Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Fr_Mt_R__1919</note>
                         <note type="L">24</note>
                         <note type="B">1919</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Fr_Mt_R__1919</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">The Father Mathew Record</title><imprint><publisher>Na Caipisínigh</publisher><date>1919</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>NA TRÍ MUCA BEAGA,</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>(Féach Chart III.”)</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>(Cuir na briathra ar an chlár-dubh le n-a</span>
<lb n="6"/><span>theagasc.)</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>1.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Bhí muc ann fad ó, agus is fad ó</span>
<lb n="11"/><span>bhí, agus bhí trí muca beaga aici.  Bhí sí</span>
<lb n="12"/><span>bocht amach (an-bhocht), agus bhí goile</span>
<lb n="13"/><span>mór maith ag gach uile cheann de na trí</span>
<lb n="14"/><span>muca beaga, agus cha dtainig (ní thainig)</span>
<lb n="15"/><span>leithe a sáith bídh a thabhairt dobhtha.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>1. A DH'IARRAIDH A BHFORTÚIN —</span>
<lb n="18"/><span>“Caithfidh sibh imtheachta dh'iarraidh</span>
<lb n="19"/><span>mur bhfortúin,” arsa sise leobhtha</span>
<lb n="20"/><span>lá.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>D'imthigh na trí muca beaga a d'iarr-</span>
<lb n="23"/><span>aidh a bhfortúin.  Siubhail siad</span>
<lb n="24"/><span>bliadhain agus lá; agus thainig</span>
<lb n="25"/><span>siad fá dheireadh thiar thall chuig áit</span>
<lb n="26"/><span>a rabh muirleóga (turnapaí), is</span>
<lb n="27"/><span>cabáiste, phréatai agus cnódannaí</span>
<lb n="28"/><span>(cná) go leor.  Shocruigh siad ann-</span>
<lb n="29"/><span>sin, agus athas a' domhain ortha.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>2. FLAITHEAS DÉ. — “Flaitheas Dé</span>
<lb n="32"/><span>é seo,” arsa duine aca, agus</span>
<lb n="33"/><span>muirleóg i n-a bhéal aige.</span>
<lb n="34"/><span>“'Seadh,” ars an dara muc bheag,</span>
<lb n="35"/><span>agus cabáiste leath-ithte aige.</span>
<lb n="36"/><span>“Tú sé maith go leor má leanann</span>
<lb n="37"/><span>(fhanann) sé mar seo,” ars an</span>
<lb n="38"/><span>treas mhuc bheag; “is mór an</span>
<lb n="39"/><span>truaigh nab bhfuil ár máthair ann-</span>
<lb n="40"/><span>seo; chan fhuair (ní fhuair) an créa-</span>
<lb n="41"/><span>túir bocht a sáith ariamh,” arsa</span>
<lb n="42"/><span>seisean, agus é a' cur préataí is</span>
<lb n="43"/><span>cnódhannaí as amharc.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Go dearbhtha, bhí am aoibhinn aereach</span>
<lb n="46"/><span>aca.  Cha (ní) rabh dúil acha le n-a</span>
<lb n="47"/><span>leitheid ariamh.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Ach, faraor!</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Ag tógailt tighe.  Cha (ní) bhíonn</span>
<lb n="54"/><span>ar rud ar bith ach seal ar a' t-saoghal</span>
<lb n="55"/><span>seo.  Lá amháin chuala siad go rabh</span>
<lb n="56"/><span>mactíre 'sa' chomhrsanacht, agus go rabh</span>
<lb n="57"/><span>ceist (dúl) mhór aige i mucaibh beaga —</span>
<lb n="58"/><span>go h-airithe nuair a bheadh ocras air.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>“Caithfidh gach duine againn teach</span>
<lb n="61"/><span>(tigh) a thógailt do fhéin,” ars an treas</span>
<lb n="62"/><span>mhuc bheag.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>1. COCHÁN — “Dhéanfaidh mé mo theach-</span>
<lb n="65"/><span>sa (thighse) chochán,” ars an chéad</span>
<lb n="66"/><span>mhuc bheag.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Agus rinne sé a theach de chochán.</span>
<lb n="69"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="70"/><p><span>Nuair a bhí an teach déanta aige,</span>
<lb n="71"/><span>thainig an duine uasal mactíre</span>
<lb n="72"/><span>chuig an tigh; agus arsa seisean.</span>
<lb n="73"/><span>“A mhuc bheag! a mhuc bheag! fosgail</span>
<lb n="74"/><span>'a doras, agus leig isteach mé.”</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Agus ars an mhuc bheag, “A mhictíre!</span>
<lb n="77"/><span>a mictíre!  Dar a' ghruaig ar mo</span>
<lb n="78"/><span>smeigín!  Dar a' ghruaig ar mo</span>
<lb n="79"/><span>smeigín!  Chan fhosglaim (ní fhos-</span>
<lb n="80"/><span>glochaidh mé) an doras, agus cha</span>
<lb n="81"/><span>leigim (ní leigfidh mé) isteach thú.”</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>“Mura leigidh,” ars an mactíre,</span>
<lb n="84"/><span>“séidfidh mé, is buailfidh mé, is</span>
<lb n="85"/><span>brisfidh mé do theach.”</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Agus shéid sé, is bhuail sé, is bhris sé</span>
<lb n="88"/><span>an teach, is d'ith sé an mhuc bheag</span>
<lb n="89"/><span>uile go léir — och, a' nidh!</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>2. BROSNA. — “Déanfaidh mise mo</span>
<lb n="92"/><span>theach-sa de bhrosnaibh,” ars an</span>
<lb n="93"/><span>dara muc bheag.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>D'oibrigh sé go dian, is rinne sé a</span>
<lb n="96"/><span>theach de bhrosnaibh.  Nuair a bhí an</span>
<lb n="97"/><span>theach dhéanta aige, thainig an duine</span>
<lb n="98"/><span>uasal mactíre arist; agus arsa</span>
<lb n="99"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>“A mhuc bheag! a mhuc bheag! fosgail</span>
<lb n="102"/><span>a' doras, agus leig isteach mé, le</span>
<lb n="103"/><span>do thoil.”</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>“A mhictíre! a mhictíre!” ars an</span>
<lb n="106"/><span>mhuc bheag, “d'ith tú mo dh'rathair</span>
<lb n="107"/><span>(dhearbhrathair) uilig go léir, agus</span>
<lb n="108"/><span>d'íosá mise fosta dá mb' fhéidir</span>
<lb n="109"/><span>é.  Dar a' gruaig ar mo smeigín!</span>
<lb n="110"/><span>Dhar a' ghruaig ar mo smeigín!</span>
<lb n="111"/><span>Chan fhosglaim (ní fhosglochaidh mé)</span>
<lb n="112"/><span>an doras, agus cha leigim isteach</span>
<lb n="113"/><span>thú.”</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>“Mura leigidh,” ars an mactíre,</span>
<lb n="116"/><span>“séidfidh mé, is buailfidh mé, is</span>
<lb n="117"/><span>brisfidh mé do theach.”</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>“Maire, séid, agus buail, ach cha</span>
<lb n="120"/><span>bhriseann (ní bhrisfidh) tú mo theach,”</span>
<lb n="121"/><span>ars an mhuc bheag.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Séid sé, is bhuail sé, is bhris sé an</span>
<lb n="124"/><span>teach, is d'ith sé an mhuc bheag uilig</span>
<lb n="125"/><span>go léir — och, a' nidh!</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>3. BRÍCÍ. — Bhí an treas mhuc bheag</span>
<lb n="128"/><span>ciallmhar críonna.  “Dhéanfaidh</span>
<lb n="129"/><span>mise mo theach-sa de bhrící,” arsa</span>
<lb n="130"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>D'oibhrigh sé go dian duthrachtach,</span>
<lb n="133"/><span>agus gan.  I bhfadh go dtí bhí an</span>
<lb n="134"/><span>teach déanta aige, Thainig an</span>
<lb n="135"/><span>dhuine uasal m.t. chuig a' tigh.</span>
<lb n="136"/><span>Bhuail sé ar an doras.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>“A mhuc bheag! a mhuc bheag! tá</span>
<lb n="139"/><span>básgaid muirleóg agus préataí</span>
<lb n="140"/><span>agam duit; fosgail an doras,</span>
<lb n="141"/><span>agus leig isteach mé.”</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>“A mhictíre! a mhictíre!” ars an</span>
<lb n="144"/><span>mhuc bheag, “d' ith tú mo bheirt</span>
<lb n="145"/><span>dh' rathair uile go léir, agus d'</span>
<lb n="146"/><span>íosá mise fosta dá mb' fhéidir é.</span>
<lb n="147"/><span>Dar a ghruaig; &c.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>“Tá go maith,” ars an m.t., “mura</span>
<lb n="150"/><span>leigidh tú isteach mé, seidfidh mé,</span>
<lb n="151"/><span>is buailfidh mé, is brisfidh mé do</span>
<lb n="152"/><span>theach.”</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>“Cead agat sin,” ars an mhuc bheag,</span>
<lb n="155"/><span>“séid, agus buail, ach cha bhriseann</span>
<lb n="156"/><span>(ní bhrisfidh) tú mo theach.”</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Séid sé, is bhuail sé, ach char (níor)</span>
<lb n="159"/><span>bhris sé an ceach, óir de bhrící bhí sé</span>
<lb n="160"/><span>déanta.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>1.GORT NA MUIRLEÓG. — “'Dtio-</span>
<lb n="165"/><span>caidh tú liom go dtí gort na muirleóg</span>
<lb n="166"/><span>i mbárach,” ars an m.t.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>“Rachaidh,” ars an mhuc bheag.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>D'éirigigh an mhuc bheag go moch ar</span>
<lb n="171"/><span>maidin, is chuaidh sé go dtí gort</span>
<lb n="172"/><span>na muirleóg.  D'ith sé na muir-</span>
<lb n="173"/><span>leóga uile go léir, is bhí sé 'sa'</span>
<lb n="174"/><span>bhaile slán sabháilte aríst, su' mar</span>
<lb n="175"/><span>fhág an mactíre theach.  Nuair fuair</span>
<lb n="176"/><span>an mactíre amach go rabh se ró-</span>
<lb n="177"/><span>mhall bhí fearg air; ach, char (níor)</span>
<lb n="178"/><span>leig sé air go rabh.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>2.ANN CRANN UBHALL. — Dtio-</span>
<lb n="181"/><span>caidh tú liom go dtí an crann</span>
<lb n="182"/><span>udhall i mbárach?” arsa 'n mac-</span>
<lb n="183"/><span>tíre.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>“Tá go maith, rachaidh,” ars an mhuc</span>
<lb n="186"/><span>bheag.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>“D'éirigh an mhuc go h-iongantach</span>
<lb n="189"/><span>móch, agus chuaidh sé go dtí an</span>
<lb n="190"/><span>chrann ubhall.  Bhí cuid mhaith de na</span>
<lb n="191"/><span>h-ubhlaidh ithte aige nuair a chonnaic</span>
<lb n="192"/><span>sé an mactíre a' teacht chuige.</span>
<lb n="193"/><span>Dhreapuigh sé suas an crann.”</span></p>
<lb n="194"/>
<lb n="195"/><p><span>“Tá na h-ubhla milis iongantach i bhfos</span>
<lb n="196"/><span>annseo,” ars an mhuc bheag.  “Tá</span>
<lb n="197"/><span>mo sháith ithte agamsa, agus teigfidh</span>
<lb n="198"/><span>(caithfidh) mé ceann síos chugath-sa.”</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>“Tá tú ró-chinealta ar fad,” ars an</span>
<lb n="201"/><span>mactíre.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>Teilg (chaith) an mhuc bheag ubhall síos</span>
<lb n="204"/><span>churge, agus roithleag an t-ubhaill</span>
<lb n="205"/><span>síos an cnoc.  Rith an m.t. i ndiaidh</span>
<lb n="206"/><span>an ubhaill; agus, fhad is bhí sé ghá</span>
<lb n="207"/><span>dhéanamh sin, as go bráth leis an</span>
<lb n="208"/><span>mhuic bhig, agus bhí sé 'sa' bhaile</span>
<lb n="209"/><span>slán sabhailte sú' má dtainig leis</span>
<lb n="210"/><span>an mhactíre breith air.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>3.AN T-AONACH. — Nuair a thainig</span>
<lb n="213"/><span>an m.t. chuig a' tig nach é bhí fear-</span>
<lb n="214"/><span>gach!  Ach, arsa seisean leis féin;</span>
<lb n="215"/><span>“Is minic a chuala mé mo mháthair 'a</span>
<lb n="216"/><span>rádh;  'Ná taisbean d' fhiacla an</span>
<lb n="217"/><span>áit nach dtig leat greim bhaint</span>
<lb n="218"/><span>amach.'”</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>Agus arsa seisean leis an mhuic bhig,</span>
<lb n="221"/><span>“Tá básgaid cabáiste agam duit;</span>
<lb n="222"/><span>agus fágfaídh mé ag an doras í,</span>
<lb n="223"/><span>má theigheann tú chum an aonaigh</span>
<lb n="224"/><span>liom maidin i mbárach.”</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>“Tá go maith,” ars an mhuc bheag,</span>
<lb n="227"/><span>“rachaidh.”</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>D'éirigh an mhuc roimh éirghe na gréine</span>
<lb n="230"/><span>maidin lá ar n-a bhárach: agus</span>
<lb n="231"/><span>cheannuig sé cuinneog (churn).</span>
<lb n="232"/><span>Ag teacht 'n a' bhaile dhó, nuair a</span>
<lb n="233"/><span>bhí se ar bhárr a' chnuic, seo chuige</span>
<lb n="234"/><span>an m.t. a' teacht aníos ar dul chun</span>
<lb n="235"/><span>an aonaigh dó.  Chuaidh an mhuc bheag</span>
<lb n="236"/><span>i bhfolach 'sa chuinneoig; agus</span>
<lb n="237"/><span>bhuail sé bárr-chos ar an chuinneoig.</span>
<lb n="238"/><span>Roithleag sí níos tapaidhe as níos</span>
<lb n="239"/><span>tapaidhe gach moimide; agus fá</span>
<lb n="240"/><span>dheireadh roithleag sí chomh tapaidh</span>
<lb n="241"/><span>sin gur cuir sí eagal mhór ar an</span>
<lb n="242"/><span>mhactíre, agus rith sé le n-á shaoghal.</span>
<lb n="243"/><span>Nuair a fuair sé amach gurbh' é an</span>
<lb n="244"/><span>mhuc bheag a bhí 's a' chuinneoig,</span>
<lb n="245"/><span>bhí fearg mhór air.  Ach, bhí ocras</span>
<lb n="246"/><span>mór air fósta, agus dúil mhór</span>
<lb n="247"/><span>aige 's an mhuic bhig sin.</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>4. BÁS AN MHICTÍRE — Gheobhaidh</span>
<lb n="250"/><span>mé isteach 's a' tigh sin ar air nó</span>
<lb n="251"/><span>ar éigean,” arsa seisean, “agus</span>
<lb n="252"/><span>íosaidh mé an mhuc bheag sin roimh</span>
<lb n="253"/><span>luighe na gréine anocht, nó gheobhaidh</span>
<lb n="254"/><span>me bás.  Tá shios agam caide dhéan-</span>
<lb n="255"/><span>fas mé:  Rachaidh mé síos a simléir.”</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>Ach bhí an mhuc bheag chomh glic leis; bhí</span>
<lb n="258"/><span>sé ag dúil leis an chleas sin.</span>
<lb n="259"/><span>Chuir sé pota mór uisge ar a' teinidh;</span>
<lb n="260"/><span>agus gan i bhfad go dtí bhí an</span>
<lb n="261"/><span>t-uisge ar guil.  Tháinig an m.t.</span>
<lb n="262"/><span>anuas a' simléir; thuit sé isteach</span>
<lb n="263"/><span>'s á phota; agus scalladh go mór é.</span>
<lb n="264"/><span>Scalladh chomh dona sin gur éag sé</span>
<lb n="265"/><span>roimh luighe na greine an oidhche sin.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>PÓSADH AGUS AOIBHNEAS — Nuair</span>
<lb n="270"/><span>a cuala Rí na muc an sgeal bhí luthghair</span>
<lb n="271"/><span>mhór air; óir bhí eagal ar na mucaibh</span>
<lb n="272"/><span>uile go léir roimh an mhactire úd.  Thug</span>
<lb n="273"/><span>an Rí a nighean do'n mhuic bhig le pósadh.</span>
<lb n="274"/><span>Pósadh iad; agus bhí bainis aca a mhair</span>
<lb n="275"/><span>ar feadh seacht n-oidhche agus seacht lá,</span>
<lb n="276"/><span>agus an lá deireannach ní bh'fhearr ná</span>
<lb n="277"/><span>an chéad lá.</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>Chuir siad síos a' pota, is rinne siad</span>
<lb n="280"/><span>an tae; agus mura rabh siad-san</span>
<lb n="281"/><span>son, go rabh sibh-sé agus mé!</span>
<lb n="282"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="283"/><p><span>AGALLAMH  AN BHÁBÓG</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>1. Péigí:  Go mbeannuighidh Dia dhuit.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>2. Brighdín:  Dia 's Muire dhuit.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>1. An bhfaca tú mo Bhábóg?</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>2. Ní (chan) fhaca mé.</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>1. Ar mhaith leat í fheiceál?</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>2. Ó budh mhaith liom.</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>1. Nach deasí! (shows doll)</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>2. Tá sé iongantach deas.  Cá bhfuair</span>
<lb n="300"/><span>tú í?</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>1. Fuair mé ó mo mháthair í.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>2. Cár (cá h-áit ar) cheannuigh sí í?</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>1. Bhí sí i mBlath-Cliath indé 's</span>
<lb n="307"/><span>cheannuigh rí annsin í.</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>2. Cé'n (caidhé an) luach a thug sí uirthi?</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>1. Scilling sílim, (saoilim) ach níl fhios</span>
<lb n="312"/><span>agam i g-ceart.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>2. An dtabharfaidh tú an bhábóg sin</span>
<lb n="315"/><span>dom (dam-sa) le do thoil?</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>1. Ní thabharfaidh mé (cha dtabhraim).</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>Tá sí ró-dheas duit.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>2.N'íl (chan fhuil) sí leath comh deas</span>
<lb n="322"/><span>agus shaoileas tú.</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>1. Chad chuige a n-abhrann thú sin?</span>
<lb n="325"/><span>caidé tá cearr uirthi (leithe).</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>2. Tá a srón ró-ghairid.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>1. N'íl (chan fhuil).  Ta sí fada go leor.</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>2. Och, amharc ar a súilib.  Tá siad</span>
<lb n="332"/><span>buidhe.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>1. Tá tú dall.  Is gorm atá siad.</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>2. Agus an bhfeic tú an béal mór,</span>
<lb n="337"/><span>gránna, dearg atá uirthi?  Ní</span>
<lb n="338"/><span>(chan) fhaca mé a leitheid ariamh!</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>1. Tá mé dearbhtha nach bhfaca.  Is éad</span>
<lb n="341"/><span>atá ort — sin a' rud tá cearr ort.</span>
<lb n="342"/><span>Níl (chan fhuil) bábóg ar bith agat-</span>
<lb n="343"/><span>sa — sin a' rud.</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>AGALLAMH I.</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>1. Brighid:  Go m-beannuighidh Dia dhuith.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>2. Pádraig:  Dia 's Muire dhuit.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>1. Caidé mar tá tú?</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>2. Táim go breagh, glóir do Dhia ar a</span>
<lb n="354"/><span>shon, caidé mar tá tú fhéin?</span></p>
<lb n="355"/>
<lb n="356"/><p><span>1. Muise níl mé ach cosamhail (go</span>
<lb n="357"/><span>measardha, cuidhbheasach).</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>2. Caidé tá cearr leat?  (cad tá ort?)</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>1. Ta pian in mo cheann.</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>2. Bhfuil sé go dona?</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>1. Ó tá sé dochrach dona.</span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>2. An raibh tú ag an dochtúir?</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>1. Muise ní (cha) raibh.</span></p>
<lb n="370"/>
<lb n="371"/><p><span>2. Ní thig (Cha dtig) leis a bheith dochrach</span>
<lb n="372"/><span>dona nuair nach raibh tú ag an</span>
<lb n="373"/><span>dochtúir.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>1. *Bhí mé ag an t-sagart agus b'fhearr</span>
<lb n="376"/><span>liom a lámh naomhtha ná an buidheal</span>
<lb n="377"/><span>is fearr dá n-dearna dochtúir</span>
<lb n="378"/><span>riamh.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>2. *Ó seadh!  Is saoire lámh an</span>
<lb n="381"/><span>t-sagairt ná buidheal an dochtúra.</span>
<lb n="382"/><span>Dá mbeadh rud ar bith ar mo</span>
<lb n="383"/><span>chorp-fa, rithinn chun an dochtúra</span>
<lb n="384"/><span>ar dtús, mar sílim gur leis an</span>
<lb n="385"/><span>dochtúir leigheas an chuirp.</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>(*Instead of 1 and 2 the following may</span>
<lb n="388"/><span>be substituted.)</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>1. O rinne mé cupa tae & é go láidir</span>
<lb n="391"/><span>& d'ól mé é; agus b'fearr liom</span>
<lb n="392"/><span>braon beag tae ná an buidéal a</span>
<lb n="393"/><span>b'fhearr 'a dearn dochtúir réid</span>
<lb n="394"/><span>ariamh.</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>2. O seadh is milse braon beag tae</span>
<lb n="397"/><span>na buidheal an dochtúra, rl.</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>1. Bhal, ní chuirim áird nó meas ar bith</span>
<lb n="400"/><span>ins na dochtúiribh.  Ní (chan) fhaca</span>
<lb n="401"/><span>mé leigheas ar bith a rinne siad</span>
<lb n="402"/><span>ariamh.</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>2. Sin a' dóigh le mnáibh i gcomhnuidhe!</span>
<lb n="405"/><span>Níl (chan fhuil) ciall ar bith aca.</span>
<lb n="406"/><span>Tá siad gan ciall gan riaghal.</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>1. Muise is mhaith an rud go bhfuil ciall</span>
<lb n="409"/><span>go leor agaibh-se.  Cé dubhairt</span>
<lb n="410"/><span>go raibh na mná gan ciall gan</span>
<lb n="411"/><span>riaghal.</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>2. Ó nár cuala tú an sean ráidte —</span>
<lb n="414"/><span>“trí nidh gan riaghal: bean, muc,</span>
<lb n="415"/><span>agus múille.”</span></p>
<lb n="416"/>
<lb n="417"/><p><span>1.— AN TEACH A THÓG SEAGHAINÍN.</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>(Féach “Chart I”)</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>1. 'Seo Seaghainín.</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>2. 'Seo an teach (tigh, toigh) a thóg</span>
<lb n="424"/><span>Seaghainín.</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>3. 'Seo an coirce a bhí i n-a luighe 's a'</span>
<lb n="427"/><span>tigh a thóg S.</span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>4. 'Seo an ráftán (franncach) a d'ith</span>
<lb n="430"/><span>an coirce a bhí i n-a luighe 's a' tigh</span>
<lb n="431"/><span>a thóg S.</span></p>
<lb n="432"/>
<lb n="433"/><p><span>5. 'Seo an cat a mharbh an ráftan a</span>
<lb n="434"/><span>d'ith an coirce, &rl.</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>6. 'Seo an madadh a rug ar an chat, a</span>
<lb n="437"/><span>mharbh, &rl.</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>7. 'Seó an bhó, a rabh a h-adharc cam, a</span>
<lb n="440"/><span>leag an madadh, &rl.</span></p>
<lb n="441"/>
<lb n="442"/><p><span>8. 'Seo an cáilín deas díomhaoin a</span>
<lb n="443"/><span>bhligh an bhó, & rl.</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>9. 'Seo an fear salach stroctha, a phóg</span>
<lb n="446"/><span>an cáilín deas díomhaoin, &rl.</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>10. 'Seo an sagart críon liath, a phós</span>
<lb n="449"/><span>an fear salach stróctha, &rl.</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>11. 'Seo an coileach, a sgairt (ghlaoidh)</span>
<lb n="452"/><span>ar maidin, a mhúsgail an sagart,</span>
<lb n="453"/><span>&rl.</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>12. 'Seo an coirce a bheathuigh an coil-</span>
<lb n="456"/><span>each, &rl.</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>13. 'Seo an sgológ a chuir an coirce, &rl.</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>CEISTEANNA; IS; TÁ, Etc.</span></p>
<lb n="461"/>
<lb n="462"/><p><span>1. Caidé sin?  Ráftán.</span></p>
<lb n="463"/>
<lb n="464"/><p><span>An madadh é sin?  'Seadh; ní h-eadh</span>
<lb n="465"/><span>(chan eadh).</span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>An é sin an cat a mharbh an r.?</span>
<lb n="468"/><span>'Sé; ní h-é (chan é.)</span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>Ca bhfuil an coirce?  Ta sé 's a'</span>
<lb n="471"/><span>tigh.</span></p>
<lb n="472"/>
<lb n="473"/><p><span>An bhfuil sé 's a' tigh?  Tá.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>An bhfuil an bhó 's a' tigh?  Ní</span>
<lb n="476"/><span>fhuil (chan fhuil).</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>Cá rabh an coirce?  Bhí, etc.</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>An rabh an coirce 's a' tigh?  Bhí.</span></p>
<lb n="481"/>
<lb n="482"/><p><span>An rabh sé ar a' tigh?  Ní rabh (cha</span>
<lb n="483"/><span>rabh).</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>Caidé rinne an ráftán?  Ar ith sé</span>
<lb n="486"/><span>an coirce?  Ar ith an madadh an</span>
<lb n="487"/><span>coirce?  Caidé an coirce a d'</span>
<lb n="488"/><span>ith an ráftán?  Caidé an cáilín</span>
<lb n="489"/><span>a phóg an fear?  Caidé mar</span>
<lb n="490"/><span>mhúsgail an coileach an sagart?</span>
<lb n="491"/><span>Etc., Etc.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>(Cuir na briathra & na h-ainmneacha</span>
<lb n="494"/><span>ar an chlárdubh; léigh iad; &</span>
<lb n="495"/><span>teagasg an sgéal aríst mar</span>
<lb n="496"/><span>sin, e.g. Chuir… coirce.)</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>2. Cuireann paisde amháin ceisteanna</span>
<lb n="499"/><span>ar an Rang.  Féach “Acting ‘An</span>
<lb n="500"/><span>Teach a thóg S.’”  (“Láimh-Leabhar,</span>
<lb n="501"/><span>l. 19.)  Cé thusa?  Is mise an</span>
<lb n="502"/><span>ráftán.  Caidé rinne tú?  D'ith</span>
<lb n="503"/><span>mé an coirce.  An tusa an fear a</span>
<lb n="504"/><span>phóg an cáilín?  Ní mé; is mhise an</span>
<lb n="505"/><span>sagart críon liath.  Caidé tharla</span>
<lb n="506"/><span>duit?  Mhúsgail an coileach mé.</span>
<lb n="507"/><span>Caide mar mhúsgail sé thú?</span>
<lb n="508"/><span>Sgairt sé go moch ar maidin.  Ar</span>
<lb n="509"/><span>phós tú an fear?  Phós.  Etc., etc.</span></p>
<lb n="510"/>
<lb n="511"/><p><span>[Teagasc anois an drama, “An</span>
<lb n="512"/><span>Teach a thóg S.” — “Láimh-Leabhar,</span>
<lb n="513"/><span>l. 19].</span>
<lb n="514"/></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="515"/><p><span>AGALLAMH — AN BHÁBÓG.</span></p>
<lb n="516"/>
<lb n="517"/><p><span>2.  O! tá  agus bábóg atá seacht</span>
<lb n="518"/><span>n-uaire níos deise ná do cheann-</span>
<lb n="519"/><span>sa.</span></p>
<lb n="520"/>
<lb n="521"/><p><span>1. Caidé an seort bábóige atá agat?</span></p>
<lb n="522"/>
<lb n="523"/><p><span>2. Tá sí chomh mór liom féin.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>1. Go díreach, má tá, ní mór sin!</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>2. Agus thig leithe siubhal.</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>1. An dtig?  O! is iongantach sin.</span>
<lb n="530"/><span>Agus an dtig leithe bheith i n-a</span>
<lb n="531"/><span>codladh?</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>2. Thig.  Nuair a chuirtear i n-a luighe</span>
<lb n="534"/><span>ar a druim í, druideann sí a súile,</span>
<lb n="535"/><span>& bíonn sí i n-a codladh ar a'</span>
<lb n="536"/><span>bhumaite (neomat).</span></p>
<lb n="537"/>
<lb n="538"/><p><span>1. Go díreach, sin é mo dhálta-sa.  Chomh</span>
<lb n="539"/><span>luath is a bhíos mo cheann ar an</span>
<lb n="540"/><span>adhart bím in mo chodladh go sámh.</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>2. Bhal, caidé do bharamhail de mo</span>
<lb n="543"/><span>bhábóig-se anois?</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>1. O! tá sí deas go leor; ach i n-a</span>
<lb n="546"/><span>dhiaidh sin is uilig, b'fhearr liom</span>
<lb n="547"/><span>mo bhábóg-sa ná bábóg ar bith eile</span>
<lb n="548"/><span>ar dhruim an domhain.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Brat anuas!</span></p>
<lb n="551"/>
<lb n="552"/><p><span>AGALLAMH I.</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>1. Hum!  Agus nar chuala tusa seo: —</span></p>
<lb n="555"/>
<lb n="556"/><p><span>“Tá trí droch-nósa ag na fir: </span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>Ag ól a' ghloine</span>
<lb n="559"/><span>A' chaitheamh an phíopa</span>
<lb n="560"/><span>Is a' leagadh na dríuchta go</span>
<lb n="561"/><span>mall 's an oidhche.</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>2. Béidh an focal deireannach agat cibé</span>
<lb n="564"/><span>ar bith; ní bhéinn a' cur m'am</span>
<lb n="565"/><span>amugha a' conspóid leat.</span></p>
<lb n="566"/>
<lb n="567"/><p><span>2.</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>Cad chuige a dtainig tú go dtí an</span>
<lb n="570"/><span>scoil seo.</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>1. Thainig mé chum a' Ghaedhilg a' fhoghluim</span></p>
<lb n="573"/>
<lb n="574"/><p><span>2. Cár b'as duit.</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>1. As B'lath Cliath mé.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>2. Caidé an rang a mbíonn tú ann?</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>1. An bun Rang.</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>2. 'Bhfuil Gaedhilc agaibh 's a' Bhun</span>
<lb n="583"/><span>Rang?</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>Go dearbhtha tá.</span></p>
<lb n="586"/>
<lb n="587"/><p><span>2. 'Bhfuil sí chomh maith leis a' Ghaedhilg</span>
<lb n="588"/><span>atá aca 's an Árd Rang?</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>1. Chomh maith?  Ar dhubhairt tú chomh</span>
<lb n="591"/><span>maith” tá sí seacht n-uaire níos</span>
<lb n="592"/><span>fearr.  Tá Gaedhilg mhaith againn</span>
<lb n="593"/><span>'s a' Bhun Rang.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>2. Agus an saoileann tú nach bhfuil</span>
<lb n="596"/><span>Gaedhilg mhaith aca 's an Árd</span>
<lb n="597"/><span>Rang?</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>1. Bhal, a chroidhe, caidé shaoileann tú</span>
<lb n="600"/><span>fhéin?  Tá fhios agat maith go leor</span>
<lb n="601"/><span>nach í an Ghaedhilg cheart atá aca</span>
<lb n="602"/><span>'s an Árd Rang ar chor ar bith.</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>2. Maise!  Ní fhuil sí cosamhail leis a'</span>
<lb n="605"/><span>Ghaedhilg atá againne cibé ar bith;</span>
<lb n="606"/><span>ach nach dtuigeann tú iad?</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>1. O!  Tuigim iad maith go leor.  Tá</span>
<lb n="609"/><span>fhios agam caidé bhíos siad a'</span>
<lb n="610"/><span>féachaint le n-a rádh; ach i n-a</span>
<lb n="611"/><span>dhiaidh sin is uilig, ní bhíonn snas</span>
<lb n="612"/><span>na Gaedhilge air a gcuid cainnte</span>
<lb n="613"/><span>ar chor ar bith.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>2. Is fíor dhuit sin.  Labhrann siad go</span>
<lb n="616"/><span>h-an-fhadalach:  Bíonn cúig</span>
<lb n="617"/><span>moimidí eadar an dá fhocal aca;</span>
<lb n="618"/><span>shaoilfeá gur leabhar a bhí a'</span>
<lb n="619"/><span>cainnt.</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>1. Maise, bhain tú an focal as mo bhéal!</span>
<lb n="622"/><span>Agus nach dtug tú fá dear an</span>
<lb n="623"/><span>cárr a bhí ar na scoláiribh 's an</span>
<lb n="624"/><span>Árd Rang indé agus iad ag</span>
<lb n="625"/><span>féachaint leis an Ghaedhilg a</span>
<lb n="626"/><span>labhairt?</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>2. O! Maise thug!  Bhí cárr ortha a</span>
<lb n="629"/><span>chuirfeadh an aicid ar na preataí.</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>1. Och:  Och:  Sonas ort a mhic-o (nó</span>
<lb n="632"/><span>a chroidhe) ar son an fhocail sin;</span>
<lb n="633"/><span>sin a' focal a rabh féidhm agam ais.</span>
<lb n="634"/><span>Chonnaic mé buachaill bocht as an</span>
<lb n="635"/><span>Árd Rang maidin indiu, agus</span>
<lb n="636"/><span>bhí eagal orm go mbrisfeadh sé</span>
<lb n="637"/><span>a ghiall — go sabhailidh Dia sinn</span>
<lb n="638"/><span>uilig!</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>2. 'Bhfuil fhios agat caidé an fath nach</span>
<lb n="641"/><span>bhfuil Gaedhilig níos fearr aca</span>
<lb n="642"/><span>'s an Árd Rang?</span></p>
<lb n="643"/>
<lb n="644"/><p><span>1. Sin rud nach bhfuil fhios agam; ach</span>
<lb n="645"/><span>dá dtiocadh siad anuas go dtí</span>
<lb n="646"/><span>an Bun Rang gheobhadh siad an</span>
<lb n="647"/><span>Ghaedhilig ann “chomh milis binn</span>
<lb n="648"/><span>blasta le h-amhrán nó ceol na</span>
<lb n="649"/><span>n-aingeal ins na flaithis.”</span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>2. Gheobhadh cinnte; nó dá racadh beirt</span>
<lb n="652"/><span>nó triúr de na sean-daoinibh as</span>
<lb n="653"/><span>Oméith go dtí an tÁrd Rang:</span>
<lb n="654"/><span>caidé mar bhéadh an sgéal?</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>1. O! dá racadh siad-san suas seal </span>
<lb n="657"/><span>míosa nó coigthighis ar cuairt</span>
<lb n="658"/><span>d'fhoghluimfeadh na mic-léighinn 's</span>
<lb n="659"/><span>an Árd Rang níos mó Gaedhilge</span>
<lb n="660"/><span>ins an am sin ná d'fhoghluimfeadh</span>
<lb n="661"/><span>siad i seacht mbliadhna 'réir mar</span>
<lb n="662"/><span>tá siad ag deanamh gnaithe 's an</span>
<lb n="663"/><span>am atá i láthair.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>2. Fuist!  Coimhead thú féin:  B'féidir</span>
<lb n="666"/><span>go bhfuil duine aca ag éisteacht</span>
<lb n="667"/><span>leat.</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>1. Is cuma liom!  Bíonn an fhírinne</span>
<lb n="670"/><span>searbh agus go ndéanaidh sí maith</span>
<lb n="671"/><span>dobhtha.  Och!  Och!  B'fhearr liom</span>
<lb n="672"/><span>go rabh mé 's a' bhaile slán</span>
<lb n="673"/><span>sábháilte arís.  Tá mo chroidhe</span>
<lb n="674"/><span>briste ag an áit seo.  (Tá mé</span>
<lb n="675"/><span>cortha de'n áit seo).  Chaitfidh mé</span>
<lb n="676"/><span>bheith ag imtheacht anois.</span></p>
<lb n="677"/>
<lb n="678"/><p><span>2. 'Bhfuil praidhinn (deifre) ort?</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>1. Tá.  Ní fhuirigheann na traedheantaí</span>
<lb n="681"/><span>ar dhuine ar bith.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>2. Ná fan í bhfad ar shiubhal.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>1. Tá go maith:  Ní fhánfaidh.</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>2. Go n-éirighidh do bhothar leat!</span></p>
<lb n="688"/>
<lb n="689"/><p><span>1. Go rabh maith agat!  Go gcuiridh Dia</span>
<lb n="690"/><span>an t-adh ort-sa!</span>
<lb n="691"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="692"/><p><span>AN t-SEAN-BHEAN AGUS A MUC.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>1. Bhí sean-bhean ann fad ó, agus</span>
<lb n="695"/><span>uair amháin, nuair a bhí sí a' scuabad a</span>
<lb n="696"/><span>tighe, fuair sí RÉAL beag cam.</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>“Hó!  Hó!” arsa sise leithe fhéin.</span>
<lb n="699"/><span>“Caidé dhéanfas mé leis an réal bheag</span>
<lb n="700"/><span>seo?  Rachaidh mé 'n a' mhargaidh, agus</span>
<lb n="701"/><span>ceannochaidh mé muc bheag.</span></p>
<lb n="702"/>
<lb n="703"/><p><span>Chuaidh sí 'n a' mhargaidh, agus</span>
<lb n="704"/><span>cheannuigh sí MUC bheag.</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>2. Ag teacht 'n a' bhaile duithe,</span>
<lb n="707"/><span>thainic sí chuig CÉIM CHLAIDHE, agus</span>
<lb n="708"/><span>arsa sise leis an mhuic:</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>“A Mhuc! a Mhuc!  Téidh a léim thar</span>
<lb n="711"/><span>na chéim.”</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>Ach ní rachadh an muicín a léim thar</span>
<lb n="714"/><span>an chéim.</span></p>
<lb n="715"/>
<lb n="716"/><p><span>3. Chuaidh sí giota beag ní b'fhuide,</span>
<lb n="717"/><span>agus casadh MADADH oirthi,  Arsa</span>
<lb n="718"/><span>sise leis an Madadh:</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>“A Mhadaidh! a Mhadaidh!  Beir ar</span>
<lb n="721"/><span>an mhuic seo.”</span></p>
<lb n="722"/>
<lb n="723"/><p><span>“Cad chuige a ndéanfainn sin?”</span>
<lb n="724"/><span>ars an madadh.</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>“Tá,” arsa sise, “Ní rachaidh (cha</span>
<lb n="727"/><span>dtéid) an muicín a léim thar an chéim,</span>
<lb n="728"/><span>agus ní bhéidh mé (cha bhím) 's a bhaile</span>
<lb n="729"/><span>anocht.”</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>Ach, ní bheirfeadh an madadh ar an</span>
<lb n="732"/><span>mhuic.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>4. Chuaidh sí giota beag ní b'fhuide,</span>
<lb n="735"/><span>agus chonnaic sí BATA.  Arsa sise</span>
<lb n="736"/><span>leis an bhata:</span></p>
<lb n="737"/>
<lb n="738"/><p><span>“A bhata! a bhata!  Buail an</span>
<lb n="739"/><span>madadh seo.”</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>“Cad chuige a ndeanfainn sin?”</span>
<lb n="742"/><span>ars an bata.</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>“Tá,” arsa sise, “ní bheirfidh</span>
<lb n="745"/><span>(cha bheir) an madadh ar an mhuic, ní</span>
<lb n="746"/><span>rachaidh an muicín a léim thar an chéim,</span>
<lb n="747"/><span>agus ní bhéidh mé 's a' bhaile anocht.</span></p>
<lb n="748"/>
<lb n="749"/><p><span>Ach, ní bhuailfeadh an bata an madadh.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>5. Chuaidh sí giota beag ní b'fhuide,</span>
<lb n="752"/><span>agus thainic sí chuig TEINIDH.  Arsa</span>
<lb n="753"/><span>sise leis an teinidh:</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>“A Theine! a Theine!  Dóigh an</span>
<lb n="756"/><span>bata seo.”</span></p>
<lb n="757"/>
<lb n="758"/><p><span>“Cad chuige a ndéanfainn sin?”</span>
<lb n="759"/><span>ars an teine.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>“Tá,” arsa sise, “ní bhuailfidh an</span>
<lb n="762"/><span>bata an madadh, &c… anocht.”</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>Ach, ní dhóighfeadh an teine an bata.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>6. Chuaidh sí giota beag ní b'fhuide</span>
<lb n="767"/><span>go dtainic sí chuig lochán beag UISGE.</span>
<lb n="768"/><span>Arsa sise leis an uisge:</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>“A Uisge! a Uisge!  Cuir as an</span>
<lb n="771"/><span>teine seo.”</span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p><span>“Cad chuige a ndéanfainn sin?”</span>
<lb n="774"/><span>ars an t-uisge.</span></p>
<lb n="775"/>
<lb n="776"/><p><span>“Tá,” arsa sise, “ní dhóighfidh an</span>
<lb n="777"/><span>teine an bata, &c.”</span></p>
<lb n="778"/>
<lb n="779"/><p><span>Ach, ní chuirfeadh an t-uisge an</span>
<lb n="780"/><span>teine as.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>7. Chuaidh sí giota beag ní b'fhuide,</span>
<lb n="783"/><span>i casadh TARBH oirthi.  Arsa sise leis</span>
<lb n="784"/><span>an tarbh:</span></p>
<lb n="785"/>
<lb n="786"/><p><span>“A Thairbh! a Thairbh!  Ól an</span>
<lb n="787"/><span>t-uisge seo.”</span></p>
<lb n="788"/>
<lb n="789"/><p><span>“Cad chuige a ndéanfainn sin?”</span>
<lb n="790"/><span>ars an tarbh.</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>“Tá,” arsa sise, “ní chuirfidh an</span>
<lb n="793"/><span>t-uisge an teine as, &c.”</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>Ach, ní ólfadh an tarbh an t-uisge.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>8. Chuaidh sí giota beag ní b'fhuide,</span>
<lb n="798"/><span>agus casadh BÚISTEÓIR oirthi.  Arsa</span>
<lb n="799"/><span>sise leis an bhúisteóir:</span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>“A Bhúisteóir!  A Bhúisteóir!</span>
<lb n="802"/><span>Marbhuigh an tarbh seo.”</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>“Cad chuige a ndéanfainn sin?”</span>
<lb n="805"/><span>arsa an búisteóir.</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>“Tá,” arsa sise, “ní ólfaidh an</span>
<lb n="808"/><span>tarbh an t-uisge, &c.”</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>Ach, ní mhuirbhfeadh an tarbh an t-uisge.</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>9. Chuaidh sí giota beag ní b'fhuide,</span>
<lb n="813"/><span>agus fuair sí rópa.  Arsa sise leis an</span>
<lb n="814"/><span>rópa:</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>“A Rópa! a Rópa!  Croch an búis-</span>
<lb n="817"/><span>teóir seo.”</span></p>
<lb n="818"/>
<lb n="819"/><p><span>“Cad chuige a ndéanfainn sin?”</span>
<lb n="820"/><span>ars' an rópa.</span></p>
<lb n="821"/>
<lb n="822"/><p><span>“Tá,” arsa sise, “ní mhuirbhfidh an</span>
<lb n="823"/><span>búisteóir an tarbh, &c.”</span></p>
<lb n="824"/>
<lb n="825"/><p><span>Ach, ní chrochfadh an rópa an búisteóir,</span>
<lb n="826"/><span>&c.”</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>10. Chuaidh sí giota beag ní b'fhuaide,</span>
<lb n="829"/><span>agus casadh RÁFTÁN (Franncach) oirthi.</span></p>
<lb n="830"/>
<lb n="831"/><p><span>Arsa sise leis an ráftan:  “A</span>
<lb n="832"/><span>Ráftáin!  A Ráftáin!  Gearr an rópa</span>
<lb n="833"/><span>seo.”</span></p>
<lb n="834"/>
<lb n="835"/><p><span>“Cad chuige a ndéanfainn sin?”</span>
<lb n="836"/><span>ars an ráftán.</span>
<lb n="837"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="838"/><p><span>“Tá,” arsa sise, “ní chrochfaidh an</span>
<lb n="839"/><span>rópa an búisteóir, &c.”</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>Ach, ní ghearrfadh an ráftán an rópa.</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>II. Chuaidh sí giota beag ní bh'fhuide,</span>
<lb n="844"/><span>agus casadh CAT oirthi.  Arsa sise leis</span>
<lb n="845"/><span>an chat:</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>“A Chait!  A Chait!  Ith an ráftán</span>
<lb n="848"/><span>seo.”</span></p>
<lb n="849"/>
<lb n="850"/><p><span>“Cad chuige a ndéanfainn sin?”</span>
<lb n="851"/><span>ars an Cat.</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>“Ta,” arsa sise, “ní ghearrfaidh, & c.”</span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>(To be continued.)</span></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="856"/><p><span>AN t-SEAN-BHEAN AGUS A MUC.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>(Continued)</span>
<lb n="859"/><span>CAIBH II.</span></p>
<lb n="860"/>
<lb n="861"/><p><span>“Tá go maith,” ars an cat.  “Má</span>
<lb n="862"/><span>théid (théigheann) tú go dtí an BHÓ úd</span>
<lb n="863"/><span>thall, agus má bheir (bheireann) tú</span>
<lb n="864"/><span>fóchupán bainne ionns' orm (nó, chugam),</span>
<lb n="865"/><span>íosaidh mé an ráftán duit agus fáilte.”</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>As go bráth leis an t-sean-bhean go</span>
<lb n="868"/><span>dtí an bhó; agus arsa sise leis an</span>
<lb n="869"/><span>bhoin:</span></p>
<lb n="870"/>
<lb n="871"/><p><span>“A Bhó! a Bhó!  Tabhair fóchupán</span>
<lb n="872"/><span>bainne damh, le do thoil” (má's é do</span>
<lb n="873"/><span>thoil é).</span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>“Caidé an fath?” ars an bhó.</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>“Tá,” ars an bhean.  “Ní íosaidh an</span>
<lb n="878"/><span>cat an ráftán, &c.”</span></p>
<lb n="879"/>
<lb n="880"/><p><span>“Tá go maith,” ars an bhó.  “Má</span>
<lb n="881"/><span>théid tú anonn chuig lucht an fhéir sin,</span>
<lb n="882"/><span>agus má bheir tú rop féir ionns' orm</span>
<lb n="883"/><span>(chugham), bhéarfaidh mé an bainne duit</span>
<lb n="884"/><span>agus míle fáilte.”</span></p>
<lb n="885"/>
<lb n="886"/><p><span>D'imthigh an t-sean-bhean anonn chuig</span>
<lb n="887"/><span>lucht an fhéir; agus arsa sise leis na</span>
<lb n="888"/><span>fir (fearaibh):</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>“A Fheara! a Fheara!  A cháirde</span>
<lb n="891"/><span>dílsé!  Tabhairigidh rop féir damh, le</span>
<lb n="892"/><span>mur dtoil.”</span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>“Caidé an fáth é, a chroidhe?” arsa</span>
<lb n="895"/><span>na fir leithe.</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>“Tá,” arsa sise, “ní thabairfidh (cha</span>
<lb n="898"/><span>dtabhaireann) an bhó bainne do'n chat,</span>
<lb n="899"/><span>ní íosaidh an cat, an ráftán, &c.”</span></p>
<lb n="900"/>
<lb n="901"/><p><span>“Tá go maith,” arsa na fir leithe.</span>
<lb n="902"/><span>“Má théid tú go dtí an bothán thall</span>
<lb n="903"/><span>annsin, agus má bheir tú bucáid bláithche</span>
<lb n="904"/><span>ionns' orainn (chugainn) bhéarfaidh sinn</span>
<lb n="905"/><span>an rop féir duit, agus céad míle</span>
<lb n="906"/><span>failte.”</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>As go bráth leis an t-sean-bhean go</span>
<lb n="909"/><span>dtí an bothán.  D'fhosgail sí an doras</span>
<lb n="910"/><span>is chuaidh sí isteach.  Chonnaic sí an</span>
<lb n="911"/><span>bhláthach 's a' chuinneóig agus an bhucáid</span>
<lb n="912"/><span>'s a' chúinne.  Thóg sí an bhucáid; ach,</span>
<lb n="913"/><span>mo bhrón!  Bhí an iomad poll ar thóin</span>
<lb n="914"/><span>na bucáide.  Chuir sí cloichíní beaga</span>
<lb n="915"/><span>isteach 's a' bhucáid go dtí gur chumhduigh</span>
<lb n="916"/><span>sí tóin na bucáide leis na cloichínnibh.</span>
<lb n="917"/><span>Annsin dhóirt sí an bhláthach isteach 's a'</span>
<lb n="918"/><span>bhucáid gur líon sí an bhucáid leis an</span>
<lb n="919"/><span>bhláthaigh.  Rith sí annsin go dtí na</span>
<lb n="920"/><span>fir agus an bhucáid bhláithche i n-a</span>
<lb n="921"/><span>láimh leithe.  Cad chuige ar rith sí?</span>
<lb n="922"/><span>Rith sí ar eagal go rithfeadh an bhláthach</span>
<lb n="923"/><span>amach.  Thug sí an bhláthach do na fir —</span>
<lb n="924"/><span>deoch do ghach dhuine aca, d'ól na fir an</span>
<lb n="925"/><span>bhláthach.  Chomh luath is bhí an bhláthach</span>
<lb n="926"/><span>ólta ag na fir thug na fir an féar do'n</span>
<lb n="927"/><span>mhnaoi, agus céad míle fáilte.  Phil</span>
<lb n="928"/><span>(d'fhill, thill) an bhean go dtí an bhó,</span>
<lb n="929"/><span>agus an rop féir faoi n-a h-ascaill</span>
<lb n="930"/><span>leithe.  Thug an bhean an féar do'n</span>
<lb n="931"/><span>bhoín.  D'ith an bhó an féar.  Chomh luath</span>
<lb n="932"/><span>is bhí an féar ithte ag an bhoin, thug an</span>
<lb n="933"/><span>bhó an bainne do'n mhnaoi agus míle</span>
<lb n="934"/><span>fáilte.  Chuir an bhean an bainne ar</span>
<lb n="935"/><span>fhóchupán, agus thionntuigh sí ar ais go</span>
<lb n="936"/><span>ciúin socair agus go cúramach fá dhéin</span>
<lb n="937"/><span>an chait, agus an bainne i n-a láimh</span>
<lb n="938"/><span>leithe.  Níor rith sí an iarraidh seo, ach</span>
<lb n="939"/><span>shiubhail sí ar eagal go ndóirtfidhe an</span>
<lb n="940"/><span>bainne.  Ach, mo bhrón.  Nuair a bhí sí</span>
<lb n="941"/><span>leath bealaigh idir an bhó 's a' cat</span>
<lb n="942"/><span>smaoitigh sí gur bh'fhéidir go rabh na fir</span>
<lb n="943"/><span>ag coimhead oirthi.  Thionntuigh sí thart</span>
<lb n="944"/><span>a dh'amharc an rabh, agus dhóirt sí an</span>
<lb n="945"/><span>bainne uile go léir ar an talamh!  (Ní</span>
<lb n="946"/><span>rabh ag smaoitiughadh oirthi ar chor ar</span>
<lb n="947"/><span>bith).  Bhí siad a' tabhairt aire do n-a</span>
<lb n="948"/><span>ngnothaidhe fhéin — rud nach rabh an bhean</span>
<lb n="949"/><span>a dheanamh, fáraor!  Thoisigh an t-sean-</span>
<lb n="950"/><span>bhean bhocht a caoineadh go géar.  Chuala</span>
<lb n="951"/><span>an bhó í.  D'fhiafruigh an bhó dí caidé bhí</span>
<lb n="952"/><span>ar cearr leithe.  D'arsuigh (d'innis) an</span>
<lb n="953"/><span>bhean an sgéal brónach — nó cuid de! —</span>
<lb n="954"/><span>do'n bhoin.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>“Tóg suas do chroidhe cráidhte, a</span>
<lb n="957"/><span>thaisge,” ars an bhó.  “Ní'l a dhath a</span>
<lb n="958"/><span>mhaith (aon mhaith) bheith a' caoineadh fá</span>
<lb n="959"/><span>bhainne ata dóirtthe,” ars an bhó</span>
<lb n="960"/><span>chríonna leis an mhnaoi chortha chlaoite.</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>Ghabh an bhean uchtach annsin.  D'iarr</span>
<lb n="963"/><span>an bhean ar an bhoin a thuilleadh bainne</span>
<lb n="964"/><span>a thabhairt duithe, agus thug.</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>Shiubhail an bhean ar ais go hiongantach</span>
<lb n="967"/><span>ciúin socair agus go h-an-chúramach ar</span>
<lb n="968"/><span>go dtí an cat, agus a dhá súil sáithte</span>
<lb n="969"/><span>'s a' bhainne rith an ama.  Ní rabh lá</span>
<lb n="970"/><span>(nó, dadamh) smaointighthe ar na fir an</span>
<lb n="971"/><span>iarraidh seo aici.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>Thug an bhean an bainne do'n Chat.</span>
<lb n="974"/><span>D'ibh an Cat an bainne.  Chomh luath is</span>
<lb n="975"/><span>bhí an bainne ibhte ag an Chat: —</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>Thoisigh an cat a dh'ithe an ráftáin;</span>
<lb n="978"/><span>Thoisigh an ráftáin a ghearradh an rópa;</span>
<lb n="979"/><span>Thoisigh an rópa a chrochadh an búisteóra;</span>
<lb n="980"/><span>Thoisigh an búisteóir a mharbhadh an tairbh;</span>
<lb n="981"/><span>Thoisigh an tarbh a dh'ól an uisge;</span>
<lb n="982"/><span>Thoisigh an t-uisge a cur na teineadh as;</span>
<lb n="983"/><span>Thoisigh an teine a dhóghadh an bata;</span>
<lb n="984"/><span>Thoisigh an bata a bhualadh an mhadaidh;</span>
<lb n="985"/><span>Thoisigh an madadh a bhreith ar an mhuic.</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>Tháinic eagal mhór ar an mhuic agus</span>
<lb n="988"/><span>leim sí thar an chéim; agus mar sin,</span>
<lb n="989"/><span>nuair a tháinig an oidhche bhí an t-sean-</span>
<lb n="990"/><span>bhean 's a' bhaile.</span>
<lb n="991"/></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="992"/><p><span>AN t-SEAN-BHEAN AGUS A MUC.  CLÁR.</span></p>
<lb n="993"/>
<lb n="994"/><p><span>C. = Modh órd</span></p>
<lb n="995"/>
<lb n="996"/><p><span>D. = Fut. (or, Pres. H.) with “Cha”</span></p>
<lb n="997"/>
<lb n="998"/><p><span>E. = Fut. with “Ní”</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>F. = Modh Corigh “Ní,”</span>
<lb n="1001"/><span>or “Cha”</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>G. = Thoisigh</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>1. A. Bhí… B. Sean-bhean</span></p>
<lb n="1006"/>
<lb n="1007"/><p><span>2. A. Fuair… B. Réal…</span></p>
<lb n="1008"/>
<lb n="1009"/><p><span>3. A. Rachaidh…</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>4. A. Ceannóchaidh… D. Cha bhím… E. Ní bhéidh</span></p>
<lb n="1012"/>
<lb n="1013"/><p><span>5. A. Cheannuig… B. Muc…C. Téidh… D. dtéid… E. Rachaidh…F. Ní Rachadh… G. (A dhul)</span></p>
<lb n="1014"/>
<lb n="1015"/><p><span>6. A. Tháinig… B. Céim…</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>7. A. Casadh… B. Madadh… C. Beir… D. Bheir… E. Ní bheirfidh… F. Ní bheirfeadh… G a bhreith… H. Ar iorball/an muice</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>8. A. Chonnaic… B. Bata… C. Buail… D. Cha Bhuaileann… E. Ní bhuailfidh… F. Ní bhuailfeadh… G. a bhualadh… H. an mhadaidh</span></p>
<lb n="1020"/>
<lb n="1021"/><p><span>9. A. Tháinig… B. Teine… C. Dóigh… D. Cha Dhóigheann… E. Ní dhóighfidh… F. Ní dhóighfeadh… G. a dhógadh… H. an bhata</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>10. A. Go dTainig… B. Uisge… C. Cuir… D. Cha Chuireann… E. Ní chuirfidh… F. Ní chuirfeadh… G. Ní chur… H. na teineadh</span></p>
<lb n="1024"/>
<lb n="1025"/><p><span>11. A. Casadh… B. Tarbh… C. Ól… D. Chan ólann… E. Ní ólfaidh… F. Ní/Chan ólfadh… G. a dh'ól… H. an uisge</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>12. A. Casadh… B. Búisteóir… C. Marbuigh… D.Cha mharbhann… E. Ní mhuirbhfidh… F. ní mhuirbhfeadh… G. a mharbhadh… H. an tairbh</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>13 A. Fuair… B. Rópa… C. Croch… D. Cha Chrochann… E. Ní chrochfaidh… F. Ní Chrochfadh… G. a chrocadh… H. an bhúis, óra</span></p>
<lb n="1030"/>
<lb n="1031"/><p><span>14. A. Casadh… B. Ráftán… C. Gearr… D. Cha Ghearrann… E. Ní ghearrfaidh… F. Ní ghearrfadh… G. a ghearradh… H. Rópa</span></p>
<lb n="1032"/>
<lb n="1033"/><p><span>15. A. Casadh… B. Cat… C. Ith… D. Chan itheann… E. Ní Íosaidh… F. ní/chan íosadh… G. a dh'ithe… H. an Ráftháin</span></p>
<lb n="1034"/>
<lb n="1035"/><p><span>16. A. Má Théid… B. Bó…</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>17. A. Má Bheir… E. Íosaidh</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>18. C. Tabhair… E. Bhéarfaidh…</span></p>
<lb n="1040"/>
<lb n="1041"/><p><span>19. A. D'imthigh… B. Lucht an Fhéir… C. Tabhairigidh… D. Cha dtabhaireann… E. Ní thabhairfidh</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>20. B. Bothán…</span></p>
<lb n="1044"/>
<lb n="1045"/><p><span>21. A. Chonnaic… B. Bláthach…</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Thóg, chuir, dhóirt, rith, rithfeadh, thug, d'ól, thug, phill, thug, d'ith, chuir, thionntuigh, shiubhail, go ndóirtfidh, smaoinigh, thionntuigh, dhóirt,</span>
<lb n="1048"/><span>ní rabh, thoisigh, chuala, d'fhiafruigh, d'innis, tóg, ghabh, d'iarr, shiubhail, ní rabh, thug, d'ibh, thoisigh… thainig, léim.</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p/>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="1051"/><p><span>Mhúsgail, D'Fhosgail</span></p>
<lb n="1052"/>
<lb n="1053"/><p><span>“Ar mhúsgail tú…?”  “Mhúsgail.”</span></p>
<lb n="1054"/>
<lb n="1055"/><p><span>“Ar fhosgail tú…?”  “D'fhosgail.”</span></p>
<lb n="1056"/>
<lb n="1057"/><p><span>Músg(ai)l</span>
<lb n="1058"/><span>INDÉ Mhúsgail</span>
<lb n="1059"/><span>GACH LÁ — aim</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>Éirigh</span>
<lb n="1062"/><span>INDÉ — D'éirigh</span>
<lb n="1063"/><span>GACH LÁ — im</span></p>
<lb n="1064"/>
<lb n="1065"/><p><span>4. — Aimsear Fhaistineach.</span></p>
<lb n="1066"/>
<lb n="1067"/><p><span>Clár</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>Músgail — laim — óchaidh</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>Cuir — im — fidh</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>“An músglóchaidh tú…?”</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>“Músglóchaidh.”</span></p>
<lb n="1076"/>
<lb n="1077"/><p><span>Músgail</span>
<lb n="1078"/><span>Mhúsgail</span>
<lb n="1079"/><span>— laim</span>
<lb n="1080"/><span>— óchaidh</span></p>
<lb n="1081"/>
<lb n="1082"/><p><span>II. Mhúsgail mé indé, D'fhosgail mé</span>
<lb n="1083"/><span>mo shúile, &c.</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p><span>III. Músglaim gach lá, Fosglaim mo</span>
<lb n="1086"/><span>shúile, &c.</span></p>
<lb n="1087"/>
<lb n="1088"/><p><span>IV. Músglóchaidh mé i mbárach, Fos-</span>
<lb n="1089"/><span>glóchaidh mé, &c.</span></p>
<lb n="1090"/>
<lb n="1091"/><p><span>Mhúsgail mé indé, Músglóchaidh mé</span>
<lb n="1092"/><span>i mbárach.</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>D'fhosgail mé mo shúile indé, Fos-</span>
<lb n="1095"/><span>glóchaidh mé i mbarach iad.</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>Mhúsgail mé indé, Músglaim gach</span>
<lb n="1098"/><span>lá, agus Músglóchaidh mé</span>
<lb n="1099"/><span>i mbárach.</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>D'fhosgail mé mo shúile indé,</span>
<lb n="1102"/><span>Fosglaim gach lá iad, agus</span>
<lb n="1103"/><span>fosglóchaidh mé i mbárach iad.</span></p>
<lb n="1104"/>
<lb n="1105"/><p><span>Músglann tú gach lá.</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>Fosglann tú do shúile, &c.</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>Músglann Pádraig gach lá.</span></p>
<lb n="1110"/>
<lb n="1111"/><p><span>Fosglann sé a shúile, &c.</span></p>
<lb n="1112"/>
<lb n="1113"/><p><span>Músglaim gach lá, agus Músglann</span>
<lb n="1114"/><span>seisean,</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>Fosglaim mo shuile, agus Fosglann</span>
<lb n="1117"/><span>seisean, &c.</span></p>
<lb n="1118"/>
<lb n="1119"/><p><span>Músglann tú go moch gach lá.</span></p>
<lb n="1120"/>
<lb n="1121"/><p><span>Fosglann tú do shuile, &c.</span></p>
<lb n="1122"/>
<lb n="1123"/><p><span>Músglaim; Músglann, e.g.:</span></p>
<lb n="1124"/>
<lb n="1125"/><p><span>An Músglann tú gach lá?</span>
<lb n="1126"/><span>Músglaim.</span></p>
<lb n="1127"/>
<lb n="1128"/><p><span>An Músglann Pádraig tú</span>
<lb n="1129"/><span>gach lá?  Músglann.</span></p>
<lb n="1130"/>
<lb n="1131"/><p><span>Músglann Máire gach lá,</span>
<lb n="1132"/><span>Fosglann sí a súile, &c.</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>Músglaim</span>
<lb n="1135"/><span>Músglann tú</span>
<lb n="1136"/><span>Músglann sé, sí</span>
<lb n="1137"/><span>Músglann sinn</span>
<lb n="1138"/><span>Músglann sibh</span>
<lb n="1139"/><span>Músglann siad</span></p>
<lb n="1140"/>
<lb n="1141"/><p><span>MODH ÓRDUIGHTHEACH</span></p>
<lb n="1142"/>
<lb n="1143"/><p><span>bris, cuir, buail — Sin Modh Órduightheach.</span></p>
<lb n="1144"/>
<lb n="1145"/><p><span>Fasann gach cuid de'n bhriathar as an</span>
<lb n="1146"/><span>Modh Órduightheach.  Sin an Fhréamh, nó</span>
<lb n="1147"/><span>an Fréamh-Fhocal, e.g., bris, -im, -fidh.</span></p>
<lb n="1148"/>
<lb n="1149"/><p><span>BRIS</span>
<lb n="1150"/><span>Bhris</span>
<lb n="1151"/><span>— Im</span>
<lb n="1152"/><span>— Fidh</span></p>
<lb n="1153"/>
<lb n="1154"/><p><span>Bhris mé mo chroidhe indé</span></p>
<lb n="1155"/>
<lb n="1156"/><p><span>Bris im mo chroidhe gach lá</span></p>
<lb n="1157"/>
<lb n="1158"/><p><span>Brisfidh mé mó chroidhe i mbárach</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>Riaghail:  Aimsear Ghnáth-Láithreach: —</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>Caidé mar ghnidhthear (déantar) Aim-</span>
<lb n="1163"/><span>sear ghnáth-Láithreach?</span></p>
<lb n="1164"/>
<lb n="1165"/><p><span>Ghnidhthear as an Modh Órduightheach í:</span>
<lb n="1166"/><span>Cuirtear “im” i ndiadh an Modha</span>
<lb n="1167"/><span>Órduighthigh 's an chéad Phearsain, agus</span>
<lb n="1168"/><span>“ann” i ngach Pearsain eile; agus ná</span>
<lb n="1169"/><span>deantar dearmad ar an Riaghail:</span>
<lb n="1170"/><span>“Caol le Caol agus leathan le</span>
<lb n="1171"/><span>leathan.”</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>Mínigh an Riaghail: —</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>“Caol le Caol agus Leathan le</span>
<lb n="1176"/><span>leathan.”</span></p>
<lb n="1177"/>
<lb n="1178"/><p><span>LEATHAN: A, O, U.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>CAOL</span>
<lb n="1181"/><span>E, I</span></p>
<lb n="1182"/>
<lb n="1183"/><p><span>Riaghail:  Má bhíonn guthaidh caol</span>
<lb n="1184"/><span>roimh conson, béidh guthaidh caol i n-a</span>
<lb n="1185"/><span>dhiaidh.</span></p>
<lb n="1186"/>
<lb n="1187"/><p><span>Má bhíonn guthaidh leathan roimh</span>
<lb n="1188"/><span>conson, béidh guthaidh leathan i n-a</span>
<lb n="1189"/><span>dhiaidh.</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>Nó: —</span></p>
<lb n="1192"/>
<lb n="1193"/><p><span>Bíonn conson i gcomhnuidhe idir dhá</span>
<lb n="1194"/><span>ghuthaidh chaola, nó dhá ghuthaidh leathana.</span></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>Somplaí:  Cuirim, tógaim, amadán.</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>Cuir, -im, -eann,</span></p>
<lb n="1199"/>
<lb n="1200"/><p><span>Cíor, -aim, -ann</span></p>
<lb n="1201"/>
<lb n="1202"/><p><span>Taisbean somplaí eile as Col. III.</span>
<lb n="1203"/></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="1204"/><p><span>Giorradh</span></p>
<lb n="1205"/>
<lb n="1206"/><p><span>Nuair a bhíos dhá shiolla 's an bhriathar,</span>
<lb n="1207"/><span>agus “il” nó “ir” mar an siolla</span>
<lb n="1208"/><span>deireannach, fagthar amach an “i”</span>
<lb n="1209"/><span>(nó “ai') 's an aimsear ghnáth láithrigh,</span>
<lb n="1210"/><span>nó nuair a chuirtear siolla ar bith eile,</span>
<lb n="1211"/><span>leis, cuir I gcás, músgail, músglaim.</span></p>
<lb n="1212"/>
<lb n="1213"/><p><span>“Siubhail”</span></p>
<lb n="1214"/>
<lb n="1215"/><p><span>Siubhail|Siubhailim|Siubhailfidh</span></p>
<lb n="1216"/>
<lb n="1217"/><p><span>labhair, tabhair, &c.</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>Bris</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>Brisim</span>
<lb n="1222"/><span>Briseann</span></p>
<lb n="1223"/>
<lb n="1224"/><p><span>Clár</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>Aimsear Chaithte.</span></p>
<lb n="1227"/>
<lb n="1228"/><p><span>D'éirigh, D'fhosgail, &c.</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>Riaghail — Aimsear Chaithte.</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>Caidé mar ghnidhthear Aimsear Chaithte?</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>Ghnidhthear as an Modh Órduightheach í:</span></p>
<lb n="1235"/>
<lb n="1236"/><p><span>Séimhightear an conson tosaigh, agus</span>
<lb n="1237"/><span>cuirtear “d” roimh guthaidh nó “f,”</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>Clár of Bris: —</span></p>
<lb n="1240"/>
<lb n="1241"/><p><span>Bris</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>Dubhairt and Rinne</span></p>
<lb n="1244"/>
<lb n="1245"/><p><span>“Bhí mé 's</span>
<lb n="1246"/><span>a' bhaile”</span></p>
<lb n="1247"/>
<lb n="1248"/><p><span>Ar Mhúsgail tú?  Mhúsgail.</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>Ar Fhosgail tú?  D'fhosgail.</span></p>
<lb n="1251"/>
<lb n="1252"/><p><span>Ar i-th tú?  D'-ith.</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>Ar Dhubhairt tú?  Dubhairt.</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>An Rabh tú?  Bhí.</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>An Dearn tú?  Rinne.</span></p>
<lb n="1259"/>
<lb n="1260"/><p><span>Ar mhúsgail sé, sí, etc.</span></p>
<lb n="1261"/>
<lb n="1262"/><p><span>Mhúsgail mé indé.  Músglaim gach lá</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>D'fhosgail mé indé.  Fosglaim gach lá</span>
<lb n="1265"/><span>Etc.</span></p>
<lb n="1266"/>
<lb n="1267"/><p><span>“Móra Dhuit”</span></p>
<lb n="1268"/>
<lb n="1269"/><p><span>“Séamus Bhearnaigh”</span></p>
<lb n="1270"/>
<lb n="1271"/><p><span>Clár “Bris”</span>
<lb n="1272"/></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="1273"/><p><span>3. — AIMSEAR FHAISTINEACH.</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>“-fidh”</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>“-óchaidh.”</span></p>
<lb n="1278"/>
<lb n="1279"/><p><span>Cuir-fidh</span>
<lb n="1280"/><span>Cíor-faidh</span>
<lb n="1281"/><span>Suidh-fidh</span>
<lb n="1282"/><span>Tuirling-fidh</span>
<lb n="1283"/><span>Nigh-fidh</span>
<lb n="1284"/><span>Bris-fidh</span></p>
<lb n="1285"/>
<lb n="1286"/><p><span>“-FIDH”</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>Caidé mar ghnidhthear Aimsear</span>
<lb n="1289"/><span>Fhaistineach?  Ghnidhtear as an</span>
<lb n="1290"/><span>Modh Órduightheach í.  Cuirthear</span>
<lb n="1291"/><span>“-fidh” i ndiaidh an Mhodha</span>
<lb n="1292"/><span>Órduighthigh; agus ná deantar</span>
<lb n="1293"/><span>dearmad ar an Riaghail:  “Caol</span>
<lb n="1294"/><span>le caol, agus leathan le leathan.”</span></p>
<lb n="1295"/>
<lb n="1296"/><p><span>Cuir-fidh, cíor-faidh.  Caol</span>
<lb n="1297"/><span>le caol, etc.</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>“ÓCHAID VERBS.</span></p>
<lb n="1300"/>
<lb n="1301"/><p><span>“-óchaidh.”</span></p>
<lb n="1302"/>
<lb n="1303"/><p><span>Éir-igh</span>
<lb n="1304"/><span>-eóchaidh</span>
<lb n="1305"/><span>Alt-uigh</span>
<lb n="1306"/><span>-óchaidh</span></p>
<lb n="1307"/>
<lb n="1308"/><p><span>Éir-igh -eóchaidh</span>
<lb n="1309"/><span>Áird-igh -eóchaid</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>Ceann-uigh -óchaidh</span>
<lb n="1312"/><span>Beann-uigh -óchaidh</span></p>
<lb n="1313"/>
<lb n="1314"/><p><span>“ÓCHAIDH” —</span></p>
<lb n="1315"/>
<lb n="1316"/><p><span>(a)Cuirtear “-óchaidh” i n-ionad</span>
<lb n="1317"/><span>“fidh” má 's “-igh” an siolla deir-</span>
<lb n="1318"/><span>eannach.</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>“an siolla deireannach,”</span></p>
<lb n="1321"/>
<lb n="1322"/><p><span>“-fidh”</span></p>
<lb n="1323"/>
<lb n="1324"/><p><span>Nigh, Nighfidh</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>Músg(ai)l, -aim, -óchaidh</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>Fosg(ai)l, -aim, -óchaidh</span>
<lb n="1329"/><span>Ab(ai)r, -aim, -óchaidh</span></p>
<lb n="1330"/>
<lb n="1331"/><p><span>“-ai”</span></p>
<lb n="1332"/>
<lb n="1333"/><p><span>Musgail</span>
<lb n="1334"/><span>Músglaim</span>
<lb n="1335"/><span>Músglóchaidh</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p><span>“-óchaidh”</span></p>
<lb n="1338"/>
<lb n="1339"/><p><span>-il, -ir, -in.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>“Caol le Caol agus leathan le</span>
<lb n="1342"/><span>leathan” i.e. “-eóchaidh,” nó, “-óchaidh.”</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>“ÓCHAIDH.”</span></p>
<lb n="1345"/>
<lb n="1346"/><p><span>Cuirtear “-óchaidh” i n-ionad</span>
<lb n="1347"/><span>“-fidh” má ghiorrtar an Briathar ins an</span>
<lb n="1348"/><span>Aimsear Ghnáth Láithrigh.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>Riaghail:  Aimsear Fhaistineach: —</span></p>
<lb n="1351"/>
<lb n="1352"/><p><span>Caidé mar ghnidhthear Aimsear Fhais-</span>
<lb n="1353"/><span>tineach?</span></p>
<lb n="1354"/>
<lb n="1355"/><p><span>Cuirtear “-fidh” i ndiaidh an Mhodha</span>
<lb n="1356"/><span>Órduighthigh — Sin an riaghail choitcheannta,</span>
<lb n="1357"/><span>ach,</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>Cuirtear “-óchaidh” fé i n-ionad</span>
<lb n="1360"/><span>“-fidh”:</span></p>
<lb n="1361"/>
<lb n="1362"/><p><span>(a) Má's “igh” an siolla deirean-</span>
<lb n="1363"/><span>nach; nó,</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>(b) Má ghiorrtar an briathar ins an</span>
<lb n="1366"/><span>Aimsear Ghnáth Láithrigh.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>Ná deantar dearmad ar an Riaghail:</span></p>
<lb n="1369"/>
<lb n="1370"/><p><span>“Caol le caol.”</span></p>
<lb n="1371"/>
<lb n="1372"/><p><span>“-óchaidh”</span></p>
<lb n="1373"/>
<lb n="1374"/><p><span>“-óchaidh”</span></p>
<lb n="1375"/>
<lb n="1376"/><p><span>leith-cheal</span></p>
<lb n="1377"/>
<lb n="1378"/><p><span>BRIS</span></p>
<lb n="1379"/>
<lb n="1380"/><p><span>Bh —</span>
<lb n="1381"/><span>— Im</span>
<lb n="1382"/><span>— Fidh</span></p>
<lb n="1383"/>
<lb n="1384"/><p><span>D' —</span>
<lb n="1385"/><span>— óchaidh</span></p>
<lb n="1386"/>
<lb n="1387"/><p><span>“Bris an Fhréamh.</span></p>
<lb n="1388"/>
<lb n="1389"/><p><span>“Ghnidhthear gach Aimsear as sin.</span></p>
<lb n="1390"/>
<lb n="1391"/><p><span>1. AIMSEAR CHAITHTE:  Séimhightear</span>
<lb n="1392"/><span>an conson tosaigh; agus cuirtear “d'”</span>
<lb n="1393"/><span>roimh guthaidh nó “f-”.</span></p>
<lb n="1394"/>
<lb n="1395"/><p><span>II. AIMSEAR GHNÁTH LÁITHREACH:</span></p>
<lb n="1396"/>
<lb n="1397"/><p><span>Cuirtear “-im” i ndiaidh an Mhodha</span>
<lb n="1398"/><span>Órduighthigh 's an chéad phearsain, agus</span>
<lb n="1399"/><span>“-ann” i ngach pearsain eile; agus ná</span>
<lb n="1400"/><span>deantar dearmad ar an Riaghail;</span>
<lb n="1401"/><span>“Caol le Caol agus leathan le leathan.”</span></p>
<lb n="1402"/>
<lb n="1403"/><p><span>III. AIMSEAR FHAISTINEACH:  Cuir-</span>
<lb n="1404"/><span>tear “-fidh” i ndiaidh an Mhodha órduigh-</span>
<lb n="1405"/><span>thigh; ach, cuirtear “-óchaidh” i n-ionad</span>
<lb n="1406"/><span>“-fidh.”</span></p>
<lb n="1407"/>
<lb n="1408"/><p><span>(a) Má's “-igh” an siolla deirean-</span>
<lb n="1409"/><span>nach; nó,</span></p>
<lb n="1410"/>
<lb n="1411"/><p><span>(b) Má ghiorrtar an briathar ins an</span>
<lb n="1412"/><span>Aimsear Ghnáth Láithrigh.</span>
<lb n="1413"/></p>
</div>
<pb n="169"/>
<div><lb n="1414"/><p><span>1. Ní, Níor.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>II. An, go, nach</span>
<lb n="1417"/><span>ar, gur, nar.</span></p>
<lb n="1418"/>
<lb n="1419"/><p><span>Clár A.</span></p>
<lb n="1420"/>
<lb n="1421"/><p><span>Músglaim go moch gach lá,</span></p>
<lb n="1422"/>
<lb n="1423"/><p><span>Fosglaim mo shúile,</span></p>
<lb n="1424"/>
<lb n="1425"/><p><span>Brisim an t-arán, agus ithim é.</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>Clár B.</span></p>
<lb n="1428"/>
<lb n="1429"/><p><span>Indé</span></p>
<lb n="1430"/>
<lb n="1431"/><p><span>Níor mhúsgail</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>Níor Fhosgail</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>Níor Bhris</span></p>
<lb n="1436"/>
<lb n="1437"/><p><span>Níor Ith</span></p>
<lb n="1438"/>
<lb n="1439"/><p><span>GACH LÁ</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>Ní Mhúsglann</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>Ní Fhosglann</span></p>
<lb n="1444"/>
<lb n="1445"/><p><span>Ní Bhriseann</span></p>
<lb n="1446"/>
<lb n="1447"/><p><span>Ní I-theann</span></p>
<lb n="1448"/>
<lb n="1449"/><p><span>I MBÁRACH</span></p>
<lb n="1450"/>
<lb n="1451"/><p><span>Ní Mhúsglóchaidh</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>Ní Fhosglóchaidh</span></p>
<lb n="1454"/>
<lb n="1455"/><p><span>Ní Bhrisfidh</span></p>
<lb n="1456"/>
<lb n="1457"/><p><span>Ní Íosaidh</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>CLÁR C.</span></p>
<lb n="1460"/>
<lb n="1461"/><p><span>Indé</span></p>
<lb n="1462"/>
<lb n="1463"/><p><span>AR</span>
<lb n="1464"/><span>GUR, NAR</span></p>
<lb n="1465"/>
<lb n="1466"/><p><span>Mhúsgail</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>Fhosgail</span></p>
<lb n="1469"/>
<lb n="1470"/><p><span>Bhris</span></p>
<lb n="1471"/>
<lb n="1472"/><p><span>Ith</span></p>
<lb n="1473"/>
<lb n="1474"/><p><span>Gach Lá</span></p>
<lb n="1475"/>
<lb n="1476"/><p><span>AN</span>
<lb n="1477"/><span>GO, NACH</span></p>
<lb n="1478"/>
<lb n="1479"/><p><span>Músglann</span></p>
<lb n="1480"/>
<lb n="1481"/><p><span>bhFosglann</span></p>
<lb n="1482"/>
<lb n="1483"/><p><span>nBriseann</span></p>
<lb n="1484"/>
<lb n="1485"/><p><span>Go/Nach n-ithean</span></p>
<lb n="1486"/>
<lb n="1487"/><p><span>An itheann</span></p>
<lb n="1488"/>
<lb n="1489"/><p><span>I mbárach</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>Músglóchaidh</span></p>
<lb n="1492"/>
<lb n="1493"/><p><span>bhFosglóchaidh</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>mBrisfidh</span></p>
<lb n="1496"/>
<lb n="1497"/><p><span>n-Íosaidh</span></p>
<lb n="1498"/>
<lb n="1499"/><p><span>Íosaidh</span></p>
<lb n="1500"/>
<lb n="1501"/><p><span>NÍ, NÍOR.</span></p>
<lb n="1502"/>
<lb n="1503"/><p><span>2. NÍ</span></p>
<lb n="1504"/>
<lb n="1505"/><p><span>Clár</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>Ní mhúsglann Séamus go moch,</span></p>
<lb n="1508"/>
<lb n="1509"/><p><span>Ní fhosglann sé a shúile,</span></p>
<lb n="1510"/>
<lb n="1511"/><p><span>Ní mhúsglóchaidh Séamus i mbárach, etc.</span></p>
<lb n="1512"/>
<lb n="1513"/><p><span>Ní mhúsglann sé — Ní mhúsglóchaidh sé,</span></p>
<lb n="1514"/>
<lb n="1515"/><p><span>An bhfosglann sé a shúile;</span></p>
<lb n="1516"/>
<lb n="1517"/><p><span>Ní fhosglann.</span></p>
<lb n="1518"/>
<lb n="1519"/><p><span>3. NÍOR</span></p>
<lb n="1520"/>
<lb n="1521"/><p><span>Níor mhúsgail Séamus indé,</span></p>
<lb n="1522"/>
<lb n="1523"/><p><span>Ar mhúsgail Séamus?  Níor</span>
<lb n="1524"/><span>mhúsgail.</span></p>
<lb n="1525"/>
<lb n="1526"/><p><span>4. NÍOR AGUS NÍ.</span></p>
<lb n="1527"/>
<lb n="1528"/><p><span>Níor mhúsgail sé indé;</span></p>
<lb n="1529"/>
<lb n="1530"/><p><span>Ní mhúsglann sé gach lá;</span></p>
<lb n="1531"/>
<lb n="1532"/><p><span>Ní mhúsglann sé i mbárach</span></p>
<lb n="1533"/>
<lb n="1534"/><p><span>Níor mhúsgail; ní mhúsglann; ní</span>
<lb n="1535"/><span>mhúsglóchaidh.</span></p>
<lb n="1536"/>
<lb n="1537"/><p><span>5. NÍ, NÍOR.</span></p>
<lb n="1538"/>
<lb n="1539"/><p><span>NÍOR</span>
<lb n="1540"/><span>NÍ</span></p>
<lb n="1541"/>
<lb n="1542"/><p><span>Indé</span></p>
<lb n="1543"/>
<lb n="1544"/><p><span>Níor Labhair, Níor Nigh, Níor</span>
<lb n="1545"/><span>Rith: — L, N, R, </span></p>
<lb n="1546"/>
<lb n="1547"/><p><span>“Ní”:  Ní labhairim, etc</span></p>
<lb n="1548"/>
<lb n="1549"/><p><span>CLÁR</span></p>
<lb n="1550"/>
<lb n="1551"/><p><span>Indé</span></p>
<lb n="1552"/>
<lb n="1553"/><p><span>NÍOR</span></p>
<lb n="1554"/>
<lb n="1555"/><p><span>Níor Bhris</span>
<lb n="1556"/><span>Níor Ól</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>Gach lá</span></p>
<lb n="1559"/>
<lb n="1560"/><p><span>Ní Bhrisim</span></p>
<lb n="1561"/>
<lb n="1562"/><p><span>Ní Ólaim</span></p>
<lb n="1563"/>
<lb n="1564"/><p><span>I mbárach</span></p>
<lb n="1565"/>
<lb n="1566"/><p><span>Ní Bhrisfidh</span></p>
<lb n="1567"/>
<lb n="1568"/><p><span>Ní Ólfaidh</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>Níor bhris mé an</span>
<lb n="1571"/><span>t-arán, agus níor ól mé cupa tae, etc.</span></p>
<lb n="1572"/>
<lb n="1573"/><p><span>AN, GO, NACH, AR, GUR, NAR.</span></p>
<lb n="1574"/>
<lb n="1575"/><p><span>Ar mhúsgail Séamus?  Níor mhúsgail.</span></p>
<lb n="1576"/>
<lb n="1577"/><p><span>An bhfosglann Séamus a shúile?  Ní</span>
<lb n="1578"/><span>fhosglann, etc.</span></p>
<lb n="1579"/>
<lb n="1580"/><p><span>Músglann</span></p>
<lb n="1581"/>
<lb n="1582"/><p><span>An bhfosglóchaidh sé a shúile?  Ní</span>
<lb n="1583"/><span>fhosglóchaidh.</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>An bhfosglann?  An bhfosglóchaidh?</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>AR agus AN</span></p>
<lb n="1588"/>
<lb n="1589"/><p><span>Ar fhosgail</span></p>
<lb n="1590"/>
<lb n="1591"/><p><span>An bhfosglann,</span>
<lb n="1592"/></p>
</div>
<pb n="191"/>
<div><lb n="1593"/><p><span>AN BIOTÁILLE SA TSEAN-</span>
<lb n="1594"/><span>AIMSIR IN ÉIRINN.</span></p>
<lb n="1595"/>
<lb n="1596"/><p><span>EOIN MAC NÉILL, T.D.E., OLLAMH.</span></p>
<lb n="1597"/>
<lb n="1598"/><p><span>Ní thig liom cunntas iomlán a thabhairt</span>
<lb n="1599"/><span>ar an sgéal so ná iarracht féin a</span>
<lb n="1600"/><span>dhéanamh chuige sin, agus mé i bhfad ó</span>
<lb n="1601"/><span>leabhraibh agus ó leabharlannaibh san</span>
<lb n="1602"/><span>áit seo ar bhruach Cuain tSnámha Aighneach</span>
<lb n="1603"/><span>ar a tugtar Loch Cáirlinn i gcanamhaint</span>
<lb n="1604"/><span>an lae indiu.  Tá leithead gan doimh-</span>
<lb n="1605"/><span>neacht sa chuan so, agus is baoghlach gur</span>
<lb n="1606"/><span>mar sin dom sgéal-sa.  Ní'l eolas ar</span>
<lb n="1607"/><span>bith againn ar chúrsaidhe an ólacháin i</span>
<lb n="1608"/><span>n-Éirinn ins na h-aimsearaibh imchiana</span>
<lb n="1609"/><span>roimh theacht na nGaedheal.  Tá fiadhnaise</span>
<lb n="1610"/><span>na n-ughdar againn go mbíodh deoch</span>
<lb n="1611"/><span>láidir ag an chineadh Cheilteach le linn</span>
<lb n="1612"/><span>bheith i n-ardréim dóibh sa roinn Eorpa,</span>
<lb n="1613"/><span>agus gur ghnáthach leo bheith ag taosgadh</span>
<lb n="1614"/><span>na gcuach gach uair dá dtigidís i ndáil</span>
<lb n="1615"/><span>fleidhe agus féasda.  Tá cuid de na</span>
<lb n="1616"/><span>leastraibh óil a bhíodh acu ar faghail fós</span>
<lb n="1617"/><span>ins na feódlannaibh; agus tá dhá fhocal</span>
<lb n="1618"/><span>go h-áirthe san teangaidh ársaidh ar na</span>
<lb n="1619"/><span>deochaibh láidre, CUIRMI agus MEDU,</span>
<lb n="1620"/><span>sin coirm agus míodh sa tsean-Ghaedhilg.</span>
<lb n="1621"/><span>Bhí fion acu freisin, agus adeir Plinius</span>
<lb n="1622"/><span>go raibh níos mó ná cinéal amháin</span>
<lb n="1623"/><span>fineamhna ag fás i na dtír.</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p><span>Ní dhéantaoi fíon i nÉirinn, agus an</span>
<lb n="1626"/><span>rud adeir Béda ina stair, go raibh na</span>
<lb n="1627"/><span>crainn fhíneamhna ag fás i nÉirinn lena</span>
<lb n="1628"/><span>linn, isé tuigim-se as go raibh an</span>
<lb n="1629"/><span>fhíon chomh fairsing i nÉirinn san</span>
<lb n="1630"/><span>am sin, i dús na hochtmhadh aoise, gur</span>
<lb n="1631"/><span>shaoil muinntir Shasan gurbh i nÉirinn a</span>
<lb n="1632"/><span>déantaoi é.  Tá dearbh maith againn,</span>
<lb n="1633"/><span>ámh, nach amhlaidh a bhí acht an fíon a bheith</span>
<lb n="1634"/><span>dhá reic i nÉirinn ag ceannaidhthibh ó na</span>
<lb n="1635"/><span>tiorthaibh thar lear.  Bhí ceannach mór i</span>
<lb n="1636"/><span>nÉirinn ar fhíon ó'n bhFrainnc agus ó'n</span>
<lb n="1637"/><span>Spáinn chomh fada agus shroicheas an</span>
<lb n="1638"/><span>t-éolus siar agus ó'n am sin anuas</span>
<lb n="1639"/><span>go dtí tuairim agus céad bliadhain ó</span>
<lb n="1640"/><span>shoin.</span></p>
<lb n="1641"/>
<lb n="1642"/><p><span>Léightear i n-ar seanleabhraibh go</span>
<lb n="1643"/><span>mbíodh coirm agus lionn agus flaith agus</span>
<lb n="1644"/><span>míodh dhá n-ól ag fearaibh Éireann.  Is</span>
<lb n="1645"/><span>ionann míodh, do réir bunaidh, agus an</span>
<lb n="1646"/><span>focal mead atá i mBéarla Shasan, agus</span>
<lb n="1647"/><span>is ionann ciall dóibh, deoch mheisgeamhail</span>
<lb n="1648"/><span>a ghníthear as mil na mbeach.  Óltaoi</span>
<lb n="1649"/><span>níos mó de'n mhíodh sa tseanaimsir ná</span>
<lb n="1650"/><span>mar óltar anois.  Is follus sin ó'n</span>
<lb n="1651"/><span>ainm a bhí ar thigh na bhfleadh a bhí i</span>
<lb n="1652"/><span>dTeamhair, an Teach Míodhchuarta.  Ní</span>
<lb n="1653"/><span>h-eól dom an raibh difir ar bith i gcéill</span>
<lb n="1654"/><span>na bhfocal úd coirm agus lionn agus</span>
<lb n="1655"/><span>flaith.  Tá a fhios ag cách go bhfuil ciall</span>
<lb n="1656"/><span>eile le flaith, go gcialluigheann sé</span>
<lb n="1657"/><span>cumhachta sa tuaith agus fós go gciall-</span>
<lb n="1658"/><span>uigheann sé duine atá i gceannus</span>
<lb n="1659"/><span>tuaithe.  Mar sin de, má bhí eidirdhealú'</span>
<lb n="1660"/><span>céille ins na foclaibh sin, isé is</span>
<lb n="1661"/><span>dóichighe ann gurbh í an fhlaith an deoch</span>
<lb n="1662"/><span>ba bhríoghmhaire dhíobh uiligh.  Níl a fhios</span>
<lb n="1663"/><span>agam cathain a tháinig an focal beoir</span>
<lb n="1664"/><span>isteach sa Ghaedhilg nó an amhlaidh do bhí</span>
<lb n="1665"/><span>sé riamh innti.  Is dócha gurab é an</span>
<lb n="1666"/><span>focal céadna ó bhunadh é féin agus</span>
<lb n="1667"/><span>beer atá i mBearla Shasan.</span></p>
<lb n="1668"/>
<lb n="1669"/><p><span>Ní raibh tighthe tabhairne i n-Éirinn sa</span>
<lb n="1670"/><span>tseanaimsir mar atá anois.  Má luaidh-</span>
<lb n="1671"/><span>tear teach óil annso agus annsúd ins</span>
<lb n="1672"/><span>na leabhraibh, is iontuighthe dhúinn gurbh</span>
<lb n="1673"/><span>ionnan teach óil agus teach fleidhe.  Ní</span>
<lb n="1674"/><span>baoghal a rádh gurab annamh a h-oltaoi</span>
<lb n="1675"/><span>deoch láidir acht amháin an tráth do</span>
<lb n="1676"/><span>shuidheadh daoine fá bhórd i ndáil fleidhe.</span>
<lb n="1677"/><span>Ní cuimhneach liom a leigheadh i n-aon áit</span>
<lb n="1678"/><span>sa tseanlitridheacht rud ar bith as a</span>
<lb n="1679"/><span>dtuigfidhe go mbíodh dúil i fíor-ol ag</span>
<lb n="1680"/><span>daoinibh, nó go raibh daoine i nÉirinn a</span>
<lb n="1681"/><span>bhí tugtha don ól — bhíodh deoch láidir acu</span>
<lb n="1682"/><span>agus óltaoi í, bhí an t-ól acu acht ní</span>
<lb n="1683"/><span>raibh an t-ólachán.</span></p>
<lb n="1684"/>
<lb n="1685"/><p><span>“Nua gach bídh agus sean gach dige,”</span>
<lb n="1686"/><span>ba ghnáthach a bheith ins na fleadhaibh.  Dá</span>
<lb n="1687"/><span>fhairsinge dá mbíodh an biadh ionntu, ní</span>
<lb n="1688"/><span>hann is mó a bhíodh spéis acht san ól,</span>
<lb n="1689"/><span>mar is furusda aithint ar an ngnáth-</span>
<lb n="1690"/><span>abairt atá ins na sgealtaibh, “ag ól</span>
<lb n="1691"/><span>fleidhe.”  Is beag nach ionann mar</span>
<lb n="1692"/><span>aithristear caitheamh na bhfleadh ins na</span>
<lb n="1693"/><span>sgéaltaibh uile.  Bhíodh na huaisle ag</span>
<lb n="1694"/><span>ól go dtí go mba “measga meadar-</span>
<lb n="1695"/><span>chaionch” iad, go rabhadar súgach mar</span>
<lb n="1696"/><span>déarthá.  Annsin bhíodh céolta agus</span>
<lb n="1697"/><span>sgéalta achu.  Is minich ámh a théigheadh</span>
<lb n="1698"/><span>an t-ól níos sia ná sin, chun go mba</span>
<lb n="1699"/><span>“treise flaithfiru” — go mbuaidheadh an</span>
<lb n="1700"/><span>lionn ar na fearaibh.  Annsin ba</span>
<lb n="1701"/><span>ghnáthach leó a gcuid “comhsamha” do</span>
<lb n="1702"/><span>ghabháil — do ghabhadh gach laoch i ndiadh a</span>
<lb n="1703"/><span>chéile ag maoidheamh as a ghníomartha</span>
<lb n="1704"/><span>gaisgidh, agus, ní nach iongnadh, uair-</span>
<lb n="1705"/><span>eannta, d'fhásadh tnúth agus fearg agus</span>
<lb n="1706"/><span>bagairt agus dórtadh fola as na</span>
<lb n="1707"/><span>comhsamhaibh sin.  Is dócha gur dá dhruim</span>
<lb n="1708"/><span>sin atá an focal “bruidhean” againn</span>
<lb n="1709"/><span>anois agus an chiall atá leis, óir isí</span>
<lb n="1710"/><span>ciall a bhí le “bruidhean” ins na sean-</span>
<lb n="1711"/><span>sgéaltaibh, teach fleidhe nó teach</span>
<lb n="1712"/><span>aoidheachta.</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>(Tuille le teacht.)</span>
<lb n="1715"/></p>
</div>
<pb n="195"/>
<div><lb n="1716"/><p><span>B. — I. GUR, NAR:</span></p>
<lb n="1717"/>
<lb n="1718"/><p><span>(a) Mhúsgail mé indé.</span></p>
<lb n="1719"/>
<lb n="1720"/><p><span>D'fhosgail mé mo shúile, etc.</span></p>
<lb n="1721"/>
<lb n="1722"/><p><span>Caide dubhairt mé?</span></p>
<lb n="1723"/>
<lb n="1724"/><p><span>Dubhairt mé gur mhúsgail mé,</span>
<lb n="1725"/><span>Dubhairt mé gur fhosgail mé mo</span>
<lb n="1726"/><span>shuile, etc.</span></p>
<lb n="1727"/>
<lb n="1728"/><p><span>(b) Níor mhúsgail Séamus,</span>
<lb n="1729"/><span>Níor fhosgail sé a shúile, etc.</span></p>
<lb n="1730"/>
<lb n="1731"/><p><span>Caidé dubhairt mé?</span></p>
<lb n="1732"/>
<lb n="1733"/><p><span>Dubhairt mé nar mhúsgail Séamus,</span>
<lb n="1734"/><span>etc.</span>
<lb n="1735"/><span>(c) Mhúsgail mé; acht níor mhúsgail</span>
<lb n="1736"/><span>Séamus.</span></p>
<lb n="1737"/>
<lb n="1738"/><p><span>D'fhosgail mé mo shúile; acht níor</span>
<lb n="1739"/><span>fhosgail Séamus a shúile, etc.</span></p>
<lb n="1740"/>
<lb n="1741"/><p><span>(d)</span></p>
<lb n="1742"/>
<lb n="1743"/><p><span>1. Dubhairt tú gur mhúsgail tú</span>
<lb n="1744"/><span>Dubhairt tú gur fhosgail tú, etc.</span></p>
<lb n="1745"/>
<lb n="1746"/><p><span>2. Dubhairt tú nar mhúsgail Séamus,</span>
<lb n="1747"/><span>Dubhairt tú nar fhosgail sé, etc.</span></p>
<lb n="1748"/>
<lb n="1749"/><p><span>3. Dubhairt tú gur mhúsgail tú, 's</span>
<lb n="1750"/><span>nar mhúsgail Séamus,</span></p>
<lb n="1751"/>
<lb n="1752"/><p><span>gur fhosgail tú, 's nar fhosgail</span>
<lb n="1753"/><span>Séamus</span></p>
<lb n="1754"/>
<lb n="1755"/><p><span>II. GO, NACH.</span></p>
<lb n="1756"/>
<lb n="1757"/><p><span>(a) Fosglaim mo shúile</span></p>
<lb n="1758"/>
<lb n="1759"/><p><span>Brisim an t-arán, agus</span>
<lb n="1760"/><span>ithim é.</span></p>
<lb n="1761"/>
<lb n="1762"/><p><span>Caidé deirim?</span></p>
<lb n="1763"/>
<lb n="1764"/><p><span>Deirim go Bhfosglaim mo shúile,</span>
<lb n="1765"/><span>Deirim go Mbrisim an t-arán, agus</span>
<lb n="1766"/><span>Deirim go N-ithim é.</span></p>
<lb n="1767"/>
<lb n="1768"/><p><span>(b) Ní fhosglaim mo shúile,</span>
<lb n="1769"/><span>Ní bhrisim an t-Arán,</span>
<lb n="1770"/><span>Deirim nach Bhfosglaim</span></p>
<lb n="1771"/>
<lb n="1772"/><p><span>(c) Fosglaim mo shúile, acht ní fhosglann</span>
<lb n="1773"/><span>Séamus, etc.</span></p>
<lb n="1774"/>
<lb n="1775"/><p><span>Deirim go bhfosglaim, 's nach</span>
<lb n="1776"/><span>Bhfosglann</span></p>
<lb n="1777"/>
<lb n="1778"/><p><span>(d)</span>
<lb n="1779"/><span>1. Deir tú go músglann tú,</span>
<lb n="1780"/><span>Deir tú go Bhfosglann tú, etc.</span></p>
<lb n="1781"/>
<lb n="1782"/><p><span>2. Deir tú nach músglann Séamus,</span>
<lb n="1783"/><span>Deir tú nach bhfosglann sé, etc.</span></p>
<lb n="1784"/>
<lb n="1785"/><p><span>3. Deir tú go músglann tú, 's nach</span>
<lb n="1786"/><span>músglann Séamus,</span></p>
<lb n="1787"/>
<lb n="1788"/><p><span>Deir tú go bhfosglann tú, 's nach bhfos-</span>
<lb n="1789"/><span>glann Séamus.</span></p>
<lb n="1790"/>
<lb n="1791"/><p><span>1. go, nach</span></p>
<lb n="1792"/>
<lb n="1793"/><p><span>Deirim go músglóchaidh mé, 's nach</span>
<lb n="1794"/><span>Séamus,</span></p>
<lb n="1795"/>
<lb n="1796"/><p><span>2. go</span></p>
<lb n="1797"/>
<lb n="1798"/><p><span>Deirim go músglaim, 's go mús-</span>
<lb n="1799"/><span>glóchaidh</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>bhfosglaim, 's go bhfosglóchaidh,</span></p>
<lb n="1802"/>
<lb n="1803"/><p><span>3. Deirim nach músglann S., agus</span>
<lb n="1804"/><span>nach músglóchaidh</span></p>
<lb n="1805"/>
<lb n="1806"/><p><span>Deirim nach bhfosglann sé, agus nach</span>
<lb n="1807"/><span>bhfosglóchaidh</span></p>
<lb n="1808"/>
<lb n="1809"/><p><span>III. GUR, NAR.</span></p>
<lb n="1810"/>
<lb n="1811"/><p><span>1. AR, GUR, NAR</span></p>
<lb n="1812"/>
<lb n="1813"/><p><span>AN, GO NACH</span></p>
<lb n="1814"/>
<lb n="1815"/><p><span>e.g. deirim nach mbím annseo i mbárach.</span>
<lb n="1816"/><span>2. Ar, gur, nar</span>
<lb n="1817"/><span>e.g., Ar bhris.</span></p>
<lb n="1818"/>
<lb n="1819"/><p><span>3.An, go, nach</span>
<lb n="1820"/><span>e.g., Go mbrisim.</span></p>
<lb n="1821"/>
<lb n="1822"/><p><span>Go. nach</span>
<lb n="1823"/><span>e.g., Go n-ithim.</span></p>
<lb n="1824"/>
<lb n="1825"/><p><span>An ithim.</span></p>
<lb n="1826"/>
<lb n="1827"/><p><span>e.g., Músglaim, nighim, labhairim,</span>
<lb n="1828"/><span>rithim, suidhim.</span></p>
<lb n="1829"/>
<lb n="1830"/><p><span>Go: bposgaim,</span>
<lb n="1831"/><span>mbrisim, dtógaim, ndoirtim, gcuirim,</span>
<lb n="1832"/><span>ngearraim.</span></p>
<lb n="1833"/>
<lb n="1834"/><p><span>IV. NÍOR, NÍ, AR,</span>
<lb n="1835"/><span>GUR, NAR, AN, GO, NACH.</span></p>
<lb n="1836"/>
<lb n="1837"/><p><span>Cláir</span></p>
<lb n="1838"/>
<lb n="1839"/><p><span>(a) Mhúsgail mé, 's níor mhúsgail</span>
<lb n="1840"/><span>Séamus, etc.</span></p>
<lb n="1841"/>
<lb n="1842"/><p><span>(b)Ar mhúsgail mé?</span></p>
<lb n="1843"/>
<lb n="1844"/><p><span>Dubhairt tú gur mhúsgail</span>
<lb n="1845"/><span>tú, 's nar mhúsgail Séamus.</span></p>
<lb n="1846"/>
<lb n="1847"/><p><span>AR fhosgail mé mo shúile?</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>Dubhairt tú gur fhosgail,</span>
<lb n="1850"/><span>acht nar fhosgail Séamus a shúile-</span>
<lb n="1851"/><span>sé,</span></p>
<lb n="1852"/>
<lb n="1853"/><p><span>1. Deir tú:</span></p>
<lb n="1854"/>
<lb n="1855"/><p><span>GO músglann tú, 's go músgló-</span>
<lb n="1856"/><span>chaidh.</span></p>
<lb n="1857"/>
<lb n="1858"/><p><span>Go bhfosglann tú, 's GO bhfosgló-</span>
<lb n="1859"/><span>chaidh, </span></p>
<lb n="1860"/>
<lb n="1861"/><p><span>2. Deir tú:</span></p>
<lb n="1862"/>
<lb n="1863"/><p><span>NACH músglann tú, 's NACH músgló-</span>
<lb n="1864"/><span>chaidh, etc.</span></p>
<lb n="1865"/>
<lb n="1866"/><p><span>CLÁIR</span></p>
<lb n="1867"/>
<lb n="1868"/><p><span>INDÉ</span></p>
<lb n="1869"/>
<lb n="1870"/><p><span>Bhris</span>
<lb n="1871"/><span>D'ól</span></p>
<lb n="1872"/>
<lb n="1873"/><p><span>(a)GACH LÁ</span></p>
<lb n="1874"/>
<lb n="1875"/><p><span>Brisim</span>
<lb n="1876"/><span>Ólaim</span></p>
<lb n="1877"/>
<lb n="1878"/><p><span>I Mbárach</span></p>
<lb n="1879"/>
<lb n="1880"/><p><span>Brisfidh</span>
<lb n="1881"/><span>Ólfaidh</span></p>
<lb n="1882"/>
<lb n="1883"/><p><span>(b)INDÉ</span></p>
<lb n="1884"/>
<lb n="1885"/><p><span>NÍOR</span>
<lb n="1886"/><span>AR</span>
<lb n="1887"/><span>GUR, NAR</span></p>
<lb n="1888"/>
<lb n="1889"/><p><span>Bhris,</span>
<lb n="1890"/><span>Ól</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>GACH LÁ</span>
<lb n="1893"/><span>I mbárach</span></p>
<lb n="1894"/>
<lb n="1895"/><p><span>Ní</span></p>
<lb n="1896"/>
<lb n="1897"/><p><span>Bhrisis-im,</span>
<lb n="1898"/><span>-fidh</span></p>
<lb n="1899"/>
<lb n="1900"/><p><span>Ól-aim,</span>
<lb n="1901"/><span>-faidh</span></p>
<lb n="1902"/>
<lb n="1903"/><p><span>GACH LÁ,</span>
<lb n="1904"/><span>I mbárach</span></p>
<lb n="1905"/>
<lb n="1906"/><p><span>An</span>
<lb n="1907"/><span>Go, nach</span></p>
<lb n="1908"/>
<lb n="1909"/><p><span>mBris-im, -fidh</span></p>
<lb n="1910"/>
<lb n="1911"/><p><span>n-Ólaim, -faidh</span>
<lb n="1912"/><span>An ólaim</span></p>
<lb n="1913"/>
<lb n="1914"/><p><span>1.— CLÁR</span></p>
<lb n="1915"/>
<lb n="1916"/><p><span>1. Níor bhris, ní bhrisim, Ní bhrisfidh.</span></p>
<lb n="1917"/>
<lb n="1918"/><p><span>2. Ar bhris, an mbrisim, an mbrisfidh</span></p>
<lb n="1919"/>
<lb n="1920"/><p><span>3. Gur, nar bhris, go, nach mbrisim,</span>
<lb n="1921"/><span>go, nach mbrisfidh.</span>
<lb n="1922"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Scéal, Agallaimh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Scéal, Agallaimh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
