Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Gaodh_1903_01</note>
                         <note type="L">21</note>
                         <note type="B">1903</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Gaodh_1903_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Gaodhal</title><imprint><publisher>Nolan Bros</publisher><date>1903</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>"An Claidheamh Soluis"</span>
<lb n="2"/><span>agus An Gaodhal.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Tá ár g-cómhaimsireach, "An Claidheamh Soluis,"</span>
<lb n="5"/><span>an-dhian go léir ar An Gaodhal, agus is mear,</span>
<lb n="6"/><span>agus is eadhtrom-chroightheach a dhaorann se</span>
<lb n="7"/><span>sinn, gan puin n duadh i chuir ar féin chum na </span>
<lb n="8"/><span>cúise a thuigsint sul ar thug sé a bhreith nimhneach,</span>
<lb n="9"/><span>thuathalach.  Leigean sé ar go d-tuigeann sé gur mar </span>
<lb n="10"/><span>gheall ar nár' toghadh sinn ar an g-Coiste Gnóta is </span>
<lb n="11"/><span>eadh faoi n-deara dhúinn craobhsgaoileadh a dhéanamh</span>
<lb n="12"/><span>ar an achrann a chuir Connradh na Gaedhilge in America</span>
<lb n="13"/><span>faoi bhuan-tharcuisne.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>DO thugamar tuairisc ar chóimhthionól Philadelphia</span>
<lb n="16"/><span>ar an ádhbhar céadna go d-tugann Irisleabhair eile</span>
<lb n="17"/><span>tuairisc ar nídhthe in a g-cuirid siad suim.  Níor chuir-</span>
<lb n="18"/><span>eamar bréag ar aoinne, & níor chuireamar síos acht</span>
<lb n="19"/><span>corplár na fírinne, acht is sean-fhocal é go m-bíonn</span>
<lb n="20"/><span>an fhirinne searbh go minic.  Ní sinne do tharraing is-</span>
<lb n="21"/><span>theach san n-earráid so ainm aon duine atá i nÉirinn,</span>
<lb n="22"/><span>mar nách é Dochtúir Ó hIceadha féin a sháthaidh a cheann,</span>
<lb n="23"/><span>gan ghádh, gan ríochtanas san imreasg:& do dhéan sé</span>
<lb n="24"/><span>é so ní mar mhaithe leis a g-ceart, acht chum comain a </span>
<lb n="25"/><span>chuir ar a achara, an t-Athair Yorke.  Tá a fhios againn</span>
<lb n="26"/><span>'nuair a bhí an t-Athair Yorke a cuir sínntiús airgid</span>
<lb n="27"/><span>go d-tí Connradh na Gaedhilge gur chum Dochtúir Ó h-</span>
<lb n="28"/><span>Iceadha a sheól sé é i n-ionad é chuir ar aghaidh go d-tí</span>
<lb n="29"/><span>Cisteóir Connartha na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Ní fhuil aon nídh bus os cionn annso acht amháin go d-</span>
<lb n="32"/><span>taisbeánnan sé go bh-fuil an bheirt dhaoine uaisle so</span>
<lb n="33"/><span>an-dhlúith le chéile i g-cáirdeas.  Dhéanadh an Dochtúir</span>
<lb n="34"/><span>a ghnó go ríg-mhaith & a láimh a coiméad as earrád ná </span>
<lb n="35"/><span>raibh aon chrinn thuairisc aige uirthi, agus ní rid chóir do </span>
<lb n="36"/><span>thaobhúghadh le duine i d-troid mar gheall ar cháirdeas</span>
<lb n="37"/><span>nó caidreamh. </span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Tá obair mhór le déanamh i gColláste Mhagh-Nuadait</span>
<lb n="40"/><span>tá mollacha do shean-scriobhanna ann i dreógh, agus tá</span>
<lb n="41"/><span>mórán do fhearaibh óige ann go bh-fuil fonn ortha chum</span>
<lb n="42"/><span>Gaedhilge foghluim, acht is oth linn a rádh gur beag do'n</span>
<lb n="43"/><span>t-saothar a thuitinn le láimh Oide na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Badh mhaith leis an g-"Claidheamh" go n-déanfaimís</span>
<lb n="46"/><span>pé troid a bhíodh ar láimh againn i nGaedhilg.  Caithea-</span>
<lb n="47"/><span>mar ár d-tuairisc a thabhairt i m-Béarla mar na</span>
<lb n="48"/><span>daoine a fuair an "Buaidh" dár leis an g-"Claidh-</span>
<lb n="49"/><span>eamh" ní thuigfidís aon teanga eile, agus ní'l ceathrar</span>
<lb n="50"/><span>i n-a 'measg a fhéadfadh "an madradh a chur amach" i </span>
<lb n="51"/><span>nGaedhilig.  Nách iongantach ná cuireann an "Claidh-</span>
<lb n="52"/><span>eamh" a bhriathra féin i bh-feidhm.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Níor tháint sé linn nachor an troid leanbhaidhe a </span>
<lb n="55"/><span>bhí idir an "Claidheamh" agus sagart in Arainn, a fhaic-</span>
<lb n="56"/><span>sint clódhbhuailte i d-teanga na n-Gall.  Agus an </span>
<lb n="57"/><span>fear i nÉirinn a measg é féin i d-troid na nGaedheal</span>
<lb n="58"/><span>san tír so, is sé an fear ceana atá a m-bun a's m-</span>
<lb n="59"/><span>bárr na troide idir an "Claidheamh" agus an t-Athair</span>
<lb n="60"/><span>Ó Fearachair  Is éachthach go deó an cion atá aige</span>
<lb n="61"/><span>Dochtúir Ó h-Iceadha an achrann, agus fógramaíd ar</span>
<lb n="62"/><span>bhuidhean na Gaedhilge gan leigint do féin ná do aon </span>
<lb n="63"/><span>eile teacht idir iad agus cúis na teangan,  Tá sé</span>
<lb n="64"/><span>mar locht ar chuid d'ár n-daoine go h-áirighthe ar </span>
<lb n="65"/><span>dhaoine go bhfuil a bheag nó mór do theidil aca, gur</span>
<lb n="66"/><span>dóigh leó gur bh'as an ndruim a éirigheann an grían. </span>
<lb n="67"/><span>Go Saoradh Dia ó'n saghas sin daoine, saghas</span>
<lb n="68"/><span>beag-ghnóthach mór ghlórach.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Ní raibh riamh aon caitheamh againn a bheith ar Choiste</span>
<lb n="71"/><span>Gnótha Connartha na Gaedhilge in America.  Bhíodhmar</span>
<lb n="72"/><span>le trí nó ceathair do bhliadhnaibh ar an g-Coiste-so, &</span>
<lb n="73"/><span>d'ár n-aimhdheóin is eadh toghadh sinn gach bliadhain.  Is</span>
<lb n="74"/><span>sé an "Claidheamh" an chéad pháipéir a dubhairt go </span>
<lb n="75"/><span>rabhamair ar lorg oifige ná aon teidil eile ó Chonn-</span>
<lb n="76"/><span>radh na Gaedhilge, agus sin rud n'ár chuir ár namhaid</span>
<lb n="77"/><span>na ár g-cáinteóiridhe faoi 'n ár leith.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Thug an "Claidheamh" a thuairim, agus thug sé í ar </span>
<lb n="80"/><span>d-tuathal.  B'fhéidir ná fuilimíd gan locht, acht níl an </span>
<lb n="81"/><span>"Claidhemah" gan bhreall, & deirimíd leis anois, má</span>
<lb n="82"/><span>bhuaileann sé san leacain dhéis sinn ná beidh aon fhonn</span>
<lb n="83"/><span>orrainn pléasg eile i fhulaing uaidh ar an leacain</span>
<lb n="84"/><span>chlé.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Do thug Dochtúir Ó h-Iceadha, leas-uachtarán Chonnartha na </span>
<lb n="87"/><span>Gaedhilge, óráid bhríoghmhar uaidh i Liobharpúl isd' oidhche Dia</span>
<lb n="88"/><span>Luin.  Do thrácht sé thar chúis na teangan, a fás agus a feabhas.</span>
<lb n="89"/><span>Ní'l amhras nágur fhás sí go h-éachtach. agus badh bhuntaisteach an </span>
<lb n="90"/><span>rud dá g-cuirfidhe i n-umhail do Ghaedhealaibh cad iad na h-adhbhair</span>
<lb n="91"/><span>do thiomán chómh tapaidh í chum cinn.  Is soiléir go bhfuil na daoine</span>
<lb n="92"/><span>os a cionn ag obair go dian.  Is beag uainn aca chum cunntas na </span>
<lb n="93"/><span>cúise d'aithris, is beag dúil aca a saothar féin do moladh.  Ní minic</span>
<lb n="94"/><span>deagh-Ghaedheal ag maoidheamh as a bhreithribh féin. </span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Admhuigheann Dochtúir Ó h-Iceadha gur beag eolas ar chúis na </span>
<lb n="97"/><span>teangan fós ins na dúthchaibh Gaedhealacha.  Is greannmhar an scéal</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="98"/><p><span>é seo, má's fíor é, agus Timthiridhe í Chonnradh na Gaedilge ag</span>
<lb n="99"/><span>taisteal na tíre le trí nó ceathair de bhliadhantaibh.  Ní deacair</span>
<lb n="100"/><span>a thuighsint nár' chuir na daoine aon an-shuim i g-cúis na teangan</span>
<lb n="101"/><span>cheithre bliadhain ó shoin, acht ní féidir aon leith-scéal do bheith aca</span>
<lb n="102"/><span>anois.  Is beag seachtmhain 'na go g-clódhbhuaileann Connradh na </span>
<lb n="103"/><span>Gaedhilge Leabhairín léigheannta i m-Béarla bríoghmhar & scaip-</span>
<lb n="104"/><span>tear na leabhairínidhe seo gan staonadh ar fuid na dúithche.  Do</span>
<lb n="105"/><span>chuir an chéad leabhairín aca so, clódhbhuaileadh cheithre bliadhna ó</span>
<lb n="106"/><span>shoin, crith-eagla ar Cholláiste na Tríonóide, agus, 'ná theannta</span>
<lb n="107"/><span>soin, do cuir sé Connradh na Gaedhilge féin ar an m-bealach ceart.</span>
<lb n="108"/><span>Go d-tí sin bhí sé ag dul amúgha: seo mar innstear dhúinn ar aon </span>
<lb n="109"/><span>chuma.  Ó shoin anuas cuireadh deich leabhairínidhe ficead éigin i g-</span>
<lb n="110"/><span>clódh i ndiaigh a chéile, agus is beag 'ná go raibh gach uile ceann</span>
<lb n="111"/><span>aca cómh fóghanta leis an g-ceann tosaigh.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Nár' mhaith an rud dá g-clódhbhualfaidhe leabhairínidhe beaga i n-</span>
<lb n="114"/><span>Gaedhilg agus iad do scaipeadh ins na dúthaighibh Gaedhealacha.  Is</span>
<lb n="115"/><span>mó suime chuirfeadh na daoine ionnta, is feárr a thuigfidís iad go </span>
<lb n="116"/><span>mór.  Agus b'fhéidir leis go g-cuirfeadh na leabhairínidhe seo eagla</span>
<lb n="117"/><span>ar Cholláiste na Tríonóide.  Má chuir duilleoigín i m-Béarla</span>
<lb n="118"/><span>fhiachaibh ar leóghantaibh an Dhin Ghallda so rinnche cogaidh do </span>
<lb n="119"/><span>dhéanadh mór-thímcheall scríobhnóra na duilleoga, is beag baoghal</span>
<lb n="120"/><span>ná go m-bainfeadh duilleoigín i ngaedhilig geit asta cómh maith.</span>
<lb n="121"/><span>Bá chóir, go h-áirighthe, go g-cuirfeadh na leabhair Gaedhilge go léir</span>
<lb n="122"/><span>atá scríobhtha ag an Athair Ó Duinnín crith-eagla — náire, nó eagla,</span>
<lb n="123"/><span>ar a laighead — ar na peithnidheachaibh diomhaoine i g-Colláiste Eibh-</span>
<lb n="124"/><span>lís, labhrann go h-árd i d-taoibh na teangan, acht ná gnídheann</span>
<lb n="125"/><span>faic eile ar a shon.  Ní dócha gur chum an Ghaedhilig do chur i bhfeabh-</span>
<lb n="126"/><span>as tugtar an tuarasral mór doíbh seo amach; is dóithighe go mór</span>
<lb n="127"/><span>gur chum i do mhilleadh é.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>Le bliadhain no dho scríobh an t-Athair Ó Duinnín "Cormac Ó</span>
<lb n="130"/><span>Conaill," "Cill Áirne," "Dánta Uí Dhonnchadha," "Dánta Eoghain</span>
<lb n="131"/><span>Ruaidh," "Dánta Sheafraidh Uí Dhonnchadha," "Dánta Sheaghain Chlár-</span>
<lb n="132"/><span>aigh," "Beatha Eoghain Ruaidh," & "Prós Gaedhealach," agus leabhair</span>
<lb n="133"/><span>eile nách iad.  Ba chóir go g-cuirfeadh na leabhair seo, gan trácht</span>
<lb n="134"/><span>i n-aonchur thar an bh-Foclóir, critheagla ar mhuinntir an tuaras-</span>
<lb n="135"/><span>tail mhóir is an díomhaointis, i g-Colláiste na Tríonóide.  Ba chóir</span>
<lb n="136"/><span>go g-cuirfeadh "Creideamh 's Gorta" agus "Tobar Draoidheachta" </span>
<lb n="137"/><span>dearg-náire ortha.  Dá ndéanfadh gach Gaedheal oiread oibre le h-</span>
<lb n="138"/><span>ughdar na leabhar sé, nó ná n-déanfadh "Scolairidhe" na Gaedhilge</span>
<lb n="139"/><span>a ficheamhadh chuid féin ní bheadh aon easba litreachta orrainn feas-</span>
<lb n="140"/><span>ta.  Acht is suarach an maitheas súil do bheith leis seo do réir gach</span>
<lb n="141"/><span>deallraimh. </span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>CLÓDHANNA NUADH.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>"IRISLEABHAR NA GAEDHILGE."</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>Irisleabhar Gaedhealach is eadh Irisleabhar na Gaedhilge</span>
<lb n="148"/><span>anois, & ní fhaiceamar ó chuireamar aithne ar aon uibhir</span>
<lb n="149"/><span>co bríoghmhar, có dhéigh-feicsionta ná có Gaedhealach le</span>
<lb n="150"/><span>h-uibhir na Nodhlag.  Tá culaith breágh nuadh ar, & tá</span>
<lb n="151"/><span>pictiúiridhe ró-áilne ar gach duilleóg dé, agus is fur-</span>
<lb n="152"/><span>aiste aithint go bhfuil an clisteacht dhruidheachtamhail i </span>
<lb n="153"/><span>cidhtear is na sean leabhraibh ag aithbheódhugadh arís, &</span>
<lb n="154"/><span>ní bhéidhmíd feasta gan lorguraidhe ar an m-buidhean</span>
<lb n="155"/><span>naomhtha léigheannta, sár eólgach, deas-lámhach a bheacht-</span>
<lb n="156"/><span>aigh Leabhar na g-Ceall (Book Of Kells), agus na </span>
<lb n="157"/><span>mór-leabhartha eile a tháinig anuas chúghainn os na </span>
<lb n="158"/><span>ciantaibh, agus a saoradh ó theine na n-eachtránach</span>
<lb n="159"/><span>alldhtha. </span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Ní'l focal Sacsann san uibhir so, agus is mór é ár</span>
<lb n="162"/><span>d-truaig do'n Éireannach nách fuil uilte ar é a léigh-</span>
<lb n="163"/><span>eadh.  Tá trácht ann ar Fhéis Cholmáin ag an scríobhnóir </span>
<lb n="164"/><span>bríoghmhar, Pádraig Mac Suibhne; "Scoil Gaedhealach,'</span>
<lb n="165"/><span>ag "Comán Maol."  Is maith an cómhairle atá san alt</span>
<lb n="166"/><span>so, agus tá an chaint go bog & go blasta mar gach nidh</span>
<lb n="167"/><span>dá'r scríobh Conán.  'Ba Dubha Locha na h-Eórnan,' ag</span>
<lb n="168"/><span>"Gruagach an Tobair;" Is álainn go léir an nGaedhilig</span>
<lb n="169"/><span>atá ag an nGruagach; 'Árdan na nGaedheal,'so trácht</span>
<lb n="170"/><span>breágh ar an nDráma Gaedhealach, 'Foslonphort Dhúna</span>
<lb n="171"/><span>Bhuidhe'ag Seághan Ó Muimhneacháin, is maith an tuairisc é</span>
<lb n="172"/><span>so ar caith Dhúin Bhúidhe, Taobh na Fairrge,' ag "Oisín."</span>
<lb n="173"/><span>So trácht ar shiúbhail cois na fairrge, agus is deacair</span>
<lb n="174"/><span>áit ba bhreághtha chum siubhail a ghabhail 'ná an áit chéadh-</span>
<lb n="175"/><span>na.  Do chuir sé a shiúbhail chum sochair mar do tháinig</span>
<lb n="176"/><span>feartrasna air go raibh an nGaedhilig go blasta aige,</span>
<lb n="177"/><span>agus do scríobh "Oisín" síos an t-abhrán "An Áit Da'r</span>
<lb n="178"/><span>Ghabhas" ó chanadh an Gadhealgeóra.  Chuir an scríobhnóir</span>
<lb n="179"/><span>gleus céól air.  Tadhg Ó Donnchadha an Fear-eagair,</span>
<lb n="180"/><span>agus nidh gádh gach sin do rádh.  </span>
<lb n="181"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="182"/><p><span>"CILL ÁIRNE."</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Trácht an spéar-radharcaibh Locha Léin agus na tíre</span>
<lb n="185"/><span>'n a thímcheall.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Leis an Athair Padraig Ua Duinnín.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Leabharín iongantach is ead é seo; óir, do réir mar </span>
<lb n="190"/><span>is í an dúthach tímcheal Locha Léin, ar a ' r' tuairisc é,</span>
<lb n="191"/><span>an tír is druidheachtamhla feachain agus taisbéanadh</span>
<lb n="192"/><span>dá bhfuil le fághbhail i n-Éirinn iath-ghlais na seoid-</span>
<lb n="193"/><span>dheire, is é seó an leabhairín is deise, is anamamhla, &</span>
<lb n="194"/><span>is tarraingthighe Gaedhilig dá'r' cuimhin linn d'fhaicsin.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>Níor bh'fhuaras do gan a bheith, & ní h-ionghnadh linn a </span>
<lb n="197"/><span>bhéith amhlaidh, de bhárr eolais & fóghlumtha an úghdair &</span>
<lb n="198"/><span>áilneachta na dúthchaighe ar a g-cuireann sé síos; acht,</span>
<lb n="199"/><span>uime sin , is iongantas mór linn uimhir na n-dearmad</span>
<lb n="200"/><span>a tá fágtha fan cheartúghadh i n-eagar na cainte, amh-</span>
<lb n="201"/><span>ail, chímíd in san réamh-fhocal, "chum sult is scléip do </span>
<lb n="202"/><span>dhéanamh;" i n-ionad "cum suilt agus scléipe do </span>
<lb n="203"/><span>dhéanamh; "is linn ar fad í," in áit "is linn í ar fad;" </span>
<lb n="204"/><span>"le na mílte bliadhain" mar a'r' cheart, "le na mílte</span>
<lb n="205"/><span>bliadhain;" "is mór is dár d-tír léir-mhaise Locha Léin</span>
<lb n="206"/><span>dá bh-faicimís í,"  mar a'r' léir "badh mhór a bh-fiú d'ár</span>
<lb n="207"/><span>d'tír léar-mhaise Locha Léin dá bh-faicfimís í," an </span>
<lb n="208"/><span>ceart.  Acht ní fhuil slíghe againn chum leanta de so</span>
<lb n="209"/><span>agus is oth linn aon locht do bheith le faicsin ann.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>Tá an t-úghdar cruinn go leór i n-a thuairisc.  Ní</span>
<lb n="212"/><span>léir dúinn acht amháin dh'á dhearmad air.  Is dearmad</span>
<lb n="213"/><span>do a rádh, as bhéal Mhic Uí Shúilleabháin Mhuc-ruis, gur</span>
<lb n="214"/><span>ab' ar gheallamhain síothchána do mealladh Piaras Feir-</span>
<lb n="215"/><span>téar go Cill-Áirne, óir is i g-coinibh a chos gan chead</span>
<lb n="216"/><span>dó do tugadh ann é.  Do bhí Piaras Féirtear i bh-folach </span>
<lb n="217"/><span>i d-tígh an Treantaigh i m-Baile-an-t-sléibhe, i n-iarthar</span>
<lb n="218"/><span>Fhionntrágha.  Do bhraith fear de mhuinntir Léighin é;</span>
<lb n="219"/><span>gabhadh an Feirtéarach & tugadh go Cill Áirne é; agus</span>
<lb n="220"/><span>do theich fear a bhraithte tar fairrge, acht do casadh</span>
<lb n="221"/><span>clann Phiarais air in san Spáin agus d'oídigheadar é.</span>
<lb n="222"/><span>Is é an dara dhearmad go ngairmeann sé "muintir</span>
<lb n="223"/><span>Eoghusa air na Husaedhchaibh, agus Muiris Ó h-Eoghusa </span>
<lb n="224"/><span>ar Mhuiris Husaeidh Chathair-'n-fáinn; óir ní d'aon fhuil</span>
<lb n="225"/><span>Ghaedhealaigh na Husaeidhigh.  Dé Husaedhchaibh Chorca-</span>
<lb n="226"/><span>Dhuibne de b'eadh muintir Chill Áirne; de theaghlach</span>
<lb n="227"/><span>Ghalla-thruim i n-Oir-Mhidhe do b'eadh Husaeidhigh Chorca</span>
<lb n="228"/><span>Dhuibhne, agus badh de sliocht Raymond Husé, a tháin-</span>
<lb n="229"/><span>ig an-all i g-cosaibh Mhuiris mhic Ghearailt, do b'eadh</span>
<lb n="230"/><span>Husaeidhigh Ghalla-truim.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>Ní fhaicimíd de easnamh air iomláne na tuairisce</span>
<lb n="233"/><span>acht gan aon ainmiúghadh do bheith inte air naomhaibh</span>
<lb n="234"/><span>Cill' Áirne ná ar Mhaolsuthain Ó Cearbhaill, agus gan</span>
<lb n="235"/><span>an aimsir i n-a'r' mhair Dómhnall (na n-gimhleach) Ó</span>
<lb n="236"/><span>Donnchadha do bheith áirighthe le fuaimeant.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Ó sgilling go dhá sgilling, do réir an chumhdáig, is</span>
<lb n="239"/><span>eadh fhiacha an leabhair. </span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>"LEABHAR MHÚNAIDH NA GAEDHILGE."</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Ag Peadar Mac Fhionnlaoich.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>Tá áthas mór orrainn an leabhar so fhaicsint mar is </span>
<lb n="246"/><span>córtha eile é go bhfuil an Gaedhilg ag dul chum chinn,</span>
<lb n="247"/><span>agus is mór is fiú dos na Gaedhilgeóirídhe nách bh-fuil</span>
<lb n="248"/><span>puinn eólas aca ar mhúnadh an stiúrughadh agus an </span>
<lb n="249"/><span>cabhair atá le fagháil aca ar an eadlann so i leabhair</span>
<lb n="250"/><span>Mhic Fhionnlaoich.  Tá ríaghalata chum na teangan</span>
<lb n="251"/><span>do mhúnadh annso, agus má thuigtear a g-ceart iad & </span>
<lb n="252"/><span>má leanta go dúthrachtach dá n' réir beidh an bhóthar</span>
<lb n="253"/><span>a bh-fad níos réidh na bheidh sé reimhe so chum na teanga-</span>
<lb n="254"/><span>an a leathanúghadh.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Ní'l puinn meas ag an úghdar ar mhúnadh leabhair</span>
<lb n="257"/><span>chum eolas a thabhairt ar aon teanga, & is a g-cómhrádh</span>
<lb n="258"/><span>atá a mhuingín chum teanga a mhúnadh nó a fhóghluim.  Is </span>
<lb n="259"/><span>doigh linn gur aige atá an ceart mar is ó chómhrádh is </span>
<lb n="260"/><span>eadh d'fhoghluimig gach duine againn pé teanga atá </span>
<lb n="261"/><span>aige, & má's mian le h-Éireannchaibh Gaedhilig a bheith</span>
<lb n="262"/><span>aca is sé an slíghe aicionta chum eolas a ghabhál uirthi</span>
<lb n="263"/><span>i fóghluim ó bhéal an Gaedhilgeóirídhe.  Ní cheart do </span>
<lb n="264"/><span>aon  mhúinteóir a bheith 'ghá eaghmais. </span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>Ag so Freagradh Dháibhidh Du Barra air</span>
<lb n="267"/><span>Cheist Phádraig Cúndún i n-Gaodhal</span>
<lb n="268"/><span>Mhithimh-an-Fhoghmhair — </span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>Pé air bith fear do scríobh an rann,</span>
<lb n="271"/><span>'S chuir fírinneach chrosda i laoi na g-crann,</span>
<lb n="272"/><span>Badh mhaith an radharc duit é gan mheang;</span>
<lb n="273"/><span>Óir is é Dia do chonnarchais ann. </span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>Na ceithre crainn a d'chonnarcais tria,</span>
<lb n="276"/><span>An Trionóid naomhtha in aon Dia;</span>
<lb n="277"/><span>'S táid ceangailte d'á chéile có dluth 'san chás,</span>
<lb n="278"/><span>Nách fios cia díobh ar a bhfuil an t-aon eile ag fás</span>
<lb n="279"/><span>Agus muineann ár gcreideamh dúinn gach am,</span>
<lb n="280"/><span>Go bhfúilid cómhárd, cómhfhoirtil cóimhreamhair.</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>Do bhí an t-athair 'n a Dhia gan chumasg dhaonda,</span>
<lb n="283"/><span>'S an Mac 'n a Dhia 's 'na dhuine i n-aondacht;</span>
<lb n="284"/><span>Do bhí bláth na daonachta ar an Mhac gan bharracht,</span>
<lb n="285"/><span>A's bláth na diadhachta bhí ar an athair;</span>
<lb n="286"/><span>A's badh aon toradh dhóich gan chlaonadh;</span>
<lb n="287"/><span>Óir b'é an d-toil saoradh na cinne daona:</span>
<lb n="288"/><span>As a chéile ó tád ag fás mar mhaoidhim-se</span>
<lb n="289"/><span>Do ghnídh a n-uimhir a h-ocht de'n aon Dia cinnte.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>CAITHEAMH AN GHLAIS.</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>Aistrighthe leis an Athair Eohgan Ó Gramhna.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>A Pháid a stóir, an g-cuadhlas fós go n-dearnadh aithne 's </span>
<lb n="296"/><span>dlíghe.</span>
<lb n="297"/><span>Gan Seamróg bheith ag fás i g-cré na h-Éireann feasta</span>
<lb n="298"/><span>choidhch'?</span>
<lb n="299"/><span>Gan lá Fhéil Pádraig chaitheamh, gan duille glas bheith 'r</span>
<lb n="300"/><span>fágail,</span>
<lb n="301"/><span>Air fhear nó mhnaoi — súd é an dlíghe as Sasanna anall!</span>
<lb n="302"/><span>Ó! casadh Napper Tandi dham, a's rug sé ar mo láimh,</span>
<lb n="303"/><span>"Cia 'n chaoi," ar sé, bhfuil Éire bocht?  Nó bh-fuil sí fós d'á</span>
<lb n="304"/><span>crádh?"</span>
<lb n="305"/><span>"Sí an tír is boichte cráidhte í dá bhfuil 'san domhan air fad</span>
<lb n="306"/><span>Gach fear a's bean a chaitheas glas dá g-crochadh suas gan</span>
<lb n="307"/><span>stad."</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>Má's é 'n dath le caitheamh, a n-Dearg fuilteach féin,</span>
<lb n="310"/><span>Ó! cuirfidh sé i g-cuimhne dhúinn an fhuil do dhóirt na tréin;</span>
<lb n="311"/><span>Cuir dhíot, mar sin, an t-Seamróg, caith uait í, acht na saoil</span>
<lb n="312"/><span>Nach g-cuirfidh sí a fréamha síos: ní h-eagal dí, ní baoghal.</span>
<lb n="313"/><span>'Nuair a choisgfear dlíghe na Sasanach an feir ó bheith ag fás</span>
<lb n="314"/><span>'Nuair a choisgfear sé an duilleabar ins an samhradh ó bheith</span>
<lb n="315"/><span>glas,</span>
<lb n="316"/><span>Ó, bhainfidh mé an t-Seamróg de mo cháibhín an lá úd,</span>
<lb n="317"/><span>Acht leanfaidh mé, le cungnamh Dé, do'n duille glas go súd.</span>
<lb n="318"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Claidheamh Soluis' agus an Gaodhal, agus Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Claidheamh Soluis' agus an Gaodhal, agus Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
