Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Eachtra Mhic Ríogh Uladh</title><author><name type="main">Anaithnid</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N"/>
                         <note type="L">10</note>
                         <note type="B">1817ls 19T</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno/><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Eachtra Mhic Ríogh Uladh</title><author>Anaithnid</author><imprint><publisher>B.Á.C.: Connradh Chuilm Naomhtha, 1907</publisher><date>1817ls 19T</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>Eachra Mhic Ríogh Uladh.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Rígh oirdheirc, oill-ghníomhach, do bhí ar chúige</span>
<lb n="4"/><span>chaomh-áluinn Uladh dár bh'ainm Fergus Mac</span>
<lb n="5"/><span>Róigh de shliocht Ír mhóir mhic Mhílidh, agus do </span>
<lb n="6"/><span>bhí aon mhac amháin aige do sháruigh fir an</span>
<lb n="7"/><span>domhain uile an tan sin i ngoil agus i ngaisge</span>
<lb n="8"/><span>agus i n-áird-ghníomharthaibh.  Ag lá dá raibh</span>
<lb n="9"/><span>an mac so ag fiadhach agus ag sealgaireacht do</span>
<lb n="10"/><span>chaith préachán dubh agus do thuit braon d'fhuil</span>
<lb n="11"/><span>an phréacháin 'san sneachta agus do ró-thaisbeáin</span>
<lb n="12"/><span>an dearg 's an bán trí n-a chéile na</span>
<lb n="13"/><span>datha breághtha agus an tan do chonnaic sé</span>
<lb n="14"/><span>adubhairt nach ndéanfadh sé suaimhneas go</span>
<lb n="15"/><span>bráth nó go bhfeicfeadh sé agus go bhfuigheadh</span>
<lb n="16"/><span>sé bean chomh breágh dath 'n-a gruaidh agus</span>
<lb n="17"/><span>do bhí ar an sneachta agus ar an bhfuil sin do </span>
<lb n="18"/><span>bhí ós a chomhair.  Annsin do tháinig neach ós</span>
<lb n="19"/><span>a chionn i n-airde agus agus is é adubhairt "atá</span>
<lb n="20"/><span>sin ann nó nídh as breághtha, bainríoghan</span>
<lb n="21"/><span>ríoghachta Armenia 'san domhan toir agus</span>
<lb n="22"/><span>Minerbha a h-ainm."  Annsin d'fhéach an</span>
<lb n="23"/><span>gaisgeach na thimcheall agus níor amharc sé</span>
<lb n="24"/><span>aoin-neach agus iar sin níor stad nó go</span>
<lb n="25"/><span>ndeachaidh sé dá bhaile féin agus adubhairt na</span>
<lb n="26"/><span>briathra so le n-a athair agus le n-a mháthair:</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="29"/><span>Im' luighe im' aonar do chonnaic dreach gheal mé</span>
<lb n="30"/><span>Mná glaine i sgéimh badh áilne 'ná an ghrian,</span>
<lb n="31"/><span>Badh ró-choillteach mo ghné ar sreawbh nó racht an lae,</span>
<lb n="32"/><span>Do bheannuigh dhom go binn a's d'iarr mo chomairc dá saoibh.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Freagara ní raibh agam do'n deagh-mhnaoi óig</span>
<lb n="35"/><span>Do thug an bás im' chroidhe mara bhfusgaladh gan mhoill.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Is gile 's is áilne í 'ná an ghrian,</span>
<lb n="38"/><span>Níl Juno ná Pallas 'na gaobhar</span>
<lb n="39"/><span>Is dearga a gruaidh 'ná an rós</span>
<lb n="40"/><span>'S is breághtha í 'ná a bhfaca-sa fós.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Bainríoghan í ar gach treabh, is réaltán í le dul tar muir,</span>
<lb n="43"/><span>Stiúrthóir tréan na luing, dá mbreith go réidh i n-a ndún.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="46"/><span>Annsin do ghluais an gaisgeach air chum</span>
<lb n="47"/><span>siubhail agus bhí sé ag déanamh trí choill mhóir</span>
<lb n="48"/><span>dhorcha agus do chonnaic sé ag déanamh tríd</span>
<lb n="49"/><span>an gcoill giolla agus gadhar agus do bheannuigh</span>
<lb n="50"/><span>dhóibh.  Annsin do labhair an giolla agus</span>
<lb n="51"/><span>adubhairt "Ó ríoghacht an domhain toir do </span>
<lb n="52"/><span>thángas-sa chugat-sa" ar sé "agus atá mo</span>
<lb n="53"/><span>bhád fá'd chomhair ar imeall na coille seo."</span>
<lb n="54"/><span>Do chuaidh Mac Ríogh Uladh agus an giolla</span>
<lb n="55"/><span>agus an gadhar isteach ins an mbád agus</span>
<lb n="56"/><span>d'imthigheadar an sáile amach.  Agus an tan</span>
<lb n="57"/><span>do ghlacadar talamh i gcrích na Gréige do</span>
<lb n="58"/><span>chuireadar a saoir-bhárc i dtír agus i gcuan</span>
<lb n="59"/><span>sábhála agus do chuadar féin fá'n dtír.</span>
<lb n="60"/><span>Agus níor chian dóibh an tan d'éirigh girr-fhiadh</span>
<lb n="61"/><span>rómpa agus do ghluais an giolla agus an gadhar</span>
<lb n="62"/><span>'na dhiaidh agus do ghluais Mac Ríogh Uladh 'na</span>
<lb n="63"/><span>ndiaidh agus ar éigean do chongaibh radharc orra</span>
<lb n="64"/><span>nó go ndeachadar isteach i gcúirt mhóir</span>
<lb n="65"/><span>aoibhinn bhreágh agus do lean Mac Ríogh Uladh</span>
<lb n="66"/><span>iad.  Agus is é aiste ar a raibh roimhe an</span>
<lb n="67"/><span>girr-fhiadh, an giolla 's an gadhar ar aon</span>
<lb n="68"/><span>leabaidh agus nuair a chonnaic Mac Ríogh Uladh</span>
<lb n="69"/><span>iad.  Agus is é aiste ar a raibh roimhe an</span>
<lb n="70"/><span>girr-fhiadh, an giolla 's an gadhar ar aon</span>
<lb n="71"/><span>leabaidh agus nuair a chonnaic Mac Ríogh</span>
<lb n="72"/><span>Uladh iad do chuir lán-gháire mhór as, agus</span>
<lb n="73"/><span>dá dhruim sin do tháinig chuige mar a raibh sé</span>
<lb n="74"/><span>ar an talla aon mhacaomh amháin mná agus badh</span>
<lb n="75"/><span>áluinn breágh an bhean í, acht go raibh sí aosta</span>
<lb n="76"/><span>agus annsin do chuir sí fáilte roimh Mac Ríogh</span>
<lb n="77"/><span>Uladh agus d'fhiafruigh sí dhe créad é an áit</span>
<lb n="78"/><span>i n-a raibh a thriall.  "Atá" ar sé "do'n</span>
<lb n="79"/><span>Armenia agus is iongnadh liom-sa créad é</span>
<lb n="80"/><span>do aithne orm-sa de bhrígh nach raibh mé riamh</span>
<lb n="81"/><span>'san gcrích seo agus dá dhruim sin is é cúis</span>
<lb n="82"/><span>m'iongnaidh é."  Annsin do labhair an</span>
<lb n="83"/><span>bhainríoghan mhná agus is é adubhairt gan sin</span>
<lb n="84"/><span>do bheith ar iongnadh air "óir" ar sí "níl</span>
<lb n="85"/><span>aon mhac ríogh ná ridire 'san domhan gan</span>
<lb n="86"/><span>aithne fá leith agam-sa air, agus an girr-fhiadh</span>
<lb n="87"/><span>sin do chonnaicis is mac domh-sa é do bhíos</span>
<lb n="88"/><span>ag tarraing gach n-aon dá uaisle dom' ríghtheaghlach;</span>
<lb n="89"/><span>agus is é cúis fá n-a dtairgim</span>
<lb n="90"/><span>ann iad gáirdín breágh, buadhach do bhí agam</span>
<lb n="91"/><span>agus an toradh do cuirthidhe ann 'san ló do </span>
<lb n="92"/><span>bhíodh sé agam-sa ins an oidhche agus an nídh</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="93"/><p><span>do cuirfidhe ann ar thuitim na h-oidhche do </span>
<lb n="94"/><span>bhéadh sí agam chum mo phroinne an lá ar n-a</span>
<lb n="95"/><span>mháireach.  Agus" ar sí "do bhí sí mar sin</span>
<lb n="96"/><span>agam nó go dtáinig piast d'ainmhidhe éigin</span>
<lb n="97"/><span>a fuair eolas ar an ngáirdín agus atá</span>
<lb n="98"/><span>toradh an gháirdín ag imtheacht uaim mar sin</span>
<lb n="99"/><span>ó'n aimsir sin, agus is iomdha mac ríogh agus</span>
<lb n="100"/><span>prionnsa do bhí lán de shúil leis an bpéist</span>
<lb n="101"/><span>sin do chur ar gcúl agus do cailleadh iad</span>
<lb n="102"/><span>féin léithe agus is é sin fáth fá ndeara</span>
<lb n="103"/><span>dhom-sa mo chlann do ró-chur ins na crothaibh</span>
<lb n="104"/><span>seo chum gach n-aon dá dtiucfadh do'n tír</span>
<lb n="105"/><span>do tharraing ar an gcúirt de bhrígh go bhfuil</span>
<lb n="106"/><span>sé 'san tarngaireacht go dtiucfaidh mac ríogh</span>
<lb n="107"/><span>fá dheireadh do ró-chríochnóchas í."  Annsin do</span>
<lb n="108"/><span>labhair Mac Ríogh Uladh agus is é adubhairt</span>
<lb n="109"/><span>go ndéanfadh sé féin comhrac leis an bpéist</span>
<lb n="110"/><span>sin agus nach bhfágfadh an ríoghacht nó go</span>
<lb n="111"/><span>ndéanfadh an comhrac leis an bpéist,</span>
<lb n="112"/><span>"agus" ar sé "is ró-mhór mo dhóigh go</span>
<lb n="113"/><span>dtiucfadh liom an phiast do mharbhughadh."</span>
<lb n="114"/><span>Annsin do labhair an bhainríoghan agus is é</span>
<lb n="115"/><span>adubhairt dá dtiucfadh leis an nídh sin do</span>
<lb n="116"/><span>dhéanamh go dtiubhradh dó na seoide badh</span>
<lb n="117"/><span>shaidhbhre dá raibh 'san tsaoghal, "agus mar</span>
<lb n="118"/><span>an gcéadna, níl comhairle i gcéill nach bhfuil</span>
<lb n="119"/><span>agam-sa le tabhairt duit agus dá dteangmhóchadh</span>
<lb n="120"/><span>go mbéadh aon tsórt gábhaidh conganta</span>
<lb n="121"/><span>ar slighe ar domhan ort tá ar mo</span>
<lb n="122"/><span>láimh-se teannta do dhéanamh leat."</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Annso do ghluais an tréan-fhear Mac</span>
<lb n="125"/><span>Ríogh Uladh air agus do chuaidh ag faire an</span>
<lb n="126"/><span>gháirdín a's do rug leis an giolla agus an</span>
<lb n="127"/><span>gadhar, agus do bhí sé sealad fada de'n</span>
<lb n="128"/><span>oidhche ar an aiste sin.  Timcheall mheadhóin-</span>
<lb n="129"/><span>oidhche dhó do chonnaic sé mar néal ag teacht</span>
<lb n="130"/><span>i dtír í agus an aoirde a bhí uirre do bhain</span>
<lb n="131"/><span>amharc na spéire go léir de, agus annsin do </span>
<lb n="132"/><span>tháinig an t-ainmhidhe ar talamh agus má</span>
<lb n="133"/><span>tháinig, ar a tuirling dí do thug an giolla</span>
<lb n="134"/><span>iarracht uirre agus do rug láin-ghreim docht</span>
<lb n="135"/><span>ar an bpéist agus do sgread.  Air sin do </span>
<lb n="136"/><span>tháinig an gaisgeach do chabhair an ghiolla agus</span>
<lb n="137"/><span>rug an phiast go ró-lom ar Mhac Ríogh Uladh</span>
<lb n="138"/><span>agus má rug, do rug Mac Ríogh Uladh greim do-sgaoilte</span>
<lb n="139"/><span>uirre agus do throideadar siad chomh</span>
<lb n="140"/><span>tréan sin nar tugadh a leithéid de chath 'san</span>
<lb n="141"/><span>tsaoghal uile roimhe sin ná ó shoin; do bhí de</span>
<lb n="142"/><span>thréine an mhór-chomhraic sin gur marbhadh an</span>
<lb n="143"/><span>phiast sin agus ar maidin is é dreach a bhí ar</span>
<lb n="144"/><span>an bpéist, do bhí seacht gcéad gcinn uirre agus</span>
<lb n="145"/><span>ceithre lámha déag agus ceithre cosa déag.</span>
<lb n="146"/><span>Annsin do chuaidh sé isteach go h-áit na</span>
<lb n="147"/><span>bainríogna agus an tan do chonnaic sí é 'na</span>
<lb n="148"/><span>bheathaidh do chuir sí na mílte fáilte roimhe</span>
<lb n="149"/><span>agus d'innis dó nár tháinig aon duine beo</span>
<lb n="150"/><span>ó'n áit sin acht é féin amháin "agus" ar sí</span>
<lb n="151"/><span>"is tú mór-cheann gaisge an domhain."</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Ag so do chuaidh an bhainríoghan ag féachaint</span>
<lb n="154"/><span>an aithis agus na gaisge sinn do rinne</span>
<lb n="155"/><span>Mac Ríogh Uladh agus ar chéad amharc na</span>
<lb n="156"/><span>péiste sin do ghlac iongnadh neamh-chuimseach</span>
<lb n="157"/><span>iad, an uile bhuidhean dá dtáinig, agus dá</span>
<lb n="158"/><span>dhruim sin do labhair an bhainríoghan agus is</span>
<lb n="159"/><span>é adubhairt nach raibh aon duine 'san domhan</span>
<lb n="160"/><span>do dhéanfadh an ghaisge sin acht é féin.  Do </span>
<lb n="161"/><span>bhíodar ar an aiste sin nó gur glanadh an</span>
<lb n="162"/><span>áit uatha agus go raibh toradh an gháirdín ag an</span>
<lb n="163"/><span>mbainríoghan do shíor agus air sin do ghléas an</span>
<lb n="164"/><span>gaisgeach air chum siubhail agus do mheas sé</span>
<lb n="165"/><span>ceileabhradh do'n bhainríoghan agus annsin do</span>
<lb n="166"/><span>labhair an bhainríoghan ar an aiste seo:</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="169"/><span>"A ghaisgigh as áilne dreach, créad é an mór-shimheall</span>
<lb n="170"/><span>As áil leat do dhéanamh, ar an uair 'n-a bhfuil?</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>Maitheas na ríoghachta i gcrích le do thoil béidh a's bíodh</span>
<lb n="173"/><span>A's ná fág an chríoch fós 'n-a dtángais chomh luaith."</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>"A bhainríoghain as áilne gné, dá bhfaca 'san tír le séan</span>
<lb n="176"/><span>Is dearbh gur mór indiu do cheist le cur i mbrígh.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>An bhainríoghain as áilne 'ná an ghrian, do chonnac-sa seal im' ghaobhar</span>
<lb n="179"/><span>d'fhág mé anois gan bhrígh a's dá chéad eile mac ríogh.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Minerbha as ainm do mhnaoi do leag go mór mo chroidhe</span>
<lb n="182"/><span>Bainríoghan í 'san Armenia do rug bara sgaoilte léithe."</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Annsin do rádh an bhean chaoin "Is maith do rabhadh go fíor</span>
<lb n="185"/><span>'S is deacair fós a ró-sgríobh 'ná chur i n-éifeacht dúinn síos.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Agus an bhainríoghan adeir tú is bean í nach bhfuil le faghbháil.</span>
<lb n="188"/><span>Gan mac tréan ríogh Gréig' do mharbhadh 'san ríoghacht 'na bhfuil.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>Agus ní raibh riamh 'san domhan fear seasaimh i gcomhrac ghéar</span>
<lb n="191"/><span>Le tréan-mhileadh mac ríogh Gréig' go ceann leath-uaire gan bhréag.</span>
<lb n="192"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="193"/><p><span>A's tá geasa ar an mbainríoghan féin gan fear do phósadh le n-a rae</span>
<lb n="194"/><span>acht an té bhéarfas chuiche ceann mhic áluinn ríogh Gréig'."</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="197"/><span>Annso do rádh Mac Ríogh Uladh.  "Níl</span>
<lb n="198"/><span>tábhacht annsin óir rachad-sa 'san chomhrac le</span>
<lb n="199"/><span>Mac Ríogh Gréige agus béidh a fhios againn</span>
<lb n="200"/><span>annsin créad é againn an gaisgeach as</span>
<lb n="201"/><span>fearr.  Annsin do labhair an bhainrioghan</span>
<lb n="202"/><span>agus is é adubhairt go raibh inghean ag an</span>
<lb n="203"/><span>rígh do badh athair do Bhilbhuadhach, óir is</span>
<lb n="204"/><span>é sin do badh ainm dó.  "Agus dá</span>
<lb n="205"/><span>bhfeicfeá-sa í do bhéitheá sásta léithe de</span>
<lb n="206"/><span>mhnáibh an domhain uile, óir is gile</span>
<lb n="207"/><span>dearga 'na gruaidh í na lúrubh an róis agus</span>
<lb n="208"/><span>annsin an tsneachtaibh trí n-a chéile agus níl</span>
<lb n="209"/><span>'san domhan a samhail eile de mhnaoi acht</span>
<lb n="210"/><span>Minerbha amháin agus 'is breághtha Minerbha</span>
<lb n="211"/><span>'ná í agus dá bhrígh, má's duine tusa go</span>
<lb n="212"/><span>dtaithneochadh an bhean-phrionnsa leat má tá</span>
<lb n="213"/><span>sé d'fhortún leat go dtiucfadh tú tar ais, is</span>
<lb n="214"/><span>duine mé do bhéarfas cabhair duit chum í do</span>
<lb n="215"/><span>bheith agat, agus" ar sí "tá culaidh airm agus</span>
<lb n="216"/><span>chruadh-chomhraic agam-sa dhuit as saidhbhre 's</span>
<lb n="217"/><span>as treise 'ná í" agus annsin do thug sí dhó an</span>
<lb n="218"/><span>chulaidh agus do chuir air í a's do ró-ghléas air</span>
<lb n="219"/><span>chum siubhail.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>Do ghluais an gaisgeach air agus níór stad</span>
<lb n="222"/><span>nó go ndeachaidh sé chum cathair na Gréige</span>
<lb n="223"/><span>agus an tan do tháinig sé chum na h-áite i n-a</span>
<lb n="224"/><span>raibh an cuaille comhraic do bhuail sé é agus do</span>
<lb n="225"/><span>leag sé fá thalamh é agus d'iarr comhrac.</span>
<lb n="226"/><span>Do chonnaic Mac Ríogh Gréige an gaisgeach agus</span>
<lb n="227"/><span>is é adubhairt "Tá duine éigin ag iarraidh</span>
<lb n="228"/><span>mo chinn-se agus is ró-dheacair dom cheannsa</span>
<lb n="229"/><span>teacht uatha go léir."  Annsin do shocruigh</span>
<lb n="230"/><span>sé air a chulaidh airm agus chruadh-chomhraic agus</span>
<lb n="231"/><span>do chuaidh chum Mic Ríogh Uladh agus</span>
<lb n="232"/><span>adubhairt leis.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="235"/><span>Is dearbh a ghaisgigh chréith gur maith do dhealbh ríogha</span>
<lb n="236"/><span>Le comhrac ró-thréan cé taoi seal le séan.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Mórdháil ghaisge na dtriath atá agam-sa do'n aicme riamh</span>
<lb n="239"/><span>Tar amhairin do'n leabhair mhaoin, is beith le breith na ríogh.</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="242"/><span>Annsin do rádh Mac Ríogh Uladh: "Is</span>
<lb n="243"/><span>dearbh, a ghaisgigh, nach bréag do mholadh má's</span>
<lb n="244"/><span>fíor agus d'éis sin ní fuláir go gcomhracfam</span>
<lb n="245"/><span>araon."  Annsin do rinne an dís ar a chéile</span>
<lb n="246"/><span>agus do thugadar comhrac tréan doi-ionnsaightheach</span>
<lb n="247"/><span>dá chéile ar feadh mórán aimsire agus</span>
<lb n="248"/><span>do rinneadar blóghanna dá sleaghannaibh agus</span>
<lb n="249"/><span>do chuireadar aoirde na sgamall iad agus</span>
<lb n="250"/><span>níor bh'fhios do'n bhuidhin do bhí ag amharc orra</span>
<lb n="251"/><span>cia aca do chlaoidhfeadh a chéile.  An tan do </span>
<lb n="252"/><span>bhíodar ar an aiste sin do bhí eagla mhór ar</span>
<lb n="253"/><span>rígh Gréige go mbadh threise do Mhac Ríogh</span>
<lb n="254"/><span>Uladh 'ná do Bhilbhuadhach.  Dá dhruim sin</span>
<lb n="255"/><span>do chuaidh Flotinda, inghean ríogh Gréige agus</span>
<lb n="256"/><span>do dhruid sí chum an ghaisgidh agus d'iarr sí</span>
<lb n="257"/><span>sosadh comhraic dá dearbhráthair agus is é</span>
<lb n="258"/><span>adubhairt an tan do chonnaic an bhean áluinn</span>
<lb n="259"/><span>go dtiubhradh sé athchuinge badh mhó 'ná sin dí</span>
<lb n="260"/><span>agus annsin do stad ó chomhrac an ghaisgigh</span>
<lb n="261"/><span>agus le h-amharc na mná ríoghna so do thuit</span>
<lb n="262"/><span>Mac Ríogh Uladh i searc 's i síor-ghrádh léithe.</span>
<lb n="263"/><span>I gcionn aimsire dhóibh do thugadar an maoidheamh</span>
<lb n="264"/><span>céadna comhraic agus do thuit an</span>
<lb n="265"/><span>dís gaisgeach le n-a chéile ar an áit sin ar</span>
<lb n="266"/><span>easbaidh meabhrach d'éis an chomhraic sin,</span>
<lb n="267"/><span>agus is é céad duine d'éirigh Mac Ríogh</span>
<lb n="268"/><span>Uladh agus is é adubhairt nuair nár bhain sé an</span>
<lb n="269"/><span>ceann 'na sheasamh dhe nach mbainfeadh sé 'na</span>
<lb n="270"/><span>luighe dhe é.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>Annsin d'éis iad a bheith ag tuargain a</span>
<lb n="273"/><span>chéile agus an gaisgeach do thuitim le Mac</span>
<lb n="274"/><span>Ríogh Uladh do ghluais air agus níor stad sé</span>
<lb n="275"/><span>nó go dtáinig sé mar a raibh bainríohgan na</span>
<lb n="276"/><span>h-Antonia.  An tan do chonnaic bainríoghan</span>
<lb n="277"/><span>na h-Antónia Mac Ríogh Uladh ag teacht tar</span>
<lb n="278"/><span>ais beo do ghlac mian meanmna í dá thaoibh agus</span>
<lb n="279"/><span>do rith 'na choinne a's thug sí míle póg dó</span>
<lb n="280"/><span>a's d'fhiafruigh sí tuairisg an chatha dhe a's</span>
<lb n="281"/><span>d'innis dí mar d'fhág sé i reachtaibh báis gan</span>
<lb n="282"/><span>mheabhair é agus mar an gcéadna, mar do chonnaic</span>
<lb n="283"/><span>sé an bhainríoghan mná agus de'n mhórthaithneamh</span>
<lb n="284"/><span>thug sé dhi.  Annsin do ró-fhiarfuigh</span>
<lb n="285"/><span>de an mbádh sé sásta léithe tar cheann</span>
<lb n="286"/><span>Mhinerbha dá mbéadh sí aige.  "Is dearbh go</span>
<lb n="287"/><span>mbéinn gan bhréag óir is í as áilne dá bhfuil</span>
<lb n="288"/><span>'san domhan mhór mar mheasaim."  Annsin do</span>
<lb n="289"/><span>labhair an bhainríoghan agus is é adubhairt</span>
<lb n="290"/><span>"Do-bhéarfad-sa comhairle dhuit chum do mhaitheasa</span>
<lb n="291"/><span>'san tslighe sin, mar atá, fanamhaint ins an</span>
<lb n="292"/><span>chúirt seo agus déanfad-sa slighe ar an mbainríoghan</span>
<lb n="293"/><span>d'fhaghbháil duit agus a beith agat-sa 'na</span>
<lb n="294"/><span>mnaoi agus 'na bainchéile."  Annsin do rádh an</span>
<lb n="295"/><span>gaisgeach "Fanfad ar an gcunntas sin"</span>
<lb n="296"/><span>agus do bhí lán-tsásta le n-a tairsgin agus</span>
<lb n="297"/><span>le n-a rabhadh.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Do bhí an bhainríoghan lán de imshníomh i</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="300"/><p><span>dtaobh a geallamhna nó gur chuir sí fios ar</span>
<lb n="301"/><span>mháighistir gárdnóra do bhí ag rígh Gréige</span>
<lb n="302"/><span>dár bh'ainm Sinduilian agus do tháinig do'n bhainríoghan</span>
<lb n="303"/><span>dá cúirt agus do chuir míle fáilte roimhe</span>
<lb n="304"/><span>agus do rinne mórán de agus annsin d'fhiafruigh</span>
<lb n="305"/><span>sí de an nglacfadh sé gárdnoir óg agus mórán</span>
<lb n="306"/><span>óir mar thuarastal agus mar luach-saothair.</span>
<lb n="307"/><span>Annsin do labhair Sinduilian agus is é</span>
<lb n="308"/><span>adubhairt go nglacfadh sé é agus fáilte</span>
<lb n="309"/><span>"gan nidh 'san domhan acht do bhuidheacas</span>
<lb n="310"/><span>agus do cháirdeas."  Annsin do thug an</span>
<lb n="311"/><span>bhainríoghan dornán de dhearg-ór do'n ghárdnóir</span>
<lb n="312"/><span>agus do Mhac Ríogh Uladh a's is é adubhairt</span>
<lb n="313"/><span>leis "Ní fuláir duit a rádh gur mac duit</span>
<lb n="314"/><span>féin é seo do bhí dá fhoghluimm i dtriúchaibh eile</span>
<lb n="315"/><span>agus baist d'ainm féin air agus leig dom a fhéachaint</span>
<lb n="316"/><span>go minic."  Do chuir Mac Ríogh Uladh culaidh</span>
<lb n="317"/><span>ghárdnóra air agus d'imthigh le gárdnóir ríogh</span>
<lb n="318"/><span>Gréige mar a raibh sé lá agus bliadhain.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>An tan d'imthigh Mac Ríogh Uladh ó Bhilbhuadhach</span>
<lb n="321"/><span>agus d'fhág gan mheabhair é, an tan</span>
<lb n="322"/><span>do mhúsgail Mac Ríogh Gréige agus nach bhfuair</span>
<lb n="323"/><span>sé an gaisgeach chum feirge do ró-agairt air</span>
<lb n="324"/><span>do ghlac sé liaghan mhór agus ní stadfadh sé i</span>
<lb n="325"/><span>n-aon ionad 'san domhan nó go bhfuigheadh sé</span>
<lb n="326"/><span>amach an té do bhí 'san gcomhrac leis agus dá</span>
<lb n="327"/><span>dhruim sin do chuaidh sé do bhaile agus d'innis</span>
<lb n="328"/><span>do'n rígh go rachadh sé ar lorg an ghaisgigh</span>
<lb n="329"/><span>"d'fhág ins na crothaibh seo mé" agus go</span>
<lb n="330"/><span>ndéanfadh é d'argaint ar a chnáimh.  Do bhí</span>
<lb n="331"/><span>an rígh lán de bhuaidhirt agus d'adchumha dá thaobh</span>
<lb n="332"/><span>sin agus níor mhaith leis Bilbhuadhach d'fhágbháil na</span>
<lb n="333"/><span>ríoghachta agus is é adubhairt leis.  "A mhic,</span>
<lb n="334"/><span>ná corruigh-se ar chor 'san domhan óir ní</span>
<lb n="335"/><span>duine saoghalta é acht Mars nó ceann des</span>
<lb n="336"/><span>na deithibh, óir ní raibh sé ar chumas d'aoin-neach</span>
<lb n="337"/><span>'san domhan tusa d'fhágbháil ins na</span>
<lb n="338"/><span>riochtaibh sin acht iad siúd dá dhéanamh agus ná</span>
<lb n="339"/><span>fág-se an ríoghacht i dtaoibh duine ar an</span>
<lb n="340"/><span>domhan ó'd bhuidhin féin."  Annsin do labhair</span>
<lb n="341"/><span>Bilbhuadhach agus do chuir sé druim le stad</span>
<lb n="342"/><span>i n-aon ionad 'san domhan nó go bhfuigheadh</span>
<lb n="343"/><span>sé amach an té do bhí i gcomhrac leis, agus</span>
<lb n="344"/><span>air sin do ghluais sé air a's níor stad sé trí</span>
<lb n="345"/><span>thíorthaibh nó go ndeachaidh go h-Armenia.</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>An tan do chuaidh Sinduilian mór go</span>
<lb n="348"/><span>cathair na Gréige do ró-innis do'n rígh gach</span>
<lb n="349"/><span>nídh dár imthigh air agus mar do thug sé a mhac</span>
<lb n="350"/><span>leis do bhí ag foghlaim i gcríochaibh eile agus mar</span>
<lb n="351"/><span>a bhí sé ar ghárdnóiríbh maithe an domhain.</span>
<lb n="352"/><span>Annsin do labhair an rígh agus is é adubhairt</span>
<lb n="353"/><span>"Is mór mo ghábhadh leis sin anois óir is</span>
<lb n="354"/><span>iomdha crann agam-sa le cur anois agus</span>
<lb n="355"/><span>ubhall-ghort le déanamh agus rachad féin ag</span>
<lb n="356"/><span>amharc air i mbárach."  An tan d'éirigh an</span>
<lb n="357"/><span>lá i mbárach ar an rígh do chuir sé lucht oibre</span>
<lb n="358"/><span>ag déanamh na n-ubhall-ghort agus do chuaidh</span>
<lb n="359"/><span>an gárdnóir óg 'san obair agus do rinne sé</span>
<lb n="360"/><span>seacht n-oiread le n-a raibh de ghárdnóiríbh</span>
<lb n="361"/><span>'san ubhall-ghort do réir mar do mhúinigh an</span>
<lb n="362"/><span>gárdnóir críonna dhóibh uile é.  Ní raibh aoin-neach</span>
<lb n="363"/><span>'san domhan go léir badh threise cuisleanna</span>
<lb n="364"/><span>'ná é agus dá dhruim sin is eadh do rinneadh</span>
<lb n="365"/><span>an mhór-obair do rinne an gárdnóir.</span>
<lb n="366"/><span>Do bhí an rígh lán-tsásta an tan do chonnaic</span>
<lb n="367"/><span>an mhór-obair do rinne an gárdnóir óg agus</span>
<lb n="368"/><span>is é adubhairt an rígh gur mór an iongnadh</span>
<lb n="369"/><span>leis a rádh go raibh chomh breágh de mhac ag</span>
<lb n="370"/><span>an ngárdnóir agus is é adubhairt go dtiubhradh</span>
<lb n="371"/><span>Sinduilian óg mar ainm air go mbéadh</span>
<lb n="372"/><span>sé lán de chion air go deo.</span></p>
<lb n="373"/>
<lb n="374"/><p><span>Do bhí an gárdnóir óg so seal dá aimsir</span>
<lb n="375"/><span>ag móir-chion ag rígh Gréige nó go dtáinig</span>
<lb n="376"/><span>gaisgeach do'n ríoghacht agus do chuir sé</span>
<lb n="377"/><span>fógairt iomrasgála ar fuaid na ríoghachta</span>
<lb n="378"/><span>agus muna dtiucfadh leis gaisgeach do</span>
<lb n="379"/><span>theacht chuige go ndéanfadh sé báire agus buadh</span>
<lb n="380"/><span>agus áird-chíos do bheith aige ar an nGréig go</span>
<lb n="381"/><span>dtí lá an bhrátha.  An tan do chuaidh tuairisg</span>
<lb n="382"/><span>an mhór-ghaisgigh seo tré ríoghacht na Gréige</span>
<lb n="383"/><span>do bhí an rígh lán de dhólás d'eagla nach</span>
<lb n="384"/><span>bhfuigheadh sé fear do rachadh ag iomrasgáil</span>
<lb n="385"/><span>leis an ngaisgeach agus an tan do chonnaic</span>
<lb n="386"/><span>inghean an ríogh é 'san cheist sin is é adubhairt</span>
<lb n="387"/><span>"A athair ghrádhaigh, is dearbh go ró-thuigthear</span>
<lb n="388"/><span>dom go bhfuil neart mór ins an ngárdnóir</span>
<lb n="389"/><span>óg agus dá bhrígh, is cóir iarraidh air dul 'san</span>
<lb n="390"/><span>iomrasgáil sin.  Do labhair an rígh agus is é</span>
<lb n="391"/><span>adubhairt go mbadh chóir dí-se dul agus</span>
<lb n="392"/><span>briathra milse do chanadh leis an ngárdnóir</span>
<lb n="393"/><span>agus a fhaghbháil uaidh dul ins an iomrasgáil sin</span>
<lb n="394"/><span>agus dualgais móra do dhéanamh nó do ghealladh</span>
<lb n="395"/><span>dhó dá thaoibh.</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>Do ró-ghluais an bhain-phrionnsa agus níor stad</span>
<lb n="398"/><span>nó go ndeachaidh mar a raibh an gárdnóir óg</span>
<lb n="399"/><span>agus is é adubhairt.  "Go mbeannuighthear dhuit,</span>
<lb n="400"/><span>a óig-fhir, "do rádh an ríoghan," agus atá</span>
<lb n="401"/><span>athchuinge agam le h-iarraidh ort má thugann</span>
<lb n="402"/><span>tú dhom í."  Annsin do labhair an gárdnóir</span>
<lb n="403"/><span>óg agus d'fhreagair an beannachadh agus do chuir</span>
<lb n="404"/><span>míle fáilte roimpe agus adubhairt nach raibh aon</span>
<lb n="405"/><span>nídh 'san domhan do bhí i gcumas do féin nach</span>
<lb n="406"/><span>mbéadh sé le faghbháil aici-se acht a</span>
<lb n="407"/><span>ainmniughadh chum a bháis.  Annsin do labhair</span>
<lb n="408"/><span>an ríoghan agus is é adubhairt gurab é</span>
<lb n="409"/><span>athchuinge do bhí acie d'iarraidh air dul ag</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="410"/><p><span>iomrasgáil le laoch do tháinig do'n Ghréig agus</span>
<lb n="411"/><span>go bhfuigheadh sé seoide móra dá thaoibh.</span>
<lb n="412"/><span>Annso do rádh an gárdnóir óg "Rachad-sa</span>
<lb n="413"/><span>ann ar uair an mheadhóin lae indiu agus</span>
<lb n="414"/><span>do-bhéarfad craobh an lae liom."  Annsin</span>
<lb n="415"/><span>do ghluais an bhainríoghan uirre agus do chuaidh</span>
<lb n="416"/><span>chum an ríogh agus d'innis dó go rachadh</span>
<lb n="417"/><span>an gárdnóir óg 'san iomrasgáil.  Do bhí</span>
<lb n="418"/><span>meidhir mhór ar an rígh dá thaoibh sin agus do</span>
<lb n="419"/><span>chuir sé an tan sin sgéala ar fuaid na</span>
<lb n="420"/><span>cathrach go raibh gaisgeach le faghbháil do </span>
<lb n="421"/><span>dhéanfadh an iomrasgáil do chur ar aghaidh.</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>Do ró-ghluais sé air agus an gárdnóir agus</span>
<lb n="424"/><span>níor stad sé nó go ndeachaidh mar a raibh an</span>
<lb n="425"/><span>gaisgeach agus d'fhógair sé comhlann iomrasgála</span>
<lb n="426"/><span>ar an ngaisgeach.  D'fhreagair seisean nach</span>
<lb n="427"/><span>rachadh le sglábhuidhe ar an domhan "óir badh</span>
<lb n="428"/><span>scorn liom é."  Adubhairt an gárdnóir nach</span>
<lb n="429"/><span>gcuirfeadh rígh Gréige aon duine eile 'san</span>
<lb n="430"/><span>iomrasgáil leis acht é féin," de bhrígh nach</span>
<lb n="431"/><span>dtiubhradh sé de thoradh air é."  Do ghlac an</span>
<lb n="432"/><span>gaisgeach fearg mhór dá dhruim sin agus do </span>
<lb n="433"/><span>rug sé ar an ngárdnóir agus do mheas sé</span>
<lb n="434"/><span>go gcaithfeadh sé seacht léig uaidh an</span>
<lb n="435"/><span>gárdnóir agus an chéad ghreim do rug an</span>
<lb n="436"/><span>gárdnóir air do chaith thairis é mar gur bhris</span>
<lb n="437"/><span>an crios ceangail agus d'fhág annsin é.</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>An tan do rinne an gníomh so ní dhearna</span>
<lb n="440"/><span>maoidheamh ná áthas de a's do chuaidh chum a</span>
<lb n="441"/><span>oibre.  An tan do chuala an rígh an nídh seo</span>
<lb n="442"/><span>do thug sé go leor seoide uaisle, saidhbhre</span>
<lb n="443"/><span>do'n ghárdnóir óg agus do rinne réim mhór</span>
<lb n="444"/><span>do thabhairt dó.</span></p>
<lb n="445"/>
<lb n="446"/><p><span>Mar an gcéadna, do bhí mórán de</span>
<lb n="447"/><span>mhnáibh ríogha 'san chúirt seo ríogh na</span>
<lb n="448"/><span>Gréige mar is soiléir annso, Grian Gheal</span>
<lb n="449"/><span>inghean ríogh na Frainnce, Auróra inghean ríogh</span>
<lb n="450"/><span>na Spáinne, Bheróna inghean ríogh Sacsan,</span>
<lb n="451"/><span>Climene inghean riogh na bhFear mborb agus</span>
<lb n="452"/><span>Floitinda inghean ríogh Gréige agus mórán eile</span>
<lb n="453"/><span>de mhnáibh áilne dá ndeachaidh a dtuairisg</span>
<lb n="454"/><span>fá'n domhan.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Do chuaidh ainm na mbain-phrionnsaidhe tré</span>
<lb n="457"/><span>trí rannaibh an domhain agus mar an</span>
<lb n="458"/><span>gcéadna, do chuala Mac Ríogh Lochlann táisg</span>
<lb n="459"/><span>agus tuairisg na n-ingheanach so agus dá dhruim sin</span>
<lb n="460"/><span>do bhailigh sé mórán de laochaibh Lochlann</span>
<lb n="461"/><span>agus do chuadar ar muir agus níor stadadh</span>
<lb n="462"/><span>leo tré dhrom láir na dílinne agus tré dhún</span>
<lb n="463"/><span>gach daingin chuain nó go dtángadar go</span>
<lb n="464"/><span>ríoghacht na Gréige agus an tan do thángadar</span>
<lb n="465"/><span>i dtír do shroich a dtáisg tríd an</span>
<lb n="466"/><span>ríoghacht agus is é seo ainm na laoch do </span>
<lb n="467"/><span>tháinig le Mac Ríogh Lochlann: Ambroc</span>
<lb n="468"/><span>láidir Mac Ríogh Loclann é féin, Céadach</span>
<lb n="469"/><span>curanta, Ballar bolg-lom, Cúildheach mac</span>
<lb n="470"/><span>Diudáin, Trustrum aon fhir agus mórán eile</span>
<lb n="471"/><span>nach bhfuil ainmnighthe annso do bhí le laochas</span>
<lb n="472"/><span>agus le gaisge.  D'fhógradar cath ar rígh</span>
<lb n="473"/><span>Gréige i ndóigh inghine agus do chuala an</span>
<lb n="474"/><span>rígh sin agus do bhí lán d'adchumha dá thaoibh</span>
<lb n="475"/><span>mar nach raibh Bilbhuadhach ag an mbaile ar</span>
<lb n="476"/><span>chor nach raibh fios aige créad é an nídh badh</span>
<lb n="477"/><span>chóir dó do dhéanamh nó go dtáinig an ríoghan</span>
<lb n="478"/><span>óg agus go ndubhairt go rachadh chum</span>
<lb n="479"/><span>Sinduilian óig.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>Do chuaidh Flaitinda inghean ríogh Gréige,</span>
<lb n="482"/><span>chum an ghárdnóra óig agus d'athchair aon</span>
<lb n="483"/><span>athchuinge amháin air agus is é adubhairt dá</span>
<lb n="484"/><span>dtiucfadh leis comhrac aon lae amháin do</span>
<lb n="485"/><span>ró-thabhairt do na gaisgighibh sin a tháinig agus</span>
<lb n="486"/><span>a cosnamh nach raibh nídh i ríoghacht na Gréige</span>
<lb n="487"/><span>nach mbéadh ar a chor do shíor.  Annsin do</span>
<lb n="488"/><span>labhair an gaisgeach agus is é adubhairt dá</span>
<lb n="489"/><span>mbéadh a focal-sa a's lámh leis sin aige féin</span>
<lb n="490"/><span>go ndéanfadh sé féin an cath do chur ar</span>
<lb n="491"/><span>aghaidh chomh tréan a's do tugadh 'san ríoghacht</span>
<lb n="492"/><span>so riamh é.  Adubhairt an ríoghan go</span>
<lb n="493"/><span>dtiubhradh sí a focal dó le gach nídh dár</span>
<lb n="494"/><span>gheall.  Annsin do labhair an gárdnóir agus</span>
<lb n="495"/><span>is é adubairt nár bhfuláir sos nó síothcháin</span>
<lb n="496"/><span>d'fhaghbháil ó na gaisgighibh ar feadh dá lá nó</span>
<lb n="497"/><span>trí agus go mbéadh sé féin ullamh an</span>
<lb n="498"/><span>tríomhadh lá ar uair an mheadhóin lae.  Air</span>
<lb n="499"/><span>sin do chuir an ríoghan fios chum na laoich ar</span>
<lb n="500"/><span>shos trí lá agus do fuair a's do ghluais an</span>
<lb n="501"/><span>gárdnóir air.</span></p>
<lb n="502"/>
<lb n="503"/><p><span>Do ghluais an gaisgeach so Mac Ríogh Uladh</span>
<lb n="504"/><span>.i. an gárdnóir óg agus níor stad nó go</span>
<lb n="505"/><span>ndeachaidh mar a raibh bainríoghan na h-Antónia</span>
<lb n="506"/><span>agus an tan do tháinig sé chum na</span>
<lb n="507"/><span>cúirte do cuireadh míle fáilte roimhe agus</span>
<lb n="508"/><span>d'fhiosruigheadar de créad iad na sgéalta</span>
<lb n="509"/><span>do bhí aige ó'n mbainríoghan óig.  Annso do</span>
<lb n="510"/><span>labhair an gaisgeach agus d'innis dí gach gníomh</span>
<lb n="511"/><span>dá ndearna sé dí 'san nGréig agus de gach</span>
<lb n="512"/><span>geallamhain dá raibh aige uirre agus de gach</span>
<lb n="513"/><span>gníomh dá raibh d'fhiachaibh air a dhéanamh agus de</span>
<lb n="514"/><span>na laochaibh do bhí i n-a choinne.  Annsin do</span>
<lb n="515"/><span>labhair an bhainríoghan agus is é adubhairt go</span>
<lb n="516"/><span>dtiubhradh sí féin neithe dhó chum dul 'san</span>
<lb n="517"/><span>chomhrac.  Annsin do chuaidh an bhainrioghan</span>
<lb n="518"/><span>chum a seomra agus do thug sí léithe claidheamh</span>
<lb n="519"/><span>breágh, buadhach agus do thug dó é agus</span>
<lb n="520"/><span>adubhairt "an fhaid do bhéas an claidheamh</span>
<lb n="521"/><span>sin id' láimh tá sé de gheasaibh aige go</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="522"/><p><span>dtaisbeánann tú trí céad uair nídh as</span>
<lb n="523"/><span>breághtha 'ná an ghrian" agus annsin do thug</span>
<lb n="524"/><span>sí chuige clogad agus sgiath agus lúithreach</span>
<lb n="525"/><span>agus sleagh a's do chuir air iad go léir 'san</span>
<lb n="526"/><span>iomshláine agus annsin do thug sí each chuige</span>
<lb n="527"/><span>agus an culaidh do b'fhearr do bhí riamh.</span>
<lb n="528"/><span>Agus an tan do thug sí iad soin dó is é</span>
<lb n="529"/><span>adubhairt nach raibh 'san domhan cúngcas do</span>
<lb n="530"/><span>dhéanamh air "agus is de na seacht neithibh do </span>
<lb n="531"/><span>bhí de sheoidibh an domhain an t-each sin</span>
<lb n="532"/><span>agat-sa agus is é as ainm dí Buadh le gach</span>
<lb n="533"/><span>rígh agus is luaithe í 'ná an ghaoith."  Do labhair</span>
<lb n="534"/><span>an gaisgeach annso agus do thug sé míle</span>
<lb n="535"/><span>buidheachas leis an mbainríoghan i dtaoibh gach</span>
<lb n="536"/><span>maitheasa dá ndearna dó agus i dtaoibh gach</span>
<lb n="537"/><span>mór-thabhartais dá dtug dó.  Annsin do</span>
<lb n="538"/><span>labhair an ríoghan mná agus adubhairt go</span>
<lb n="539"/><span>gcuirfeadh sí a beirt clainne timcheall air</span>
<lb n="540"/><span>an lá do rachadh 'san chath agus dá dhruim sin</span>
<lb n="541"/><span>do chuir sí culaidh airm agus chruadh-chomhraic dá</span>
<lb n="542"/><span>dhéanamh dóibh agus do chuir sí eachra ciar-dhubh</span>
<lb n="543"/><span>dá ngléasadh dhóibh agus an lá do bhí seisean</span>
<lb n="544"/><span>chum dul 'san chomhrac do chuir sí na h-eich</span>
<lb n="545"/><span>dá ngléasadh agus do chuir sí mórán laoch ag</span>
<lb n="546"/><span>feitheamh orra agus do cheileabhradar uile</span>
<lb n="547"/><span>annsin do'n bhainríoghan agus dá teaghlach.</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>Do ghlacadar an bhuidhean so do bhí ag dul</span>
<lb n="550"/><span>le Mac Ríogh Uladh a n-airm agus níor stadadar</span>
<lb n="551"/><span>nó go ndeachaidh siad láimh le cathair na</span>
<lb n="552"/><span>Gréige.  An tan do bhíodar ag déanamh ar</span>
<lb n="553"/><span>an oireachtas ní thug aon duine de'n dá</span>
<lb n="554"/><span>thaoibh aithne orra agus dá dhruim sin do mheas</span>
<lb n="555"/><span>inghean ríogh Gréige gur teicheadh do rinne an</span>
<lb n="556"/><span>gárdnóir agus gur dream eile de'n námhaid</span>
<lb n="557"/><span>iad a bhí ag teacht.  Níor chian d'inghin an</span>
<lb n="558"/><span>tan do chonnaic sí an gaisgeach ag tarraing</span>
<lb n="559"/><span>a chlaidhimh agus ag daingniughadh sgéithe go</span>
<lb n="560"/><span>ndubhairt an laoi.</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="563"/><span>Ní sglábhuidhe thú i gcroith, acht mac ríogh nó áird-triaith,</span>
<lb n="564"/><span>Is dearbh mo chroidhe gur leat, a óig-fhir chaoin nár mheath.</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="567"/><span>Annsin do rinne Mac Ríogh Uladh agus</span>
<lb n="568"/><span>Mac cródha Ríogh Lochlann ar a chéile agus</span>
<lb n="569"/><span>do thug na catha cruadha gáibhtheacha dá</span>
<lb n="570"/><span>chéile.  Do bhí de thréine an chatha go</span>
<lb n="571"/><span>gcuiridís le dian dásacht na mbuillidhe</span>
<lb n="572"/><span>gur bhriseadar a sleghanna ionnas go</span>
<lb n="573"/><span>sgeinnidís nídh badh aoirde 'ná na</span>
<lb n="574"/><span>sgamaill.  Do bhí mór-bhuidhean na Gréige</span>
<lb n="575"/><span>agus gach buidhean eile ag amharc ar an ndís</span>
<lb n="576"/><span>gaisgeach agus níor bh'fhios dóibh cia aca do</span>
<lb n="577"/><span>bhuaidhfeadh.  Do bhíodar ag tuairgin a chéile</span>
<lb n="578"/><span>ar suim gan áireamh aimsire agus do b'é</span>
<lb n="579"/><span>críoch an chomhraic go raibh Mac Ríogh Lochlann</span>
<lb n="580"/><span>dá chlaoidheadh go dtáinig a laochra uile ag</span>
<lb n="581"/><span>congnamh dhó.  An tan do chonnaic Mac Ríogh</span>
<lb n="582"/><span>Uladh na laochra sin uile 'na thimcheall do bhí sé</span>
<lb n="583"/><span>chomh fíochmhar le leomhan agus chomh feargach</span>
<lb n="584"/><span>le seabhac ar chor go dtug sé a leithéid sin de</span>
<lb n="585"/><span>sgannradh le n-a chlaidheamh nár fhág sé laoch</span>
<lb n="586"/><span>ná gaisgeach díobh uile gan treasgairt ar an</span>
<lb n="587"/><span>láthair sin.</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>Do ghlac luathgháir mhór maithe Gréige le</span>
<lb n="590"/><span>chéile an tan do rinne an gárdnóir an</span>
<lb n="591"/><span>marbhughadh sin agus do tuigeadh dhóibh uile</span>
<lb n="592"/><span>nach 'na ghárdnóir budh chóir dó do bheith.</span>
<lb n="593"/><span>Agus an tan do rinne sé an marbhughadh sin</span>
<lb n="594"/><span>do bhain de a chlogad, a sgiath 's a lúithreach</span>
<lb n="595"/><span>agus do chuir sé air a chlaidheamh áir do bhí lánbhuadhach</span>
<lb n="596"/><span>agus do tuigeadh dhóibh uile gurab</span>
<lb n="597"/><span>é fear badh bhreághtha dár mhair a's d'fhan 'san</span>
<lb n="598"/><span>chúirt ó ghárdnóireacht do shíor.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>Do bhí mac Ríogh Uladh i gcion agus i meas</span>
<lb n="601"/><span>go mór 'san ríoghacht sin na Gréige seal</span>
<lb n="602"/><span>agus an bhainríoghan óg lán de shearc agus de</span>
<lb n="603"/><span>shíor-ghrádh dó.  Do bhíodar mar sin agus é ar</span>
<lb n="604"/><span>aon bhiadh agus ar aon digh le rígh Gréige nó go</span>
<lb n="605"/><span>dtáinig Mac calma Ríogh na h-Iorruadh agus a</span>
<lb n="606"/><span>bhuidhean go cathair na Gréige agus ní túisge</span>
<lb n="607"/><span>do thángadar 'ná d'fhógradar cath ar an</span>
<lb n="608"/><span>nGréig i ndóigh na mná ríoghna agus is é seo</span>
<lb n="609"/><span>ainmneacha na ngrian-ghaisgeach do tháinig</span>
<lb n="610"/><span>leis chum comhartha agus chum cúngcais .i. Breac</span>
<lb n="611"/><span>Deibgineach mac ríogh na bhfear ngorm.  Fear</span>
<lb n="612"/><span>Dearugáin mac ríogh na bhfear mbolg.</span>
<lb n="613"/><span>Dobair breágh-Luirginneach Mac Cailidhe agus</span>
<lb n="614"/><span>mórán eile laoch.  Do ró-chuala Mac Ríogh</span>
<lb n="615"/><span>Uladh an mhór-bhuidhean so do theacht agus</span>
<lb n="616"/><span>air sin d'ullmhuigh é féin chum dul ag</span>
<lb n="617"/><span>comhrac leo.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>Annsin do chuireadar na gaisgigh iad féin</span>
<lb n="620"/><span>i n-órdughadh catha agus an tan do chonnaic</span>
<lb n="621"/><span>an gaisgeach sin do rinne sé féin orra agus</span>
<lb n="622"/><span>an tan do tháinig sé amach chum na h-áite do</span>
<lb n="623"/><span>tharraing sé amach a chlaidheamh agus do shocruigh</span>
<lb n="624"/><span>sé a sgiath a's do rinne ar áird-cheann na</span>
<lb n="625"/><span>ngaisgeach a's do thugadar maidhm chruaidh</span>
<lb n="626"/><span>churanta dá chéile ar feadh trí lá agus trí</span>
<lb n="627"/><span>n-oidhche gan cheol, gan chodhladh, gan suan</span>
<lb n="628"/><span>agus annsin do rinne an ríoghan an laoi seo</span>
<lb n="629"/><span>shíos:</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="632"/><span>A ghaisgigh áluinn na ndian-ghníomh, is doilbh</span>
<lb n="633"/><span>liom do bheag bhuidhean</span>
<lb n="634"/><span>Ag caismirt id' bhrollach gheal mhín, a fhir</span>
<lb n="635"/><span>chródha churanta chaoin.</span>
<lb n="636"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="637"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="638"/><span>An tan do bhí na trí laethe ró-chaithte do </span>
<lb n="639"/><span>bhí lúithreacha na ngaisgeach briste raobtha</span>
<lb n="640"/><span>agus an tan do bhíodar ar an aiste sin do</span>
<lb n="641"/><span>chuir Mac Ríogh Uladh crot feirge air agus níl</span>
<lb n="642"/><span>aon bhuille dá mbuaileadh sé nach gcuireadh</span>
<lb n="643"/><span>sé seacht spáis i ndiaidh a gcúl iad nó gur</span>
<lb n="644"/><span>thionntuigh sé a súile 'na gceann ar chor nár</span>
<lb n="645"/><span>fhág sé duine beo dhíobh uile.   Annsin adubhairt</span>
<lb n="646"/><span>rígh Gréige an laoi seo shíos do'n ghaisgeach:</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="649"/><span>A Heclóir as calma gníomh is dearbh gur tú do shíor,</span>
<lb n="650"/><span>Fear cosnaimh a ndian-chríoch, ag treasgairt na ndearg-námhad gach lá</span>
<lb n="651"/><span>Is dearbh gur tréan-mhac ríogh an laoch as áilne gníomh,</span>
<lb n="652"/><span>Sampson seang na n-each groidhe a's treánmhíleadh na gcath ngéar.</span></p>
<lb n="653"/>
<lb n="654"/><p><span>Ní bhfuil mac ríogh fán ngréin ná gaisgeach teann gan bhéim</span>
<lb n="655"/><span>Nach bhfuil fear claidhimh dó i nGréig, óglaoch cródha na n-arm ngéar.</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>Is de na déithibh adhartha, gan bhréag is gean na mban</span>
<lb n="658"/><span>Ar feadh an domhain go beacht, an seal bhéas rígh le n-a racht.</span></p>
<lb n="659"/>
<lb n="660"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="661"/><span>An dan do bhí an marbhughadh so déanta do chuaidh</span>
<lb n="662"/><span>Mac Rígh Uladh go cathair na Gréige</span>
<lb n="663"/><span>agus do fáiltigheadh roimhe agus mórán tabhartas</span>
<lb n="664"/><span>do tugadh dó an tan sin.  Do bhí sé i</span>
<lb n="665"/><span>gcion mhór éagmhaiseach ag saoithibh na</span>
<lb n="666"/><span>Gréige i dtaoibh a ghaisge agus a bhreághthachta</span>
<lb n="667"/><span>óir ní raibh sé 'san domhan ar aon taobh</span>
<lb n="668"/><span>fear do b'áilne 'ná é agus badh chaoinbhriathraighe.</span></p>
<lb n="669"/>
<lb n="670"/><p><span>Do bhí Mac Ríogh Uladh an tan sin i gcion</span>
<lb n="671"/><span>mhór i gcathair na Gréige agus lá de sna</span>
<lb n="672"/><span>laetheantaibh do chuir an rígh fios air agus</span>
<lb n="673"/><span>is é adubhairt.  "A ghaisgigh chródha, innis</span>
<lb n="674"/><span>dom créad é an ríoghacht i n-ar chóir dhuit</span>
<lb n="675"/><span>bheith agus créad iad do dhaoine gan bhréag.</span>
<lb n="676"/><span>Annsin do labhair Mac Ríogh Uladh agus is</span>
<lb n="677"/><span>é adubhairt nach raibh a fhios aige cérbh é a</span>
<lb n="678"/><span>athair ná a mháthair ó thús riamh agus gur</span>
<lb n="679"/><span>'n-a sheirbhíseach do Rígh Uladh do bhí sé nó go</span>
<lb n="680"/><span>ndearnadh taisbeánadh dhó dul agus cúngcas</span>
<lb n="681"/><span>do dhéanamh ar an mbainríoghan mná so</span>
<lb n="682"/><span>"agus gur mac ríoghamhail mé agus go</span>
<lb n="683"/><span>dtiucfadh liom cúngcas do dhéanamh uirre agus</span>
<lb n="684"/><span>dá dhruim sin níor stadadh liom nó go</span>
<lb n="685"/><span>dtáinig do'n ríoghacht so mar a dtugas na</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="686"/><p><span>catha so agus sin é críoch mo sgéil."  Annsin</span>
<lb n="687"/><span>do bhí an rígh lán-tsásta le gach nídh dá</span>
<lb n="688"/><span>gcuala ó'n ngaisgeach agus do bhí lán</span>
<lb n="689"/><span>d'adchumha nach raibh sé siúrálta é do bheith ó</span>
<lb n="690"/><span>fhuil ríoghamhail óir dá mbeádh, do bhéarfadh</span>
<lb n="691"/><span>sé a inghean dó mar chéile, do bhí sé i gcion</span>
<lb n="692"/><span>chomh mór sin.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>An tan do bhí sé 'san mhóir-chion so i</span>
<lb n="695"/><span>gcathair na Gréige do thug sé aire ró-mhór</span>
<lb n="696"/><span>do'n inghin agus do thug sise an aire</span>
<lb n="697"/><span>chéadna dhó ar chor lá dá rabhadar 'sna</span>
<lb n="698"/><span>gáirdíníbh amuigh do chuaidh an gaisgeach i</span>
<lb n="699"/><span>n-uaigneas.  Do bhí sé seal mar sin nó go</span>
<lb n="700"/><span>raibh an bhean-phrionnsa ag gabháil thairis.</span>
<lb n="701"/><span>d'airigh sí eisean san áit i n-a raibh agus annsin</span>
<lb n="702"/><span>do rinne air agus is é adubhairt leis créad</span>
<lb n="703"/><span>é an mór-dhólás sin do bhí air.  Annsin do</span>
<lb n="704"/><span>labhair an gaisgeach agus is é adubhairt nach</span>
<lb n="705"/><span>raibh faghbháil leighis aige ar dhíoghbháil do bhí</span>
<lb n="706"/><span>dá déanamh ag neach mná air.  Annsin do</span>
<lb n="707"/><span>labhair an bhainríoghan agus is é adubhairt go</span>
<lb n="708"/><span>mbadh bhean gan chroidhe do dhéanfadh díoghbháil dó.</span>
<lb n="709"/><span>Annsin do labhair an gaisgeach a's</span>
<lb n="710"/><span>is é adubhairt gurab í an bhean a bhí g</span>
<lb n="711"/><span>déanamh a dhíoghbhála bean a bhí fá na cor agus</span>
<lb n="712"/><span>a smacht séin.  Annsin adubhairt an bhainphrionnsa</span>
<lb n="713"/><span>go gcuirfeadh sí d'fhiachaibh</span>
<lb n="714"/><span>uirre gan a dhíoghbháil do dhéanamh níos</span>
<lb n="715"/><span>sia.  Annsin do rádh an gaisgeach "Is fíor</span>
<lb n="716"/><span>gurab tusa, a bhain-phrionnsa, an té do leag</span>
<lb n="717"/><span>mo chroidhe a's d'fhág mé gan bhrígh"  Annso</span>
<lb n="718"/><span>labhair an ríoghan agus is é adubhairt nach</span>
<lb n="719"/><span>mbéadh sí féin cionntach i chomh mór sin de</span>
<lb n="720"/><span>ghníomh agus é do mhilleadh agus dá bhrígh sin nach</span>
<lb n="721"/><span>raibh aon nídh riaghalta ná onóireach nach</span>
<lb n="722"/><span>ndéanfadh chum a bheith dá réir.  Do thug an</span>
<lb n="723"/><span>gaisgeach míle mór-bhuidheachas léithe agus</span>
<lb n="724"/><span>annsin do dhaingneadar lámh agus focal le</span>
<lb n="725"/><span>chéile ar an láthair sin.</span></p>
<lb n="726"/>
<lb n="727"/><p><span>Annsin d'imthigh Mac Ríogh Uladh agus Inghean</span>
<lb n="728"/><span>Ríogh Gréige agus do ghluaiseadar chum</span>
<lb n="729"/><span>siubhail i dtosach na h-oidhche agus níor</span>
<lb n="730"/><span>stadadh leo nó go ndeachadar mar a raibh</span>
<lb n="731"/><span>bainríoghan na h-Antónia.  Ní túisge tháinig</span>
<lb n="732"/><span>siad chum na cúirte seo 'ná cuireadh na</span>
<lb n="733"/><span>mílte fáilte rómpa ar chor go ndearnathas</span>
<lb n="734"/><span>an oiread de'n bhainríoghan óig annso a's do b'fhéidir</span>
<lb n="735"/><span>do dhéanamh dí i n-aon ionad 'san</span>
<lb n="736"/><span>domhan.  Do bhíodar seal fada annso agus do</span>
<lb n="737"/><span>pósadh iad le lán-mheidhir mhóir acht ní aithristear</span>
<lb n="738"/><span>a n-imtheachta arís go dtáinig siad</span>
<lb n="739"/><span>tar n-ais go ríoghacht Uladh.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Eachtra Mhic Ríogh UIadh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Eachtra Mhic Ríogh UIadh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
