Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Saothar Fear nDomhain - Caibidil 2 (ar leanmhaint)</title><author><name type="main">Liam Ó Rinn</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1917_09_01_04</note>
                         <note type="L">4</note>
                         <note type="B">1917</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1917_09_01_04</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Liam Ó Rinn</author><title>Saothar Fear nDomhain - Caibidil 2 (ar leanmhaint)</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1917</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Saothar Fear nDomhain</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Caibideal II</span>
<lb n="4"/><span>(ar leanmhaint)</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Tamall éigin ó shoin, bhí dóchas mór</span>
<lb n="7"/><span>ag daoine as an Austráil mar mhargadh</span>
<lb n="8"/><span>d'earraidhibh na Breataine.  Acht ní</span>
<lb n="9"/><span>fada go dtosnóchaidh sí sin ar an obair</span>
<lb n="10"/><span>atá ar siubhal ag Canada cheana féin,</span>
<lb n="11"/><span>.i. earraidhe do dheunamh.  Beidh na</span>
<lb n="12"/><span>coilíneachta ag obair ar a n-ádhbhar féin</span>
<lb n="13"/><span>lá éigin agus is giorra de dhóibh an lá</span>
<lb n="14"/><span>san gach tespeántas earraidhe dá mbíonn</span>
<lb n="15"/><span>aca, mar múineann na tespeántaisí</span>
<lb n="16"/><span>dos na "coilínigh" cad is féidir dóibh</span>
<lb n="17"/><span>a dheunamh agus conas é dheunamh.  Tá</span>
<lb n="18"/><span>cánacha cosanta ag Canada agus ag</span>
<lb n="19"/><span>India ar earraidhibh ón mBreatain cheana</span>
<lb n="20"/><span>féin.  I dtaobh na margaidhe n-iomráidh-</span>
<lb n="21"/><span>teach úd ar an gCongó agus cóimhreamh</span>
<lb n="22"/><span>agus geallamhna Mhistir Stanley (.i.</span>
<lb n="23"/><span>ná raibh ag muintir Lancashire acht</span>
<lb n="24"/><span>eudaighe cuim do dheunamh dos na</span>
<lb n="25"/><span>hAfricánaigh annsan chun £26,000,000</span>
<lb n="26"/><span>sa mbreis do dheunamh sa mbliain), is</span>
<lb n="27"/><span>féidir geallamhna den tsaghas san do</span>
<lb n="28"/><span>chur ar aon dul leis an ráiméis eile</span>
<lb n="29"/><span>úd i dtaobh na gcaipitil codlata</span>
<lb n="30"/><span>clumhala úd go raibh an saidhbhreas go</span>
<lb n="31"/><span>léir le teacht do Shasana as iad do</span>
<lb n="32"/><span>dheunamh dos na Sínigh taréis an cheud</span>
<lb n="33"/><span>chogaidh úd sa tSín.  Is fearr leis na</span>
<lb n="34"/><span>Sínigh na caipíní deuntar ina ndúthaigh</span>
<lb n="35"/><span>féin; agus maidir le muintir an</span>
<lb n="36"/><span>Chongó, tá cheithre tíortha ag iomaidh lena</span>
<lb n="37"/><span>chéile chun an chulaith shuaraigh a chaithidh</span>
<lb n="38"/><span>siad do sholáthar dóibh, .i. an Bhreatain</span>
<lb n="39"/><span>agus an Ghearmáin agus na Stáit</span>
<lb n="40"/><span>Aontuighthe agus India, agus ní hí an tír</span>
<lb n="41"/><span>dheiridh sin tír is lugha le rádh orra san.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>Bhí lá ann agus is beag ná go raibh</span>
<lb n="44"/><span>aon-tseilbh cheárdaidheacht an chadáis ag</span>
<lb n="45"/><span>an tír seo; acht sa bh. 1880 cheana féin,</span>
<lb n="46"/><span>ní raibh aici acht 55 fén gceud des na</span>
<lb n="47"/><span>fearsaidí go léir a bhí ar siubhal san</span>
<lb n="48"/><span>Eoraip agus ins na Stáit Aontuighthe</span>
<lb n="49"/><span>agus san India (40,000,000 díobh as</span>
<lb n="50"/><span>72,000,000) agus rud beag thar leath</span>
<lb n="51"/><span>na seol (550,000 dhóibh as 972,000).  Sa</span>
<lb n="52"/><span>bh. 1893, bhí a cion des na fearsaidíbh</span>
<lb n="53"/><span>laghduighthe go dtí 49 fén gceud</span>
<lb n="54"/><span>(45,300,000 dhíobh as 91,340,000), agus</span>
<lb n="55"/><span>anois níl ag na Trí Ríoghachta acht 41</span>
<lb n="56"/><span>fén gceud des na fearsaidíbh.  Bhí an</span>
<lb n="57"/><span>tír seo ag cailleamhaint mar sin, faid</span>
<lb n="58"/><span>a bhí an chuid eile ag breith.  Tá san do</span>
<lb n="59"/><span>réir nádúir.  Badh chóir go mbeadh coinne</span>
<lb n="60"/><span>leis.  Níl aon chúis go mbeadh ag an</span>
<lb n="61"/><span>mBreatain i gcomhnuidhe earraidhe</span>
<lb n="62"/><span>cadáis do dheunamh don domhan uile</span>
<lb n="63"/><span>trá's go gcaitheann sí an cadás</span>
<lb n="64"/><span>neamhoibrighthe do sholáthar lasmuich dáltha</span>
<lb n="65"/><span>tíortha eile.  Níorbh aon ní iongantach</span>
<lb n="66"/><span>an Fhrainc agus an Ghearmáin, an</span>
<lb n="67"/><span>Iodáil agus an Rúise, India agus</span>
<lb n="68"/><span>an tSeapáin agus na Stáit Aontuighthe,</span>
<lb n="69"/><span>agus fiú amháin Meicseag agus Breasal,</span>
<lb n="70"/><span>do thosnughadh ar abhrus cadáis do shníomh</span>
<lb n="71"/><span>dóibh féin agus ar eudach cadáis dfhighe</span>
<lb n="72"/><span>dhóibh féin.  Acht ní túisce tosnuightear</span>
<lb n="73"/><span>ceárdaidheacht an chadáis nó, go deimhin,</span>
<lb n="74"/><span>aon cheárdaidheacht theistile in aon chor,</span>
<lb n="75"/><span>i dtír ar bith, ná siúd a lán gnóthaí eile</span>
<lb n="76"/><span>ag éirighe sa tír sin.  Mothuightear gádh</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="77"/><p><span>nua do bheith ann agus spriocann an</span>
<lb n="78"/><span>gádh san lucht gnóthaí ceimice agus</span>
<lb n="79"/><span>gnóthaí mecanice agus lucht miotal-</span>
<lb n="80"/><span>óireachta agus mianadóireachta agus</span>
<lb n="81"/><span>ní foláir feabhas do dhul ar na gnóthaí</span>
<lb n="82"/><span>céirde go léir agus ar an scoluigheacht</span>
<lb n="83"/><span>theicniceáltha sa tír sin chun an ghádh san</span>
<lb n="84"/><span>do fhreagairt chomh luath is mothuightear é.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Tá ag imtheacht le ceárdaidheachtaibh</span>
<lb n="87"/><span>eile mar d'imthigh le ceárdaidheacht an</span>
<lb n="88"/><span>chadáis.  Sa bh. 1880 bhí an Bhreatain Mhór</span>
<lb n="89"/><span>ar tosach na náisiún a dheineadh muc-</span>
<lb n="90"/><span>iarann, acht sa bh. 1904 ní raibh sí acht</span>
<lb n="91"/><span>sa tríomhadh háit agus bhí na Stáit</span>
<lb n="92"/><span>Aontuighthe agus an Ghearmáin ar tosach;</span>
<lb n="93"/><span>agus an Rúise, ná raibh acht sa tseacht-</span>
<lb n="94"/><span>mhadh áit sa bh. 1880, tá sí sa cheathramhadh</span>
<lb n="95"/><span>háit anois, .i. céim níos ísle ná an</span>
<lb n="96"/><span>Bhreatain Mhór.  Níl aon-tseilbh cheár-</span>
<lb n="97"/><span>daidheacht na holna ag an mBreatain</span>
<lb n="98"/><span>agus ag an mBeilg a thuilleadh.  Tá</span>
<lb n="99"/><span>muilinn ana-mhóra ina stad ag Veruiers</span>
<lb n="100"/><span>agus tá na fighdóirí Beilgeacha i</span>
<lb n="101"/><span>gcruadh-chás.  Tá ag meudughadh in</span>
<lb n="102"/><span>aghaidh na bliana ar a ndeineann an</span>
<lb n="103"/><span>Ghearmáin d'eudach olna agus díolann</span>
<lb n="104"/><span>sí leis an gcoigríoch níos mó eudaigh</span>
<lb n="105"/><span>olna fó naoi ná  dhíolann an Bheilg</span>
<lb n="106"/><span>ar an gcuma san.  Tá eudach olna dá</span>
<lb n="107"/><span>cuid féin ag Austria agus cuireann</span>
<lb n="108"/><span>sí cuid de thar triúchaibh.  Soláthruigheann</span>
<lb n="109"/><span>Riga agus Lodz agus Moscó mín-</span>
<lb n="110"/><span>eudaighe olna don Rúise.  Agus do</span>
<lb n="111"/><span>réir mar fhásann ceárdaidheacht na holna</span>
<lb n="112"/><span>i ngach tír des na tíorthaibh deiridh</span>
<lb n="113"/><span>sin thuas, fásann na ceudta gnóthaí</span>
<lb n="114"/><span>aisti, gnóthaí a bhaineann le ceárdaidheacht</span>
<lb n="115"/><span>na holna.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Ar feadh mórán blian bhí ceárdaidheacht</span>
<lb n="118"/><span>an tsíoda fúithi féin ag an bhFrainc.</span>
<lb n="119"/><span>Toisc na sígréin do bheith dhá dtógáil</span>
<lb n="120"/><span>i ndeisceart na Fraince níorbh aon</span>
<lb n="121"/><span>iongnadh cathair Lyons d'éirighe chun bheith</span>
<lb n="122"/><span>ina hárd-shuidhchan do cheárdaidheacht an</span>
<lb n="123"/><span>tsíoda.  Do chuaidh an sníomhdóireacht</span>
<lb n="124"/><span>agus an fhighdóireacht thighe agus na</span>
<lb n="125"/><span>hoibreacha dathadóireachta, do chuadar</span>
<lb n="126"/><span>ar aghaidh go treun ann.  Acht sa deire</span>
<lb n="127"/><span>dfhás an obair chomh mór san nár leor</span>
<lb n="128"/><span>an méid síoda gan oibriughadh a bhí le</span>
<lb n="129"/><span>fagháil sa bhFrainc.  Fuaradh roinnt ón</span>
<lb n="130"/><span>Iodáil agus ón Spáinn agus ó dheisceart</span>
<lb n="131"/><span>Austria agus ón Áisia Bhig agus ón</span>
<lb n="132"/><span>gCaucuis agus ón Spáinn, .i. oiread</span>
<lb n="133"/><span>is luach £9,000,000 nó £11,000,000 de,</span>
<lb n="134"/><span>sa bh. 1875 agus sa bh. 1876, agus níor</span>
<lb n="135"/><span>soláthruigheadh acht luach £800,000 de sa</span>
<lb n="136"/><span>bhFrainc féin.  Do dhein an tuilleamh</span>
<lb n="137"/><span>mór a bhí le fagháil na mílte garsún agus</span>
<lb n="138"/><span>gearrachaillí tuatha do mhealladh go dtí</span>
<lb n="139"/><span>an chathair agus an chomhursanacht mór-</span>
<lb n="140"/><span>thimcheall agus bhí rath ar an obair go</span>
<lb n="141"/><span>léir.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Ar ball, ámhthach, dfhás ceárdaidheacht</span>
<lb n="144"/><span>síoda ag Basel agus i dtighthibh muintir</span>
<lb n="145"/><span>na tuatha mórthimcheall Zurich.  Rug</span>
<lb n="146"/><span>lucht imirce an cheárdaidheacht leo ón</span>
<lb n="147"/><span>bhFrainc go dtí an Eilbhéis, agus do</span>
<lb n="148"/><span>neartaigh sí annsan, go mór mór taréis</span>
<lb n="149"/><span>cath cathardha na b. 1871.  Annsan thug</span>
<lb n="150"/><span>Riaghaltas na Causcuise cuireadh do</span>
<lb n="151"/><span>lucht oibre idir fhearaibh is mná, teacht</span>
<lb n="152"/><span>ó Lyons agus ó Mharseilles chun na</span>
<lb n="153"/><span>slighte do bhfearr chun sígreán do thógáil</span>
<lb n="154"/><span>do mhúineadh do Gheorgiachaibh agus do</span>
<lb n="155"/><span>Rúisíneachaibh agus chun ceárdaidheacht</span>
<lb n="156"/><span>an tsíoda go hiomlán do mhúineadh dhóibh</span>
<lb n="157"/><span>chomh maith ceudna.  Thánadar agus</span>
<lb n="158"/><span>d'éirigh Stabhropól chun bheith ina áit</span>
<lb n="159"/><span>mór eile chun ceárdaidheacht an tsíoda.</span>
<lb n="160"/><span>Do dhein Austria agus na Stáit</span>
<lb n="161"/><span>Aontuighthe an ní ceudna, agus cadé</span>
<lb n="162"/><span>toradh na neithe sin go léir anois?</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>I gcaitheamh na mb. 1872-1881 do</span>
<lb n="165"/><span>chuaidh breis is dúbáilt ar shochar ceárd-</span>
<lb n="166"/><span>aidheacht an tsíoda san Eilbhéis; agus</span>
<lb n="167"/><span>do mheudaigh sé trian a mhéid féin san</span>
<lb n="168"/><span>Iodáil agus sa Ghearmáin; agus i</span>
<lb n="169"/><span>gceanntar Lyons, mar a ndeintí luach</span>
<lb n="170"/><span>454,000,000 franc d'earraidhibh síoda</span>
<lb n="171"/><span>sa mbliain, níor deineadh acht luach</span>
<lb n="172"/><span>378,000,000 franc dhíobh sa bh. 1887.</span>
<lb n="173"/><span>Do dhíoladh Lyons leis an gcoigríoch</span>
<lb n="174"/><span>luach 425,000,000 franc de shíodaibh sa</span>
<lb n="175"/><span>mbliain i gcaitheamh na mb. 1885-1859</span>
<lb n="176"/><span>agus luach 460,000,000 franc díobh i</span>
<lb n="177"/><span>gcaitheamh na mb. 1870-1874, acht sa bh.</span>
<lb n="178"/><span>1887 níor dhíol sí acht luach 233,000,000</span>
<lb n="179"/><span>franc díobh.  Agus deir lucht eolais sa</span>
<lb n="180"/><span>bhFranc gur ó Zurich agus ó Chrefeld</span>
<lb n="181"/><span>agus ó Bharmen trian an eudaigh shíoda</span>
<lb n="182"/><span>a caithtear sa bhFrainc.  Ní headh, acht</span>
<lb n="183"/><span>dá mb'í an Iodáil féin í, cuireann sí</span>
<lb n="184"/><span>síodaí go dtí an Fhrainc agus bíonn ag</span>
<lb n="185"/><span>iomaidh le Lyons.  Tá 191,000 duine ag</span>
<lb n="186"/><span>gabháil do cheárdaidheacht an tsíoda aici.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>Foclóirín</span>
<lb n="189"/><span>Eudaighe cuim, .i. loin cloths</span>
<lb n="190"/><span>Aon-tseilbh, .i. monopoly</span>
<lb n="191"/><span>Ag breith, .i. gaining, winning</span>
<lb n="192"/><span>Cuireann sí cuid de thar triúchaibh, .i. she</span>
<lb n="193"/><span>exports (sends over the borders) some of it.</span>
<lb n="194"/><span>Sígréin, .i. silk-worms</span>
<lb n="195"/><span>Cath cathardha, .i. civil war</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Saothar Fear nDomhain - Caibidil 2 (ar leanmhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Saothar Fear nDomhain - Caibidil 2 (ar leanmhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
