Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Európ1900_05</note>
                         <note type="L">33</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Európ1900_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An t-Európach</title><imprint><publisher>Patrick O'Brien</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN T-EURÓPACH.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>IRISLEABHAR IL-THEANGADH NA HEURÓPA.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Leabhar I. Uibhir 5.</span>
<lb n="6"/><span>VOL. I No. 5.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>ÁTHA-CLIATH, BEALTAINE, 1900.</span>
<lb n="9"/><span>DUBLIN, MAI, 1900,</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>DÁ PHINGHIN.</span>
<lb n="12"/><span>20 CENTIMES.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>ORÁID AN MHANGAIRE AR AONACH</span>
<lb n="15"/><span>BHAILE-NA-MÓNA.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Ho, stad annsan a láirín.  Bail ó Dhia oraibh, a</span>
<lb n="18"/><span>cháirde go léir.  Táim-se ag teacht nbhur measg i</span>
<lb n="19"/><span>mbliadhna arís.  Ní'l sibh tuirseach dhíom fós, is</span>
<lb n="20"/><span>dócha.  Ní'lim-se tuirseach dhíbh-se fós, ar aon</span>
<lb n="21"/><span>tslighe; agus mar leis sin de, ní dóigh liom go</span>
<lb n="22"/><span>mbheinn tuirseach dhíbh go bráth acht mo chuid arraí</span>
<lb n="23"/><span>do cheannach uaim.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Th'anam 'n fiall, a Shíle!  Eirigh id' sheasamh,</span>
<lb n="26"/><span>agus tar anuas.  Un id' chodhladh ataoi, nó an</span>
<lb n="27"/><span>amhlaidh mheasann tú mé choinneált annso feadh an</span>
<lb n="28"/><span>lae ag feitheamh ort?  Brostuigh ort, i n-ainm na</span>
<lb n="29"/><span>fláige; féach an capall nach mór sgaoilte agam,</span>
<lb n="30"/><span>agus tusa ar do chorra-ghiob annsan istigh fós.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Seadh, seadh; go réidh anois.  Ná bris do luirgní</span>
<lb n="33"/><span>de bharra an deithnis, ná rud ba mheasa ná</span>
<lb n="34"/><span>sain dúinn go léir, ná bris na trosgáin ar na</span>
<lb n="35"/><span>daoinibh go bhfuilid siad ag teastáil uatha.  Seadh,</span>
<lb n="36"/><span>sleamhnuigh anois.  Sin é é.  Mhuise, mo ghreinn</span>
<lb n="37"/><span>chroidhe tu, is breágh thugais-se sin.  Bhís uair</span>
<lb n="38"/><span>agus ba bheag ort sain do thabhairt.  Un cnmhin leat</span>
<lb n="39"/><span>an lá thugais Cumar an Phúca d'aon léim amháin?</span>
<lb n="40"/><span>Tá an spréach ionnat fós agus beidh go fóil, le</span>
<lb n="41"/><span>congnamh Dé.  Geoch amach a láirín.  Nó stad</span>
<lb n="42"/><span>anois agus gheabhad sa rud éigint duit le n-ithe,</span>
<lb n="43"/><span>agus dar fiadh ná feadar ná go bhfuil sé ag teas-</span>
<lb n="44"/><span>táil uait.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Faigh an canafás agus na hursain, a Shíle, agus</span>
<lb n="47"/><span>buailfead-sa síos na bioráin.  Ca bhfuil mo lámh-</span>
<lb n="48"/><span>órd-sa?  T'anam as láthair an diabhail, agus ná</span>
<lb n="49"/><span>bhfuil an canafás leathta agat fós.  Seadh, tarruing an</span>
<lb n="50"/><span>téadán so.  Tarruing, tarruing.  Seadh, ní beag</span>
<lb n="51"/><span>duit de.  Déin a cheangal.  Tá sé "ál raighit"</span>
<lb n="52"/><span>anois.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Cád d'imthigh ar leath-chois tosaigh an bhúird seo,</span>
<lb n="55"/><span>airiú?  Ní héidir gurab amhlaidh bhrisis í.  M'anam</span>
<lb n="56"/><span>do Dhia 's do Mhuire, acht tá sí briste glan agat.</span>
<lb n="57"/><span>Seadh, faigh spaicín éigint dam a chuirfead fé an</span>
<lb n="58"/><span>turus so.  Tóg amach an bórd eile.  Un 'in é an</span>
<lb n="59"/><span>ceann deiridh?  Is é, a bhuidhe le Dia.  Seadh, táid</span>
<lb n="60"/><span>siad go léir 'na seasamh anois agam.  Is gairid</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="61"/><p><span>anois go mbeidh na daoine ag bailiughadh isteach</span>
<lb n="62"/><span>chugainn.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Eirigh i n-áirde ar an dtrucaill agus faigh an</span>
<lb n="65"/><span>síoda agus an sról dam.  Seo Máire Sheaghain</span>
<lb n="66"/><span>Óig chughainn, agus teastuigheann an sróll uaithe</span>
<lb n="67"/><span>mar beidh sí dá pósadh tar éis an Charrghais.  Do,</span>
<lb n="68"/><span>dhíol an t-athair dá bhuin in ndiu, agus tá an</span>
<lb n="69"/><span>t-airgead go réirseamhail aige.  Cad tá sa</span>
<lb n="70"/><span>mbosca sain? leathair.  Seadh.  Tabhair dham é.</span>
<lb n="71"/><span>Sa mbosca eile?  Bioráin.  Cuirfead-sa air an</span>
<lb n="72"/><span>gclár sain tall é.  Fágfad fút fhéinig na capáin</span>
<lb n="73"/><span>agus na cácaí agus na deasaí deasa eile i gcomhair</span>
<lb n="74"/><span>na leanbhaí.  Bhuil gach éinní as an trucaill fós</span>
<lb n="75"/><span>agat?  Nach fada ataoi leo.  Caidé an rud é sin</span>
<lb n="76"/><span>agat anois?  O, an sean-chlog.  Tabhair isteach</span>
<lb n="77"/><span>annso é; b'fhéidir go bhfuighmís a dhíol indiu, mar is</span>
<lb n="78"/><span>ró-fhada liom againn é.  Níor bh'fhiú móráin riamh</span>
<lb n="79"/><span>é, acht ní gábhadh dhúinn an rún a leigean leis an</span>
<lb n="80"/><span>saoghal go léir.  Bhfuil gach éinní ullamh agat?  Má</span>
<lb n="81"/><span>tá ná bí-se id' shuidhe, acht bí ag ramsáil timcheall</span>
<lb n="82"/><span>mar'dh eadh go bhfuil fústar an domhain ort.  Táid</span>
<lb n="83"/><span>daoine ag teacht.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Dia 's Muire dhíbh, a cháirde.  Dar ndóigh táthaoi</span>
<lb n="86"/><span>go léir ag féachaint go háluinn.  Tá's agam go a</span>
<lb n="87"/><span>maith go bhfuiltí tar éis mórán mhaithis do dhéanamh</span>
<lb n="88"/><span>indiu.  Conách a shéin ar gach éinne agaibh; is é an</span>
<lb n="89"/><span>deigh-sgéal 'a b'fheárr liom a chlos i gcomhnuidhe.  Ba</span>
<lb n="90"/><span>mhaith liom riamh an t-airgead ag rith ó dhuine go</span>
<lb n="91"/><span>duine.  Ni'l éinnídh chomh maith leis.  Sin é díreach</span>
<lb n="92"/><span>do thug annso indiu me fhéin agus Síle; bail ó Dhia</span>
<lb n="93"/><span>uirri.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Ná druidfidh sibh isteach, agus féachaint timcheall?</span>
<lb n="96"/><span>Tá roinnt de rudaibh maithe ar díol indiu agam.</span>
<lb n="97"/><span>Tá gach éinnídh ar díol agam saor agus daor.  Togha</span>
<lb n="98"/><span>agus rogha, gan díogha, ag gach éinne.  Céad míle</span>
<lb n="99"/><span>fáilte romhat, a chailín óig, agus so-nuachar chughat</span>
<lb n="100"/><span>gan aon ró-mhoíll.  Seadh, tá's agam.  Síoda atá</span>
<lb n="101"/><span>uait?  Tá sé againne de gach aon tsaghas, idir</span>
<lb n="102"/><span>buidhe agus dearg agus uaine.  Seadh anois, a Shíle, leig</span>
<lb n="103"/><span>dod' chuid ghearr-chainte agus 'speán cuid de'n tsíoda</span>
<lb n="104"/><span>do'n mhnaoi uasail seo.  Ná bí ró-chruaidh uirri, mar</span>
<lb n="105"/><span>tá's agam go maith gur gairid go mbeidh sí dá</span>
<lb n="106"/><span>pósadh.  Táid siad tar éis an fháinne a cheannach,</span>
<lb n="107"/><span>agus is comhartha mhaith í sin.  Go mairid do'n chéad,</span>
<lb n="108"/><span>pé sgéal é, fé mhaise 's fé shláinte, fé ghreann Dé</span>
<lb n="109"/><span>agus na gcomharsan.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Seadh, a cháirde, tá céad míle fáilte romhaibh</span>
<lb n="112"/><span>chum teacht isteach im' bothán-sa.  Tá earraí de</span>
<lb n="113"/><span>gach aon tsórd agam.  Pící agus carráin, sluaiste</span>
<lb n="114"/><span>agus sleagháin, builg is sgeana is grafáin, rásuirí</span>
<lb n="115"/><span>is meanuithe is píopaí is maisteanna.  Druididh-se</span>
<lb n="116"/><span>isteach a cháirde.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>Saor, saor!  Un uile nídh saor!  Trumpaí ceoil,</span>
<lb n="119"/><span>búclaí bróig agus laincisí bó, geocaigh gabhar, ringí muc</span>
<lb n="120"/><span>agus tromáin túirinn; tealla, gáirtéirí, spuir</span>
<lb n="121"/><span>ó'n gCeatharlach; bioráin agus pion-cuisionna, agus</span>
<lb n="122"/><span>gach éinídh sa hard-mhaor ó'n snáthaid go dtí an</span>
<lb n="123"/><span>ancuir, agus iad go léir dá ndíol ar luach oireamh-</span>
<lb n="124"/><span>nach.  Bannaí ó'n mBarsaileona a raghadh trí huaire</span>
<lb n="125"/><span>mórthimcheall do hata, ar aon pinginn amháin; agus</span>
<lb n="126"/><span>go bhfuil de threise agus de sheasmhacht ionnta go</span>
<lb n="127"/><span>dtarraiceoidís tarbh go dtí n-a mhainséar, nó long</span>
<lb n="128"/><span>láidir isteach i gcuan is i gcaladh-phort.  Agus mura</span>
<lb n="129"/><span>gcreidfidh sibh uaim é, déinidh féin a dtoghadh agus a</span>
<lb n="130"/><span>bfromhadh.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Cuireadh agus cáirde agus leath-airgid i láimh,</span>
<lb n="133"/><span>agus cáirde go Nodlaig chum an leath eile dhe.</span>
<lb n="134"/><span>Airgead síos ó'n té go bhfuil an t-airgead aige;</span>
<lb n="135"/><span>agus an té ná fuil an t-airgead aige go bhfóiridh</span>
<lb n="136"/><span>Dia air; mar ní bheidh air choidhche acht an chruadháil</span>
<lb n="137"/><span>agus an buairt aigne, fé mar atá orm féinig.  Acht</span>
<lb n="138"/><span>ná bímís ag gearán ámh.  Einne ná fuil geall ná</span>
<lb n="139"/><span>airgead aige gheabhaidh sé earra gan aon rud.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Seadh, a Shíle, bí briosg agus díol a bhfuil agat.  Is</span>
<lb n="142"/><span>olc an chomhartha í an leisge ort.  Togha agus rogha de'n</span>
<lb n="143"/><span>tobac annso.  Taboc agus snaoisín.  Cuir-se led'</span>
<lb n="144"/><span>choingcín í.  Sniuf ain tib-aicí.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>Aráin breágh milis annso.  Pinginn an cáca agus</span>
<lb n="147"/><span>é go háluinn.  Tabhair dham an prás agus tiubhrad-</span>
<lb n="148"/><span>sa an t-arán duit.  Gach aon tsórd raoil agus</span>
<lb n="149"/><span>airgid dá nglacadh annso.  Arán sínséir annso,</span>
<lb n="150"/><span>lán do bhuilg de ar leath-thuistiún.  Luach dhá phinginn</span>
<lb n="151"/><span>de ar an bpinginn um thráthnóna.  "A sgéal féin</span>
<lb n="152"/><span>sgéal gach éinne, agus sgéal Mháire an t-airgead!"</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>TÓRNA DRAOI.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>CODEX DIABOLI.</span>
<lb n="157"/><span>(Leis an Siothbhradh).</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>An tráthnóna fé dheireadh do bhí diabhal an</span>
<lb n="160"/><span>chlódhadóra (1) i leabharlann Coláisde na Trío-</span>
<lb n="161"/><span>nóide ag léigheadh pé leabhair as a nguideann sé</span>
<lb n="162"/><span>a mbíonn de smaointibh aige.  Tá sé ag sgrí-</span>
<lb n="163"/><span>bheadh leabhar gurbh ainm bhias air ná "An</span>
<lb n="164"/><span>Magaire Criochnuighthe." (2) Beidh deas-chaint na</span>
<lb n="165"/><span>h-Eorpa bailighthe i dteannta chéile ann, agus</span>
<lb n="166"/><span>annsan díonbhrollach beidh mionna martartha fé</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="167"/><p><span>na láimh gurb é féin do cheap agus do chúm agus do</span>
<lb n="168"/><span>chuimhnigh air gach aon ruaine dhe.  Ní gádh dham</span>
<lb n="169"/><span>a rádh gur i nGaedhilig a bheidh an leabhar so —</span>
<lb n="170"/><span>agus i ndroch-Gaedhilig thairis sin.  Tá sé</span>
<lb n="171"/><span>mbliadhna ann ó thosnuigh sé ar an leabhar so,</span>
<lb n="172"/><span>Agus bhí obair na sé mbliadhna i dteannta chéile</span>
<lb n="173"/><span>aige — sin trí leathanach.  Do léigh sé trí líne</span>
<lb n="174"/><span>dhe dham, agus do léighfeadh a thuile acht gur</span>
<lb n="175"/><span>chuimhnigheas ar an nóimiot san ar coinne bí</span>
<lb n="176"/><span>agam le fear chúig mhile ó bhaile agus gan agam</span>
<lb n="177"/><span>acht deich nóimití chum mo choinne do chongmháilt</span>
<lb n="178"/><span>leis.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>Bhí a chogus dhá spreagadh i dtaobh bheit ag</span>
<lb n="181"/><span>guid smuainte na bhfear thall, agus ní déar-</span>
<lb n="182"/><span>fainn ná gurb é sin do bí ag cur an lasadh</span>
<lb n="183"/><span>'na shúilibh — lasadh claoidhte ceisdightheach mar a</span>
<lb n="184"/><span>bheidheadh i súilibh chait i gcúl-lochta choimhthcach.</span>
<lb n="185"/><span>Ní mhaireann de munab é sin do thug air gur chaill</span>
<lb n="186"/><span>sé a lámh-sgríbhinn (.i. na trí leathanacha, obair</span>
<lb n="187"/><span>a sé bliadhna), i n-aon sgrios amháin.  Budh mhór</span>
<lb n="188"/><span>an tubaiste leis é agus an mí-ádh, agus do</span>
<lb n="189"/><span>chuardaigh sé shíos agus shuas, i ngach cúinne</span>
<lb n="190"/><span>agus gach cadhaiséar acht annsan áit cheart.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>"An rud ná himigheann faghtar e," deirid</span>
<lb n="193"/><span>siad, agus dar ndóigh do frith bonn-sgríbhinn "an</span>
<lb n="194"/><span>Mhagaire Criochnuighthe" 'leis, acht is é maor an</span>
<lb n="195"/><span>leabharlainn do fuair é.  Nuair chonairc an fear</span>
<lb n="196"/><span>macánta sain gur lám-sgribhinn allmhurach (dar</span>
<lb n="197"/><span>leis) do bhí ann, do chuir sé a dtaisge go frioch-</span>
<lb n="198"/><span>namhach fíorchoimeádach é go bhfeicfeadh sé duine</span>
<lb n="199"/><span>éigin go raibh úghdarás aige anns na neithibh sin.</span>
<lb n="200"/><span>Do b'fhurus a leithéid sin d'fhear d'fhághail i</span>
<lb n="201"/><span>gColáisde na Tríonóide ámh, agus lá air na</span>
<lb n="202"/><span>mhárach do thug an maor ós comhair dhuine aca an</span>
<lb n="203"/><span>lámh-sgríbhinn.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>D'fheuch an t-ollamh air, do chroth a cheann agus</span>
<lb n="206"/><span>do tosnuigh sé air chaint leis féin mar leanas:</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>Ní Laidion é; ní Gréigis; ní h-Eabhrais; ní</span>
<lb n="209"/><span>haon teanga é d'á bhfeaca-sa riamh — ní hé gur</span>
<lb n="210"/><span>b'é an sean-Choptaic na h-Éigipte bheidheadh ann —</span>
<lb n="211"/><span>má's seadh tá mo bhológ beirbhthe! — caithfead é</span>
<lb n="212"/><span>thaisbeáint do'n Phriomhaist. (3)</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>I d'fhonn sgeul ghairid do dhéanadh de, do</span>
<lb n="215"/><span>thaisbeán an t-ollamh so do'n Phríomhaist é, agus</span>
<lb n="216"/><span>do thug seisean an oidhche ós a chionn gan codladh</span>
<lb n="217"/><span>gan suan.  Fé mheadhon-oidhche do dhein sé amach</span>
<lb n="218"/><span>gur teanga na n-Indiadhach Úit (4) do bhí ann; air</span>
<lb n="219"/><span>an dtrí a chlog, gur teanga na Mailig-theas 5; agus</span>
<lb n="220"/><span>uim maidin d'admhaig sé gur teanga na Maorí 6</span>
<lb n="221"/><span>é, acht foth-fhocal annso agus annsúd de theanga</span>
<lb n="222"/><span>d-Tor-bhfear Theastriallach. 7</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>Lá air na mhárach do chruinnigh an "Clár".  Ní</span>
<lb n="225"/><span>clár do deilbheadh de chrainn ná feasa, acht Clár</span>
<lb n="226"/><span>Riaghaltais an coláisde.  Bí gach oide agus</span>
<lb n="227"/><span>ollamh san gColáisde cruinnighthe ann.  Nó mar</span>
<lb n="228"/><span>dubhairt Diabhal an Chlódhadora liom fein nuair</span>
<lb n="229"/><span>bhí sé ag innsint an sgéil fhírinigh seo dham:</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>Bhí sochaid na chochal,</span>
<lb n="232"/><span>Gach oide agus ollamh</span>
<lb n="233"/><span>Go bodachamhuil borb,</span>
<lb n="234"/><span>Le cloigeannaibh folamh.</span>
<lb n="235"/><span>Ba bhog leo a n-obair,</span>
<lb n="236"/><span>Ag tóladh 's ag stolladh,</span>
<lb n="237"/><span>'S ag cogaint na bhfocal.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>Dubhairt Dochtúir A. gur Sean-sgribhte (8) bhí</span>
<lb n="240"/><span>ann, acht go raibh sé níos ársa ná aon sgríbhinn</span>
<lb n="241"/><span>annsan teangaidh sin dá bhfeaca sé riamh roimhe</span>
<lb n="242"/><span>sin.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>"Ní Sean-sgribthe ná cuid de Shean-scribhte!"</span>
<lb n="245"/><span>ars an Dochtúir árd-fhoghlumanta B.  "'Neos-</span>
<lb n="246"/><span>fad-sa dhíbh ar nóimiot de chloig cad tá ann!</span>
<lb n="247"/><span>Tá cuid de sgríobhnoireacht Saigheád-chruith na</span>
<lb n="248"/><span>h-Easardha! (9)  Ná feiceann tú, a Dhochtúir C., an</span>
<lb n="249"/><span>litir díreach sain, is deallrach le cabhaltar (10)</span>
<lb n="250"/><span>ceachta, agus an ceann eile sin is cosmhail le</span>
<lb n="251"/><span>tigh trí theine?  Cad is brigh leo?  Brigh go leor,</span>
<lb n="252"/><span>dar an Bhradáin leigheanta!  Léighfead díbh é —</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>"Seághan ach Garab, Righ na Righthe,</span>
<lb n="255"/><span>Dho dhein so i n-onóir féin."</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>An rud céadna do fuair na hollaimh (11) Nac-</span>
<lb n="258"/><span>Dáibhí agus Ua Cinneide agus Slabhra agus</span>
<lb n="259"/><span>Gabha agus Teampall-Phádruig agus Tomán-</span>
<lb n="260"/><span>tóir i sgríbhneoireacht na h-Easardha.  Sidé an</span>
<lb n="261"/><span>Righ do thnrling ar na Iudaighibh.</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>(Ní críoch.)</span>
<lb n="264"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="265"/><p/>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="266"/><p/>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="267"/><p><span>NÓTAIDHE AN CHOLÁISTE.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>Tá an bhainríoghan imthighthe agus tá radharc againn</span>
<lb n="270"/><span>air an ghréin arís.  Tógadh anuas an téadach go</span>
<lb n="271"/><span>léir d'fholluigh an spéir — na bairlínighe ioldhathacha bhí</span>
<lb n="272"/><span>ag crochadh leis na cleathachaibh agus na ríofaibh beaga</span>
<lb n="273"/><span>bhí fuaidhte ar théadaibh caola.  Airighimíd an ghaoth</span>
<lb n="274"/><span>ghlan fholláin ag séideadh tríd na sráideannaibh arís.</span>
<lb n="275"/><span>Cé go bfuil eagla orainn gur 'mó an bachaillín</span>
<lb n="276"/><span>bíodhgach borb tá ar iomchur aici, go mór-mhór tá an</span>
<lb n="277"/><span>eagla is mó orainn roimh na ceannaibh baineadh as na</span>
<lb n="278"/><span>hionadaibh an a rabhadar fíllte.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Is breágh an nidh agus is glórmhar radharc an</span>
<lb n="281"/><span>tsoluis, mar adubhairt an sean-fháidh.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>O! ba mhór an aimsir do bhí againn.  Is iomdha</span>
<lb n="284"/><span>asna do briseadh agus do brughadh i ndaoinibh.  Is</span>
<lb n="285"/><span>iomdha póca do piocadh.  Is iomidha uaraire do</span>
<lb n="286"/><span>sladadh, is iomdha ordóg coise do brúgadh, agus is</span>
<lb n="287"/><span>iomdha duine bhris a sgórnach agus a sgairt, 's do fágadh</span>
<lb n="288"/><span>gan ghuth acht múchta le ciach ó bheit ag seinm "Go</span>
<lb n="289"/><span>Saoraidh Dia an Bhainríoghan."  Rit linn go</span>
<lb n="290"/><span>rabhamar i dtír na n-Óg roimh rae nuair chuadhmar</span>
<lb n="291"/><span>amach chéad oidhche an bhochraim agus chonncamar an</span>
<lb n="292"/><span>teine sighe ag lasadh air gach taobh, agus coróineacha</span>
<lb n="293"/><span>agus reulta soluis ag briseadh amach as gach fala.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>D'fheuch Nelson anuas orainn as a ionad anns</span>
<lb n="296"/><span>na sgamallaibh, mar thaidhbhse ag seasamh ameasg</span>
<lb n="297"/><span>teinteadh gorm, agus i mbárr an D.B.C. bhí fáthach</span>
<lb n="298"/><span>mór áidhbheil ag ionntáil a shúile timcheall ós cionn</span>
<lb n="299"/><span>na cathrach.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>Le spiorad baoth na hainleasa, thugamar pingin</span>
<lb n="302"/><span>do gach bacach ó "Bháin-tSeipéal" casadh linn.</span>
<lb n="303"/><span>Cheannuigheamar gach margadh mór tairgeadh dhúinn</span>
<lb n="304"/><span>— leabhair gan dúilleoga, sgeana nach ngeárrfadh</span>
<lb n="305"/><span>Gorgonsóla, agus trumpaidhe gan glór aca chomh</span>
<lb n="306"/><span>láidir le míoltóig.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>Tháinig eunlaith an dorchadais as a bpollaibh 'gá</span>
<lb n="309"/><span>searradh 's 'gá síneadh féin i lonnradh an Riaghal-</span>
<lb n="310"/><span>achta, agus ag sladadh an luchd do dalladh leis an</span>
<lb n="311"/><span>lonnradh ceudna.  Mar sin féin is geárr go mbeidh</span>
<lb n="312"/><span>cuimhne na droinge seo imtighthe, acht ní imtheochaidh</span>
<lb n="313"/><span>chomh tapaidh sin cuimhne gníomhartaoileachta muinntre</span>
<lb n="314"/><span>Baile-átha-cliath.</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>Is ait an drong daoineadh atá 'sa tsaoghal; ní</span>
<lb n="317"/><span>dóigh le cuid aca é, acht is deacair an sean-fhocal</span>
<lb n="318"/><span>do shárughadh; sé sin, "gur dóigh le fear na buile</span>
<lb n="319"/><span>gur b'é féin fear na céille."</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>"Cá bhfeictear iad?" arsa duine éigin.  Tá mo</span>
<lb n="322"/><span>fhreagra ullamh agam do'n fhear sin.  Fe cthear mór</span>
<lb n="323"/><span>chuid díobh i bhfaithche an Choláiste nuair bhidheann</span>
<lb n="324"/><span>grian na Bealthaine ag taithneamh.  Eist go fóil go</span>
<lb n="325"/><span>inneosfad dhaoibh cread do thugann ann iad — chum go</span>
<lb n="326"/><span>bhfeicidís timcheall le fiche ógánach 'na seasamh</span>
<lb n="327"/><span>breac-diomhaoin i lár na páirce glaise, agus éadach</span>
<lb n="328"/><span>bán iompa.  Tá an bán chomh mín chomh réid le uachtar</span>
<lb n="329"/><span>locha nuair ná beidheadh leoithne gaoithe ann.  Níor</span>
<lb n="330"/><span>bh'fhéidir leis an tsúil ba ghéire nóinín ná tráithnín</span>
<lb n="331"/><span>d'fheicsint ann, agus steapaite timcheall air (mar</span>
<lb n="332"/><span>mheithiol d'iosfadh breis min-choirce lá Meithimh, agus</span>
<lb n="333"/><span>na beidheadh sé ionnta aon obair do dhéanamh).  Atá</span>
<lb n="334"/><span>na hógánaigh so go díreach mar adubhairt me cheana.</span>
<lb n="335"/><span>Is mar sin do shamhlóchadh an radharc d'aon duine ar</span>
<lb n="336"/><span>dtús; acht dá bhféachfadh sé níos géire chidhfeadh sé</span>
<lb n="337"/><span>beirt nó triúr ag imirt cleas ná beidheadh leanbh</span>
<lb n="338"/><span>bodhar le n-a déanamh.</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Chidhfeadh sé trí cipínidhe sáidhte 'sa talamh,</span>
<lb n="341"/><span>taobh le taobh, agus fear n-a sheasamh taobh leo, mar a</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="342"/><p><span>bheidheadh saighdiúir, agus maide 'n-a láimh aige, nachar</span>
<lb n="343"/><span>bhfada ó dheallradh camáin, acht go mbeidheadh sé níos</span>
<lb n="344"/><span>dírighe.  Leis an saghas camáin seo cosnuigheann sé</span>
<lb n="345"/><span>na trí cipínidhe úd ó fhear eile bhidheann ag iaraidh iad</span>
<lb n="346"/><span>do leagadh le liathróidín beag.  Is mar seo chos-</span>
<lb n="347"/><span>nuigheann sé iad.  Tar éis greim daingin do bhreith</span>
<lb n="348"/><span>ar an gcumán, cuireann sé a chosa i dteannta</span>
<lb n="349"/><span>chéile, agus ag cromadh beagáinín, buaileann sé dó</span>
<lb n="350"/><span>nó trí buillidhe beaga de'n choinán ar an dtalamh,</span>
<lb n="351"/><span>agus annsan fanann sé leis an fear atá ag caitheamh</span>
<lb n="352"/><span>na liathróide.  Maidir leis an fear sin, téidheann</span>
<lb n="353"/><span>sé ar gcúl, agus annsin ritheann sé mar fhear</span>
<lb n="354"/><span>buille ar aghaidh, agus caiteann sé an liathróid le</span>
<lb n="355"/><span>lán neirt a ghéig agus a chuisle fá dhéin na dtrí gcipín.</span>
<lb n="356"/><span>Ba dhóigh leat gur cheart go mbainfidhe an inchinn as</span>
<lb n="357"/><span>an fhear cosanta gach nóimeit, acht mar sin féin tá</span>
<lb n="358"/><span>sé chomh cliste ar an liatróid do chaiteamh go</span>
<lb n="359"/><span>mbuaileann sé an cumán nó an talamh taobh leis</span>
<lb n="360"/><span>gach iarracht, agus bualleann an fear eile thar n-ais</span>
<lb n="361"/><span>arís é le buille d'á chamán, Dá dtéidheadh sé dhe</span>
<lb n="362"/><span>fear na liatróide an camán nó na cipínidhe d'aim-</span>
<lb n="363"/><span>siughadh, agus nár bhféidir le fear an chumáin é chosg,</span>
<lb n="364"/><span>bidheann fear eile ar a choir-ghiob ag faire agus ag síor-</span>
<lb n="365"/><span>fhaire go mbeireann sé air, agus caitheann thar</span>
<lb n="366"/><span>n-ais arís é.  Loiteann siad an lá ar an gcuma so,</span>
<lb n="367"/><span>gur dhóigh leat ná mbeidís curtha go bráth.</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>Agus is é seo an radharc tagann an sluagh chum a</span>
<lb n="370"/><span>fheicsint; agus thairis sin tháinig na mílte aca an lá</span>
<lb n="371"/><span>fá dheireadh, agus do dhíol gach duine aca sgillinn as</span>
<lb n="372"/><span>bárr a bhaise chum dulta isteach.  "Go bhfóiridh Dia</span>
<lb n="373"/><span>orainn," arsa mise liom féin, "mar is diomhaoin</span>
<lb n="374"/><span>atá bhur n-airgead agaibh, agus muna mór é mear-</span>
<lb n="375"/><span>bhal bhur n-íntinn."  Ba bhreágh an nidh bheith ag</span>
<lb n="376"/><span>féachaint ar sgata garsún ag caitheamh méaróg 'san</span>
<lb n="377"/><span>aer, seachas an obair shuarach so.  "Ní haon iongna</span>
<lb n="378"/><span>an saoghal mar atá, agus Gleann 'Atha mar a bhfuil?"</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>Do chuadhaigh sé d'úghdaraibh léigheanta deanadh</span>
<lb n="381"/><span>amach ciaca is measa — na cloig nó na cait.  Clogann</span>
<lb n="382"/><span>na cloig do chluasa, agus caiteann na cait san</span>
<lb n="383"/><span>oidhche a mbíonn de fhoighne fágtha agat tar éis</span>
<lb n="384"/><span>an lae.  Abair 's gur tú féin do bheidheadh ann, a</span>
<lb n="385"/><span>léighteoir cheannsa, fhoighneach, fhaid fhulaingeach, agus tú</span>
<lb n="386"/><span>bheith ag dul fé ceusadh na ceastuighthe.  Leath-uair</span>
<lb n="387"/><span>roimh an ceistiughadh, annsan am is mó go n-oirfeadh</span>
<lb n="388"/><span>duit bheith socair, calma, buaileann an clog mór</span>
<lb n="389"/><span>"ding! dong!" agus as go bráth le muinighin agus le</span>
<lb n="390"/><span>caráisde.  Sin mar bhí sé riamh agus mar bheidh go</span>
<lb n="391"/><span>deo.  Sin mar shocruigheann an chlog mór le hárd</span>
<lb n="392"/><span>dothchas an "fhír úir."</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>Annsan nuair thiocfaidh tú a bhaile, is doigh leat,</span>
<lb n="395"/><span>nuair leathfaidh aingeal na codlata a sgiatháin</span>
<lb n="396"/><span>shítheach ort, go mbeidh suaimhneas agat ó bhuaidhreadh</span>
<lb n="397"/><span>an t-saoghail mí-ádhbharaigh seo; agus ná beidh cuimh-</span>
<lb n="398"/><span>neamh ná smaoineamh agat ar dhiombáidh an dómhain.</span>
<lb n="399"/><span>Ucht, mo leun! ní'l an acht mealladh.  Díreach agus</span>
<lb n="400"/><span>tú ag tuitim id' codladh tosnuigheann na cait.  Sin</span>
<lb n="401"/><span>beus atá ag cataibh.  Ní thosnuigheann siad choidhche</span>
<lb n="402"/><span>ar a gceol go dtí go mbíonn tú díreach ag tuitim</span>
<lb n="403"/><span>id' chodladh.  Dá bfaighdís sgeula go rabhais id'</span>
<lb n="404"/><span>dhúiseacht, d'fhanfaidís ciuin.  Níor bh'aon sólás leo</span>
<lb n="405"/><span>fothram a dhéanamh muna loitfidís codladh dhuine</span>
<lb n="406"/><span>éigin.  Is mar staincín ort do dheinid siad é.</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>Tá oinseach cait annsan taobh so do'n Choláisde,</span>
<lb n="409"/><span>agus tá abhrán aige d'fhoghlumaigh sé ós na macaibh</span>
<lb n="410"/><span>léighin annso.  Déinim amach gur uatha d'fhoghlumaigh</span>
<lb n="411"/><span>sé é pé sgeul é; óir ní fheudfadh sé aon cheann chomh</span>
<lb n="412"/><span>dona leis cheapadh do féin, ná é fhághail i n-aon áit</span>
<lb n="413"/><span>eile.  Do mhúin sé é seo do cheithre cheud eile de</span>
<lb n="414"/><span>chataibh níos measa 'ná é féin; agus gach oidhche (go</span>
<lb n="415"/><span>mór-mhór aon oidhche go mbionn tuirse orm) tagann</span>
<lb n="416"/><span>an bhuidhean so i n-aon dáil amháin ós comhair</span>
<lb n="417"/><span>m'fhuineoige-se.  Un tráth chaithim arus nó earraidh,</span>
<lb n="418"/><span>nó buatais 'na measg, is amhlaidh do spreagann sé</span>
<lb n="419"/><span>chum a ngótha iad.  Déanann sé atharughadh poirt,</span>
<lb n="420"/><span>acht is measa an port nuadh 'ná an sean-cheann.</span>
<lb n="421"/><span>Léighim le dioghaltas mór Sailm na mallacht ortha,</span>
<lb n="422"/><span>acht is móide a dtrustrum.  Do cheapas an oiread</span>
<lb n="423"/><span>paidreacha do na cataibh sin agus do líonfadh trí</span>
<lb n="424"/><span>fithchead leabhar octabhó; acht is neimhnídh é.  Ní</span>
<lb n="425"/><span>sgaipfidh éinnidh níos lugha 'ná guna-mór iad.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>Sin iad cait Choláisde na Tríonóide.  Budh dhoigh</span>
<lb n="428"/><span>le duine símplidhe gur cóir anns an áit in a bhfuil</span>
<lb n="429"/><span>an oiread san cat ná beidheadh aon luch; óir ná</span>
<lb n="430"/><span>beidheadh "greidheanaigh ag luch le fághail."  Dá</span>
<lb n="431"/><span>mb'aon cait eile bheidheadh ann acht cait choláisde,</span>
<lb n="432"/><span>bheidheadh fáth leis sin mar bharamhuil.  Ucht is dóigh</span>
<lb n="433"/><span>liom féin gur b'amhlaidh do dheineann na cait seo</span>
<lb n="434"/><span>cómhádh agus coingioll daingean do-sgaoilte leis</span>
<lb n="435"/><span>na luchaibh gan iad do mharbhadh.  Saoilim go gcosnaid</span>
<lb n="436"/><span>siad na luich nuair fhaghaid siad caoi air.  Oir tá</span>
<lb n="437"/><span>na mílte luch annso agus na ceudta cat; agus ní</span>
<lb n="438"/><span>chuiireann ceachtar díobh garrabhuaic ar a chéile,</span>
<lb n="439"/><span>Táid araon i gcoinnibh an duine; agus an rud ná</span>
<lb n="440"/><span>iteann agus na hólann dream áca, itheann agus</span>
<lb n="441"/><span>ólann an dream eile.  Dá mbeideadh gach aon "bean</span>
<lb n="442"/><span>mhic agus mátair céile" chomh grádhmhar agus chomh</span>
<lb n="443"/><span>carthanach agus "tá cat agus luch le chéile" annsan</span>
<lb n="444"/><span>gcolláisde seo, bheidheadh an milennium ag an</span>
<lb n="445"/><span>dtáirsigh againn!</span>
<lb n="446"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="447"/><p><span>"Ní thig liom siúbhal, a's ni thig</span>
<lb n="448"/><span>liom siúbal</span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>Ni thig liom siúbhal ar mo pác-se fein"</span>
<lb n="451"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="452"/><p><span>NA PRÁS-ADHRUIGHTHEOIRIDHE.</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>Fuaramar an cúntas seo thíos i nduilleogaibh ár gcómh-</span>
<lb n="455"/><span>pháipéir charáistigh, thaithneamhaigh, "T.C.D."  Támuid féin ag</span>
<lb n="456"/><span>cur tuairisg i dtaoibh na neitheadh seo, agus 'réis trioblóide</span>
<lb n="457"/><span>móire fuaramar cúpla cinn de na dioscannaibh seo (do sgann-</span>
<lb n="458"/><span>ruigheamar gasúr beag nó gur thug sé dhúinn iad).  Ar thaoibh</span>
<lb n="459"/><span>de'n diosc tá dealbh na Bainríoghna, agus ar an dtaoibh eile</span>
<lb n="460"/><span>tá dealbh chonstábla mhiotropuiligh leath-lomnochtuighthe, agus</span>
<lb n="461"/><span>gabhlóg tóstáilte 'na láimh chlí, agus rothtrocail 'na láimh</span>
<lb n="462"/><span>deis aige.  Is righ-mhaith na deilbh iad, acht go sonnradhach an</span>
<lb n="463"/><span>constábla.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>Tá iris nuadh 'réis éirghe 'nár measg.  Tá a</span>
<lb n="466"/><span>"bhóitínidhe."  Le feicsint gach uile lá, agus a</span>
<lb n="467"/><span>ndeas-ghnátha dorcha ar siúbhal acú, agus an</span>
<lb n="468"/><span>feuchaint teultuightheach úd ar a gcionnachaibh,</span>
<lb n="469"/><span>fhoillsigheas go soilléir go bhfuil eolas a gcoir</span>
<lb n="470"/><span>acú.  Acht is 'réir an phroinn-choitchinn go sonn-</span>
<lb n="471"/><span>radhach a bhíonn siad ar fághail.  Innsin ar na</span>
<lb n="472"/><span>neartughadh le biadh, agus faobhar a gcoinsias</span>
<lb n="473"/><span>ar na maoladh le digh diabhlaidhe, nó ar mbeith</span>
<lb n="474"/><span>dhóibh meisneamhuil do bhárr an dorchadais, cruin-</span>
<lb n="475"/><span>nigheann siad i dteannta a chéile 'san áit úd</span>
<lb n="476"/><span>na ngníomh ngáibhseach, dá ngoirthear "An</span>
<lb n="477"/><span>Cuan," agus is ann a shollamnuigheas siad a</span>
<lb n="478"/><span>ngnátha ngruamacha.  Fuaramar an cúntas seo</span>
<lb n="479"/><span>leanas ó n-ár "gcoimhfhreagarthóir speisialta"</span>
<lb n="480"/><span>(atá ar aimsir againn, cé gur mór an costas) —</span>
<lb n="481"/><span>"Ar mbeith do na "bhóitínidhibh" ar fad cruin-</span>
<lb n="482"/><span>nighthe i dteannta a chéile, tagann an t-árd-</span>
<lb n="483"/><span>shagart a chaitheas praisgín leathair (rud do</span>
<lb n="484"/><span>shamhluigheas ó'n modh ar labhair a chompánaigh</span>
<lb n="485"/><span>leis), agus leis an obair a thosughadh, greadann</span>
<lb n="486"/><span>sé, "fáinne," ós árd.  Ní'l fhios agam féin cé'n</span>
<lb n="487"/><span>bhrigh atá leis seo, acht facas dam gur mhór an</span>
<lb n="488"/><span>t-ádhbhar bróin agus feirge d'aos óg an chomh-</span>
<lb n="489"/><span>luadair é, mar thógadar an clampar.  Nuair</span>
<lb n="490"/><span>laghduighthear an mongar, tógann an t-árd-</span>
<lb n="491"/><span>shagart altóir bheag cloiche, agus tarraingeann</span>
<lb n="492"/><span>sé fáinne 'na timcheall.  Feicthear gur b'é</span>
<lb n="493"/><span>seo aithbheochain sean-chreidimh na nDruadh, agus</span>
<lb n="494"/><span>baineadh geit as an gcomhfhreagarthóir, do bhí i</span>
<lb n="495"/><span>bhfolach i sgeich, ar fhaitchios go ndeunfaidhe</span>
<lb n="496"/><span>duine beo d'iodhbhairt ar an altóir.  Acht ba</span>
<lb n="497"/><span>mhór a shásadh aigne nuair a tháinig an t-Árd-</span>
<lb n="498"/><span>shagart, agus do chaith diosc beag práis fá dhéin</span>
<lb n="499"/><span>na haltóra.  Ba mhaith an t-urchur é, mar thuit</span>
<lb n="500"/><span>an diosc taobh istigh de'n fháinne.  Ba mhór an</span>
<lb n="501"/><span>chúis gáirdeachais do'n Árd-shagart é sin, óir do</span>
<lb n="502"/><span>léim sé 'san aer, agus thosnuigh ag béiceadh</span>
<lb n="503"/><span>orthann easarluidheachta.  Ní mar sin do'n chuid</span>
<lb n="504"/><span>eile acú, iomorro, mar do ghabhadar do theil-</span>
<lb n="505"/><span>geann a ndioscann féin go lag-chroidheach, meirt-</span>
<lb n="506"/><span>neach, agus níor eirigh leis an bhformhór acú, mar</span>
<lb n="507"/><span>nár thuit acht dhá dhiosc amháin 'san bhfáinne.</span>
<lb n="508"/><span>B'ait an rud thárla as a haithle sin.  Chuaidh an</span>
<lb n="509"/><span>triúr gur thuit a ndioscanna 'sa bhfáinne ar</span>
<lb n="510"/><span>aghaidh go sollamnach, agus chaitheadar na dios-</span>
<lb n="511"/><span>canna ceann indiaigh a chéile fá dhéin na bhflai-</span>
<lb n="512"/><span>theas.  Ní fheudfainn a rádh ar bh'é sin iodhbairt</span>
<lb n="513"/><span>ó'n ngréin nó módh faistine.  Má's é an rud</span>
<lb n="514"/><span>déigheannach, bhí an tuar an-shábharach do'n árd-</span>
<lb n="515"/><span>shagart, óir leig sé sgread lúthgháire as, agus</span>
<lb n="516"/><span>bhailigh sé mámaidhe de dhioscannaibh.  Rinneadh</span>
<lb n="517"/><span>an rud ceudna d'aithris arís agus arís eile, nó</span>
<lb n="518"/><span>go dtáinig míogarnach ar an gcómhfhreagarthóir,</span>
<lb n="519"/><span>agus d'fhág sé an áit ag sroichtin dó liughar-</span>
<lb n="520"/><span>naigh na n-adhruightheorach chuige ó imchéin.</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>FREAGARTHA AR DHAOINIBH FIAFHRUIGHEACHA.</span></p>
<lb n="523"/>
<lb n="524"/><p><span>"COMHARTHA AN APA." — Mealladh thú; níor</span>
<lb n="525"/><span>chongbhuigh áirtiogal Koroshima Sama an teacht-</span>
<lb n="526"/><span>aireacht Seapánach ó theacht go dtí an Oireachtas-</span>
<lb n="527"/><span>Bhí adhbhair politidheacha i bhfad níos tábhachtaigh</span>
<lb n="528"/><span>ná sin acú, acht má chuirfidh thú chugainn do</span>
<lb n="529"/><span>sheoladh tiúbhramuid duit na hádhbhair, mar tá</span>
<lb n="530"/><span>faitchíos orainn nach bhfuil siad oireamhnach chum</span>
<lb n="531"/><span>foillsighthe.</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>"TIGH NA NGEALT." — Níor cheart duit</span>
<lb n="534"/><span>creideamh a chur ins gach uile ráfla chluineas</span>
<lb n="535"/><span>tú.  Is iomdha masluightheoir ar thóir eagarthóra</span>
<lb n="536"/><span>an "Európaigh," acht dearbhuighmid go bhfuil</span>
<lb n="537"/><span>fiadhnuise againn gur bh'é "Swift's," agus ní</span>
<lb n="538"/><span>hé an "Richmond."</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>"FIAFHRUIGHTHEACH." — Támuid ar aon intinn</span>
<lb n="541"/><span>leat i dtaoibh an "All Ireland Review."  Ní</span>
<lb n="542"/><span>fheudfhaimis a rádh an é an Tighearna Baireud</span>
<lb n="543"/><span>atá ag tabhairt oideachais i nGaedhilg ann nó</span>
<lb n="544"/><span>nach é.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>"CHUM." — Tá faitchíos orainn go bhfuil an</span>
<lb n="547"/><span>cás geineamhnach fós i ndroch-chás.  Fiafhruigh de'n</span>
<lb n="548"/><span>Ruiséalach.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>J. P. M., F.T.C.D. — Ní'l do dhán "iomadán-</span>
<lb n="551"/><span>tamhail, cráibhtheach, ná gársamhail," agus ar a</span>
<lb n="552"/><span>shon sin ní oireann sé do pháipeur Gaodhalach."</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>"TEANN." — Séideann sinn féin an cubhar</span>
<lb n="555"/><span>de; b'fheárr le daoinibh áirighthe sgian.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>"LIFFE." — Ní hiad na faoileáin is freagar-</span>
<lb n="558"/><span>thach leis an mbaladh."</span>
<lb n="559"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="560"/><p><span>SOCHAID NA SAOI.</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>(Tuilleadh.)</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>(Leis an Siodhbhra.)</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>Adeirid siad i n-Íochtar Acla gur —</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>Captaoin mise bhí ar áthrach,</span>
<lb n="569"/><span>'S gur chaith mé mo shaoghal ar luing,</span>
<lb n="570"/><span>Buainfinn fios de na speurthaoi,</span>
<lb n="571"/><span>'S do bhainfinn na reultaoi liom;</span>
<lb n="572"/><span>Téidhim anonn go Jiméicear,</span>
<lb n="573"/><span>'S do bhaininn ann tae agus rum —</span>
<lb n="574"/><span>'Gus is iomaí bean deas acú dear tú,</span>
<lb n="575"/><span>A! faraor! nár eulaigh liom!</span></p>
<lb n="576"/>
<lb n="577"/><p><span>Do thugas le tuigsin di nár ceal ban agam é ar</span>
<lb n="578"/><span>aon chor, acht go dtabharfainn drom mo lámh leo go</span>
<lb n="579"/><span>bráth arís ar son féin.  Mar a dubhairt Cear-</span>
<lb n="580"/><span>bhall ó Dáluigh, nó duine éigin —</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>Na mná sd tá im' mhealladh-sa,</span>
<lb n="583"/><span>Im' shugha, im' shádhadh, is im' tharrac leo,</span>
<lb n="584"/><span>Do thabharfainn diultadh feasda dhóibh,</span>
<lb n="585"/><span>A Eibhlín a rún!</span></p>
<lb n="586"/>
<lb n="587"/><p><span>Do fuaras amach uaithe-se 'leis, gurab oificeach</span>
<lb n="588"/><span>mór a hathair fá ríoghacht na Sín — Mandairín do</span>
<lb n="589"/><span>thug sí air.  Dubhart-sa léi go raibh a leithéidí sin</span>
<lb n="590"/><span>againn féin in Eirinn, acht gur Squire-ín do thuga-</span>
<lb n="591"/><span>maois ortha; agus gur rith liom go inb'ionann Man-</span>
<lb n="592"/><span>dar agus Squire.  Dubhairt sí gur sgéal fáigheamhuil</span>
<lb n="593"/><span>é, agus go raibh deallramh leis, pé sgéal é, d'éirigh</span>
<lb n="594"/><span>mo dhóthchas nuair a chualadh go raibh muintear mo</span>
<lb n="595"/><span>céile (le bheith) chomh hárd annsan tír.  "Coingnimh</span>
<lb n="596"/><span>suas do charáisde, a Mhic ui Gabhann," arsa mise</span>
<lb n="597"/><span>liom fhéin; "imir do chártuidhe i gceart agus tn</span>
<lb n="598"/><span>d'shaidhbhreas déanta."  Cár bh'fhios d'éinneach ná</span>
<lb n="599"/><span>faghainn féin bheith im Mhandairín fós.  Cuimhnighím ar</span>
<lb n="600"/><span>Mandairín ó'n nGaillimh sa tSín; agus dá mbeidhinn</span>
<lb n="601"/><span>im' Mhándairín aon uair amháin ca fios d'éinneach</span>
<lb n="602"/><span>ná héireochainn chum bheith im' árd-cheann-urradh ar</span>
<lb n="603"/><span>an dtae, nó im' árd-reachtaire na gcearc ríogha;</span>
<lb n="604"/><span>nó im' cheann dithceannóir impireamhuil; nó i ndeirigh</span>
<lb n="605"/><span>na dála, b'fheidir im' impire féin!  Do chuireas mo</span>
<lb n="606"/><span>lámh siar ar mo chúl feuchaint a raibh mo ghruaig</span>
<lb n="607"/><span>fada a dóthain chum earbaill-earbaill do dhéanamh di,</span>
<lb n="608"/><span>acht faraoir! ní raibh.  A gcreidfeadh sibh go raibh</span>
<lb n="609"/><span>eud agam leis an asal daona do bhí d'ár dtarrac!</span>
<lb n="610"/><span>Do thugas mo mhíle mallacht do Hanraoi a h-Ocht,</span>
<lb n="611"/><span>nó pé Hanraoi, nó pé righ do dhein dlighthe i gcoin-</span>
<lb n="612"/><span>nibh glib na hEireann.  "Uch!" arsa mise liom fhéin,</span>
<lb n="613"/><span>"do bhidheadh sean-fhocal ann fadó a deireadh,</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>Is fada bhidheann an fear ag fás,</span>
<lb n="616"/><span>Is geárr do bhidheann an bás d'á bhreith!</span></p>
<lb n="617"/>
<lb n="618"/><p><span>Acht budh cirtisí a rádh —</span></p>
<lb n="619"/>
<lb n="620"/><p><span>Is fada bhidheann an ghruaig ag fás,</span>
<lb n="621"/><span>Is geárr go mbidheann an pláitín ruis!</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>Acht nuair ná raibh leigheas air, do sguras de cuimh-</span>
<lb n="624"/><span>neamh air — sin eaganacht ceart.</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>Ucht an fhaid bhidheas ag smaoineamh mar seo, do</span>
<lb n="627"/><span>bhíos ag caint chomh maith.  Do chuireas ar a cead í</span>
<lb n="628"/><span>iarraidh ar a hathair mar mhnaoi.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>"Cad dubhairt sí?" ars an File — (tá an fear</span>
<lb n="631"/><span>ocht féin i ngrádh, acht ní leigfeadh eagla do an</span>
<lb n="632"/><span>ceisd a chur.)</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>"O!" ars an Gabha, "dubhairt sí, "tá sé seo chomh</span>
<lb n="635"/><span>hobann-san, a Bheisteir ui Gabha!" agus do leig sí</span>
<lb n="636"/><span>a ceann ar mo ghualainn.  Do phógfainn í acht ná</span>
<lb n="637"/><span>feudfainn a beul d'aimsiughadh, bhí sé chomh beag sin</span>
<lb n="638"/><span>aici; agus rud eile — nuair thugainn tailm air do</span>
<lb n="639"/><span>chuirinn mo choinncínn na súl, óir na raibh tathuighe</span>
<lb n="640"/><span>again ar a leithéidí sin de shúilibh — shuas ar chúnníbh a</span>
<lb n="641"/><span>héadain.  Seadh; do sroitheamar abhaile, agus</span>
<lb n="642"/><span>d'innis sí d'á hathair gach ar thárlaigh.  Do bhí sé</span>
<lb n="643"/><span>lán-sásda; acht 'nuair chonnarc féin é, ní mó ná</span>
<lb n="644"/><span>sásda bhíos.  Bhí sé chomh gairid, chomh ramhar, chomh</span>
<lb n="645"/><span>méith le muice.  Bhí feasóg air mar bheidheadh ar</span>
<lb n="646"/><span>ghabhar, agus iongain mar bheidheadh ar fhiolar.  Ní</span>
<lb n="647"/><span>mór a bhí le rádh aige, óir d'fhághadh sé a dhóthain le</span>
<lb n="648"/><span>déanadh a anál do thabhairt leis; agus do bhí a</span>
<lb n="649"/><span>leithéid sin de spuchaigheal agus de ghrunaigheal air,</span>
<lb n="650"/><span>gur shaoileas céad uair go dtachtfaidh é.  Nuair</span>
<lb n="651"/><span>d'imthigh sise amach chum proinn d'fhághail ullamh, do</span>
<lb n="652"/><span>dhírigh sé ar í mholadh.  "Cailín áluin iseadh í," ar</span>
<lb n="653"/><span>seisean, "an cailín is seárr sa Ríoghacht Néamh-</span>
<lb n="654"/><span>rach iseadh Cú-chooc.  Sin é a hainm.  Ní'l a leithéid</span>
<lb n="655"/><span>eile ann.  Fuagháil, cnotáil, nígheachán, deisiughchán</span>
<lb n="656"/><span>— tá an uile 'n-a láimh — agus a cócaireacht! acht ní</span>
<lb n="657"/><span>dearfad gíog.  Ní dham-sa is cóir í mholadh.  Mise</span>
<lb n="658"/><span>a hathair.  Mar adeir an sean-fhocal do cheap Con</span>
<lb n="659"/><span>Fiuiseas, "Moladh gach éinneach an t-ádh mar a</span>
<lb n="660"/><span>gheabhaigh.  Cidhfir féin agus blaisfir i ndiaigh chéile!"</span>
<lb n="661"/><span>Annsan do leig sé srann, agus do thuiit 'n-a</span>
<lb n="662"/><span>chodladh.</span></p>
<lb n="663"/>
<lb n="664"/><p><span>Bhí an t-ocras tar bárr orm féin, agus do bhí</span>
<lb n="665"/><span>mo shúl anáire ag feitheamh leis an bproinn, agus an</span>
<lb n="666"/><span>deithneas go léir agam leis.  Badh gheárr dúinn gur</span>
<lb n="667"/><span>chualamar cloigín dhá bhualadh, agus do dhúisigh fear-</span>
<lb n="668"/><span>a'-tigh, agus dubhairt sé liom gluaiseacht, go raibh an</span>
<lb n="669"/><span>próinn ullamh.  Níor ghádh aon tsárughadh do dhéanamh</span>
<lb n="670"/><span>orm-sa — is árd-sáruightheoir an t-ocras.  Do ghluais-</span>
<lb n="671"/><span>eamar.  Do shuigh an Mandairín ar cheann cláir,</span>
<lb n="672"/><span>agus Cú-chooc ar an gceann eile, agus mise ead-</span>
<lb n="673"/><span>tora.  Ní raibh a thuile ann.  Do luigheas asteach chum</span>
<lb n="674"/><span>ithe.  A dhághda mhóir! mar imthigh biadh de'n bhórd</span>
<lb n="675"/><span>sin.  Do shaoileas go dtabharfainn gorta agus gádh-</span>
<lb n="676"/><span>tar thar an tSín i gcóir na haibhliadhna.  An lá is</span>
<lb n="677"/><span>feárr do bhí Conán Maol riamh ní sloigfeadh sé biadh</span>
<lb n="678"/><span>mar do shloigeas é.</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>(Ní Críoch.)</span>
<lb n="681"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="682"/><p><span>FREAGRA AR "SGARADH."</span></p>
<lb n="683"/>
<lb n="684"/><p><span>Fonn: "An Táiliúirín Magaidh."</span></p>
<lb n="685"/>
<lb n="686"/><p><span>Is a chumainn na gcarad cá maitheas duit dánta cumhaidh?</span>
<lb n="687"/><span>Nár b'eol duit cheana ná sgarfainn le grádh mar thú?</span>
<lb n="688"/><span>Ba dhreoil an mhalairt dam Eanair an cháithte dhlúith</span>
<lb n="689"/><span>Seoch soindeann is aiteas is táithneamh is áilneacht Iúil.</span></p>
<lb n="690"/>
<lb n="691"/><p><span>O cuir se chum reathaibh an sgamal atá ar do thí;</span>
<lb n="692"/><span>An tsnaidhm do snaidhmeadh ní heagal go ngeárrfar linn;</span>
<lb n="693"/><span>Ná síltear agaibh gurabh aithis do bháith mo chroidhe,</span>
<lb n="694"/><span>'S an tuile seo 'n cheana ann do ghreadfadh le fánaidh í.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>Ná himthigh chum leanna dhuibh seachain na ráidhte léin;</span>
<lb n="697"/><span>Siúd sgaodhta n-ealtan ag cantan ar bhárraibh géag;</span>
<lb n="698"/><span>Is féach go dtagann le taithneamh chugat fáinne an lae,</span>
<lb n="699"/><span>'S go sginneann na sgamail 'san aisling úd d'átharruigh mé.</span></p>
<lb n="700"/>
<lb n="701"/><p><span>'S a chisde gan chealg de shean stoc ársaidh Gaedheal,</span>
<lb n="702"/><span>Mo dhíol de charaid ní ghlacfainn gan fagháil ort féin;</span>
<lb n="703"/><span>is bíom go dearbhtha ag atal 's ag ábhacht go tréan</span>
<lb n="704"/><span>O thuigim dod' ghalar, 's do bh'fhearr go bráth dhuit é.</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>TÓRNA DRAOI.</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>AISTRIUGHADH.</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>"Plain Language from Truthful James." —</span>
<lb n="711"/><span>Bret Harte.</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>Noch is fonn liom a rádh,</span>
<lb n="714"/><span>'Gus mo thrácht tá soilléir,</span>
<lb n="715"/><span>Gur i slighthibh tá táir,</span>
<lb n="716"/><span>'Gus i gcleasaibh tá báoth,</span>
<lb n="717"/><span>Tá'n Síneach mí-chríostamhail go hiongantach,</span>
<lb n="718"/><span>Noch an céadna is fonn liom a léigheadh.</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>Bé a ainm "A" claon —</span>
<lb n="721"/><span>Gus ní sheunfad-sa choidhch'</span>
<lb n="722"/><span>Dalá 'n ainm sin féin;</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>Cad dob' fhéidir a bhrigh,</span>
<lb n="725"/><span>Acht do smig sé go modh mhail 's go páisteamhail.</span>
<lb n="726"/><span>Mar thagaras tráth do 'Liam Naoi.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>Do b'é lughnasa an trí,</span>
<lb n="729"/><span>Agus bog buidhe do bhí 'n spéir;</span>
<lb n="730"/><span>A's ar b'fhéidir baint brigh</span>
<lb n="731"/><span>Gurab 'in slighe ag "A" claon,</span>
<lb n="732"/><span>Acht d'imir ar mise 's an Naoiseach</span>
<lb n="733"/><span>I slighe is ró-bheag orm fhéin!</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>Do bhí cluithche beag réidh 'guinn,</span>
<lb n="736"/><span>'S "A" claon, thóg sé lámh,</span>
<lb n="737"/><span>Dob' é Iúcar, an ceudna,</span>
<lb n="738"/><span>Níor léir leis a ghabháil;</span>
<lb n="739"/><span>Acht do smig sé nuair shuigh sé ag bórd linn,</span>
<lb n="740"/><span>Le smige mar bhróinc bhig gan cháim.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>Bhí na cártaí úd curtha</span>
<lb n="743"/><span>I slighthibh fuathaighim,</span>
<lb n="744"/><span>'Gus budh nár liom an cumadh</span>
<lb n="745"/><span>Bhí ar muinirtle Naoi,</span>
<lb n="746"/><span>Noch bhí lán suas de aontaibh 's cuiliot,</span>
<lb n="747"/><span>'Gus an céadna d'fhonn imirt calghaois.</span></p>
<lb n="748"/>
<lb n="749"/><p><span>Acht na cluithchí do shaorthaigh an Geintleach Sínigh,</span>
<lb n="750"/><span>'Gus na púnca do dhéin,</span>
<lb n="751"/><span>Dob' áidhbhéil thar gach nídh;</span>
<lb n="752"/><span>Acht fá dheireadh do imir deas-cuiliot,</span></p>
<lb n="753"/>
<lb n="754"/><p><span>Noch damhsa do roinn Uilliam Naoi.</span>
<lb n="755"/><span>Annsan d'fheuchas-sa ar 'Liam,</span>
<lb n="756"/><span>Agus d'fheuch orm arís,</span>
<lb n="757"/><span>Agus d'éirigh le liach,</span>
<lb n="758"/><span>'S dubhairt "Ciach ort mar dhlighe!</span>
<lb n="759"/><span>Támaoid creachta ag saor shaothar na Síneach!"</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>Annsan ngníomh bhí 'n-a dheoigh sin</span>
<lb n="762"/><span>Níor thógas sa lámh,</span>
<lb n="763"/><span>Acht bhí cáirne go leor</span>
<lb n="764"/><span>Mar duilleoga ar a' dtráigh</span>
<lb n="765"/><span>D'éis na cártaí do fholuigh an claonach</span>
<lb n="766"/><span>Annsan chluithche "nár léir leis a gabháil."</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>In a mhuinirtlighe fada</span>
<lb n="769"/><span>Bhí naoi gcarn deug —</span>
<lb n="770"/><span>Noch tá láidir go maith.</span>
<lb n="771"/><span>Cidh ní abraim breug —</span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p><span>Gus do frith ar a iongnaibh bhí choinleach,</span>
<lb n="774"/><span>Rud is gnáthach i gcoinlibh — sin céir!</span></p>
<lb n="775"/>
<lb n="776"/><p><span>Chuige is fonn liom a rádh.</span>
<lb n="777"/><span>'Gus mo thrácht tá soilléir,</span>
<lb n="778"/><span>Gur i slightibh tá táir,</span>
<lb n="779"/><span>Gus i gcleasaibh tá baoth.</span>
<lb n="780"/><span>'S duine leis féinig an tSineach —</span>
<lb n="781"/><span>Noch an gceudna táim saor chum a phléidh!</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>CEANNAIGH "FÁINNE AN LAE."</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>Gheabhair go leor Gaedhilge bhlasda ann.</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>BRIAN O DUBHGHAILL,</span>
<lb n="788"/><span>Clódhadóir Gaodhalach,</span>
<lb n="789"/><span>9 Ceibh Oirmhiumhan Uachtair, Baile-átha-cliath.</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>Tamall geárr sul a bhfuair an</span>
<lb n="792"/><span>t-Athair Eoin O Gramhna bás, sgríbh sé</span>
<lb n="793"/><span>litir chum clódhadóra an pháipéir so,</span>
<lb n="794"/><span>agus dubhairt sé, "Gach uile dhuine</span>
<lb n="795"/><span>do casadh orm anns an tír so, a chean-</span>
<lb n="796"/><span>naigh leabhair uait-se, dubhradar liom</span>
<lb n="797"/><span>go rabhadar buidheach díot.</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>"AN T-EURÓPACH,"</span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>Páipeur iltheangadh, foilsighthear sé uaire</span>
<lb n="802"/><span>'san mbhiadhain le</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Pádruig O Brian, 46 Sráid Chuffe,</span>
<lb n="805"/><span>Baile-átha-cliath,</span>
<lb n="806"/><span>do na sealbhthóiridhibh.</span></p>
<lb n="807"/>
<lb n="808"/><p><span>Díolaidheacht bliadhnamhuil, 1s. 6p., saor tré'n</span>
<lb n="809"/><span>phort.</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>Cuirtear gach sgeula ag truall ar an seoladh</span>
<lb n="812"/><span>so thuas.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Átha-Cliath, Bealtaine, 1900

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Átha-Cliath, Bealtaine, 1900

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
