Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Gaodh_1900_01</note>
                         <note type="L">11</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Gaodh_1900_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Gaodhal</title><imprint><publisher>Nolan Bros</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Ó!  A DHÉI GO N-DÉANTAR DO THOIL AIR</span>
<lb n="2"/><span>AN TALAMH MAR DHÉANTAR</span>
<lb n="3"/><span>AIR NEAMH.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Bhí mé mo shuidhe ann</span>
<lb n="6"/><span>mo oifig tráthnóna </span>
<lb n="7"/><span>amháin an uair chua-</span>
<lb n="8"/><span>la mé an cár, san</span>
<lb n="9"/><span>doras ag bualadh.</span>
<lb n="10"/><span>An uair d'osgail an </span>
<lb n="11"/><span>searbhfhóghantaidhe</span>
<lb n="12"/><span>an doras chuala mé</span>
<lb n="13"/><span>duine ag fiafraighe</span>
<lb n="14"/><span>an raib an dochtúir</span>
<lb n="15"/><span>astigh.  Dubhairt an </span>
<lb n="16"/><span>searbhhóghantaidhe</span>
<lb n="17"/><span>go raibh, agus do threoraigh é asteach san bpár-</span>
<lb n="18"/><span>lúst go d-tighigh mé féin.  Fear tímcheall deich</span>
<lb n="19"/><span>m-bliadhan a's fiche b'eadh é, agus dubhairt leam </span>
<lb n="20"/><span>go raibh a mhac an-thinn agus teacht gan mhaill</span>
<lb n="21"/><span>do d-tighidh é.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>An uair tháinig mé go d-tighidh an teach fuair </span>
<lb n="24"/><span>mé an buachail beag air an anáil n-deireanach, </span>
<lb n="25"/><span>mar shaoil mé, agus a máthair beagnách as a </span>
<lb n="26"/><span>céill le buaidhreadh.  "A dhochtúir!" do sgread</span>
<lb n="27"/><span>sí, "ná léig do mo bhuachaill bheag bás d'fhágh-</span>
<lb n="28"/><span>ail," agus í ag bualadh a bas agus ag gul go</span>
<lb n="29"/><span>cráidhte.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Dubhairt mé léi go n-déanfainn mo dhíth-</span>
<lb n="32"/><span>cheall acht go raibh faitcheas orm nách féad-</span>
<lb n="33"/><span>fainn é do shábháil.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Leis sin do thosaigh sí uirthi air an nós gur</span>
<lb n="36"/><span>shaoil mé go raibh sí as a chéill.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>"A bhean mhaith," arsa mise, "bidheadh ciall </span>
<lb n="39"/><span>agat! má is sé toil Déi do leanbh do thabhairt</span>
<lb n="40"/><span>uait bídh toilteach le n-a thoil beannaighthe."</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>"A dhochtúir, ná h-abair é sin," ar sise, "má</span>
<lb n="43"/><span>thugann Dia mo leanbh uaim ní mhaithfidh mé go </span>
<lb n="44"/><span>bráth dó."  Ní thabharfaidh sé mo leanbh uaim."</span>
<lb n="45"/><span>"Ní chaithfidh sé mo leanbh d'fhághail."</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>D'fhan mé leis an leanch tríd an oidhche ag </span>
<lb n="48"/><span>tabhairt dhó an uile nídh do shaoil mé do dhéan-</span>
<lb n="49"/><span>fadh maith dó, agus air maidin do bhídh sé nídh</span>
<lb n="50"/><span>bhus feárr.  Tháinig mé cúpla lá 'n a dhiaidh sin </span>
<lb n="51"/><span>ag breathnughadh air, agus faoi cheann tamaill</span>
<lb n="52"/><span>gheárr do bhídh sé chómh-maith agus do bhídh sé</span>
<lb n="53"/><span>riamh.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Tímcheall mí tar éis an ama so do tháinig</span>
<lb n="56"/><span>fear do mo choinne go d-tiocfainn ag féachain</span>
<lb n="57"/><span>air a bhuachaill beag a bhídh tinn.  Chuaidh mé</span>
<lb n="58"/><span>leis, agus, an uair chinairc mé an bhuachaill,</span>
<lb n="59"/><span>tug mé meisneach dá athair agus dá mháthair,</span>
<lb n="60"/><span>mar shaoil mé go bh-féadfainn é leigheas.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>Righne mé leis gath nídh do dhéanfadh maith dó,</span>
<lb n="63"/><span>acht faoi chean tamaill, tháinig atharúghadh air</span>
<lb n="64"/><span>ná r' thaithnigh leam, agus as sin amach do bhídh</span>
<lb n="65"/><span>sé ag dul i n-donacht.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Dubhairt mé le n-a mháthair go raibh a chríoch</span>
<lb n="68"/><span>ag teacht.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Do chuaidh an bhean mhaith so anonn go d-tighidh</span>
<lb n="71"/><span>bórd air a raibh crois-chéasta.  Do chaith sí í</span>
<lb n="72"/><span>féin air a glúinibh; d'fhéach sí suas air Dhia,</span>
<lb n="73"/><span>agus dubhairt: — </span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>"A Dhéi Mhóir Uile-chúmhachtaigh, má is sé do </span>
<lb n="76"/><span>thoil bheannaighthe é, fág agam mo leanbh agus</span>
<lb n="77"/><span>mé i d-taoibh leis, acht, muna b'é sin do thoil,</span>
<lb n="78"/><span>cuirim céad fáilte roimh go ghrásaibh: go </span>
<lb n="79"/><span>n-déantar do thoil air an talamh mar dhéantar</span>
<lb n="80"/><span>air neamh."</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Fuair an buachaill beag bás tamall geárr</span>
<lb n="83"/><span>ann a dhiaidh so, agus do bhainfeadh sé deoir ó </span>
<lb n="84"/><span>do shúil ag féachain air an fhoighid bheannaighthe</span>
<lb n="85"/><span>do bhídh ag an mnaoi mhaith so agus a croidhe dá</span>
<lb n="86"/><span>bhriseadh le buaidhreadh.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Tímcheall le fiche bliadhain 'n a dhiaidh so chon-</span>
<lb n="89"/><span>nairc mé cúntas san b-páipéar a bhídh mé ag</span>
<lb n="90"/><span>léigheadh faoi fhear óg a cuireadh chum príosúin</span>
<lb n="91"/><span>air feadh a shaoghal air shon a athar do mharbhadh.</span>
<lb n="92"/><span>Shaoil mé gur aithnigh mé an ainm.  Taréis</span>
<lb n="93"/><span>smuaineadh air tamall do bhídh mé cinnte gur</span>
<lb n="94"/><span>bh'é an buachaill céadna é nách maithfeadh a </span>
<lb n="95"/><span>mháthair do Dhía dá d-tóigfeadh sé uaithe é an </span>
<lb n="96"/><span>uair do bhídh sé tinn 'n a bhuachaill bheag fiche</span>
<lb n="97"/><span>bliadhain ó shoin.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Do chuir mé fárnais faoi agus fuair mé</span>
<lb n="100"/><span>amach gur bh'é an duine céadna é.  </span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Do mhill a athair agus a mháthair é ann a </span>
<lb n="103"/><span>thabhairt suas. </span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>* Farnais, enquiry.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span><L12></span>
<lb n="108"/><span>Mar do bhídh ann a aon leanbh acu do </span>
<lb n="109"/><span>righneadar peata de, óir do thugadar a chómh-</span>
<lb n="110"/><span>airle féin dó anns gach nídh, ag dul go h-áitibh</span>
<lb n="111"/><span>rínce agus ag fanacht amuigh san oidhche go d-</span>
<lb n="112"/><span>toigeoradh sé féin teacht a bhaile.  Ní ghlacfadh</span>
<lb n="113"/><span>sé cómhairle ó n-a athair ná ó n-a mháthair agus </span>
<lb n="114"/><span>ní thabharfadh sé cead dóibh aon locht do fhághail</span>
<lb n="115"/><span>air.  Thosaigh sé ag ól, agus ag bagairt air a </span>
<lb n="116"/><span>athair muna d-tabharfadh sé airgead dó le</span>
<lb n="117"/><span>h-ól agus chum gach drochnóis dá g-cuirfeadh</span>
<lb n="118"/><span>sé suím ann.  Bhí sé mar sin ag dul ó dhonacht</span>
<lb n="119"/><span>go donacht.  Aon oidhche amháin do tháinig sé a </span>
<lb n="120"/><span>bhaile go mór air meisge agus thosaigh sé ag </span>
<lb n="121"/><span>iarraidh airgid air a athair agus an uair nách</span>
<lb n="122"/><span>fuair sé é do bhuail sé buille de'n tlú san g-</span>
<lb n="123"/><span>ceann air, agus mharbh é.  Air a shon sin do </span>
<lb n="124"/><span>cuireadh i b-priosún é chómh fad a's mhairfeadh</span>
<lb n="125"/><span>sé.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Badh mhór an truagh a mháthair; ghoill an </span>
<lb n="128"/><span>bheart chó-mhór uirthi gur chaill sí a ciall.  B'</span>
<lb n="129"/><span>fheárr doi go d-tabharfadh Dia chuige féin é an </span>
<lb n="130"/><span>uair bhídh sé 'n a leanbh.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Do chuimhnigh mé féin air an m-bean a bhídh</span>
<lb n="133"/><span>toilteach air thoil Déi, agus do thoirbhir suas</span>
<lb n="134"/><span>Dó a leanbh & gan aice acht é.  Do chuir mé rómh-</span>
<lb n="135"/><span>am cuairt do thabhairt faoi na déin, agus tug-</span>
<lb n="136"/><span>as.  An uair righne mé amach an teach a raibh sí</span>
<lb n="137"/><span>'n a cómhnaidhe ann do chuaidh mé síos chum an </span>
<lb n="138"/><span>dorais agus do bhuail mé an cán.  D'osgail</span>
<lb n="139"/><span>bean an doras dam agus d'aithnigh mé í go</span>
<lb n="140"/><span>maith.  Níor athraigh sí mórán ó chonnairc mé</span>
<lb n="141"/><span>í fiche blaidhain ó shoin.  D'aithnigh sí mé; chuir</span>
<lb n="142"/><span>fáilte rómham agus thug cuireadh dam teacht</span>
<lb n="143"/><span>asteach san b-párlús.  D'fhiafraigh mé di cia</span>
<lb n="144"/><span>an nós a raibh sí féin agus a fear.  "Ó!" ar </span>
<lb n="145"/><span>sise, "tá sinn go maith, slán go raibh tú.  Tá</span>
<lb n="146"/><span>Dia go h-an-mhaith dúinn, míle buidheachas leis."</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Leis sin do tháinig óigbhean asteach a thug mé</span>
<lb n="149"/><span>faoi dheara a bhídh i g-cosamhlacht le bean an </span>
<lb n="150"/><span>tighe do shaoil mé.  Do bhreathnaigh mé uirthi chó</span>
<lb n="151"/><span>grinn sin gur éirigh bean an tíghe suas agus go </span>
<lb n="152"/><span>n-dubhairt sí: — "A Dhochtúir Seoighigh tugaim </span>
<lb n="153"/><span>aithne dhuit air mo inghin Óigh Ní Mháille, A</span>
<lb n="154"/><span>Mháire so é an Dochtúir Seoigheach."</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>"Ní raibh 'fhios agam go raibh inghean agat ná </span>
<lb n="157"/><span>clann air bith," arsa mise.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>"Tá inghean agam agus mac fris sin, buidh-</span>
<lb n="160"/><span>dheachas do Dia," ar sise.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>"Maiseadh, buidheachas eile leis," arsa mise</span>
<lb n="163"/><span>"agus ní'l iongantas agam ann go m-beannó-</span>
<lb n="164"/><span>chadh Dia tú air shon do úmhalaigheachta dá thoil</span>
<lb n="165"/><span>bheannaighthe."</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>Leis sin do tháinig a mac asteach ó choláiste </span>
<lb n="168"/><span>Athaireach Íosa.  Fear óg, breágh, macánta, </span>
<lb n="169"/><span>foghlumtha, a chuirfeadh bród air chroidhe deagh-</span>
<lb n="170"/><span>dhuine air bith,  Chuireadar d'fhiachaibh orm</span>
<lb n="171"/><span>fanacht go d-tiocfadh a n-athair a bhaile, agus</span>
<lb n="172"/><span>ní fhaca riamh aon chomhluadar có beannuighthe i </span>
<lb n="173"/><span>n-grádh a chéile mar bhídh siad.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Ní raibh iongantas agam go silfeadh Dia a </span>
<lb n="176"/><span>bheannacht air an m-bean a dubhairt, an </span>
<lb n="177"/><span>uair do bhídh a h-aon mhac ag fághail bháis, Ó! a </span>
<lb n="178"/><span>dhéi go n-déantar do thoil air an talamh mar</span>
<lb n="179"/><span>dhéantar air Neamh.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Steafan L. Seoigheach.</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>AN T-ATHAIR EOGHAN Ó GRAMHNA.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>ANN Eaglais Naoimh Shéamais i m-Bostún,</span>
<lb n="186"/><span>an ficheadh lá de 'n t-Samhain so a ghabh thar-</span>
<lb n="187"/><span>ainn, do bhídh Aifreann árd do anam an </span>
<lb n="188"/><span>Athar Eoghain Uí Ghramhna air fhoráileadh</span>
<lb n="189"/><span>Chumhainn Ghean-Ghaedhilgigh Bhostúin.</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>Is sé an t-Athair Uilliam Mac Pháid badh shag-</span>
<lb n="192"/><span>art, an t-áthair Seághan Ó Buadhcháin badh </span>
<lb n="193"/><span>dheochain, & an t-Athair Donchadh Ó Luíghidh badh</span>
<lb n="194"/><span>fhó-dheochain.  Tar éis na Comaoine do chuaidh</span>
<lb n="195"/><span>an t-Athair Mícheál O Macháin, ó Eaglais</span>
<lb n="196"/><span>an Chroidhe Naomhtha i g-Camdhroichead, ann </span>
<lb n="197"/><span>san g-crannóg, agus do labhair sé mar</span>
<lb n="198"/><span>leanas:</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>"Is beannaighthe na mairbh a fhaghas</span>
<lb n="201"/><span>bás san Tighearna; as so amach</span>
<lb n="202"/><span>anois, a deir an Spioraid, gur</span>
<lb n="203"/><span>féidir leo cómhnaidhe ó na g-cúr-</span>
<lb n="204"/><span>am: óir leanann a-n oibhre iad,"</span>
<lb n="205"/><span>— leabhar na d-Taisbéanadh, XIV.</span>
<lb n="206"/><span>13.</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>A Chairde, — Támaoid cruin-</span>
<lb n="209"/><span>nuighthe le chéile chum íodhbartha an </span>
<lb n="210"/><span>Aifrinn do chur suas ag Dia</span>
<lb n="211"/><span>le slán anama fir uasail óir-</span>
<lb n="212"/><span>dheirc atá tógtha as ár measg,</span>
<lb n="213"/><span>Atámaoid cruinnighthe go brónach mar an g-</span>
<lb n="214"/><span>céadna, acht fós úmhal do bhreitheamhnas neamh-</span>
<lb n="215"/><span>sgrúduightheach uile-eagna Dé, a thug aige féin i </span>
<lb n="216"/><span>n-óige an spioraid neamh-chealgach ionnraic sin, </span>
<lb n="217"/><span>a righne an oiread oibre chum suas-árdaighthe a </span>
<lb n="218"/><span>chinidh Éireannaigh féin, tré n-a iarrachda</span>
<lb n="219"/><span>neamh-thuirseacha le foilsiúghadh do'n domhan</span>
<lb n="220"/><span>áilneacht, agus binneas, agus blas teangann</span>
<lb n="221"/><span>ársa na h-Éireann, teangan a Naomh agus </span>
<lb n="222"/><span>na saoi, agus le taisbéanadh a mór-luaigh</span>
<lb n="223"/><span>ameasg Beurladh an t-sean t-saoghail, agus an </span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="224"/><p><span>t-saoghail, láithrigh mar an g-céadna; agus a </span>
<lb n="225"/><span>neart chum staire críche agus creidimh do</span>
<lb n="226"/><span>chruinniúghadh agus thuigsin, ní h-amháin i n-</span>
<lb n="227"/><span>Éirinn acht i ríoghachtaibh iartharacha na h-Éor-</span>
<lb n="228"/><span>pa.  Is geárr do mhair sé; is mór an obair a </span>
<lb n="229"/><span>righne sé, agus is mó 'ná sin an obair a thionn-</span>
<lb n="230"/><span>sgain sé.  I m-briathraibh na sgríbheann Diadha,</span>
<lb n="231"/><span>"Righne sé iongantais ann a bheatha féin,"  agus,</span>
<lb n="232"/><span>uime sin, is fiú é a mholadh go binn, agus a </span>
<lb n="233"/><span>shompla do chongbháil as ár g-cómhair.  Go d-</span>
<lb n="234"/><span>tugaidh Dia an meisneach agus an rún daing-</span>
<lb n="235"/><span>ean, uasal dúinn a chuid oibre do chongbháil air </span>
<lb n="236"/><span>bun, agus a leanacht go cóimhlíonadh, chum</span>
<lb n="237"/><span>árd oidis ár g-cinidh, chum méudaighthe fíor-</span>
<lb n="238"/><span>eolais an domhain agus mór-ghlóire Dé Uile</span>
<lb n="239"/><span>chúmhachtaigh.  Is ó stát iartharach ár d-tíre</span>
<lb n="240"/><span>glórmhaire do tháinig — mar ghuth ó bhun spéire</span>
<lb n="241"/><span>dorcha na h-oidhche — an sgéal againn go raibh an </span>
<lb n="242"/><span>t-Athair Eoghan Ó Gramhna imthighthe uainn go </span>
<lb n="243"/><span>deó.  Agus is le ceart-eolas air ár g-caill,</span>
<lb n="244"/><span>agus aníos ó dhoimhneachtaíbh ár g-chroidhtheadh</span>
<lb n="245"/><span>chuirimíd beannacht Dé le n-a anam, </span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>Do rugadh Eoghan O Gramhna a b-paróiste</span>
<lb n="248"/><span>Átha-Buidhe, i g-Contae na Midhe, sé bliadhna</span>
<lb n="249"/><span>deug a's fiche ó shoin.  Ní raibh Gaedhilg ag a </span>
<lb n="250"/><span>athair ná ag a mháthair.  Go deimhin, ní raibh a</span>
<lb n="251"/><span>fhios aige i n-a óige go raibh a leithid de theang-</span>
<lb n="252"/><span>ainn fá'n saoghal air chor air bith, acht 'n uair</span>
<lb n="253"/><span>a fuair sé amach go raibh teanga dhúthchasach</span>
<lb n="254"/><span>ann a bhuain le h-Éirinn, thosaigh sé gan mhaill 'g</span>
<lb n="255"/><span>a fhóghluim — dá fóghluim as leabhraibh, as pháip-</span>
<lb n="256"/><span>éaraibh ann Áth-Cliath tré'r múineadh í agus ó</span>
<lb n="257"/><span>'n muintir tré an oileán a labhair í.  Is </span>
<lb n="258"/><span>iomdha mí agus ráithe do chaith sé i n-oileánaibh</span>
<lb n="259"/><span>na nÁrann i g-Contae na Gaillimhe, agus i </span>
<lb n="260"/><span>g-Contae Chorcaighe, agus i n-Dún-na-nGall 'g</span>
<lb n="261"/><span>a fóghluim ó'n phobal a labhair í go blasda.</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>Tá 'fhios againn go maith cia an dul air agh-</span>
<lb n="264"/><span>aidh do righne sé, cia na leabhair do sgríobh sé </span>
<lb n="265"/><span>le heolas na teangann do thabhairt do dhaoinibh</span>
<lb n="266"/><span>eile: agus tá 'fhios againn cia an onóir a </span>
<lb n="267"/><span>tugadh dó 'n uair do ceapadh é ann a eagar-</span>
<lb n="268"/><span>adóir "Irisleabhair na Gaedhilge,"</span>
<lb n="269"/><span>agus tar 'éis sin, 'nuair a cuireadh é i g-Cath-</span>
<lb n="270"/><span>aoir na Gaedhilge i g-Coláiste árd-chéimigh</span>
<lb n="271"/><span>Mhaighe-Nuadhat.  Cad chuige ar thug sé rún a </span>
<lb n="272"/><span>chroidhe agus iomlán na m-bliadhan n-geárr a </span>
<lb n="273"/><span>cheap Dia dó do shaorthúghad agus do fhoir-</span>
<lb n="274"/><span>leathnúghadh na Gaedhilge.  B'áil leis a cothúghadh</span>
<lb n="275"/><span>mar bhí sé tír-ghrádhach, agus mar gheall air an </span>
<lb n="276"/><span>ngrádh a bhí aige do staidéar úrlabhradh go </span>
<lb n="277"/><span>coitcheann.  Bhí 'fhios aige go bhfuil an Ghaedh-</span>
<lb n="278"/><span>ilig 's a teangainn chó sean a's nách féidir le </span>
<lb n="279"/><span>duine air bith innisin dúinn cia an t-an i n-aois</span>
<lb n="280"/><span>an domhain ar clos í an chéad uair; gur labh-</span>
<lb n="281"/><span>radh í tímcheall aimsire Chríost, agus le cian-</span>
<lb n="282"/><span>taibh roimhe sin i ríoghachtaibh na Breatann, na </span>
<lb n="283"/><span>h-Albann agus na Fraince; agus gur tríthi</span>
<lb n="284"/><span>do mhínigh Naomh Pádraig dár sinnsior an </span>
<lb n="285"/><span>creideamh Catoiliceach.  Uime sin mar gheall air </span>
<lb n="286"/><span>ársachd na teangann, agus ag congbháil i na </span>
<lb n="287"/><span>chuimhne na mílte leabhar láimh-sgríobhtha san </span>
<lb n="288"/><span>teangainn sin in-Éirinn agus tríd an Eoraip,</span>
<lb n="289"/><span>is maith a thuig sé nách raibh cruthúghadh air bith</span>
<lb n="290"/><span>có láidir léithi le foilsiúghadh gur b'é an creid-</span>
<lb n="291"/><span>eamh Catoiliceach atá anois i nÉIrinn an creid-</span>
<lb n="292"/><span>eamh céadna a thug Naomh Pádraig d'ár sin-</span>
<lb n="293"/><span>sior.  Ní raibh sé gan eolas nách bh-fuil nídh air</span>
<lb n="294"/><span>bith có cúmhachtach chum aondachda náisiúnta do </span>
<lb n="295"/><span>chothughadh agus spioraide náisiúnta do chong-</span>
<lb n="296"/><span>bháil beo 'ná aondacht teangann.  Bhí súil aige </span>
<lb n="297"/><span>go m-beidheadh an Ghaedhilig fós arís 'g a labh-</span>
<lb n="298"/><span>airt ann gach uile-roinn d'oileán na h-Éirionn,</span>
<lb n="299"/><span>agus go m-beidheadh Éirionnaigh tré an meadhon</span>
<lb n="300"/><span>sin cumannach le chéile, aontuigthe, agus, uime</span>
<lb n="301"/><span>sin, có tréan, có neartmhar go n-gnóthóchaidís'</span>
<lb n="302"/><span>gan buidheachas do'n domhan, aoirse a d-tíre.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>O! a cháirde budh mhór, budh bhreágh an fear</span>
<lb n="305"/><span>an t-Athair O Gramhna.  Feabhas an fhir is </span>
<lb n="306"/><span>deacair a mheas.  Tá sé imthighthe uainn go deo,</span>
<lb n="307"/><span>acht tá an mian a bhí ann a chroidhe ann ár</span>
<lb n="308"/><span>measg; agus go g-cothaighidh Dia a spioraid </span>
<lb n="309"/><span>uasal a g-croidhthibh na n-Éirionnach go deire</span>
<lb n="310"/><span>an t-saoghail.  Go d-tugaidh Dia glóir na bh-</span>
<lb n="311"/><span>flaitheas duit a Athair Uí Ghramhna, agus go </span>
<lb n="312"/><span>dtugaidh Dia, a cháirde ionmhuine, an bheannacht</span>
<lb n="313"/><span>chéadna dúinn féin.  I n-ainm a n-Athar, agus</span>
<lb n="314"/><span>an Mhic, agus an Spioraid Naoimh.  Amen.</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>Nách bríoghmhar an chaint i so a léightheoiridhe.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Fear an Ghaodhail.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>BLODHA.</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>Fear dána ag déanadh dáin,</span>
<lb n="323"/><span>Is dána an gníomh do ghnídh sé,</span>
<lb n="324"/><span>Fear duain gan dán díreach,</span>
<lb n="325"/><span>Is fear dána dáiríreadh e.</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>Is anamh gort gan diasa fiadh,</span>
<lb n="328"/><span>Tuigeadh cách ciall mo rainn,</span>
<lb n="329"/><span>Is tearc neach air a m-bidh rath,</span>
<lb n="330"/><span>Nách bídheann meath air chuid d'á chlainn.</span></p>
<lb n="331"/>
<lb n="332"/><p><span>Ná bí cruaigh agus ná bí bog,</span>
<lb n="333"/><span>Agus ná bí go h-olc fad chuid</span>
<lb n="334"/><span>Tabhair aire a's féach rómhat,</span>
<lb n="335"/><span>A's roinn leó mar roinnfear leat.</span>
<lb n="336"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="337"/><p><span>AN T-SEAN BHEAN BHOCHT.</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>Maitea Ua Guairim Ro Chan.</span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>"Do thriall sluaighthe Breatann Mhóir,'</span>
<lb n="342"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="343"/><span>Chum lonúghadh síos i d-dír an óir,</span>
<lb n="344"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht.</span>
<lb n="345"/><span>Acht do sheas an tréan-laoch Pól,</span>
<lb n="346"/><span>Le taobh an ghunna mhóir,</span>
<lb n="347"/><span>Agus dúbhairt sé 'fan go fóil,'</span>
<lb n="348"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht.</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>"Tá an sean-fhear glic go leór,</span>
<lb n="351"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="352"/><span>Ní bh-faighidh an námha buaidh air,</span>
<lb n="353"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="354"/><span>Gidh bhídh Seághan Buidhe san tóir air,</span>
<lb n="355"/><span>D'iompaigh Pól an gunna mór air, </span>
<lb n="356"/><span>Chuir 'Tomás Fada' cóir air,</span>
<lb n="357"/><span>Ars an t-sean bhean bhocht.</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>"Bris beárna air a shluagh,</span>
<lb n="360"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="361"/><span>A's ní misde liom chómh luath,</span>
<lb n="362"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="363"/><span>Nách raibh aige ceannas buaidhe,</span>
<lb n="364"/><span>Shoir, shiar, a n-deas ná a d-tuaidh,</span>
<lb n="365"/><span>Oir táim sgriost' aige gan trúaigh,</span>
<lb n="366"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>"Déan trosgadh 's aithríghe 'Sheaghain,</span>
<lb n="369"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="370"/><span>Is fíor gur tú an geócachán,</span>
<lb n="371"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="372"/><span>An uair bhídh an bheatha gann, </span>
<lb n="373"/><span>Agus Éireionaigh lag fann,</span>
<lb n="374"/><span>Do bhrúdhais ann uaigh mo chlann,</span>
<lb n="375"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht. </span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>"Is goirgeach an fear Seághan,</span>
<lb n="378"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="379"/><span>Muna bhfuil a ghoile lán,</span>
<lb n="380"/><span>Ars' an t-sean bhean  bhocht,</span>
<lb n="381"/><span>O! nách iomdha creach a's táin,</span>
<lb n="382"/><span>Agus tír go dúbhac faoi cháin,</span>
<lb n="383"/><span>Do thug meabhal an tarbháin, </span>
<lb n="384"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Ní bheidh an t-ádh go deo air,</span>
<lb n="387"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht</span>
<lb n="388"/><span>Tá 'mallacht na seacht slogh' air,</span>
<lb n="389"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="390"/><span>Beidh éadóthchas a's gruaim air, </span>
<lb n="391"/><span>Díbirt, díthcheannfighadh'gus ruaig air, </span>
<lb n="392"/><span>D'fhág an treoir 's na múillídhe buadh-</span>
<lb n="393"/><span>airt air,</span>
<lb n="394"/><span>Ars' an t-sean bhean bocht.</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>"Tá agam cara léir,</span>
<lb n="397"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="398"/><span>Agus d'aithris sé dham sgéal,</span>
<lb n="399"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="400"/><span>Go m-beidh buadhairt air Chlannaibh</span>
<lb n="401"/><span>Gaodhail,</span>
<lb n="402"/><span>Ann gach áird air fuaid an t-saoghail,</span>
<lb n="403"/><span>Fá go bh-fuil Seághan Buidhe as a chéill,</span>
<lb n="404"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht.</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>"Ní leighisfear é go bráth,</span>
<lb n="407"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="408"/><span>Acht ní bhaineann sin do chách,</span>
<lb n="409"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="410"/><span>Bhídh sé bréagach, bradach, spleádhach,</span>
<lb n="411"/><span>Ag cur i g-céill go raibh sé lách,</span>
<lb n="412"/><span>A's b'iad na dubháilcidhe a ghnáth,</span>
<lb n="413"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>"B'árd-mhaoidhteach é a n-glór,</span>
<lb n="416"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht,</span>
<lb n="417"/><span>Oir do bhídh acu cobhlach mór,</span>
<lb n="418"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht</span>
<lb n="419"/><span>Do ghluaiseadar chum seoil,</span>
<lb n="420"/><span>Le dúil cíosa chur air Phól,</span>
<lb n="421"/><span>Acht táid ag rínce le malairt ceoil,</span>
<lb n="422"/><span>Ars' an t-sean bhean bhocht.</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>An Ceangal.</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>Tá an dán so sgríobhtha le seanduine Gaodh-</span>
<lb n="427"/><span>lach,</span>
<lb n="428"/><span>Is fírinne do chleacht sé, níor dhual dó bheith</span>
<lb n="429"/><span>bréagach;</span>
<lb n="430"/><span>'S í a ghuidhe gach maidean, moch, mall a's </span>
<lb n="431"/><span>déigheanach;</span>
<lb n="432"/><span>Go mairid ár g-cáirde go fada buan-shaogh-</span>
<lb n="433"/><span>lach,</span>
<lb n="434"/><span>Le dóigh go bh-faicfimíd Seághan bradach, </span>
<lb n="435"/><span>céasmhar,</span>
<lb n="436"/><span>Cam-chleasach, cealgach amhail geilt anns an </span>
<lb n="437"/><span>g-criathrach,</span>
<lb n="438"/><span>Lom-nochtaighthe, caithte gan arm ná éadach,</span>
<lb n="439"/><span>Do thionnsgain sé an t-achrann, níor éiligh</span>
<lb n="440"/><span>sé réidhteach,</span>
<lb n="441"/><span>Anois tá sé ag Nátal a's na h-amhais go léir</span>
<lb n="442"/><span>leis, </span>
<lb n="443"/><span>Acht cluinim go bh-fuil an borach dá d-trasg-</span>
<lb n="444"/><span>airt</span>
<lb n="445"/><span>Agus go d-cuidighidh Dia leis.  Amen.  </span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Eanáir,1900

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Eanáir,1900

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
