Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Siabhradh Mhic na Míochomhairle</title><author><name type="main">Anaithnid; Eag. Ó Ceithearnaigh, Séamus</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L035</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1766ls 18D</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L035</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Siabhradh Mhic na Míochomhairle</title><author>Anaithnid; Eag. Ó Ceithearnaigh, Séamus</author><imprint><publisher>B.Á.C.: O.S.</publisher><date>1766ls 18D</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>SIABHRADH SÍGHTHE AGUS INNÉIRGHE</span>
<lb n="2"/><span>MHIC NA MÍODHCHOMHAIRLE, A BPRÓS</span>
<lb n="3"/><span>AGUS A BHÉARS, AR A' BHFONN DO</span>
<lb n="4"/><span>CUMADH LE CEARBHAL Ó DÁLAIGH</span>
<lb n="5"/><span>FRISA RÁIDHTEAR AISTE CHEARBHAIL,</span>
<lb n="6"/><span>AD DHÍAIGH MUR LEANAS.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="9"/><span>Mar gcualaidh sibh-se, ní miste díbh a</span>
<lb n="10"/><span>fhíafraídhe dhíom</span>
<lb n="11"/><span>an modh úaigneach aisdeach air ar casadh</span>
<lb n="12"/><span>mé féin a sígh,</span>
<lb n="13"/><span>gan bhaois gan mhaga ní chanfa mé bréag</span>
<lb n="14"/><span>dá thaoibh,</span>
<lb n="15"/><span>ós é fuígheal na mallacht thug agam mur sgéula</span>
<lb n="16"/><span>é dhíbh.</span>
<lb n="17"/><span>Lá dá rabhus air aistear líom féin sa tslíghe,</span>
<lb n="18"/><span>idir Bhéul Átha Seanna, Dún Gheannuin is</span>
<lb n="19"/><span>Fánoid shíos,</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="20"/><p><span>idir Shliabh Beatha, Sliabh Gleatha agus Náas na</span>
<lb n="21"/><span>Ríogh,</span>
<lb n="22"/><span>mín-bhrogh Chaisil, Cnoc Aiste agus Carnn Chlann</span>
<lb n="23"/><span>Aoidh -</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Agus ag sin a thomhus oiribh-se cía harradh</span>
<lb n="26"/><span>sin áit a raibh mise an uair sin -</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Air ndul don ghréin dá leabaidh, níor bhfeas</span>
<lb n="29"/><span>dam cá háit cá tír</span>
<lb n="30"/><span>san gcríoch so a rabhus, ionn ar talamh nó 'n</span>
<lb n="31"/><span>áirde bhíos;</span>
<lb n="32"/><span>féuchaim thoram go ceathruigh is go sgáthmhur</span>
<lb n="33"/><span>baoith,</span>
<lb n="34"/><span>is le taobh an bhealaigh go bhfeacus gan spás</span>
<lb n="35"/><span>an tsígh.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Druidim 'na farradh, gé gur dheacair 's gur</span>
<lb n="38"/><span>dhána an gníomh,</span>
<lb n="39"/><span>is do chonnairc mé an ainnir mur aingiol</span>
<lb n="40"/><span>san áit 'na suídhe,</span>
<lb n="41"/><span>a caoin-chorp seada, gan alta, gan chnámh,</span>
<lb n="42"/><span>gan bhrígh,</span>
<lb n="43"/><span>a níamh ghlan daitte mur fuinfidhe í as</span>
<lb n="44"/><span>bláith na gcaoir.</span>
<lb n="45"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="46"/><p><span>Bhí gleó crúaidh frithir, gan time, gan tlás,</span>
<lb n="47"/><span>gan sgíth,</span>
<lb n="48"/><span>ag an rós a gcoimeas le lili gach lá do shíor</span>
<lb n="49"/><span>a ngnúis an leinibh ba ghile 's ba bháine píob,</span>
<lb n="50"/><span>'s go fóil níl fhios cia as fainne san dáil</span>
<lb n="51"/><span>don dís.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Acht atá nídh cheana, do gheallus an sgéul</span>
<lb n="54"/><span>go fíor</span>
<lb n="55"/><span>díbh-se d'aithris, gan meabhal, do réir mur bhí;</span>
<lb n="56"/><span>'s gach aoineach agaibh dhéanfa sgrupal go</span>
<lb n="57"/><span>ndéanfuinn claoin,</span>
<lb n="58"/><span>go ttugadh Rígh Nimhe do gach nduine again</span>
<lb n="59"/><span>lúach a chroídhe! -</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Agus tuille mór eile fós.</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>Dar do láimh-se, a Mhaoil Mhóradh, inneósad</span>
<lb n="64"/><span>fós díbh-se</span>
<lb n="65"/><span>réim dhíreach na heachtra mur tharla mé</span>
<lb n="66"/><span>don mhnaoi-si.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="69"/><span>.i. Lá n-aon dá rabhus, re hucht Bealltuinne,</span>
<lb n="70"/><span>dá lá d'éis lae Sámhna, a gceart-lár Mhárta an</span>
<lb n="71"/><span>Earraigh, mur shaoilim, a ndeire an tSámhra,</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="72"/><p><span>agus mé ag siúbhal go lán-úaigneach líom féin,</span>
<lb n="73"/><span>ionnus go ttárla, gan fhios, gan airiúghadh dham,</span>
<lb n="74"/><span>mé a ndíamhair úaigneach dhoigheóluis, agus a ttír</span>
<lb n="75"/><span>ainiúl annaithnigh fhíor-áluinn, gan fios a húil, a</span>
<lb n="76"/><span>haithne, ná a hainnime agam -.  Acht atá nídh</span>
<lb n="77"/><span>cheana, ní fheaca súil, agus ní chúala clúas, is</span>
<lb n="78"/><span>níor smaoinigh inntinn a háithghin, a samhuil,</span>
<lb n="79"/><span>nó a túarusgabháil, air bhreághdhacht a fuinn,</span>
<lb n="80"/><span>a sreabh, a  foithreadh agus a fiodhbhaidhe.</span>
<lb n="81"/><span>Óir budh leór d'adhbhar aithbheódha air</span>
<lb n="82"/><span>dhaoinibh marbha a bheith ag éisteacht re</span>
<lb n="83"/><span>caoin-cheóil eabhraighe na n-éunlaighthe, agus le</span>
<lb n="84"/><span>ceileábhradh fír-bhinn na bhfíor-bheach, agus le forfhuighle</span>
<lb n="85"/><span>na sreabh síansáineach gorm-chriosdail</span>
<lb n="86"/><span>fóghar-tháidhúir ag tibearson agus ag síorshnuídhe</span>
<lb n="87"/><span>seachnóin na tíre, agus í 'na haoin-tuinn</span>
<lb n="88"/><span>feóir agus fásaidh.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Air bhfeicsin na tíre lán-mhaise sin domh-sa,</span>
<lb n="91"/><span>ní rabhus gan lúthgháir adhbhal-mhór oram,</span>
<lb n="92"/><span>óir do shíleas go lán-dearbhtha gurab é</span>
<lb n="93"/><span>Parrathus nimhe do bhí ann, agus gurab é Dia</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="94"/><p><span>neart-chuímseach nimhe do threóraidh mise ann,</span>
<lb n="95"/><span>dom naomhadh agus do leasúghadh mo bheatha.</span>
<lb n="96"/><span>Agus, dar mo chúbhais, dob olc an bharramhuil</span>
<lb n="97"/><span>dómh-sa sin, óir níor dhúthrachtach an</span>
<lb n="98"/><span>seirbhíseach do Dhía roimhe sin mé aríamh.</span>
<lb n="99"/><span>Gidh trácht, níor smaoinghís air sin an úair sin,</span>
<lb n="100"/><span>agus as é adúbhrus:</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="103"/><span>Tír a samhuil ní fheacus, is ní chualus teacht</span>
<lb n="104"/><span>air mhíne, air mhaise, air dheise a cúan 's a sreabh,</span>
<lb n="105"/><span>braoin-drúcht meala ar bharraibh a craobh air fad,</span>
<lb n="106"/><span>is síansa na mbeach mbeag dá taithigh</span>
<lb n="107"/><span>chuirfeadh aoibhne air neach.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="110"/><span>Acht amhal as dúal agus is dleacht fóircheann as</span>
<lb n="111"/><span>fínit air gach nídh acht flaithios Dé amháin, is</span>
<lb n="112"/><span>mar sin tárla don lá sin, nó go raibh néulta dúbha</span>
<lb n="113"/><span>duaimhsiocha dreach-úathmhara na hoídhche</span>
<lb n="114"/><span>úaimhain urchóide ag follach gnúise lán-tsoilbhire</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="115"/><p><span>na firmaminte, agus go ndeachaidh an ghrían</span>
<lb n="116"/><span>gheal-rádharcach ghlan-tsolasda dhealbhdha dá</span>
<lb n="117"/><span>hadhbhaidh chodalta.  As annsin do fhéuchus na</span>
<lb n="118"/><span>cheithre háirde imleathna air gach thaobh</span>
<lb n="119"/><span>dhíom, mur atá, soir, síar, budh dheas agus budh</span>
<lb n="120"/><span>thúadh, agus ní fhacus d'áitreabh nó d'fhorgnamh</span>
<lb n="121"/><span>ann acht aoin-teach áluinn éagsamhuil, dob</span>
<lb n="122"/><span>fharsinge urlár, bo mó compás, dob airde sgeimhil</span>
<lb n="123"/><span>agus dob fhearr innioll dá bhfeacus aríamh.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Agus glúaisim air amus an tíghe sin, agus as é</span>
<lb n="126"/><span>nídh fuairius air mo chionn ann .i. dorus mór-adhbhal</span>
<lb n="127"/><span>béal-fhosgailte air ghrían-bhrogh taithneach</span>
<lb n="128"/><span>taoibh-bhláith slios-chaoimh ceárrdámhuil,</span>
<lb n="129"/><span>agus gríanán gríos-sholuis búadh-chlochach brat-shlím</span>
<lb n="130"/><span>bláith-shníghte, agus rígh-dhún ruithneach</span>
<lb n="131"/><span>réultannach rían-áluinn rém-éasgadh, agus grúagach</span>
<lb n="132"/><span>foirtil fíor-árrachtach go ngnúis mhaordha,</span>
<lb n="133"/><span>go nglór úránach, go labharaibh beódha, agus</span>
<lb n="134"/><span>go gceann-chumhdach óir gonna chóir-bheart sróil,</span>
<lb n="135"/><span>'na shuídhe 'na chathaoir óir-loisgeadh air na</span>
<lb n="136"/><span>mionn-agar do chlochaibh Parrathuis Ádhaimh,</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="137"/><p><span>agus inghín mhaordha mhíonla mhacánta chlódhcheart</span>
<lb n="138"/><span>cheólmhur chómpásach 'na suídhe air</span>
<lb n="139"/><span>láimh dheis an Ghrúagaidh, agus folt dúal-bhuídhe</span>
<lb n="140"/><span>dlaoightheach sgaoilteach cochal-lúbach 'na haisir</span>
<lb n="141"/><span>ghlain-chíortha air gach taobh dhí, agus léine</span>
<lb n="142"/><span>eangach shír-éttrochta sróil umá caoin-chnis, agus</span>
<lb n="143"/><span>eó áluinn óir isan mbrat os a bruinne, agus ainnir</span>
<lb n="144"/><span>óg ghlórmhur mur níamh-aingiol, mur ghréin</span>
<lb n="145"/><span>maidne, nó mur líag lóghmhur, nó mur ghealaígh</span>
<lb n="146"/><span>fóghmhuir, 'na suíghe san leath eile don teach;</span>
<lb n="147"/><span>dearca glasa gléa-shuaimhneacha mur réultannaibh</span>
<lb n="148"/><span>loinneardha liomnardha a n-oídhche</span>
<lb n="149"/><span>sheac-cruaidh gheímhriota aice, agus déid</span>
<lb n="150"/><span>níamhdha neamhónda a n-aon aiste i gcarcair</span>
<lb n="151"/><span>théagartha chorcair-thirim chaomh-áluinn léithe,</span>
<lb n="152"/><span>maillíghe caola cómh-dhíreach os úr a háigheadh,</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="153"/><p><span>agus dá ghrúadh mhaola gheala agus crithir-chaor</span>
<lb n="154"/><span>do bheódh-ghríos 'na gcert-mheódhan, folt fada</span>
<lb n="155"/><span>famthannach buídhe-chúachach 'na throm-ualach</span>
<lb n="156"/><span>tar a geal-ghúaile, agus brat d'ionnar asnadhach</span>
<lb n="157"/><span>ór-shnáitheach uimpe agá cómh-fholach, agus cruit</span>
<lb n="158"/><span>cheól-bhinn chaoin-téadach ionna hucht aice, agus</span>
<lb n="159"/><span>í dá fras-shinnim go binn-ghothach.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Cíodh trácht, airna faicsin ámhalaidh sin</span>
<lb n="162"/><span>dómh-sa, ní rabhus gan iongantus agus lán-uathbhás</span>
<lb n="163"/><span>oram, ag mídheamhuin agus ag mór-smaoineadh</span>
<lb n="164"/><span>cia hí an áit sin ionna ttárla mé; agus dá mbo</span>
<lb n="165"/><span>óglach anbhfonn cúlánta eile do bheith am áit</span>
<lb n="166"/><span>an úair sin, nach bhfaca ádhbhar uamhain nó</span>
<lb n="167"/><span>imeagla ríamh, ní bhfuil a fhios agam nach mbeith</span>
<lb n="168"/><span>a thróm-úalach féin eagla air; gidh eadh, ós</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="169"/><p><span>mise féin do bhí ann, atá fhios agam cionnus do </span>
<lb n="170"/><span>bhí mé; agus as é adúbhrus:</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="173"/><span>A Rígh na cruinne, is breágh an t-ionnid so a ttárla mé,</span>
<lb n="174"/><span>a rígh-bhrogh slios-gheal do cumadh mur árus Mhéaidhbh;</span>
<lb n="175"/><span>samhuil Dhún Ailigh, nó is aithghin do Phárrthas é;</span>
<lb n="176"/><span>is ní bhfuilim ró-dhímhin nách a mbruídhin atáim gan bhréig.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>As aoibhne an t-amharc so nó Teamhair is Náas go léir</span>
<lb n="179"/><span>is na trí craobha a n-Eamhuinn, bhí tamal na n-adhbhaidh laoch,</span>
<lb n="180"/><span>fíontach farsing, nach ainnis is nach cráidhte gléus,</span>
<lb n="181"/><span>sguirfiod dá thaisdiol go bhfeasad cía áitigheas é.</span>
<lb n="182"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="183"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="184"/><span>Téighim-si isteach san teach sin air mbreithniúghadh</span>
<lb n="185"/><span>na deágh-chuideachtan dómh-sa; agus</span>
<lb n="186"/><span>beannuíghis an Gruagach dham, agus as é adúbhairt:</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>"As fada támaoidne gan duine nó daoine</span>
<lb n="189"/><span>d'fhaicsin rómhat-sa do chuirfeadh lúthgháir nó</span>
<lb n="190"/><span>iolghárdachus oruinn.  Agus is mall an chúaird</span>
<lb n="191"/><span>sin tugais oruinn, agus 'fhaid atámaoidne ag súil</span>
<lb n="192"/><span>lead chúaird-si; óir ní bhfuil do chloinn ná do</span>
<lb n="193"/><span>chómhéirghe againn acht an inghín sin thall, agus</span>
<lb n="194"/><span>sinn dá hoilleamhuinn agus dá hárd-leasúghadh</span>
<lb n="195"/><span>ó aimsir a naointeacht ad th'uirchill-si agus ad</span>
<lb n="196"/><span>chómhair, chum a beith 'na mnaoi agus 'na</span>
<lb n="197"/><span>cómhlionán agad-sa."</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Do fhreagair mise don Ghruagach, agus as é adubhrus:</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>"Dar mo chúbhuis, dá mbeith a fhios sin</span>
<lb n="202"/><span>agam-sa," gé gur dheacair dham é, agus gan</span>
<lb n="203"/><span>fhios agam cá háit san dómhann air a raibh sí</span>
<lb n="204"/><span>"as fada ó do thiocfuinn da hionnsuídhe nó go</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="205"/><p><span>bhfeicin féin í, gé bé aco bás nó beatha do </span>
<lb n="206"/><span>thiocfa dham as."</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>Leis sin do éirghidh an Grúagach ionna sheasamh,</span>
<lb n="209"/><span>agus do chuir mise 'mo shuídhe inna chathaoir</span>
<lb n="210"/><span>féin; agus tug cathaoir eile chuige féin, agus do</span>
<lb n="211"/><span>shuigh innte.  Agus adúbhairt liom-sa m'earradh</span>
<lb n="212"/><span>aistir agus imtheachta do bhúain díom:</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>"Óir," air an Grúagach, "atá sguibhéirigh</span>
<lb n="215"/><span>agus giollaídhe óg' an tíghalaigh si, le seacht</span>
<lb n="216"/><span>mbliadhna, a gcuine catha agus cómhdhála atá</span>
<lb n="217"/><span>idir Thrómcheódh Draoigheachta ó Dhún Aoile</span>
<lb n="218"/><span>agus Rúadhan Lúaimneach Locha hAoidhin .i.</span>
<lb n="219"/><span>síthguídhe as Oiléan na bhFear nDorcha" air</span>
<lb n="220"/><span>an Grúagach, "agus as é as fochain agus as fíor-ádhbhar</span>
<lb n="221"/><span>do na cómhdhálaibh sin .i. Trómcheódh</span>
<lb n="222"/><span>Draoigheachta do thabhairt dís mac Righ Oiléain</span>
<lb n="223"/><span>na mBeó leis, gan chead, gan fhios, gan airiúghadh,</span>
<lb n="224"/><span>go Dún Aoile, a ndóchus go mbeith síad</span>
<lb n="225"/><span>'no n-oighribh air féin a ndiaigh a bháis, óir ní</span>
<lb n="226"/><span>rugadh mac ná inghín dó féin ariamh.  Acht</span>
<lb n="227"/><span>cheana, an tan do chúalaidh rígh Oiléain na</span>
<lb n="228"/><span>mBeó, umora, a chlanna do bhreith úadha,</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="229"/><p><span>do luídhe brón agus tróm-chúmhadh mhór air,</span>
<lb n="230"/><span>ionnus goma foicsi bás ná beatha dhó.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>"Rúadhan Luaimneach, iomorro, an tan do-chualaidh</span>
<lb n="233"/><span>fear 'éintire do bheith annsan</span>
<lb n="234"/><span>éigionn sin, do chuir cruinniúghadh air shíthbhróghaibh</span>
<lb n="235"/><span>an dómhainn tsoir go hiomlán, óir</span>
<lb n="236"/><span>is eisionn budh general os a gcionn; agus</span>
<lb n="237"/><span>tángadur leis an urfhógradh sin, 'na mbúadhnaibh</span>
<lb n="238"/><span>dímhóra doghbheag' neartmhura; agus tug</span>
<lb n="239"/><span>Rúadhan Lúaimneach mionna móra mairbhtheacha</span>
<lb n="240"/><span>nách déanamh síoth nó fhosa nó go n-airge agus</span>
<lb n="241"/><span>go n-ionreadh Dún Aoile, agus go ndíthcheana</span>
<lb n="242"/><span>Trómcheódh Draoigheachta maile re maithe a</span>
<lb n="243"/><span>thághlaigh, agus go ttiúbhradh dís mac Rígh</span>
<lb n="244"/><span>Oiléin na mBeó leis slán fuláin chum a n-athar féin</span>
<lb n="245"/><span>go doirísi, agus go bhfágfa Dún Aoilidh 'na</span>
<lb n="246"/><span>dhóighir dhonn-rúadh dearg-lasarach, d'aimhdhéoin</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="247"/><p><span>lucht a chosanta.  Agus do mháirseál</span>
<lb n="248"/><span>sé féin agus a mhór-shlóigh isna ródaibh réidhe</span>
<lb n="249"/><span>ro-dhíreacha ciana cómhfhada a gcoímhdeacht</span>
<lb n="250"/><span>na gaoithe go Dún Aoile.</span></p>
<lb n="251"/>
<lb n="252"/><p><span>"Ó do foillsiúghadh an cóimhéirghe sin do</span>
<lb n="253"/><span>Thrómcheódh Draoigheachta, do chuir sé fios agus</span>
<lb n="254"/><span>teachta agus taighléirighe ag íarraidh cuidigh agus</span>
<lb n="255"/><span>cúmhanta air a aos comain agus carada féin</span>
<lb n="256"/><span>seochnóin mara agus tíre as gach áit a rabhadur.</span>
<lb n="257"/><span>Ar ttúis do chuir sé fios air Dhonn Céibhfhionn</span>
<lb n="258"/><span>Máigh thÍghe as Cúige Chonnacht, agus air</span>
<lb n="259"/><span>Dhonn Fírinn Ó gCoinuill as Cúige Múmhann, agus</span>
<lb n="260"/><span>air Dhonn Bine Eachlabhra fris a ráidhtir</span>
<lb n="261"/><span>Binn Eachluainne aniugh agus is uime</span>
<lb n="262"/><span>adeirthaoi Binn Eachlabhra ris an mbinn sin .i.</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="263"/><p><span>a ttráthaibh na Sámhna do thigeadh each</span>
<lb n="264"/><span>sleámhainn slionchaidh mór-úathbhásach as an</span>
<lb n="265"/><span>mbinn amach go roiche a lár, agus do labharradh</span>
<lb n="266"/><span>do ghlór dhaona re cách; agus do bheireadh fios</span>
<lb n="267"/><span>foirbhthe fíor-eólach do gach aon dá n-iarradh</span>
<lb n="268"/><span>sgéala air fá gach nídh dá n-éireóchadh go</span>
<lb n="269"/><span>cionn bliadhna ón tSamhainn sin arís; agus do</span>
<lb n="270"/><span>fágthaoi pronnta agus tiodhlaicthe móra aice</span>
<lb n="271"/><span>ag an mbinn sin, agus do ghéilidís na poibliochadh</span>
<lb n="272"/><span>go háimsir Pháttruicc agus na naoimh-chléire dhi.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>"Do chuir sé fios chúgham-sa mur an</span>
<lb n="275"/><span>gcéana" air an Grúagach, "agus do </span>
<lb n="276"/><span>chuaidh úaine inna chómdháil fithche míle</span>
<lb n="277"/><span>taoiseach troitheach agus chúig mhíle dhéug deaigh-mharcach</span>
<lb n="278"/><span>fána ndíol each, airm, agas éadaigh,</span>
<lb n="279"/><span>agus as cuma godé sin a bhforamh a ttáinig as na</span>
<lb n="280"/><span>síoth-bhroghaibh eile do hainnimniúghadh líom</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="281"/><p><span>do chuidiúghadh agus do chábhair Thrómcheódh Draoigheachta.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>"Agus as íad so na hárd-mhaithe do chuaidh</span>
<lb n="284"/><span>air an éirghe amach so, .i. Giolla Bríghide beag</span>
<lb n="285"/><span>Ó Beoláin, síoguídhe as na Déisibh a Múmhainn</span>
<lb n="286"/><span>atá 'na Gheneral camptha ag Donn Fírinn Ó</span>
<lb n="287"/><span>gConnuill; agus an Giolla Fíamhach Ó Deóráin,</span>
<lb n="288"/><span>atá an' árd-chomándar ag Dhonn Céibhfhionn</span>
<lb n="289"/><span>Maigh hÍ, .i. síothguídhe d'fhíor-phréimh na</span>
<lb n="290"/><span>Crúachna; agus Colla sgiamhach Ó Deóráin,</span>
<lb n="291"/><span>atá 'na gheneral ag Donn Binne Eachlabhra,</span>
<lb n="292"/><span>agus atá fós an' árd-chomándar a gceannus</span>
<lb n="293"/><span>armála chúige Uladh, maile re mórán eile nách</span>
<lb n="294"/><span>áirmhighthear ann so.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>"Air mo shon féin" air an Gruagach "ní</span>
<lb n="297"/><span>bhfuil mé acht neachtardha, óir ní bhfuilim</span>
<lb n="298"/><span>acht air son mo láimhe féin amháin gan géile</span>
<lb n="299"/><span>d'aoinneach eile agam.  Agas atá machaire</span>
<lb n="300"/><span>eadruinne agus muinntear an dómhainn shoir</span>
<lb n="301"/><span>amáireach a n-Aoile, agus gidh bé again do</span>
<lb n="302"/><span>brisfídhthear ann, ní bhiadh cuid tionól nó</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="303"/><p><span>tiomsuighthe aco d'fhacfuinn dá éis sin go</span>
<lb n="304"/><span>bráth.  Agus as mían líom-sa bheith a gcionn</span>
<lb n="305"/><span>mo mhuinntire féin ann sin, agus as maith liom</span>
<lb n="306"/><span>do chuideachta-sa agus fós do chuidiúghadh agus</span>
<lb n="307"/><span>do chómhnamh do bheith agam; agus má</span>
<lb n="308"/><span>thuillionn do dheágh-ghníomhurtha féin dhuit</span>
<lb n="309"/><span>é, do-bhéara mise an inghín thall duit mur mhnaoi</span>
<lb n="310"/><span>agus mur bhean-chéile, má thigimíd ón gcaith air</span>
<lb n="311"/><span>aon.  Agus mur bhias na hárd-mhaithe eile ag</span>
<lb n="312"/><span>cuidiúghadh lena muinntear féin, biadh tusa agus</span>
<lb n="313"/><span>mise ag cuidiúghadh lenár muinntir féin ann.</span>
<lb n="314"/><span>Agus ag sin agad-sa an t-ádhbhar fá bhfuilmídne</span>
<lb n="315"/><span>cómh úaigneach so anois.  Gidh eadh, biadh go</span>
<lb n="316"/><span>leór beó agus marbh san táighleach so, 'san oídhche</span>
<lb n="317"/><span>amáireach."</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>Ciodh trácht, air gclos na sgéala lán-úathbhásach</span>
<lb n="320"/><span>sin dómh-sa, agus air ttuigsin dham gur a</span>
<lb n="321"/><span>mbruíghin do bhíos gan ámhrus, as iongna nách</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="322"/><p><span>dearrnadh geilt dhíom le méad m'eagla agus</span>
<lb n="323"/><span>mo úathbhás.  Acht cheana, do thuigeas dá</span>
<lb n="324"/><span>n-aithníghdís sin orm gurab móide do dhéanfadís</span>
<lb n="325"/><span>baoghal spóirti agus maga díom,</span>
<lb n="326"/><span>agus do chuirius mo dhóthchus go daingean</span>
<lb n="327"/><span>diongaibhálta a nDía neart-chuímseach nimhe</span>
<lb n="328"/><span>agus talmhann ionnus go ndéanfuinn neamhnídh</span>
<lb n="329"/><span>agus neamh-chúis do gach nídh nó go</span>
<lb n="330"/><span>mbeire an lá orm: nídh eile fós is mó do bhí</span>
<lb n="331"/><span>air m'aire inná Día féin, .i. inghin an Ghruagaigh,</span>
<lb n="332"/><span>óir níor bhfada líom dá mbein a bpríosun purgodóra</span>
<lb n="333"/><span>agus isi do bheith air m'amharc ann, le</span>
<lb n="334"/><span>méid an ghrádh tugas dí; agus ní raibh air mo</span>
<lb n="335"/><span>chumus gan a bheith ag amharc os ísiol agus ós árd</span>
<lb n="336"/><span>air inghín an Ghruagaigh; agus mur do thuig</span>
<lb n="337"/><span>an Grúagach sin orm-sa, adúbhairt an beagán</span>
<lb n="338"/><span>bríathra so síos, ag foillsiúghadh méid a lúthgháire</span>
<lb n="339"/><span>reomham-sa; agus, dar mo láimh-si, as cuma</span>
<lb n="340"/><span>cionnus do bhí seisionn air a bheól a bhforamh</span>
<lb n="341"/><span>mur do bhí mise air mo chroídhe, mur do bhí Día</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="342"/><p><span>diombuídheach díom-sa; agus as é adubhairt an Grúagach:</span></p>
<lb n="343"/>
<lb n="344"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="345"/><span>"Ní bhfuil is na trí rannaibh-si ag Marcus 's aig Saosar án</span>
<lb n="346"/><span>'s aig Poimpidhe, an flaith-fhear nár chaigil a spré air dháimh,</span>
<lb n="347"/><span>aon 'na bheatha do gheabhadh an réult so amháin</span>
<lb n="348"/><span>acht tusa, 'charra; 's go maire tú féin 'na dáil!"</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="351"/><span>A haithle na hiomagallamh sin an Ghrúagaigh</span>
<lb n="352"/><span>do bhín-si tamal go súbháilceach agus tamal eile</span>
<lb n="353"/><span>do dúbhailceach, óir nuair do smaoinin go</span>
<lb n="354"/><span>gcaithfin a dhol go hAoileadh airna mháireach</span>
<lb n="355"/><span>do dhubhadh agus do bhánghlasa mo ghnúis, agus</span>
<lb n="356"/><span>do thigeadh tiomheal air mo ruisg, ionnus náchar</span>
<lb n="357"/><span>bhfeas dham cá háit a mbínn; agus do smaoinín</span>
<lb n="358"/><span>arís gur bheag do mhíorbhuilibh Dé nách gcuímhneóch</span>
<lb n="359"/><span>an Grúagach orm, agus go mbeinn féin</span>
<lb n="360"/><span>agus inghean an Ghrúagaigh a bhfochuir a</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="361"/><p><span>chéile go teacht dó-san tar ais go doiríghsi; is</span>
<lb n="362"/><span>ann sin do thigeadh mo chéadfadh ionna n-áit féin arís.</span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>Air mbeith dhómh-sa is na smaointighthibh</span>
<lb n="365"/><span>beag-thairbheacha sin, íarruis an Grúagach deoch</span>
<lb n="366"/><span>do thabhairt chuige; is ann sin d'éirghe an</span>
<lb n="367"/><span>macaomh mná ina seaseamh agus do thug sí</span>
<lb n="368"/><span>cornn cómhfhleasgach cloch-bhuadhach caoin-dealbhthach</span>
<lb n="369"/><span>cearrdamhuil do dhearg-ór lé anuas,</span>
<lb n="370"/><span>agus do dháil don Ghruagach é; agus ólas an</span>
<lb n="371"/><span>Gruagach oram-sa, agus as é adubhairt:</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>"Ó thárla tusa cómh búartha sin a n-inntinn</span>
<lb n="374"/><span>agus atá tú, as fearrde thú deoch d'ól as an</span>
<lb n="375"/><span>ccorn so, do chosg do shíor-ghlúaisde idir</span>
<lb n="376"/><span>chinnteacht agus éigcinnteacht; óir is do bhúadhaibh</span>
<lb n="377"/><span>an chorinn si nách gcuímhneach le neach</span>
<lb n="378"/><span>dúagh ná dochar dá mbíon roimhe sin air,</span>
<lb n="379"/><span>nó 'na dhíaigh, an tan ólus deoch as; agus do </span>
<lb n="380"/><span>gheabhadh fir an dómhainn deoch as a n-éinfheacht,</span>
<lb n="381"/><span>agus a rógha deoch do gach aon aco."</span>
<lb n="382"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="383"/><p><span>Glacaim-si an cornn air sin, agus d'ólus deoch</span>
<lb n="384"/><span>air mhnaoi an Ghrúagaigh; agus a háithle na</span>
<lb n="385"/><span>díghe sin nior chuímhneach líom sgáith nó critheagla</span>
<lb n="386"/><span>dá raibh orm air feadh na hoidhche roimhe</span>
<lb n="387"/><span>sin; is ann sin ólus bean an Ghrúagaigh deoch</span>
<lb n="388"/><span>as, agus níor luíghide an cornn air ibhemair as.</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>"As maith an séad-so agad-so, a Ghruagaigh,"</span>
<lb n="391"/><span>air Mac na Míodhchómhairle .i. Cearbhal Ó Dálaigh.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>"Bronnaim féin ort-sa é," air an Grúagach,</span>
<lb n="394"/><span>"óir as mór fhóghnus sé dhuit, do chur meannamna</span>
<lb n="395"/><span>agus mór-aigeanta ort san ccaith amáireach."</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>"Go raibh maith agus mór-bhuídheachus agad-sa,</span>
<lb n="398"/><span>'Ghrúagaigh," air Mac na Míodhchómhairle;</span>
<lb n="399"/><span>"agus innis dómh-sa annois cía hainnim atá ort</span>
<lb n="400"/><span>féin agus air an áit so ionna bhfuil do</span>
<lb n="401"/><span>chómhnuídhe, agus cía haco d'fhollaibh úaisle nó</span>
<lb n="402"/><span>ann-úaisle an dómhainn do bhean."</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>"Gruagach Thíre gan Taithíghe m'ainnim," air</span>
<lb n="405"/><span>sé; "agus inghin do Rígh Thíre an Úaignis mo</span>
<lb n="406"/><span>bhean; agus an Dún Sothghlúaiste as ainnim don</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="407"/><p><span>dún so; agus as uime goirthear an Dún</span>
<lb n="408"/><span>Sothghlúaiste de, do bhrígh nách usa líom-sa</span>
<lb n="409"/><span>bheith ann so nó san ccuid as siá úait don</span>
<lb n="410"/><span>chríoch so san oídhche amáireach."</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>A háithle sin fíafríghis an Grúagach dhíom-sa</span>
<lb n="413"/><span>'n imeóruin cluithche fris.  Fíafríughim-si dhe</span>
<lb n="414"/><span>sin créad é an gléus imeartha do bhí aige.</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>"Táiplis, fuirionn, agus péighre díslíghe," air an Grúagach.</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>Adúbhrusa go n-imireóin, acht amháin gan</span>
<lb n="419"/><span>leatróm do dhéanamh orm tré dhraoigheachta.</span>
<lb n="420"/><span>Adubhairt seisionn na déanach.</span></p>
<lb n="421"/>
<lb n="422"/><p><span>Is annsin tugadh táiplis, fuirionn, agus péighre</span>
<lb n="423"/><span>díslíghe anuas, go bhfollach sróill uimpe.  Agus</span>
<lb n="424"/><span>as ámhalaidh do bhí an táiplis sin déanta .i. do</span>
<lb n="425"/><span>chlárthaoi fionndruinne, agus fleasg fíor-emerail,</span>
<lb n="426"/><span>agus títhe do chnámha fíor-áluinn eliphante,</span>
<lb n="427"/><span>agus gríanán carrabhonncail, ionnus go n-imeóradh</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="428"/><p><span>dall gan tsúileibh oídhche rae dhorcha</span>
<lb n="429"/><span>uirthe re méad na soillse do bhí ag éirghe dhi;</span>
<lb n="430"/><span>leathfhuirinn di déanta d'ór, agus leathfhuirinn</span>
<lb n="431"/><span>eile d'airgiod bhán, airna n-eagar</span>
<lb n="432"/><span>air aon go lán-intleachtach le láimhaibh saorshúadh</span>
<lb n="433"/><span>agus le grinn-eólus glan-cheárd, do</span>
<lb n="434"/><span>chlochaibh Parrathuis Ádhaimh agus do gheamaibh</span>
<lb n="435"/><span>fíor-áluinn criostail; agus péighre díslíghe nach</span>
<lb n="436"/><span>feas cá cinneál fán ccruinne dá ndearnadh</span>
<lb n="437"/><span>íad, air an gcomhórdúghadh céadhna.</span>
<lb n="438"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="439"/><p><span>Is annsin do shuídhmuir an fhuireann, agus</span>
<lb n="440"/><span>do chaitheamuir na díslíghe; agus d'fhíafraigh an</span>
<lb n="441"/><span>Grúagach dhíom-sa cia an cluithche d'imeóiruinn</span>
<lb n="442"/><span>fris.  Adúbharusa go rabhadur do mheabhair</span>
<lb n="443"/><span>liom fíor-bhearta an tsioca, agus lúaith-imirt an</span>
<lb n="444"/><span>gheamain, agus cinneál imirtha na táipilise móire.</span></p>
<lb n="445"/>
<lb n="446"/><p><span>"Maise," air an Gruagach, "imirimíd cluithche</span>
<lb n="447"/><span>táipilise móire."</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>Adubharusa gur thoil liom féin sin do</span>
<lb n="450"/><span>dhéanamh.  Annsin do shuígheamair an fhuirionn,</span>
<lb n="451"/><span>agus do chaithighmur na díslíghe; agus ní fada do </span>
<lb n="452"/><span>bhádhmuir ag imirt an tan do ghoin an Gruagach</span>
<lb n="453"/><span>triúr dom fhuirinn-si, agus do bhí mo chluithche</span>
<lb n="454"/><span>cailte air sin.  Annsin íarruim-si beart theagaisg</span>
<lb n="455"/><span>air iníghin an Ghrúagaigh.  "Caith," air sí, "aon</span>
<lb n="456"/><span>agus dó, agus cuir an t-aon a gcaluith agus an bheart</span>
<lb n="457"/><span>eile air thí a dó."</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>Is annsin ghlacaim-si na díslíghe go ceathruighthe</span>
<lb n="460"/><span>mí-thapaidh míodh-úirmhisneach móir-dheithfireach;</span>
<lb n="461"/><span>agus dar líom, agus fós dar mo láimh, níor</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="462"/><p><span>bhfearr líom flaithius an dómhainn do bheith</span>
<lb n="463"/><span>agam am aonar nó an t-aon 's a' dó sin</span>
<lb n="464"/><span>do chaithiomh agus d'imirt amhuil do theagaisg</span>
<lb n="465"/><span>sisi dhamh.  Air sin caithim-si na díslíghe, idir</span>
<lb n="466"/><span>dhóthchus agus éadóthchus, go mearruighthe</span>
<lb n="467"/><span>agus go mídh-chéadfádhach mór-chritheagalach,</span>
<lb n="468"/><span>agus as é urchur do chaithios an t-urchur nár</span>
<lb n="469"/><span>breacadh air dhíslí ariamh .i. cealltair fhollamh.</span>
<lb n="470"/><span>Leis sin do ghlac fearg agus lasamh mé, agus an</span>
<lb n="471"/><span>deámhaun maide do rug mo dhá láimh gur sguirios.</span></p>
<lb n="472"/>
<lb n="473"/><p><span>"Sílim féin nach maith imirios tusa," air an</span>
<lb n="474"/><span>Gruagach; "gidh eadh, bronnuim féin a' táipilis</span>
<lb n="475"/><span>so ort re háighidh fóghlumtha uirthe, óir is fearr</span>
<lb n="476"/><span>imirim féin ná thusa."</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>Ní raibh a fhios agam-sa créad é an modh</span>
<lb n="479"/><span>air a dtabharinn buídheachus a chinníghil don</span>
<lb n="480"/><span>Ghrúagach, acht amháin go raibh eagla orm go</span>
<lb n="481"/><span>gcaithfinn cúntus generáilte do thabhairt a</span>
<lb n="482"/><span>nAoile a n-éinfheacht ann.  Acht, dar a</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="483"/><p><span>bhfuil ó Mháighe go Trágha Mhóir, níorbh</span>
<lb n="484"/><span>iongna gan mise do bhreith an chluithche sin,</span>
<lb n="485"/><span>óir gé bhí mo chorp os cionn cláir ag an</span>
<lb n="486"/><span>nGrúagach, as é áit a raibh m'inntleacht agus</span>
<lb n="487"/><span>m'inntinn, m'amharc agus mo mheannmna, san leath</span>
<lb n="488"/><span>eile don teach, mar a raibh inghin an Ghrúagaigh;</span>
<lb n="489"/><span>agus as eagal líom gurab tosach tubaiste dham é,</span>
<lb n="490"/><span>mura bhfuil ag Dia; agus as é adubhrus:</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="493"/><span>A Rígh na cruinne, gan misi 's an fhaoilionn bhán</span>
<lb n="494"/><span>air aon ag imirt ár gcluithche ó oidhche go lá,</span>
<lb n="495"/><span>gan dís nó duine bheith dár ngoire dár shíolraigh ó Ádhamh</span>
<lb n="496"/><span>acht aon, ge bé eile bheith agam-sa shíos 'na clár.</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>Air thioc, air gheaman, air bhranna, nó air tháipilis mhóir,</span>
<lb n="499"/><span>ní mhaithfin féin maide go maidionn don naoi bhig óig,</span>
<lb n="500"/><span>acht m'fhear-sa bheith a gcaluith, is beart agam air thí a dó,</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="501"/><p><span>is gan cead a bheith aice-si obadh ná diúlta dhóibh.</span></p>
<lb n="502"/>
<lb n="503"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="504"/><span>Ní beag sin nó go gcluinne sibh créad é an</span>
<lb n="505"/><span>t-órdúghadh bígh agus dígh do cuireadh air Mhac na</span>
<lb n="506"/><span>Míodhchómhairle a ttigh Ghrúagaigh Thíre gan</span>
<lb n="507"/><span>Taithighe an oídhche sin.  A háithle na himeartha</span>
<lb n="508"/><span>sin do fuilígheadh na bóird do sgóiridíbh sgíamhacha</span>
<lb n="509"/><span>lí-ghlanna lán-mhaisiocha, agus do cuireadh</span>
<lb n="510"/><span>bíadha saora sothchaimhe air an mbórd sin,</span>
<lb n="511"/><span>agus tógha gacha sórt díghe air cheana; agus do</span>
<lb n="512"/><span>shuigh an Grúagach a ttosach an bhúird sin, agus</span>
<lb n="513"/><span>do chuir mise 'mo shuídhe os a chómhair, agus</span>
<lb n="514"/><span>'inghín air mo láimh dheis, agus a bhean air a</span>
<lb n="515"/><span>láimh chlí féin; agus do chaitheamur ar leór-dhóchuinn</span>
<lb n="516"/><span>bídh agus díghe air an órdúghadh sin.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>Is annsin adúbhairt an Grúagach:</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>"Is mithid dúine codhladh agus cómhnuíghe</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="521"/><p><span>do dhéanamh feasta, óir is fada uainn Aoile,</span>
<lb n="522"/><span>agus go gcaithfiom a bheith ann air a hocht don</span>
<lb n="523"/><span>chlog airna mháireach air maidion."</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>Mur do chúalaidh mise iomrádh air a dhol go</span>
<lb n="526"/><span>hAoile, níor fhág sé cuímhne agam air shóigh</span>
<lb n="527"/><span>ná air sheasgaireacht dá bhfúair mé air feadh na</span>
<lb n="528"/><span>hoídhche roimhe sin, air mhéad m'fhuaith agus mo</span>
<lb n="529"/><span>ghráine, m'úamhainn agus m'imeagla air a dhol ann;</span>
<lb n="530"/><span>óir níor chruithigh Día ríamh ionnad ba lúgha</span>
<lb n="531"/><span>orm ná é, óir do bhí mé cinnte dom bhás do</span>
<lb n="532"/><span>theacht as go lán-dearbhtha ann.  Agus do</span>
<lb n="533"/><span>mheas mé nídh éigin do bheith 'mo thiompchioll</span>
<lb n="534"/><span>air árd-theist na hinghine sin agus air an áit</span>
<lb n="535"/><span>inna bhfúairius í, ionnus, ge bé duine do </span>
<lb n="536"/><span>gheabhadh mise marbh a háithle an chatha sin,</span>
<lb n="537"/><span>go bhfuígh cáil éigin iomchuímhnighthe dá</span>
<lb n="538"/><span>tuarusgabháil 'mo thíompchioll; agus tugus</span>
<lb n="539"/><span>peann agus dubh agus pápér chúgham, agus do</span>
<lb n="540"/><span>sgríobhus mur atá am dhíaigh ann so:</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="543"/><span>A síth go dimhin do chonnáirc mé féin an stáid,</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="544"/><p><span>grúadh na ndrithlinn is gile ná géis air snámh,</span>
<lb n="545"/><span>éanlaith binne nach minic a bhfúacht air fagháil</span>
<lb n="546"/><span>tar a gúailibh ag sileadh 's ag fille go lúaith 'na n-áit.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>Le bheith dá hamharc do lasus go léir dá grádh,</span>
<lb n="549"/><span>mo chróidhe gur mearadh is nach faicim-si léus don lá:</span>
<lb n="550"/><span>a píob mur shneachta 's a mama chroinn ghlégeal bhreádha;</span>
<lb n="551"/><span>is, dar an Rígh, ní maith líom nach agam-sa féin atá.</span></p>
<lb n="552"/>
<lb n="553"/><p><span>An sgéal, mur theangbhus le ainnir na mbaoithchrobh mbláith,</span>
<lb n="554"/><span>air aon ní cheilfiod-sa feasta, ós fíor mo bhás;</span>
<lb n="555"/><span>is má shílion duine air bith nách bhfuilim-si</span>
<lb n="556"/><span>'na díaigh dam chrádh,</span>
<lb n="557"/><span>nár bhudh saoghalach mise go bhfuil 'fhios ag Día mur táim.</span>
<lb n="558"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="559"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="560"/><span>Is annsin do cóirígheadh iomdha agus árd-leaba</span>
<lb n="561"/><span>dómh-sa, ar gcríochniúghadh an bheagáin</span>
<lb n="562"/><span>sgríbhneóireacht sin shúas dhamh, agus do</span>
<lb n="563"/><span>luígheas uirthe go hatuirseach imshníomhach</span>
<lb n="564"/><span>anbhfann éidtreórach; agus do chuaidh an</span>
<lb n="565"/><span>Grúagach dá leabaidh luídhe féin, air bhfágbháil</span>
<lb n="566"/><span>imchoimirce beatha agus sláinte agam-sa; agus</span>
<lb n="567"/><span>do chóirigh an inghín a leabaidh féin os cómhair</span>
<lb n="568"/><span>mo leabtha-sa, agus do thuigeas uirthe go raibh</span>
<lb n="569"/><span>agá aithine dhíom-sa éirghe agus tríal dá fios</span>
<lb n="570"/><span>féin an oídhche sin, ionnus go ttug sí go leór</span>
<lb n="571"/><span>misnigh dhómh-sa maile rena súilibh agus gach</span>
<lb n="572"/><span>cómhurtha suiríghe eile air cheana; agus adúbhairt</span>
<lb n="573"/><span>líom fós gan sgáith ná crith-eagla do bheith</span>
<lb n="574"/><span>orm do thaobh na sgéala móra úathbhásacha sin</span>
<lb n="575"/><span>d'innis a hathair dham do thaobh an mhórchatha</span>
<lb n="576"/><span>sin do bhí idir Thrómcheódh Draoigheachta</span>
<lb n="577"/><span>agus Ruádhan Lúaimneach Locha hÉidhin.  "Óir,"</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="578"/><p><span>air sí, "air mhaithius na talmhann trom-fhóduíghe</span>
<lb n="579"/><span>ní bhéarradh sé duine air bith saoghalta leis ann."</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Tug an cómhrádh sin croídhe agus meannamna,</span>
<lb n="582"/><span>aige agus mór-mhisneach dómh-sa; agus do </span>
<lb n="583"/><span>thugus buídheachus di-se ar son a sgéil.</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>Do luídhe an inghín inna leabaidh féin, agus</span>
<lb n="586"/><span>do mhúch coinnle agus soillsi an tíghe, agus do </span>
<lb n="587"/><span>chuaidh cách chum súaimhnis.  Níor chían</span>
<lb n="588"/><span>dómh-sa ámhalaidh sin an tan ghlúais mo</span>
<lb n="589"/><span>chinneamhuinn chrosda choirpe mhídhchuímhneach</span>
<lb n="590"/><span>a bheith dom sporadh a gceann</span>
<lb n="591"/><span>m'aímhleasa, air mhodh nár fhéadus súan ná</span>
<lb n="592"/><span>sádhaile ná síor-chodladh do dhéanamh, nó gurbh</span>
<lb n="593"/><span>éigion dam éirghe go hinghin an Ghrúagaigh.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Glúaisim dá hionnsuídhe go réim-dhíreach,</span>
<lb n="596"/><span>agus an tan do shíleas a bheith a ngar nó 'ngoire</span>
<lb n="597"/><span>dá leabaidh, as é áit a bhfúairios m'eólus a</span>
<lb n="598"/><span>ndíamhair úaigneach dhoigheóluis, gan taithaíghe</span>
<lb n="599"/><span>duine nó ainnimhidhe ann.  Is annsin do</span>
<lb n="600"/><span>thuigeas go féigh fíor-dheimhneach ná rabhus</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="601"/><p><span>gan draoigheacht agus áimsighthe agus áibhseóireacht</span>
<lb n="602"/><span>agá imirt orm ag mo locht aoin-tíghe an úair sin.</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>Níor chían dómh-sa air sin ag éisteacht re</span>
<lb n="605"/><span>bonánaigh agus re bócánaigh agus le heithidibh</span>
<lb n="606"/><span>ádhúathmhura úathbhásacha urchóideacha</span>
<lb n="607"/><span>na coille sin, an tan do chúalus an</span>
<lb n="608"/><span>trost tróm-adhbhal agus an uall-ghuith adhúathmhar</span>
<lb n="609"/><span>agus an sgreadach ghuth-árd ghéar-loisgneach</span>
<lb n="610"/><span>chúgham san gcoill gacha ndíreach.  Ní</span>
<lb n="611"/><span>raibh do mhéad mo cheathruigh-se nó m'eagla</span>
<lb n="612"/><span>roimhe sin nár chuir sin spriod ghealtacht</span>
<lb n="613"/><span>ionnam, ionnus gur ghlúaiseas reómham mur</span>
<lb n="614"/><span>gheilt air n-imtheacht as ár, nó mur áinle ag</span>
<lb n="615"/><span>éirghe dá neid, nó mur fhíaigh airna dhúiseacht</span>
<lb n="616"/><span>as a leabaidh luídhe, air bhfaicsint a námhad</span>
<lb n="617"/><span>agus 'easgcarrad ullamh tar a chionn: as é sin</span>
<lb n="618"/><span>trice agus tarpaíghe agus tréan-lúas do rinne mé.</span>
<lb n="619"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="620"/><p><span>Agus an uair do shíleas réighteach as an gcoill</span>
<lb n="621"/><span>amach, as é áit a bhfúarus m'eólus air mháigh</span>
<lb n="622"/><span>thaobh-leathan thaithneamhach, a lár agus a</span>
<lb n="623"/><span>n-eidirmheódhan an ghleanna sin; agus do bhí</span>
<lb n="624"/><span>cnocán lán-chroinn fíor-árd a gceart-lár na</span>
<lb n="625"/><span>máighe, agus do bhí d'áirde an chnoic sin gur</span>
<lb n="626"/><span>shíleas féin dá mbeinn shúas air nár bhaoghalach</span>
<lb n="627"/><span>dham duine nó ainnimhídhe dá raibh san gcoill</span>
<lb n="628"/><span>an oídhche sin.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>Gluaisim-si air amus an chnoic sin; agus air</span>
<lb n="631"/><span>tteacht dá ionnsuídhe dham, as ámhlaidh fúairios</span>
<lb n="632"/><span>é airna thíompchiolladh do chriosaibh fionnagheala</span>
<lb n="633"/><span>amhuil iomaireacha, air mhodh go</span>
<lb n="634"/><span>roichfeadh céim mhic a gcionn a mhíosa ón</span>
<lb n="635"/><span>gcrios go chéile dhíobh.  Do mheas mise gomo</span>
<lb n="636"/><span>fusaide dham féin a dhol suas air a bheith</span>
<lb n="637"/><span>ámhalaidh sin dhó.</span></p>
<lb n="638"/>
<lb n="639"/><p><span>Is annsin glúaisim-si 'mo chéimionnaibh tinneasnacha</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="640"/><p><span>troith-éasga agus 'mo rúathar ró-thréan</span>
<lb n="641"/><span>lúaith-reatha, nó go ndeachus air árd an chnuic</span>
<lb n="642"/><span>sin suas; agus as é ní fúairius tar mo chionn</span>
<lb n="643"/><span>ann .i. muir áidhibhseach thiúgh-thonnach agus</span>
<lb n="644"/><span>cúan cainteach cubhar-anfadhach, gan slíghe a</span>
<lb n="645"/><span>hachamoire nó a tíompchiolladh óna faid agus</span>
<lb n="646"/><span>óna himchíane.</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>Do bhí mise air síubhal re cois an chúain</span>
<lb n="649"/><span>chubhar-anfadhaigh sin, nó go bhfúaireas sean-átharach</span>
<lb n="650"/><span>briste, do chuir an tonn a ttír a</span>
<lb n="651"/><span>bhfad roimhe sin, 'na luídhe ar an ttráigh.  Mheas</span>
<lb n="652"/><span>mise gurab é Dia neart-chuímseach nimhe agus</span>
<lb n="653"/><span>talmhann do chuir ann sin é, re haighidh</span>
<lb n="654"/><span>mise do shábháil air aithmhilleadh na</span>
<lb n="655"/><span>ndúileadh n-éigceannsaighthe sin do bhí</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="656"/><p><span>'mo dhíaig, dá leanadís mé ní bo sia ar tí m'aithisiúghadh.</span>
<lb n="657"/><span>Is annsin gabhaim-si ag leasughadh</span>
<lb n="658"/><span>an atharraigh sin agus agá lán-chórúghadh;</span>
<lb n="659"/><span>agus níor chían dómh-sa air aon staid, óir níorbh</span>
<lb n="660"/><span>í sin an obair gan féim, nó an saothar gan</span>
<lb n="661"/><span>tairbhe, nó an aimsir dá caithiomh go diomhaoin.</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>Níor chían dam fós ámhlaidh sin an tan do </span>
<lb n="664"/><span>chúalus na gotha grána gearránacha, agus an</span>
<lb n="665"/><span>uall-ghuith adhúathmhur, agus an sgreadach</span>
<lb n="666"/><span>éidhmhe chaol ghuith-árd ghéar-loisgneach chúgham</span>
<lb n="667"/><span>'san ngleann gacha ndíreach; agus ó</span>
<lb n="668"/><span>atá fhios ag gach duine bhíos gealtach</span>
<lb n="669"/><span>cionnus do bhí mise an uair sin, ní tráith</span>
<lb n="670"/><span>anois a bheith agá innsin.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>Is ann sin do chuirios an t-ádhtharrach sin</span>
<lb n="673"/><span>amach ó thír, agus do chuaidh mé féin ann, agus</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="674"/><p><span>gabhuim agá stiúradh agus agá dhíriúghadh air</span>
<lb n="675"/><span>dhoimhneach agus air dhaingneach an uisge.</span>
<lb n="676"/><span>Cíodh trácht, ní cían ón oirthear do chúadhas</span>
<lb n="677"/><span>an tan do éirghe an ghaoith ghlórach shiúbhalghrod</span>
<lb n="678"/><span>os dóirsibh tuinnighthe na talmhann, air</span>
<lb n="679"/><span>mhodh gur chuir cogadh agus coinnsgleódh fá</span>
<lb n="680"/><span>uisgeadhaibh na talmhann go huile.  Agus an</span>
<lb n="681"/><span>tan do mhothuigh an t-uisge an cómhéirghe sin</span>
<lb n="682"/><span>na gaoithe inna áighidh, do éirghe féin 'na</span>
<lb n="683"/><span>bhróintibh brúchtmharra baoth-aigmhéile bráthamhla,</span>
<lb n="684"/><span>agus inna chisilibh cáinteacha díoghchoisgithe</span>
<lb n="685"/><span>do-eadrána, agus 'na throm-chladhaibh</span>
<lb n="686"/><span>doirbh-osgurtha iomiol-fhliucha, agus 'na shrothaibh</span>
<lb n="687"/><span>siúbhalacha searbha sár-lúaithe, agus na shléibhe</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="688"/><p><span>coigeadalacha cubhar-anfadhacha, agus 'na</span>
<lb n="689"/><span>mhothar mheasgaighthe mhurdhúchannta, agus</span>
<lb n="690"/><span>'na cholbhádhuibh toirteacha tróm-bhraonacha,</span>
<lb n="691"/><span>agus 'na ghleanntaibh doimhine dos-liaithe doigh-éoluisi,</span>
<lb n="692"/><span>agus 'na chnocaibh ceann-gharbha coracha cíach-dhorcha.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>Is annsin do thuigios gur mhionnaighdur na</span>
<lb n="695"/><span>déithibh cealgacha claon-bhreathacha sin leath</span>
<lb n="696"/><span>air leath .i. A Eolus, día na gaoithe, agus Neptunus,</span>
<lb n="697"/><span>día na fairge, nách ndéanfadís síth ná osa re</span>
<lb n="698"/><span>chéile nó go mbaisgaidh agus go mbúanbháitaídh</span>
<lb n="699"/><span>mise eatortha.  Acht atá nídh cheana,</span>
<lb n="700"/><span>do bhí do dhoirbhe a gcoimeas re chéile, agus</span>
<lb n="701"/><span>d'olcus an ádhtharraigh sin inna raibh mise,</span>
<lb n="702"/><span>agus do dhoghfhulang na gaoithe, go raibh an</span>
<lb n="703"/><span>sáile searbhrúadh 'na shrothaibh agus 'na</span>
<lb n="704"/><span>shruith-linntibh agus 'na chith-bhraonaibh ag</span>
<lb n="705"/><span>teacht isteach air gach taobh orm.</span>
<lb n="706"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="707"/><p><span>An úair do chonnairc mise mo chríoch</span>
<lb n="708"/><span>dhéighionach cómh cinte sin agam, do léigios</span>
<lb n="709"/><span>éighmhe fhada fhír-thrúadh agus gárrtha</span>
<lb n="710"/><span>groda géar-chaointe os árd asam, ag íarraidh</span>
<lb n="711"/><span>air Dhía na ndúil mo shábháil as an ngábhadh</span>
<lb n="712"/><span>gúasachtach lán-chrúaigh sin ina raibh mise;</span>
<lb n="713"/><span>agus do bhí do mhéid mo chongáire-se go</span>
<lb n="714"/><span>gcualaidh an Grúagach mé, agus gur fhógair solus do lasa.</span></p>
<lb n="715"/>
<lb n="716"/><p><span>d'éirghe an inghin, agus do las sí solus</span>
<lb n="717"/><span>lonnrach lán-dheallradhach go deagh-thapaidh,</span>
<lb n="718"/><span>agus do tháine sí féin agus a hathair a' fóir mo</span>
<lb n="719"/><span>ghearáin-se; agus as é áit a bhfúaireadur mise,</span>
<lb n="720"/><span>air shíothail mhór-leathan bheárna do bhí</span>
<lb n="721"/><span>astigh.  Agus as ámhalaidh do thárla an</span>
<lb n="722"/><span>t-ionnad suírghe sin dómh-sa .i. an tan do éirghe</span>
<lb n="723"/><span>mise as mo leabaidh ag dul d'ionnsuídhe inghine</span>
<lb n="724"/><span>an Ghrúagaigh, agus ní cían do chuadhas an tan</span>
<lb n="725"/><span>do thuigeas go rabhus air seacharán.  Agus do </span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="726"/><p><span>bhí cait astigh air phíochraidh, agus gabhuid</span>
<lb n="727"/><span>ag sgreada agus ag sgréachadh go lán-úathbhásach,</span>
<lb n="728"/><span>ionnus gur mheas meise gurab beathaídhigh</span>
<lb n="729"/><span>urchóideacha oile do bhí ann, ionnus gur ghlacus</span>
<lb n="730"/><span>sgaol agus sgeiteadh agus sgannradh chúgham.</span>
<lb n="731"/><span>Agus gluaisim rómham am réim ró-ghealtachta,</span>
<lb n="732"/><span>go lúas áinnle, feirbe, nó fíaigh-mhíol; agus as</span>
<lb n="733"/><span>é áit a bhfúarus m'eólus a soilléur a' Ghrúagaigh.</span>
<lb n="734"/><span>Agus do bhí an dádhbhach lán-mhór sa 'na suidhe</span>
<lb n="735"/><span>a gceart-lár an tsoilléir, lán do lionn úr do</span>
<lb n="736"/><span>téaghadh an lá sin féin, gan fháill do bheith</span>
<lb n="737"/><span>aige oibriúghadh air bith do dhéanamh; agus</span>
<lb n="738"/><span>amhuil fá gnáith síothail luadhala d'fhágbháil</span>
<lb n="739"/><span>ann gach lionn úr chum a olmhaighthe, as</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="740"/><p><span>ámhalaidh sin do thárla an tsíothal san</span>
<lb n="741"/><span>dádhbhach an uair sin.  Agus do bhí do mhéid</span>
<lb n="742"/><span>m'eagla-sa gur táibhrídhe dham gurab seannádhtharrach</span>
<lb n="743"/><span>briste do bhí ann, agus gurab cnoc</span>
<lb n="744"/><span>árd an dádhbhach, agus gurab fairge lán-úathbhásach</span>
<lb n="745"/><span>an lionn, agus gurab íad funnsuidhe na dádhbhche</span>
<lb n="746"/><span>na hiomaireacha sin do bhí tíompchioll an chnoic.</span>
<lb n="747"/><span>Agus an úair do shíol mise a bheith sábháilte air</span>
<lb n="748"/><span>urchóid air bith, is ansin do chúalas na cait ag</span>
<lb n="749"/><span>teacht do dhorus an tsoilléir: lingim-si amach</span>
<lb n="750"/><span>air an tsíothail ag ceart-lár na dáidhbhche dom</span>
<lb n="751"/><span>shaora féin ortha, óir do shíolios gurabh</span>
<lb n="752"/><span>bheathádhigh urchóideacha eile do bhí ann;</span>
<lb n="753"/><span>is ann sin do thionnsgainn an lionn oibriúghadh</span>
<lb n="754"/><span>do dhéanamh, ionnus gur mheas mise gurab</span>
<lb n="755"/><span>annfadh lán-mhór do bhí ann; an ghaoith,</span>
<lb n="756"/><span>umoro, as é do budh fochain agus do budh fíor-ádhbhar</span>
<lb n="757"/><span>dhi .i. fuinneóg do fágadh osgailte air</span>
<lb n="758"/><span>an soilléur, agus an ghaoith do theacht air an</span>
<lb n="759"/><span>ttaobh sin don teach an oídhche sin, agus a bheith</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="760"/><p><span>ag teacht isteach air an bhfuinneóig, amhuil do chúalamhar.</span></p>
<lb n="761"/>
<lb n="762"/><p><span>Acht atá nídh cheana, do tháine an</span>
<lb n="763"/><span>Grúagach agus a inghion os mo chionn san</span>
<lb n="764"/><span>dádhbhach, agus do mheabhaidh a ghean</span>
<lb n="765"/><span>gáire air gach nduine dhíobh.  Agus, dar mo</span>
<lb n="766"/><span>bhréithir, dob fhearr líom-sa na cait féin dom</span>
<lb n="767"/><span>ithe ná íad sin dom fháil ámhlaidh sin.</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>Agus is é adúbhairt an Grúagach:</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>"As cosamhuil gurab mór an fonn máirnéaltacht</span>
<lb n="772"/><span>sin do bhí ort an úair do chuaidh tú inna</span>
<lb n="773"/><span>chómhchúmhang sin d'adhtharrach, gan lón gan</span>
<lb n="774"/><span>lán-chostus leat; agus más ag dul d'ionnsuídhe</span>
<lb n="775"/><span>m'inghine-se do bhí tú, dob fhusa dhuit teacht</span>
<lb n="776"/><span>air mór-thír dá hionnsuidhe ná air muir; agus</span>
<lb n="777"/><span>ná héirghe níos mó go raibh tú cinte cá racha tú;</span>
<lb n="778"/><span>agus tríal d'ionnsuídhe do leabtha feasta."</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>Adúbharus go rachuinn, agus go rabhus</span>
<lb n="781"/><span>buídheach dhe sin ar son a chómhairle.</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="782"/><p><span>Gluaisim-si amach, mur mhairnéileach air</span>
<lb n="783"/><span>mbáthadh a loinge, agus tríalluim d'ionnsuídhe</span>
<lb n="784"/><span>mo leaptha go hatuirseach imshníomhach éagcrúaidh;</span>
<lb n="785"/><span>agus do luídheas uirthe ámhlaidh sin.</span>
<lb n="786"/><span>Agus gabhuim ag iomcháine na huaire do</span>
<lb n="787"/><span>thionnsgainn mé an éirghe sin do dhéanamh,</span>
<lb n="788"/><span>agus ag órdúghadh mé féin do bheith fithche</span>
<lb n="789"/><span>léige ón tteach sin sul do chídhfinn glan-tsolus</span>
<lb n="790"/><span>an lae airna mháirioch, air son ná raibh acht</span>
<lb n="791"/><span>sgarramhuin cinn re collainn dam ann agus</span>
<lb n="792"/><span>inghean an Ghrúagaigh d'fhágbháil am</span>
<lb n="793"/><span>dhíaigh.  Agus as é adúbhrus:</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="796"/><span>As trúadh nách bhfuilimsi, 'sgan duine faoi an ngréin 'mo dháil,</span>
<lb n="797"/><span>thíos 'sna Glinnibh, is gan siolla dom sgéal air fáil,</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="798"/><p><span>gan péarla bheith umam dár comadh le saothar láimh</span>
<lb n="799"/><span>acht an t-éadach brollaigh bhíos fó Nollaicc air sléibhte Carnn.</span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>Gach dúadh, gach dochar, gach peannuid, gach pian go páis,</span>
<lb n="802"/><span>gach gúais, gach galar, gach aicios, gach búairt, gach gráin,</span>
<lb n="803"/><span>ó neamh go talamh, ag fearthuinn 'mo dhiaigh atá,</span>
<lb n="804"/><span>ó chuadhas san dadhbhach 's a' talamh glan réigh air fáil!</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>Ní mór go mairim, 's as fogus dom béul an bás,</span>
<lb n="807"/><span>'s is ro-mhór m'eagla nách bhfaicfead go héug an lá;</span>
<lb n="808"/><span>is gach aon nách gcreidionn go bhfuilim-si a bpéin 's a gcás,</span>
<lb n="809"/><span>uch, fios mo ghallair-si thairis nár théid go bráth.</span>
<lb n="810"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="811"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="812"/><span>AN DARA CAIBIDIL.</span></p>
<lb n="813"/>
<lb n="814"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="815"/><span>Mo chúaird-si arís dá hionnsuídhe</span>
<lb n="816"/><span>as truadh mur do thionnsgnas a dhéanamh;</span>
<lb n="817"/><span>agus éistigh líom go n-innsiod</span>
<lb n="818"/><span>brígh cinnte mo sgéala.</span></p>
<lb n="819"/>
<lb n="820"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="821"/><span>Ar ndul don Ghrúaguch do chodladh inna</span>
<lb n="822"/><span>leabaidh, do mhúch an inghean a' choinnioll,</span>
<lb n="823"/><span>agus do luidh ionna leabaidh féin doridhis; agus</span>
<lb n="824"/><span>budh cuma créad é gach misneach dá ttug sí</span>
<lb n="825"/><span>dhómh-sa a ttosach na hoídhche a bhforamh a</span>
<lb n="826"/><span>ttug sí dam an darra húair, agus a ndeire, do</span>
<lb n="827"/><span>chealga agus do chaoin-úrais agus do mhín-chomhrádh</span>
<lb n="828"/><span>agus do bhinn-bhríathraibh fríom an</span>
<lb n="829"/><span>uair sin; gidh eadh, níor thóig misi súil nó</span>
<lb n="830"/><span>síor-rádhairc le bréithir ná le cómhartha aco sin,</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="831"/><p><span>acht amhuil nach bhfeicin agus nách gcluinnfuin íad.</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>Agus ní cían do do bhí mé air an órdúghadh sin</span>
<lb n="834"/><span>an tan do thuit támh neamhshúaimhneach codalta</span>
<lb n="835"/><span>orm; agus níorbh é sin an codhladh coisreactha,</span>
<lb n="836"/><span>óir ní raibh taisbéanadh nó taidhbhreadh ná síothbhradh,</span>
<lb n="837"/><span>ó neamh go cúan Acheron, agus go sruith</span>
<lb n="838"/><span>Stix a n-ifrionn, nach raibh dá thaidhbhreadh</span>
<lb n="839"/><span>agus dá thaisbáineadh dham, ionnus gur dhúisghe</span>
<lb n="840"/><span>mé as mo chodhladh.  Agus air mhúsgladh dhamh,</span>
<lb n="841"/><span>níor  chuímhneach líom buaidhreadh ná trioblóid</span>
<lb n="842"/><span>dár éirghe dhamh air feadh na hoídhche roimhe</span>
<lb n="843"/><span>sin.  Gidh eadh, do bhí glan-chuímhne agam air</span>
<lb n="844"/><span>an áit a raibh leabaidh na hiníghine, agus do</span>
<lb n="845"/><span>mheasas ná raibh teacht ó náire agam gan</span>
<lb n="846"/><span>cúaird do dhéanamh aice, tar éis a ttug sí do</span>
<lb n="847"/><span>chómharthuídhe, do mhisneach agus do mhillisbhríathraibh</span>
<lb n="848"/><span>dhamh a ttosach na hoídhche;</span>
<lb n="849"/><span>agus nídh eile fós do mheasas, dá mbeith sisi ag</span>
<lb n="850"/><span>cuidiúghadh líom, nárbh ádhbhur eagla dham nó</span>
<lb n="851"/><span>go bhfágainn an áit sin a rabhus, agus nach raibh</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="852"/><p><span>air bith úain nó áimsir dob fhearr ná an úair do </span>
<lb n="853"/><span>bhí do láthair má bhí Día ag gealamh maithisi</span>
<lb n="854"/><span>dham, óir ní raibh acht seacht ttroighthe ó mo</span>
<lb n="855"/><span>leabaidh-sa an leaba air a raibh sisi, agus í 'na</span>
<lb n="856"/><span>húadhtha agus 'na haonar ann.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>Is annsin chlisim-si 'mo sheasamh go mear</span>
<lb n="859"/><span>mí-thapadh mearuighthe mídh-urmhisneach,</span>
<lb n="860"/><span>agus glúaisim air amus na hinghine, agus an</span>
<lb n="861"/><span>tan do shílios a bheith a ngar no 'ngoire dá</span>
<lb n="862"/><span>leabaidh, tar éis a bheith srían air fághan agus</span>
<lb n="863"/><span>air fíarlóid agus air seacharán air feadh na</span>
<lb n="864"/><span>hoídhche roimhe sin, do shaoilius gur shiubhlus</span>
<lb n="865"/><span>seacht míle ón am fár éirghios as mo leabaidh</span>
<lb n="866"/><span>go halt na huaire sin, agus as é áit a bhfuairios</span>
<lb n="867"/><span>m'eólus air fhaithche thaobh-leathan thaithniomhach,</span>
<lb n="868"/><span>gan taithíghe duine nó ainnimhídhe ann.</span></p>
<lb n="869"/>
<lb n="870"/><p><span>Is annsin do chuímhnígheas go féigh fíor-dheimhinach</span>
<lb n="871"/><span>air gach búaireadh agus air gach</span>
<lb n="872"/><span>seacharán dár éirghe dham air feadh na hoidhche</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="873"/><p><span>roimhe sin; agus ní barr misnigh do thug sin</span>
<lb n="874"/><span>dham, acht barr meatacht agus mídhthreóire,</span>
<lb n="875"/><span>óir do thuigeas nách raibh acht tosach air</span>
<lb n="876"/><span>bhúaidhreadh agam; agus gabhuim ag féachaint</span>
<lb n="877"/><span>air gach taobh 'mo thiompchioll d'fhéachain</span>
<lb n="878"/><span>cá seólfadh Dia dham a dhol.</span></p>
<lb n="879"/>
<lb n="880"/><p><span>Agus ní fada do bhí mise 'sna smaointighthibh</span>
<lb n="881"/><span>beag-thairbheacha sin an tan do chonnarcus an</span>
<lb n="882"/><span>beathádhach dubh díabhluighthe daith-ghrána</span>
<lb n="883"/><span>ceann-tróm crónnánach dom ionnsuídhe san</span>
<lb n="884"/><span>bhfaithche gacha ndíreach, ionnus go bhfanfadh</span>
<lb n="885"/><span>mionn-ubhall nó mór-áirne air bharr úachtarach</span>
<lb n="886"/><span>gach róine don mhuing ghairbh ghráinneamhuil</span>
<lb n="887"/><span>do bhí air chír a dhroma agus a leath-mhuinghíl,</span>
<lb n="888"/><span>agus dá shúil thámhacha loch-líathe linneacha</span>
<lb n="889"/><span>inna cheann, soc faon-fhada fán-ghleannach</span>
<lb n="890"/><span>gainn-fheólach aige, cosa gearra giobacha</span>
<lb n="891"/><span>garbh-fhionacha gearra-chnámhacha agá iomfhulang</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="892"/><p><span>'na sheasamh, agus é ag teacht fán toichim</span>
<lb n="893"/><span>agus fán túarusgabháil sin 'mo choinne agus 'mo</span>
<lb n="894"/><span>chómhdháil.  Agus an tan do thuig mise gurab</span>
<lb n="895"/><span>chúgham féin do bhí sé ag teacht, chum díth</span>
<lb n="896"/><span>agus díoghbhála do dhéanamh, do ghlac failc</span>
<lb n="897"/><span>fíor-adhbhal díghchoisge agus tuile thróm-thréan</span>
<lb n="898"/><span>thiúláidir eagla mé, óir ní fheacus díghean nó</span>
<lb n="899"/><span>daingean agam chum a rachuinn air teitheadh</span>
<lb n="900"/><span>nó air iongabháil roimhe.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>Acht atá nídh cheana, do thuigios nár thráith</span>
<lb n="903"/><span>fuirigh dham an úair sin, agus mo námhaid</span>
<lb n="904"/><span>agus m'easgcarruid cómh fogus sin dam, agus</span>
<lb n="905"/><span>gan lucht annaicail nó eadráin eadrom agus</span>
<lb n="906"/><span>é.  Trusdáluim-si mo léine os meallaibh agus os</span>
<lb n="907"/><span>beannaibh mo mháis, agus do léigios air siúbhal</span>
<lb n="908"/><span>mé féin am shíth sgáthmhur sgannraightheach</span>
<lb n="909"/><span>chrith-eaglach, agus am réim dhísgir lúaithreatha,</span>
<lb n="910"/><span>go ttáinic mé go hiomiol na faithche;</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="911"/><p><span>agus as é ní fuairius tar mo cheann ann .i. buinne</span>
<lb n="912"/><span>ro-thréan rábharta d'abhainn mhór-leathan</span>
<lb n="913"/><span>bháighte, gan slíghe coisígh nó marcaigh uirthe.</span></p>
<lb n="914"/>
<lb n="915"/><p><span>Is annsin do shaoilius ná raibh a fhios agam</span>
<lb n="916"/><span>cía díobh do ghlacfuinn do rógha nó dob fhearra</span>
<lb n="917"/><span>dham dam ithe, dom dhíthúghadh agus dom bhúan-bhásúghadh</span>
<lb n="918"/><span>.i. mo bháthadh san abhuinn</span>
<lb n="919"/><span>aidhbhsi annamhbhal bhaoghalaigh bhorbthonnaigh</span>
<lb n="920"/><span>bhaoth-lúaimneach shrobh-láidir</span>
<lb n="921"/><span>shruith-ogail dhóghair-dhorcha dhoilighe sin,</span>
<lb n="922"/><span>nó an beathádhach daor-chúmtha díablúigthe</span>
<lb n="923"/><span>dath-úathmhur dealbh-ghrána úathbhásach úathmhur</span>
<lb n="924"/><span>aingídhe sin dom ithe.  Gidh eadh, do</span>
<lb n="925"/><span>smaoineas go gcualas go minnic agá rádh agus</span>
<lb n="926"/><span>agá dhearbhadh ag daoinibh foirbhthe feasacha</span>
<lb n="927"/><span>gurab minnic do shnáimh duine re heagla nár</span>
<lb n="928"/><span>shnáimh aon-bhanngc ariamh roimhe sin; agus</span>
<lb n="929"/><span>do bhí mise dearbhtha, má thug eagla nó</span>
<lb n="930"/><span>úathbhás, úamhain nó úr-mheatacht, sgáith nó</span>
<lb n="931"/><span>sgannra, nó iomsgarradh céille agus céadfádha,</span>
<lb n="932"/><span>snámh chum duine air bith ariamh, go snáimheóchuinn</span>
<lb n="933"/><span>féin an úair sin gan ámhrus.</span>
<lb n="934"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="935"/><p><span>Is annsin do bhainneas mo léine dhíom, agus</span>
<lb n="936"/><span>do chuireas fá bhrannruibh mo bhrághad í;</span>
<lb n="937"/><span>agus do fhéachus air gach taobh 'mo thiompchioll,</span>
<lb n="938"/><span>d'fhéachuin air bhfada uaim do bhí an beathádhach</span>
<lb n="939"/><span>daor dealbh-ghránna sin do bhí am</span>
<lb n="940"/><span>thóruígheacht; agus do chonnarcus air mo chúl</span>
<lb n="941"/><span>é, agus a bhéal agus a chraos úr-fhosgailte</span>
<lb n="942"/><span>chúgham.  Agus ní cathúghadh ná áighidh</span>
<lb n="943"/><span>dhána dhíolmhúnta do thugas air, ná áighidh</span>
<lb n="944"/><span>sleádha ná cloídhimh do choingemháil air, acht</span>
<lb n="945"/><span>mo bhaoith-léim árd éannamhuil eadarbhúasach</span>
<lb n="946"/><span>éadrom do thabhairt a lár an</span>
<lb n="947"/><span>leabhairbhuinne, agus a n-idirmhéodhan na mborbthonn,</span>
<lb n="948"/><span>agus a gceart-dhoimhne na mór-thuile, agus a</span>
<lb n="949"/><span>neart-shruith gháibhtheach gharbh-fhóghrach na</span>
<lb n="950"/><span>hadhbhal-ábhann; agus gabhuim ag iomlat mo</span>
<lb n="951"/><span>chos agus mo láimh go lán-tsaothrach ag</span>
<lb n="952"/><span>íarraidh snáimh do dhéanamh.  Agus as ró-bheag</span>
<lb n="953"/><span>an tádhbhacht nó an tairbhe do bhí dhomh-sa</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="954"/><p><span>san mór-shaothar sin do dhéanamh.  Óir is</span>
<lb n="955"/><span>ámhlaidh do bhí an t-uisge 'na mhothar chrithir-dhlúth</span>
<lb n="956"/><span>dhoigh-dhealbhuighthe, agus 'na mhámannuibh</span>
<lb n="957"/><span>móra measgaithe, agus 'na chaobaibh</span>
<lb n="958"/><span>ceangailte cóimhiadhta, agus na throm-cholbhuíghibh</span>
<lb n="959"/><span>tiúghbha tróm-théachtaighthe, air mhodh</span>
<lb n="960"/><span>nach bhféadfadh long nó laoidheang, bárc,</span>
<lb n="961"/><span>eathar, nó árd-leasdar, a snámh, a héasg-shnámh,</span>
<lb n="962"/><span>a seóladh, nó a síor-imtheacht, óna liostacht agus</span>
<lb n="963"/><span>óna lán-aimhréidhe.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>Is annsin do mheas mise go lán-dearbhtha</span>
<lb n="966"/><span>leór-dheímhin gurab a muir théachta do thárla</span>
<lb n="967"/><span>mé, agus nách bhfágfuinn í nó go mbasgaidh</span>
<lb n="968"/><span>agus go mbúan-bháitídhe agus go n-ídhshluicídhe</span>
<lb n="969"/><span>innte mé, nó go n-ithe agus go ndíth-shaoghaladh agus</span>
<lb n="970"/><span>go ndíth-láithrighe éunluighthe cíochracha craosfhosgailte</span>
<lb n="971"/><span>an aeghair m'fhuil agus m'fhéoil</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="972"/><p><span>agus m'fhinn-leathar.  Cíodh trácht, an úair do </span>
<lb n="973"/><span>chonnairc mise mo chríoch dhéaghnach comh</span>
<lb n="974"/><span>cinte sin agam, do léigios éimhghe úathmhur</span>
<lb n="975"/><span>úathbhásach úr-ghránna chrúaidh chaol chómhghearánach,</span>
<lb n="976"/><span>agus sgreadach sgáthmhur sgáth-ghéar</span>
<lb n="977"/><span>sían-trúadh ós árd asam ag íarraidh air Dhía na</span>
<lb n="978"/><span>ndúl mo shábháil as an ngábhadh gúasachtach</span>
<lb n="979"/><span>agus as an mbaoghal mbáis mbith-chinnte sin ionna rabhus.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>Agus do bhí d'aithbhéile an déarchaointe,</span>
<lb n="982"/><span>d'uille na héimhghe, agus do ghéire an ghearáin</span>
<lb n="983"/><span>do rinneas, go gcúalaidh an Grúagach na núalla</span>
<lb n="984"/><span>neamhghnáitheacha sin, ionnus gur fhóguir solus</span>
<lb n="985"/><span>do lasamh d'fhéuchain créad dob ádhbhar do</span>
<lb n="986"/><span>na glaoidh-ghárthaibh gníomh-náireacha géar-chaointeacha</span>
<lb n="987"/><span>glám-uallmhura sin.  Agus d'éirghe</span>
<lb n="988"/><span>an inghín go dian deifirach agus go deágh-éasga,</span>
<lb n="989"/><span>agus do las sí solus lasamhuinn lonnrach go lán-tapa,</span>
<lb n="990"/><span>agus do tháinicc sí féin agus a haithir for</span>
<lb n="991"/><span>amus na trúadh-cheillamhuinne sin; agus a sé</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="992"/><p><span>áit a bhfúaireadur mise sínte síar a n-umar</span>
<lb n="993"/><span>mhór-fhairsing inna mbíodh uisge agus troisg ag</span>
<lb n="994"/><span>muclach an Ghrúagaigh, agus mo bheól agus</span>
<lb n="995"/><span>mo bholg fúm, agus mé ag iarraidh snámh do</span>
<lb n="996"/><span>dhéanamh; agus as ró-bheag an tairbhe do bhí</span>
<lb n="997"/><span>dhomh-sa 'san mór-shaothar sin do thionnsgnamh</span>
<lb n="998"/><span>nó do chómh-thriall, óir do ghreamuigh an</span>
<lb n="999"/><span>troisg agus an t-uisge dhíom, air mhodh nách</span>
<lb n="1000"/><span>raibh air mo chumus aon chor do chur dhíom.</span></p>
<lb n="1001"/>
<lb n="1002"/><p><span>Acht atá nídh cheanan, do tháinicc an Grúagach</span>
<lb n="1003"/><span>agus a inghín os mo chionn 'san umar, agus do</span>
<lb n="1004"/><span>mheabhaidh a ghean gáire air gach nduine díobh,</span>
<lb n="1005"/><span>agus as é adúbhairt an Grúagach:</span></p>
<lb n="1006"/>
<lb n="1007"/><p><span>"Más fonn foilce nó fothraigthe do bhí ort-sa,</span>
<lb n="1008"/><span>dob fhearra dhuit ionnad agus uisge budh gloinne</span>
<lb n="1009"/><span>agus búdh deágh-bholaidh nó an áit sin d'fhághail."</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>An úair do chúalus an glór daona os mo chionn,</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1012"/><p><span>do thógbhus mo cheann súas d'fhéachuin cía do</span>
<lb n="1013"/><span>labhair liom, agus do bhí mo bhéal agus mo</span>
<lb n="1014"/><span>shúile lom-lán don uisge agus don troisg, air</span>
<lb n="1015"/><span>mhodh nár léir aon-nídh.  Agus air nglanna</span>
<lb n="1016"/><span>mo shúl dham, aithnídhim an Grúagach agus a</span>
<lb n="1017"/><span>inghín 'na seasamh air gach taobh dhíom,</span>
<lb n="1018"/><span>agus aithnídhim gurab astigh do bhádhus</span>
<lb n="1019"/><span>connuige sin; agus féachaim air gach thaobh</span>
<lb n="1020"/><span>'mo thiompchioll, d'fhéuchain an bhfeicinn an</span>
<lb n="1021"/><span>beathádhach daor dealbh-ghrána díablaidhe sin</span>
<lb n="1022"/><span>do bhí 'mo thórruígheacht, agus do-chím re taobh</span>
<lb n="1023"/><span>na háite sin inna rabhus é .i. peata muice</span>
<lb n="1024"/><span>duíbhe do bhí ag an nGrúagach; agus, mur is</span>
<lb n="1025"/><span>annsan áit sin ionna rabhus do ghnáithuígheadh</span>
<lb n="1026"/><span>sí beátha d'fhághail, as í sin úair agus áimsir</span>
<lb n="1027"/><span>inna raibh ag teacht dá ionnsuíghe an tan d'éirghe</span>
<lb n="1028"/><span>mise an darra húair go hinghín an Ghrúagaigh;</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1029"/><p><span>agus as é áit a ttárla dhómh-sa é a gceart-lár an</span>
<lb n="1030"/><span>úrláir, agus glacaim-si crith-úamhan agus</span>
<lb n="1031"/><span>úathbhás agus imeagla agus úr-mheatacht roimhe,</span>
<lb n="1032"/><span>agus glúaisim re barr gealtacht agus gnáith-eagla,</span>
<lb n="1033"/><span>mur lúas áinle, feirbe, nó fíaigh-mhíol, nó go</span>
<lb n="1034"/><span>ndeachus san umar so mur cualaidh sibh-se.</span></p>
<lb n="1035"/>
<lb n="1036"/><p><span>Agus air ttuigsin gach búaidhreamh lán-urchóideach</span>
<lb n="1037"/><span>dár éirghe dham, as iongnamh nár</span>
<lb n="1038"/><span>éaluigh m'anam le náire asam fá íad sin dom</span>
<lb n="1039"/><span>fhághail amhlaidh sin.  Is annsin adúbhairt an Grúagach:</span></p>
<lb n="1040"/>
<lb n="1041"/><p><span>"Éirghe amach as an ionnad sin, agus glúais</span>
<lb n="1042"/><span>d'ionnsuidhe do leaptha, agus ná héirghe níos</span>
<lb n="1043"/><span>mó nó go raibh tú cinnte cá racha tú; agus</span>
<lb n="1044"/><span>más ag dul d'ionnsuídhe m'inghíne do bhí tú, dob</span>
<lb n="1045"/><span>usa dhuit siúbhal ad chois ná teacht a gcoite dá</span>
<lb n="1046"/><span>hionnsuídhe; agus ní bhful na déithibh toilleámhuil</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1047"/><p><span>air sibh-si do bheith a gcuideachta</span>
<lb n="1048"/><span>chéile nó go raibh sibh pósta do mholadh na</span>
<lb n="1049"/><span>ndéithibh sin aguinne; óir as iad do thasbáin a</span>
<lb n="1050"/><span>míoramhuile féin ort, mur do chuiris romhad</span>
<lb n="1051"/><span>peacadh a n-áighidh a reachta agus a ndlíghthe.</span>
<lb n="1052"/><span>Agas éirghe feasta, agus bí ag teacht d'ionnsuídhe</span>
<lb n="1053"/><span>do leaptha, agus coduil támh beag go fóil an</span>
<lb n="1054"/><span>feadh bhias mise ag gléus na n-each do-bhéaram</span>
<lb n="1055"/><span>linn go h-Aoile, óir ní bhfuil an lá leath-úair</span>
<lb n="1056"/><span>úait anois, agus as feárrde thú támh beag do</span>
<lb n="1057"/><span>chodladh roimh ghlúaiseacht duit tar éis do</span>
<lb n="1058"/><span>bhúarthadh agus t'fhaid-ghúiseachta."</span></p>
<lb n="1059"/>
<lb n="1060"/><p><span>Is annsin éirghim-si amach as an ionnad</span>
<lb n="1061"/><span>trúadhlighthe sin inna rabhus; agus níor léig</span>
<lb n="1062"/><span>an náire dham aon fhocal do labhairt; agus</span>
<lb n="1063"/><span>glúaisim d'ionnsuídhe mo leaptha, agus do</span>
<lb n="1064"/><span>luígheas uirthe go claon náireach crithánach critheaglach</span>
<lb n="1065"/><span>cóimh-thuirseach.</span></p>
<lb n="1066"/>
<lb n="1067"/><p><span>Acht atá nídh cheana, níor bhfearr don</span>
<lb n="1068"/><span>Ghrúagach deoch dhearmuid do thabhairt dómhsa</span>
<lb n="1069"/><span>nó an beagán bríathra sin adubhairt liom,</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1070"/><p><span>agus do chuirios mo cheann faoi an mbrat</span>
<lb n="1071"/><span>mbúadhchorcradh do bhí ar an leabaidh, agus</span>
<lb n="1072"/><span>do thuit súan tróm-chodalta oram.</span></p>
<lb n="1073"/>
<lb n="1074"/><p><span>Agus as é nídh do mhúsgail mé airna mháireach</span>
<lb n="1075"/><span>.i. fóghar agus tormán do bhí ag an ngaoith le</span>
<lb n="1076"/><span>copóig mhór-leathain do bhí os mo chionn a</span>
<lb n="1077"/><span>n-áit an bhrait mhór-lúadhach sin do bhí</span>
<lb n="1078"/><span>thoram a ttosach na hoídhche.  Is annsin</span>
<lb n="1079"/><span>clisimsi am sheasamh; agus as é áit bhfúarus</span>
<lb n="1080"/><span>me féin am aonar air mhúr sean-leasa, gan</span>
<lb n="1081"/><span>teach, gan árrus, gan áitreabh am ghoire; agus</span>
<lb n="1082"/><span>air m'fhághail féin ámhlaidh sin dham, do</span>
<lb n="1083"/><span>thuitius a ttaisibh agus a ttáimhneóluibh báis,</span>
<lb n="1084"/><span>do chúmhaidh agus do shearc na mná sin.</span></p>
<lb n="1085"/>
<lb n="1086"/><p><span>Is annsin do thugus mionnaigh móra marbhthacha,</span>
<lb n="1087"/><span>agus móid mhear bhaoith-chéillíghe, nách</span>
<lb n="1088"/><span>ccodlóchuinn dá oídhche a n-aon áit go bhfághuinn</span>
<lb n="1089"/><span>arís í.  Gluaisim rómham, agus níor fhágbhus</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1090"/><p><span>síoth nó carruig nó cúasbhrúigheann, díamhair</span>
<lb n="1091"/><span>nó droibhéal, dáighionn nó dún-lios, a n-Éirinn</span>
<lb n="1092"/><span>nár chaitheas ló go n-oídhche ann air aon chuid</span>
<lb n="1093"/><span>caor agus fír-uisge, nó gur chaitheas chúig lá</span>
<lb n="1094"/><span>dhéug agus trí bliadhna.</span></p>
<lb n="1095"/>
<lb n="1096"/><p><span>Agus a gcionn na rae agus na háimsire sin do </span>
<lb n="1097"/><span>thángus san áit chéadhna anair éirghios as mo</span>
<lb n="1098"/><span>chodladh; agus do chaitheas an oídhche sin ann</span>
<lb n="1099"/><span>mur gach áit eile.  Agus nídh raibh do sgéalaibh</span>
<lb n="1100"/><span>agam air n-a mháireach acht go bhfeacus aisling</span>
<lb n="1101"/><span>an oídhche sin adúbhairt líom nách raibh maith</span>
<lb n="1102"/><span>dham níos mó dá tórruigheacht do dhéanamh,</span>
<lb n="1103"/><span>agus go raibh sí pósta le fear eile le bliadhain roimhe</span>
<lb n="1104"/><span>sin.  Ní bhfuil mise dearbhtha dhe sin go fóil,</span>
<lb n="1105"/><span>agus ní bhead choídhche, nó go bhfeicidh mo</span>
<lb n="1106"/><span>shúile féin í, má tá sé a ndhán dam go bhfeicidh</span>
<lb n="1107"/><span>mé go bráth an t-amharc sin, agus as éadóith é,</span>
<lb n="1108"/><span>mura bhfuil an tseamair Mhuire air mo chrios</span>
<lb n="1109"/><span>agam.  Agus as é adubharus:</span></p>
<lb n="1110"/>
<lb n="1111"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1112"/><span>Ní búan mo mharthuinn mar' bhfaicead í arís gan spás,</span>
<lb n="1113"/><span>an stúadh ghlan ghartha tug m'aigne 'na díaigh mur tá;</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1114"/><p><span>le méad mo mhearuidh ní aithnighim nách sliabh an tráigh,</span>
<lb n="1115"/><span>is, dar fíaigh, ní aithníghim nach mac tíre an feílicán.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>A Dhía dá gcreidim, is cosamhuil gur naomhtha amháin</span>
<lb n="1118"/><span>do tharla mise, nó nach bhfuilim don éug faoi cháin,</span>
<lb n="1119"/><span>an úair do chonnarc mé lili na gcraobh-fholt mbláith,</span>
<lb n="1120"/><span>nách é mo bhás do cinneadh re sileadh a réult-ndearc mbreágha.</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>Gan súan go bhfuilim le tuile agus míle lá,</span>
<lb n="1123"/><span>le grádh air an ainnir tug peannuid is pían am lár;</span>
<lb n="1124"/><span>a n-úaigneas leaptha mura rabhad is í gan spás,</span>
<lb n="1125"/><span>mígh nó seachtmhuinn ní bhiadh mise a mbliadhna slán -</span></p>
<lb n="1126"/>
<lb n="1127"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1128"/><span>Agus mura raibh mise slán a mblíaghna, as</span>
<lb n="1129"/><span>éadóith mé bheith slán air an mblíaghuinn so</span>
<lb n="1130"/><span>chughain.  Agus is beag an dochar na huile</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1131"/><p><span>dhíomdha do bheith air an tí do-bheir cúl re</span>
<lb n="1132"/><span>críoch mhaitheasa, agus nách smúainíghean créad</span>
<lb n="1133"/><span>an ní as a ttiocfa a leas, agus do-bheir amus</span>
<lb n="1134"/><span>fuireachair air 'áimhleas, mur do rin mise ag</span>
<lb n="1135"/><span>tabhairt searc m'annama agus mo choirp don</span>
<lb n="1136"/><span>mhnaoi úd, nár bhfeas dam cía hí féin nó a</span>
<lb n="1137"/><span>hathair, acht mar budh toil leis an nGrúagach</span>
<lb n="1138"/><span>sin d'innsin dham, agus nách bhfuil a fhios agam</span>
<lb n="1139"/><span>air an dómhann cá háit a bhfuil sí féin nó an</span>
<lb n="1140"/><span>Grúagach aniugh.  Agus ge bé bhias beó go</span>
<lb n="1141"/><span>bhfuíghe sé bean, agus nách aon bhean amháin</span>
<lb n="1142"/><span>acht dís, nó triúr, nó uimhir as mó go mór má</span>
<lb n="1143"/><span>bhíon dúil aige annta; agus ós mise do thuigios</span>
<lb n="1144"/><span>sin anois, dar mo láimh, ní reachaidh gean aon</span>
<lb n="1145"/><span>mhná fám chroidhe arís go bráth; agus ní mó</span>
<lb n="1146"/><span>is mían líom ní do thaisdiol nó do shíor-imtheacht</span>
<lb n="1147"/><span>do dhéanamh d'iarraidh na mná sin,</span>
<lb n="1148"/><span>nó aon bhean eile 'na díaigh, go bráth.  Agus dá</span>
<lb n="1149"/><span>dhearbhadh sin, ag so abharán a chruthaighthe:</span>
<lb n="1150"/><span>ann so síos mur leanus:</span></p>
<lb n="1151"/>
<lb n="1152"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1153"/><span>Sguirim féin feasta do thaisdiol gan bhrígh gan áird,</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1154"/><p><span>is, dar ndóith, ní beag dham a mbeith agam</span>
<lb n="1155"/><span>leam shaoighal do mhná,</span>
<lb n="1156"/><span>is gurab é adeirid an tan thasduídheas a bhfíorfhear grádha:</span>
<lb n="1157"/><span>"uch ná cuir ceist air, ní heisionn atá isa tír amháin!"</span></p>
<lb n="1158"/>
<lb n="1159"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1160"/><span>FOIRCHEANN.</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>Airna sgríobhadh le Díarmuid Ó Mulchaoinne chum</span>
<lb n="1163"/><span>úsáide a charrad ionnmhuin .i. Aindrías Mac</span>
<lb n="1164"/><span>Mathghamhna, an tarna lá deug do Octóbear, aois</span>
<lb n="1165"/><span>an Tíghearna míle seacht gcéad trí fithchid agus a</span>
<lb n="1166"/><span>sé.  Agus sirim air gach léightheóir cáidhe, má tá</span>
<lb n="1167"/><span>dearmad ná drochur síos ann so, mo</span>
<lb n="1168"/><span>leath-sgéal do ghabháil, óir do sgríobhus</span>
<lb n="1169"/><span>mur fúairios reómham: gidh eadh,</span>
<lb n="1170"/><span>téid beart do úghdur, agus do chídh</span>
<lb n="1171"/><span>an t-amadán í.</span>
<lb n="1172"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1173"/><p><span>TREAS ÉIRGHE MHIC NA MÍOCHOMHAIRLE.</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>Blúire ná fuil i 23 L 24, supra lch.</span>
<lb n="1176"/><span>55, ach atá le fagháil i F.V. 3</span>
<lb n="1177"/><span>277-282 agus i 12.E.25 19-22.</span></p>
<lb n="1178"/>
<lb n="1179"/><p><span>Agus adubhairt an Gruagach:</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>"Codail támh beag go fóill an feadh a bhías</span>
<lb n="1182"/><span>mise 'gléus na n-arm agus na n-each a bhíus linn go</span>
<lb n="1183"/><span>hÍle, óir níel an lá leath-uair uainn anois."</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>Mur do chuala mise iomrádh air a dhol go hÍle</span>
<lb n="1186"/><span>níor fháig sin cuimhne agam air bhuadhairt nó</span>
<lb n="1187"/><span>air thrioblóid dár éirigh dhamh air feadh na</span>
<lb n="1188"/><span>hoidhche roimhe sin, óir níor chruthaigh Día</span>
<lb n="1189"/><span>ionad nó áit budh lugha orm nó é, óir do bhí mé</span>
<lb n="1190"/><span>dearbhtha, an uair do chuir aon triúr amháin</span>
<lb n="1191"/><span>urad buaidhridh orm agus do chuala sibh, dá mbíadh</span>
<lb n="1192"/><span>ní budh mhó dá seórt ann nach mbíadh áireamh</span>
<lb n="1193"/><span>nó innsighe sgéil air a ndéanaidis orm.  Agus</span>
<lb n="1194"/><span>mur do thuig an Gruagach sin is uime do lúagh</span>
<lb n="1195"/><span>ar Íle, óir budh mhaith leis mise fuireach mo</span>
<lb n="1196"/><span>chomhnaidhe ní budh sia, agus cead suaimhnis</span>
<lb n="1197"/><span>d'fhagháil dhó féin.</span>
<lb n="1198"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1199"/><p><span>Adubhrus féin go ndéanfuinn, agus nach ccuirfinn</span>
<lb n="1200"/><span>romham éirghe nísa mhó go maidin; agus asé</span>
<lb n="1201"/><span>adubhrus:</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1204"/><span>A shíogaidh leinibh bheir m'aigneadh faoi bhuairt mur tá,</span>
<lb n="1205"/><span>gan súan, gan cholladh, acht acc osnaigh, ós fíor mo bhás,</span>
<lb n="1206"/><span>tabhair faoíseamh is osadh faoi mhaidin, a mhíle grádh,</span>
<lb n="1207"/><span>nó, tair éis m'iodhlacaidh, béidh mise do da bhuaidhreadh a ghnáth.</span></p>
<lb n="1208"/>
<lb n="1209"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1210"/><span>Air ndol don Ghruagach a chodladh an treas</span>
<lb n="1211"/><span>uair, do mhúch an inghean coinnle agus soilsi an</span>
<lb n="1212"/><span>toighe, agus d'éirigh sí chugam do chum mo</span>
<lb n="1213"/><span>leabadh, do chuir sí a lámha fó mo bhrághaid,</span>
<lb n="1214"/><span>agus do thoirbhir sí mé do phógaibh go dil díochra</span>
<lb n="1215"/><span>tairisi, agus do thug sí an uile mheisneach dhamh</span>
<lb n="1216"/><span>mur áon lena súile, lena béul, agus lena lámha; agus</span>
<lb n="1217"/><span>adubhairt sí liom fós gan níos mó d'eagla do</span>
<lb n="1218"/><span>bheith orm an oidhche sin, agus murab é nachar leig</span>
<lb n="1219"/><span>eagla a hathara dhí é, go luighfeadh sí féin agam.</span>
<lb n="1220"/><span>Gidh eadh, níor thóig mise súil nó fíor-radharc</span>
<lb n="1221"/><span>le aon chomhartha dhíobh sin acht amhuil nach</span>
<lb n="1222"/><span>ccluinfinn agus nach bhfaicfinn íad.  Ansin do chuaidh</span>
<lb n="1223"/><span>an inghean dá leabaidh féin, agus d'fháig sí soilsi</span>
<lb n="1224"/><span>lasta ionnus go madh fhusaide dhamh-sa eólus d'fhágháil é.</span>
<lb n="1225"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1226"/><p><span>Níor chian damh amhlaidh sin an tan do thuit</span>
<lb n="1227"/><span>támh codalta orm, agus do chlisios as an ccodladh</span>
<lb n="1228"/><span>sin a cceadóir.  Ansin do smuainigheas air inghin</span>
<lb n="1229"/><span>an Ghruagaigh, agus níor bhféidir liom codladh nó</span>
<lb n="1230"/><span>comhnaidh d'fhagháil nó gur éirgheas dá hionsaidh.</span>
<lb n="1231"/><span>Agus an uair do shaoileas sitheamh do thabhairt</span>
<lb n="1232"/><span>fána leabaidh, asé áit a bhfuarus m'eólus air</span>
<lb n="1233"/><span>mágh úr-ghlas áluinn lán-iongantach, a lár gleanna</span>
<lb n="1234"/><span>mhór-uathbhásaigh lán d'aimhréiteach.  Agus is</span>
<lb n="1235"/><span>amhlaidh do bhí an gleann sin .i. balla láidir</span>
<lb n="1236"/><span>lán-uathbhásach 'na thimchiall air gach taoibh</span>
<lb n="1237"/><span>dhé, air mhodh nach bhfuigheamh duine nó</span>
<lb n="1238"/><span>ainmhidhe san ccruinne thairis, agus faithche dheas</span>
<lb n="1239"/><span>fíor-áluinn a lár an ghleanna, agus crann mór-áidhbheil</span>
<lb n="1240"/><span>lán-uathbhásach 'na cheart-lomsheasamh</span>
<lb n="1241"/><span>a lár na faithche, arna sgabadh le beangáin agus le</span>
<lb n="1242"/><span>géagáin air gach taoibh dhé.</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>Níor chían damh ansin an tan do chonnairc mé</span>
<lb n="1245"/><span>an beathach droch-dhealbhach dath-ghránna fad-shocach</span>
<lb n="1246"/><span>maol-chlúasach camshearach chugam go</span>
<lb n="1247"/><span>díreach, agus dhá shúil loinneacha ro-luath ina cheann.</span>
<lb n="1248"/><span>Agus an uair do chonnairc sí misi, do thug sí léim</span>
<lb n="1249"/><span>ard éonamhuil ro-lúthmhar fó mo bhráighid; agus</span>
<lb n="1250"/><span>an uair a d'aithin mise gur dochum díthe agus</span>
<lb n="1251"/><span>doluighthe do dhéanamh dhamh do bhí sé, do</span>
<lb n="1252"/><span>mheas mé nachar thráth fuiridh dhamh; agus ní</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1253"/><p><span>mór nachar thrasgair sí go lár agus go lán-talmhain</span>
<lb n="1254"/><span>mise leis an sitheamh do thug sí orm.</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>Ansin do ghluaisios romham 'mo chéimionnaibh</span>
<lb n="1257"/><span>tinnisneach tréan-luatha, agus níor bhféidir liom an</span>
<lb n="1258"/><span>gleann d'fhágbháil ón mbábhún lán-uathbhásach</span>
<lb n="1259"/><span>sin a bhí 'na thimchiall, agus ní fhacas díon nó</span>
<lb n="1260"/><span>daingneach, a bhfogus damh nó a bhfad úaim, ina</span>
<lb n="1261"/><span>rachfuinn air teitheamh roimhe, acht aon chrann</span>
<lb n="1262"/><span>adhbhal éagsamhuil do bhí a lár na faithche; agus</span>
<lb n="1263"/><span>do mheas mise dá mbéinn féin shúas air go mbéin</span>
<lb n="1264"/><span>sábháilte air an mbeitheach sin; agus do shnámaoís</span>
<lb n="1265"/><span>mo dhá láimh a ngéagáin an chroinn, agus do </span>
<lb n="1266"/><span>chuadhus súas amhlaidh sin air; agus do bhí an</span>
<lb n="1267"/><span>beathach sin aig síor-léimnigh fá mo thúairim;</span>
<lb n="1268"/><span>gidh eadh, do chúadhus súas san ccrann comhfad</span>
<lb n="1269"/><span>agus d'fhéadus.</span></p>
<lb n="1270"/>
<lb n="1271"/><p><span>Níor chían damh amhlaidh sin an tan do lasadh</span>
<lb n="1272"/><span>soillsi, lasracha, agus tinntibh le bun an chroinn, agus</span>
<lb n="1273"/><span>do bhí na lasracha sin ag éirghidh air gach taoibh</span>
<lb n="1274"/><span>'mo thimchiall.</span></p>
<lb n="1275"/>
<lb n="1276"/><p><span>An sin d'aithnighios go lán-dearbhtha nach</span>
<lb n="1277"/><span>bhfúigfinn an áit sin nó go ndóithfidh mo chnámha</span>
<lb n="1278"/><span>agus mo chroicinn.  Ansin do thugus sitheamh air</span>
<lb n="1279"/><span>bheangán don chrann, agus do sgathus liom é, agus do</span>
<lb n="1280"/><span>thuitius air chúl mo chinn air ghéagán eile, air</span>
<lb n="1281"/><span>dhóigh nach raibh air mo chumus aon chor do chur dhíom.</span>
<lb n="1282"/></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="1283"/><p><span>Acht atá ní cheana, an tan do chonnairc me</span>
<lb n="1284"/><span>na lasracha aig teannadh liom, agus air gach taoibh</span>
<lb n="1285"/><span>mo thimchiall, do léigios gláodh-bhéic mhór-adbhbal</span>
<lb n="1286"/><span>os áird aig iarraidh air Dhía mo shádhbháil air a</span>
<lb n="1287"/><span>leithide sin bás d'fhághail; do bhí do mhéad mo</span>
<lb n="1288"/><span>chongháire go ccuala an Gruagach mé, agus d'iarr</span>
<lb n="1289"/><span>solus do lasadh.</span></p>
<lb n="1290"/>
<lb n="1291"/><p><span>d'éirigh inghean an Ghruagaigh iar sin, agus do</span>
<lb n="1292"/><span>las sí solus, agus táinic sí féin agus a hathair fo fhoghair</span>
<lb n="1293"/><span>mo ghearáin-si.  Agus as é áit a bhfuair síad mise</span>
<lb n="1294"/><span>a mbarr coinnleóra móir uathfásaigh, a cceart-lár</span>
<lb n="1295"/><span>pháláis an Ghruagaigh, an treas uair sin a d'éirigh</span>
<lb n="1296"/><span>misi go hinghin an Ghruagaigh.  Agus an beathach</span>
<lb n="1297"/><span>dealbh-ghránna sin do tháinic chugam .i. cuileán</span>
<lb n="1298"/><span>maol con do bhí ag an Grúagach, a bhféagmhuis</span>
<lb n="1299"/><span>'urbuill, agus an uair do éirigh misi, do tháinic sí 'mo</span>
<lb n="1300"/><span>choinne aig déanamh lúthghára agus lústair</span>
<lb n="1301"/><span>romham-sa, aig éirghe suas orm; agus le méad</span>
<lb n="1302"/><span>m'eagla-sa do taibhseadh dhamh gur chum</span>
<lb n="1303"/><span>urchóide do dhéanamh dhamh do bhí sé.  An</span>
<lb n="1304"/><span>bábhún, immorra, as é ní do bhí ann ballaigh na</span>
<lb n="1305"/><span>bruighne.  An crann as é ní do bhí ann cainnleór</span>
<lb n="1306"/><span>lán-mhór do bhí a cceart-lár a' pháláis; agus is</span>
<lb n="1307"/><span>amhlaidh do bhí an coinnleór sin do bhí deich</span>
<lb n="1308"/><span>soillsi agus fiche ann, agus coinnle ar lasadh an gach solus</span>
<lb n="1309"/><span>díobhtha; agus do taibhseadh dhamhsa gurbh iad</span>
<lb n="1310"/><span>na soilsi géagáin an chroinn.  Agus an uair do </span>
<lb n="1311"/><span>rugus ar sholus díobh do tháinic sé liom, agus do</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1312"/><p><span>thuiteas air chúl mo chinn air sholus eile air an</span>
<lb n="1313"/><span>ordamh chéadna a bhfuair an Gruagach mé.</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>Do tháinic mé anúas as an ccoinnleór ansin, agus</span>
<lb n="1316"/><span>níor léig an náire dhamh aon fhocal amháin do</span>
<lb n="1317"/><span>labhairt.  Agus as é dubhairt an Gruagach:</span></p>
<lb n="1318"/>
<lb n="1319"/><p><span>"Codail támh beag go fóill, an feadh a bhíus</span>
<lb n="1320"/><span>mise 'gléus na n-arm agus na n-each a bhíus linn go</span>
<lb n="1321"/><span>hÍle, óir ní bhfuil an lá leath-uair uait anois."</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>Mur do chúala mise iomrádh air a dhol go hÍle,</span>
<lb n="1324"/><span>níor fháig sé cuimhne agam air bhuairt nó air</span>
<lb n="1325"/><span>thriobhlóid dár éirigh dhamh air feadh na hoidhche</span>
<lb n="1326"/><span>roimhe sin, óir níor chruthaigh Dia ionad nó áit</span>
<lb n="1327"/><span>budh lugha orm nó é, óir do bhí mé cinte an uair</span>
<lb n="1328"/><span>do chuir aon triúr amháin an urad sin buaidhridh</span>
<lb n="1329"/><span>orm agus do chuir, dá mbiadh ní budh mó dá seórt</span>
<lb n="1330"/><span>ann nach biadh áireamh nó innsidhe sgéil air a</span>
<lb n="1331"/><span>ndéanaidis orm; agus mur do thuig an Gruagach sin</span>
<lb n="1332"/><span>is uime do lúadh air Íle, óir ba mhaith leis mise</span>
<lb n="1333"/><span>fuireach mo chomhnaidh ó sin amach, agus cead</span>
<lb n="1334"/><span>suaimhnis d'fhágháil dó féin, óir do théid a neart</span>
<lb n="1335"/><span>air neimhní ó mheadhón oidhche amach.</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Siabhradh Mhic na Míchomhairle

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Siabhradh Mhic na Míchomhairle

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
