Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Moladh an Tobac</title><author><name type="main">eag. Nessa Ní Shéaghdha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N"/>
                         <note type="L">120</note>
                         <note type="B">1779ls 18D</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno/><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Moladh an Tobac</title><author>eag. Nessa Ní Shéaghdha</author><imprint><publisher>B.Á.C.: Coiste Fhéilscríbhinn Thomáis de Bhaldraithe, 1986</publisher><date>1779ls 18D</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>MOLADH AN TOBAC</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Moladh an tobac anso</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Ag seo cáilíocht an tobac ó Iath Chríostóir: donn díreach</span>
<lb n="6"/><span>duilleogach fírinneach fíorimeachtúil foléimneach scothógach slán-</span>
<lb n="7"/><span>chluasach, ag méadú meanmna agus ag laghdú cathaithe; díolann</span>
<lb n="8"/><span>sé an t-airgead tinteáin gach lá gan amhras 's do gheobhadh páiste</span>
<lb n="9"/><span>sult agus sásamh ann gan plaic aráin aige le brú lá breá samhraidh.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="12"/><span>A ghiolla an phíopa, an fíor san nó an cóir sin,</span>
<lb n="13"/><span>cé acu is fearr gal as an bpíopa nó snaoisín chun na sróna?</span>
<lb n="14"/><span>'S é 'deir Oscar mac Oisín fear coimheascair na Féinne</span>
<lb n="15"/><span>gurbh fhearr gal as an bpíopa ná snaoisín na hÉireann.</span>
<lb n="16"/><span>Idir an snaoisín 's an píopa d'eirigh na taoisigh chun a chéile,</span>
<lb n="17"/><span>'s do cailleadh san mbruín sin cúig fhear is seacht gcéadta.</span>
<lb n="18"/><span>Is gnách le tobac maith bheith so-bhlasta so-ólta.</span>
<lb n="19"/><span>Is folláin don ghoile é mar 'deirid lucht eolais.</span>
<lb n="20"/><span>'S rómhaith tobac is snaoisín ar bhaiste 's ar phósadh</span>
<lb n="21"/><span>óir déanann sult agus sásamh do lánúnacha óga.</span>
<lb n="22"/></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="23"/><p><span>Is compord é dá caitheamh idir caraid is comharsain.</span>
<lb n="24"/><span>Och! och! bímíd seal gan gal le hól de,</span>
<lb n="25"/><span>'s a Rí geal na bhfeart tar agus fóir orainn.</span>
<lb n="26"/><span>Scaoil orainn feasta é go gcaithfeam ar ndóthain.</span>
<lb n="27"/><span>Is maith gal de as píopa agus snaoisín ar maidin,</span>
<lb n="28"/><span>duilleog faoin bhfiacail 's a chur siar é dá chogaint.</span>
<lb n="29"/><span>Is maith gal de faoi shúsa do lucht múchadh is réama,</span>
<lb n="30"/><span>'s is rómhaith gal maidne do lucht silidh is méathrais.</span>
<lb n="31"/><span>Nár fheiceadh sé fia, giorria, cú ná cat</span>
<lb n="32"/><span>an té bheadh go holc choíche faoi phípín tobac.</span>
<lb n="33"/><span>Gaibh chugad, be sure, trinsiúr drongach dairí,</span>
<lb n="34"/><span>scianín scothfhaobhrach agus aithinne sailí,</span>
<lb n="35"/><span>dearg smalcaire an tinteáin is do gheobhair mná suirí.</span>
<lb n="36"/><span>'S é seo an tobac donn, dorcha, dílis, ramhar,</span>
<lb n="37"/><span>cnaist mharthanach, do lasadh mar phíosa giúis.</span>
<lb n="38"/><span>A dheargadh níor dheacair i bpípín chumhang,</span>
<lb n="39"/><span>ach barra beag don aithinne do luí ar a shúil.</span>
<lb n="40"/><span>Ná tabhair do bhacach, d'fhalmaire ná do mhnaoi cuairte</span>
<lb n="41"/><span>ach do chaptaoin, d'fhear brataí nó do mhnaoi uasal.</span>
<lb n="42"/><span>Dar fia bhainfeadh sé broim ón tóin, sriath ón tsrón agus</span>
<lb n="43"/><span>diabhal ón anam.</span>
<lb n="44"/><span>Ní hé an tuit é, ní hé an tait é,</span>
<lb n="45"/><span>ní hé manglam fuar ná tais é,</span>
<lb n="46"/><span>ní hé scuabadh sráide Cluana Meala é,</span>
<lb n="47"/><span>ach luibh bhreá bheannaithe tháinig i bhfad é.</span>
<lb n="48"/><span>Ní hé séidse, a bhuachaill, ná deargse, a chailín,</span>
<lb n="49"/><span>is fearra dhuit lán píopa dhe ná caoire is builín.</span>
<lb n="50"/></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="51"/><p><span>Cé go gcuireann sé mo ghnótha amú orm, mo thuirne 's mo</span>
<lb n="52"/><span>chardaí</span>
<lb n="53"/><span>gidheadh ní bheinn in easpa ó chailleas mo shláinte.</span>
<lb n="54"/><span>Is planda é do tháinig ó oileán na gréine,</span>
<lb n="55"/><span>planda fíor-uasal 's is crá croí bheith in éamais.</span>
<lb n="56"/><span>'S é an mhín mhín é 's é an caoin caoin é, is bréidín deas</span>
<lb n="57"/><span>cóirithe é.</span>
<lb n="58"/><span>Tá blas na meala air agus boladh an ubhaill chumhra.</span>
<lb n="59"/><span>Is rófhuras a dheargadh 's is deacair a mhúchadh</span>
<lb n="60"/><span>'s is róbheag do gheobhadh cailleach de nuair chacfadh sí fúithi.</span>
<lb n="61"/><span>Dob ait le buachaill bó ag briseadh an drúchta ar maidin é.</span>
<lb n="62"/><span>Dob ait le búistéir é ag díol a chuid feola ar stalla é.</span>
<lb n="63"/><span>Dob ait le táilliúir ina mbíodh stráisiún whif le caitheamh de</span>
<lb n="64"/><span>'s níorbh aite ná le gréasaí bheith ina bhéilín is é ag geangair-</span>
<lb n="65"/><span>eacht.</span>
<lb n="66"/><span>Dob ait le maighdean óg gal nó dhó tar éis a balcaithe</span>
<lb n="67"/><span>is le spealadóir ina mhealbhóg cúpla duilleog casta dhe.</span>
<lb n="68"/><span>Is mór an laghdú don dochtúir é mar adeir lucht an tairngreacht</span>
<lb n="69"/><span>mara bhfaighid púnt gan chontúirt níl le fáil leathphingin.</span>
<lb n="70"/><span>Ní síol fuamairí ná fámairí, dealg i súisín, bod ar ghualainn ná</span>
<lb n="71"/><span>steall ar staighre</span>
<lb n="72"/><span>do chas an tobac so tháinig ó Mhéiríland chun Uilliam Uí</span>
<lb n="73"/><span>Ghadhra,</span>
<lb n="74"/><span>ach ógánach álainn dea-mhaitheasach, dea-ghníomhach, is</span>
<lb n="75"/><span>maith a cháilíocht.</span>
<lb n="76"/><span>Chuirfeadh sé muca as potátaí, lucha as stácaí, madraí rua dá</span>
<lb n="77"/><span>leapachaibh,</span>
<lb n="78"/><span>míol buí i dteannta agus mic tíre as gleannta.</span>
<lb n="79"/><span>Do chuirfeadh sé bod 'na sheasamh ar dhuine marbh</span></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="80"/><p><span>bheadh le seacht mbliain seacht míle thíos ins an talamh.</span>
<lb n="81"/><span>Do bhainfeadh sé broim as tarbh 's treighid as leanbh.</span>
<lb n="82"/><span>Lánúnacha an domhain 's a mbeith in eascairdeas le chéile</span>
<lb n="83"/><span>caithidís lán píopa dhe go miochaire mín maorga</span>
<lb n="84"/><span>agus beidh siad faoi mhaidin gan mhoill i ngabhal a chéile:</span>
<lb n="85"/><span>"upon my soul you moved me fairly fairly fairly".</span>
<lb n="86"/><span>Ag so cuntas díreach díbhse, a cháirde grách,</span>
<lb n="87"/><span>ar an drong daoine bhí ar meisce faoin gclár</span>
<lb n="88"/><span>ón tobac bríomhar ba mhilse mar a n-abraid cách</span>
<lb n="89"/><span>ná beoir is fíonta na críche seo Inse Fáil.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>LÍNTE BREISE</span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="92"/><p><span>Bzzzzz1822-38ls 19T</span>
<lb n="93"/><span>D'eirigh Murchadh an smuga faoi chuthach is faobhar air</span>
<lb n="94"/><span>is do dhearbhaigh dar Muiris go dtug Donnchadh an t-éitheach.</span>
<lb n="95"/><span>Éiríos Donnchadh 'na sheasamh is cuirios feirc ar a bhéabhar,</span>
<lb n="96"/><span>beireann ar bhata agus smailceann sé smaosach.</span>
<lb n="97"/><span>Tráth chíos Murchadh an smuga a chuid clairéad á taosgadh,</span>
<lb n="98"/><span>béiceann is búireann is liúnn ar a ghaolta.</span>
<lb n="99"/><span>Cnuasaíd 'na dtrúpaíbh slua boscaí 'gus adharca</span>
<lb n="100"/><span>chun comhraic lucht púistí 'gus dúidíní geibhre leg. dúidín Uí</span>
<lb n="101"/><span>Ghadhra.</span>
<lb n="102"/><span>Gabhaid 'na slógadh faoi chéile go faobharach fíochmhar,</span>
<lb n="103"/><span>mar leoin gortach tréimhse nó tréad do mhic tíre.</span>
<lb n="104"/><span>Ba scanraitheach iad le feicsin ag sceilpeáil a chéile</span>
<lb n="105"/><span>le claímhthe, le speilte 's le pící caoilghéara.</span>
<lb n="106"/><span>Bhíodh súistí dá gcasadh ann is tuaghtaí cúlramhar,</span>
<lb n="107"/><span>meallóga is sceana agus corráin gharbhcham.</span>
<lb n="108"/><span>Do bhí fuil ann 'na sruithibh, mar mhaoím de dhruim sléibh',</span>
<lb n="109"/><span>plaoisc is cnámha eile géartha le faobhar.</span>
<lb n="110"/><span>Is cróloite cneadhach do bhí óg agus aosta -</span>
<lb n="111"/><span>níorbh iongnadh do cailleadh ann fear is seacht gcéadta.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Bzzzzz1845ls 19L</span>
<lb n="114"/><span>Is gnách iad gan dearmad ag tine chnámh agus tórramh.</span>
<lb n="115"/><span>Bíthear dá lorg ag rince agus cóisir.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Bzzzzz1822-38ls 19T</span>
<lb n="118"/><span>Is folláin gal do shlogadh do lucht piasta nó traoite,</span>
<lb n="119"/><span>is ní taise é leigheas carraigh nó tochas i laidhre.</span>
<lb n="120"/></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="121"/><p><span>Bzzzzz1822ls 19T</span>
<lb n="122"/><span>Báthadh is basgadh ar lucht an mhanglaim</span>
<lb n="123"/><span>is gurab measa ná san do lucht a cheannaithe,</span>
<lb n="124"/><span>ná téann san taobh thoirtheas don oileán,</span>
<lb n="125"/><span>mar a n-éiríonn an ghrian gach aonlá,</span>
<lb n="126"/><span>mar a bhfaighdís tobac donn duilleogach mar chriosacháin na caoireach.</span>
<lb n="127"/><span>Ná cuir san diabhal é ná caith ar an iarta é.</span>
<lb n="128"/><span>Do chuir sé mo thuirne is mo chúpla carda amú orm.</span>
<lb n="129"/><span>Dar fia do bhainfeadh sé broim as cladhaire Sagsanaigh</span>
<lb n="130"/><span>nó braon óna shúil le linn a tharraingte.</span>
<lb n="131"/><span>Do bhainfeadh sé pramsach as mhnáibh Gallda agus síorchac,</span>
<lb n="132"/><span>srannán as mhnáibh coigeal agus scaoilteacht,</span>
<lb n="133"/><span>leagadh nó togha brama as fhear slaite i dteannta an chéachta.</span>
<lb n="134"/><span>Tá sé buan cruaidh láidir gan mhiodam gan ghiodam gan chnáthairt.</span>
<lb n="135"/><span>Do dhéanfadh sé bradach do chapaillibh fiáine lá Márta.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Bzzzzz1822-38ls 19T</span>
<lb n="138"/><span>Is tarbhach croí do dhuine dealbh.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Bzzzzz1822ls 19T</span>
<lb n="141"/><span>ach tobac breá cumhra ó chúil an mhargaidh</span>
<lb n="142"/><span>darab fiú chúig phúnt gach aon tarraingt de.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Bzzzzz1779-1845ls 18D</span>
<lb n="145"/><span>Ní hé teilg caith ar a hiarta é ná teilg san diabhal é.</span>
<lb n="146"/></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="147"/><p><span>Bzzzzz1822lsc 19T</span>
<lb n="148"/><span>ní bheinn lá eile ina éamais ar phíosa breá buí.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Bzzzzz1822-38ls 19T</span>
<lb n="151"/><span>is dá bhfaighinn é le caitheamh mar do ghaibhid na táinte</span>
<lb n="152"/><span>bheinn chomh foránta le Conán na Féinne</span>
<lb n="153"/><span>bheinn im mhórshláinte</span>
<lb n="154"/><span>is gan spádh 'gam le héinne.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Bzzzzz1822ls 19T</span>
<lb n="157"/><span>is mór é a chuid deataigh agus is beag é a chuid luatha.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>Bzzzzz1822-38ls 19T</span>
<lb n="160"/><span>is ba mhaith le saor nó maor ailp 'na bpluic de casta.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Bzzzzz1822ls 19T</span>
<lb n="163"/><span>dob ait le húcairí a bheith dá shú is dá shlogadh í</span>
<lb n="164"/><span>is níorbh aite ná le fíodóirí bheith dá shíor-ól in aimsir na Nollag</span>
<lb n="165"/><span>dob ait le buachaill bó gal nó dhó ar maidin de</span>
<lb n="166"/><span>is dar ndóigh níorbh aite ná liom féin faid na téide d'fháil gan dada dhe</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>Bzzzzz1779ls 18D</span>
<lb n="169"/><span>dob ait le fíodóir a bheith dá shíor-ól os cionn an airte.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Bzzzzz1822-38ls 19T</span>
<lb n="172"/><span>chuirfeadh sé bruic as poill is francaigh</span>
<lb n="173"/><span>is ar mhic tírí chuirfeadh scanradh</span>
<lb n="174"/><span>do dhéanfadh súd gan amhras</span>
<lb n="175"/><span>is chuirfeadh dreancaidí as leapacha.</span>
<lb n="176"/></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="177"/><p><span>thabharfadh sé caint do dhuine bhalbh</span>
<lb n="178"/><span>is bhainfeadh cnead as bhanbh.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="181"/><span>Coisceann sé gleo agus imreasán go laethúil agus aimhleas, méadaíonn sé</span>
<lb n="182"/><span>meanmna, ardaíonn sé an intinn ionnas gur leor mar aoibhneas agus mar shólás</span>
<lb n="183"/><span>a bheith a dúghadh an dúidín maidin sheaca gheimhridh nó earraigh.  Is</span>
<lb n="184"/><span>fiosach do gach n-aon gur compord é d'óg is d'aosta do bhrí go bhfaighid</span>
<lb n="185"/><span>fiú na bpáistí sult agus sásamh ann an tráth bhíd gan easpa an aráin nó na</span>
<lb n="186"/><span>phataí  dearga.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Moladh an Tobac

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Moladh an Tobac

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
