Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Fr_Mt_R__1918</note>
                         <note type="L">10</note>
                         <note type="B">1918</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Fr_Mt_R__1918</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">The Father Mathew Record</title><imprint><publisher>Na Caipisínigh</publisher><date>1918</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AGALLAMH — AN BHÁBÓG.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>2.  O! tá  agus bábóg atá seacht</span>
<lb n="4"/><span>n-uaire níos deise ná do cheann-</span>
<lb n="5"/><span>sa.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>1. Caidé an seort bábóige atá agat?</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>2. Tá sí chomh mór liom féin.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>1. Go díreach, má tá, ní mór sin!</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>2. Agus thig leithe siubhal.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>1. An dtig?  O! is iongantach sin.</span>
<lb n="16"/><span>Agus an dtig leithe bheith i n-a</span>
<lb n="17"/><span>codladh?</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>2. Thig.  Nuair a chuirtear i n-a luighe</span>
<lb n="20"/><span>ar a druim í, druideann sí a súile,</span>
<lb n="21"/><span>& bíonn sí i n-a codladh ar a'</span>
<lb n="22"/><span>bhumaite (neomat).</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>1. Go díreach, sin é mo dhálta-sa.  Chomh</span>
<lb n="25"/><span>luath is a bhíos mo cheann ar an</span>
<lb n="26"/><span>adhart bím in mo chodladh go sámh.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>2. Bhal, caidé do bharamhail de mo</span>
<lb n="29"/><span>bhábóig-se anois?</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>1. O! tá sí deas go leor; ach i n-a</span>
<lb n="32"/><span>dhiaidh sin is uilig, b'fhearr liom</span>
<lb n="33"/><span>mo bhábóg-sa ná bábóg ar bith eile</span>
<lb n="34"/><span>ar dhruim an domhain.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Brat anuas!</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>AGALLAMH I.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>1. Hum!  Agus nar chuala tusa seo: —</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>“Tá trí droch-nósa ag na fir: </span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Ag ól a' ghloine</span>
<lb n="45"/><span>A' chaitheamh an phíopa</span>
<lb n="46"/><span>Is a' leagadh na dríuchta go</span>
<lb n="47"/><span>mall 's an oidhche.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>2. Béidh an focal deireannach agat cibé</span>
<lb n="50"/><span>ar bith; ní bhéinn a' cur m'am</span>
<lb n="51"/><span>amugha a' conspóid leat.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>2.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Cad chuige a dtainig tú go dtí an</span>
<lb n="56"/><span>scoil seo.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>1. Thainig mé chum a' Ghaedhilg a' fhoghluim</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>2. Cár b'as duit.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>1. As B'lath Cliath mé.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>2. Caidé an rang a mbíonn tú ann?</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>1. An bun Rang.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>2. 'Bhfuil Gaedhilc agaibh 's a' Bhun</span>
<lb n="69"/><span>Rang?</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Go dearbhtha tá.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>2. 'Bhfuil sí chomh maith leis a' Ghaedhilg</span>
<lb n="74"/><span>atá aca 's an Árd Rang?</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>1. Chomh maith?  Ar dhubhairt tú chomh</span>
<lb n="77"/><span>maith” tá sí seacht n-uaire níos</span>
<lb n="78"/><span>fearr.  Tá Gaedhilg mhaith againn</span>
<lb n="79"/><span>'s a' Bhun Rang.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>2. Agus an saoileann tú nach bhfuil</span>
<lb n="82"/><span>Gaedhilg mhaith aca 's an Árd</span>
<lb n="83"/><span>Rang?</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>1. Bhal, a chroidhe, caidé shaoileann tú</span>
<lb n="86"/><span>fhéin?  Tá fhios agat maith go leor</span>
<lb n="87"/><span>nach í an Ghaedhilg cheart atá aca</span>
<lb n="88"/><span>'s an Árd Rang ar chor ar bith.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>2. Maise!  Ní fhuil sí cosamhail leis a'</span>
<lb n="91"/><span>Ghaedhilg atá againne cibé ar bith;</span>
<lb n="92"/><span>ach nach dtuigeann tú iad?</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>1. O!  Tuigim iad maith go leor.  Tá</span>
<lb n="95"/><span>fhios agam caidé bhíos siad a'</span>
<lb n="96"/><span>féachaint le n-a rádh; ach i n-a</span>
<lb n="97"/><span>dhiaidh sin is uilig, ní bhíonn snas</span>
<lb n="98"/><span>na Gaedhilge air a gcuid cainnte</span>
<lb n="99"/><span>ar chor ar bith.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>2. Is fíor dhuit sin.  Labhrann siad go</span>
<lb n="102"/><span>h-an-fhadalach:  Bíonn cúig</span>
<lb n="103"/><span>moimidí eadar an dá fhocal aca;</span>
<lb n="104"/><span>shaoilfeá gur leabhar a bhí a'</span>
<lb n="105"/><span>cainnt.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>1. Maise, bhain tú an focal as mo bhéal!</span>
<lb n="108"/><span>Agus nach dtug tú fá dear an</span>
<lb n="109"/><span>cárr a bhí ar na scoláiribh 's an</span>
<lb n="110"/><span>Árd Rang indé agus iad ag</span>
<lb n="111"/><span>féachaint leis an Ghaedhilg a</span>
<lb n="112"/><span>labhairt?</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>2. O! Maise thug!  Bhí cárr ortha a</span>
<lb n="115"/><span>chuirfeadh an aicid ar na preataí.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>1. Och:  Och:  Sonas ort a mhic-o (nó</span>
<lb n="118"/><span>a chroidhe) ar son an fhocail sin;</span>
<lb n="119"/><span>sin a' focal a rabh féidhm agam ais.</span>
<lb n="120"/><span>Chonnaic mé buachaill bocht as an</span>
<lb n="121"/><span>Árd Rang maidin indiu, agus</span>
<lb n="122"/><span>bhí eagal orm go mbrisfeadh sé</span>
<lb n="123"/><span>a ghiall — go sabhailidh Dia sinn</span>
<lb n="124"/><span>uilig!</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>2. 'Bhfuil fhios agat caidé an fath nach</span>
<lb n="127"/><span>bhfuil Gaedhilig níos fearr aca</span>
<lb n="128"/><span>'s an Árd Rang?</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>1. Sin rud nach bhfuil fhios agam; ach</span>
<lb n="131"/><span>dá dtiocadh siad anuas go dtí</span>
<lb n="132"/><span>an Bun Rang gheobhadh siad an</span>
<lb n="133"/><span>Ghaedhilig ann “chomh milis binn</span>
<lb n="134"/><span>blasta le h-amhrán nó ceol na</span>
<lb n="135"/><span>n-aingeal ins na flaithis.”</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>2. Gheobhadh cinnte; nó dá racadh beirt</span>
<lb n="138"/><span>nó triúr de na sean-daoinibh as</span>
<lb n="139"/><span>Oméith go dtí an tÁrd Rang:</span>
<lb n="140"/><span>caidé mar bhéadh an sgéal?</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>1. O! dá racadh siad-san suas seal </span>
<lb n="143"/><span>míosa nó coigthighis ar cuairt</span>
<lb n="144"/><span>d'fhoghluimfeadh na mic-léighinn 's</span>
<lb n="145"/><span>an Árd Rang níos mó Gaedhilge</span>
<lb n="146"/><span>ins an am sin ná d'fhoghluimfeadh</span>
<lb n="147"/><span>siad i seacht mbliadhna 'réir mar</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="148"/><p><span>tá siad ag deanamh gnaithe 's an</span>
<lb n="149"/><span>am atá i láthair.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>2. Fuist!  Coimhead thú féin:  B'féidir</span>
<lb n="152"/><span>go bhfuil duine aca ag éisteacht</span>
<lb n="153"/><span>leat.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>1. Is cuma liom!  Bíonn an fhírinne</span>
<lb n="156"/><span>searbh agus go ndéanaidh sí maith</span>
<lb n="157"/><span>dobhtha.  Och!  Och!  B'fhearr liom</span>
<lb n="158"/><span>go rabh mé 's a' bhaile slán</span>
<lb n="159"/><span>sábháilte arís.  Tá mo chroidhe</span>
<lb n="160"/><span>briste ag an áit seo.  (Tá mé</span>
<lb n="161"/><span>cortha de'n áit seo).  Chaitfidh mé</span>
<lb n="162"/><span>bheith ag imtheacht anois.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>2. 'Bhfuil praidhinn (deifre) ort?</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>1. Tá.  Ní fhuirigheann na traedheantaí</span>
<lb n="167"/><span>ar dhuine ar bith.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>2. Ná fan í bhfad ar shiubhal.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>1. Tá go maith:  Ní fhánfaidh.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>2. Go n-éirighidh do bhothar leat!</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>1. Go rabh maith agat!  Go gcuiridh Dia</span>
<lb n="176"/><span>an t-adh ort-sa!</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>RHYME.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>HOMPAIGH DOMPAIGH.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Bhí Hompaigh Dompaigh i n-a shuidhe ar</span>
<lb n="183"/><span>a' bhalla:</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Shéid a' ghaoth & thuit sé ar a' talamh.</span>
<lb n="186"/><span>Pléasgadh a bhlaosg & briseadh a</span>
<lb n="187"/><span>chroidhe,</span>
<lb n="188"/><span>Cé go rabh sé bán anois tá sé buidhe.</span>
<lb n="189"/><span>Thainig amach an t-Sean-bhean Bhuidhe;</span>
<lb n="190"/><span>Dhearc sí ar Hompaigh Dompaigh i n-a</span>
<lb n="191"/><span>luighe:</span>
<lb n="192"/><span>“Anois” adeir sí “ní thiocadh leis a'</span>
<lb n="193"/><span>Righ,</span>
<lb n="194"/><span>Nó leis an méid capall is fear atá</span>
<lb n="195"/><span>faoi,</span>
<lb n="196"/><span>Hompaigh Dompaigh a chur arís mar bhí.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>NA GADUIDHTHE.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>I. Seo iad na gaduidhthe amuigh ag</span>
<lb n="201"/><span>siubhal,</span>
<lb n="202"/><span>Amuigh ag siubhal, amuigh ag siubhal,</span>
<lb n="203"/><span>Seo iad na gaduidhthe amuigh ag</span>
<lb n="204"/><span>siubhal,</span>
<lb n="205"/><span>A óig-bhean uasal áluinn.</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>II. 'Dtug na Gaduidhthe dadaidh uait?</span>
<lb n="208"/><span>Dadaidh uait, &c.</span>
<lb n="209"/><span>'Dtug &c… A óig-bhean, &c.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>III. Uaireadóir is slabhradh nuadh, &c.</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>IV. Druidfear iad I gcarcair chruaidh,</span>
<lb n="214"/><span>&c.</span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>(An cheist:  Cé aca is fearr leat</span>
<lb n="217"/><span>ubhall ná oráiste?)</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>CNÓ, CNÓ, CNÓ.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>I. Tá sinne ag teacht a' dh'iarraidh cnó,</span>
<lb n="222"/><span>A' dh'iarraidh cnó, a' dh'iarraidh cnó;</span>
<lb n="223"/><span>Tá sinne, &c… Cnó, cnó, cnó.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>II. Cé bhéas libh fá dhéin na gcnó, &c.</span>
<lb n="226"/><span>gcnó, gcnó, gcnó?</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>III. Anna Nic Channa fá dhéin na gcnó,</span>
<lb n="229"/><span>&c.</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>IV. Cé bhéarfas leis (leithe) í 'bhaint</span>
<lb n="232"/><span>na gcnó, &c.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>Seaghan Ua Baoighill go gasta beo,</span>
<lb n="235"/><span>&c.</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>Beo, beo, beo.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>Maith go leor a lucht na gcnó, &c.</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>Note: — When playing the game the names</span>
<lb n="242"/><span>of those taking part are substituted for</span>
<lb n="243"/><span>above.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>STORIES.</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>1. STORY FOR IRREGULAR</span>
<lb n="248"/><span>VERB.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>1. Past Tense.  Affirmative.</span></p>
<lb n="251"/>
<lb n="252"/><p><span>1. Bhí mé 's a' bhaile indé</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>2. Chuaidh mé 'na scoile.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>3. Tháinig mé ar ais arís.</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>4. Rinne mé deor beag tae.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>5. Thug mé do mo mháthair é.</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>6. Fuair mé ceapaire (= árán & im).</span></p>
<lb n="263"/>
<lb n="264"/><p><span>7. Chonnaic mé go rabh sé maith.</span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>a. Bhris mé &.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>b. D'ith mé é.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>8. Chuala mé torann amuigh.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>9. Dubhairt mé go rabh mé ag dul</span>
<lb n="273"/><span>amach.</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>10. Rug mé ar mo bhata — agus</span>
<lb n="276"/><span>amach liom.</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>B. Past Negative.</span>
<lb n="279"/><span>Same story: —</span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>Ní rabh Séamus 's a' bhaile; ní dheachaidh;</span>
<lb n="282"/><span>Ní thainig; ní dhearn; ní thug; ní fhuair;</span>
<lb n="283"/><span>Ní fhaca.</span>
<lb n="284"/><span>Níor bhris, níor ith.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>Níór chuala, dhubhairt, rug.</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>Beidh mé 's a' bhaile; rachaidh;</span>
<lb n="289"/><span>tiocaidh; déanfaidh; béarfaidh; gheobhaidh;</span>
<lb n="290"/><span>teidhfidh.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>Brisfidh mé; íosaidh,</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>Cluinfidh; déarsaidh; béarfaidh.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>bhí, ní rabh.</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>Chuaidh, ní dheachaidh, &c.</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>Bhí mé 's a' bhaile — ní rabh Séamus, &c</span>
<lb n="301"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="302"/><p><span>AGALLAMH II.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>'BHFUIL GAEDHILG AGAT?</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>1. Go mbeannuighidh Dia dhuit.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>2. Dia 's Muire dhuit.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>1. 'Bhfuil Gaedhilg agat?</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>2. Ní fhuil mórán.  Tá rud beag</span>
<lb n="313"/><span>(beagán).</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>1. 'Bhfuil tú a' foghluim na Gaedhilge?</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>2. Tá mé a' féachaint le n-a foghluim</span>
<lb n="318"/><span>(tá mé ag iarraidh bheith 'á foghluim).</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>1. 'Bhfuil tú i bhfad a' foghluim na</span>
<lb n="321"/><span>Gaedhilge?</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>2. Ach, ní fhuil.</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p><span>1. Cá fhad a bhfuil tú a' foghluim?</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>2. Ní fhuil fhios agam i gceart.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>1. Cá h-uair a thoisigh tú?</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>2. O, is minic a thoisigh mé agus chomh</span>
<lb n="332"/><span>minic 's thoisigh mé stad mé duithe</span>
<lb n="333"/><span>arís (is minic a thoisigh mé ach</span>
<lb n="334"/><span>níor mhair mé i bhfad ag gabhail</span>
<lb n="335"/><span>duithe am ar bith.)</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>1. Mo bhrón:  Tá an sgéal céadna</span>
<lb n="338"/><span>agam-sa le h-innse agus ag an</span>
<lb n="339"/><span>iomad daoine diomaoidhte díom</span>
<lb n="340"/><span>(ag a lán daoine nach mé.)</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>2. Agat sa?  Nach rabh an Ghaedhilg</span>
<lb n="343"/><span>agat-sa ó'n chliabhán?</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>1. Maise, ní rabh; gidh go rabh tréan</span>
<lb n="346"/><span>Gaedhilge ag mo mháthair agus</span>
<lb n="347"/><span>m' atháir; agus dheamhan focal</span>
<lb n="348"/><span>Béarla bhí ag mo mháthair-mhóir</span>
<lb n="349"/><span>ar chor ar bith.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>2. Cad chuige nach bhfuil an Ghilgeadh</span>
<lb n="352"/><span>agat sa agus an Ghaedhilg aca</span>
<lb n="353"/><span>san chomh maith sin?</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>1. Bhí mise ar scoil agus ní rabh siad</span>
<lb n="356"/><span>san.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>(1) AN MHUICÍN SEO.</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>Chuaidh an mhuc bheag seo 'n a' mhargaidh.</span>
<lb n="361"/><span>D'fhán an mhuc bheag seo 's a' bhaile.</span>
<lb n="362"/><span>Fuair an mhuc bheag seo im is árán.</span>
<lb n="363"/><span>An mhuc bheag seo ní fhuair sí dadaidh,</span>
<lb n="364"/><span>Agus ars' an mhuicín bheag seo: —</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p><span>“Bhuidhe! bhuidhe! bhuidhe!  Caidé gheobhas</span>
<lb n="367"/><span>mise?</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>(2) HEIGH DAODAL DOIDEAL.</span></p>
<lb n="370"/>
<lb n="371"/><p><span>Héig daodal doideal an cat 's an</span>
<lb n="372"/><span>fhidil;</span>
<lb n="373"/><span>Do léim an bhó thar an ghealaigh,</span>
<lb n="374"/><span>Thoisigh an madadh beag a gháiridhe</span>
<lb n="375"/><span>Nuair a chonnaic sé an greann;</span>
<lb n="376"/><span>Agus rith an mhias ar shiubhal leis an</span>
<lb n="377"/><span>spanóig.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>BAISTEADH AN IÚDAIGH.</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>Bhí beirt fhear ann fad ó, & is fad' ó</span>
<lb n="382"/><span>bhí, & is cuma cé aca bhí nó nach rabh.</span>
<lb n="383"/><span>Catoiliceach duine aca, húdach an duine</span>
<lb n="384"/><span>eile.</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Aon lá amháin chuaidh an bheirt fhear</span>
<lb n="387"/><span>seo amach a bhádóireacht ar loch; & gan i</span>
<lb n="388"/><span>bhfad thoisig siad a chonspóid fá'n</span>
<lb n="389"/><span>Chreideamh.</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>Thug an t-Iúdach dí-mheas ar Chreideamh</span>
<lb n="392"/><span>an fhir eile.</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>Chuir sin fhearg mhór ar an Chatoiliceach</span>
<lb n="395"/><span>—nídh nach iongnadh — & theilg (chaith)</span>
<lb n="396"/><span>sé an t-Iúdach amach as a' bhád & thuit</span>
<lb n="397"/><span>sé isteach 's an uisge.</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>Chuaidh sé síos, agus síos, agus síos</span>
<lb n="400"/><span>go dtí an tón; agus tháinig sé aníos, &</span>
<lb n="401"/><span>aníos, & aníos go barr an uisge arís.</span></p>
<lb n="402"/>
<lb n="403"/><p><span>Chuir sé suas a cheann, & sgairt</span>
<lb n="404"/><span>sé amach;</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>“Sábháil mé!  Sábháil mé!  Sábháil</span>
<lb n="407"/><span>mé!”  Rug an fear eile ar a ghruaig.</span></p>
<lb n="408"/>
<lb n="409"/><p><span>“Abair; ‘I n-ainm Dé & Muire,’”</span>
<lb n="410"/><span>arsa seisean.</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>“Ní abrochaidh (chan abraim)” ars'</span>
<lb n="413"/><span>an duine eile.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>“Tá go maith,” ars' an Catoiliceach,</span>
<lb n="416"/><span>“má 's mar sin atá, téigh síos arís,”</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>Agus chuir sé síos arís é.</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>Chuaidh an duine bocht síos, & síos, &</span>
<lb n="421"/><span>síos go dtí an tón; agus thainig sé</span>
<lb n="422"/><span>aníos, & aníos, & aníos go barr an</span>
<lb n="423"/><span>uisge arís.</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>Chuir sé suas a cheann & a lámha;</span>
<lb n="426"/><span>& sgairt sé amach an dara h-uair;</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>“Sábháil mé!  Sábháil mé!  Sábháil mé!”</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>Rug an fear eile ar a ghruaig arís,</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>“Abair;  ‘I n-ainm Dé & Muire,‘”</span>
<lb n="433"/><span>arsa seisean.</span>
<lb n="434"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="435"/><p><span>“Ní abrochaidh,” ars' an duine eile.</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>“Tá go maith!  Síos leat arís,”</span>
<lb n="438"/><span>ars' an Catoiliceach.</span></p>
<lb n="439"/>
<lb n="440"/><p><span>Agus chuir sé síos arís é; & chuaidh</span>
<lb n="441"/><span>sé síos, &c… arís.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>Is beag (cha mhór) nach rabh sé báidhte</span>
<lb n="444"/><span>an t-am seo.</span></p>
<lb n="445"/>
<lb n="446"/><p><span>Chuir sé suas a cheann, & sgairt sé</span>
<lb n="447"/><span>amach — chomh maith is thainig leis agus</span>
<lb n="448"/><span>a bhéal lán d'uisge —</span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>“Sábháil mé!  Sábháil mé!  Sábháil</span>
<lb n="451"/><span>mé! — I n-ainm Dé & Muire.”</span></p>
<lb n="452"/>
<lb n="453"/><p><span>Is I gcogar a dubhairt sé an chuid</span>
<lb n="454"/><span>deireannach de.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Rug an fear eile ar a ghruaig le</span>
<lb n="457"/><span>n-a láimh chlé; & thóg sé braon uisge</span>
<lb n="458"/><span>i n-a láimh dheis.</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>Dhort sé an t-uisge ar cheann an</span>
<lb n="461"/><span>Iúdaigh trí h-uaire, 'á rádh fá'n am</span>
<lb n="462"/><span>chéadna:</span></p>
<lb n="463"/>
<lb n="464"/><p><span>“Baistighim thú i n-ainm an Athar,</span>
<lb n="465"/><span>agus an Mhic, agus an Spiorad Naoimh.</span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>“Anois,” arsa seisean, “nuair atá</span>
<lb n="468"/><span>tú in do Chríostaidhe mhaith agam, síos</span>
<lb n="469"/><span>leat arís, & go dtéidh tú slán go</span>
<lb n="470"/><span>Flaitheas Dé!”</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>Agus chuir sé síos arís é; & chuaidh</span>
<lb n="473"/><span>sé síos, & síos, & síos go dtí an tón;</span>
<lb n="474"/><span>agus ní thainig (cha dt.) sé aníos ní ba</span>
<lb n="475"/><span>mhó.</span></p>
<lb n="476"/>
<lb n="477"/><p><span>Ach tá súil agam go deachaidh a anam</span>
<lb n="478"/><span>suas, & suas, & suas go Flaitheas Dé,</span>
<lb n="479"/><span>& go bhfuil sé shuas ag Dia anois; agus</span>
<lb n="480"/><span>tá súil agam fósta go rachaidh gach</span>
<lb n="481"/><span>duine againne suas, & suas, & suas</span>
<lb n="482"/><span>mar a' gcéadna, & go bhfeicidhmid Íosa</span>
<lb n="483"/><span>& a Mháthair ins na flaithis.</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>NAOMH PÁDRAIG AGUS AN</span>
<lb n="486"/><span>t-SEAMRÓG.</span></p>
<lb n="487"/>
<lb n="488"/><p><span>Nuair a</span>
<lb n="489"/><span>Thainig Naomh Pádraig go talamh glas</span>
<lb n="490"/><span>na h-Éireann,</span>
<lb n="491"/><span>Shaoil na daoine i n-Éirinn go rabh</span>
<lb n="492"/><span>ní ba mhó ná aon Dia amháin ann.</span></p>
<lb n="493"/>
<lb n="494"/><p><span>Chrúinnig Naomh Pádraig an t-aos óg</span>
<lb n="495"/><span>& na daoine aosta timcheall air lá;</span>
<lb n="496"/><span>agus arsa seisean;</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>“Ní fhuil ach aon Dia amháin ann,</span>
<lb n="499"/><span>ach tá trí Pearsanna i nDia; an</span>
<lb n="500"/><span>t-Athair, an Mac, & an Spiorad Naomh —</span>
<lb n="501"/><span>Sin Triúr i n-Aon.”</span></p>
<lb n="502"/>
<lb n="503"/><p><span>Bhí na daoine ag éisteacht leis &</span>
<lb n="504"/><span>arsa siad-san;</span></p>
<lb n="505"/>
<lb n="506"/><p><span>“Ní thuigim (cha dt.) sin,</span>
<lb n="507"/><span>“Ní chreidim (cha ch.) sin, &</span>
<lb n="508"/><span>“Ní chreidfidh mé (= cha chreidim) go</span>
<lb n="509"/><span>h-éag nó go deo é,” ars' an Rí, ars</span>
<lb n="510"/><span>an Draoi & arsa gach uile dhuine aca.</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>Ní (cha) rabh fhios ag Naomh Pádraig</span>
<lb n="513"/><span>bocht caidé</span>
<lb n="514"/><span>Dhéanfadh sé ar chor ar bith; &</span>
<lb n="515"/><span>Thoisigh sé 'á thochas a chinn, & 'á</span>
<lb n="516"/><span>smaoin-tiughadh, & 'á ghuidhe Dé go</span>
<lb n="517"/><span>dian dúthrachtach.</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>Chuir Dia i n-a smaoineadh amharc síos</span>
<lb n="520"/><span>ar an talamh; &</span>
<lb n="521"/><span>D'amharc sé síos ar an talamh; &</span>
<lb n="522"/><span>Chonnaic sé an t-Seamróg bheag ghlas</span>
<lb n="523"/><span>ag a chois.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>“Ó!  Glóir do Dhia, & moladh do</span>
<lb n="526"/><span>Mhuire!” arsa seisean, “sin a' rud</span>
<lb n="527"/><span>leis a dteagasgfaidh mé an Trionóid</span>
<lb n="528"/><span>Naomhtha dobhtha.”</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>Chrom sé síos;</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>Thóg sé gas de'n t-seamróig; &</span>
<lb n="533"/><span>thaisbean sé do na páistibh é.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>“Bhfeic sibh seo?” arsa seisean.</span>
<lb n="536"/><span>“Sin gas amháin, & tá trí duilleóga</span>
<lb n="537"/><span>ag fas as — sin triúr i n-aon.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>“Mar sin de,” arsa seisean, agus é</span>
<lb n="540"/><span>ag amharc suas chuig Flaitheas Dé,</span>
<lb n="541"/><span>“Ní fhuil ach aon Dia amháin ann, ach tá</span>
<lb n="542"/><span>trí Pearsanna i nDia!  an t-Athair,</span>
<lb n="543"/><span>An Mac, & an Spiorad Naomh — sin</span>
<lb n="544"/><span>Triúr i n-Aon.”</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>Bhí cluas le h-éisteacht ag na páistidhí;</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>“Creidim sin!  Creidim sin!</span>
<lb n="549"/><span>Creidim sin!” arsa gach uile dhuine aca.</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>Nuair a</span>
<lb n="552"/><span>Chuala na sean-daoine na páistidhe</span>
<lb n="553"/><span>'á rádh gur chreid siad,</span>
<lb n="554"/><span>Thug siad-san isteach do Phádraig</span>
<lb n="555"/><span>fósta; agus arsa siad-san:</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>“Creidim sin, &</span></p>
<lb n="558"/>
<lb n="559"/><p><span>“Creidfidh mé go h-éag is go deo é,”</span>
<lb n="560"/><span>ars' an Rí, ars' an Draoi, & arsa</span>
<lb n="561"/><span>gach uile dhuine aca.  Agus</span>
<lb n="562"/><span>Chreid siad; &</span>
<lb n="563"/><span>Creideann sinne, &</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Creidfidh, le cuidiughadh 'n Rí (Dé),</span>
<lb n="566"/><span>le cuidiughadh Phádraig, & le n-ár gcuid-</span>
<lb n="567"/><span>iughadh fhéin!</span>
<lb n="568"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="569"/><p><span>AGALLAMH III.</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>1. Céilidhe — an Sagart & an Luchóg.</span>
<lb n="572"/><span>II. Páidí óg  do Mháthair.  III. An</span>
<lb n="573"/><span>Nodlaig  féirín.  IV. Aimsir fá</span>
<lb n="574"/><span>Nodlaig.</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>1.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>1. Dia's Muire dhuit!</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>2. Mar sin agus duit-se!</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>1. Caidé an dóigh atá ort ar chor ar</span>
<lb n="583"/><span>bith, is fada ó leag mé mo shúile ort</span>
<lb n="584"/><span>anois?</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>2. Tá mé mar tchidh tú — cibé ar bith an</span>
<lb n="587"/><span>dóigh sin — Caidé mar tá tú fhéin?</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>1. Tá mé go maith, agus fhad 's bhéas an</span>
<lb n="590"/><span>tsláinte ag duine ní bhíonn ádhbhar</span>
<lb n="591"/><span>gearáin aige.</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>2. Sin díreach an fhírinne.  Ní bhíonn fios</span>
<lb n="594"/><span>féidhm 1 na sláinte ag duine go</span>
<lb n="595"/><span>dtí go mbíonn sé tamall gan í.</span>
<lb n="596"/><span>An bhfuil sgéal nuadh ar bith agat?</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>1. Maise, ní fhuil focal.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>2. Ní fhaca mé tú ní b'fhearr ariamh;</span>
<lb n="601"/><span>ach i n-a dhiaidh sin agus uilig is</span>
<lb n="602"/><span>fearr a bheith gan sgéal ná droch-</span>
<lb n="603"/><span>sgéal a bheith agat.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>1. Is fíor sin go díreach.  Ar chuala</span>
<lb n="606"/><span>tusa a bheag iongantach (a dhath,</span>
<lb n="607"/><span>rud ar bith)?</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>2. Chuala.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>1. Caidé chuala tú?  Innis damh le do</span>
<lb n="612"/><span>thoil é.</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>2. Ar chuala tú go bhuil Céilidhe i</span>
<lb n="615"/><span>gcoinne a bheith (le bheith) in ár sgoil</span>
<lb n="616"/><span>gan i bhfad?</span></p>
<lb n="617"/>
<lb n="618"/><p><span>1. Maise, níor chuala.  Cá h-uair a</span>
<lb n="619"/><span>bhéas sé ann?</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>2. Ní'l fhios agam i gceart:  Bhí sé le</span>
<lb n="622"/><span>bheith ann roimhe le Nodlaig; ach</span>
<lb n="623"/><span>cuireadh ar ath-lá é; agus ní fhuil</span>
<lb n="624"/><span>fhios agam cé aca tá lá eile</span>
<lb n="625"/><span>socruighthe aca go fóill nó nach</span>
<lb n="626"/><span>bhfuil.</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>1. Agus an bhfuil tú dearbhtha go</span>
<lb n="629"/><span>mbeidh Céilidhe ann ar chor ar bith?</span>
<lb n="630"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="631"/><p><span>2. O: tá; mur a bhfuil a' múinteóir</span>
<lb n="632"/><span>(nó, an sagart) ag innse bréige.</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>I. Agus an saoileann tú nach dtig</span>
<lb n="635"/><span>(léithe) leis sin a dhéanamh?</span></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>2. O! saoilim nach dtig le múinteóir</span>
<lb n="638"/><span>(sagart) ar bith bréag a innse:</span>
<lb n="639"/><span>Is tric minic a chuala mé mo</span>
<lb n="640"/><span>mháthair a rádh:  “Tá sin chomh fíor</span>
<lb n="641"/><span>leis a' mhúinteóir (an t-sagart).”</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>1. Ní abraim a bheag fá sin; ach tá mé</span>
<lb n="644"/><span>dearbhtha de seo:  D'innis sí (sé)</span>
<lb n="645"/><span>bréag damh-sa uair amháin.</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>2. Bréag!  D'innis múinteóir (sagart)</span>
<lb n="648"/><span>bréag?</span></p>
<lb n="649"/>
<lb n="650"/><p><span>1. D'innis.</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>2. Bhal.  Ní chreidim sin, agus ní</span>
<lb n="653"/><span>chreidfidh mé go h-éug nó go deo é.</span>
<lb n="654"/><span>Caidé an bhréag a d'innis sí (sé)</span>
<lb n="655"/><span>duit cibé ar bith?</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>1. Tá.  Dubhaírt sí go rabh sí i n-a</span>
<lb n="658"/><span>codladh, lá, agus í a' srannfaigh</span>
<lb n="659"/><span>agus a béal fosgailte, nuair a</span>
<lb n="660"/><span>léim luchóg síos a sgornach.  (If</span>
<lb n="661"/><span>“sagart” is used, change to suit.)</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>2. Luchóg?</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>1. Seadh.  Léim luchóg síos a sgornach.</span>
<lb n="666"/><span>Bhí go maith, agus ní rabh go h-olc</span>
<lb n="667"/><span>go deachaidh an cat síos in a diaidh.</span>
<lb n="668"/><span>Rith an madadh i ndiaidh an chait;</span>
<lb n="669"/><span>agus ach ab é go bfuair a' múin-</span>
<lb n="670"/><span>teóir greim ar urball a' mhadaidh,</span>
<lb n="671"/><span>agus é a' dul síos, tá eagal orm</span>
<lb n="672"/><span>go bhfuigheadh an bhean bhocht bás.</span>
<lb n="673"/><span>Ach le sgéal fada a dhéanamh</span>
<lb n="674"/><span>goirid, agus le sgeal goirid a</span>
<lb n="675"/><span>dhéanamh greannmhar, tharraing an</span>
<lb n="676"/><span>múinteóir amach an madadh,</span>
<lb n="677"/><span>tharraing an madadh amach a' cat,</span>
<lb n="678"/><span>agus tarraing a' cat an luchóg.</span>
<lb n="679"/><span>Agus nuair a thainig an luchóg</span>
<lb n="680"/><span>amach, caidé bhí go teann ar a</span>
<lb n="681"/><span>ceann aici ach sean-mhearacáin a</span>
<lb n="682"/><span>chaill a máthair-mhór — go ndéanaidh</span>
<lb n="683"/><span>Dia trócaire ar a h-anam — nuair</span>
<lb n="684"/><span>a bhí an múinteóir in a leanbh.</span>
<lb n="685"/><span>Caidé do bharramhail 2 de'n mhúin-</span>
<lb n="686"/><span>teóir anois?</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>2. O!  Is beag sin do mhíorbháilte Dé.</span>
<lb n="689"/><span>B'fhearr liom an sgeul iongantach</span>
<lb n="690"/><span>sin a chreidbheáil na a chreidbheáil</span>
<lb n="691"/><span>gur innis múinteóir bréag.</span></p>
<lb n="692"/>
<lb n="693"/><p><span>1. Tá go maith!  Béidh do dhóigh fhéin</span>
<lb n="694"/><span>agat cibé ar bith.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>Caidé mar tá na daoine uilig i</span>
<lb n="699"/><span>mBeulfeirsde?</span></p>
<lb n="700"/>
<lb n="701"/><p><span>2. Tá go bréagh; ach chuala mé gur</span>
<lb n="702"/><span>fhosgail Páidí Óg a bhéal oidhche</span>
<lb n="703"/><span>Nodlag agus nar éirigh leis a</span>
<lb n="704"/><span>dhruid arís.</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>1. Agus an fíor sin?</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>2.  Ní'l fhios agam-sa; ach</span>
<lb n="709"/><span>Dubhairt bean liom</span>
<lb n="710"/><span>Gur dhubhairt bean leithe</span>
<lb n="711"/><span>Go bhfaca sise bean</span>
<lb n="712"/><span>A chonnaic bean</span>
<lb n="713"/><span>A chuala bean ghá rádh</span>
<lb n="714"/><span>Go bhfaca sise bean</span>
<lb n="715"/><span>A chonnaic Páidí agus a bhéal</span>
<lb n="716"/><span>fosgailte agus nach dtainig</span>
<lb n="717"/><span>leis a dhruid fhad is bhí sise</span>
<lb n="718"/><span>ann; ach ní abraim gur fíor</span>
<lb n="719"/><span>an sgéal.</span></p>
<lb n="720"/>
<lb n="721"/><p><span>1. Caidé mar tá do mháthair indiu?</span></p>
<lb n="722"/>
<lb n="723"/><p><span>2. Tá sí go bréagh, Glór do Dhia ar a</span>
<lb n="724"/><span>shon.</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>1. Caidé atá sí a dhéanamh?</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>2. Tá sí a'fuaghail cirteach na bpáisde.</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>1 Féidhm, need, want.</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>2 Barramhail = meas, opinion.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>DOMHNALL ó TUATHAIL,</span>
<lb n="735"/><span>Sagart.</span>
<lb n="736"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="737"/><p><span>AGALLAMH III (ar leanamhaint).</span></p>
<lb n="738"/>
<lb n="739"/><p><span>1. Caidé mar chuir sibh isteach an Nod-</span>
<lb n="740"/><span>laig?</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>2. Maith go leór.  Caidé an seort</span>
<lb n="743"/><span>Nodlag a bhí agaibh-se?</span></p>
<lb n="744"/>
<lb n="745"/><p><span>1. Bhí sí ciúin socair go leor.  Bhí mé</span>
<lb n="746"/><span>ag an chéad Aifreann agus níor</span>
<lb n="747"/><span>fhág me an toigh i n-a dhiaidh sin.</span></p>
<lb n="748"/>
<lb n="749"/><p><span>2. Agus an bhfuair tú mórán féirin (3)?</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>1. Fuair.  Ach ní fhuair mé an oiread i</span>
<lb n="752"/><span>mbliadhna agus fuair anuiridh.  Is</span>
<lb n="753"/><span>dócha go bhfuair tusa neart féirín?</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>2. Maise, ní fhuair.  Ní fhuair mé ach</span>
<lb n="756"/><span>cúpla cárta Nodlag.</span></p>
<lb n="757"/>
<lb n="758"/><p><span>1. Agus nach bhfuair tú pronntanas ar</span>
<lb n="759"/><span>bith ó d'unncal?</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>2. Ní fhuair, leoga.</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>1. Caidé is ciall de sin?</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>2. Ní'l fhios agam ar thalamh an Domhain</span>
<lb n="766"/><span>caidé is ciall de, ná chuir mé ríbín</span>
<lb n="767"/><span>deas buidhe ar a mhadadh bheag an</span>
<lb n="768"/><span>lá deireannach a bhí sé i bhfos.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>1. Ní chuirfinn ríbín eile air, dá mbéinn</span>
<lb n="771"/><span>in d'áit.  Tá's agam caidé dhéan-</span>
<lb n="772"/><span>fainn leis.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>2. Caidé dhéanfá?</span></p>
<lb n="775"/>
<lb n="776"/><p><span>1. Bhuailfinn buille de bhata air.</span></p>
<lb n="777"/>
<lb n="778"/><p><span>2. Chuirfeadh na péas (4) i bpríosúin thú,</span>
<lb n="779"/><span>dá ndéanfá sin.</span></p>
<lb n="780"/>
<lb n="781"/><p><span>1. Ní leigfinn dóbhtha mé a fhéiceál.</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>2. Ar sgor ar bith béidh an madadh gan</span>
<lb n="784"/><span>ríbín feasta.  Shaoil mé go bhfuigh-</span>
<lb n="785"/><span>inn uaireadóir, agus thug mo</span>
<lb n="786"/><span>dheirbhshiúr domh braisléad le n-a</span>
<lb n="787"/><span>chur ann.  Ach is minic a chuala-</span>
<lb n="788"/><span>muid “Ná tóg cro roimhe na</span>
<lb n="789"/><span>h-eascáin.”</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>1. Bhal, tá an braisléad agat ar sgor</span>
<lb n="792"/><span>ar bith; is fearr breac 's a' phota</span>
<lb n="793"/><span>ná bradán 's a' loch; agus is fearr</span>
<lb n="794"/><span>madadh beo ná leomhan marbh.</span></p>
<lb n="795"/>
<lb n="796"/><p><span>2. Seadh.  Is fearr éan 's a' láimh ná</span>
<lb n="797"/><span>beirt 's a' chrann; agus is fearr</span>
<lb n="798"/><span>ligream lag (5) ná bheith folamh ar</span>
<lb n="799"/><span>fad.  Bhí sin i n-a fhocal mhór ag</span>
<lb n="800"/><span>mo mháthair mhóir — go ndéanaidh</span>
<lb n="801"/><span>Dia trócaire ar a h-anam!</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>1. Amen a Thighearna!</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>1. Nár mhaith an aimsir a bhí againn fá</span>
<lb n="806"/><span>Nodlaig?</span></p>
<lb n="807"/>
<lb n="808"/><p><span>2. Ba mhaith; ach b'fhearr liom sioc agus</span>
<lb n="809"/><span>sneachta a bheith ann.</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>1. Cad fhios sin?</span></p>
<lb n="812"/>
<lb n="813"/><p><span>2. Is minic a chuala mé mo mháthair a</span>
<lb n="814"/><span>rádh; “ Nodlaig ghlas, roilig mhéith.”</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>1. Chuala mise sin fosta; ach ní thabh-</span>
<lb n="817"/><span>raim mórán áirde ar na sean-</span>
<lb n="818"/><span>raidhtí sin.  Is dóigh liom go rabh</span>
<lb n="819"/><span>do shaith sneachta agat anuiridh?</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>2. Bhí go dearbhtha!  Ní fhaca mé bliadhain</span>
<lb n="822"/><span>chomh doineannta leithe ariamh, ná</span>
<lb n="823"/><span>an iomad daoine diomaoidhthe díom</span>
<lb n="824"/><span>(= saor orm; nó, nach mé).</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>1. Bhí sé dona go leor.  Bhí sioc ann,</span>
<lb n="827"/><span>agus bhí sneachta ann, agus bhí an</span>
<lb n="828"/><span>sneachta dhá shíobadh; bhí clocha-</span>
<lb n="829"/><span>mealla agus flith-shneachta ann</span>
<lb n="830"/><span>fosta, agus réabthlacha gaoithe</span>
<lb n="831"/><span>móire.  Is é a bhí iongantach garbh.</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>2. Sé.  Bhal, bhí sé garbh, giobach, fuath-</span>
<lb n="834"/><span>asach fuar, fliuch.  Ní fhaca mé a</span>
<lb n="835"/><span>leitheid ariamh, agus tá súil agam</span>
<lb n="836"/><span>nach bhfeicim a choidhche.</span></p>
<lb n="837"/>
<lb n="838"/><p><span>1. O! bhal, rud ar bith a leagar Dia</span>
<lb n="839"/><span>amach dúinn, caithfimid cur suas</span>
<lb n="840"/><span>leis.</span></p>
<lb n="841"/>
<lb n="842"/><p><span>2. Go dearbhtha is fíor sin.  Ní thig</span>
<lb n="843"/><span>olc i dtír nach feairrde d'fhear</span>
<lb n="844"/><span>éighinteach (7).</span></p>
<lb n="845"/>
<lb n="846"/><p><span>1. Caithfidh mé imtheacht anois.  Bean-</span>
<lb n="847"/><span>nacht leat!</span></p>
<lb n="848"/>
<lb n="849"/><p><span>2. Beannacht Dé leat! agus sábháilte</span>
<lb n="850"/><span>'na bhaile dhuit!</span></p>
<lb n="851"/>
<lb n="852"/><p><span>(3) Féirín, present.</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>(4) Ná péas, the police.</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>(5) Ligream lag, a useless ricketty old thing,</span>
<lb n="857"/><span>e.g., an old cart with wobbly wheels,</span>
<lb n="858"/><span>hence anything useless.</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>(6) Fuathasach = iongantach (lit. hateful).</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>(7) Ní thig olc i dtír, &c. = no evil or misfortune</span>
<lb n="863"/><span>comes to land that some man (person)</span>
<lb n="864"/><span>is not the better of it.</span></p>
<lb n="865"/>
<lb n="866"/><p><span>AN T-SEAN-BHEAN LIATH.</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>1. An bhfaca tú an t-sean-bhean liath,</span>
<lb n="869"/><span>An t-sean-bhean liath, an t-sean-</span>
<lb n="870"/><span>bhean liath,</span>
<lb n="871"/><span>An bhfaca tú an t-sean-bhean liath</span>
<lb n="872"/><span>Ag siubhal síos an bóthar?</span></p>
<lb n="873"/>
<lb n="874"/><p><span>II. Bhí maide beag i n-a láimh aici, &c.,</span>
<lb n="875"/><span>Agus pighinn i n-a póca.</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>III. 'S ar a druim bhí mala beag, &c.,</span>
<lb n="878"/><span>Lán de phlúr, is dócha.</span></p>
<lb n="879"/>
<lb n="880"/><p><span>IV. Chualas í a' Guidhe Dé, &c.,</span>
<lb n="881"/><span>Agus Muire ana-ghlórmhar.</span></p>
<lb n="882"/>
<lb n="883"/><p><span>V. O!  Grádh mo chroidhe an t-sean-</span>
<lb n="884"/><span>bhean liath, &c.,</span>
<lb n="885"/><span>Ag siubhal síos an bothar.</span>
<lb n="886"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="887"/><p><span>Och, och ár sgrúdughadh!</span>
<lb n="888"/><span>Is mór an buaidhreadh;</span>
<lb n="889"/><span>Cuir ins a' bhosca é,</span>
<lb n="890"/><span>Agus leig linn ár saoirse.</span>
<lb n="891"/></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="892"/><p><span>ASAL SHÉAMUIS BHEARNAIGH.</span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>Asal Shéamuis Bhearnaigh, tá ball ar a</span>
<lb n="895"/><span>iorball,</span>
<lb n="896"/><span>Asal Shéamuis Bhearnaigh, tá ball ar a</span>
<lb n="897"/><span>iorball,</span>
<lb n="898"/><span>Asal Shéamuis Bhearnaigh, tá ball ar a</span>
<lb n="899"/><span>iorball,</span>
<lb n="900"/><span>Agus sinne ag gluaiseacht ar aghaidhe.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>Curfá</span></p>
<lb n="903"/>
<lb n="904"/><p><span>Rí fol, rí fol, toiti fol la lae </span></p>
<lb n="905"/>
<lb n="906"/><p><span>(Fá thrí).</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>Agus sinne ag gluaiseacht ar aghaidhe.</span></p>
<lb n="909"/>
<lb n="910"/><p><span>THART FÁ DTAOBH DE'N BHAILE.</span></p>
<lb n="911"/>
<lb n="912"/><p><span>1. Thart fá dtaobh de'n bhaile (fá thrí).</span>
<lb n="913"/><span>Mar rinneamar fad ó.</span></p>
<lb n="914"/>
<lb n="915"/><p><span>2. Amach 's isteach an fhuinneóg (fá</span>
<lb n="916"/><span>thrí)</span>
<lb n="917"/><span>Mar rinneamar fad ó.</span></p>
<lb n="918"/>
<lb n="919"/><p><span>3. Dearc ar aghaidhe do chéile…</span>
<lb n="920"/><span>Mar rinn' tú leí fad ó.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>4.Umhluighim síos le grádh dí.</span>
<lb n="923"/><span>Mar rinn' mé leí fad ó.</span></p>
<lb n="924"/>
<lb n="925"/><p><span>5. Siubhail 'mo dhiaidh go Banndan</span>
<lb n="926"/><span>Mar rinn' tú liom fad ó.</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>FÁ THOR NA GCAORTHA.</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>1. Seo thart fá thor na gcaortha sinn,</span>
<lb n="931"/><span>Na gcaortha sinn, na gcaortha sinn,</span>
<lb n="932"/><span>Seo thart fá thor na gcaortha sinn,</span>
<lb n="933"/><span>'S maidin shiocáin mhóir ann.</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>2. Seo mar nigheann sinn ár ngúnaí,</span>
<lb n="936"/><span>sinn ár ngúnaí, &c.</span>
<lb n="937"/><span>Seo mar, &c.</span>
<lb n="938"/><span>'S maidin, &c.</span></p>
<lb n="939"/>
<lb n="940"/><p><span>3. Seo mar ghní sinn iad 'á smúdáil,</span>
<lb n="941"/><span>iad, &c.</span></p>
<lb n="942"/>
<lb n="943"/><p><span>4. Seo mar sguabann sinn ár seom-</span>
<lb n="944"/><span>raí, &c.</span></p>
<lb n="945"/>
<lb n="946"/><p><span>5. Seo mar chóir 'eann sinn ár mbróga.</span></p>
<lb n="947"/>
<lb n="948"/><p><span>6. Seo mar nigheann sinn ár lámha.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>7. Seo mar chíorann sinn ár ngruaig.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>8. Seo mar shiubhlann sinn 'na scoile.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>9. Seo mar thig sinn uaithi 'ris.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>AN SEAN-DUINE GRUAMDHA.</span></p>
<lb n="957"/>
<lb n="958"/><p><span>1. Bhí sean-duine gruamdha i gcró leis</span>
<lb n="959"/><span>fhéin,</span>
<lb n="960"/><span>I gcró leis fhéin, i gcró leis fhéin,</span>
<lb n="961"/><span>Bhí sean-duine gruamdha i gcró leis</span>
<lb n="962"/><span>fhéin,</span>
<lb n="963"/><span>I n-aimsir bhreagh an t-Samhraidh.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>2. D'fhás crann ubhla os coinne an</span>
<lb n="966"/><span>chró, &c.</span>
<lb n="967"/><span>I n-aimsir bhreagh, &c.</span></p>
<lb n="968"/>
<lb n="969"/><p><span>3. D'apaigh na h-ubhlaí, a's siud leo</span>
<lb n="970"/><span>anuas, &c.</span>
<lb n="971"/><span>Lá breagh te 's a' t-Samhradh.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>4. Chuaidh sean-bhean ruadh dhá gcruin-</span>
<lb n="974"/><span>niughadh suas, &c.</span>
<lb n="975"/><span>Lá breagh te 's a's t-Samhradh.</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>5. Amach le Ruaidhrí a's bhuail oirthi</span>
<lb n="978"/><span>cos, &c.</span>
<lb n="979"/><span>Lá breagh, &c.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>6. D'fhág sin an bhean bhocht ar lig-</span>
<lb n="982"/><span>ream laig &c.</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>7. Chuir sin ar Ruaidhrí buaidhreadh</span>
<lb n="985"/><span>fíor,</span>
<lb n="986"/><span>Buaidhreadh fíor, buaidhreadh fíor;</span>
<lb n="987"/><span>Ach bhuail siad suas le chéile arís,</span>
<lb n="988"/><span>Lá breagh te 's a' t-Samhradh.</span></p>
<lb n="989"/>
<lb n="990"/><p><span>BUAIL AR AN DORAS.</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>Buail ar an doras (= éadan)</span>
<lb n="993"/><span>Caoch isteach (súil); tóg an láitse</span>
<lb n="994"/><span>(trón);</span>
<lb n="995"/><span>Agus siubhal isteach (béal).</span>
<lb n="996"/><span>Suidh ar a' stól; agus bhí ag ól,</span>
<lb n="997"/><span>Caidé mar tá tú ar maidin?</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>DHÁ ÉAN BHEAGA.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>Dhá éan bheaga i n-a suidhe ar a' bhalla.</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>1. Ceann aca Peadar,</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>2. An cean eile Pól.</span></p>
<lb n="1006"/>
<lb n="1007"/><p><span>3. Ar shiubhal leat a Pheadair!</span></p>
<lb n="1008"/>
<lb n="1009"/><p><span>4. Ar shiubhal leat a Phóil!</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>5. Tar ar ais a Pheadair!</span></p>
<lb n="1012"/>
<lb n="1013"/><p><span>6. Tar ar ais a Phóil!</span>
<lb n="1014"/></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="1015"/><p><span>AGALLAMH IV.</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>1. Ag bualadh arbhair.  II. An Aimsir:</span>
<lb n="1018"/><span>an Ghaoth; an Ghrian 's an taobh</span>
<lb n="1019"/><span>chearr.  III. An Baile Mór. IV. An</span>
<lb n="1020"/><span>Taidhbhse.  V. Críoch.</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>1. Go mbeannuighidh Dia dhuit.</span></p>
<lb n="1025"/>
<lb n="1026"/><p><span>2. Go mbeannuighidh an fear céadna</span>
<lb n="1027"/><span>dhuit-se.</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>1. Caidé an dóigh atá ort ar chor ar</span>
<lb n="1030"/><span>bith?  Is fada ó leag mé mo shúile</span>
<lb n="1031"/><span>ort anois!</span></p>
<lb n="1032"/>
<lb n="1033"/><p><span>2. Tá mé mar tchidh tú, cibé ar bith an</span>
<lb n="1034"/><span>dóigh sin.  Caidé mar tá tú féin?</span></p>
<lb n="1035"/>
<lb n="1036"/><p><span>1. Ní fhuil ádhbhar gearáin agam, Glóir</span>
<lb n="1037"/><span>do Dhia ar a shon; caidé thainig ort</span>
<lb n="1038"/><span>nuair a d'fhan tú chomh fad ar</span>
<lb n="1039"/><span>shiubhal?</span></p>
<lb n="1040"/>
<lb n="1041"/><p><span>2. Bhí mé praidhinneach (gnóthach).</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>1. Bíonn tú i gcomhnuidhe praidhinneach.</span>
<lb n="1044"/><span>Caidé bhí tú a dhéanamh?</span></p>
<lb n="1045"/>
<lb n="1046"/><p><span>2. Bhí mé a' bualadh arbhair.</span></p>
<lb n="1047"/>
<lb n="1048"/><p><span>1. An 's a' sgioból nó amuigh 's a'</span>
<lb n="1049"/><span>pháirc a bhíos sibh dhá bhualadh?</span></p>
<lb n="1050"/>
<lb n="1051"/><p><span>2. O! 's a' sgioból, cinnte.</span></p>
<lb n="1052"/>
<lb n="1053"/><p><span>1. Agus nach mbíonn sibh plúchta ag an</span>
<lb n="1054"/><span>dústa?</span></p>
<lb n="1055"/>
<lb n="1056"/><p><span>2. Ní bhíonn.  Tá fhios agat go mbíonn</span>
<lb n="1057"/><span>an doras agus na fuineóga fos-</span>
<lb n="1058"/><span>gailte.</span></p>
<lb n="1059"/>
<lb n="1060"/><p><span>1. Na fuinneóga!  Ní fhaca mé fuinneóg</span>
<lb n="1061"/><span>ar sgioból ariamh.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>2. Tá fhios agat gur toigh comhnuidhe a</span>
<lb n="1064"/><span>bhí ann an chéad uair, an ceann (i-n)</span>
<lb n="1065"/><span>a rugadh m'athair mór — go ndhéanaidh</span>
<lb n="1066"/><span>Dia trócaire ar a anam — agus</span>
<lb n="1067"/><span>rinneadh sgioból de.  Nach 's a'</span>
<lb n="1068"/><span>sgioból a bhuaileas sibh-se?</span></p>
<lb n="1069"/>
<lb n="1070"/><p><span>1. Ní h-eadh, amuigh 's a' pháirc a</span>
<lb n="1071"/><span>bhuaileas sinne an t-arbhar.</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>2. Caidé ghní (nó “dhéanas”) sibh nuair</span>
<lb n="1074"/><span>a bhíos aimsir fhluich ann?</span></p>
<lb n="1075"/>
<lb n="1076"/><p><span>1. Fuirigheann sinn ar lá thirim.</span></p>
<lb n="1077"/>
<lb n="1078"/><p><span>2. Agus cuir i gcás nach mbéadh lá</span>
<lb n="1079"/><span>tirim ann?</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>1. Chaithfeamuis a bheith ag déanamh ár</span>
<lb n="1082"/><span>sgíste ins a' toigh.</span></p>
<lb n="1083"/>
<lb n="1084"/><p><span>2. Tá eagal orm go bhfuil sibh fuathasach</span>
<lb n="1085"/><span>(iongantach, an) fallsa.</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>1. Bhal, Ní bhíonn a bheag eile (dadaidh</span>
<lb n="1088"/><span>eile — rud ar bith eile) againn le</span>
<lb n="1089"/><span>déanamh.</span></p>
<lb n="1090"/>
<lb n="1091"/><p><span>2. Nach dtig libh a' bheith a' fuineadh, a'</span>
<lb n="1092"/><span>fuagháil nó a' cniotáil?</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>1. O!  Bíonn mo mháthair a' fuineadh go</span>
<lb n="1095"/><span>minic, ach is annamh bhíos sí a'</span>
<lb n="1096"/><span>fuagháil nó a' cniotáil.</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>2. Agus nach dtiocfadh leat-sa a bheith a'</span>
<lb n="1099"/><span>cur paiste ar sean-bhrístí do</span>
<lb n="1100"/><span>dhearbhrathar?</span></p>
<lb n="1101"/>
<lb n="1102"/><p><span>1. Ní fhuil féidhm aige ar a leitheid;</span>
<lb n="1103"/><span>(ní fhuil a leitheid i n-a dhith air).</span></p>
<lb n="1104"/>
<lb n="1105"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>2. Caidé do bharamhail de'n aimsir?</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>1. Tá cuma na fearthann' air.  Saoilim</span>
<lb n="1110"/><span>go mbéidh athrughadh ann gan i bhfad</span>
<lb n="1111"/><span>go dtí.</span></p>
<lb n="1112"/>
<lb n="1113"/><p><span>2. Caidé a shaoil tú de'n chéad lá de'n</span>
<lb n="1114"/><span>Bhliadhain Úir?</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>1. Bhí sé maith — bhí sé deas.</span></p>
<lb n="1117"/>
<lb n="1118"/><p><span>2. Bhí.  Agus bhí an ghaoth as áird tirim.</span></p>
<lb n="1119"/>
<lb n="1120"/><p><span>1. Caidé an áird a rabh sí?</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>2. Bhí sí anoir dtuaidh.  Agus chuala</span>
<lb n="1123"/><span>mé i gcomhnuidhe gur áird tirim í</span>
<lb n="1124"/><span>sin.</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>1. Ní'l fhios agam.  Chonnaic mé fear-</span>
<lb n="1127"/><span>thainn ag teacht as an áird sin.</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>2. O!  thig leis an fhearthainn theacht as</span>
<lb n="1130"/><span>áird ar bith is áil leithe.</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>1. Caide an áird a bhfuil a' ghaoth</span>
<lb n="1133"/><span>indiu?</span></p>
<lb n="1134"/>
<lb n="1135"/><p><span>2. Maise ó thainig mé go Béalfeirsde,</span>
<lb n="1136"/><span>níor éirigh liom a' aithniughadh caidé</span>
<lb n="1137"/><span>an áird a rabh sí.  “Tá an ghrian</span>
<lb n="1138"/><span>ins a' taobh chearr (taoibh cheairr)</span>
<lb n="1139"/><span>annseo,” mar dubhairt Phil?</span></p>
<lb n="1140"/>
<lb n="1141"/><p><span>1. Phil?  Caidé dubhairt Phil?</span></p>
<lb n="1142"/>
<lb n="1143"/><p><span>2. Tá.  Ba gnathach le Phil luighe i n-a</span>
<lb n="1144"/><span>leabaidh ach go mbéadh lár a' lae</span>
<lb n="1145"/><span>ann; ach lá amháin, d'éirigh sé go</span>
<lb n="1146"/><span>moch, agus d'amharc sé ar an ghréin,</span>
<lb n="1147"/><span>agus arsa sesean “O! nach mairg</span>
<lb n="1148"/><span>a éirigheas go moch, tá an ghrian ins</span>
<lb n="1149"/><span>a' taobh chearr.”</span></p>
<lb n="1150"/>
<lb n="1151"/><p><span>1. Ha!  Ha!  Is maith sin!  Go deimhin</span>
<lb n="1152"/><span>is go dearbhtha tá dálta Phil orm-</span>
<lb n="1153"/><span>sa.  Tógthar (tchidhthear) domh gur</span>
<lb n="1154"/><span>'s a' taobh chearr a bhíos sí.  Ní</span>
<lb n="1155"/><span>bhíonn a fhios agam caidé an áit</span>
<lb n="1156"/><span>(i-n) a mbím, nó ciaca ar mo cheann</span>
<lb n="1157"/><span>nó ar mo chosa bhím 'mo sheasamh.</span>
<lb n="1158"/><span>Tá seort seachráin orm ó thainig</span>
<lb n="1159"/><span>mé annseo.  Tá mé fríd a chéile</span>
<lb n="1160"/><span>ar fad.</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>2. Is mór an náire dhuit a bheith chomh</span>
<lb n="1163"/><span>seachránach sin.  Ní fhuil a bheag</span>
<lb n="1164"/><span>cearr orm-sa.</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1167"/>
<lb n="1168"/><p><span>Caidé do bharamhail de'n áit seo?</span></p>
<lb n="1169"/>
<lb n="1170"/><p><span>2. Nil céist (=dúil, mian) agam inntí</span>
<lb n="1171"/><span>ar chor ar bith.  B'fhearr liom lá</span>
<lb n="1172"/><span>i nGleann Áireamh, ná bhliadhain i</span>
<lb n="1173"/><span>mBéalfeirsde.</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>2. Caidé is ciall de sin?</span></p>
<lb n="1176"/>
<lb n="1177"/><p><span>1. Ní fheic tú a bheag anseo ach toighthe</span>
<lb n="1178"/><span>móra, toit, agus daoine granna,</span>
<lb n="1179"/><span>dalba dána.  Caidé a saioleas tú</span>
<lb n="1180"/><span>fhéin dí?</span></p>
<lb n="1181"/>
<lb n="1182"/><p><span>2. Maise, níl dúil agam inntí ach</span>
<lb n="1183"/><span>oiread.  Ní fhaca mé caora, gabhar,</span>
<lb n="1184"/><span>nó gamhain ó thainig mé annseo,</span>
<lb n="1185"/><span>agus níor chuala mé guth coiligh</span>
<lb n="1186"/><span>londubh nó an traon nó ceól éin</span>
<lb n="1187"/><span>ar bith eile, 'san bhaile ghruamdha</span>
<lb n="1188"/><span>stuacach seo.</span></p>
<lb n="1189"/>
<lb n="1190"/><p><span>1. Agus an bhfaca tú bó ó thainig tú</span>
<lb n="1191"/><span>chum an bhaile seo?</span></p>
<lb n="1192"/>
<lb n="1193"/><p><span>2. Maise, ní fhaca.</span></p>
<lb n="1194"/>
<lb n="1195"/><p><span>1. Faoi'n spéir, caidé'n dóigh a bhfagh-</span>
<lb n="1196"/><span>ann na daoine seo bainne?</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>2. Creidim gur as a' tsrúthan a gheibheas</span>
<lb n="1199"/><span>siad é.</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>1. O! is uisge a gheobhadh siad as a'</span>
<lb n="1202"/><span>tsruthan.</span></p>
<lb n="1203"/>
<lb n="1204"/><p><span>2. Bhal.  Ní fhuil mé i bhfad cearr (ar</span>
<lb n="1205"/><span>seachrán) go seadh (go fóill):</span>
<lb n="1206"/><span>cluinim gur leath-uisge an bainne</span>
<lb n="1207"/><span>atá siad á fhághail.</span></p>
<lb n="1208"/>
<lb n="1209"/><p><span>1. Och, och na créatúirí!</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1212"/>
<lb n="1213"/><p><span>1. 'Bhfuil sgéal ar bith úr agat?</span></p>
<lb n="1214"/>
<lb n="1215"/><p><span>2. Ní fhuil focal.  'Bhfuil rud ar bith</span>
<lb n="1216"/><span>agat-sa?</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>1. Tá.  Ar chuala tú fá'n taidhbhse a</span>
<lb n="1219"/><span>chonnaic Séamas Bheárnaigh?</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>2. Níor chuala.  Innis damh an sgéal,</span>
<lb n="1222"/><span>le do thoil.</span></p>
<lb n="1223"/>
<lb n="1224"/><p><span>1. Tá.  Ag teacht 'na bhaile dó ó Bhun-</span>
<lb n="1225"/><span>Abhann Dála, nuair a bhí sé leath</span>
<lb n="1226"/><span>bealaigh eadar Bun-a' n-Dála agus</span>
<lb n="1227"/><span>Bun-na-hAbann — ag an tsean-</span>
<lb n="1228"/><span>chaisleán tá fhios agat?</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>2. Tá fhios agam go fíor-mhaith.</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>1. Chonnaic sé duine bán ar thaobh a'</span>
<lb n="1233"/><span>bhóthair, ní rabh bairéad nó bróg</span>
<lb n="1234"/><span>air.</span></p>
<lb n="1235"/>
<lb n="1236"/><p><span>2. An rabh iorball air?</span></p>
<lb n="1237"/>
<lb n="1238"/><p><span>1. Ní fhuil fhios agam.  Ní fhaca mise é.</span>
<lb n="1239"/><span>Cibé ar bith labhair Séamas leis,</span>
<lb n="1240"/><span>ach freagair nó freagair nó focal</span>
<lb n="1241"/><span>d'fhreagair ní fhuair sé.  Chuaidh an</span>
<lb n="1242"/><span>duine bán fríd an talamh agus</span>
<lb n="1243"/><span>thoisigh Séamus a' chrith leis an eagal.</span>
<lb n="1244"/><span>D'imthigh sé i n-a rith agus dheamhan</span>
<lb n="1245"/><span>fear gasta chonnaic tú ariamh ach</span>
<lb n="1246"/><span>é agus é a' tabhairt iarraidh ar a'</span>
<lb n="1247"/><span>bhaile.  Deir Séamas nach bhfeiceann</span>
<lb n="1248"/><span>duine ar bith amuigh é i ndiaidh luighe</span>
<lb n="1249"/><span>na gréine as seo amach go brathach.</span></p>
<lb n="1250"/>
<lb n="1251"/><p><span>2. An gcreideann tú an sgéal sin?</span></p>
<lb n="1252"/>
<lb n="1253"/><p><span>1. Maise, ní chreidim.</span></p>
<lb n="1254"/>
<lb n="1255"/><p><span>2. Cad chuige?  Nar chuala tú é?</span></p>
<lb n="1256"/>
<lb n="1257"/><p><span>1. Chualaidh, cinnte.  Ach má chreideann</span>
<lb n="1258"/><span>tú a gcluinfidh tú, féadann tú a</span>
<lb n="1259"/><span>bhfeicfidh tú a ithe.</span></p>
<lb n="1260"/>
<lb n="1261"/><p><span>2. Sin díreach an fhírinne.  Caithfidh mé</span>
<lb n="1262"/><span>imtheacht anois.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1265"/>
<lb n="1266"/><p><span>1. Bhfuil deifir (praidhinn) ort.</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>2. Ní fhuil tuilleadh as a' chóir (a' chóir -</span>
<lb n="1269"/><span>an rud ceart) praidhinne orm (—</span>
<lb n="1270"/><span>not too much hurry, not very</span>
<lb n="1271"/><span>much.)</span></p>
<lb n="1272"/>
<lb n="1273"/><p><span>1. Cá bhfuil tú a' dul?</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>2. Innseochaidh mé sin duit aríst.</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>1. Innis damh anois é.</span></p>
<lb n="1278"/>
<lb n="1279"/><p><span>2. Ná bí dána!</span>
<lb n="1280"/></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="1281"/><p><span>SÉAMUS BHEARNAIGH AR AN</span>
<lb n="1282"/><span>CHRAOIBH.</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>1.</span></p>
<lb n="1285"/>
<lb n="1286"/><p><span>Bhí amadán ann uair amháin dar</span>
<lb n="1287"/><span>bh'ainm Séamus Bhearnaigh, agus bhí</span>
<lb n="1288"/><span>féidhm aige ar bhrosnaidhe.</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>Chuaidh sé amach agus tuireasg i n-a</span>
<lb n="1291"/><span>láimh aige, agus chonnaic sé crann mór</span>
<lb n="1292"/><span>glas a' fás chois na h-abhann, agus</span>
<lb n="1293"/><span>craobh fhada dheas a' fás ar an chrann</span>
<lb n="1294"/><span>trasna na h-abhann (nó, a' fás ós cionn</span>
<lb n="1295"/><span>na h-abhann.)</span></p>
<lb n="1296"/>
<lb n="1297"/><p><span>Thoisigh Séamus a ghearradh na</span>
<lb n="1298"/><span>craoibhe; ach ní raibh sé abalta ar í a</span>
<lb n="1299"/><span>ghearradh, agus é i n-a sheasamh ar an</span>
<lb n="1300"/><span>talamh, agus dhreapuigh sé suas an</span>
<lb n="1301"/><span>crann, agus amach ar an chraoibh leis.</span>
<lb n="1302"/><span>Shuidh sé ar an chraoibh ós cionn na</span>
<lb n="1303"/><span>h-abhann, agus thoisigh sé a ghearradh na</span>
<lb n="1304"/><span>craoibhe eadar é féin agus an ghabhlóg.</span></p>
<lb n="1305"/>
<lb n="1306"/><p><span>Mar sin a bhí nuair a thainig fear</span>
<lb n="1307"/><span>ciallmhar aníos.  Chonnaic sé an t-</span>
<lb n="1308"/><span>amadán agus bhris sé amach a gháiridhe.</span></p>
<lb n="1309"/>
<lb n="1310"/><p><span>“Och! och!” arsa seisean “nach mór</span>
<lb n="1311"/><span>an t-amadán thú!  Brisfidh an chraobh;</span>
<lb n="1312"/><span>tuitfidh tú féin agus an chraobh isteach</span>
<lb n="1313"/><span>ins an abhainn; agus gheobhaidh tú bás.”</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>Níor chreid an t-amadán é.  D'éist</span>
<lb n="1316"/><span>sé leis; ach ní thug (cha dtug) sé áird</span>
<lb n="1317"/><span>air.  Rug sé ar an tuireasg; agus</span>
<lb n="1318"/><span>chuaidh sé ar aghaidh leis an obair.</span>
<lb n="1319"/><span>Chuaidh an fear eile ar shiubhal, agus é</span>
<lb n="1320"/><span>sgoilteadh leis na gáiridhibh.</span></p>
<lb n="1321"/>
<lb n="1322"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1323"/>
<lb n="1324"/><p><span>Níor (char) bh'fhada gur briseadh an</span>
<lb n="1325"/><span>chraobh; agus thuit an fear bocht agus</span>
<lb n="1326"/><span>an chraobh isteach ins an abhainn; agus</span>
<lb n="1327"/><span>is beag (cha mhór) nar báidheadh é.</span></p>
<lb n="1328"/>
<lb n="1329"/><p><span>Nuair a thainig sé amach bhí sé i n-a</span>
<lb n="1330"/><span>lipín bháidhte.  Bhí sé fliuch go dtí an</span>
<lb n="1331"/><span>croiceann, agus ó bhárr a chinn go bonn</span>
<lb n="1332"/><span>a choise.</span></p>
<lb n="1333"/>
<lb n="1334"/><p><span>Chroith sé é féin, agus thochas sé a</span>
<lb n="1335"/><span>cheann.</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p><span>“Och! och!” arsa seisean, “bhí ciall</span>
<lb n="1338"/><span>aige siud!  Bhí fhios aige gach uile rud</span>
<lb n="1339"/><span>a thuitfeadh amach:</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>‘Brisfidh an chraobh,’ arsa seisean,</span>
<lb n="1342"/><span>agus bhris sí.</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>‘Tuitfidh tú féin agus an chraobh</span>
<lb n="1345"/><span>isteach ins an abhainn,” arsa seisean,</span>
<lb n="1346"/><span>agus thuit sinn.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>‘Gheobhaidh tú bás,’ arsa seisean.</span>
<lb n="1349"/><span>“Och! och!” ars an t-amadán, “Is dócha</span>
<lb n="1350"/><span>go bhfuil mé marbh.  Tchidhfidh mé,” arsa</span>
<lb n="1351"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>Leis sin rith sé i ndiaidh an fhir.</span>
<lb n="1354"/><span>Nuair a thainig sé fhad leis:</span></p>
<lb n="1355"/>
<lb n="1356"/><p><span>“Och! och!” arsa seisean, “Is tusa</span>
<lb n="1357"/><span>atá ciallmhar críonna: d'arsuigh</span>
<lb n="1358"/><span>(d'innis) tú damh gach uile rud go</span>
<lb n="1359"/><span>díreach mar a tharla: —</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>‘Brisfidh an chraobh,’ arsa tusa, agus</span>
<lb n="1362"/><span>bhris sí.</span></p>
<lb n="1363"/>
<lb n="1364"/><p><span>‘Tuitfidh tú féin agus an chraobh</span>
<lb n="1365"/><span>isteach ins an abhainn,’ arsa tusa, agus</span>
<lb n="1366"/><span>thuit sinn.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>‘Gheobhaidh tú bás,’ arsa tusa.  “Och!</span>
<lb n="1369"/><span>och! a dhuine chóir, arsuigh (innis) seo</span>
<lb n="1370"/><span>damh anois; 'bhfuil mé beó, nó bfuil</span>
<lb n="1371"/><span>mé marbh?”</span></p>
<lb n="1372"/>
<lb n="1373"/><p><span>“Tá tú marbh,” ars an fear ciallmhar,</span>
<lb n="1374"/><span>“Tá mé marbh!  Tá mé marbh!” ars an</span>
<lb n="1375"/><span>t-amadán, agus é a' greadadh a lámh.</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>“Má tá mé marbh, budh chóir damh a</span>
<lb n="1378"/><span>bheith in mo luighe ar an talamh.”</span></p>
<lb n="1379"/>
<lb n="1380"/><p><span>Leis sin, luigh sé síos ar an talamh;</span>
<lb n="1381"/><span>shín sé amach é féin; agus dhruid sé a</span>
<lb n="1382"/><span>shuile go teann.</span></p>
<lb n="1383"/>
<lb n="1384"/><p><span>Chuaidh an feár ciallmhar ar shiubhal</span>
<lb n="1385"/><span>arís; agus má bhí sé a' Gáiridhe an chéad</span>
<lb n="1386"/><span>uair, bhí sé a' gairidhe seacht n-uaire ní</span>
<lb n="1387"/><span>ba mhó an dara h-uair, (nó, má rinne sé</span>
<lb n="1388"/><span>gáire an chéad uair, rinne sé a shean-</span>
<lb n="1389"/><span>gháire an iarraidh seo).  Bhí sé a'</span>
<lb n="1390"/><span>briseadh a chroidhe a' gáiridhe.  Dubhairt</span>
<lb n="1391"/><span>sé leis fhéin nar chualaidh sé a léitheid</span>
<lb n="1392"/><span>ariamh ó thainig sé ar a' t-saoghal.</span></p>
<lb n="1393"/>
<lb n="1394"/><p><span>Tharla go rabh fir oibre ag dul thart;</span>
<lb n="1395"/><span>Chonnaic siad an t-amadán; agus shaoil</span>
<lb n="1396"/><span>siad go rabh sé marbh.</span></p>
<lb n="1397"/>
<lb n="1398"/><p><span>Thóg siad a lámh dheas; ach thuit sí</span>
<lb n="1399"/><span>síos go trom.  Thóg siad a lámh chlí; ach</span>
<lb n="1400"/><span>thuit sise síos mar a' gcéadna.  Labhair</span>
<lb n="1401"/><span>siad i n-a chluais go h-árd; ach, freagar</span>
<lb n="1402"/><span>ná freagar nó focal d' fhreagar, ní</span>
<lb n="1403"/><span>fhuair (chan fh.) siad.  Dheamhan chor nó</span>
<lb n="1404"/><span>bogadh a chuir an t-amadán as.</span></p>
<lb n="1405"/>
<lb n="1406"/><p><span>Chreid siad annsin go rabh sé marbh</span>
<lb n="1407"/><span>amach.  Fuair siad sean-chomhla; chuir</span>
<lb n="1408"/><span>siad ar an chomhlaidh é; agus d'iomchair</span>
<lb n="1409"/><span>siad 'g a' bhaile é.</span></p>
<lb n="1410"/>
<lb n="1411"/><p><span>Ní dheachaidh (cha d.) siad i bhfad go</span>
<lb n="1412"/><span>dtainig sid chuig cros-bhóthar.  Ní raibh</span>
<lb n="1413"/><span>fhios aca caidé an bealach budh chóir</span>
<lb n="1414"/><span>dobhtha dul.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>“'Sé sin an bealach,” arsa fear aca.</span></p>
<lb n="1417"/>
<lb n="1418"/><p><span>“Ní h-é (chan é); ach, 'sé siné” ars</span>
<lb n="1419"/><span>an fear eile.</span></p>
<lb n="1420"/>
<lb n="1421"/><p><span>Thoisigh siad 'a chonspóid.</span></p>
<lb n="1422"/>
<lb n="1423"/><p><span>“'Sé sin an bealach, adeirim leat!</span>
<lb n="1424"/><span>Is minic a chonnaic mé é, agus é ag dul</span>
<lb n="1425"/><span>suas an bhóthar sin.  Chomh cinnte is tá</span>
<lb n="1426"/><span>mé beo, 'sé sin an bealach!”</span></p>
<lb n="1427"/>
<lb n="1428"/><p><span>“Is cuma liom caidé chonnaic tú, nó</span>
<lb n="1429"/><span>bhfaca!  Chomh cinnte agus tá an duine</span>
<lb n="1430"/><span>seo marbh; agus chomh cinte agus tá</span>
<lb n="1431"/><span>iorball ar chat 'se sin an bealach.”</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>Agus mar sin chuaidh an chonspóid ar</span>
<lb n="1434"/><span>aghaidh.  Tharraing focal géar focal ní</span>
<lb n="1435"/><span>ba ghéire.  Ní dhearn (cha d.) duine aca</span>
<lb n="1436"/><span>poll nar chuir an duine eile tairnge</span>
<lb n="1437"/><span>ann.  Bhí siad ag éirghe feargach, agus</span>
<lb n="1438"/><span>is beag (cha mhór) nach rabh siad a' troid.</span>
<lb n="1439"/><span>Bhí eagal ar an duine mhárbh go muirbh-</span>
<lb n="1440"/><span>feadh siad a chéile agus éisean fósta.</span>
<lb n="1441"/><span>D'éirigh an duine marbh i n-a shuidhe;</span>
<lb n="1442"/><span>d'fhosgail sé a leath-shúil; shín sé amach</span>
<lb n="1443"/><span>a lámh; agus arsa seisean.</span></p>
<lb n="1444"/>
<lb n="1445"/><p><span>“Nuair a bhí mise beo — go ndéanaidh</span>
<lb n="1446"/><span>Dia trócaire ar m'anam! — 'sé sin an</span>
<lb n="1447"/><span>bealach a théighinn (nó, budh ghnáthach liom</span>
<lb n="1448"/><span>dul”).</span></p>
<lb n="1449"/>
<lb n="1450"/><p><span>Agus leis sin luigh sé síos arís chomh</span>
<lb n="1451"/><span>marbh is bhí ariamh.</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>Amadán amach Séamus bocht, bhí sé</span>
<lb n="1454"/><span>amuigh agus ug dul amudha.</span>
<lb n="1455"/></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="1456"/><p><span>AN t-SEILG.</span></p>
<lb n="1457"/>
<lb n="1458"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1459"/>
<lb n="1460"/><p><span>Istigh 's a' choillidh chraobhaigh seo tá</span>
<lb n="1461"/><span>madadh ruadh bréagh.</span>
<lb n="1462"/><span>I ndiaidh theacht na h-oidhche théid sé</span>
<lb n="1463"/><span>amach le súil go bhfuigheadh sé gé.</span></p>
<lb n="1464"/>
<lb n="1465"/><p><span>(Nó, line 1: 'S a' choillidh seo bíonn madadh</span>
<lb n="1466"/><span>ruadh i n-a luighe ar feadh an lae).</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>Curfá:</span></p>
<lb n="1469"/>
<lb n="1470"/><p><span>Ach Gabhaigidh, a bhuachaillí, ar dhruim</span>
<lb n="1471"/><span>mar mbeitheach tréan,</span>
<lb n="1472"/><span>'S cruinnigidh na Gadhair mhóra bhain-</span>
<lb n="1473"/><span>feas as boc-léim.</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>Siud amach anois an gaduidhe!  Nach</span>
<lb n="1478"/><span>siud a iarball racadh?</span>
<lb n="1479"/><span>Ó!  Siubhailigidh fá dheifre anois, nó</span>
<lb n="1480"/><span>imtheochaidh sé uainn.</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>A's gabhaigidh, &c.</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>Éistigidh anois an gleo!  Siud sgrea-</span>
<lb n="1487"/><span>dach ghéar na ngé.</span>
<lb n="1488"/><span>Tá na lachain a's na cearca bochta</span>
<lb n="1489"/><span>beagnach as a gcéill.</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1492"/>
<lb n="1493"/><p><span>Anois a mhadaidh ruaidh ghlic, fág slán</span>
<lb n="1494"/><span>ag circ 's ag gé,</span>
<lb n="1495"/><span>Óir feasta béidh tú agam-sa 'do</span>
<lb n="1496"/><span>phríosúnach go h-éag.</span></p>
<lb n="1497"/>
<lb n="1498"/><p><span>AN TSEAN-MHÁTHAIR ÉILIS.</span></p>
<lb n="1499"/>
<lb n="1500"/><p><span>Chuaidh an tSean-Mháthair Éilis anonn</span>
<lb n="1501"/><span>chuig an phrios</span>
<lb n="1502"/><span>A chuartughadh cnáimh dá madadh,</span>
<lb n="1503"/><span>Ach bhí 'n prios beag, faraor! chomh</span>
<lb n="1504"/><span>folamh le h-aer,</span>
<lb n="1505"/><span>'S chan fhuair (ní fhuair) a' madadh an</span>
<lb n="1506"/><span>dadamh.</span></p>
<lb n="1507"/>
<lb n="1508"/><p><span>Shiubhal sí 'n a' mhargaidh a cheannacht</span>
<lb n="1509"/><span>greim aráin,</span>
<lb n="1510"/><span>'S nuair a phill sí 'n a' bhaile bhí 'n</span>
<lb n="1511"/><span>madadh beag marbh.</span>
<lb n="1512"/><span>Cheannuigh sí comhra fa choinne a peata</span>
<lb n="1513"/><span>D'éirigh sé beo agus chuir air a hata.</span></p>
<lb n="1514"/>
<lb n="1515"/><p><span>Thug sí fíon bán dó a fuair sí ó n-a</span>
<lb n="1516"/><span>cáirde,</span>
<lb n="1517"/><span>Sheasuigh sé ar a cheann a's a iorball</span>
<lb n="1518"/><span>i n-áirde.</span>
<lb n="1519"/><span>D'ól sé an fíon, is char (níor) fhág</span>
<lb n="1520"/><span>striog ins a' bhuidéal;</span>
<lb n="1521"/><span>'S thoisigh sé a bhualadh puirt ar an</span>
<lb n="1522"/><span>fhidil.</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>Bhí dúil aige i bhfoghluim 's cheannuigh sí</span>
<lb n="1525"/><span>leabhar;</span>
<lb n="1526"/><span>'S casadh uirthi an madadh a' marcaidh-</span>
<lb n="1527"/><span>eacht ar ghabhar</span>
<lb n="1528"/><span>Chuir sí péire bróg úr air a fuair sí</span>
<lb n="1529"/><span>ó'n ghréasuidhe,</span>
<lb n="1530"/><span>Ghearr siad a chrúba 's thoisigh sé a</span>
<lb n="1531"/><span>sgréachaigh.</span></p>
<lb n="1532"/>
<lb n="1533"/><p><span>D'éirigh sé fuar a's chuir sí a brat</span>
<lb n="1534"/><span>air</span>
<lb n="1535"/><span>Shuidh sé ag an teinidh a' léigheamh a'</span>
<lb n="1536"/><span>pháipéir.</span>
<lb n="1537"/><span>Lá chuaidh sé a sheilg 's bhí leis chuicí</span>
<lb n="1538"/><span>gé bhréag;</span>
<lb n="1539"/><span>'S chaith sé an oidhche a' nighe a chuid</span>
<lb n="1540"/><span>éadaigh.</span></p>
<lb n="1541"/>
<lb n="1542"/><p><span>“A mháthair,” ars an madadh, “is orm</span>
<lb n="1543"/><span>tá an íota,”</span>
<lb n="1544"/><span>D'ofhráil sí tae dó a's las sé a phíopa.</span>
<lb n="1545"/><span>“A mhadaidh,” ars an mháthair, “tá mé</span>
<lb n="1546"/><span>plúchta ag toit,”</span>
<lb n="1547"/><span>Nuair a d'amharc sí thart bhí sé a'</span>
<lb n="1548"/><span>pógadh an chait.</span>
<lb n="1549"/></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="1550"/><p><span>Chuaidh sí chuig an Tighearna a dhíol leis</span>
<lb n="1551"/><span>a' chíosa,</span>
<lb n="1552"/><span>Rith seisean ar shiubhal, 's char (níor)</span>
<lb n="1553"/><span>phill go ceann míosa.</span>
<lb n="1554"/><span>“Caidé seo,” ars sise,.  Ar seisean,</span>
<lb n="1555"/><span>“Is bata é.”</span>
<lb n="1556"/><span>Is nuair a bhuail sí an madadh leis</span>
<lb n="1557"/><span>bhain seisean a hata de.</span></p>
<lb n="1558"/>
<lb n="1559"/><p><span>D'imthigh sí chuig táilliúr gur órduigh</span>
<lb n="1560"/><span>sí cóta,</span>
<lb n="1561"/><span>'S nuair a phill sí 'n a bhaile bhí sé a'</span>
<lb n="1562"/><span>damhsa ar rópa.</span>
<lb n="1563"/><span>Thug sí dó bóna mar chomhartha a meas;</span>
<lb n="1564"/><span>'S chuaidh sé a comhrádh le cailín beag</span>
<lb n="1565"/><span>deas.</span></p>
<lb n="1566"/>
<lb n="1567"/><p><span>Chuaidh sí chuig figheodóir a's d'fhig sé</span>
<lb n="1568"/><span>dí bráithlinn,</span>
<lb n="1569"/><span>Chuir sí ar a peata í: bhí sé go h-</span>
<lb n="1570"/><span>áluinn.</span>
<lb n="1571"/><span>Rinn an tsean-bhean dó umhlughadh;</span>
<lb n="1572"/><span>chrom seisean a cheann;</span>
<lb n="1573"/><span>A's thoisigh a thamhthann — Nach aige bhí</span>
<lb n="1574"/><span>greann!</span>
<lb n="1575"/></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="1576"/><p><span>CÉILIDH NA N-ÉAN.</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>SEÁN MAC MAOLÁIN Cct.</span></p>
<lb n="1579"/>
<lb n="1580"/><p><span>“Ó déanamuis ár gcéilidh,” ars an t-</span>
<lb n="1581"/><span>iolar leis na h-éanlaith Ó.  (Fá dhó).</span>
<lb n="1582"/><span>“Ó dhéanfaimid ár gcéilidh 's béidh</span>
<lb n="1583"/><span>rinnce mór as tae againn,</span>
<lb n="1584"/><span>Is béidh againn oidhche phléisiurtha nach</span>
<lb n="1585"/><span>bhfeicidh sibh a léitheid Ó.</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>“Cé bhéas 'n-a fhear a' tighe againn, a</span>
<lb n="1588"/><span>iolair?” ars an bhuidheog Ó.  (Fá dhó).</span>
<lb n="1589"/><span>“Cé béadh 'n-a fhear a' tighe ach an</span>
<lb n="1590"/><span>traona doigheamhail buidhe Ó?</span>
<lb n="1591"/><span>'S ní leigfidh sé daoibh suidhe le n-a</span>
<lb n="1592"/><span>chréach-chréach-chréach chroidheamhail Ó.”</span></p>
<lb n="1593"/>
<lb n="1594"/><p><span>“Cé dhéanfas réidh an tae dhúinn, a</span>
<lb n="1595"/><span>iolair?” ars an céirseach Ó.  (Fá dhó)</span>
<lb n="1596"/><span>“Dheanfaidh mise réidh an tae dhaoibh go</span>
<lb n="1597"/><span>blathmhar,” ars an fhaológ Ó</span>
<lb n="1598"/><span>“'S gheobhaidh sibh go te é istigh i slig-</span>
<lb n="1599"/><span>cán faochog Ó.”</span></p>
<lb n="1600"/>
<lb n="1601"/><p><span>“Cé sheinnfeas dúinn an ceol binn, a</span>
<lb n="1602"/><span>iolair?” ars an seabhac Ó.  (Fá dhó).</span>
<lb n="1603"/><span>“Buailfidh mise an droma mór le mo</span>
<lb n="1604"/><span>ruball (iorball),” ars a' dreolín Ó</span>
<lb n="1605"/><span>“'S ar ndóigh béidh sibh bodhar mura</span>
<lb n="1606"/><span>gcluinidh sibh an gleo, gleo, gleo.</span></p>
<lb n="1607"/>
<lb n="1608"/><p><span>“Ó toisigidh go léir anois a éanach,”</span>
<lb n="1609"/><span>ars an traona Ó.  (Fá dhó).</span>
<lb n="1610"/><span>“Ó thoisigidh go léir a dhéanamh damhsa</span>
<lb n="1611"/><span>aoibhinn aeraigh Ó.</span>
<lb n="1612"/><span>Is gearr úainn buille déag ó chlog;</span>
<lb n="1613"/><span>is ní'l tram (nó, carr) le faghail 'n</span>
<lb n="1614"/><span>a dhéidh sin Ó.”</span></p>
<lb n="1615"/>
<lb n="1616"/><p><span>SÉAMAISÍN.</span></p>
<lb n="1617"/>
<lb n="1618"/><p><span>Ar bhfaca tú mo buachaillín, mo bhua-</span>
<lb n="1619"/><span>chaill óg mo Shéamaisín</span>
<lb n="1620"/><span>Ar bhfaca tú mo bhuachaillín, ag gabháil</span>
<lb n="1621"/><span>síos an bóthar,</span>
<lb n="1622"/><span>Níl bróg ar bith ar a dhá choisín, a dhá</span>
<lb n="1623"/><span>choisín a dhá choisín</span>
<lb n="1624"/><span>Níl bróg ar bith ar a dhá choisín, ná</span>
<lb n="1625"/><span>caipín air ná stóca.</span></p>
<lb n="1626"/>
<lb n="1627"/><p><span>(2)</span></p>
<lb n="1628"/>
<lb n="1629"/><p><span>Ag dul ar scoil tá Séamaisín, mo</span>
<lb n="1630"/><span>mhuírnín is mo bhuachaillín</span>
<lb n="1631"/><span>Ag dul ar scoil tá Séamaisín, is a</span>
<lb n="1632"/><span>leabharín buidhe 'na phóca</span>
<lb n="1633"/><span>Ar a dhruim tá máilín beag, tá máilín</span>
<lb n="1634"/><span>beag tá máilín beag,</span>
<lb n="1635"/><span>Ar a dhruim tá máilín beag, is a</span>
<lb n="1636"/><span>lónsín ann is dócha.</span></p>
<lb n="1637"/>
<lb n="1638"/><p><span>(3)</span></p>
<lb n="1639"/>
<lb n="1640"/><p><span>Do rugadh é i Móin á' Lín, ar thaobh</span>
<lb n="1641"/><span>an chnuic i nid éinín</span>
<lb n="1642"/><span>Do rugadh é i Móin a' Lín in aice le</span>
<lb n="1643"/><span>Bun-Dóighte</span>
<lb n="1644"/><span>Ó! grádh mo chroidhe mo bhuachaillín,</span>
<lb n="1645"/><span>mo stóirín, Ó, mo Shéamaisín,</span>
<lb n="1646"/><span>Ó! grádh mo chroidhe mo bhuachaillín,</span>
<lb n="1647"/><span>ar maidin is tráthnóna.</span></p>
<lb n="1648"/>
<lb n="1649"/><p><span>SEÁN Ó CLÚMHÁIN, O.S.</span>
<lb n="1650"/></p>
</div>
<pb n="193"/>
<div><lb n="1651"/><p><span>LÁ NODLAG</span></p>
<lb n="1652"/>
<lb n="1653"/><p><span>Tháinigh an t-am agus do rug an</span>
<lb n="1654"/><span>Mhaighdean a mac, a céad-ghein agus</span>
<lb n="1655"/><span>d'fhill sí i n-éadaighibh é agus chuir sí</span>
<lb n="1656"/><span>na luighe i mainseur é mar ní raibh aon</span>
<lb n="1657"/><span>tslígh dhóibh i n-aon cheann des na tighthibh</span>
<lb n="1658"/><span>ósda a bhí sa chathair.</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>Is mór an t-adhbhar machtnaimh do</span>
<lb n="1661"/><span>Chríosdaidhthibh atá sa méid sin cainte a</span>
<lb n="1662"/><span>phobul Dé.  An Slánuightheóir a bhí</span>
<lb n="1663"/><span>geallta do'n chine daona ó thosach aim-</span>
<lb n="1664"/><span>sire, an Fuasgalóir ar a raibh na fáidhe</span>
<lb n="1665"/><span>go léir ag déanamh targaireachta ar</span>
<lb n="1666"/><span>feadh cheithre mhíle bliadhan, an Rígh go</span>
<lb n="1667"/><span>raibh a chómhacht agus a réim gan teora</span>
<lb n="1668"/><span>le luighe go h-iomlán agus go fóir</span>
<lb n="1669"/><span>leathan ar chómhachtaibh an tsaoghail seo</span>
<lb n="1670"/><span>agus an tsaoghail eile, é ag teacht ar</span>
<lb n="1671"/><span>an saoghal so gan gradam gan saidh-</span>
<lb n="1672"/><span>bhreas gan leabaidh na luighfeadh sé ann,</span>
<lb n="1673"/><span>gan díon os cionn a chinn.  Sin mis-</span>
<lb n="1674"/><span>téir a pobul.  Sin rún diamhar.  Ní</span>
<lb n="1675"/><span>féidir dúinn é thuisgint go h-iomlán</span>
<lb n="1676"/><span>ach is ceart dúinn machtnamh go dlúth</span>
<lb n="1677"/><span>air, agus an brígh atá leis do thuisgint</span>
<lb n="1678"/><span>chómh fada agus is féidir dúinn é.</span></p>
<lb n="1679"/>
<lb n="1680"/><p><span>Déarfadh ciall agus tuisgint an</span>
<lb n="1681"/><span>tsaoghail seo má theastuigh ó'n Slánuigh-</span>
<lb n="1682"/><span>theoir na daoine do chómhairliúghadh agus</span>
<lb n="1683"/><span>iad do chur ar a leas gur maith an rud</span>
<lb n="1684"/><span>do teacht ar an saoghal i gcruth éigin</span>
<lb n="1685"/><span>na mbeadh uraim ag an saoghal do, i</span>
<lb n="1686"/><span>gcruth éigin a bheadh uasal, creideamh-</span>
<lb n="1687"/><span>nach, onóireach.  Ní mar sin a tháinigh sé</span>
<lb n="1688"/><span>ach díreach sa chruth is mó a gheibhean i</span>
<lb n="1689"/><span>i gcómhnuighe ó'n saoghal so easanóir</span>
<lb n="1690"/><span>agus droch-mheas agus tarcuisne.</span>
<lb n="1691"/><span>Ní'l aon rud is mó gheibhean droch-mheas</span>
<lb n="1692"/><span>ó'n saoghal so ná dealbhas.  Tháinigh an</span>
<lb n="1693"/><span>Slánuightheoir go fíor dhealbh.  In inead</span>
<lb n="1694"/><span>na h-uaisleachta do thogh sé an ísleacht.</span>
<lb n="1695"/><span>In inead pháláis an Rígh do thogh sé</span>
<lb n="1696"/><span>pluais na caraige.  In inead an chliabh-</span>
<lb n="1697"/><span>áin óis do thogh sé mainseur an asail.</span>
<lb n="1698"/><span>Cad é an múineadh a thugan san dúinne</span>
<lb n="1699"/><span>a phobul?  Múineann sé dhúinn nach</span>
<lb n="1700"/><span>fíor-uaisleacht i láthair Dé uaisleacht</span>
<lb n="1701"/><span>an tsaoghail seo.  Gur uaisleacht</span>
<lb n="1702"/><span>bhréagach uaisleacht an tsaoghail seo.</span>
<lb n="1703"/><span>Gur saidhbhreas bhréagach saidhbreas an</span>
<lb n="1704"/><span>t-saoghail seo.  Gurb' é an té a bhíon</span>
<lb n="1705"/><span>íseal ar an saoghal so an té is dóich-</span>
<lb n="1706"/><span>íghde bheith uasal i láthair Dé agus</span>
<lb n="1707"/><span>gurbh' é an té a thugan a chroidhe agus a</span>
<lb n="1708"/><span>aigne ar fad do shaidhbhreas agus do</span>
<lb n="1709"/><span>chreideamhaint agus d'onóir an tsaogh-</span>
<lb n="1710"/><span>ail seo is dóichíghde bheith suarach go</span>
<lb n="1711"/><span>maith i láthair dé.</span>
<lb n="1712"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Agallaimh agus Rannta

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Agallaimh agus Rannta

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
