bhí Fearccus mac Lede agus macraidhe Éirend</span>
<lb n="707"/><span>uime ann agus rofhiarfaigh sgeula dhíbsiom.  "Canas tánagabair,</span>
<lb n="708"/><span>idir, a Anghotha?" ar Ferccus.  "An baile as a bhfuil</span>
<lb n="709"/><span>adhbhar flatha Éreann," ar Anghota, "agus mic riogh na h-Eorpa</span>
<lb n="710"/><span>uime and .i. Conghal mac Rudhraighe a n-iongnus na flatha</span>
<lb n="711"/><span>Ferccusa."  "Cred adhbar bhar n-iomluaidhsi uaidhe, eidir?"</span>
<lb n="712"/><span>ar Feargus.  "Tángamairne ar ceann cloinne Rudhraighe,"</span>
<lb n="713"/><span>ar Bricne, "gach aon díbh lerb' áil Feargus agus Congal do</span>
<lb n="714"/><span>leanmain uair as fearr d'iarmairt dhóibh é ná bheith í</span>
<lb n="715"/><span>n-Ulltoibh; agus gach aon nach ba cara dhuinne díobh," ar Bricne,</span>
<lb n="716"/><span>"airgfidher a chrioch agus a fherann agus bidh biodhbhaidh sinne dhóibh</span>
<lb n="717"/><span>doghrés."  "Ni badh uabairt ágha sin," ar Niall Niamhglonnach</span>
<lb n="718"/><span>mac Rudhruidhe, "uair gach neach ar a m-béruimne</span>
<lb n="719"/><span>dhíbh, ni rachadh chucasan agus da n-dechdaoís and fós robeanfidher</span>
<lb n="720"/><span>a chrioch agus a fherann díbh, agus an fer do chuaidh and digeóltar</span>
<lb n="721"/><span>fair é" .i. Ferccus mac Rosa, - ó nach fes a ghniomhriadhe gaile</span>
<lb n="722"/><span>madh gose, - "uair dingeubhadsa a choigeadh d'Ulltoibh</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="723"/><p><span>uile."  "Tiucfaidh riotsa, a Néill," ar Bricne, "a n-abraidh</span>
<lb n="724"/><span>ré Fearccus, uair ni bhiaidh do shaoghal agad acht go</span>
<lb n="725"/><span>ccomhruice re Ferccus, agus as í do chrioch aoincrioch d'a n-a'</span>
<lb n="726"/><span>nesa a h-arccuin i n-Ulltaibh"; agus ro bhádar na teachta an</span>
<lb n="727"/><span>aidhce sin i n-Eamhain.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>Iomthusa Conghail, robhaoí i cCarn macu Buachalla i</span>
<lb n="730"/><span>lár-mhedhon Uladh an oidhce sin agus ro éirigh go moch ar n-a</span>
<lb n="731"/><span>mharach cona shluaghaibh agus tángadar co Blena corra Crioncosaigh</span>
<lb n="732"/><span>agus rogabhadh socht agus longport aca ann an aidhce sin.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>Iomthusa na teachta i n-Eamhain tángadarsén rompa</span>
<lb n="735"/><span>mochtrath ar n-a mharach d'ionnsoighidh Conghail, agus iar roctain</span>
<lb n="736"/><span>dóibh do fhiarfaigh Fachtna finn file sceula dhíbh: "cred ro</span>
<lb n="737"/><span>raidsedar maithe cloinne Rudhruidhe ribh."  "Do rónsad</span>
<lb n="738"/><span>brigh beg díbhsi," ar Bricne, "agus gach cara díbhsi do chlannaibh</span>
<lb n="739"/><span>Rudhruidhe beanfaidsiun a chrich agus a fherann díbh, agus ro raidh</span>
<lb n="740"/><span>Niall Niamhglonnach go n-dingeubhadh bhar ccoigeadh sa uile</span>
<lb n="741"/><span>d'Ulltaibh"; "agus tug oilbriatar," ar Fearccus, "agus ni tucc</span>
<lb n="742"/><span>airiomh im' ghoil no im' ghaiscidh eider."  "Ar is briathar</span>
<lb n="743"/><span>dhamsa," ar Fearccus, "go n-digheóltar fairsium sin da</span>
<lb n="744"/><span>bhfeudarsa."  "Do fhedarsa mar is chóir dhibh do dhénamh," ar</span>
<lb n="745"/><span>Fachtna finn file, "tabhraidh fios da bhar ccaruid</span>
<lb n="746"/><span>agus tabhraidh chugaibh da bhar n-acallamh íad."  "Rachaidh</span>
<lb n="747"/><span>fios uaimsi," ar Conghal, "ar ceand mh'oide .i. Fionntan fial</span>
<lb n="748"/><span>mac Rudhruidhe agus tabhraidh a thri mhic leis .i. Meirne, Semhne,</span>
<lb n="749"/><span>agus Lathairne"; agus cuiredh a n-ede agus a n-indile ar cumairce</span>
<lb n="750"/><span>Aimhirgin go Dún Sobhairce; agus idbeart an laói and:</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="753"/><span>Cuirther fios co Fionntan fíal</span>
<lb n="754"/><span>Co h-oirther Sleibhe Seinnliadh,</span>
<lb n="755"/><span>Is tabhair cugainn amach</span>
<lb n="756"/><span>Fionntan crodha coscarach;</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="757"/><p><span>Agus tabhair a thrí mheic</span>
<lb n="758"/><span>Meirne as Lathairne Láinghlic,</span>
<lb n="759"/><span>Agus Seimhne mhaoidhes cath,</span>
<lb n="760"/><span>In triar brathar borrfadhach!</span>
<lb n="761"/><span>Madh da ttí chugainn, ni chél,</span>
<lb n="762"/><span>Ar sen agus ar sinnser fén,</span>
<lb n="763"/><span>Bidh móide ar m-brigh is ar m-blagh,</span>
<lb n="764"/><span>Dul ar a cend, is cuirthear.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>Cuirtear.</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="769"/><span>Do chuadar teachta ó Conghal ar cenn a oide .i. Fionntan,</span>
<lb n="770"/><span>agus tuccadh Fionntan da n-ionnsoighidh agus ó ráinic go h-airm i</span>
<lb n="771"/><span>raibhe Conghal - "Maith, a Fhionntain," ar Conghal, "in tigi-si</span>
<lb n="772"/><span>linne ar in fhoghail-si agus ar in ionnarbadh no ar in dibhercc no</span>
<lb n="773"/><span>caidhé do chómhairle dhuinn?"  "Nir comhadhus a radha riomsa</span>
<lb n="774"/><span>dul ar foghail eider," ar sé, "agus rachaid mo thri mhicsi leat,</span>
<lb n="775"/><span>agus as í mo chómhairlesi dhuit," ar Fionntan, "gan coccadh do</span>
<lb n="776"/><span>dhénamh red' bhraithribh féin, uair ní neach dhíbh as cionntach</span>
<lb n="777"/><span>riot acht Righ Éreann agus tóguibh féin do bhladh agus timcill</span>
<lb n="778"/><span>Érinn."  "Asedh as áil liomsa," ar Conghal, "Ferccus mac</span>
<lb n="779"/><span>Rossa do dhul dar ccionn Neill Niamhglonnaigh go Dun da</span>
<lb n="780"/><span>Beann agus d'a mharbhadh féin cona mhacuibh agus cona mhuintir agus</span>
<lb n="781"/><span>do thabhairt a bhainchele cona bantracht i m-broid .i. Craobh</span>
<lb n="782"/><span>inghen Durthachta"; agus idbert an laoi and:</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="785"/><span>Tiagham dar ccionn duine Néill</span>
<lb n="786"/><span>In ár cath in ár cruaidh céim;</span>
<lb n="787"/><span>Gabham Niall féin co m-bé i ccath</span>
<lb n="788"/><span>Agus Craobh inghen Durthacht.</span>
<lb n="789"/><span>Airgther linn a mhuinter mhór</span>
<lb n="790"/><span>Idir tsocruide agus tslógh;</span>
<lb n="791"/><span>Tabhair a bhantracht ale</span>
<lb n="792"/><span>Go mbeid a n-Aonach Tuaidhe.</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="793"/><p><span>Niall Niamhglonnach rogheall cath</span>
<lb n="794"/><span>d'Ferccus garbh gloinnbémneach.</span>
<lb n="795"/><span>Dar ccionn a dhuin, is mór blagh,</span>
<lb n="796"/><span>Masa mithidh libh, tiaghar.</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>T.</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="801"/><span>Tángadar do'n arccuin sin da mhac Rí Connacht agus mac</span>
<lb n="802"/><span>Rí Laighen agus mac Rí Alban agus Anadhal mac Ri Conchend, agus na</span>
<lb n="803"/><span>mic Rióg ar chena, deich céd ar fhichit céd catharmach, agus</span>
<lb n="804"/><span>tángadar rompa co Carn Fertais móir risa raiter</span>
<lb n="805"/><span>Feartus Camsa an tansa agus óthá sin co Dún da Bheann agus ó</span>
<lb n="806"/><span>rángadar do fhuagair foghra foghla for faithce an bhaile, agus</span>
<lb n="807"/><span>ro ergedar sluaigh an bhaile .i. na tri chaogaid do theaghlach</span>
<lb n="808"/><span>Neill robhaói ann agus Eoghan fuileach mac Conuill Chearnaigh</span>
<lb n="809"/><span>dálta do Niall; agus do ghabhadarsan ag gabháil an bhaile agus</span>
<lb n="810"/><span>múir na cathrach no gur bhrisiodar in múr agus no gur cuireadh</span>
<lb n="811"/><span>tre smuirdhiadh agus dheathad an baile uile orra.  "Eirghidh</span>
<lb n="812"/><span>dhuinn, a fhiora," ar Eoghan, "uair buaine bladh ná</span>
<lb n="813"/><span>saoghal, agus tabhraidh cath ré cathraigh amuigh do na mórshluaghaibh."</span>
<lb n="814"/><span>Ro fhágsad an Dún agus tugadar cath ar in</span>
<lb n="815"/><span>fhaithce amuigh do shluaghaibh Conghail agus d'Fheargus agus torcradar</span>
<lb n="816"/><span>a ccoimlíon le teaghlach Neill agus torcair céd le</span>
<lb n="817"/><span>h-Eoghan fuileach, agus do rinned dun-bhuaile bodhba uime</span>
<lb n="818"/><span>ann agus do rinnedh guin galann de agus torcair marbh ina</span>
<lb n="819"/><span>chrólinn i ccrioslach a sceith agus ro dhicend Fergus é ar sin, agus</span>
<lb n="820"/><span>ro múradh in baile leó ar mharbhadh Eoghain agus a theaghlaigh agus</span>
<lb n="821"/><span>ro cuireadh tre corthair teineadh uile é, agus ro marbhadh gach</span>
<lb n="822"/><span>aon do bhí ineucta and agus roghabhsat a bhrait agus a bhothainte, a</span>
<lb n="823"/><span>sheoid agus a mhaoine agus a ionnmhusa, a chuirm agus a chopanna, a</span>
<lb n="824"/><span>bhrannubh agus a fhithchealla agus ilar gacha maitheasa ar chena agus a</span>
<lb n="825"/><span>bhantrachta caomha cnesgheala.</span>
<lb n="826"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="827"/><p><span>Agus tuccadh fós Rioghan an bhaile i láimh leó .i. Craobh</span>
<lb n="828"/><span>inghen Durthachta mic Athgno, agus tángadar rompa go Fertais</span>
<lb n="829"/><span>Camais, agus ódchonnaic an inghen Fearccus tre lár in tsluaigh</span>
<lb n="830"/><span>agus do thóg a guth blaith banda os áird: "a righ, a Fherccuis,</span>
<lb n="831"/><span>éccoir duit cumhal agus ben-bhroide do dhénamh d'inghin dheigfhir</span>
<lb n="832"/><span>d'Ulltoibh agus do mhnaoi fhir mhaith do clannaibh Rudhruidhe."</span>
<lb n="833"/><span>"Da ffesainnsi do bheith amhlaidh sin," ar Ferccus, "nocha</span>
<lb n="834"/><span>bhethea agus anuair do fhedar noca bhia; agus cá láimh atái, a</span>
<lb n="835"/><span>rioghain?" ar sé.  "I láimh Anadail mic Rí Conchend agus</span>
<lb n="836"/><span>Oiliolla mic Airthigh," ar sí.  "Léiccidh damhsa an inghen,"</span>
<lb n="837"/><span>ar Ferccus, "agus bídh mo chuid do'n chreich uile aguibh d'a</span>
<lb n="838"/><span>cinn."  Ro léiccsiot an inghen uathaibh iarsin agus do imighsiot</span>
<lb n="839"/><span>na sluaigh uaithe ainnséin agus rofágadh an inghen na h-aonar</span>
<lb n="840"/><span>ar bru na Banna; agus ódchonnaic an chreach mhór sheocha ag na</span>
<lb n="841"/><span>sluaghuibh, agus ódchonnaic Dun da Bend ar n-a loscadh agus ar n-a</span>
<lb n="842"/><span>arccuin uile: "Saeth liom t'fhaisgin amhlaidh sin," ar sí, "agus</span>
<lb n="843"/><span>ba h-adhba riogh agus rodhaoine thu go ttrasda agus rob' iomdha</span>
<lb n="844"/><span>maoine agus maithesa ionnad agus as rioghdha an chreach adchíamaid,"</span>
<lb n="845"/><span>ar sí, "agus as maircc dá n-adh 'h-esccara é; agus bidh</span>
<lb n="846"/><span>righ ar bhroinigh Banbha é, agus gach faisdine doghnithear dhó</span>
<lb n="847"/><span>fiorfuidhear agus comhailtear uile íad, agus ni líonmhar Dun da</span>
<lb n="848"/><span>Bheann tar éis muintire Conghail agus Fearccusa"; agus adbert</span>
<lb n="849"/><span>an laoi ann:</span></p>
<lb n="850"/>
<lb n="851"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="852"/><span>Fasach aniú Dun da bhend</span>
<lb n="853"/><span>I raibhe rioghruidh ro-teand;</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="854"/><p><span>Atát uile a n-uagh imnigh</span>
<lb n="855"/><span>Ó sluagh Conghail chláiríngnigh;</span>
<lb n="856"/><span>Conghal cláiríngnech calma,</span>
<lb n="857"/><span>In rí as in righdhamhna!</span>
<lb n="858"/><span>Morfhlaith Uladh gébé dhe!</span>
<lb n="859"/><span>As lionfaidh Magh Muirthemhne.</span>
<lb n="860"/><span>Is maircc duine teagmas ris,</span>
<lb n="861"/><span>Ré Conghal co ccaoimhecnis,</span>
<lb n="862"/><span>Bidhrigh ar bhroinigh Banbha;</span>
<lb n="863"/><span>Badh rioghdha do ridhamhna;</span>
<lb n="864"/><span>Baoi brandubh ann, baoi fithcioll,</span>
<lb n="865"/><span>Is baoi brothrach árd aireda;</span>
<lb n="866"/><span>Bádar ann bantracht dimbras.</span>
<lb n="867"/><span>Agus ionmus arcena;</span>
<lb n="868"/><span>Bádar ann groidhe glasa</span>
<lb n="869"/><span>Agus carbuid srianmhasa</span>
<lb n="870"/><span>Agus iomad ngiall prap</span>
<lb n="871"/><span>Agus ór agus arccad;</span>
<lb n="872"/><span>Nocha n-feadar, a dhaoine!</span>
<lb n="873"/><span>Gach a m-baoí ann do mhaoine;</span>
<lb n="874"/><span>Ribh ba mór a thest amach</span>
<lb n="875"/><span>Gé tá aniú 'na fasach.</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>Fasach.</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="880"/><span>"Truagh, amh, sin," ar an inghen, "is ben broide aderthear</span>
<lb n="881"/><span>riomsa ba dhesta agus bídh oilthubha ag deghaos dána agus ag</span>
<lb n="882"/><span>lucht raite maithesa agus uilc é"; agus roling bha comhair isin</span>
<lb n="883"/><span>es robaoí ar in m-Banna, agus robaithedh í ann gurab uaithe</span>
<lb n="884"/><span>ainmnaighter an t-eas sin .i. Eas Craoibhe ó Craoibh inghin</span>
<lb n="885"/><span>Durthachta mic Athgno.</span></p>
<lb n="886"/>
<lb n="887"/><p><span>Agus ráinic fios na h-airccne sin co h-Eamhoin co h-airm</span>
<lb n="888"/><span>í raibhe Ferccus mac Lede agus Niall Niamhglonnach agus maithe</span>
<lb n="889"/><span>Uladh mar chena; agus ba béim re h-anbhuain agus re h-aiccnedh</span>
<lb n="890"/><span>do Niall sin, agus do éirigh uair nir fhulaing a esdeacht</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="891"/><p><span>sin; agus roghabh a arma agus rogabhadh a eich dho agus do h-innledh a</span>
<lb n="892"/><span>charbad agus táinic remhe co Dún da Bheann agus adchonnaich a</span>
<lb n="893"/><span>ghrianan gloinidhe agus a pheloide rioghdha ar n-a loscadh agus in</span>
<lb n="894"/><span>chathair mhór ar n-a múradh agus adconnaic iolar do chollaibh</span>
<lb n="895"/><span>cro-dearcca ar chennportaibh na cathrach agus adconnaich an ní</span>
<lb n="896"/><span>roba doilge leis ina sin uile .i. Eoghan Fuileach mac Conuill</span>
<lb n="897"/><span>Cernaigh a dhalta gradhach ar bhfagbháil bháis agus oighedha agus mar</span>
<lb n="898"/><span>do bhaoi amhlaidh sin doriacht drem d'a mhuintir fén chuige agus</span>
<lb n="899"/><span>ro innseadar oighidh Craoibhe dhó.  "Ni córuide dhuinne bheith</span>
<lb n="900"/><span>co subhach sin," ar Niall; agus do rinne in Laoi and:</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="903"/><span>Uchbhadhach mo chroidhe chain!</span>
<lb n="904"/><span>Asedh craidhes mo mhenmain</span>
<lb n="905"/><span>Oighidh Chraoibhe a's Eoghain;</span>
<lb n="906"/><span>Aseadh dombeir go deóluigh</span>
<lb n="907"/><span>Eoghan Fuileach, rochleacht goil,</span>
<lb n="908"/><span>Deaghmhac Conuill caoin Cernoigh,</span>
<lb n="909"/><span>Bheith ina linntibh fola;</span>
<lb n="910"/><span>Asedh dombeir fo dhubha.</span>
<lb n="911"/><span>Saoth liom a ttuitim ar aon!</span>
<lb n="912"/><span>Eoghan fuileach agus Craobh</span>
<lb n="913"/><span>Gan a marthain sunn ar sain,</span>
<lb n="914"/><span>Mana bróin tre uchbhadhaigh.</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Uchbhadhach.</span></p>
<lb n="917"/>
<lb n="918"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="919"/><span>Agus ní mó na deredh na laoidhe sin tairnic dhó do</span>
<lb n="920"/><span>dhénamh anuair tángadar mic riogh Érend robhádar a</span>
<lb n="921"/><span>n-Emhoin d'a ionsoiccidh .i. Tinne mac Conrach .i. mac</span>
<lb n="922"/><span>righ Connacht, agus Dercc mac Deghaidh, mach righ Mumhan, agus</span>
<lb n="923"/><span>Mes Domhnann mac Airtigh, mac righ Laighen co macaibh</span>
<lb n="924"/><span>taoisioch agus oirrigh Érend leó mar tángadar ó Theamhraigh</span>
<lb n="925"/><span>d'fhoirithin Ferccusa mic Lede agus d'ionnarbhadh Conghail a</span>
<lb n="926"/><span>h-Ulltoibh agus as íad sin socruide rochuir Ferccus mac Lede</span>
<lb n="927"/><span>ré Niall Niamhglonnach do dhioghail a chreiche agus a airccne ar</span>
<lb n="928"/><span>Ferccus agus ar Conghal.</span>
<lb n="929"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="930"/><p><span>"Maith, a Neill!" ar íadsan, "Erighsi linne co ndeacham</span>
<lb n="931"/><span>d'ionnarbhadh Conghail agus Feargusa co ndioghlam ortha na</span>
<lb n="932"/><span>mór-uilc do rónsat riotsa."  "Beridh buaidh agus beannachtáin,</span>
<lb n="933"/><span>a mhaca ionmhoine," ar Niall, "agus is maith liom socruide</span>
<lb n="934"/><span>d'fhaghbháil d'ionnarbadh Ferccusa agus Conghail ar chena co</span>
<lb n="935"/><span>n-dioghlam m'uilc ortha"; agus ro éirigh sium ar sin agus ro chuir a</span>
<lb n="936"/><span>bhrón agus a dhubha dhé agus rochóirighedh a chath agus tángadar rompa</span>
<lb n="937"/><span>ar sliocht na sluagh.</span></p>
<lb n="938"/>
<lb n="939"/><p><span>Iomthusa Conghail ó ráinic Ferccus mac Rosa cona</span>
<lb n="940"/><span>chreachaibh ro faccuibh Bleun Corro Chríonchosaigh, agus táinic</span>
<lb n="941"/><span>go h-Aonach Inbhir Tuaighe annsin, agus ní cian dobhádar ann</span>
<lb n="942"/><span>an tan adconncadar na h-iodhna áigh agus iorghuile agus na merccedha</span>
<lb n="943"/><span>mearshiubhlacha ar crannoibh ro-árda roruadha</span>
<lb n="944"/><span>agus taithniomh na gréne glánshoillsi riú co lasamhail ré</span>
<lb n="945"/><span>guailibh agus na laocraidhe agus na catha ceangailte ar n-a</span>
<lb n="946"/><span>ccórughadh co h-ainsergach, agus ro h-innisedh sin do Conghal.  "Is</span>
<lb n="947"/><span>fior sin," ar Conghal, "Ferccus mac Lede sin agus sochruide</span>
<lb n="948"/><span>fer n-Éreann ina fhochair do thabhairt catha dhamsa no dom'</span>
<lb n="949"/><span>ionnarbadh a h-Érinn agus do gheubhad cath gan contabhairt."</span>
<lb n="950"/><span>"Robadh ferr comadh é do bheith and," ar muintir Conghail,</span>
<lb n="951"/><span>"uair do múirfidhe gan amharus linne é, agus dobhiadh righe</span>
<lb n="952"/><span>n-Uladh aguinne fén, agus ro coisénmaoís righe n-Éreann ré</span>
<lb n="953"/><span>Lughaidh Luaighne."</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>Ro éirigh Conghal iar sin agus ro chorrigh a chath agus ro ghrés a</span>
<lb n="956"/><span>mhuintir imchalma do dhénamh do'n dul sin; agus do gheall</span>
<lb n="957"/><span>Ferccus co m-brisfeadh an chath in lá sin le Conghal.  Is</span>
<lb n="958"/><span>annsin ro ionnsoigh cach a cheile dhíbh ar sin agus ba h-aighthe</span>
<lb n="959"/><span>namhad an ré catha sin agus nirbh aighthe carad im chuirm.  Ro</span>
<lb n="960"/><span>dhiubhruic cach a chele dhíbh do shoighdibh siothghorma agus do gháibh</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="961"/><p><span>faobhracha fuileacha agus do chlachuibh cruinne agus do chuadar ar</span>
<lb n="962"/><span>sin ar na h-armaibh iomghona agus iombuailte co ndorcradar</span>
<lb n="963"/><span>tiugh-ár na sluagh do na treasaibh sin etarra; agus tucc</span>
<lb n="964"/><span>Niall Niamhglonnach co macoibh Riogh Éreann uime a aghaidh</span>
<lb n="965"/><span>go h-aneuchtach ar cath Conghail, agus ro reidhigh berna catha agus</span>
<lb n="966"/><span>slighe sairmhileadh ann agus rochuirsiot mic riogh Ereann ára</span>
<lb n="967"/><span>móra ar mhuintir Conghail, agus ro airighsiod muintir Conghail</span>
<lb n="968"/><span>sin.  Ro éirigh a bhfearcc agus do rinnedh leomhain lonna dhíbh</span>
<lb n="969"/><span>conar gabhadh riú gach conair d'a ttéidi.  Is ann sin tucc</span>
<lb n="970"/><span>Anadhal mac Ri Coinchenn aghaidh ar chath mac Riogh Éreann agus</span>
<lb n="971"/><span>táinic Muiredhach Mercceach mac Righ Alban agus da mhac Righ</span>
<lb n="972"/><span>Connacht, .i. Oilill teora gaoth agus Oilill teora crioc, fo'n</span>
<lb n="973"/><span>ccath cédna, agus tuccsat ára móra ar mhuintir mac Riogh Érend.</span>
<lb n="974"/><span>Is ann sin tug Fergus mac Rudhraidhe a aghaidh ar macoibh</span>
<lb n="975"/><span>Riogh Érend, agus roba cédleagadh mearsheabhaic go mineunoibh</span>
<lb n="976"/><span>an cédchathughadh sin Ferccusa, agus ba lamhach laoich agus ga gal</span>
<lb n="977"/><span>curadh agus ba neart niadh leis an lá sin; agus tucc Conghal fós</span>
<lb n="978"/><span>amus diochra for na deighfheroibh, agus robhen a bhrath-mileadh</span>
<lb n="979"/><span>agus a bhémenna biodhbhadh co h-arnaidh ortha; agus táinic ann sin</span>
<lb n="980"/><span>Criomhtann caomh mac Fergusa Faircce agus Cairbre Congancnesach</span>
<lb n="981"/><span>mac Cairbre Cruim mac righ Bregh, Merne, Semhne agus</span>
<lb n="982"/><span>Lathairne .i. tri comhdhaltadha Conghail ina fhiadhnuise uile agus</span>
<lb n="983"/><span>ro thanuighset an cath da gach taobh a ttimcheall a ttigherna</span>
<lb n="984"/><span>agus ro gabhadh ionadh catha aca uile a ttimchioll Conghail isin cath.</span></p>
<lb n="985"/>
<lb n="986"/><p><span>Imthusa Neill Niamhglonnaigh nir ghabh cath no cliathbherna</span>
<lb n="987"/><span>ris no go ráinic gusan ccró ccatha a raibhe Anadhal mac</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="988"/><p><span>Righ Coincheann conach raibhe d'edragain etarra achtmadh a</span>
<lb n="989"/><span>scéith 'ga scathdhiden, agus ro thógbhadar a lamha le cloidhmhibh</span>
<lb n="990"/><span>faobhracha fírgéra agus do ghabhadar ag tuarccabháil scéth a</span>
<lb n="991"/><span>chéle co curata.  Roba comhrac da damh n-dileann in</span>
<lb n="992"/><span>comhrac sin uair do clos fa'n ccath cechtardha gloinnbhémeanna</span>
<lb n="993"/><span>a n-gelsciath agus coigedal a ccloidhiomh agus</span>
<lb n="994"/><span>roghabhadar ag dingbhail a chéle 'san chath car an caomhlaoi</span>
<lb n="995"/><span>la choidhce.  Iomthusa na ccath ccechtardha ro ghabhadar ag</span>
<lb n="996"/><span>cur an chatha co coimhdiocra agus as é dlús fo fighedh an cath</span>
<lb n="997"/><span>sin co roicfidis roth carbaid o'n uillinn go chéle dhíbh re dlús</span>
<lb n="998"/><span>na h-iomghona conarbho dluithe cliatha leinedh ar n-a</span>
<lb n="999"/><span>dluthadh no slegha slinnghéra aga ccongbháil tre chorpuibh</span>
<lb n="1000"/><span>na ccuradh eidir na cathoibh cechtardha.  Is ann sin tarla</span>
<lb n="1001"/><span>Tinne mac Conrach mac righ Connacht i ccenn da mac righ</span>
<lb n="1002"/><span>Connacht robhádar a bhfocair Conghail .i. Oilill teora gaoth</span>
<lb n="1003"/><span>agus Oilill teora crioch, agus ro chrectnaigh cach a chéle dhíbh co</span>
<lb n="1004"/><span>diochra, agus ro fhoirrngedar in da mhac Tinne mac Conrach a</span>
<lb n="1005"/><span>ccedóir.  Adconnaic Dearcc mac Deaghaidh sin.  Táinic</span>
<lb n="1006"/><span>d'fhoirithin Tinni tar n-ais, agus athgonais an da Oilill gur</span>
<lb n="1007"/><span>chuir as a lathair chatha amach uile íad, agus rug Tinne ...</span>
<lb n="1008"/><span>agus tuairsena beg da an m... and.  Odchonnaic</span>
<lb n="1009"/><span>Ferccus sin, táinic co h-arnaidh a n-aghaidh Deirg mic</span>
<lb n="1010"/><span>Deghaidh agus ro comhruicsiot ar aon ann sin, agus as doigh rob'</span>
<lb n="1011"/><span>orrac ar chath an comhrac agus an comhlann sin.  Atracht</span>
<lb n="1012"/><span>nert agus fioch Fherccusa tar Dercc mac nDeghaidh ar deredh</span>
<lb n="1013"/><span>an chomhluinn co rodus di ... aid, agus ro ghab Anadhal agus</span>
<lb n="1014"/><span>Niall Niamhglonnach ag cothughadh a ccomhluinn risin ré sin</span>
<lb n="1015"/><span>co rodhiocra no gur brisedh scemheal an chatha go coitchionn, agus</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1016"/><p><span>torchuir Niall Niamhglonnach le h-Anadhal i ccríochaibh an</span>
<lb n="1017"/><span>chomhluinn, agus ro chuir a iolach coscair agus comhmaoidhmhe as a</span>
<lb n="1018"/><span>h-aithle agus ro meabhadh an cath ré Conghal co h-athlamh ainnsein,</span>
<lb n="1019"/><span>agus giodh líonmhar tángadar macraidhe Éreann ann sin,</span>
<lb n="1020"/><span>as uathadh terna dhíbh ó Chonghal cona mhuintir, agus gerbh é</span>
<lb n="1021"/><span>Conghal féin rob' iomdha a easbadha gén go n-airmhighter co</span>
<lb n="1022"/><span>h-iomarcach íad.  Gonadh é cath Aonach Tuaighe a ttorchair</span>
<lb n="1023"/><span>Niall Niamhghlonnach mac Rudhraidhe; agus arccuin Duin da</span>
<lb n="1024"/><span>Bend agus Oighidh Craoibhe inghine Durthachta ar chaithréim Conghail</span>
<lb n="1025"/><span>conuige sin.</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>Iomthusa Conghail robhoi ag leighes a mhuintire risin mí</span>
<lb n="1028"/><span>sin a n-Inbhear Tuaighe agus adubhairt Fachtna Fionn File ré</span>
<lb n="1029"/><span>Conghal agus ré n-a mhuintir: "ó do chuireabhair bhar m-biodbhaidh</span>
<lb n="1030"/><span>do chloinnibh Rudhraidhe dhíbh, tionóilter bhar longa agus bhar</span>
<lb n="1031"/><span>laoidhenga agus tabhraidh chuguibh co dubhthracht uile íad uair bídh</span>
<lb n="1032"/><span>moide bhar mbrigh agus bhar mbladh acht co ccluinter bhar ndul ar</span>
<lb n="1033"/><span>muir agus ar mórfhairrge."  "Do géntar againne an chómhairle</span>
<lb n="1034"/><span>sin," ar Conghal; agus do rinne an laoi and: -</span></p>
<lb n="1035"/>
<lb n="1036"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1037"/><span>Tiagar uainn ar ceann ár mbarc,</span>
<lb n="1038"/><span>Tabhraidh cugainn co dubhthracht</span>
<lb n="1039"/><span>Lion ár long a's ár n-ethar</span>
<lb n="1040"/><span>A's ár ccurach ccraoislethan;</span>
<lb n="1041"/><span>Cairbre dom' laimh dheis, damh áigh!</span>
<lb n="1042"/><span>Criomhtand dom' chli chomhdalaigh,</span>
<lb n="1043"/><span>Ferccus romham isin chath,</span>
<lb n="1044"/><span>An da Oilill árd aghach;</span>
<lb n="1045"/><span>Dá ttoirsedh ar longa alle</span>
<lb n="1046"/><span>Cugainn co h-Inber Tuaighe</span>
<lb n="1047"/><span>Bi moide ár mbrigh 's ár mbladh</span>
<lb n="1048"/><span>Dul ar a ccend, is tiaghar.</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>Tiagar.</span>
<lb n="1051"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="1052"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1053"/><span>Dochuas uaithibh sin ar cenn a long agus a luathbharc</span>
<lb n="1054"/><span>agus tuccadh chuctha go dubhthracht uile íad agus ro ghabhadar</span>
<lb n="1055"/><span>ag daingniughadh a loing eidir ramhach agus ruadhclárach.</span>
<lb n="1056"/><span>Is ann sin benas tallann sceoil eile risin Caithréim so</span>
<lb n="1057"/><span>Conghail.</span>
<lb n="1058"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="1059"/><p><span>An Dara Cuid.</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>Sgeul.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>Righ roghabhustair righe na h-Uardha darbho comhainm</span>
<lb n="1064"/><span>Nabhgodon mac Ioruaith, agus as amhlaidh roboisen agus ben mhaith a</span>
<lb n="1065"/><span>chomhadhas aige .i. Bebid inghen Dornglain agus táinic urchra</span>
<lb n="1066"/><span>n-aimsire a ccionn athaidh da h-iondsoighidhsén agus fuair bás</span>
<lb n="1067"/><span>ann; agus ro ghabh tromghalar Nabgodon do chumhaidh a mhna agus</span>
<lb n="1068"/><span>nir dheilig taobh ré derccadh dhó acht a bheith a serg siorghalair</span>
<lb n="1069"/><span>agus ní derna eidergleo cesda na caingne, ól na aoibhnes na</span>
<lb n="1070"/><span>aines, agus robhí go ceann mbliadhna amhlaidh sin agus robhás ag</span>
<lb n="1071"/><span>milleadh a righe ó chomhcriochuibh fairsiumh risin mbliadhain sin</span>
<lb n="1072"/><span>uime co mór agus ro thionóiledar lucht na h-Uardha ainnsein agus</span>
<lb n="1073"/><span>tángadar d'ionnsoighidh an Righ.  "Maith, a Nabhgodoin," ar</span>
<lb n="1074"/><span>síad, "cred an galar mór sa rodgabhas uair in neach</span>
<lb n="1075"/><span>do mhill do righe agus do fhlaithemhnas uile umad, uair do</span>
<lb n="1076"/><span>luighedar coiccriocha ort; agus innis duinn cá galar atá ort</span>
<lb n="1077"/><span>co ndéntar do leighes agus do lesughadh againne."  "Nocha</span>
<lb n="1078"/><span>n-áil liomsa a innisin," bhar esion.  "Damadh í comha do</span>
<lb n="1079"/><span>mhna do bheith ort nior chubhaidh riot cumha mna do chur ort,</span>
<lb n="1080"/><span>uair sírfidher na críocha agus na cenéla uile againne agus dá</span>
<lb n="1081"/><span>raibhe ag fer na a n-aontomha isin domhan bean bhus diongmhala</span>
<lb n="1082"/><span>dhuit dobhéraimne chugad ar ais no ar éiccion í."</span>
<lb n="1083"/><span>"Atá go deimhin," ar Nabgadon.  "Cá tír a bhfuil, a</span>
<lb n="1084"/><span>áirdrigh?" bar iadsan.  "Oilen atá a n-iarthair Eórpa,"</span>
<lb n="1085"/><span>ar eision, "agus Inis Fuinidh a h-ainm agus fir bheaga áille bheodha</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="1086"/><p><span>innte agus mna luchaire lándealbhdha, agus da bhfaghar isin domhan</span>
<lb n="1087"/><span>ben diongmhala damhsa do gheubhair innte í."  "Cuirthear," ar</span>
<lb n="1088"/><span>maithe na h-Uardha, "feasa agus teachta d'iarraidh Éreann do</span>
<lb n="1089"/><span>thogha mna dhuit innte."  Is annsin ro ordaighsiumh triocha</span>
<lb n="1090"/><span>trénfhear d'a thrénmhuintir d'iarraidh mna uadha co h-Érinn, agus</span>
<lb n="1091"/><span>ro scibedh bairc bhronnfhairsing aca as a h-aithle agus ro tógbhadh</span>
<lb n="1092"/><span>a seol aluinn aladhbhreac uaisde agus tángadar rompa ar an</span>
<lb n="1093"/><span>aiccén n-anfosaidh ó gach druim tuinne dar oile co rángadar</span>
<lb n="1094"/><span>co h-Érinn; agus adconncadar uathaibh Inis na m-Barc risa</span>
<lb n="1095"/><span>raiter Rachruinn a n-Dalriada agus adchonncadar an chathair</span>
<lb n="1096"/><span>rioghdha romhór urárd oireghdha uathibh agus na tighe fionna fairsiongadha</span>
<lb n="1097"/><span>agus na grianána gloinidhe agus na peloide rioghdha</span>
<lb n="1098"/><span>rofhairsionga.  "Is rioghdha an chathair úd," ar muintir Nabhgadoin,</span>
<lb n="1099"/><span>"agus cá ferr dhuinn ionad a ccuirfemaois scíth dhínd</span>
<lb n="1100"/><span>ar tteacht a n-oirear Éreann inas innte," agus tugadar</span>
<lb n="1101"/><span>praispuirt ar a luing d'ionnsoighidh na cathrach.</span></p>
<lb n="1102"/>
<lb n="1103"/><p><span>Adconcadar reampa ba h-óige agus ba h-aille do'n Adhaimhchloinn</span>
<lb n="1104"/><span>co nglaisi ruisc, co ccaisi fuilt, co m-binne n-gotha</span>
<lb n="1105"/><span>co suarca n-urlabhra, agus do shuidh cona bantracht isin n-fochla</span>
<lb n="1106"/><span>feinnidh eile agus do ghabhadar ag dénamh a ndruine agus a ndeghlamh</span>
<lb n="1107"/><span>agus do ghabh sisi ag teccusc an bhantrachta.  Do bhádar muinter</span>
<lb n="1108"/><span>Nabhgadoinn ag feachaint dealbha agus innill na h-inghine, agus do</span>
<lb n="1109"/><span>shaithsiod rinn a ruisc agus a radhairc ina deilbh.  "Is maith</span>
<lb n="1110"/><span>tharla dhúinn ár ttoisc agus ár tturus," ar muintir Nabhgadoin</span>
<lb n="1111"/><span>"uair gidh é in bioth uile do iarrfamaois ni fhuighmis mnaoi</span>
<lb n="1112"/><span>ba comhmaith riasúd ann, agus bérmaoidne go Nabhgadon í"; agus</span>
<lb n="1113"/><span>da fhiarfaighedar do'n lucht ba coimhnesa dóibh: "cia h-é an</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="1114"/><p><span>t-óglach rioghdha roáluinn úd as tigherna do'n tighsi?" ar</span>
<lb n="1115"/><span>síad.  "Ri Dhonn mac Iomchadha mic Miodhna mic Caischlothaigh</span>
<lb n="1116"/><span>do chloinn Cermada Milbheoil mic an Daghdha do</span>
<lb n="1117"/><span>bhunadhfremhe Thuaithe de Danann Ri na h-innsi-se súd."</span>
<lb n="1118"/><span>"Cia an inghen oireghdha úd as bainchenn do'n bhantracht?" ar</span>
<lb n="1119"/><span>síad.  "Is fior," ar na fregartaidhe, "is a n-oilen mara</span>
<lb n="1120"/><span>do h-oileadh sibh ó nach ccuala sibh an inghen úd .i. Taisi</span>
<lb n="1121"/><span>Taoibhgheal inghen Righ Duinn."</span></p>
<lb n="1122"/>
<lb n="1123"/><p><span>Is annsin tuccadh a lórdhaothain bídh agus leanna chuca, agus ó</span>
<lb n="1124"/><span>thairnic dhóibh do fhiarfaigh Ri Donn díbh; "canas a ttángadar</span>
<lb n="1125"/><span>na h-óicc no cia aga mbíd?" ar sé.  "Do mhuintir</span>
<lb n="1126"/><span>Nabhgadoin mic Ioruaidh sinne," ar síad, "agus d'iarraidh mná</span>
<lb n="1127"/><span>annso tángamar uadha."  "Cia an bhen?" ar Ri Dhonn.</span>
<lb n="1128"/><span>"Th' inghensa," ar síad, ".i. Taisi Thaoibhgheal ann súd."</span>
<lb n="1129"/><span>"Do gheubhthaoisi freagra uaimsi gen chomhairle uime sin," ar</span>
<lb n="1130"/><span>Ri Donn, "gion go mbeith m'inghensa ag fer oile ni tiubhroinnsi</span>
<lb n="1131"/><span>dhósan í uair rofhada uaim foghnamh a cleamhnusa."</span>
<lb n="1132"/><span>"Cia an fer ag a bhfuil 'h inghen?" ar íadsan.  "Atá si ar</span>
<lb n="1133"/><span>seilbh Conghail Cláiríngnigh mic Rudhraidhe .i. mic Righ</span>
<lb n="1134"/><span>Érend"; agus dob'fhíor dósan sin, oir an trath do comhmóradh</span>
<lb n="1135"/><span>an fhleadh mhór a n-Eamhain Mhacha agus do cuas fa'n Righe go</span>
<lb n="1136"/><span>Teamhraigh ro naisceadh an inghen sin do Chonghal agus ni ráinic</span>
<lb n="1137"/><span>les fes le.  "Tiocfaidh riotsa, a Ri Duinn," ar íadsan,</span>
<lb n="1138"/><span>"eura tochmairc do thabhairt duinne uair tiucfaidh Nabgadon</span>
<lb n="1139"/><span>dot' ionnsoighidhsi agus lucht na h-Uardha les agus marbhfaither</span>
<lb n="1140"/><span>do chathair uile agus milfither Ére uile trídsin agus</span>
<lb n="1141"/><span>múirfidher thu fén agus bérthar 'h inghen ar ais no ar éiccin."</span>
<lb n="1142"/><span>"Is briathar dhamhsa," ar Ri Donn, "mun'bhidh feall ar</span>
<lb n="1143"/><span>eineach damhsa é ni rachadh fear innisin scél uaimsi gan</span>
<lb n="1144"/><span>marbhadh díbh a ccionnaibh bar ccomhráidh."  Do legedar an</span>
<lb n="1145"/><span>oidhce sin, agus do freastladh agus do friothoileadh íad.</span>
<lb n="1146"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="1147"/><p><span>Ro erccedar co moch ar n-a mharach, agus tángadar</span>
<lb n="1148"/><span>d'ionnsoiccidh a loinge agus do chuadar rompa ar in muir ccraoislethain</span>
<lb n="1149"/><span>ccédna; agus tángadar d'ionnsoiccidh na h-Uarda</span>
<lb n="1150"/><span>co h-airm a raibhe Nabhgadon.  Do fhiarfaigh Nabgadon</span>
<lb n="1151"/><span>sgéala dhíbh: an bhfuaradar an dhiongmhala dhósan?  "Fuaramar,</span>
<lb n="1152"/><span>imurro," ar íadsan, "bean do dhiongmhala go deimhin</span>
<lb n="1153"/><span>duit, agus ni fhacamar oile dhecc a dealba ar mhnaoi no ar</span>
<lb n="1154"/><span>fher do mhnaibh no d'fheraibh an domhain roimpe riamh agus robadh</span>
<lb n="1155"/><span>in-imbertha dhuit fén bás ar in mnaoi do bhí agad roimpe</span>
<lb n="1156"/><span>iar rochtain a faghála."  Ro lionustair gradh na h-inghine</span>
<lb n="1157"/><span>an Rígh ódchuala an tuaruscbháil sin tugadar na teachta</span>
<lb n="1158"/><span>uirthe, agus do éirigh co sonairt ina shuidhe agus do fhiarfaigh:</span>
<lb n="1159"/><span>"cia athair na h-inghine sin?" ar sé, "agus cred fadhera dhíbhsi</span>
<lb n="1160"/><span>gan a tabhairt ar ais no ar éiccin libh?"  "Ri Donn mac</span>
<lb n="1161"/><span>Iomchadha mic Miodna mic Caisclothaigh do chloinn</span>
<lb n="1162"/><span>Cermada Milbheoil mic an Daghdha do bhunadhfreimhe</span>
<lb n="1163"/><span>Tuaithe da Danann d'a h-athair," ar síad, "agus ní</span>
<lb n="1164"/><span>dheacamairne lion catha cath do thabhairt dhó agus muna</span>
<lb n="1165"/><span>mbeithmis ar a éneach fén as bás do imeoradh foruinn a</span>
<lb n="1166"/><span>ccionnaibh a inghine do iarraidh.  Asedh adubhairt gion go</span>
<lb n="1167"/><span>mbeth a inghen ag fer oile nach ttiubradh duitsi í."  "C'áit</span>
<lb n="1168"/><span>a bhfuil in fer sin?" ar Nabgadon.  "Inis atá a n-oirer</span>
<lb n="1169"/><span>Éreann," ar síad.  "Is innte atá Ri Donn," ar síad, "agus</span>
<lb n="1170"/><span>cathair árd mór aireghdha aige innte agus socraide coilggeura</span>
<lb n="1171"/><span>cédfadhacha fós."  "Tarfaithear fairsiumh sin," ar</span>
<lb n="1172"/><span>Nabgadon, "air béradsa tionól na h-Uardha d'a ionnsoiccidh</span>
<lb n="1173"/><span>agus murfaither a chathair in a cheann agus tuitfaidh</span>
<lb n="1174"/><span>féin innte agus biaidh a inghen agamsa fa dheoidh agus biaidh</span>
<lb n="1175"/><span>ferann claidhimh damh in t-oilean sin iaramh."  Is annsin</span>
<lb n="1176"/><span>do comhmóradh fleadh ag Nabgadon agus tuccadh maithe na</span>
<lb n="1177"/><span>h-Uardha uile d'a ionnsoighidh agus robhas ag tochaithiomh na</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="1178"/><p><span>fleidhi no co ttairnic sí agus ó tháirnic dhoibh an fhleadh do</span>
<lb n="1179"/><span>chaithemh, adbert Nabgadon riu: "Urlamhaidh bhar longa</span>
<lb n="1180"/><span>agus bhar laidhenga co ndechmais do ghabháil na cathrach sin agus</span>
<lb n="1181"/><span>go ttugam an inghen este fo cédóir."  "Dogéntar sin</span>
<lb n="1182"/><span>aguinne," ar síad; agus ro cóirgheadh a longa agus a laidhenga</span>
<lb n="1183"/><span>leó gurbh urlamh in-imtheachta iad.  Imthusa Nabgadoin</span>
<lb n="1184"/><span>mic Ioruaid conuige sin.</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>Iomthusa Righ Duinn, imurro, do roichdis raibhte iomdha</span>
<lb n="1187"/><span>Ioruaidh d'a ionnsoighid.</span></p>
<lb n="1188"/>
<lb n="1189"/><p><span>Iomthusa Conghail inneasdair aguinn ba dheasta.  Ro</span>
<lb n="1190"/><span>baoí séin a n-Aonach Thuaidhe ag daingniughadh a long agus a</span>
<lb n="1191"/><span>luathbharc; agus adubhairt Fachtna Fionn File: "Fagbham Ére</span>
<lb n="1192"/><span>leg. Erinn ba dheasta uair dá roichset clanna Ruadhraidhe</span>
<lb n="1193"/><span>d'ar n-ionnsoighidh do gheubham éiccean uatha."</span></p>
<lb n="1194"/>
<lb n="1195"/><p><span>"Na h-abair sin, a Fhachtna," ar Conghal, "uair</span>
<lb n="1196"/><span>dororchair linne an biodhbha bunaidh rob' eaglaidhi linne</span>
<lb n="1197"/><span>díbh .i. Niall Niamhglonnach mac Rudhraidhe, agus an fer as ferr</span>
<lb n="1198"/><span>anois díbh .i. Ferccus mac Lede, dingeubhadsa díbhse a</span>
<lb n="1199"/><span>niort comhluinn é isin ccath."  "Gidhedh," ar Fachtna, "as</span>
<lb n="1200"/><span>mithidh díbhsi imtheacht a h-Érinn," agus adubhairt an laoí:</span></p>
<lb n="1201"/>
<lb n="1202"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1203"/><span>Mithidh duinn dol tar muir meann;</span>
<lb n="1204"/><span>Ar n-arccain chríche n-Éreann,</span>
<lb n="1205"/><span>Dobharfiocfath imale</span>
<lb n="1206"/><span>Maithe cloinne Rudhruighe.</span>
<lb n="1207"/><span>Na h-abairsi sin, a fhir!</span>
<lb n="1208"/><span>A Fhachtna  Fhinn Fhilidh!</span>
<lb n="1209"/><span>Dingeubhad dhíbh 'san tres te</span>
<lb n="1210"/><span>Ferccus Laoch mór mac Lede,</span>
<lb n="1211"/><span>Ar n-arccuin dhuinn Dunaidh Neill,</span>
<lb n="1212"/><span>Ar ccur a n-ionnmais a ccén;</span>
<lb n="1213"/><span>Go roichim go Dun mic Lir,</span>
<lb n="1214"/><span>Dul ar muir as mithidh.</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>Mithidh.</span>
<lb n="1217"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="1218"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1219"/><span>Tuccadh cuigesium maithe a mhuintire agus do rinne</span>
<lb n="1220"/><span>cómhairle friu; agus asedh adubhradar uile gur mhithidh leó</span>
<lb n="1221"/><span>uile Ere d'fágbháil.  "Fágmaoidne í," ar Conghal, "agus</span>
<lb n="1222"/><span>tiagam co teach Ri Duinn co ndernuinnsi feis le h-ingin</span>
<lb n="1223"/><span>Righ Duinn."</span></p>
<lb n="1224"/>
<lb n="1225"/><p><span>Dala Righ Duinn, umorro, ráinic raibhte fíre roimh</span>
<lb n="1226"/><span>Nabgadon chuige, agus adubhradar a mhuinter le Righ Dhonn nar</span>
<lb n="1227"/><span>choir dhó bheith ar cionn luchta na h-Uarda ina inis féin ó nach</span>
<lb n="1228"/><span>dideonn draoitheacht no cumhachta inchlethi é.  "Is ferr</span>
<lb n="1229"/><span>dhamhsa maseadh," ar sé, "dol ar cend Conghail gurab é</span>
<lb n="1230"/><span>fein choiseónas a bhean friu ó nach bhfuilimsi líon catha d'a</span>
<lb n="1231"/><span>cosnamh acht muna didne dobhar-cheo draoitheachta sinn no</span>
<lb n="1232"/><span>muna fóiridh Conghal oruinn."  Táinicsiomh iaromh as an</span>
<lb n="1233"/><span>oilen amach ar ceann Conghail; agus do thairnic do Chonghal a</span>
<lb n="1234"/><span>longa do leasughadh agus a fhoirne d'ordughadh agus a chabhlach do</span>
<lb n="1235"/><span>chórughadh adchonncadar aonchurach ar fud mara agus aiccén</span>
<lb n="1236"/><span>d'a n-ionnsoiccidh agus aon óglach alainn osardha ann, agus</span>
<lb n="1237"/><span>dobhádar aga fheuchaint re h-athaidh.  "Dobherimsi aithne ar</span>
<lb n="1238"/><span>an óglach atá isin churach," ar Conghal, "uair as é Ri Donn</span>
<lb n="1239"/><span>mac Iomchadha é ag teacht ar mo chendsa ma's ullamh ...</span>
<lb n="1240"/><span>bainnsi a inghine."  Tug Ri Donn aghaidh a churaigh ar luing</span>
<lb n="1241"/><span>Conghail agus do bheannaigh dhó.  "Ca slighidh a mbeir an</span>
<lb n="1242"/><span>cobhlach sa, a Chonghail?" ar Ri Donn.  "Gud' thighsi," ar</span>
<lb n="1243"/><span>Conghal.  "As ferrde linn bhar tteachtsa ann sin," ar sé,</span>
<lb n="1244"/><span>"uair atá dáil cobhlaigh as mó ina síbhsi d'ár n-ionnshoiccidh."</span>
<lb n="1245"/><span>"Cia an cobhlach sin?" ar Conghal.  "Nabgadon mac Ioruaidh</span>
<lb n="1246"/><span>táinic d'iarraidh do mhna-sa oramsa," ar Ri Donn, "agus ni</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="1247"/><p><span>thugusa dho í agus atá sesion agus lion cobhlaigh ag teacht d'a</span>
<lb n="1248"/><span>breth ar éccin uaimsi agus tarsa fén dá cosnamh friu."  "Erighsi</span>
<lb n="1249"/><span>romham," ar Conghal, "agus frithoilter let na maithe-si atá</span>
<lb n="1250"/><span>im fhocairsi, agus abair re Taisi Thaoibhghil go ndingeubhadsa</span>
<lb n="1251"/><span>Nabgadon uair dá ttí sé d'a tochmarcsa tuitfe sé liom"</span>
<lb n="1252"/><span>agus idbert in laoi:</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1255"/><span>A Ri Dhuinn erigh do'n dún,</span>
<lb n="1256"/><span>Cóirigh ár ccoilcidh 's ár ccluimh;</span>
<lb n="1257"/><span>Friothoilter let imale</span>
<lb n="1258"/><span>Maithe cloinne Rudhraidhe;</span>
<lb n="1259"/><span>Abair re Taisi thaidhe</span>
<lb n="1260"/><span>Risin ingin n-iomuallaigh</span>
<lb n="1261"/><span>Nabgodon ar tteacht a ttuaidh,</span>
<lb n="1262"/><span>Dingeubhadsa i ccath ar nuair</span>
<lb n="1263"/><span>Nabgodon da ttí sé a tthuaidh,</span>
<lb n="1264"/><span>Ri na h-Uardha go líon sluaigh</span>
<lb n="1265"/><span>Is derbh dofaoth os in tuinn,</span>
<lb n="1266"/><span>Aderim rit a Ri Duinn.</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1269"/><span>Is ann sin do sgar Ri Donn riu agus táinic rompa d'a</span>
<lb n="1270"/><span>chatraigh féin d'a bhfrestealadh agus d'a bhfrithaileadh; agus</span>
<lb n="1271"/><span>táinic Conghal co líon a shochruide ina dhiaigh; agus</span>
<lb n="1272"/><span>do rindedh fliuchcaomhna foilcthe agus fothraicthe dhóibh agus</span>
<lb n="1273"/><span>tuccadh a n-airighthe bidh agus lenna cuca, agus tángadar isin</span>
<lb n="1274"/><span>mbruigin mhóir uile as a h-aithle.  Uair as amhlaidh dobhí</span>
<lb n="1275"/><span>Ri Donn agus bruighion aige ar n-a chórughadh fa comhair</span>
<lb n="1276"/><span>Conghail re dunadh amuigh.  "A Chonghail," ar sé, "orduigh</span>
<lb n="1277"/><span>féin feasta do theach n-ola agus suidhigh do mhuinter."  "Abair,</span>
<lb n="1278"/><span>a Fhraoich dhraoi, cionnus bhías an bhruigheansa anocht,"</span>
<lb n="1279"/><span>ar Conghal.  "As í so an bhruighean do thairingertsa do</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="1280"/><p><span>ghabháil ort," ar Fraoch, "agus as cóir dhuit a h-oirchill go</span>
<lb n="1281"/><span>maith do dhénamh," ar síad, "uair ciodh líonmhar tí Nabgodon</span>
<lb n="1282"/><span>d'ar n-ionnsoighidh badh tresi dhuinne ina dhó."  Is annsin</span>
<lb n="1283"/><span>táinic Conghal isin mbruighin, agus do shuidh ina ionad rioghdha.</span>
<lb n="1284"/><span>"Maith, a Fheargus," ar Conghal, "c'ait istighsi a</span>
<lb n="1285"/><span>m-bia-su anocht?"  "Bíad isin fochla thuaiscertach an tige,"</span>
<lb n="1286"/><span>ar Ferccus, "uair dá ttí Nabhgodon is annsan bport ba</span>
<lb n="1287"/><span>thuaidhe thiocfas"; agus táinic Ferccus do thóccbháil a arma</span>
<lb n="1288"/><span>os a chionn isin fhocla fheinnidh, agus táinic Muiredhach Mergech</span>
<lb n="1289"/><span>mac <Righ Alban isin fochla fheinnidh oile ar ionchaibh</span>
<lb n="1290"/><span>Ferccusa, agus táinic Anadhal Euchtach mac Righ Conchenn con</span>
<lb n="1291"/><span>thri chéd Conceannach ar in dorus ba nesa do Chonghal isin</span>
<lb n="1292"/><span>mbruighin, agus táinic Criomhtan Coscrach mac Ferccusa Fairge</span>
<lb n="1293"/><span>agus Cairbre Congaincnesach mac Cairbre Chruim ar in dorus</span>
<lb n="1294"/><span>ba nesa dhóibh sin, Oilill Teora Gaoth agus Oillill Teora Crioch</span>
<lb n="1295"/><span>ar in dorus eile dhi, agus Ri Donn mac Iomchadha ar láimh deis</span>
<lb n="1296"/><span>Conghail agus maithe Rachruinne ó Righ Donn co h-iarccuil;</span>
<lb n="1297"/><span>agus tuccadh Taisi Thaoibhgheal cona bantracht ar láimh ele</span>
<lb n="1298"/><span>Conghail agus do h-egrigh na mic riogh sin amach ar sleasoibh</span>
<lb n="1299"/><span>na bruighne agus do shuidh Fachtna Fionn File agus Fraoch draoí a</span>
<lb n="1300"/><span>bhfiadhnuise Conghail, agus gé do bhí faithches agus imeagla orra</span>
<lb n="1301"/><span>ni lughaide bádar ag ól agus ag aoibnes agus ag airfidhidh go mór.</span></p>
<lb n="1302"/>
<lb n="1303"/><p><span>Iomthusa Nabgadoin mic Ioraidh do cuireadh a chobhlach amach</span>
<lb n="1304"/><span>leis ar muir d'ionnsoiccidh Érionn ar ceann inghine Righ</span>
<lb n="1305"/><span>Duinn agus as íad dob' eolaighe dhóibh .i. an lucht táinic roimhe</span>
<lb n="1306"/><span>uatha co h-Érinn; agus tángadar rompa go Rachroinn agus adconcadar</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="1307"/><p><span>soillsi na lochrann ar lasadh do mhuin mhara amuigh.</span>
<lb n="1308"/><span>"Maith, a lucht an eoluis!" ar Nabgadon, "c'áit a bhfuil</span>
<lb n="1309"/><span>an tsoillsi mhór úd adchiamuid?"  "Asedh as doigh linne," ar</span>
<lb n="1310"/><span>síad, "gurab a bhfiadhnuise Righ Duinn atá sí, agus as ann atá</span>
<lb n="1311"/><span>an bhen do iarramarne dhuitsi agus as doigh linne gurab é an</span>
<lb n="1312"/><span>fer d'a ttucadh í do bhiadh ann ar a banais anocht .i. mac</span>
<lb n="1313"/><span>Righ Éreann."  "Dob' fherr linn go madh é do bhiadh ann,"</span>
<lb n="1314"/><span>ar Nabgadon, "agus teicchidh foirionn tri long uaibh d'fhios</span>
<lb n="1315"/><span>na h-innsi, agus tabhrat leó sgéla na cathrach chugoinn"; agus</span>
<lb n="1316"/><span>tángadar sin rompa d'fhios na hinnsi.</span></p>
<lb n="1317"/>
<lb n="1318"/><p><span>Dála Ferccusa, imurro, dobhísen ag ésteacht re mongar</span>
<lb n="1319"/><span>an mhara do'n taoib thuaidhe agus adchuala ruchtladh</span>
<lb n="1320"/><span>na luinge lánmhoire ag gabháil acarsoide isin innsi.</span>
<lb n="1321"/><span>Do éirigh Ferccus amach, agus do ghlac a arma go hathlamh</span>
<lb n="1322"/><span>annsin, agus ódconnaic Muireadhach Mergeach mac Righ Alban</span>
<lb n="1323"/><span>sin, táinic a ndeaghaidh Ferccusa amach, agus comh luath</span>
<lb n="1324"/><span>d'Ferccus dochum an chalaidh agus do'n chedluing ag teacht a</span>
<lb n="1325"/><span>ttír díbhsin, agus do iadh Ferccus a dha ghlaic mhora mhileta</span>
<lb n="1326"/><span>fa chuirrthosach na luinge agus tuccustair etharcrathadh anbhail</span>
<lb n="1327"/><span>fuirre gur chriothnaigh a cláracha go curada, agus ro scinnedar</span>
<lb n="1328"/><span>a tairrngadha cengail agus comhdlutha eisde uile, agus do</span>
<lb n="1329"/><span>scaoilesdair o'n ccuirrthosach d'a chéle gan contabairt</span>
<lb n="1330"/><span>uile í go rabhadar a foireann ag teacht trithe ar fud na</span>
<lb n="1331"/><span>tragha ... sledhaibh; agus do ghabusdair Muiredhac</span>
<lb n="1332"/><span>Mergeach mac Righ Alban ag ionnarbhadh na foirne go</span>
<lb n="1333"/><span>fuirechair; agus táinic Ferccus isin luing fa nesa dho iar sin,</span>
<lb n="1334"/><span>agus do bhí sé ag marbhadh na foirne, agus táinic Muiredhach mór</span>
<lb n="1335"/><span>'na dheaghaidh in gach luing d'a longaibh go ráinic leo</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="1336"/><p><span>foirend na ttri long do lánmharbhadh ar a n-ordughadh sin;</span>
<lb n="1337"/><span>agus tángadar isin mbruighin as a haithle agus do thógbhadar a</span>
<lb n="1338"/><span>n-arma uaisdib agus do shuidhedar ina n-ionadaibh féin iar</span>
<lb n="1339"/><span>sin, agus nir chomhmaoidhsiot na h-euchta do rinnedar idir.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>Is ann sin táinic Nabgadon líon a luingsi a ndeaghaidh</span>
<lb n="1342"/><span>a mhuintire, agus as amhlaidh fuair íad ina ccosrachuibh</span>
<lb n="1343"/><span>gearrtha comhmbuailte fa chorrthosachaibh a long, agus a</span>
<lb n="1344"/><span>longa ar n-a luaithbhriseadh.  "Is uathmhar mar bidh ar</span>
<lb n="1345"/><span>muinter," ar Nabgodon, "agus as nertmar do marbhadh re</span>
<lb n="1346"/><span>h-edh n-athgoirid uile íad"; agus do chualadar greadhan</span>
<lb n="1347"/><span>mór isin mbruigin.  "Dénam d'ionnsoigidh na bruighne, a</span>
<lb n="1348"/><span>fhiora!" ar Nabgodon, "co ndioghlam ár muinter ar a</span>
<lb n="1349"/><span>bhfuil d'Erenchaibh innte, agus tabhraidh cairrcce agus clocha</span>
<lb n="1350"/><span>o'n ccaladh libh go mbed aguinn do bhriseadh na bruighne."</span>
<lb n="1351"/><span>Is amhlaidh tángadarsan d'ionnsoigidh na bruighne agus</span>
<lb n="1352"/><span>ualuighe aidhbhle leó do chlochaibh tuinne na tragha, agus ó</span>
<lb n="1353"/><span>rángadar í tuccadar frais barbardha do'n bhruighin</span>
<lb n="1354"/><span>gur léccsed a sceth agus a sleagha agus a ccloidmhe ina</span>
<lb n="1355"/><span>beannoibh agus a seancolaman do bhi ina shesamh re</span>
<lb n="1356"/><span>dreich na bruighne do chongbháil ina sesamh gan tuitim</span>
<lb n="1357"/><span>ortha.  Is annsin do éirigh Ferccus agus táinic amach, agus</span>
<lb n="1358"/><span>táinic Muiredhach Merccach ina dheaghaidh; agus tuccadar</span>
<lb n="1359"/><span>luathchuairt a ttimchill na bruighne, agus tugadar urchur</span>
<lb n="1360"/><span>ferdha feramhail o'n mbruighin amach orra, agus do thuit céd</span>
<lb n="1361"/><span>laoch agus tángadar isin mbruighin anonn as a haithle; agus do</span>
<lb n="1362"/><span>thógbhadar a n-airm uirdgéra uaisdibh innte, agus do ibheadar</span>
<lb n="1363"/><span>a ndigh tharta agus iotan as a h-aithle.  Tángadar na h-allmharraigh</span></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="1364"/><p><span>uile arís d'ionnsoighidh na bruighne, agus do ghabhadar</span>
<lb n="1365"/><span>doirsi na bruighne da gach áird impe.  Ódchonnaic</span>
<lb n="1366"/><span>Anadhal Euchtach mac Righ Conchenn cona thri céd Concheannach,</span>
<lb n="1367"/><span>tángadar amach agus tugadar ára móra ar muintir,</span>
<lb n="1368"/><span>Nabgadoin; agus do chuiredar a raon madhma agus moirtheichidh</span>
<lb n="1369"/><span>uile íad o'n mbruighin go hairm a raibhe Nabhgadon; agus</span>
<lb n="1370"/><span>tángadar isin mbruighin cédna iarsin agus do ibhedar a</span>
<lb n="1371"/><span>ndigh tharta.  Iarsin do ghres Nabgadon a mhuintir</span>
<lb n="1372"/><span>dochum na bruighne go h-athlamh agus tángadar da gach aird</span>
<lb n="1373"/><span>dí, agus do gháiredar uimpe; agus táinic Ferccus amach agus</span>
<lb n="1374"/><span>Muiredhach Mergach arís agus do chuiredar ára móra ar na</span>
<lb n="1375"/><span>sluaghaibh gur sraoineadh ar gach leth o'n mbruighin íad,</span>
<lb n="1376"/><span>agus tángadar isin mbruighin agus do shuidhedar ina n-ionaduibh</span>
<lb n="1377"/><span>fén arís.  Is annsin adubhairt Nabgadon; "Éirig duinn,"</span>
<lb n="1378"/><span>ar sé, "agus loiscter an bhruighen im chennaibh fuil innte do</span>
<lb n="1379"/><span>shluaghaibh."  Táinic dírim mhór do mhacaomhoibh Riogh na</span>
<lb n="1380"/><span>h-Uardha d'iondsoighidh na bruighne agus do dhiubhracadar do</span>
<lb n="1381"/><span>shaighdibh teneadh an bhruighin.  Tángadar amach annsin dhá</span>
<lb n="1382"/><span>mhac Righ Connacht .i. Ailill Teóra Gaoth agus Ailill Teóra</span>
<lb n="1383"/><span>Crioch, agus do rónsad coscar mór amuigh, agus tángadar isin</span>
<lb n="1384"/><span>mbruighin iar sin, agus do chuir sin socht mór ar lucht na h-Uardha</span>
<lb n="1385"/><span>uile.  "Ni chualamar iomradh bhfer n-Éreann ima n-engnamh</span>
<lb n="1386"/><span>roimhe so riamh," ar Nabgadon.</span></p>
<lb n="1387"/>
<lb n="1388"/><p><span>Agus táinic cath mór d'ionnsoighidh na bruighne agus do</span>
<lb n="1389"/><span>fhóbhradar doirsi na bruighne do bhrisedh.  Táinic Ferccus agus</span>
<lb n="1390"/><span>Muireadhach Mergach amach arís, agus tuccadar a ndes risin</span>
<lb n="1391"/><span>mbruighin, agus do chuireadar a raibhe 'na timchill uile a raen</span>
<lb n="1392"/><span>madhma noco rángadar a costadh, agus tángadar isin</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="1393"/><p><span>mbruighin iar sin agus ní mór go ráinic dhóibh a ndeoch d'ibhe</span>
<lb n="1394"/><span>anuair do ghairedar na sluagha arís fa'n m-bruighin.  Táinic</span>
<lb n="1395"/><span>amach annsin Criomhthann coscarach mac Ferccusa Faircce agus</span>
<lb n="1396"/><span>Cairbre Conganchnesach mac Cairbre Chruim; agus tug fear</span>
<lb n="1397"/><span>díbh a chle risin mbruighin agus fer ele a dhes, agus do fheradar a</span>
<lb n="1398"/><span>ccomhlann timchill na bruighne gur dhichuirsiot na sluaigh uile</span>
<lb n="1399"/><span>uaithe; agus ní thairnic leó acht a n-arma do thógbháil in tan</span>
<lb n="1400"/><span>tángadar na sluaigh arís dochum na bruighne.  Ro éirigh</span>
<lb n="1401"/><span>Ferccus agus Muiredhach Mergach amach arís, agus ger' líonmhar na</span>
<lb n="1402"/><span>slóigh do dhichuirsiot o'n mbruighin uile íad go lár na n-allmharrach,</span>
<lb n="1403"/><span>agus tángadar isin mbruighin tré lár an chatha d'a</span>
<lb n="1404"/><span>n-aimhdheóin agus do thógaibh Muiredhach a iolach coscair os</span>
<lb n="1405"/><span>áird annsin.  Is annsin adubhairt Nabgadon: "As é céd?</span>
<lb n="1406"/><span>eccraidh téd mo shluaghsa," ar se, "a bhfarradh an</span>
<lb n="1407"/><span>tsluaigh atá isin mbruighin agus ergidh uile, a rioghraidhe!" ar</span>
<lb n="1408"/><span>sé, "go mbrisiom an bhruighin, uair ní furáil dhuinn</span>
<lb n="1409"/><span>uile teacht da h-iondsoighe."  Tángadar na sluaigh uile 's</span>
<lb n="1410"/><span>an mbruighin annsin agus do ghairedar da gach áird agus da gach</span>
<lb n="1411"/><span>airchenn dí, agus do chuireadar teinidh ar gach áird innte.</span>
<lb n="1412"/><span>Ro erccedar tri comhaltadha Conghail amach annsin .i.</span>
<lb n="1413"/><span>Merne, Semne agus Lathairne, agus tángadar tar dhorus descertach</span>
<lb n="1414"/><span>na bruighne amach agus do mhuchsad na tentidhe tendala agus</span>
<lb n="1415"/><span>do mharbhsad lucht a n-adhnaidh, agus tuccsad a ndes risin</span>
<lb n="1416"/><span>mbruighin as a haithle agus nir gabhadh riú no go rángadar an</span>
<lb n="1417"/><span>dorus cédna, agus is do reandaibh a slegh agus d'fhaobraibh</span>
<lb n="1418"/><span>claidhiomh gur chuirsiot na sluaigh 'san mbruighin íad, agus</span>
<lb n="1419"/><span>robhensad na h-allmharraigh go borb risin mbruighin gur</span>
<lb n="1420"/><span>bhrisiot doirsi na bruighne gur bhuaidersiot ól agus aoibhnes um</span>
<lb n="1421"/><span>lucht na cathrach; agus rugsat as an oidhce sin go fuachdha</span>
<lb n="1422"/><span>fuireachair nogo ttáinic lá cona lánshoillsi ar n-a mharach.</span>
<lb n="1423"/><span>Agus nuair thainic an lá adubhairt Conghal: "Eirccidh, a</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="1424"/><p><span>fhiora," ar sé, "agus gabhaidh bhar n-arma agus tabhraidh bhar</span>
<lb n="1425"/><span>n-aighthe ar doirsibh na bruighne."  Is annsin dogabhadh</span>
<lb n="1426"/><span>leósan sceth d'a sciathrachaibh agus slegha d'a n-aidhlendaibh</span>
<lb n="1427"/><span>gur chriothnuigh an bhruighion uile go h-aighmheil athgarbh</span>
<lb n="1428"/><span>uair ní raibhe bruighion ríamh dob' ionnann do'n bhruighin</span>
<lb n="1429"/><span>sin o'n chriothnughadh tuccadar na catha cechtardha fuirre.  Is</span>
<lb n="1430"/><span>ann sin do éirigh Ferccus agus do ghabh a arma agus táinic amach</span>
<lb n="1431"/><span>as in mbruighin, agus tucc a aghaidh ar na sluaghoibh, agus an áit</span>
<lb n="1432"/><span>ba tighe do na sluaghoibh as ann do ionnsoigh Ferccus</span>
<lb n="1433"/><span>ied agus do rinne slighe sármhileadh tresna sluaghoibh.  Is</span>
<lb n="1434"/><span>ann sin táinic Conghal amach agus do chóirigh a chath a n-aghaidh na</span>
<lb n="1435"/><span>n-allmharrach cona mhergedhuibh áille iomdha ioldathacha os a</span>
<lb n="1436"/><span>cceandaibh.  Odchonnaic Ri na hUardha sin, do chóirigh a chath</span>
<lb n="1437"/><span>agus do rinne leibhionn do sciathoibh allata allmhardha ina</span>
<lb n="1438"/><span>uirthimchill.  Agus ódconnaic cách a chéle do mheabhaidh</span>
<lb n="1439"/><span>bloiscbhém bodhbha do na cathaibh i cceann a chéle agus tuccadh</span>
<lb n="1440"/><span>frasa áigh agus iorghuile eatarro agus dobheir cach díbh a bhern</span>
<lb n="1441"/><span>chatha a cath ar oile.  Táinic Ferccus annsin agus do</span>
<lb n="1442"/><span>reidhigh sé slighidh mhileadh i ccath na n-allmharrach.  Is</span>
<lb n="1443"/><span>annsin airmhidhther cédfhercc Ferccusa do theacht ariamh.</span></p>
<lb n="1444"/>
<lb n="1445"/><p><span>Táinic Anadhal mac Righ Concenn cona thri chéd conceandach</span>
<lb n="1446"/><span>fo'n ccath, agus do léccsed a n-anala tentidhe fa na</span>
<lb n="1447"/><span>sluaghoibh agus robhen bern chatha as an ccath agus tuccsat scaoileadh</span>
<lb n="1448"/><span>agus scannradh ar na cathaibh.  Is ann sin do éirigh</span>
<lb n="1449"/><span>lonnas agus luaithfhercc Nabgadoin agus do ionnsoigh fa sluaghoibh</span>
<lb n="1450"/><span>Conghail, agus nior ghabh cath no comhlann ris, agus tucc d'a uid</span>
<lb n="1451"/><span>gurb' fada uadha foirithin agus ba cuma les bás d'fhagháil</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="1452"/><p><span>acht go mairidh a bhladh do bhunadh; agus rucc ruathar rioghdha</span>
<lb n="1453"/><span>ro-naimhdighe mar a raibhe Conghal isin chath, agus do chomhruicsiot</span>
<lb n="1454"/><span>na curaidh re chéle.  Dóigh ámh ba comhrac dhá churadh sin agus</span>
<lb n="1455"/><span>ba ledgaire dha leomhan agus ba mire dha mhathgaman agus ba</span>
<lb n="1456"/><span>dasacht dha dhamh ndileann, agus nior fhuluing neach bheith i</span>
<lb n="1457"/><span>ccomhfhoccus dóibh edh triochadh troigheadh ar gach leath le</span>
<lb n="1458"/><span>crodhacht a ccomhlainn agus re h-iomfhoiccsi a n-anala agus dobhádar</span>
<lb n="1459"/><span>isin ccomhrac sin ó shoillsi na maidne muiche gur dheireadh</span>
<lb n="1460"/><span>do'n ló.  Ro éirigh fearcc agus neimhnighe Nabgadoin tar Conghal</span>
<lb n="1461"/><span>annsin; agus as amhlaidh bádar agus aos dána agus airfididh, mna agus</span>
<lb n="1462"/><span>macaoimh na cathrach uile aga ccoimhfhechemh a ccomhfhoccus</span>
<lb n="1463"/><span>dóibh; agus dobhí Bricne ann fós, agus odchonnaic sé Conghal aga</span>
<lb n="1464"/><span>fhorrach, ro screch Bricne os cionn na cathrach conach</span>
<lb n="1465"/><span>raibhe d'Ulltaibh uile éndhuine nar fhech fair; agus idbert:</span>
<lb n="1466"/><span>"Ort do choll uathbháis a Chonghail!" ar Bricne, "uair is</span>
<lb n="1467"/><span>aire do ionnarb Fearccus mac Lede a h-Ulltaibh thú re</span>
<lb n="1468"/><span>mhéd do mhetachta agus do mhilaochuis, agus is aire bhenfas Nabgadon</span>
<lb n="1469"/><span>do chend diot agus béras do mhnaoi uait."  Is annsin</span>
<lb n="1470"/><span>táinic a neart féin agus a chumhachta do Conghal, agus tug</span>
<lb n="1471"/><span>béim naimhdighe do Nabgadon gur dhluigh a scíath go</span>
<lb n="1472"/><span>sgeamhaighmar agus dorad an t-aithbém dhó gur bhen a chenn</span>
<lb n="1473"/><span>d'a choluinn, agus do ghabh an cenn ina láimh agus do chomhmaoidh a</span>
<lb n="1474"/><span>bhfiadhnuise an tsluaigh uile é; ionnus gur mhuigh ar lucht na</span>
<lb n="1475"/><span>h-Uardha uile andsin, agus dobadh comhang a cconair teichidh</span>
<lb n="1476"/><span>muna dhechdís isin fhairge agus gurbho tiugh an t-ár ar láthair</span>
<lb n="1477"/><span>an chatha dobú tige isna h-aireroibh é ar rochtoin a long</span>
<lb n="1478"/><span>do na laochaibh; ionnus gur thuitedar sluaigh na h-Uardha</span>
<lb n="1479"/><span>uile le Conghal cona mhuintir, agus do rinnedar carn d'a</span>
<lb n="1480"/><span>cceannaibh agus dumha d'a n-eduighibh andsin agus tuccadh a choscar</span>
<lb n="1481"/><span>go Conghal, agus gidh íad muinter Conghail ann fós dob' iomdha</span>
<lb n="1482"/><span>a n-easbadha agus doba creuchtach a churaidh agus dobhí Conghal</span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="1483"/><p><span>féin 'na chreuchtnughadh co mór.  Táinic Ri Donn agus a inghen .i.</span>
<lb n="1484"/><span>Taisi Thaibhgheal d'feachaint Conghail.  Tucc an inghen láimh</span>
<lb n="1485"/><span>tar braghoid dó agus do ghabh ag feuchaint a chneadh agus a chreucht</span>
<lb n="1486"/><span>agus do ghabh ag feuchaint cinn Nabgodoin.  "Is rioghdha an</span>
<lb n="1487"/><span>cennsa," ar sí, "agus as maith linn  n-euccmuis a anma agus as</span>
<lb n="1488"/><span>maith d'Ulltaibh fós bheith mar atá agus is cuma liom aga</span>
<lb n="1489"/><span>radh"; agus idbert an laoi: -</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1492"/><span><Mór an cend úd isin ccnoc!</span>
<lb n="1493"/><span>Anba a n-derna d'ar n-olc!</span>
<lb n="1494"/><span>Dorinne mór d'ulc ar nuair,</span>
<lb n="1495"/><span>Nabgodon mór nach Ioruaidh!</span>
<lb n="1496"/><span>Nabgodon táinic a ttuaidh,</span>
<lb n="1497"/><span>Ri na h-Uardha go líon sluaigh;</span>
<lb n="1498"/><span>Conghal dobhen a chenn de,</span>
<lb n="1499"/><span>Sinnsear cloinne Rudhruidhe</span>
<lb n="1500"/><span>Gidheadh tángadar ale</span>
<lb n="1501"/><span>Cugainn go cuan Rachruinne,</span>
<lb n="1502"/><span>As ferr dóibh 'na bheith ag ól,</span>
<lb n="1503"/><span>Mar do chuirsiom an cath mór.</span></p>
<lb n="1504"/>
<lb n="1505"/><p><span>Mor.</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1508"/><span>Tángadar anonn isin mbruighin as a h-aithle agus do cuireadh</span>
<lb n="1509"/><span>a ngrianán gloinidhe íad agus a ttighthibh fionna fairsionga</span>
<lb n="1510"/><span>fíornuidhe; agus tuccadh legha d'a leighes agus dobhádar caoicdhis ar</span>
<lb n="1511"/><span>mís a ndunadh Ri Duind mar sin; agus ba maith an mhuinter</span>
<lb n="1512"/><span>aga rabhadar agus as maith do chaithedar riu; agus ó thairnic dhoibh</span>
<lb n="1513"/><span>a leighes agus a mbeith in-shiubhail agus an fhleadh mhór agus an bhanuis</span>
<lb n="1514"/><span>sin do chaithemh, adubhairt Ri Donn: "Maith, a Chonghail,"</span>
<lb n="1515"/><span>ar sé, "ber do mhnaoi let agus iarr fén fearonn ar chlandaibh</span>
<lb n="1516"/><span>Rudhraidhe dhí uair ni h-áil liomsa Ulltaidh do bheith ina mbiodhbhaibh</span>
<lb n="1517"/><span>dhamh uimpe."  "Ni bhiaid idir," ar Conghal, "acht teighid</span>
<lb n="1518"/><span>Anghotha mac Anluin agus Bricne mac Carbhre go h-Eamain</span>
<lb n="1519"/><span>Mhacha agus iarruid feronn dhamhsa dom' mhnaoi ar Ferccus mac</span>
<lb n="1520"/><span>Lede agus ar maithibh Uladh agus dingeubhadsa mo choccadh agus</span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="1521"/><p><span>coccadh Ferccusa mic Rosa díbhsiomh d'a chionn."  Tángadarsan</span>
<lb n="1522"/><span>rompa iarsin go h-Emhoin, agus as taosca rángadar</span>
<lb n="1523"/><span>a sceula go h-Emhoin inas íad féin, uair ba baidh leó uile</span>
<lb n="1524"/><span>an cath sin do bhris Conghal ar lucht na h-Uardha re</span>
<lb n="1525"/><span>cédthinnsceadal a choccaidh agus do feradh fáilte riu ag na</span>
<lb n="1526"/><span>rioghuibh sin agus do fhiarfaighedar sceula an chatha sin díobh agus do</span>
<lb n="1527"/><span>innsedar sin dóibh uile.  "Créd ima ttangabhairsi annso?"</span>
<lb n="1528"/><span>ar maithe Uladh.  "D'iarraidh feroinn oruibhsi tángamar</span>
<lb n="1529"/><span>do mhnaoi Conghail," ar siad, ".i. d'inghin Righ Duinn</span>
<lb n="1530"/><span>agus dingeubhaidh Conghal a choccadh féin agus coccadh Ferccusa</span>
<lb n="1531"/><span>mic Rosa d'Ulltaibh d'a chionn."  "Ticcidh Conghal féin a</span>
<lb n="1532"/><span>n-Érinn," ar Fergus mac Lede, "agus ó do gheall a choccadh</span>
<lb n="1533"/><span>do dhiongbháil d'Ulltoibh dobheursa righe n-Uladh dhó, uair as</span>
<lb n="1534"/><span>sine agus as uaisle é ina misi."  "Ni gheubhasan sin," ar</span>
<lb n="1535"/><span>Angotha, "uair tug d'a bhrethir nach geubhadh righe n-Uladh no</span>
<lb n="1536"/><span>go ccoiseonadh Righe n-Éreann ar tus."  "Madh é sin</span>
<lb n="1537"/><span>adubhairtsion," ar Ferccus mac Lede, "dobheursa fonn</span>
<lb n="1538"/><span>maith dh'a mhnaoision."  "Cia an ferand sin?" ar íadsan.</span>
<lb n="1539"/><span>"In triochad céd as coimhfhoigsi d'fherann a h-athar fén," ar</span>
<lb n="1540"/><span>Ferccus.  "As cuma duitsi do thabhairt dó," ar Bricne,</span>
<lb n="1541"/><span>"uair do bhiadh righe n-Uladh at' fhegmuis acht muna ttugtha</span>
<lb n="1542"/><span>sin uait."  "Damadh é sin bu áil leission," ar Ferccus,</span>
<lb n="1543"/><span>"dogheubha uaimsi gan imresoin é."  Is annsin tángadar</span>
<lb n="1544"/><span>na teachta d'ionnsoighidh Conghail go teach Ri Duinn.  Do</span>
<lb n="1545"/><span>fhiarfaigh Ferccus sgeula dhíbh, an bhfuaradar an fearand</span>
<lb n="1546"/><span>do chuadar d'iarraidh.  "Fuaramar," ar síad, "agus dobheura</span>
<lb n="1547"/><span>Ferccus mac Leide righe n-Uladh dhuitsi damadh áil leat agus</span>
<lb n="1548"/><span>tug an triocha céd as nesa d'fherann a h-athar dot' mhnaoi</span>
<lb n="1549"/><span>go Dún Sobhairce"; agus doba maith le Conghal sin agus do chuir</span>
<lb n="1550"/><span>Ri Donn a inghen agus maithios iomdha lé ar in triochad chéd sin,</span>
<lb n="1551"/><span>agus do rinneadh Dún aicesi ann .i. Dún Taisi agus Dún Taisi</span>
<lb n="1552"/><span>ainm na renna i raibhe fós.</span>
<lb n="1553"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="1554"/><p><span>An Treas Chuid.</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>Iomthusa Conghail innistear sonn scéal oile.  Adubhairt</span>
<lb n="1557"/><span>re n-a mhuintir a chobhlach do chórughadh agus dul d'ionnsoighidh</span>
<lb n="1558"/><span>Lochlann.  Do ghluaisiodar rompa ar muir agus ar mórfhairrge</span>
<lb n="1559"/><span>agus roba ríoghdha an cobhlach sin Conghail agus roba mór leó a</span>
<lb n="1560"/><span>meanma agus a meisneach ag dul d'ionnsoighidh Lochlonn agus as é</span>
<lb n="1561"/><span>dobú righ Lochlann in tansin .i. Amhlaoi mac Scoinne agus is</span>
<lb n="1562"/><span>ann dobhí a dhunadh a ndescert Lochland .i. ag Eassuidhe.  As</span>
<lb n="1563"/><span>isin uair agus aimsir dobhí Ri Lochlann ar múr a bhaile agus a</span>
<lb n="1564"/><span>dhraoí ina fharradh .i. Ferccna file; agus adconncadar in</span>
<lb n="1565"/><span>loingeas lánmhór d'a n-ionnsoighidh agus na siuil ilbhreaca</span>
<lb n="1566"/><span>iongantacha uaistibh.  "Is adhbhal an cobhlach úd ad-chiamuid,</span>
<lb n="1567"/><span>a Fherccna," ar Rí Lochlann, "agus an ttabhraidh aithne</span>
<lb n="1568"/><span>forro?"  "Dobheirimse aithne forro," ar Fearccna, "as</span>
<lb n="1569"/><span>é cobhlach Conghail Chlairingnigh mic Rudhraidhi é agus is leis do</span>
<lb n="1570"/><span>thuit Nabgadon mac Ioruaidh, rí na h-Uardha."  "Cia in</span>
<lb n="1571"/><span>sluagh atá 'na fharradh?" ar rí Lochlonn.  "Ni tháionic a</span>
<lb n="1572"/><span>h-Érinn amach riamh mac riogh as fearr muintire inas é," ar</span>
<lb n="1573"/><span>Ferccna, "uair atáid dha mhac rígh Connacht ina</span>
<lb n="1574"/><span>fhocair ann .i. Aillil Teora Gaoth agus Aillil Teora Críoch, agus</span>
<lb n="1575"/><span>mac righ Alban agus mac righ Laighen agus mac righ Concend</span>
<lb n="1576"/><span>ar n-a n-ionnarbadh as a ccríochaibh féin agus neoch as ferr</span>
<lb n="1577"/><span>inaid sin uile .i. Ferccus mac Rosa, righmhileadh Éreann</span>
<lb n="1578"/><span>agus macurraidhe Éreann ó sin ale"; agus adubhradar in</span>
<lb n="1579"/><span>laoi and: -</span></p>
<lb n="1580"/>
<lb n="1581"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1582"/><span>A Fhearccna as aluinn an dream</span>
<lb n="1583"/><span>Táinic a h-iath Éreand;</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="1584"/><p><span>Nocha nfaca mise abhus</span>
<lb n="1585"/><span>Sluagh do bhiadh fo a ccosmuilius;</span>
<lb n="1586"/><span>Cionnus atáid siad na fir?</span>
<lb n="1587"/><span>Inad crodha na curaidh</span>
<lb n="1588"/><span>Mar tiaghad i ccenn catha?</span>
<lb n="1589"/><span>Caidé anmanna a n-árdfhlatha?</span>
<lb n="1590"/><span>Conghal cláiríngneach, an rí!</span>
<lb n="1591"/><span>Mac rioghdha do Rudhruidhí!</span>
<lb n="1592"/><span>Fearccus mac Rosa, reim ngle!</span>
<lb n="1593"/><span>'S an da Ailill oirdnidhe,</span>
<lb n="1594"/><span>Trí mic Tabhairne na ttres,</span>
<lb n="1595"/><span>Leó adfaothsat laoich d'a luaith-treas</span>
<lb n="1596"/><span>In triar ele as calma i cclí</span>
<lb n="1597"/><span>Mac Fionntuin mic Rudruidhi.</span>
<lb n="1598"/><span>Anadhal Euchtach ar nuair</span>
<lb n="1599"/><span>Rí Coincend an choccaidh chruaidh</span>
<lb n="1600"/><span>Cairbre na ccles is na cceard,</span>
<lb n="1601"/><span>Mac rígh Midhe na móirceard;</span>
<lb n="1602"/><span>Cionnus atáid féin na fir</span>
<lb n="1603"/><span>Im ghniomhaibh gaile is gaisccidh?</span>
<lb n="1604"/><span>Anad blath Ferccusa a mbladh?</span>
<lb n="1605"/><span>An abra riom, a Fhearccna.</span></p>
<lb n="1606"/>
<lb n="1607"/><p><span>A Fhearccna.</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1610"/><span>Is andsin adubhairt Ferccna le rígh Loclann: "Fersa</span>
<lb n="1611"/><span>fáilte riusúd go suilbhir," ar sé, "agus déna maith orra, uair</span>
<lb n="1612"/><span>gé madh amhluidh do bhethea a bhfeuccmuis do righe do choiseóndaois</span>
<lb n="1613"/><span>súd righe duit agus gidh cogadh do bheith ort do </span>
<lb n="1614"/><span>dhingeubhadaois dhiot é."  "Dogheubhadsan maith agamsa dé</span>
<lb n="1615"/><span>sin," ar rí Loclonn.  Doghabhadarsan acorsaid isin</span>
<lb n="1616"/><span>ccaladh annsin, agus do ghabhadar a n-arma umpa, agus dorónsat</span>
<lb n="1617"/><span>cró comhdhaingean catha dhíobh, agus táinic in Rí ina ccomhdáil agus</span>
<lb n="1618"/><span>ferais fáilte friú, agus adubhairt an laoi and: -</span></p>
<lb n="1619"/>
<lb n="1620"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1621"/><span>Mochén duit, a Chonguil chrúaidh!</span>
<lb n="1622"/><span>Táinic a h-Érinn go mbúaidh,</span>
<lb n="1623"/><span>Do gheubhairsi fáilte dhe</span>
<lb n="1624"/><span>Agamsa 's ag Bebherre.</span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="1625"/><p><span>Beiuda as í as fearr do mhnáibh,</span>
<lb n="1626"/><span>Agus Aralt, dearbh an dáil!</span>
<lb n="1627"/><span>Fearfuid fáilte sibh uile</span>
<lb n="1628"/><span>Eidir ri as rodhuine.</span>
<lb n="1629"/><span>Naoisi mo mhac, imlibh slogh!</span>
<lb n="1630"/><span>Fear 'ga bhfuigthi fáilte mhór</span>
<lb n="1631"/><span>Adeura riot, is ní chéal,</span>
<lb n="1632"/><span>A Chonghuil seacha cach mochéan.</span></p>
<lb n="1633"/>
<lb n="1634"/><p><span>Mo.</span></p>
<lb n="1635"/>
<lb n="1636"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1637"/><span>Agus tángadar maithe Lochlonn uile ina n-aghaidh agus</span>
<lb n="1638"/><span>rofersad fáilte friú, agus do folmhuigheadh grianán in Righ</span>
<lb n="1639"/><span>dóibh, agus do cuireadh Conghal go maithibh a mhuintire ann, agus</span>
<lb n="1640"/><span>tuccadh tighe oireghdha do'n fhianlach gaiscidh ó sin amach;</span>
<lb n="1641"/><span>agus do rinnedar gleire foilcthe agus fothruigthe dhóibh uile.</span></p>
<lb n="1642"/>
<lb n="1643"/><p><span>Is annsin tuccadh maithe Lochlann dochum righ Lochlann, agus</span>
<lb n="1644"/><span>adubhairt riu: "caidhé bhar ccómhairle, a mhaithe Lochlann, ré</span>
<lb n="1645"/><span>Conghal cona rioghdhamhnuibh?" ar sé.  "As edh adermidne,"</span>
<lb n="1646"/><span>ar síad, "an mhaith as mo fhédfomh do dhénamh air co</span>
<lb n="1647"/><span>ndiongnam í agus dénasa gach maith as féidir air fós."  "Beridh</span>
<lb n="1648"/><span>buaidh agus bennachtain, a mhaithe," ar Rí Lochlann, "as cómhairle</span>
<lb n="1649"/><span>deghmhuintire sin"; agus as amhlaidh dobhúisiumh agus fledh mhor aige</span>
<lb n="1650"/><span>do mhaitibh Lochlann agus do thaisben an fhled do Conghal agus tug</span>
<lb n="1651"/><span>ar a cumus agus ar a ordughadh uile í.  "Asedh aderimsi," ar</span>
<lb n="1652"/><span>Conghal, "a tabhairt damsa agus do mhaithibh Lochlann."  "A</span>
<lb n="1653"/><span>n-éntigh le céle agus maithe Lochland bias tú no i ttigh let fén?"</span>
<lb n="1654"/><span>ar Rí Lochlonn.  "An t-ionadh a ccuirfem iul ar a chéile is</span>
<lb n="1655"/><span>ann bhemid do'n chursa," ar Conghal; agus tángadar a sluaightheach</span>
<lb n="1656"/><span>in Righ agus tuccadh an dara leith dé do mhaithibh Lochlonn</span>
<lb n="1657"/><span>agus in leith eile do Conghal cona mhuintir.  Agus do shuidh</span></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="1658"/><p><span>Conghal ar slios an righthighe agus Ferccus ar a láimh dheis agus</span>
<lb n="1659"/><span>Muiredach Mergech ar a láimh chli agus do cuireadh Anadal mac</span>
<lb n="1660"/><span>righ Conceann cona thrí céd Conceandhach isin fochla fheinnidh</span>
<lb n="1661"/><span>fa nesa do Conghal; agus do cuireadh Aillil Teora Gaoth agus</span>
<lb n="1662"/><span>Aillil Teora Crích isin fochla fheinnidh ele agus Criomhtann mac</span>
<lb n="1663"/><span>Ferccusa Fairge ina bhfarradh agus Cairbre Conganchneasach</span>
<lb n="1664"/><span>mac Cairbre Cruim; agus do cuiredh Merne Semhne agus Lathairne</span>
<lb n="1665"/><span>a bhfarradh Conghail agus do shuidh Fachtna Finn File agus</span>
<lb n="1666"/><span>Bricne mac Cairbhre agus Fraoch draoi a bhfiadhnuise Conghail</span>
<lb n="1667"/><span>agus Ferccusa.  Suidhiughadh lethe Conghail conuige sin.</span></p>
<lb n="1668"/>
<lb n="1669"/><p><span>Táinic Rí Lochlann isin slis tuaidhe do'n tigh agus do</span>
<lb n="1670"/><span>cuireadh rioghraidhe Lochlonn ar a láimh dhes, agus do cuiredh</span>
<lb n="1671"/><span>Naoisi agus Aralt a dha mhac isin fochla fheinnidh agus do cuiredh</span>
<lb n="1672"/><span>Bebheire a bhean ar a láimh chlith agus Beiuda a inghen go líon</span>
<lb n="1673"/><span>a bantrachta isin fhocla fheinnidh eile; agus do dáileadh fíon agus</span>
<lb n="1674"/><span>seinmhiodh ar na sluaghaibh agus do gabhadh duana agus duthchonna</span>
<lb n="1675"/><span>ca, agus do chuir cách a n-aithentus ar a chéle do laochraidhe</span>
<lb n="1676"/><span>Lochlann agus do churadhoibh Conghail; agus do ghabh Bricne ag</span>
<lb n="1677"/><span>dénamh cuarta ag maithibh Lochlann agus fuair maoine agus</span>
<lb n="1678"/><span>ionmusa iomdha ann agus do sháidhedar sbeis mhor a mBricne.</span>
<lb n="1679"/><span>Táinic Bricne iarsin a bhfiadhnuise Pheiuda cona bantracht.</span>
<lb n="1680"/><span>"Slán fort, a  Bheiuda," ar sé.  "Cred as áil let</span>
<lb n="1681"/><span>d'fhagháil, a ollaimh?" ar sí.  "Ní seoid náid maoine</span>
<lb n="1682"/><span>iarruim, a inghen," ar Bricne.  "Cred oile iarrair?" ar sí.</span>
<lb n="1683"/><span>"An é nach bhfidir tusa, a inghen," ar Bricne, "cred do</span>
<lb n="1684"/><span>iomluaidh Conghal mac Rudhraidhe a h-Erinn do'n dul so?"</span>
<lb n="1685"/><span>"Ni h-agamsa atáid a rúin," ar in ingen, "acht do chuala</span>
<lb n="1686"/><span>gurab ar ionnarbadh táinic."  "Is fíor sin," ar Bricne,</span>
<lb n="1687"/><span>"agus gidheadh atá adhbhar eile ann."  "Cred an t-adhbhar sin?"</span></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="1688"/><p><span>ar an inghen.  "Do chuala do bhethsi a n-óige agus a n-aontumha</span>
<lb n="1689"/><span>agus nach bhfuil do shamhuil do mhnaibh an domhain agus as í sin ben</span>
<lb n="1690"/><span>dob'áil laisiom, ó derscaigh féin do mhacoibh riogh an domhain,</span>
<lb n="1691"/><span>agus tug gradh dhuit agus as dod' iarraidh táinic do'n chursa."</span>
<lb n="1692"/><span>"Dia bhfagha san dhamhsa 'n choibhce iarroim ar macoibh</span>
<lb n="1693"/><span>riogh ele an domain tig dom' iarraidh faoidhfed les."  "Cred</span>
<lb n="1694"/><span>an choibhce sin?" ar Bricne.  "Trí h-eoin inghine Cairrtinn</span>
<lb n="1695"/><span>Chuirr," ar sí, "agus do choideoldaois fir agus mná na talmhan</span>
<lb n="1696"/><span>acht gidh a n-éccomlann bhédís ré ceól na n-én sin,</span>
<lb n="1697"/><span>agus cuing charbhuid Cirb agus cathbharr Micscenmais, agus nocha</span>
<lb n="1698"/><span>ttáinic fir rogheubhadh dhamsa na nethe sin agus ni shaoilim a</span>
<lb n="1699"/><span>tteacht agus beudsa a n-aontumha go bhfaghar uile íad."</span>
<lb n="1700"/><span>"Do gheubhairsi sin, a inghen," ar Bricne, "uair as amhlaidh atáid</span>
<lb n="1701"/><span>clanna Rudhraidhe agus an ní nach féduid daoine eile do</span>
<lb n="1702"/><span>dhénamh doghnidsiomh re h-edh n-athgoirid é agus an comhlann</span>
<lb n="1703"/><span>nach bhféduid curaidh do dhénamh donid clanna Rudhraidhe</span>
<lb n="1704"/><span>é agus fuaisceóla Conghal na cesta sin"; agus adubhairt an laoi</span>
<lb n="1705"/><span>ann: -</span></p>
<lb n="1706"/>
<lb n="1707"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1708"/><span>A inghen nadcair céile!</span>
<lb n="1709"/><span>A gnuis go ngile gréne!</span>
<lb n="1710"/><span>Diongmhala duit as gach modh</span>
<lb n="1711"/><span>Cur comhramhach mar Conghal.</span>
<lb n="1712"/><span>Gidh maith letsa, a Bhricne bhuain!</span>
<lb n="1713"/><span>Conghal mac Rudhraidhe ruaidh,</span>
<lb n="1714"/><span>Nocha carabsa é tra</span>
<lb n="1715"/><span>Nogo n-ioca mo chesta</span>
<lb n="1716"/><span>Caidhé na cesta cuinge?</span>
<lb n="1717"/><span>Go bhfionnam caidhe an doilge,</span>
<lb n="1718"/><span>Nocha nfuige, tolaibh gal,</span>
<lb n="1719"/><span>Acht muna bhfagha Conghal.</span>
<lb n="1720"/><span>Trí h-eóin inghine Cairrthinn</span>
<lb n="1721"/><span>Go cceól, taisbeanadh tlaithbhind!</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="1722"/><p><span>As cuing carpait Cirb gan gheis</span>
<lb n="1723"/><span>Agus cathbarr Micscenmeis,</span>
<lb n="1724"/><span>Do gheubhasa sin uile,</span>
<lb n="1725"/><span>A inghen fhionn fholtbhuidhe!</span>
<lb n="1726"/><span>Gacha sire, codhnaiph gal,</span>
<lb n="1727"/><span>Do gheubha uile, a inghen!</span></p>
<lb n="1728"/>
<lb n="1729"/><p><span>A inghen.</span></p>
<lb n="1730"/>
<lb n="1731"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1732"/><span>"C'áit a bhfuilid na neithe sin, a inghen," ar Bricne, "co</span>
<lb n="1733"/><span>ndechmaois d'a n-iarraidh?"  "Atáid i ccathraigh Muirne</span>
<lb n="1734"/><span>bainghaiscedhaigh," ar sí.  "C'áit a bhfuil an chathair sin?"</span>
<lb n="1735"/><span>ar Bricne.  "Eirccidhsi d'a h-iarraidh sóir," ar an inghen,</span>
<lb n="1736"/><span>"agus muna bhfagthar thóir í erccidh síar, agus muna bhfaghuidh thíar</span>
<lb n="1737"/><span>eirccidh ba dheas, agus muna bhfagthaoi ba dheas í eirccidh ba</span>
<lb n="1738"/><span>thuaidh, agus narab mac maith dhaoibh nogo bhfagthaoi d'eólus</span>
<lb n="1739"/><span>uaimsi acht sin."  Ro eirigh Bricne iar sin agus táinic a</span>
<lb n="1740"/><span>bhfiadhnuise Conghail agus Ferccusa, agus tug a chenn a n-inisle</span>
<lb n="1741"/><span>iomagallaimhe orra, agus asedh adubhairt: "Maith bar tturus</span>
<lb n="1742"/><span>a h-Érinn a óga," ar Bricne, "uair an inghen tug eura</span>
<lb n="1743"/><span>tochmairc ar macoibh riogh an domhain .i. Beiuda inghen righ</span>
<lb n="1744"/><span>Lochlann tug gradh carthannach do Conghal agus do athcuingeadh</span>
<lb n="1745"/><span>coibhce air .i. tri h-eóin inghine Cairrthinn agus cuing charbaid</span>
<lb n="1746"/><span>Cirb agus cathbharr Micscenmais ... chathrach Muirne banghaisgedhaigh</span>
<lb n="1747"/><span>agus do chuir si geasa agus airmid oruinn an choibhce sin</span>
<lb n="1748"/><span>d'fhagháil dhi .i. da n-o phill for buailidh bhar mbertha agus</span>
<lb n="1749"/><span>bar n-airm faona frithnocht fuibh; gurrob sleamhnuighther</span>
<lb n="1750"/><span>re h-omh eascoinne gach ferann for a salteorthaoi;</span>
<lb n="1751"/><span>troigh mhna troghuin foruibh; Saoghal neoil chaille ar ...</span></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="1752"/><p><span>chrotnughadh aguibh; nior thoimhle sibh nomhaidhe muna</span>
<lb n="1753"/><span>bhfagthaoi an coibhce sin do h-iarradh oruibh."  Is annsin</span>
<lb n="1754"/><span>tugustair Ferccus preab a mbruinne gur bhenastair risin</span>
<lb n="1755"/><span>tana romhóir dobhí ina fhiadhnuise, gurbho tennobair do</span>
<lb n="1756"/><span>lucht freastola an tighe a anacal uirre.  Tug Conghal</span>
<lb n="1757"/><span>buille d'a dhruim risin bhfroighidh conach raibhe astigh colbha</span>
<lb n="1758"/><span>na cathaoir nar chriothnaigh.  Ódchonnaic Ri Lochlann sin agus</span>
<lb n="1759"/><span>a athair dobhí ar a ghualoinn .i. Scoinne sciathamhlach,</span>
<lb n="1760"/><span>óglach arsaidh éisen; "Cred rodcuir a sniomh mar</span>
<lb n="1761"/><span>sin, a chaithmhilidh, a Chonghail?" ar Ri Lochlann, "agus cred fa</span>
<lb n="1762"/><span>rabhabhair da bhar n-ollamh?"</span></p>
<lb n="1763"/>
<lb n="1764"/><p><span>Do eirigh Fachtna Finn File ina bhfiadhnuise uile annsin</span>
<lb n="1765"/><span>go ccualadar maithi Lochlann a aithesc agus adubhairt: "Ceann</span>
<lb n="1766"/><span>imchaisde Érend súd," ar Fachtna Finn File, ".i. Bricne mac</span>
<lb n="1767"/><span>Carbhre agus do rinne coimhshercus gan iarraidh eidir 'hinghinsi agus</span>
<lb n="1768"/><span>Conghal, agus do iarr uirthe féin 'hinghensa géngo ndubhradh ris</span>
<lb n="1769"/><span>é, agus do chuir ceast ar Conghal nach saoilter d'fagháil idir."</span>
<lb n="1770"/><span>"Maircc ar ar cuingeadh na ceasta sin," ar Ri Lochlann,</span>
<lb n="1771"/><span>"uair dia mbédis sluaigh na talmhan aga n-iarraidh ni bhfuighdis</span>
<lb n="1772"/><span>íad."  "An bhfedruisi, a Righ, c'áit a bhfuil síad?" ar</span>
<lb n="1773"/><span>Fachtna Finn File.  "Atáid i ccathraigh Muirne Molbhthaidhe</span>
<lb n="1774"/><span>a ndesceart na Fuardha," ar eséin, "agus da ndechdaois fir</span>
<lb n="1775"/><span>dhomhain dochum na cathrach sin do gheubhdaois a saith cathuighthe</span>
<lb n="1776"/><span>re cathraigh amuigh a n-iongnus luchta na cathrach fén, agus atá</span>
<lb n="1777"/><span>seóladh caicdhis ar mhís ó Lochlannaibh soirthir do mhuir an</span>
<lb n="1778"/><span>chathair sin."  "Is doiligh linne an cesd sin do cuiredh</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="1779"/><p><span>oruinn," ar Conghal, "ar tteacht i ccrích Lochlann."  "Na</span>
<lb n="1780"/><span>h-abair sin, a Chonghail," ar Ferccus, "uair da bhfagha neach</span>
<lb n="1781"/><span>isin domhan an choibhce do iarr an inghen as sinne do gheubha,</span>
<lb n="1782"/><span>gíon go ndeach neach eile ann," ar Ferccus, "rachadsa</span>
<lb n="1783"/><span>ann."  "Rachadsa ann," ar Conghal, "agus asedh as doilghe</span>
<lb n="1784"/><span>linn eólus an mhara d'fhagháil."  "Dobheursa aiscidh dhuit,</span>
<lb n="1785"/><span>a Chonghail," ar Scoinne, "agus ni gheubha cath no comhlann riot</span>
<lb n="1786"/><span>uair senoir mé féin, agus dobhér mo sciath dhuitsi óir do tairrngeradh</span>
<lb n="1787"/><span>damhsa nach bhfuighinn tigherna tar éis mo bháis no</span>
<lb n="1788"/><span>tar m'éis féin acht mac righ Éreann.  Is tusa esein, a</span>
<lb n="1789"/><span>Chonghail, agus nir ghabh neach re a ghualoinn sciath as fearr</span>
<lb n="1790"/><span>ina í"; agus adubhairt: -</span></p>
<lb n="1791"/>
<lb n="1792"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1793"/><span>A Chonghail ber leat mo sciath</span>
<lb n="1794"/><span>Urrunta a triath, obais troid</span>
<lb n="1795"/><span>Buaile curadh, ersce cearb</span>
<lb n="1796"/><span>Dia scing an ga dercc a troid;</span>
<lb n="1797"/><span>Saothar saoirsleighi, triocha cath;</span>
<lb n="1798"/><span>Fer go rath ni furail di;</span>
<lb n="1799"/><span>Minic dobhermis a cath</span>
<lb n="1800"/><span>No go mbeth ar ár leth chli;</span>
<lb n="1801"/><span>Go n-eccar airccid re a cnes</span>
<lb n="1802"/><span>Eidir an des is a ttuaidh,</span>
<lb n="1803"/><span>Go ndeilbh leomain ar a taoibh,</span>
<lb n="1804"/><span>Go mbile iaroinn chaoil chruaidh,</span>
<lb n="1805"/><span>d'a corrán chrithir chais</span>
<lb n="1806"/><span>Do thelgmis a frais mór ttor,</span>
<lb n="1807"/><span>Minic dobhermis an cath</span>
<lb n="1808"/><span>Con faccmis an agh mor con.</span></p>
<lb n="1809"/>
<lb n="1810"/><p><span>A Chonghail.</span></p>
<lb n="1811"/>
<lb n="1812"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1813"/><span>Tuccadh an sciath asteach iarsin, agus tuccadh do Chonghal í.</span>
<lb n="1814"/><span>d'fhech Conghal in sciath, agus do chuir ar a dealgain uasa</span>
<lb n="1815"/><span>í.  "Atá cómhairle agamsa dhuit, a Chonghail," ar Amhlaibh.</span>
<lb n="1816"/><span>"Cred í, a áirdrigh?" ar íadsan.  "Cuiridh scís an mhara agus</span>
<lb n="1817"/><span>an chatha do chuireabhair dhibh," ar sé, "agus leiccidh seachaibh an</span>
<lb n="1818"/><span>gemhreadh oir dogebhthaoi co soinmheach sadhal agamsa ann, agus</span></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="1819"/><p><span>scíamhdhaingnither bhar sceth agus sliopthar bhar slegha agus</span>
<lb n="1820"/><span>cóirighther bar ccloidhme uair atá agamsa neach dobhí d'a</span>
<lb n="1821"/><span>fhoghloim 'san chathraigh, agus as é innsios sceula dhúinn .i. Uirgreann</span>
<lb n="1822"/><span>draoi, mo dhraoi-si féin, agus anuair bhus mithidh díbhsi</span>
<lb n="1823"/><span>dul d'arccuin na catrach sin rachaidh sé romhuibh ar eólus."</span>
<lb n="1824"/><span>"As í sin cómhairle dogénuimne," ar Fachtna Finn File.</span>
<lb n="1825"/><span>Tucc sin subhachus agus sobrón mór do Chonghal cona mhuintir</span>
<lb n="1826"/><span>agus dorónsat mar adubhairt an draoi, agus do leccedar</span>
<lb n="1827"/><span>seacha an gemhreadh.</span></p>
<lb n="1828"/>
<lb n="1829"/><p><span>Is annsin adubhairt Conghal re righ Loclann a cceann na</span>
<lb n="1830"/><span>geimhridhe: "ullmhighter lón agus longa dhuinn," ar sé, "uair</span>
<lb n="1831"/><span>as mithidh linn dul d'iarraidh an choibhce do h-iarradh orainn";</span>
<lb n="1832"/><span>agus do rónadh amhlaidh sin aca.  Ro tóccbhadh mórchoblach</span>
<lb n="1833"/><span>leósan ar muir, agus dobhí seóladh caicdhís ar mís o chríochaibh</span>
<lb n="1834"/><span>Loclann co cathraigh Muirne Molbhthaidhe, agus dobhádar ag</span>
<lb n="1835"/><span>seóladh re mís sairthir.  Ni fhacadar ní acht an fiormament</span>
<lb n="1836"/><span>os a ccionnaibh agus an faircce ina ttimchill, agus do chonncadar</span>
<lb n="1837"/><span>uatha ar a ccenn slíabh mór ar lár an aiccén; agus dob' adhbhal</span>
<lb n="1838"/><span>a fhad agus ceann dé bu dheas agus ceann ele bu thuaidh, agus a mhullach</span>
<lb n="1839"/><span>ar derglasadh.  "Cred é an slíabh úd, a Uirgrinn draoi?"</span>
<lb n="1840"/><span>ar Conghal.  "As é súd in slíabh teineadh atá romhuibhsi," ar</span>
<lb n="1841"/><span>in draoi.  "Cá conair a racham seacha súd?" ar Conghal.</span>
<lb n="1842"/><span>"Nocha nfuil conair ba dhes no ba thuaidhe seacha súd</span>
<lb n="1843"/><span>agad," ar in draoi, "uair da ttí tú do'n leth thuaidhe dhé</span>
<lb n="1844"/><span>doghébha muirtheucht cona tonnaibh ann agus da ttí do'n</span>
<lb n="1845"/><span>leth dhes dé dogéubha ciothghalchleas sneachta an mhara</span>
<lb n="1846"/><span>mhoir ann i ccomhrac na h-uardha agus na teintidhe; agus damadh</span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="1847"/><p><span>comh mór risin slíabh do gach én long dod' chobhlach dobhrisfadh</span>
<lb n="1848"/><span>gach tonn d'á bhfuil airsion íad"; adupairt in laoi: -</span></p>
<lb n="1849"/>
<lb n="1850"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1851"/><span>'Sé súd an slíabh ar lasadh,</span>
<lb n="1852"/><span>Ciodh árd an cathairfhossadh,</span>
<lb n="1853"/><span>Ni h-urus a léim, dar leam!</span>
<lb n="1854"/><span>Nocha nfoccus a thimcheall,</span>
<lb n="1855"/><span>Madh da ttís do'n leith thuaidh</span>
<lb n="1856"/><span>Do gheubha olc re h-enuair,</span>
<lb n="1857"/><span>Do fia muirtheucht cona tonna</span>
<lb n="1858"/><span>Imeoras ort anglonna;</span>
<lb n="1859"/><span>Madh da ttís do'n leth andes</span>
<lb n="1860"/><span>As dearbh do gheubha cruaidhtres</span>
<lb n="1861"/><span>Claochlodfaidh do shluagh a ngné</span>
<lb n="1862"/><span>Adeirim riot asé.</span></p>
<lb n="1863"/>
<lb n="1864"/><p><span>Ase.</span></p>
<lb n="1865"/>
<lb n="1866"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1867"/><span>"Cionnus do dhénam uime sin, a Uirgrinn?" ar Conghal,</span>
<lb n="1868"/><span>"an bhfuil eólus eile agadsa dhuinn?"  "Atá imurro," ar</span>
<lb n="1869"/><span>in draoi, "uair as amhlaidh atá an sliabh úd agus poll trid, agus</span>
<lb n="1870"/><span>ní bhfuighdis fir na talmhan eolus d'ionnsoighidh na cathrach</span>
<lb n="1871"/><span>gusa tteighisi acht tre lár in tsleibhi úd, agus do fedarsa an</span>
<lb n="1872"/><span>chómhairle as dénta daoibh," ar in draoi, "ceangailter</span>
<lb n="1873"/><span>bhar longa d'a cheile agus tabharthar long Conghail ar tús</span>
<lb n="1874"/><span>rompa agus misi innte go mberar eolus agus longa an chobhlaigh</span>
<lb n="1875"/><span>ina diaigh, agus cengaltar corra na long d'a chéle aguibh diaigh</span>
<lb n="1876"/><span>a ndiaigh."  Do rónadh amhlaidh sin aca; agus long Anadhail</span>
<lb n="1877"/><span>mic righ Concenn así dobhí fa dheireadh, agus do chuirsiot lesbaire</span>
<lb n="1878"/><span>gloinidhe ar gach loing dhíbh agus tángadar d'ionnsoiccidh</span>
<lb n="1879"/><span>an tsléibhe mar sin; agus dobhí seóladh laoi co n-oidhce dóibh dul</span>
<lb n="1880"/><span>tresan slíabh sin agus iar ndul trid dóibh dobhí seóladh caoicdhisi</span>
<lb n="1881"/><span>uatha co cathraigh Muirne Molbhthaidhe.  A ccionn na rée sin</span>
<lb n="1882"/><span>adconcadar cathair theinntidhe Muirne uatha, agus adubhairt</span>
<lb n="1883"/><span>Conghal: "Cred an chathair theintidhe úd adchiamuid, a</span>
<lb n="1884"/><span>Uirgrinn?" ar sé.  "As í súd in chathair atathaoisi d'iarraidh,"</span>
<lb n="1885"/><span>ar in draoí, "agus mur teineadh ina timchill."</span>
<lb n="1886"/>
<pb n="122"/></p>
<lb n="1887"/>
<lb n="1888"/><p><span>Is annsin do ghabh Conghal a arma agus adubhairt risna</span>
<lb n="1889"/><span>sluaghoibh: "Cóirighidh bhar n-airm n-aigh ós bhar ccennoibh agus</span>
<lb n="1890"/><span>bhar sleagha ós bordaibh bhar long, agus righidh bhar siuil a</span>
<lb n="1891"/><span>mbarraibh bhar ccrann agus tabhraidh frais ainiarmarthach</span>
<lb n="1892"/><span>iomramha d'ionnsoiccidh na cathrach a ccédóir."  Do rónadh</span>
<lb n="1893"/><span>amhlaid sin acasan nogur rángadar dorus muir na cathrach.</span>
<lb n="1894"/><span>"Déntar leibhenna da bhar lonccaibh anois," ar in draoi,</span>
<lb n="1895"/><span>"agus cengailter slios gach luinge d'a chéile aguibh uair as</span>
<lb n="1896"/><span>deimhin go bhfuighthi deabhaidh agus imreasoin go h-athgoirid, agus</span>
<lb n="1897"/><span>as maircc loincces ainiuil táinic isin bpurtsa uair ni</span>
<lb n="1898"/><span>dheachaidh neach ina bheathaidh as d'a ttáinic ann ríamh agus ní</span>
<lb n="1899"/><span>mó rachas sibhsi; uair atá triur isin chathraigh úd," ar sé,</span>
<lb n="1900"/><span>"agus as íad cédchomhlann do gheubhthaoisi íad agus do chlaoidhfeadh</span>
<lb n="1901"/><span>fir domhain o'n triur sin .i. cailleach atá ann agus Saighed inghen</span>
<lb n="1902"/><span>Charrthoinn Chuirr a h-ainm agus inghen mathar do Muirn í; agus da</span>
<lb n="1903"/><span>onchoin atá ann agus as íad leigtear ar tús do chur áir gach</span>
<lb n="1904"/><span>sluaigh dá tticc annso, agus as comhlann céd gach cu díobh a</span>
<lb n="1905"/><span>n-eagmhuis na caillighi"; agus adubhairt an laoidh: -</span></p>
<lb n="1906"/>
<lb n="1907"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1908"/><span>As í so an chathair theineadh</span>
<lb n="1909"/><span>'Madtá in mur, gach móirthemheall</span>
<lb n="1910"/><span>Ó do riachtamar ina port</span>
<lb n="1911"/><span>Dogheubham mór n-eccomnort;</span>
<lb n="1912"/><span>Dá onchoin atá 'san dún</span>
<lb n="1913"/><span>Chugainn dobheurad mirun;</span>
<lb n="1914"/><span>As comhlann céd cechtar dhe</span>
<lb n="1915"/><span>A n-iongnuis na caillighe,</span>
<lb n="1916"/><span>Soighead inghean Charrtoinn Cuirr;</span>
<lb n="1917"/><span>Frecceoruidh sibhsi tar tuinn,</span>
<lb n="1918"/><span>Claochloidhfidh do laochuibh lí,</span>
<lb n="1919"/><span>Aderimsi ribhse as í.</span></p>
<lb n="1920"/>
<lb n="1921"/><p><span>As i.</span>
<lb n="1922"/></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="1923"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1924"/><span>Iomthusa sluaigh na cathrach ódchonncadar sluaigh lánmóra</span>
<lb n="1925"/><span>agus na foirne feramhla fedmláidire, roghabhustair iongantus</span>
<lb n="1926"/><span>adhbhal mór uile íad agus do cuireadh a múr mórlasrach</span>
<lb n="1927"/><span>'ma ttimchioll teintidhe leó fá'n ccathraigh accédóir; agus nir</span>
<lb n="1928"/><span>chian do chobhlach Conghail ann an trath adconncadar aon</span>
<lb n="1929"/><span>duine mór d'a n-ionnsoiccidh as an cathraigh, fear tarbhdha</span>
<lb n="1930"/><span>taobhodhar righremhar romhór é agus idh imremhar iarainn ima</span>
<lb n="1931"/><span>bhraghaid agus slabhra iaroinn esde agus idh eile iaroinn ar in ccenn</span>
<lb n="1932"/><span>eile do'n tslabhraidh; agus táinic d'ionnsoiccidh cairrthe mhóir</span>
<lb n="1933"/><span>dobhí ar in traigh agus do chraith an slabhraidh.  "Cred é súd,</span>
<lb n="1934"/><span>a dhraoi?" ar Conghal.  "Fer ag iarraidh comhloinn oruibhsi</span>
<lb n="1935"/><span>súd," ar in draoi, "agus as iongnadh in comhlann iarras .i.</span>
<lb n="1936"/><span>fer do thabhairt a dhroma risin cairrthe úd do'n dara leith agus</span>
<lb n="1937"/><span>esen do'n leith eile, idh iaroinn fa bhraghaid gach fir dhíbh agus</span>
<lb n="1938"/><span>slabhra iaroind etarra fa chenn an chairrthe, agus in slabhra</span>
<lb n="1939"/><span>aca ccomhtharruing etarra co ndeachadh ar cechtar dhibh agus is</span>
<lb n="1940"/><span>amhlaidh sin benas a cheann da gach aon."  "Teighidh neach</span>
<lb n="1941"/><span>uaibhsi isin ccomhlann úd," ar Conghal.  "Damadh comhrac</span>
<lb n="1942"/><span>airm no iolfaobhar é," ar síad, "dobadh usaide linde a</span>
<lb n="1943"/><span>fhregra uair as nemhaithneach dhuinn."  "Rachad uaibh ina</span>
<lb n="1944"/><span>aghaidh," ar Anadhal Euchtach mac righ Coinceand.  Ro</span>
<lb n="1945"/><span>eirighsen agus do ghaph a arma agus rolincc i ccuirrthosach a</span>
<lb n="1946"/><span>luinge go raibhe ar tul na tragha, agus táinic d'ionnsoighidh in</span>
<lb n="1947"/><span>chairrthe iarsin agus do ghaph an idh iaroinn ima bhraghaid, agus do</span>
<lb n="1948"/><span>ghabh an fer mór an idh eile, agus tug an fear mór sreangtharruing</span>
<lb n="1949"/><span>ar Anadhal go ráinic a chend comh árd re cenn an</span>
<lb n="1950"/><span>chairthe, agus tug Anadhal urthógbháil ar a cheann agus ar a</span>
<lb n="1951"/><span>mhuineul go ro thóguibh an fer mór ele ó lár go ttarla</span>
<lb n="1952"/><span>druim an athaigh risin ccairthe.  Tug an t-aitheach tarruing</span></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="1953"/><p><span>oile airsen go ttarla Anadhal ina shuidhe ar mullach an</span>
<lb n="1954"/><span>chairthe.  Is ann sin do eirigh fioch agus aingidheacht Anadhail, agus</span>
<lb n="1955"/><span>tug béim ferdha fearamhail d'a dhruim risin ccairthe, agus tug</span>
<lb n="1956"/><span>tarraing d'a cheand agus d'a mhuinél ar in slabhraidh gur tharruing</span>
<lb n="1957"/><span>an idh iaroinn tré muinél an athaigh gur dhiubhruic a</span>
<lb n="1958"/><span>cheand dé ar in traigh go tinneasnach; agus táinic Anadhal</span>
<lb n="1959"/><span>ina luing iarsin agus do comhmhaoidh an comhlann.  Doba moide</span>
<lb n="1960"/><span>menma Conghail cona mhuintir in fear sin do thuitim leó,</span>
<lb n="1961"/><span>uair niorbh ionchomhluinn neach gonuige sin ris.</span></p>
<lb n="1962"/>
<lb n="1963"/><p><span>Goirid dobhádar ann iar sin intan adconncadar fear</span>
<lb n="1964"/><span>mór ele d'a n-ionnsoighidh as in ccathraigh amach, agus as é fa</span>
<lb n="1965"/><span>mó d'feruibh na talmhan, agus nir dhuibhe sengual soileach ar n-a</span>
<lb n="1966"/><span>bhathadh a n-uisce ina gac ball dé ó a bhonn go a bhathais.</span>
<lb n="1967"/><span>Duibhsciath iaruinn for a chliú cona slabhraduibh</span>
<lb n="1968"/><span>dogharbh glaisiaroinn for a ghualoinn, agus claidhiomh lethfhaobair</span>
<lb n="1969"/><span>lánmhór ina láimh, agus bíor boirbiaroinn isin láimh eile dho</span>
<lb n="1970"/><span>mar tuireadh riogcoinnle tighe deghdhuine agus as í sin dob'</span>
<lb n="1971"/><span>énslegh do'n aitheach.  "Cia súd, a Uirgrinn?" ar Conghal.</span>
<lb n="1972"/><span>"Deoghbhaire an bhaile-si súd," ar in draoi, "agus fer congmhala</span>
<lb n="1973"/><span>coinnle na cathrach é, agus as í aiscidh ro iarr ar lucht in bhaile</span>
<lb n="1974"/><span>a leicceadh fein d'ionnsoighidh an tsluaigh ainiuil ticc do'n</span>
<lb n="1975"/><span>chathraigh go bhferidh a chluiche curaidh riú."  Do ghabh Conghal</span>
<lb n="1976"/><span>ag feuchaint a mhuintire ina thimchioll, agus ódconnaic Muiredhach</span>
<lb n="1977"/><span>Mergach mac righ Alban sin, do ghabh a arma agus</span>
<lb n="1978"/><span>táinic dochum an chomhluinn agus do bhen cach dhíbh re chéile go</span>
<lb n="1979"/><span>dighair deghtápaidh, agus do ghabh an t-aitheach ag forrach</span>
<lb n="1980"/><span>Muiredaigh, agus do chreuctnaigh go dighair é, agus ódconnaic na</span>
<lb n="1981"/><span>sluaig sin uile doba doiligh leó an t-anforlonn a</span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="1982"/><p><span>raibhe Muiredach mac righ Alban.  Do éirigh Bricne ann sin</span>
<lb n="1983"/><span>agus adubhairt: "A mhic righ Alban," ar sé, "as náir duit</span>
<lb n="1984"/><span>gurab é fer congbhala coinnle na cathrach diongbhas a</span>
<lb n="1985"/><span>ccomhrac thú."  Do h-imdergadh fa Muiredhach ódchuala na</span>
<lb n="1986"/><span>briathra sin agus táinic a fherg risan aitheach agus do shaith a</span>
<lb n="1987"/><span>chlaidhimh iná chorp gur dianbhriseadh a dhruim isin deoghbaire</span>
<lb n="1988"/><span>ar ndul tre n-a innibh gan fuireach, agus tug béim ele dho gur</span>
<lb n="1989"/><span>dhiubhruic a cheann d'a choluinn agus táinic ina luing iarsin.</span>
<lb n="1990"/><span>"Rodfia buaidh agus beannachtain, a chaithmhilidh," ar Conghal,</span>
<lb n="1991"/><span>"as comhlann curaidh sin agus is mór d'a uilc fuarais."</span>
<lb n="1992"/><span>"As mór," ar Muiredhach, "uair domfarraigh claidhemh</span>
<lb n="1993"/><span>lethfaobhair an choinnealbhra," agus idbert an laoi: -</span></p>
<lb n="1994"/>
<lb n="1995"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1996"/><span>Do thuit an deoghbhaire dían,</span>
<lb n="1997"/><span>A righ Uladh na n n-áirdghíall!</span>
<lb n="1998"/><span>Ar méd agus ar áirde an fhir,</span>
<lb n="1999"/><span>As maircc dobhiadh 'na chumhaidh,</span>
<lb n="2000"/><span>A chlaidhiomh lethfaobhair lonn</span>
<lb n="2001"/><span>Do imbir éigen orum;</span>
<lb n="2002"/><span>Ni fhuil arm a mhacsamhla;</span>
<lb n="2003"/><span>Romchrechnaigh in coinnealbhra</span>
<lb n="2004"/><span>Domriacht deogbaire dorcha</span>
<lb n="2005"/><span>Nir cendais, an fer comtha,</span>
<lb n="2006"/><span>As dom' ghniomh goile as derbh dhuit</span>
<lb n="2007"/><span>Ar in traighsi thuaidh do thuit.</span></p>
<lb n="2008"/>
<lb n="2009"/><p><span>Do thuit.</span></p>
<lb n="2010"/>
<lb n="2011"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2012"/><span>Is ann sin adconncadar triar odhar allmhardha trénfhear</span>
<lb n="2013"/><span>as an ccathraigh amach agus trí sceith duaibhseacha forra agus</span>
<lb n="2014"/><span>sleagha móra mergacha ina lámhaibh leó agus trí cloidhmhe</span>
<lb n="2015"/><span>coinnealda cruaidhgheura ar árdghabháil curadh aca, agus</span>
<lb n="2016"/><span>tángadar ar tul na tragha, agus do iarradar comhlann a</span></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="2017"/><p><span>ccédóir.  "Cia hí súd, a Uirgrinn?" ar Conghal.  "Trí mhic</span>
<lb n="2018"/><span>do Shoighid inghin Carrthoinn súd do'n chailligh do chualabhair,"</span>
<lb n="2019"/><span>ar in draoi, ".i. Trén agus Trothlamh agus Triscatal a n-anmanna,</span>
<lb n="2020"/><span>agus nemhthnighe dhaoibhsi gach comhlann d'a bhfuarabhair ríamh aga</span>
<lb n="2021"/><span>bhfeughadh súd."  "An tríar brathar íad?" ar Bricne.</span>
<lb n="2022"/><span>"Asedh go deimhin," ar in draoi.  "Cred acht tríar</span>
<lb n="2023"/><span>brathar eile uainne 'na n-aghaidh?" ar Bricne, ".i. Merne,</span>
<lb n="2024"/><span>Semhne, agus Lathairne, trí comhaltadha Conghail."  "Roba</span>
<lb n="2025"/><span>doiligh duinne comhlonn 'na n-aghaidh," ar íadsan, "agus tusa</span>
<lb n="2026"/><span>d'a furáil oruinn acht ciodh bás dogheubham ann."  Do</span>
<lb n="2027"/><span>ghabhadar iar sin a n-arma agus tángadar gusan traigh, agus do</span>
<lb n="2028"/><span>dhiubhruic cách a chéile dhíobh 'na seser .i. an triar Ulltach</span>
<lb n="2029"/><span>agus an triar allmarrach, agus do thuaircc cach a chéile aca, agus</span>
<lb n="2030"/><span>do éirigh gaisceadh na nGaoidheal ós na h-allmarrchaibh</span>
<lb n="2031"/><span>gur thuitedar trí mic inghine Carrthuinn isin ccomhlonn agus ro</span>
<lb n="2032"/><span>dhicheannsad mic Fionntáin íad agus tugadar a ccinn leó d'a</span>
<lb n="2033"/><span>maoidhiomh go Conghal.  "Beiridh buaidh agus beannachtain," ar</span>
<lb n="2034"/><span>Conghal.  "Gach maith dhuit, a áirdrí," ar íadsan, "agus gach</span>
<lb n="2035"/><span>comhlann righ tuitfas ortsa dingeubham diot é lessúd";</span>
<lb n="2036"/><span>agus idbert: -</span></p>
<lb n="2037"/>
<lb n="2038"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2039"/><span>Gach maith dhuit, a righ Uladh!</span>
<lb n="2040"/><span>Go líon céd agus curadh,</span>
<lb n="2041"/><span>Dororcradar linni imalle</span>
<lb n="2042"/><span>Triar cloinne na caillighe,</span>
<lb n="2043"/><span>Trén, Trisatal, as Trothlamh;</span>
<lb n="2044"/><span>Trén dobhí oruinn a n-omhan,</span>
<lb n="2045"/><span>Torchradar go luath linne,</span>
<lb n="2046"/><span>An chlann choscrach Chairrthinde,</span>
<lb n="2047"/><span>An ccéin bhem ar in sluaghadh</span>
<lb n="2048"/><span>Gan ainíos gan fionnfhuaradh,</span>
<lb n="2049"/><span>Gach comhland rodshoich, a fhlaith!</span>
<lb n="2050"/><span>Dingeubhmaoidne dhiot go maith.</span></p>
<lb n="2051"/>
<lb n="2052"/><p><span>Gach.</span>
<lb n="2053"/></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="2054"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2055"/><span>Is ann sin do leicceadh dha onchoin chuca as an</span>
<lb n="2056"/><span>ccathruigh, agus ódconncadar na sluaigh na brodonchoin gairbhfhionnfadhacha</span>
<lb n="2057"/><span>ghraineamhla sin dochuir a socht mhór íad a</span>
<lb n="2058"/><span>bhfaicsin.  "Maith, a aos cumhtha," ar Uirgreann draoi,</span>
<lb n="2059"/><span>"do gheubha síbh uile bás leósud uair as amhlaidh atáid na</span>
<lb n="2060"/><span>coin úd, ni ghabhuid renna náid faobhair íad agus as comhlann</span>
<lb n="2061"/><span>céd gach cú dhíobh."  "Ní fhuil 'san chruinne ní ba cesd linne</span>
<lb n="2062"/><span>acht go n-gabhdaois ar n-airm íad," ar cach.  Is ann sin do</span>
<lb n="2063"/><span>éirigh a bhfioch confaidh ar na conuibh go raibhe duracht</span>
<lb n="2064"/><span>forderge ar gach énfhiond d'a ccorpuibh, agus do shnaidhsiot</span>
<lb n="2065"/><span>an mhuir amach dochum na sluagh.  Ódconncadar na sluaig</span>
<lb n="2066"/><span>sin, do líon omhan agus imegla mhór uile íad.  Ódconnaic</span>
<lb n="2067"/><span>Criomhthann caomh mac Fergusa Fairrge an egla mhór sin ar</span>
<lb n="2068"/><span>na sluaghoibh ris na conaibh, do ling as a luing isin muir</span>
<lb n="2069"/><span>amach, agus do shnaidh an fairrge d'ionnsoighidh na n-onchon, uair</span>
<lb n="2070"/><span>as amhlaidh dobhí an fer sin coimdes ar muir agus ar tír agus do</span>
<lb n="2071"/><span>ionnsoighedar na coin eisen.  Do chuirsen a cheand 'san</span>
<lb n="2072"/><span>oigen uatha agus do chromsat na dobharchoin 'na dheaghaidh.  Do</span>
<lb n="2073"/><span>éirighsion suas uatha arís agus do thóccaibh a chend agus ag erge</span>
<lb n="2074"/><span>dhó ro erighsiot na coin a n-aoinfheacht fair agus do bhensat a</span>
<lb n="2075"/><span>fheoil agus a fhinnlethar o'n ccnáimh coimhgheal do'n churadh, agus do </span>
<lb n="2076"/><span>chuaidhsén uatha arís fo'n muir agus do leanadar na h-onchoin é.</span>
<lb n="2077"/><span>Ro erighsén arís edir na conaibh agus gabhais cu gacha laimhe dhó</span>
<lb n="2078"/><span>dhibh ar chois agus tairrnges les íad gusan ccarruic lesan</span>
<lb n="2079"/><span>erghenn an tonn, agus do thuairg an charraic dhiobh co ttuc a</span>
<lb n="2080"/><span>n-inchinn tar a ccluasaibh amach, gur bhris a ccnámha i medhon</span></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="2081"/><p><span>a ccroiccenn, agus ódconncadar na sluaigh sin, do chomhmaoidhsiot</span>
<lb n="2082"/><span>an t-écht go h-athlamh.  "Is mór do ghaiscceadh do </span>
<lb n="2083"/><span>chonncabair ríamh," ar Bricne, "agus as é sin gaiscceadh as</span>
<lb n="2084"/><span>mó neart agus as crodhacht dorinneadh o thús an domhain gusan</span>
<lb n="2085"/><span>trathso agus as moghenar le ttangais od' thigh, a chomhthaigh!, agus</span>
<lb n="2086"/><span>as buaidh ngaiscidh do ghniomh"; agus idbheart an laoi: -</span></p>
<lb n="2087"/>
<lb n="2088"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2089"/><span>Maith do thurus ó do thoigh,</span>
<lb n="2090"/><span>A Chriomhthuinn chaoimh choscaroigh!</span>
<lb n="2091"/><span>Mocen le ttangais alle,</span>
<lb n="2092"/><span>A mhic Fesccusa sic Fairrge!</span>
<lb n="2093"/><span>Do raduis léim as do luincc;</span>
<lb n="2094"/><span>Tuccais do thaobh re tréntuinn;</span>
<lb n="2095"/><span>As ar in snamh go trén thoir</span>
<lb n="2096"/><span>Do mharbhuis an da onchoin;</span>
<lb n="2097"/><span>Da onchoin dobhí 'san dún</span>
<lb n="2098"/><span>Cuguinn do radsat mirún;</span>
<lb n="2099"/><span>Do mharbhais pudharchoin ar mbreaith,</span>
<lb n="2100"/><span>Do chongnamh linn as lánmhaith.</span></p>
<lb n="2101"/>
<lb n="2102"/><p><span>Maith.</span></p>
<lb n="2103"/>
<lb n="2104"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2105"/><span>Gairid do bhádar ann as a h-aithle antan adconncadar</span>
<lb n="2106"/><span>forgharmanghnuis odharchaillighe cuirre cnámhaighe</span>
<lb n="2107"/><span>craosghairbhe amach as in ccathraigh agus eudach odhardha uile</span>
<lb n="2108"/><span>uimpe agus trí h-eóin áille iongnathacha ar a guaillinn agus</span>
<lb n="2109"/><span>tlacht buidhe barráluinn d'or um na h-eunaibh agus én ar a</span>
<lb n="2110"/><span>gualoinn deis agus én ar a gualoinn clí agus én ar a h-ucht.  "Créd</span>
<lb n="2111"/><span>súd, a Uirgrinn?" ar Conghal.  "Truagh sin," ar in draoí,</span>
<lb n="2112"/><span>"as í súd thimdhibhes bhar saoghalso," ar sé, ".i. Saighed</span>
<lb n="2113"/><span>inghen Charrthuinn Chuirr agus as íad súd na tri h-eóin do iarr</span>
<lb n="2114"/><span>inghen righ Loclann oruibhsi agus eóin tsíthe íad agus do choideóldaois</span>
<lb n="2115"/><span>lucht gona agus galair na cruinne re n-a cceól.  An</span>
<lb n="2116"/><span>tan thógbhas Saighed inghen Charthuinn a fedán cinnbhraghad</span>
<lb n="2117"/><span>fregruid na h-eoin í co ndénaid gadáin gniomhacha ghuthbhinne,</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="2118"/><p><span>agus dá ccluindis lucht na talmhan eidir fhior agus mhnaoi íad,</span>
<lb n="2119"/><span>ciodh ina sesamh do bhédis is 'na luighe d'fuicfidis iad agus as é</span>
<lb n="2120"/><span>a ccodladh do thuitfeadh orra uile agus ni bhiadh nert mhna seola</span>
<lb n="2121"/><span>in gach duine díbh agus is é sin dogéntar ribhsi; canfuidher</span>
<lb n="2122"/><span>an ceol sin dhaoibh nogo ccodlaidh sibh uile agus benfaidh sí</span>
<lb n="2123"/><span>bhar ccinn in bhar ccodladh dhíbh agus digheolaidh sí a clann</span>
<lb n="2124"/><span>oruibh."  Ro ghabh, umorro, uamhan agus imeagla na sluaigh</span>
<lb n="2125"/><span>uile ré h-innisin an sceoil sin dóibh.  Ro thóccuibh an chailleach</span>
<lb n="2126"/><span>a ceól aicci agus do fhregradar na h-eóin go h-athlamh í.</span>
<lb n="2127"/><span>Ódchualadar na sluaigh sin tugadar a nguailne ré a</span>
<lb n="2128"/><span>longuibh agus do thuit a ccodladh uile orra achtmhadh Uirgreann</span>
<lb n="2129"/><span>draoi, Ferccus, agus Conghal.  "Truagh, a dheghmhuintir!" ar in</span>
<lb n="2130"/><span>draoi, "táinic m'fhaistine-si dhaoibh agus atá an codladh dom'</span>
<lb n="2131"/><span>chealgadh agus tuitfaidh sibh in bhar ccodladh, a Chonghail agus a</span>
<lb n="2132"/><span>Fhearccus! agus benfaidhter bhar ccinn in bhar ccodladh dhíbh."</span>
<lb n="2133"/><span>Cioth thra acht do thuit a ccodladh uile orra acht Fergus a</span>
<lb n="2134"/><span>aonar, agus asedh tug dhósain gan codladh .i. tug an dealg óir</span>
<lb n="2135"/><span>do bhaoí in bhrat agus do ghabh ag guin a throigheadh agus a mher agus</span>
<lb n="2136"/><span>a dhearnann dhe agus do fhech thairis, agus adconnaic an sluagh uile</span>
<lb n="2137"/><span>ina ccodladh agus bá demhin lais go ttiucfadh faisdine an</span>
<lb n="2138"/><span>druadh dhóibh agus tug a lámh a ccobraid a sceith, agus tug</span>
<lb n="2139"/><span>leacan laoichmhileadh as agus tug urchar ferdha feramhail dé go</span>
<lb n="2140"/><span>ttarla a mullach a cruaidhchinn do'n chailligh go ruc a choibhés</span>
<lb n="2141"/><span>d'inchinn a dubheuduinn tré n-a ceann siar seachtair cur</span>
<lb n="2142"/><span>thuit an chailleach ar lár na tragha go tubuisteach, agus rolingsen</span>
<lb n="2143"/><span>do tharrachtain na n-én agus nir tharraighsen idir íad</span>
<lb n="2144"/><span>uair fuaradar na h-eoin bás agus tuitim do'n chailligh ina</span>
<lb n="2145"/><span>cceann agus an fad do bhaoisiomh ag cromadh ar na h-eunaibh</span>
<lb n="2146"/><span>d'a ndiubhraghadh uadha dochum na luinge tángadar amach</span>
<lb n="2147"/><span>d'iondsoigidh Fergusa sluaigh na cathrach.</span>
<lb n="2148"/></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="2149"/><p><span>Ódchonncadar diairm ar in traigh 'na aonar é, ro</span>
<lb n="2150"/><span>dhiubhruicedar frasa ferdha fuilecha fair agus na sleagha ro</span>
<lb n="2151"/><span>dhiubhracthaoi fair ro fhriothailedsiomh a ndennoibh a glac agus a</span>
<lb n="2152"/><span>lámh agus a ladhar uile íad, agus ro mharbh Ferccus fer gacha sleighe</span>
<lb n="2153"/><span>aca; agus as í gáir in tsluaigh a ttimchioll Ferccusa aga</span>
<lb n="2154"/><span>fhorrach do dhuisigh Conghal cona chathaibh; agus ro éirigh Bricne</span>
<lb n="2155"/><span>agus adconnairc a thigherna bunaidh ag a bhaoghlughadh .i. Fergus,</span>
<lb n="2156"/><span>agus do leigestair tri greucha bodhba as a bhraghaid, agus do éirigh</span>
<lb n="2157"/><span>Conghal a ccédóir agus do eagair a chatha re h-athaidh aon</span>
<lb n="2158"/><span>uaire do sciathoibh doinndearge dathaille agus do sleghaibh</span>
<lb n="2159"/><span>slioptha slinngheura agus do cloidhmhibh orduirn iontlaisi</span>
<lb n="2160"/><span>ar lár na tragha co tinneasnach; agus ro comhruic mór sluagh</span>
<lb n="2161"/><span>Muirne agus catha Conghail do'n chur sin, agus do h-egradh a</span>
<lb n="2162"/><span>n-iorghuil etarra agus ro dithighedh sluagh na loingsi go láindiochra</span>
<lb n="2163"/><span>le Cearbh agus le Muirn agus le Miscenmas, agus a chuing</span>
<lb n="2164"/><span>aluinn ordha dhaingen draoitheachta im bhraghaid Chirp, agus a</span>
<lb n="2165"/><span>chathbarr caomh cumhdachta im cheann Miscenmuis d'a dhiden</span>
<lb n="2166"/><span>ar armuibh, agus ni ghabhdais reanna náid faobhair íad, agus ní</span>
<lb n="2167"/><span>gabhadh cath no comhlonn friu, agus tugsad sraonadh calma for</span>
<lb n="2168"/><span>cathaibh Conghail.  Iomthusa Ferccusa robhaoísen gan arma</span>
<lb n="2169"/><span>aige, agus adconnaic an t-éccen a rabhadar na h-Ulltaidh agus</span>
<lb n="2170"/><span>rob' olc le Fergus an t-anforlann sin da mbeith cumus a</span>
<lb n="2171"/><span>fhoirithine aige, agus rofhech leth a chúil ar in ccathraigh, agus adconnaic</span>
<lb n="2172"/><span>grianan gloine do thaobh dhoruis na cathrach, agus mic bega</span>
<lb n="2173"/><span>agus blaithinghena ann ag feuchadh uatha agus aon tor rioghdha ag</span>
<lb n="2174"/><span>cothughadh an chaoimhgrianain agus ro eirigh bruthmileadh agus</span>
<lb n="2175"/><span>ferg Fergusa agus táinic tar dhorus na cathrach agus ro iadh a</span>
<lb n="2176"/><span>dha dhóid rioghdha um in tor congbhála sin, agus tucustair crothadh</span>
<lb n="2177"/><span>anbhail uirre gur dheighbhris an grianan fa múr na</span>
<lb n="2178"/><span>cathrach go bhfuair a raibhe ann uile bás, agus tugsan an tor a</span></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="2179"/><p><span>talmain agus táinic le d'ionnsoighidh an chatha accédóir agus roghabh</span>
<lb n="2180"/><span>ag a bhruthmhionughadh go barbardha biothnertmar, agus rochuir</span>
<lb n="2181"/><span>tiughára trommhóra ar na cathaibh agus do rinne énchath uile</span>
<lb n="2182"/><span>díobh eider a shluaghuiph fén agus muintir Muirne, agus rob' usa le</span>
<lb n="2183"/><span>dul i ccend a n-airm agus a n-iolfhaobhar fén ina bheith urtharsna</span>
<lb n="2184"/><span>ar ceann Fhearccusa;  uair as uaill nach ttuitidís</span>
<lb n="2185"/><span>triocha trénfher lais da gach aon bhuille d'a mbenadh orra</span>
<lb n="2186"/><span>gur faccaibh ina bhfuiledhaibh fiormharbhtha ar lár na tragha</span>
<lb n="2187"/><span>d'forgla uile íad.  Iomthusa Chirb rochuirsén ár anbhail ar</span>
<lb n="2188"/><span>cathaibh Conghail.  Ódchuala Ferccus na feoilbéimenda</span>
<lb n="2189"/><span>sin, táinic d'ionnsoighidh Chirp tresna cathaibh agus mairbhter</span>
<lb n="2190"/><span>lionmar d'anradhaibh eatarra; agus ro dhiscaoil Ferccus uile</span>
<lb n="2191"/><span>íad no go ráinic gusan airm i raibhe Cearp isin cath agus</span>
<lb n="2192"/><span>tug béim d'ionnsoighidh Cirp, agus do thóccaibh Cearp a sciath</span>
<lb n="2193"/><span>ar a scath, agus do rinne blodha bega fo cosaibh an churaidh do'n</span>
<lb n="2194"/><span>chaoimhscét agus tug aithbém dhó, agus ó nach cumang aige a</span>
<lb n="2195"/><span>iomgabhála, dobhen an buille a mhullach a mhaoile gur</span>
<lb n="2196"/><span>fhaccaibh gan anmain isin ionadhsin é; agus do ghluais Ferccus</span>
<lb n="2197"/><span>roimhe do chuartughadh an chatha as a h-aithle, agus ro scaoil</span>
<lb n="2198"/><span>sluagh na cathrach roimhe ó do thuit Cearp lais, agus ní raibhe</span>
<lb n="2199"/><span>acmoing a gabhála ris dia essin aca.</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>Dala Miscenmais ro ferustair comhlann re Cairbre</span>
<lb n="2202"/><span>Congancnesach mac Cairbre Cruim agus tugsan osnadh eccomhlainn</span>
<lb n="2203"/><span>ar Cairbre, agus do chuala Fergus sin agus táinic d'foirithin</span>
<lb n="2204"/><span>Chairbre agus tug Ferccus béim do Miscenmas gur bhris a</span>
<lb n="2205"/><span>sciath agus a cathbarr ima chenn agus fós gur bhris muinél an</span>
<lb n="2206"/><span>chaithmhileadh, agus roba doiligh le Muirn an mile sin d'a</span>
<lb n="2207"/><span>muintir do mharbhadh agus robhaoi féin ag fighe an chatha go</span>
<lb n="2208"/><span>curata agus ro ghabh cach a fheidhm catha annsin agus as é tighe ro</span>
<lb n="2209"/><span>fighedh an cath annsin go roichfeadh carbad cetirriada ó</span></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="2210"/><p><span>n-uillinn go chéle dhe, agus táinic Anadhal mac righ Concenn agus</span>
<lb n="2211"/><span>Muiredhach Meirgeach mac righ Alban agus Criomhthann mac</span>
<lb n="2212"/><span>Fhergusa Fairrge agus Oilill Teora Gaoth agus Oillil Teora Críoch,</span>
<lb n="2213"/><span>agus dobhensad sin uile a mbern chatha agus a slighe mileadh as cath</span>
<lb n="2214"/><span>Muirne, agus táinic Merne, Semne, agus Laitherne, Fraoch, Fercc,</span>
<lb n="2215"/><span>agus Fithnius i ttuaiscert an chatha cédna, agus ro thanuighsiot</span>
<lb n="2216"/><span>sin an cath a ccédoir.  Muirn umorro ro ghabhsidhe ag sloighe</span>
<lb n="2217"/><span>na sluagh no go ráinic go h-airm a raibhe Conghal.  Ba</span>
<lb n="2218"/><span>h-amhlaidhsin do Conghal robhaoi ag a h-iarraidhsi ar fud an</span>
<lb n="2219"/><span>chatha go tarla air í agus tuc sciath re sciath dhi agus ba bainne</span>
<lb n="2220"/><span>re frais agus ba begán a ffail moráin gach comhlann d'ar</span>
<lb n="2221"/><span>cuireadh a bhfail an chomruicsin Conghail agus Muirne; uair as</span>
<lb n="2222"/><span>amhlaidh boi Muirn .i. go madh foirnert ar fheraibh an bheatha</span>
<lb n="2223"/><span>uile illos gaiscidh .i. neart céd i ccath no i ccomhland innte,</span>
<lb n="2224"/><span>agus ro ghaph ag forrach Conghail isin chomhlann gur ghéis a</span>
<lb n="2225"/><span>sgiath fair.  Ó'dconnaic Bricne sin, ro screch go garg agus</span>
<lb n="2226"/><span>go gaibhtheach gur shilledair cach uile fair.  "Ort do choll</span>
<lb n="2227"/><span>duaphais, a Chonghail!" ol Bricne, "uair ní mac righ</span>
<lb n="2228"/><span>Éreann thú agus as duthca dhamhsa in righe ina dhuit, agus abairsi</span>
<lb n="2229"/><span>gur thu Bricne agus leicc dhamsa an comhlann agus biaidh inghen</span>
<lb n="2230"/><span>righ Lochlonn agam."  Is ann sin do éirigh fercc, confadh agus</span>
<lb n="2231"/><span>crodhacht Conghail, agus do ghabh ag forrach Muirne go ttabradh</span>
<lb n="2232"/><span>da bhéim im gac mbéim dhi, agus tucc cách caoga crechd ar a</span>
<lb n="2233"/><span>chéle, agus tug Conghal an chreacht uachtarach uirrisi .i. do bhen a</span>
<lb n="2234"/><span>ceann d'a coluinn agus do chraith agus do chomhmaoidh ar lar an</span>
<lb n="2235"/><span>chatha é.</span>
<lb n="2236"/></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="2237"/><p><span>Do chuaidh umorro a n-gráin agus a n-gaisceadh do mhuintir</span>
<lb n="2238"/><span>Mhuirne ó do thuit Muirn agus do mhuigh énmhaoidhm dhíbh uile isin</span>
<lb n="2239"/><span>ccathraigh agus níor dhidion dóibhsion sin, uair an neach dob'</span>
<lb n="2240"/><span>íon-mharbhtha dhíobh do marbhadh uile íad agus gach aon narbh'</span>
<lb n="2241"/><span>íon-mharbhtha do cuireadh a ndaoire íad an fad dobhádar isin</span>
<lb n="2242"/><span>ccathraigh do'n chur sin.  Do aircceadh agus do h-indradh an</span>
<lb n="2243"/><span>tír uile leó, uair do bhí diol fher ttalman do mhaithes innte</span>
<lb n="2244"/><span>agus do bhádarsan aimsir fháda innte aga leighes agus ag caithemh</span>
<lb n="2245"/><span>gacha maithesa dhíobh sin no gurbho slán uile íad.  Iar sin</span>
<lb n="2246"/><span>adubhradar muinter Chonghail: "as mithidh dhuinn imtheacht</span>
<lb n="2247"/><span>as in ccathraighsi," ar síad.  Is ann sin tugadar a seóid agus</span>
<lb n="2248"/><span>a maoine agus a h-ionnmhusa d'ionnsoighidh Conghail agus do rónsat</span>
<lb n="2249"/><span>a ttrí íad .i. a trian dó fén agus an dá ttrian oile d'a</span>
<lb n="2250"/><span>mhacoibh riogh agus d'a mhuintir ar chena, agus tug a thrian féin</span>
<lb n="2251"/><span>d' Uirgrend draoi righ Lochlann; agus anuair dob' ullamh</span>
<lb n="2252"/><span>in-imtheachta íad, adubhairt Conghal riu: "múraidhsi an</span>
<lb n="2253"/><span>chathair-si duinn," ar sé, "conach raibhe aitreabh innte choidhche</span>
<lb n="2254"/><span>d'ar ndéis, conach millter an domhan esde ni bhus mó."  Do</span>
<lb n="2255"/><span>múradh leosan í amhlaidh sin agus tángadar ina lonccaibh</span>
<lb n="2256"/><span>iaramh co n-iomad gacha maithesa leó, agus ba mór leó a menma</span>
<lb n="2257"/><span>annsin.  Ro fhech Bricne ar in ccathraigh d'a és iarsin agus</span>
<lb n="2258"/><span>asedh adubhairt: "Is maith linne cathair Mhuirne d'fhaicsin</span>
<lb n="2259"/><span>amhlaidh súd," ar sé, "agus dobhí uair agus rob' iongnadh a bheth</span>
<lb n="2260"/><span>amhlaidh agus muna bheith Ferccus mac Rosa ni roichfeadh fer a</span>
<lb n="2261"/><span>mbethaidh aguinn esde ó sluaghoibh Muirne, uair as é do</span>
<lb n="2262"/><span>mharbh Cirb, Miscenmas, agus Saighed inghen Charrthuinn"; agus</span>
<lb n="2263"/><span>adubhairt in laoi ann: -</span></p>
<lb n="2264"/>
<lb n="2265"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2266"/><span>Fasach Dún Muirne móire,</span>
<lb n="2267"/><span>Imar chuirsemar gáire!</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="2268"/><p><span>Fáda dobhí in maithes!</span>
<lb n="2269"/><span>Do mhillsiom a mhormhaithes;</span>
<lb n="2270"/><span>Muna bheith Fearccus mac Rosa</span>
<lb n="2271"/><span>Do ghniomhaibh garga gosa,</span>
<lb n="2272"/><span>Ni thérnobhadh fer uainn de</span>
<lb n="2273"/><span>O sloghuibh Muirne móire.</span>
<lb n="2274"/><span>Do mhillsiomar uile a dún</span>
<lb n="2275"/><span>Is do mhúrsamar a mhúr</span>
<lb n="2276"/><span>Dobo chaoín a phort amach</span>
<lb n="2277"/><span>Acht gé tá anocht na fhasach.</span></p>
<lb n="2278"/>
<lb n="2279"/><p><span>Fasach.</span></p>
<lb n="2280"/>
<lb n="2281"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2282"/><span>Do thógbhadar a siuil a n-áirde íarsin agus tángadar</span>
<lb n="2283"/><span>rompa isin slighidh cédna agus do chuadar a ngráin do na</span>
<lb n="2284"/><span>maroibh draoidheachta bádar rompa mar do chuaidh do'n</span>
<lb n="2285"/><span>chathraigh fén; agus dobhádar caoicdis ar mís ar muir no go</span>
<lb n="2286"/><span>rángadar críocha Loclonn; agus tuccadh aithne forra ag teacht</span>
<lb n="2287"/><span>dochum tíre agus tángadar rioghraidhe Lochlann ina n-aghaidh</span>
<lb n="2288"/><span>d'fherthuin fáilte friú, agus ruccadh a tteach a righ íad, agus</span>
<lb n="2289"/><span>dobhádar ag fledh ól agus ag aoibhnes an oidhche sin, agus go cenn</span>
<lb n="2290"/><span>tri lá agus teóra h-oidhche ina dhiaigh.  Ro fhiarfaighedar maithe</span>
<lb n="2291"/><span>Lochlonn scéla dhibh iarsin agus do chuaidh Bricne a ccend scél</span>
<lb n="2292"/><span>d'innisin, agus do innis gniomhradh agus comhrac gach aoinfhir fo léith</span>
<lb n="2293"/><span>do na laochaibh.  "Is mór d' ulc fuair gach fer ann," ol sé,</span>
<lb n="2294"/><span>"agus gidh mór do maith do rónsat uile, do chinn Fergus</span>
<lb n="2295"/><span>orra, agus Beiuda as í fodera gach olc da bhfuaramar</span>
<lb n="2296"/><span>d'fhagháil duinn," ar Bricne; agus idbert in laoi: -</span></p>
<lb n="2297"/>
<lb n="2298"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2299"/><span>Rángamar cathair Muirne;</span>
<lb n="2300"/><span>Fuaramar mór do duilge,</span>
<lb n="2301"/><span>Ar cruas a curadh gan on</span>
<lb n="2302"/><span>As ar ghairge a h-onchon.</span>
<lb n="2303"/><span>Fearccus do mharbh Cirb 'san chath;</span>
<lb n="2304"/><span>Miscenmus dobhí 'gar mbrath;</span></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="2305"/><p><span>Ár an tsluaigh ó sin amach</span>
<lb n="2306"/><span>Do chuaidh for mhuintir na cathrach.</span>
<lb n="2307"/><span>A Bheiuda gusan n-dreich n-dil!</span>
<lb n="2308"/><span>Fuaramar uait mór n-imnigh.</span>
<lb n="2309"/><span>Ár an dunaidh, nach ár gar!</span>
<lb n="2310"/><span>Do chuirsem ó rangamar.</span></p>
<lb n="2311"/>
<lb n="2312"/><p><span>Ran.</span></p>
<lb n="2313"/>
<lb n="2314"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2315"/><span>"Ni chualamar ríamh gaisceadh ba iongantaighe ina sin,"</span>
<lb n="2316"/><span>ar righ Lochlonn, "uair dar linn gidh íad fir na talmhan do </span>
<lb n="2317"/><span>bhiadh ag toghail na cathrach sin nocha rachdaoís uile uirre, agus</span>
<lb n="2318"/><span>ní tiubhruidis geill no braighde d'a h-aimhdeóin esde."  Is</span>
<lb n="2319"/><span>ann adubhairt righ Lochlann: "dobheursa an inghen do</span>
<lb n="2320"/><span>Conghal," ar sé, "agus caithfed tighernas Lochlann ris in ccén</span>
<lb n="2321"/><span>bhias a n-éccmuis Érend."  Tuccadh an choibhce d'inghin righ</span>
<lb n="2322"/><span>Lochlonn ann sin, agus ódchuala si gniomhradh Conghail tug</span>
<lb n="2323"/><span>gradh dermair dó agus dobhí an inghen go dubhach dobrónach do</span>
<lb n="2324"/><span>gradh Conghail agus do fhiarfaigh ri Lochlann di: "Cred an dubha</span>
<lb n="2325"/><span>no an domheanmain sin ort, a inghen!" ar sé, "do dhichuir do</span>
<lb n="2326"/><span>dhealbh agus do dhénamh?"  "Ni fhéduimsi sin do cheilt, a ri," ar</span>
<lb n="2327"/><span>an inghen, "uair as é gradh Conghail atá agam ag dichur mo</span>
<lb n="2328"/><span>chrotha agus mo dhealbha dhiom."  Is annsin tuccadh Conghal</span>
<lb n="2329"/><span>d'ionnsoighidh righ Lochlann.  "A Chonghail," ar sé, "ni</span>
<lb n="2330"/><span>cóir duit bheith gan mnaoi agad mar sin, agus tabhair m'inghensa."</span>
<lb n="2331"/><span>"Ní thiubharsa í ider," ar Conghal, "uair biodhbha</span>
<lb n="2332"/><span>dhamh í, uair dochuir si gesa agus airmid oram fén agus ar mo</span>
<lb n="2333"/><span>mhuintir fa coibhce nar shaoil sí d'fagháil ionnus go bhfagmaois</span>
<lb n="2334"/><span>bás aga h-iarraidh, agus ní thiubharsa í ar an adhbhar sin, acht</span>
<lb n="2335"/><span>tabhairsi d'fior eile í, uair ni bhia mo namha um' leabaidhse."</span>
<lb n="2336"/><span>Dála inghine righ Lochlann conuige sin.</span>
<lb n="2337"/></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="2338"/><p><span>Iomthusa Conghail cona mhuintir ro chaithsat ré n-aimsire</span>
<lb n="2339"/><span>i ccríochaibh Lochland, agus niorbh' aoibhne do righ Lochlann ina do</span>
<lb n="2340"/><span>Conghal cona mhuintir acht muna bheith a fhad leis bheth a</span>
<lb n="2341"/><span>n-eugmuis Éreann.  Tuccadh aon do lo maithe a mhuintire</span>
<lb n="2342"/><span>cuige d'a agallaimh, agus adubhairt riu: "acht cidh aoibhinn</span>
<lb n="2343"/><span>duinn bheth a bhfegmuis Éreann mar atámaoid ag caithiomh</span>
<lb n="2344"/><span>righe Lochlonn, as mithidh duinn dul do ghabháil Érenn."</span>
<lb n="2345"/><span>"Masa denmnedach letsa sin, a Chonghail," ar síad, "ní</span>
<lb n="2346"/><span>lugha as edh linne"; "agus déntar a chomhairliughadh sin le righ</span>
<lb n="2347"/><span>Lochlann," ar cách.  Do comhairligheadh sin risin rígh.  "Ni</span>
<lb n="2348"/><span>dhiongna sibhsi sin," ar in rí, "gan a chomhairliughadh re</span>
<lb n="2349"/><span>maithibh Lochlann uile."  Do rónadh fledh mhor ag in righ</span>
<lb n="2350"/><span>do mhaithibh Lochland agus tuccadh chuige íad uile, agus adubhairt</span>
<lb n="2351"/><span>riu: "Conghal," ar sé, "atá ag dul d'ionnsoighidh Éreann,</span>
<lb n="2352"/><span>agus cred aderthí ris?"  "Adermid," ar síad, "go madh olc</span>
<lb n="2353"/><span>linn a imtheacht acht muna do ghabháil righe n-Éreann téid, agus</span>
<lb n="2354"/><span>masedh rachmaoidne lais uile."  "Na h-abraidh sin," ar</span>
<lb n="2355"/><span>Conghal, "uair ní thiucfa neach liomsa do ghabháil Éreann</span>
<lb n="2356"/><span>acht an líon táinic liom esde, acht amháin cuiridhsi fiche céd</span>
<lb n="2357"/><span>do laochruidh Lochlann limsa agus d'a n-ogbhadh, agus dá</span>
<lb n="2358"/><span>n-gabharsa righe n-Éreann budh cara dhaoibhsi mé."  "Doghébhtar</span>
<lb n="2359"/><span>sin go failteach uainne," ar maithe Lochlann.  Do</span>
<lb n="2360"/><span>tógbhadh cobhlach Conghail ar muir, agus do cheileabhair do</span>
<lb n="2361"/><span>mhaithibh Lochlann, agus ba dubhach dobrónach bádar na maithe sin</span>
<lb n="2362"/><span>ag eisdeacht re a cheleabhradh.</span></p>
<lb n="2363"/>
<lb n="2364"/><p><span>Táinic Conghal líon a loing-si d'ionnsoighidh Fionnlochlann</span>
<lb n="2365"/><span>agus na n-oilen, agus do ghabh righe Muile agus Ile agus Cinntire;</span>
<lb n="2366"/><span>agus do clos a ccríochaibh Bretan, Alban agus Saxon</span>
<lb n="2367"/><span>Conghal do bheith ag gabháil forneirt ar na h-oileanaibh</span></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="2368"/><p><span>agus ag dithiughadh a ndaoine; agus do comhmoradh sluaighte móra</span>
<lb n="2369"/><span>ag lucht Innsi Bretan re h-aghaidh Conghail, agus dobhídis</span>
<lb n="2370"/><span>sochraidhedha iomdha isna h-oireraibh aca ag forcoimhéd ar</span>
<lb n="2371"/><span>Conghal cona chathaibh.</span></p>
<lb n="2372"/>
<lb n="2373"/><p><span>As é ba ri Bretan an tansin .i. Artur mór mac Iubhair,</span>
<lb n="2374"/><span>agus as é ba righ Sagson ann .i. Torna mac Tinne.  Agus do</span>
<lb n="2375"/><span>chuir Artur mac Iubhair teachta go Conghal d'a radha ris go</span>
<lb n="2376"/><span>ttiubradh fén righe Bretan dó; "agus na tabhradh a loinges</span>
<lb n="2377"/><span>do mhilleadh na crichesi," ar sé, "acht teighidh d'ionnsoighidh</span>
<lb n="2378"/><span>righ Sagsan uair biodhbha dhamhsa é."  Tángadar na teachta</span>
<lb n="2379"/><span>sin d'iarraidh Conghail a ttraigh Bretan a n-oirer Alban,</span>
<lb n="2380"/><span>agus d'fhiarfaigh Conghal; "canas a ttángadar na teachta úd,"</span>
<lb n="2381"/><span>ar sé.  "Ó Artur mac Iubhair, ó righ Breatan tángamar</span>
<lb n="2382"/><span>do thabhairt righe Bretan duitsi ó Artur," ar síad, "agus d'a</span>
<lb n="2383"/><span>radha let do shluaighte do bhreith í ccríochaibh Sagson dochum</span>
<lb n="2384"/><span>Torna mic Tinne, uair biodhbha duitsi agus dósan é, agus adeir go</span>
<lb n="2385"/><span>ttiubhra sé cath dhuitsi."  "Dénaidhsi imtheacht," ar Conghal</span>
<lb n="2386"/><span>risna teachtaibh, "agus bí fleadh ag Righ Bretan am' oirchillsi";</span>
<lb n="2387"/><span>agus tugsan seóid agus maoine do na teachtaibh, agus do imghedar</span>
<lb n="2388"/><span>go buidheach.  Dála Conghail, nir fháguibh an t-oirer sin no</span>
<lb n="2389"/><span>gur ghiallsat na h-Albanaigh dho; agus do bhíadaois go traigh</span>
<lb n="2390"/><span>m-Breatan gach n-oidhce, agus adubhairt Fachtna Finn File re</span>
<lb n="2391"/><span>Conghal; "maith, a rígh," ar sé, "as mithidh dhuitsi dol do</span>
<lb n="2392"/><span>ghabháil righe Saxon, ó do ghabhais righe Alban agus na n-oilen."</span>
<lb n="2393"/><span>"Mar adeura in righ mór Ferccas, is amhlaidh do dhénam," ar</span>
<lb n="2394"/><span>Conghal.  "Aderim-si riot," ar Ferccus, "fuireach ad' longport</span>
<lb n="2395"/><span>fén agus dobheur-sa cath do righ Sagsan no go ngeubhad</span>
<lb n="2396"/><span>a righe dhuitsi."  "Ber buaidh agus bennachtain, a rí mhóir," ar</span>
<lb n="2397"/><span>Conghal, "agus is sinn uile rachas ann."</span>
<lb n="2398"/></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="2399"/><p><span>Agus do chuadar móirthionól mór ar aonsluaigheadh i ccríochaibh</span>
<lb n="2400"/><span>Sagsan, agus dobhádar maithe Saxon ima Righ tionóilte</span>
<lb n="2401"/><span>ar a cceann; agus ódconncadar Conghal cona chathaibh chuca,</span>
<lb n="2402"/><span>doghabh eagla agus uamhan mór íad ag a fhaicsin.  "Erghidh</span>
<lb n="2403"/><span>duinn, a fhiora," ar Rí Saxan, "agus cóirighidh bar ccatha a</span>
<lb n="2404"/><span>n-aghaidh Conghail."  "Na h-abair-si sin, a righ," ar maithe</span>
<lb n="2405"/><span>Sagsan, "uair ni fuilmidne líon catha do Chonghal, uair gach</span>
<lb n="2406"/><span>eólus d'a ttabhair a aghaidh as dó as trési, agus ní thucsad</span>
<lb n="2407"/><span>laochraidhe Lochlonn cath dhó, agus dobhéraimne righe dhó, agus</span>
<lb n="2408"/><span>athcuirfem thusa as do righe."  "Rachad-sa d'a riarughadh, masedh,"</span>
<lb n="2409"/><span>ar righ Saxon, - uair ni obannsan óglach d'a ttí ina theach</span>
<lb n="2410"/><span>acht ciodh fála bhias dó ris.  Do ghluais an rí roimhe go</span>
<lb n="2411"/><span>ráinic gusan ccarraic dobhí os cionn an chalaidh inar ghabh</span>
<lb n="2412"/><span>cobhlach Conghail; agus as amhlaidh dobhádarséin agus buird a long</span>
<lb n="2413"/><span>cengailte d'a chele aca agus leibhionn longdha ar n-a ndénamh</span>
<lb n="2414"/><span>díbh.  Do labhair rí Sagsan riú do'n charruic, agus asedh</span>
<lb n="2415"/><span>adubhairt: "A Chonghail," ar sé, "is do thabhairt do bhrethe</span>
<lb n="2416"/><span>fén duit tánag-sa, agus teguid bar n-áos dána am' aghaidh-se";</span>
<lb n="2417"/><span>agus tángadar a n-aghaidh an rígh, agus rugadar d'ionnsoiccidh</span>
<lb n="2418"/><span>Conghail é.  "Da bhar riarughadh tánac-sa do'n chur-sa," ar</span>
<lb n="2419"/><span>in rí, "tar ceann mo chríche agus m'fheroinn, agus as fearr díbhsi</span>
<lb n="2420"/><span>misi da bhár riarughadh agus mo dhul libh d'arccuin oilein ele ina</span>
<lb n="2421"/><span>arccuin mo chríce-si do dhénamh dhíbhsi."  "Is fíor sin," ar</span>
<lb n="2422"/><span>Conghal; agus do bhí aga n-agallaimh, agus adubhradar in laoí</span>
<lb n="2423"/><span>sunn: -</span></p>
<lb n="2424"/>
<lb n="2425"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2426"/><span>A loinges an mhara mir!</span>
<lb n="2427"/><span>Ca haitheasc fuilti d'iarraidh?</span>
<lb n="2428"/><span>An arccoinn iarraidh no an cath</span>
<lb n="2429"/><span>No in ngeubhthaoí síth gan anbhrath?</span></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="2430"/><p><span>Fearr lind sith ina cath cruaidh</span>
<lb n="2431"/><span>Ar n-iarraidh dhuinn teas as thuaidh,</span>
<lb n="2432"/><span>Tógbhadh mur gu to ...</span>
<lb n="2433"/><span>Go madh uilide ar muinter;</span>
<lb n="2434"/><span>Rachad-sa libh go faoilidh</span>
<lb n="2435"/><span>Lucht caoga long do laochuibh</span>
<lb n="2436"/><span>d'arccuin tíre, torann tres!</span>
<lb n="2437"/><span>Madh ferrde libh mo loincces.</span></p>
<lb n="2438"/>
<lb n="2439"/><p><span>A loinges.</span></p>
<lb n="2440"/>
<lb n="2441"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2442"/><span>"Tabhairsi righe m'fheroinn fén, a Chonghail," ar righ</span>
<lb n="2443"/><span>Sagsan.  Tuccadh dhósan sin agus do rinneadh cadach agus caradradh</span>
<lb n="2444"/><span>eatarra.  "Ticcidh a ttír feasda," ar Torne.  Is</span>
<lb n="2445"/><span>annsin táinic Conghal a ttír cona mhuintir.  Rogabhadh 'san</span>
<lb n="2446"/><span>phurt lethanarmach aca ann agus tuccadh fuireg fleidhe móire ó</span>
<lb n="2447"/><span>Righ Sagsan do Chonghal agus d'a chobhlach; agus dobhiodh ar ri</span>
<lb n="2448"/><span>fén a bhfochair Conghail gach én lá.  Táinic macaomh cruaidh</span>
<lb n="2449"/><span>caomhaluinn do shluaghaibh Saxon a ccuma cháich d'a n-ionnsoiccidh,</span>
<lb n="2450"/><span>agus as é ní do rinne sé do dhénamh cluiche .i. rioth</span>
<lb n="2451"/><span>do bhord na luinge co a chele do'n chabhlach uile mar luasgadh</span>
<lb n="2452"/><span>ainnle no ferbe gan toirmeasc a reatha uime; agus dobhádar</span>
<lb n="2453"/><span>maithe an tsluaigh uile ag a fheuchain.  "Cia in mac beg úd</span>
<lb n="2454"/><span>doní an gliocus gaiscidh ar na longaibh?" ar Conghal.</span>
<lb n="2455"/><span>"Mac damhsa súd," ar in ri, agus táinic dergadh mór dhe ag a</span>
<lb n="2456"/><span>radha.  "Cá h-ainm atá air?" ar Conghal.  "Artur Aoinfher,"</span>
<lb n="2457"/><span>ar rí Sagsan.  "Goirther cugoinn é," ar Conghal.  Do goireadh</span>
<lb n="2458"/><span>é agus do shuidh a bhfiadhnuise Conghail agus do ghabh Conghal</span>
<lb n="2459"/><span>ag aines fair, agus as glic ro fhreaccair an macaomh é.</span>
<lb n="2460"/><span>Táinic ullmhughadh fleidhe do rígh Sagsan, agus tuccadh do</span>
<lb n="2461"/><span>Conghal cona mhuintir í no go ttairnic oidhchi.  Is annso benas</span>
<lb n="2462"/><span>tallann sceoil oile do'n chaithremsi Conghail Clairingnigh.</span>
<lb n="2463"/></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="2464"/><p><span>Dála Artuir mhóir mic Iubhair .i. ri Bretan; anuair do</span>
<lb n="2465"/><span>ghabh Torna mac Tinne ríghe Sagsan ar éiccin ar tús</span>
<lb n="2466"/><span>dorinde creach ar Artur mac Iubhair, .i. ar righ Bretan,</span>
<lb n="2467"/><span>agus do aircc an dunadh i raibhe an rí fén agus do mharbh a</span>
<lb n="2468"/><span>mhuintir agus fuair ben bás and; agus dob' é so adhbhar a báis .i.</span>
<lb n="2469"/><span>torrach dobhí sí, agus táinic am tuismidh a toirrcesa d'a</span>
<lb n="2470"/><span>h-ionnsoiccidh ann sin, agus táinic sí agus a cumhal coimhideachta as</span>
<lb n="2471"/><span>in teach amach go taobh na tragha, agus tángadar idhain</span>
<lb n="2472"/><span>tuismidh a toircesa d'a h-ionnsoiccidh annsin; agus mar</span>
<lb n="2473"/><span>do chuala sí gáir an tsluaigh ag orrccain an bhaile, do </span>
<lb n="2474"/><span>rug an gein dobhí fa a bruinne, .i. mac, agus do fhritheoil an</span>
<lb n="2475"/><span>chumhal í; agus anuair ráinic an chathair d'argoin do scaoiledar</span>
<lb n="2476"/><span>sluaigh Sagsan d'iarraidh edala, agus tarla óglach do mhuintir</span>
<lb n="2477"/><span>righ Sagsan a ccenn na rioghna agus na cumhaile gur mharbh</span>
<lb n="2478"/><span>íad ar aon, agus idconnaic an naoidhe m-beg ag tuitim a coim</span>
<lb n="2479"/><span>na cumhaile.  Ro ghabh destion é ima oirleach agus tug les ina</span>
<lb n="2480"/><span>ucht é mar a raibhe an rí, agus do thaisben dó é.  "Ag so, a Rí!"</span>
<lb n="2481"/><span>ar sé, "turcurtha fuarusa"; agus do innis dó mar fuair é.</span>
<lb n="2482"/><span>"Folaigh agus taiscidh go maith é," ar rí Sagson, "agus oilter ar</span>
<lb n="2483"/><span>mo sheilbhsi é, uair ní fuil mac agam."  Iarsin do h-oileadh</span>
<lb n="2484"/><span>ar sealbhadh in righ é; agus é sin an mac do chonnaic</span>
<lb n="2485"/><span>Conghal ag rith for na longaibh, agus adubhairt le rígh Sagsan</span>
<lb n="2486"/><span>nar' mac dhó an mac óg.</span>
<lb n="2487"/></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="2488"/><p><span>Iomthusa Artuir mic Iubhair .i. rí Bretan, dobhí a</span>
<lb n="2489"/><span>n-esláinte mhóir do cumhaidh mhna, agus ní raibhe mac no inghen</span>
<lb n="2490"/><span>aige, agus as mór do chuir air gan do chloinn do bheith aige,</span>
<lb n="2491"/><span>neach dogheubhadh a ionad dia éis; agus do clos fo na críochaibh</span>
<lb n="2492"/><span>fa coimhnesa dhó, rí Bretan do bheth gan cloinn aige.  Do bhí</span>
<lb n="2493"/><span>brughaidh a n-oirear Alban agus trí mic gniomhacha aige re</span>
<lb n="2494"/><span>gaisceadh agus nior mhiadh leó an t-athair do bhí acu, agus do chualadar</span>
<lb n="2495"/><span>ri Bretan do bheth gan cloind.  "Is olc dhuinn gan</span>
<lb n="2496"/><span>duthcus righ éiccin do bheith againn," ar síad, "ó do bheith</span>
<lb n="2497"/><span>do gniomh agus do gaisceadh agus do crodhacht aguinn a chosnamh,</span>
<lb n="2498"/><span>agus ga ferr dhuinn ní d'a ndingenmais ina dul d'ionnsoiccidh</span>
<lb n="2499"/><span>rígh Bretan agus a radha gurab meic dhó sinn."  As í sin</span>
<lb n="2500"/><span>comhairle ar ar' innedh aca, agus do thionóilsiod sluaigh agus</span>
<lb n="2501"/><span>sochraide agus tángadar rompa d'ionnsoighidh righ Bretan, agus</span>
<lb n="2502"/><span>ó rángadar é do freasdladh agus do fritheoladh go maith íad agus</span>
<lb n="2503"/><span>do bhádar go cend seacht laithe ann.  Do fhiarfaigh Artúr</span>
<lb n="2504"/><span>dhíb annsin cuich íad féin.  "Is eadh, dar linne, gurab mic</span>
<lb n="2505"/><span>duitsi sinn," ar síad.  "C'áit a ndernadh sibh?" ar sé.</span>
<lb n="2506"/><span>"An tan do bhádhais ar ionnarbadh a críochaibh Bretan is</span>
<lb n="2507"/><span>ann do rinnis sinn."  "Is mór do mhnaibh do bhí agamsa</span>
<lb n="2508"/><span>annsin," ar in rí, "agus ni fhedar cia díobh bhar mathairsi, agus atá</span>
<lb n="2509"/><span>comhartha agamsa ar a ttiubhroinn aithne ar mo mhaicne</span>
<lb n="2510"/><span>bhunaidh," ar sé, "agus an té nach bhfuil díles damh ni gheubh</span>
<lb n="2511"/><span>agam é acht gé táim gan cloinn.  Tuctar leac ubhuill</span>
<lb n="2512"/><span>chugainn," ar sé, "agus atá ubhall iaroinn agamsa agus caithidhsi</span>
<lb n="2513"/><span>in leac sin, agus an fer aguibh brisfer an leac do'n chéd</span>
<lb n="2514"/><span>urchar as mac dhamsa é gan amharus, uair as amhlaidh</span>
<lb n="2515"/><span>atá an aicme d'a bhfuilim-si nach ttabhair neach urchar</span></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="2516"/><p><span>n-iomroill aca."  "Tabharthar an leac sin cugainn," ar</span>
<lb n="2517"/><span>síad, "agus an t-ubhall iaroinn go ttugam urchar gach duine</span>
<lb n="2518"/><span>dhe"; agus tuccadh cucasan íad, agus do chaithedar urchar gach</span>
<lb n="2519"/><span>fir agus do chuiredar tairse.  "Is fíor sin," ar Artur, "ni</span>
<lb n="2520"/><span>meic dhamhsa sibhsi, agus dobudh ferr liom go madh eadh agus nior</span>
<lb n="2521"/><span>dhligheabhairsi brecc do radh chugamsa"; agus idbert an laoi: -</span></p>
<lb n="2522"/>
<lb n="2523"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2524"/><span>Athcomharc daoibh liom gach laoí</span>
<lb n="2525"/><span>A mhacraidhe do luaidh an gaoí!</span>
<lb n="2526"/><span>Nocha n-fuil uaibh, tolaibh gal!</span>
<lb n="2527"/><span>Neach dan' dual righe Breatan.</span>
<lb n="2528"/><span>Da madh meic sibh do'n mnaoi mhait,</span>
<lb n="2529"/><span>d'ingin Edersceoil árdmhaith,</span>
<lb n="2530"/><span>Robsad dile lem' chridhe,</span>
<lb n="2531"/><span>A mhacraidhe co moirmhire!</span>
<lb n="2532"/><span>Sisi do faccbhadh am' aonar</span>
<lb n="2533"/><span>Go mba moide mo bhaoghal</span>
<lb n="2534"/><span>Sise nochar fhaguibh mac,</span>
<lb n="2535"/><span>Siaide uaim a h-athcomarc.</span></p>
<lb n="2536"/>
<lb n="2537"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2538"/><span>"Deunaidhsi imtheacht," ar sé, "agus gé táimsi gan loinn</span>
<lb n="2539"/><span>agam ni gheubh sibhsi."  Do imghedar mic an bhrughaidh uadha</span>
<lb n="2540"/><span>annsin.</span></p>
<lb n="2541"/>
<lb n="2542"/><p><span>Is ann sin tairnic do Conghal a fhledh a ttigh righ Sagsan,</span>
<lb n="2543"/><span>agus do chuadar uile as sin go teach righ Breatan agus fuaradar</span>
<lb n="2544"/><span>fáilte mhor ann agus dobhádar ag caitheamh na fleidhe dobhí</span>
<lb n="2545"/><span>ann go ceann caoicdhisi ar mhís; agus dobhí an macaomh óg sin</span>
<lb n="2546"/><span>.i. Art Énfher a bhfarradh Conghail risin ré sin, agus as amhlaidh</span>
<lb n="2547"/><span>dobhí Conghal agus ciall bhrethamhoil aige agus gliocus righ.  Adconnaic</span>
<lb n="2548"/><span>gurab íad na beusa d'foghain do rígh Bretan, do</span>
<lb n="2549"/><span>fhoghain do'n macaomh, agus as amhlaidh dobhí Conghal agus righ Bretan</span></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="2550"/><p><span>ar a láimh dhes agus rígh Sagsan ar a láimh chlí, agus adubhairt</span>
<lb n="2551"/><span>Conghal: "Maith, a Artuir!" ar sé, "an bhfuil clann no</span>
<lb n="2552"/><span>iardraidhe agad?"  "Ni bhfuil, ider," ar sé.  "Dursan do</span>
<lb n="2553"/><span>bheth amhlaidh," ar Conghal; agus dobhádar mar sin an adhaigh</span>
<lb n="2554"/><span>sin, agus rug Conghal righ Sagsan les ar n-a mharach a rún agus</span>
<lb n="2555"/><span>a ccogar.  "Maith, a ri Sagsan!" ar Conghal, "innis damh</span>
<lb n="2556"/><span>an fhírinne um dháil an mhacaoimh úd adchím ad' sheilbh," ar sé,</span>
<lb n="2557"/><span>"uair ni mac dhuit é, idir, agus as cosmhail a bheusa agus a urlabhra</span>
<lb n="2558"/><span>le righ Bretan."  "Adeur-sa riotsa a fhirinne sin," ar</span>
<lb n="2559"/><span>righ Sagsan, agus ro innis an scél uile amhuil tarla ó thus go</span>
<lb n="2560"/><span>deredh.  Do suidhigheadh teach n-óla iarsin amhail</span>
<lb n="2561"/><span>donithi do bunadh, agus adbert Conghal: "maith, a Artuir!"</span>
<lb n="2562"/><span>ar sé, "cá luach dobheurtha dhamhsa dá bhfaghuinn mac diongmhala</span>
<lb n="2563"/><span>dhuit?"  "Ni bhfuil isin bith agamsa ní nach ttiubhroinn</span>
<lb n="2564"/><span>duit," ar Artur, "acht gomadh mac díles damh é."  Do</span>
<lb n="2565"/><span>innis Conghal an scél fíre uile dhó agus tuccadh brethemnas</span>
<lb n="2566"/><span>cuctha, agus do innis righ Sagson an fhírinne dhoibh, agus do rugsat</span>
<lb n="2567"/><span>do bhreith a mhac fén d'Artur annsin, agus adubhairt Conghal:</span>
<lb n="2568"/><span>"Deuna-sa altranas agus caradradh re righ Sagsan, a Artuir,</span>
<lb n="2569"/><span>agus bithi in bhar ccáirdibh d'a chéile."  Dobhí Conghal ann sin</span>
<lb n="2570"/><span>noco ttairnic an fhledh agus dob' aoibhinn leó uile a menma ann</span>
<lb n="2571"/><span>sin uair do ghabhsad righe Sagsan, Bretan, agus na n-oilen uile;</span>
<lb n="2572"/><span>agus adubhairt Conghal: "beannacht fort, a Artuir!" ar sé,</span>
<lb n="2573"/><span>"fuaramar mórán maithesa agus onóra agad"; agus do ghabh ag</span>
<lb n="2574"/><span>celabradh dhó, agus idbert na briathru-sa ann: -</span></p>
<lb n="2575"/>
<lb n="2576"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2577"/><span>Mithidh duinn dul tar muir,</span>
<lb n="2578"/><span>A Artuir mhóir, mic Iubhair!</span>
<lb n="2579"/><span>Fuaramar do mhaith, fíor dhamh!</span>
<lb n="2580"/><span>As fo an flaith 'ga bhfuaramar;</span>
<lb n="2581"/><span>Fuaramar do fhleadh go fíor,</span>
<lb n="2582"/><span>Agus t'fháilte gan imshniom,</span>
<lb n="2583"/><span>Agus do mhaithes fíor dhe!</span>
<lb n="2584"/><span>Agus teaghlach do thighe;</span></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="2585"/><p><span>Gé fuaramar sin uile</span>
<lb n="2586"/><span>Uait, a ri 's a rodhuine!</span>
<lb n="2587"/><span>Ar ttocht duinn ar muir mhic Lir</span>
<lb n="2588"/><span>Ceileabradh duit as mithidh.</span></p>
<lb n="2589"/>
<lb n="2590"/><p><span>Mithidh.</span></p>
<lb n="2591"/>
<lb n="2592"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2593"/><span>Robhádar mar sin an adhaigh sin, agus do tógbhadh leó a</span>
<lb n="2594"/><span>ccoblach ar n-a mharach ar muir agus ar mórfhairrge, agus geill</span>
<lb n="2595"/><span>agus braighidh na ttírthe uile aca nogo rángadar Inis Tuaith</span>
<lb n="2596"/><span>Rois eidir Érinn agus Albain, agus do gabhadh longport leó innte,</span>
<lb n="2597"/><span>agus táinic Conghal suas a mullach na tulcha, agus tángdar a</span>
<lb n="2598"/><span>shluaigh leis.  "Is fáda anois ár mbeith a bhféccmuis</span>
<lb n="2599"/><span>Éreann," ar sé, "agus déntar seoladh agus iomramh aguinn nogo</span>
<lb n="2600"/><span>roisiom Éirinn, agus mochen a rochtuin"; agus adbert: -</span></p>
<lb n="2601"/>
<lb n="2602"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2603"/><span>Anocht a n-Inis Tuaith Rois</span>
<lb n="2604"/><span>Filmid seacht ccatha dar ccois</span>
<lb n="2605"/><span>Fearr liom tola ... clann,</span>
<lb n="2606"/><span>Codladh a n-iath Éireand.</span>
<lb n="2607"/><span>Trí bliadhna dég duinne thall</span>
<lb n="2608"/><span>I ccríochuibh Leabhra Lochlann,</span>
<lb n="2609"/><span>A bhfégmuis ár bhferuinn de</span>
<lb n="2610"/><span>Is ár ccúiccidh go ccaoimhe.</span>
<lb n="2611"/><span>Fuaramar maith ina thoigh</span>
<lb n="2612"/><span>Ag Artur mór, mac Iubhair.</span>
<lb n="2613"/><span>Ni fhuil ri co n-iomad port</span>
<lb n="2614"/><span>Risa saimheul-sa é anochd.</span>
<lb n="2615"/><span>Ionmuin tír an tír úd thiar,</span>
<lb n="2616"/><span>Ulaidh go n-iomad  n-giall!</span>
<lb n="2617"/><span>Ére go n-iomad a port</span>
<lb n="2618"/><span>Innte as áil liom bheith anocht.</span></p>
<lb n="2619"/>
<lb n="2620"/><p><span>Anochd.</span></p>
<lb n="2621"/>
<lb n="2622"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2623"/><span>"Deuntar proinniughadh agus tomhaltus aguibh, a ócca," ar</span>
<lb n="2624"/><span>Conghal, "agus linccidh in bhar lonccaibh as a h-aithle conach</span>
<lb n="2625"/><span>raithighid fir Érend sinn nogo n-gabham a n-iath Uladh idir";</span>
<lb n="2626"/><span>agus do sheólsad le lánshoillsi an eusca a n-oirear Uladh a</span>
<lb n="2627"/><span>ndereadh oidhce agus urthosach laoí; agus adubhairt Fergus mac Rosa:</span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="2628"/><p><span>"Rachadsa," ar sé, "d'fhios scél daoibh c'áit a bhfuil Ferccus</span>
<lb n="2629"/><span>mac Lede ri Uladh."  Táinic Ferccus fa thír, agus tarla duine</span>
<lb n="2630"/><span>dhó, agus fuair a fhios uadha cia in t-ionad a raibhe Ferccus mac</span>
<lb n="2631"/><span>Lede; agus táinic Ferccus mac Rosa mar a raibhe a mhuinter.</span>
<lb n="2632"/><span>"Maith, a Fherccus," ar Conghal, "c'áit a bhfuil ri Uladh</span>
<lb n="2633"/><span>anocht?"  "Atá sé ag teacht co Sliabh Slainge go teach</span>
<lb n="2634"/><span>Eochaidh Salbhuidhe anocht," ar Ferccus.  "Is maith linne</span>
<lb n="2635"/><span>sin," ar cách, "uair geubham an bhruighensa air anocht</span>
<lb n="2636"/><span>gan amharos"; agus rangadarsan re dereadh do ló d'ionnsoighidh</span>
<lb n="2637"/><span>na bruighne nogo rángadar go h-Inbhear n-Gaoth</span>
<lb n="2638"/><span>risan abartar Tonn Rughraidhe agus i cceand na gairbhslighedh</span>
<lb n="2639"/><span>risa raiter Iomaire Muilleand agus go Carruic na Fairccsiona;</span>
<lb n="2640"/><span>agus adconncadar soillsi lochraind na bruighne uatha</span>
<lb n="2641"/><span>annsin.  "Soillsi rioghcoinnle súd," ar Fraoch draoi; agus</span>
<lb n="2642"/><span>idbert na bhriathra-sa ann: -</span></p>
<lb n="2643"/>
<lb n="2644"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2645"/><span>Solus lochrainn rioghbhruigne</span>
<lb n="2646"/><span>Inne dhoibh co cleachluidis</span>
<lb n="2647"/><span>Ba fearr dhoibh conomgabhdais</span>
<lb n="2648"/><span>Geubdaid ealla aithreacuis</span>
<lb n="2649"/><span>Sunn re cliathoibh cloisdena</span>
<lb n="2650"/><span>Bu croidhearcc cuirp creuchtnaighthe</span>
<lb n="2651"/><span>Re siu tí lá lansholuis.</span></p>
<lb n="2652"/>
<lb n="2653"/><p><span>Soillsi.</span></p>
<lb n="2654"/>
<lb n="2655"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2656"/><span>"Faistine sin, a Fhraoich," ar Conghal.  "As edh, go deimhin,"</span>
<lb n="2657"/><span>ar Fraoch, "agus bu olc dod' shluaghoibhsi agus do shluaghaibh</span>
<lb n="2658"/><span>Ferccusa mic Lede í, agus bú iomdha bhar n-easbadha o'n</span>
<lb n="2659"/><span>m-bruighin úd."</span></p>
<lb n="2660"/>
<lb n="2661"/><p><span>Tángadarsan ina ccathaibh cóirighthe d'ionnsoiccidh</span>
<lb n="2662"/><span>bruighne Boirche go teach Eachaidh Salbhuidhe; agus as amhlaidh</span>
<lb n="2663"/><span>dobhí an bhruighean sion agus Ferccus mac Leide innte agus mic</span>
<lb n="2664"/><span>riogh agus rofhlatha Uladh agus Érenn ar cheana 'na fhochair ann, agus</span></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="2665"/><p><span>dobhádar seacht n-doirsi for an m-bruighin sin, agus ní raibhe</span>
<lb n="2666"/><span>éndorus gan trenfher torardha no gan righdhamhna rochalma</span>
<lb n="2667"/><span>no tretill thrén nertmhar d'fhearaibh Éreann icca ccoimhéd.</span></p>
<lb n="2668"/>
<lb n="2669"/><p><span>Rángadar muinter Conghail agus Ferccusa mic Rosa gur</span>
<lb n="2670"/><span>ghabhsat costadh ar in tulaigh ós an m-bruighin agus do</span>
<lb n="2671"/><span>cuireadh sluagh uatha d'arccoin na bruighne.  Do bhí ar</span>
<lb n="2672"/><span>dorus do'n bhruighin sin na tri Duibh a h-Innis Tuir agus dobhí</span>
<lb n="2673"/><span>ar dhorus ele dhi Mescedhra mac Airt Mesdealbhainn mac</span>
<lb n="2674"/><span>righ Laighen, agus dobhí ar dorus eile Cet mac Maghach agus é i</span>
<lb n="2675"/><span>ccoimhideacht righ Uladh ann.  Uair as amhlaidh dobhídís</span>
<lb n="2676"/><span>rioghraidhe Uladh agus buaidh n-óglachuis agus n-gaisccidh orra acht</span>
<lb n="2677"/><span>comadh aca dogheubhadh an t-óglach a chédarm agus as do na</span>
<lb n="2678"/><span>cédoidhchibh as cruaidhe ina raibhe Cet riamh an bhruighen sin.</span>
<lb n="2679"/><span>Do bhí ar dorus eile dhi Rosa ruadh mac Rughraidhe agus dobhí</span>
<lb n="2680"/><span>Fachtna Fathach a mhac ar dorus ele di, agus dobhí Maolcróich</span>
<lb n="2681"/><span>athair Chatbaidh ar dorus oile di fós, agus glere sluaigh Uladh</span>
<lb n="2682"/><span>agus Érend ó sin amach.  Do ghairedar sluaigh Conghail da gach</span>
<lb n="2683"/><span>áird do'n bhruighin ann sin.  "Conghal so," ar lucht foraire</span>
<lb n="2684"/><span>na cathrach, "agus sluaigh an domhain foir in farrge and."</span>
<lb n="2685"/><span>"Is fior go bhfuilid," ar Ferccus mac Lede, "agus dénuidhsi</span>
<lb n="2686"/><span>maith, a mhuintir ...," ar sé, "agus na toirmeascaidh súd</span>
<lb n="2687"/><span>bhar n-ól no bhar n-aoibhneas umuibh acht fritheólaidh seach</span>
<lb n="2688"/><span>bhar ccomhlann a n-dorus na bruighne go ttí lá cona lánsholus."</span>
<lb n="2689"/><span>Is annsin do éirghedar na trí Duibh a h-Innis Tuir</span>
<lb n="2690"/><span>amach, agus tángadar timchill na bruighne agus do chuirset ár</span>
<lb n="2691"/><span>mór ar na sluaghaibh amuigh agus tánccadar iomshlán isin</span>
<lb n="2692"/><span>mbruighin iarsin.  Tángadar na sluaigh arís cusin m-bruighin</span>
<lb n="2693"/><span>agus do chaithedar frasa d'a soighdibh gorma agus d'a bhfaghadhuibh</span>
<lb n="2694"/><span>faobhracha fuileacha forra gur rogonsat lucht coimhéda</span></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="2695"/><p><span>na n-doirsedh.  Táinic Mescedra mac righ Laighen ann sin</span>
<lb n="2696"/><span>agus céd laoch les, agus fuair deabhaidh agus imreasain amuigh co ro</span>
<lb n="2697"/><span>marbhadh a mhuinter ann agus do dhichuir na sluaigh o'n mbruighin</span>
<lb n="2698"/><span>co borb agus táinic isin m-bruighin anonn air sin.  Tángadar</span>
<lb n="2699"/><span>dochum an doruis desceartaigh iar sin lucht innsi Gall agus na</span>
<lb n="2700"/><span>n-oilean uile, agus is ar in dorus sin dobhí Fachtna Fathach mac</span>
<lb n="2701"/><span>Rosa, agus do éirigh amach agus do ghabh a arma agus do lenadar</span>
<lb n="2702"/><span>caoga laoch do glere a mhuintire é, agus do shaithsiot i ccenn an</span>
<lb n="2703"/><span>tsluaigh fa nesa dhóibh agus do shraóinedar o'n mbruighin íad</span>
<lb n="2704"/><span>uile, agus táinic féin isin mbruighin iar sin.  Tángadar na</span>
<lb n="2705"/><span>sluaigh arís gusin m-bruighin, agus do ghairedar uimpe.</span></p>
<lb n="2706"/>
<lb n="2707"/><p><span>Táinic Cet mac Maghach ina aonar amach d'ionnsoighidh na</span>
<lb n="2708"/><span>sluagh agus táinic fo thrí a ttimchill na bruighne agus do fháguibh</span>
<lb n="2709"/><span>cosair cro dhibh ina luighe liuin.  Táinic féin arís iomshlán</span>
<lb n="2710"/><span>isin m-bruighin iar sin.  Is ann sin do ghairedar na sluaigh</span>
<lb n="2711"/><span>uile fa'n m-bruighin arís agus do chaithedar do chairrgibh</span>
<lb n="2712"/><span>cenngharbha co h-athlamh í, agus do chuala Boirche Casurlach mac</span>
<lb n="2713"/><span>Eachaidh Salbhuidhe sin agus é i ccathaoír ar fosadhlár na</span>
<lb n="2714"/><span>bruighne, agus trí caoga macaomh uime and, agus do érghedar amach</span>
<lb n="2715"/><span>agus do thuit trí caoga laoch leó amuigh, agus tángadhar féin</span>
<lb n="2716"/><span>iomshlán isin m-bruighin arís agus dobhás aga moladh go mór.</span>
<lb n="2717"/><span>Táinic sceula an chomluinn sin co Conghal, agus adconnaic Art</span>
<lb n="2718"/><span>Aoinfher mac Artuir ina fhiadhnuise, agus adubhairet Conghal ris:</span>
<lb n="2719"/><span>"Erighsi dhamhsa, a Airt Aoinfhir, na trí caoga macaomh</span>
<lb n="2720"/><span>rioghdha táinic, agus tabhair ceand Bhoirche mic Eachaidh dom'</span>
<lb n="2721"/><span>ionnsoighese."  Tángadar dochum na bruighne agus do ghairedar</span>
<lb n="2722"/><span>da gach áird uimpe; agus ódchuala Boirche gurabh aga iarraidh</span>
<lb n="2723"/><span>fén dobhádar, do ionnsoighidh co h-athlamh íad, agus is ann tarla</span>
<lb n="2724"/><span>da chéile íad ar urlár na bruighne agus do fheradar comhlann</span></p>
</div>
<pb n="174"/>
<div><lb n="2725"/><p><span>re chéle agus dob' é a ccríoc gur thuit Boirche Casurlach mac</span>
<lb n="2726"/><span>Eachaidh Salbhuidhe cona thri caoga macaomh le h-Art Aoinfher</span>
<lb n="2727"/><span>mac righ Bretan, agus táinic fén iomshlán amach agus tucc ceann</span>
<lb n="2728"/><span>Bhoirche les go h-airm i raibhe Conghal.  "Ag sin, a Chonghail,</span>
<lb n="2729"/><span>in ceand do iarrais orm," ar sé.  "Ber buaidh agus beannachtain!"</span>
<lb n="2730"/><span>ar Conghal, "agus déna imtheacht feasta dochum do</span>
<lb n="2731"/><span>thíre fén agus rob' slán trénai."  Ro imthigh an macaomh</span>
<lb n="2732"/><span>iarsin dochum a thíre .i. Críocha Breatan agus do ghabhsan righe</span>
<lb n="2733"/><span>Breatan dia éis gur' comhaimsir Conghal le h-Art Aoinfher</span>
<lb n="2734"/><span>desin.  Ó'dconncadar sin na trí Duibh a h-Inis Tuir Boirche</span>
<lb n="2735"/><span>Casurlach do thuitim, ba doiligh leó é agus doghabhsat a n-arma</span>
<lb n="2736"/><span>agus tángadar amach.  "Ní thiucfam asteach go n-dioghlam</span>
<lb n="2737"/><span>mac Eachaidh ar na h-allmarrchaibh"; agus nior ghabh cath no</span>
<lb n="2738"/><span>comhlann riú co ttarla Anadhal euchtach mac righ Conchenn</span>
<lb n="2739"/><span>riú agus do fhearadar comhlann crodha curata re chéle, agus do</span>
<lb n="2740"/><span>fhortamlaigh Anadhal orrasan gur bhen a ttrí chinn díbh</span>
<lb n="2741"/><span>co deaghthapaidh, agus do chuir a bhfiadhnuise Conghail íad.  "Ag</span>
<lb n="2742"/><span>sin cinn na ttrí n-Dubh dhuit, a Chonghail," ar sé, agus idbert: -</span></p>
<lb n="2743"/>
<lb n="2744"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2745"/><span>Cinn duit, a Chonghail Chláraighnaigh!</span>
<lb n="2746"/><span>Trí mic dobhí 'gut' bhrathair!</span>
<lb n="2747"/><span>Dororcradar linn 'male;</span>
<lb n="2748"/><span>Tángadar a tiughlaithi;</span>
<lb n="2749"/><span>Na tri Duibh do mharbhusa,</span>
<lb n="2750"/><span>Tri meic Ceatba, triur curadh!</span>
<lb n="2751"/><span>As íadsin romcrechtnaighse,</span>
<lb n="2752"/><span>Romfágsad fo chru chumhaidh;</span>
<lb n="2753"/><span>Na trí Duibh a h-Innsi Tuir</span>
<lb n="2754"/><span>Do thorcradar liom go grinn.</span>
<lb n="2755"/><span>Sochaidhe do mharbhsatar,</span>
<lb n="2756"/><span>Is d'ar thallsatar a ccinn.</span></p>
<lb n="2757"/>
<lb n="2758"/><p><span>C.</span>
<lb n="2759"/></p>
</div>
<pb n="176"/>
<div><lb n="2760"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2761"/><span>Do chuala Ferccus mac Lede an triar sin d'a mhuintir do</span>
<lb n="2762"/><span>thuitim, agus do ghabh aga n-éccaoine go mór agus aga n-adhmholadh,</span>
<lb n="2763"/><span>agus adbubhairt: "An fágaim neach dá n-dioghuilt súd?" ar sé.</span>
<lb n="2764"/><span>"Rachadsa ann," ar Cet mac Maghach, "agus ní thiucabh</span>
<lb n="2765"/><span>asteach noco ttugtar ceann mic righ Conchenn chugadsa."</span>
<lb n="2766"/><span>Táinic amach agus do shir an cath uile co ttarla Anadhal</span>
<lb n="2767"/><span>Euchtach air agus d'fhearadar comhland fiochda, fearamhail,</span>
<lb n="2768"/><span>calma, curata, neartmhar, naimhdighe, aghmhar, iongantach, agus</span>
<lb n="2769"/><span>do thuit Anadhal a ccríochaibh an chomhluinn, agus tucc a</span>
<lb n="2770"/><span>cheann leis isin m-bruighin anonn a bhfiadhnuise Ferccusa</span>
<lb n="2771"/><span>mic Lede, agus adubhairt an laoi ann: -</span></p>
<lb n="2772"/>
<lb n="2773"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2774"/><span>Ceann duit, a Fherccus Uladh!</span>
<lb n="2775"/><span>Óir as misi rosruladh;</span>
<lb n="2776"/><span>Ceann righ Coincheann, cruaidh cur!</span>
<lb n="2777"/><span>A n-dioghail chinn na ttri nDubh,</span>
<lb n="2778"/><span>As é do chuir ár ar sluaigh</span>
<lb n="2779"/><span>Ar doirsibh bruighne go m-buaidh;</span>
<lb n="2780"/><span>As aire tu ... muigh</span>
<lb n="2781"/><span>A n-dioghail ceann na ttrí nDubh.</span>
<lb n="2782"/><span>Ni thug a lámh a láim riogh</span>
<lb n="2783"/><span>Occlach dob' fhearr treisi gniomh</span>
<lb n="2784"/><span>Ina Anadal ... reand</span>
<lb n="2785"/><span>Cé doradus liom a chenn.</span></p>
<lb n="2786"/>
<lb n="2787"/><p><span>C.</span></p>
<lb n="2788"/>
<lb n="2789"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2790"/><span>Odchuala sin Torna mac Tinne righ Sagsan doba dhoiligh</span>
<lb n="2791"/><span>leis Anadhal do thuitim le cruaidhbhémeandaibh Ceit, agus</span>
<lb n="2792"/><span>táinic anonn isin m-bruighin; agus do thuit naonbhar do</span>
<lb n="2793"/><span>bhairibh na bruighne, agus do fhuagair comhrac ar lucht na</span>
<lb n="2794"/><span>bruighne.  Adchonnaic Mescedhra mac Airt Mesdealbhand</span>
<lb n="2795"/><span>.i. mac righ Laighen ina aghaidh, agus d'fheradar comhlann</span>
<lb n="2796"/><span>calma, comhláidir, curata re chéle, agus ba ruathar da righ aca</span>
<lb n="2797"/><span>agus ba gus dha gaisgeadhach agus ba tenne dha dhamh</span></p>
</div>
<pb n="178"/>
<div><lb n="2798"/><p><span>n-dileann, agus dob' é críoch an chomhluinn gur thuit Torna</span>
<lb n="2799"/><span>mac Tinne le Mescedra, agus rucc a cheann les mar a</span>
<lb n="2800"/><span>raibhe Ferccus mac Lede; agus idbert in laoi: -</span></p>
<lb n="2801"/>
<lb n="2802"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2803"/><span>Ceann duit, a Fherccus Eamhna!</span>
<lb n="2804"/><span>Gurab móide do mhenma,</span>
<lb n="2805"/><span>Ní ceann achd cenn Torna thréin</span>
<lb n="2806"/><span>Táinic tar muir go mórcheill;</span>
<lb n="2807"/><span>Torna mac Teinne go m-buaidh,</span>
<lb n="2808"/><span>Ri Sagsan, saoire sluaigh,</span>
<lb n="2809"/><span>As é an fer sin co bhfuilibh</span>
<lb n="2810"/><span>Do chuir ár 'man árdbhruighin.</span>
<lb n="2811"/><span>Do fhersamar comhlann cruaidh</span>
<lb n="2812"/><span>Misi as Torna re h-énuair;</span>
<lb n="2813"/><span>As é romcreuchtnaigh co tend</span>
<lb n="2814"/><span>Gé doradus liom a cheann.</span></p>
<lb n="2815"/>
<lb n="2816"/><p><span>Ceann.</span></p>
<lb n="2817"/>
<lb n="2818"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2819"/><span>Cioth tra acht ódchuala Conghal a thrénfhir do thuitim agus a</span>
<lb n="2820"/><span>mhilidh do mharbhadh agus a churaidh do cruaidhledradh agus a mhaithe</span>
<lb n="2821"/><span>do mhudhughadh, do éirigh féin agus Ferccus mac Rosa agus an</span>
<lb n="2822"/><span>costadh uile, agus do chuiredar teinidh agus tendala isin</span>
<lb n="2823"/><span>m-bruighin a n-énfheacht; agus adubhairt Fearccus mac Lede:</span>
<lb n="2824"/><span>"Eirccidh, a fhior!" ar sé, "uair atathar ag loscadh na</span>
<lb n="2825"/><span>bruighne oruinn, agus tabhruidh bhar n-aighthe rochalma eisde, uair</span>
<lb n="2826"/><span>as usa dhaoibh bhar marbhadh i ccath ina bhar loscadh a ttigh."</span>
<lb n="2827"/><span>Do erccedarsan uile annsin agus do chriothnaigh an talamh</span>
<lb n="2828"/><span>trómfhoideach ina ttimchill la béimeannaibh na mileadh</span>
<lb n="2829"/><span>ag briseadh na bruighne d'a n-guaillibh agus aga tógbháil</span>
<lb n="2830"/><span>dibh.  Is annsin do cóirigheadh cath Ferccusa mic Lede co</span>
<lb n="2831"/><span>h-athlamh a ccertaghaidh chatha Conghail, agus doba cédfadhach an</span>
<lb n="2832"/><span>dá chath sin .i. Conghal cona allmarchaibh agus Ferccus mac Lede</span>
<lb n="2833"/><span>cona Ulltachaibh.  Ro benadh béim borb i ccend a chéle do'n</span>
<lb n="2834"/><span>dá chath sin.  Doba dluith an deabhaidh agus dob' fhoccus an</span>
<lb n="2835"/><span>imresoin do rónsad clanna Rughraidhe a n-aghaidh na</span></p>
</div>
<pb n="180"/>
<div><lb n="2836"/><p><span>n-allmharrach gur cuireadh ár anbhail etarra co snaidhfidis</span>
<lb n="2837"/><span>mic mhiodh-aoisi ar na linntibh fola forderge dobhí fo cosaibh</span>
<lb n="2838"/><span>na ccuradh, agus do bhen Fergus mac Rosa a bhraithbhémenda</span>
<lb n="2839"/><span>biodhbhadh orra, agus do reidhigh Conghal conair curaidh tresna</span>
<lb n="2840"/><span>cathaibh gur mhuigh an cath ar Ferccus mac Lede agus ar</span>
<lb n="2841"/><span>Ulltachaibh; agus do iadh Rosa ruadh mac Rughruidhe agus Fachtne</span>
<lb n="2842"/><span>Fathach, a mhac, a ttimchill Ferccusa mic Lede, agus tuccadar</span>
<lb n="2843"/><span>sciath tar lorg do'n laochmhileadh, agus rugadar as niort a</span>
<lb n="2844"/><span>n-eisiomhuil agus a n-engnamho é, agus do loisceadh an baile uile</span>
<lb n="2845"/><span>ann sin le Conghal cona chathaibh agus odchonnaic Fachtna Finn</span>
<lb n="2846"/><span>File na h-ára móra sin timchill na bruighni, asedh adubhairt:</span>
<lb n="2847"/><span>"Is iomdha leachta Ulltadh sunn," ar sé, "agus as nemhmaith</span>
<lb n="2848"/><span>liomsa a m-beith amhlaidh sin, agus do fhedarsa leth ar leth .i.</span>
<lb n="2849"/><span>cúigear agus cethre chéd asedh do thuit d'Ulltaibh ann, agus deichneabhar</span>
<lb n="2850"/><span>agus fiche céd do thuit do'n tsluagh táinic linne tar</span>
<lb n="2851"/><span>muir agus tar mórfhairrge"; agus do bhí aga n-eccaoine co</span>
<lb n="2852"/><span>h-adhbalmór con-ebert: -</span></p>
<lb n="2853"/>
<lb n="2854"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2855"/><span>Fuil sunn leachta fo linn chró</span>
<lb n="2856"/><span>d'a bhfuil liom, damhna doghnó!</span>
<lb n="2857"/><span>Saoth liom ár Ulltach d'a ttoigh</span>
<lb n="2858"/><span>Agus anbuain re h-iorghuil;</span>
<lb n="2859"/><span>Cúiger as cethre chéd</span>
<lb n="2860"/><span>Asedh tuccadh d'Ulltoibh a n-écc;</span>
<lb n="2861"/><span>Sunna do thuitedar thrá</span>
<lb n="2862"/><span>Is and atáid a leachta;</span>
<lb n="2863"/><span>Deichneabhar as fiche céd</span>
<lb n="2864"/><span>Do'n tsluagh táinic sunn ar séd,</span>
<lb n="2865"/><span>Isin chath chédna do chuir</span>
<lb n="2866"/><span>A leachta sunn, conus fuil.</span></p>
<lb n="2867"/>
<lb n="2868"/><p><span>Fuil.</span></p>
<lb n="2869"/>
<lb n="2870"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2871"/><span>"Acht ciodh olc do chach an bhruidhensa," ar Fachtna</span>
<lb n="2872"/><span>Finn File, "as measa d' Eochaidh Salbhuidhe í, óir do thuit</span>
<lb n="2873"/><span> mhach maith innte .i. Boirche Casurlach mac Eachaidh</span></p>
</div>
<pb n="182"/>
<div><lb n="2874"/><p><span>Salbhuide, agus cá ferr ainm da mbeidheadh uirthe ina bruighen</span>
<lb n="2875"/><span>Bhoirche."  "Déntar creacha Uladh aguinn, a ócca!" ar</span>
<lb n="2876"/><span>Conghal, "agus airgther críoch Eochaidh Salbhuidhe linn."  "Na</span>
<lb n="2877"/><span>h-abair sin, a áirdrigh!" ar Fachtna Finn File, "óir as</span>
<lb n="2878"/><span>lór a ndernais d'ulc ar h-Ulltaibh acht cosoin righe</span>
<lb n="2879"/><span>n-Éreann ar tús, agus budh leat Ulaidh iar sin."  Is ann sin</span>
<lb n="2880"/><span>adubhairt Conghal le n-a mhuintir: "gach neach as tualoing</span>
<lb n="2881"/><span>gaisceadh no luaighill aguibh ticcidh liomsa co Temhraigh d'ionnsoighidh</span>
<lb n="2882"/><span>ar righ Éreann go ttuitidh linn agus go ccosnarsa</span>
<lb n="2883"/><span>righe n-Éreann ris; agus táinic Conghal iar sin tar</span>
<lb n="2884"/><span>Fertais Ruire risa raidhter Cuan Snamha Aighneach agus tar</span>
<lb n="2885"/><span>Fertais na ... risa raidhter Fochaird Muirthemhne agus</span>
<lb n="2886"/><span>d'Ferta Conuire agus do Comarmara agus tar Ilath agus tar Boinn</span>
<lb n="2887"/><span>agus go Temhraigh na riogh, agus nior mhothuighsiodar sluaigh Teamhrach</span>
<lb n="2888"/><span>íad ar scur d'a n-oirfidighibh, agus ar n-ercce do'n</span>
<lb n="2889"/><span>righ roimhe go bhfaca ar an cath ar n-a chórughadh aca ar</span>
<lb n="2890"/><span>in faithce agus na mergedha ar n-a ttógbháil.  Do h-innsedh do</span>
<lb n="2891"/><span>Lughaidh Luaighne sin, agus do bhiodhg co scenmdha lesin scél sin.</span>
<lb n="2892"/><span>"Do fhedarsa cuich íad sin," ar Lughaidh Luaighne, "Conghal</span>
<lb n="2893"/><span>mac Rughraidhe rug an réim righ sin agus ruathar curadh, agus do </span>
<lb n="2894"/><span>rinne an fear sin uilc móra a n-Éreind aréir, agus teighidh</span>
<lb n="2895"/><span>neach uaimse go luaighnibh Temhrach agus go tuathoibh Breagh</span>
<lb n="2896"/><span>agus Midhe"; agus do imgheadar na teachta go tinneasnach les</span>
<lb n="2897"/><span>na toscuiphsin, agus adubhairt Conghal re Fachtna Finn File:</span>
<lb n="2898"/><span>"Éirighsi go Lughaidh Luaighne," ar sé, "agus abair ris fágbhadh</span>
<lb n="2899"/><span>Temhair cona giallaibh agamsa no tabhradh cath dhamh."</span>
<lb n="2900"/><span>Táinic Fachtna Finn File co Teamhraigh, agus adubhairt re</span>
<lb n="2901"/><span>Lughaidh: "Atá Conghal," ol sé, "ar faithce na Temhrach agus</span>
<lb n="2902"/><span>adubhairt letsa Teamhair cona giallaibh d'fhágbháil no cath</span>
<lb n="2903"/><span>do thabhairt dó fén."  "Ní righ da n-obadh cath," ar Lughaidh,</span>
<lb n="2904"/><span>"agus ní lécceaphsa Teamhair uaim gan cathughadh tar a</span></p>
</div>
<pb n="184"/>
<div><lb n="2905"/><p><span>ceann, agus iarrsa, a ollamhain! cairde na h-oidhche anocht</span>
<lb n="2906"/><span>damhsa ar Conghal nogo ttí mo thionól, uair ní fial dhósain</span>
<lb n="2907"/><span>m' fhagháil am' aonar."  Táinic Fachtna Finn File go Conghal,</span>
<lb n="2908"/><span>agus adubhairt an chairde sin do thabhairt do Lughaidh Luaighne.</span>
<lb n="2909"/><span>Tugsan an chairde sin dhó agus do ghabh Conghal longport a</span>
<lb n="2910"/><span>n-Acaill an oidhche sin nogo ttáinic solustráth erghe do</span>
<lb n="2911"/><span>ló ar n-a mharach.</span></p>
<lb n="2912"/>
<lb n="2913"/><p><span>Do éirigh comhalta Chonghail andsin .i. Fráoch draoí:</span>
<lb n="2914"/><span>"Maith, a righ a Chonghail!" ar sé, "tabhair an cath feasda</span>
<lb n="2915"/><span>uair táinic nert isin tsein agus isin tsolaid agus fuagair</span>
<lb n="2916"/><span>cath ar Lughaidh isin ló sa."  Do éirigh Conghal agus do chóirigh a</span>
<lb n="2917"/><span>chath a ccédóir, agus tug leibhionn do sciathoibh talcmara ina</span>
<lb n="2918"/><span>thimchill, agus do tógbhadh a meirgedha agus a n-onchoin o-bheulta</span>
<lb n="2919"/><span>uaisdibh, agus dobhí gráin agus urfhuath righ ar Conghal dochum an</span>
<lb n="2920"/><span>chatha sin.  Is ann sin táinic a thionól go righ Ériond, agus do</span>
<lb n="2921"/><span>éirigh agus do chóirigh a chath go h-athlamh agus dobhádar baidhb agus</span>
<lb n="2922"/><span>brainén agus fuatha agus faoilinn um Theamhraigh do'n toruinn sin,</span>
<lb n="2923"/><span>uair dobhí cách dhíbh ag cuimhniughadh a bhfaltanais d'a chéle,</span>
<lb n="2924"/><span>uair dob' fala do Chonghal risein agus é fén 'na mhac righ</span>
<lb n="2925"/><span>Érionn a ionnarbhadh dhósan as a chúigeadh fén agus a dhearbhbhrathair</span>
<lb n="2926"/><span>do mharbhadh dhó roime ag cosnamh righe ris .i. Bresal</span>
<lb n="2927"/><span>Bódhiobadh mac Rughraidhe.  Rob'fala do Lughaidh riséin a</span>
<lb n="2928"/><span>mhac do mharbhadh ar a chédfhoghnamh dó.  Is annsin do chomhruicedar</span>
<lb n="2929"/><span>na catha ceachtardha sin ar tulaigh na Teamhrach agus</span>
<lb n="2930"/><span>do chaithedar a ccédarm catha re chéle agus do mhuigh bloiscbhem</span>
<lb n="2931"/><span>bodhba do na cathoibh cechtardha a ccenn a chéle gur dhluithigh</span>
<lb n="2932"/><span>an deabhaidh, gur iomfhoiccsigh a n-iomghuin, agus do ghabhsat</span>
<lb n="2933"/><span>tuatha Bregh agus Mídhe agus Luaighne Teamhrach ag comhdluthughadh</span>
<lb n="2934"/><span>an chatha gur chuirsiot ára móra ar mhuintir Conghail nogo</span></p>
</div>
<pb n="186"/>
<div><lb n="2935"/><p><span>rángadar isin lathair chatha iraibhe Conghal agus Ferccus mac</span>
<lb n="2936"/><span>Rosa isin chath.  Is annsin adubhairt Fachtna Finn File:</span>
<lb n="2937"/><span>"Maith amh, a anaim, a Chonghail!" ar sé, "deuna féin maith</span>
<lb n="2938"/><span>agus cosuin righe n-Éreann uair do marbhadh 'h allmharraigh</span>
<lb n="2939"/><span>uile."  "Ni h-íad do chosoin righe an domhain damhsa neoch</span>
<lb n="2940"/><span>ro ghabhas dé," ar Conghal, "acht meic rioghraidhe Éreann</span>
<lb n="2941"/><span>dobhí um fhocair agus as íad bhrisfear an cathsa ar thuathaibh</span>
<lb n="2942"/><span>Teamhrach agus ar Lughaidh Luaighne"; agus do chuir sin menma mór</span>
<lb n="2943"/><span>i ccathaibh Conghail gur bhrisiodar bearna chéd gach curadh</span>
<lb n="2944"/><span>díbh i ccath righ Éreann.</span></p>
<lb n="2945"/>
<lb n="2946"/><p><span>Is annsin do ghaph Conghal ag sloighe na sluagh agus do bhean</span>
<lb n="2947"/><span>a bhráth-bhémenda biodhbhadh orra agus do leanadar a thrí</span>
<lb n="2948"/><span>comhaltadha é .i. Merne, Semhne, agus Lathairne agus da mhac</span>
<lb n="2949"/><span>Cruithneach Uladh .i. Feargus agus Fithnes.  Cioth tra acht ba</span>
<lb n="2950"/><span>bráth ar bhiodhbhadhaibh an caithmhileadh Conghal an lá sin, agus</span>
<lb n="2951"/><span>ba dith ar dheghdhaoinibh a ghniomhradh ag cuartughadh an</span>
<lb n="2952"/><span>chatha nogo ráinic mar a raibhe Lughaidh Luaighne isin cath, agus</span>
<lb n="2953"/><span>tug sciath re sciath dhó agus faobhar re formna, agus doba</span>
<lb n="2954"/><span>comhrac da anradh agus da uaiseach iorghaile agus da shonn</span>
<lb n="2955"/><span>catha an chomhtuarccain sin, agus do léicceadh lathair fairsing</span>
<lb n="2956"/><span>forleathan isin iorghuil sin dóibh le buirbe a m-builleadh</span>
<lb n="2957"/><span>agus le neimhnighe a n-arm agus do chuaidh neart agus niadhachas,</span>
<lb n="2958"/><span>calmacht agus curadacht Conghail tar Lughaidh Luaighne, agus tug</span>
<lb n="2959"/><span>béim adhbhal aitheasach dhó gur bhen a chenn d'a choluinn, agus</span>
<lb n="2960"/><span>tucc a iolach coscair agus comhmaoidhmhe os áird.  Do mhuigh ar</span>
<lb n="2961"/><span>thuathaibh Teamhrach agus ar fheruibh Bregh agus Midhe agus ar</span>
<lb n="2962"/><span>Luaighnibh Teamhrach annsin ó do thuit a ttriath agus a ttigherna</span>
<lb n="2963"/><span>ar ccur áir agus urbhadha orra, uair as é sin ár as mó tuccadh</span>
<lb n="2964"/><span>ar Luaighnibh Teamhrach ríamh.  Táinic Conghal roimhe do thigh</span></p>
</div>
<pb n="188"/>
<div><lb n="2965"/><p><span>na Temhrach iarsin iar m-buaidh ccoscair agus ccomhmaoidhmhe.</span>
<lb n="2966"/><span>"Ber buaidh agus beannachtain, a Chonghail," ar Fachtna Finn</span>
<lb n="2967"/><span>File, "uair as ri Éreann gan amharus thú anois, uair atáid</span>
<lb n="2968"/><span>geill Éreann agad a tTeamhraigh, agus gairther ainm rígh</span>
<lb n="2969"/><span>dhiot."  Do bhí Conghal agus maithe a mhuintire a ttigh na</span>
<lb n="2970"/><span>Temhrach an oidhche sin, agus do ghabh gialla fer m-Bregh agus Midhe</span>
<lb n="2971"/><span>agus Sentuatha na Temhrach, agus tángadar cuigedhaigh Éreann</span>
<lb n="2972"/><span>ann sin d'a rioghadh agus d'a riarughadhsan .i. Deaghadh mac</span>
<lb n="2973"/><span>Sin, ri da choicceadh Mumhan, agus Conrach cas ri Connacht, agus</span>
<lb n="2974"/><span>Art Misdealman, righ Laighen, agus tugsat righe dhósan agus do</span>
<lb n="2975"/><span>ghabh áirdnert Éreann uile ann sin, agus tugustair righe Ua</span>
<lb n="2976"/><span>cCinnsealaigh do Chriomhthann mac Fergusa Fairge, agus</span>
<lb n="2977"/><span>tugustair dá ttrian Connacht d'Oillill Teóra Gaoth agus</span>
<lb n="2978"/><span>d'Oillill Teóra Críoch, agus tugustair a dhuthaidh da gach</span>
<lb n="2979"/><span>deghdhuine d'a raibhe ina fhochair ar ionnarbadh.</span></p>
<lb n="2980"/>
<lb n="2981"/><p><span>Iomthusa Fearccusa mic Lede asedh ro raidh rena mhuintir</span>
<lb n="2982"/><span>ó do ghabh Conghal righe n-Érend agus ó do thuit Lughaidh Luaighne</span>
<lb n="2983"/><span>leis: "Ní léiccfe a n-Érinn misi agus do dhéna m'ionnarbadh a</span>
<lb n="2984"/><span>h-Érinn amach agus rachadsa go Temhraigh d'a riarughadh"; agus</span>
<lb n="2985"/><span>ráinic Fergus mac Lede roimhe go Teamhraigh, agus nior</span>
<lb n="2986"/><span>mothuigheadh i tTemhraigh é nogo ráinic go coduilteach</span>
<lb n="2987"/><span>Conghail.  "Do bhreith féin duit, a chaithmhilidh, a Chonghail,"</span>
<lb n="2988"/><span>ar sé, "agus ni misi do rinne 'h aimriar riamh acht Lughaidh</span>
<lb n="2989"/><span>Luaighne agus do tharccusa righe n-Uladh dhuit nogur dhiultais</span>
<lb n="2990"/><span>féin í."  "Búdh maith duitsi tocht go Teamhraigh mar sin," ar</span>
<lb n="2991"/><span>Conghal, "uair ni chuireabhsa a h-Érinn thú mar do</span>
<lb n="2992"/><span>chuir Lughaidh Luaighne misi"; agus do fher fáilte go miochair ris.</span>
<lb n="2993"/><span>Ba fáilidh Fearccus do'n comhradh sin Conghail, agus do bhádar</span>
<lb n="2994"/><span>a tTemhraigh an oidhche sin, agus do éirigh Conghal go moch, agus do </span>
<lb n="2995"/><span>chuaidh féin agus maithe a mhuintire do dhénamh comhairle cia d'a</span></p>
</div>
<pb n="190"/>
<div><lb n="2996"/><p><span>ttiubhruidis righe n-Uladh agus as air do fuirgeadh aca uile a</span>
<lb n="2997"/><span>tabhairt do Rosa ruadh mac Rughraidhe agus saorcuairt Uladh</span>
<lb n="2998"/><span>do thabhairt d'Fhergus mac Lede, agus dobhí Ferccus mac Lede</span>
<lb n="2999"/><span>amhlaidh sin no gur ghabh Fachtna Fathach righe n-Éreann, agus go</span>
<lb n="3000"/><span>ttug righe n-Uladh dhósan ar marbhadh Rosa Ruaidh i ccath</span>
<lb n="3001"/><span>Locha Feabhail la h-allmarrchaibh; agus dobhí Ferccus mac</span>
<lb n="3002"/><span>Lede mar sin isin righe nogur marbhadh lesin b-pest ag</span>
<lb n="3003"/><span>Tuinn Rughraidhe é; agus gé dobhí Conghal mar sin ina righe as</span>
<lb n="3004"/><span>é Ferccus mac Rosa dobh' fherr cuid di re n-a linn, agus do</span>
<lb n="3005"/><span>lesaigh Fachtna Fionn File agus Bricne mac Carbhre, an scél</span>
<lb n="3006"/><span>sin, conadh í Caithrem Conghail Claireinigh mic Rughraidhe, agus</span>
<lb n="3007"/><span>gniomhraidhe Fearccusa mic Rosa conuige sin, agus do bhí</span>
<lb n="3008"/><span>Conghal cúig bliadhna dég i righe n-Érionn ina dheghaidh sin</span>
<lb n="3009"/><span>no gur thuit le Duach dallta Deaghoidh amhuil asbert an</span>
<lb n="3010"/><span>file: -</span></p>
<lb n="3011"/>
<lb n="3012"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3013"/><span>Conghal cuig bliadhna décc dóig,</span>
<lb n="3014"/><span>Do mac Rughruidhe romhóir,</span>
<lb n="3015"/><span>Lesin Duach dallta Deaghoidh</span>
<lb n="3016"/><span>Fuair gáir agus gairbhdheabhaidh.</span></p>
<lb n="3017"/>
<lb n="3018"/><p><span>Finis.</span></p>
<lb n="3019"/>
<lb n="3020"/><p>
<lb n="3021"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Caithréim Conghail Cláiringhnigh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Caithréim Conghail Cláiringhnigh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
