Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Gnóthaí Tiúscalacha Téarmaí</title><author><name type="main">Cáit Uí Dhonnchadha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1915_06_19_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1915</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1915_06_19_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cáit Uí Dhonnchadha</author><title>Gnóthaí Tiúscalacha Téarmaí</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1915</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Gnóthaí Tiúscalacha Téarmaí.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ní bheidh aon bhreith againn ar an nGaedhilg do chur ar bhealach a slánuighthe</span>
<lb n="4"/><span>go dtí go mbeidh cóir curtha againn uirthi le haghaidh na dtráchtaí a bhaineann</span>
<lb n="5"/><span>leis an dtír.  Is maith liom go ndeaghaidh mo ghlór deireanach chun tairbhthe.  Sid</span>
<lb n="6"/><span>é sgéal do fuaireas ó fhear atá n-a chomhnuidhe i nAlbain:—</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>“A Chara,</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>“… Cuir tús ar an obair agus má bheireann an droch mhisneach thú</span>
<lb n="11"/><span>ná dein aon iongnadh de.  Níl rud ar bith i nÉirinn níos coitchianta ná droch</span>
<lb n="12"/><span>mhisneach.  Thug Tomás Bán iarracht faoi rud éigint de'n tsórd soin do</span>
<lb n="13"/><span>dhéanamh bliadhanta ó shoin.  Bhí sraith léigheachta sa Claidheamh uaidh, acht ní</span>
<lb n="14"/><span>bhfuair sé aon sgéal ó éinne n-a dtaobh agus níor chuala sé riamh gur léigh éinne</span>
<lb n="15"/><span>iad nó go rabhas sa ag caint leis bliadhanta fada n-a dhiaidh soin.  ‘Guth sa</span>
<lb n="16"/><span>bhfásach a b'eadh é, a mhic ó’ adubhairt sé liom.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>“Is beag is féidir liomsa a dhéanamh.  Tá fhios curtha agam ar leabhar go</span>
<lb n="19"/><span>raibh léirmheas ó ‘Thorna’ air sa ‘Cork Examiner’ coighcíos ós shoin; leabhar</span>
<lb n="20"/><span>ar réalt eolais a b'eadh é.  Dá mbeadh a mhacsamhail de leabhar ar ‘architecture’</span>
<lb n="21"/><span>budh mhaith an rud é, mar i n-aghaidh gach duine a dhearcas suas ar an spéir bíonn</span>
<lb n="22"/><span>na céadta ag dearca ar an dtalamh.  Nár bh'aoibhinn an rud a bheith ag éisteacht</span>
<lb n="23"/><span>le duine éigint ag cur síos i nGaedhilg ar crut agus ar déanamh na sean-</span>
<lb n="24"/><span>fhothracha i nÉirinn.  B'fhéidir nár bhfearra duit rud do dhéanfá-sa ná Cumann</span>
<lb n="25"/><span>Archaelogical do dhéanamh de'n Chumann nuadh soin atá ceapaithe agat a</span>
<lb n="26"/><span>chur ar bun.  Níor bh'aon iongna dá mbeadh lámhscríbhinn le faghail i n-áit éigint</span>
<lb n="27"/><span>ar cur síos ar an ealadha sin sa tsean-Ghaedhilg, ní fuláir nó go raibh eolas</span>
<lb n="28"/><span>ag muintir na hÉireann air.  Ní féidir é sin a rádh i dtaobh a lán de na</span>
<lb n="29"/><span>healadhantaibh nuadha a tugadh chun soluis le cúpla céad bliadhain anuas.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>“Tá fhios agat gur as an nGréigis is an Laidin a tugadh an chuid is mó de</span>
<lb n="32"/><span>na foclaibh a bhaineas leis na healadhantaibh is leis na mion-ealadhantaibh.  Ní</span>
<lb n="33"/><span>ghlacann an Ghaedhilg go ró chineálta leis na foclaibh iasachta.  Cuir i gcás</span>
<lb n="34"/><span>go dtabharfadh duine an focal ‘architecture’ isteach n-a chuid cainte bheadh</span>
<lb n="35"/><span>sé chomh ciotach is chomh hoanarach go gceapfadh duine nár bh'fhéidir leis an</span>
<lb n="36"/><span>nGaedhilg áit chompórdach fheileamhnach a sholáthar di n-a tigh féin.  Ní hionann</span>
<lb n="37"/><span>cás é agus na teanach eile, go mór mhór na teangacha d'fhás suas i ndiaidh</span>
<lb n="38"/><span>na Gréigise is na Laidne.  Acht b'fhéidir ná fuil an ceart agam annso.  Gan</span>
<lb n="39"/><span>dabhat do ghlac an Ghaedhilg le n-a lán téarmaí a bhaineas leis an gcreideamh.</span>
<lb n="40"/><span>An focal úd ‘téarma,’ tá sé Gaedhealach go leór anois.  B'fhéidir nach gádh</span>
<lb n="41"/><span>acht dul n-a taithighe chun go n-imtheóchaidh an chitamhlacht uaidh ar fad.  Táimid</span>
<lb n="42"/><span>ró-scáthmhar agus má théidhtear i gcionn na hoibre i n-aon chor ní mór rud</span>
<lb n="43"/><span>beag de'n dánaidheacht do ghabháil chugainn i leith.”</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Tá brath agam go dtiocfaidh le lucht na Gaedhilge cuallacht do chur ar</span>
<lb n="46"/><span>bun d'fhonn trácht a dhéanamh i nGaedhilg ar seanamainistreacha agus seana-</span>
<lb n="47"/><span>fhothrach na tíre.  Ní fheadfainn éinne níos fearr d'ainmniú chuige sin ná Eoin</span>
<lb n="48"/><span>Mac Néill.  B'fhearr liom é fheicsint i mbun na hoibre sin ná ag cur síos ar</span>
<lb n="49"/><span>chogadh.  Do réir deallraimh, tá cuid de mhuintir na hÉireann ag rith le n-a</span>
<lb n="50"/><span>n-anamh agus a mhinicidhe a bhíd siad ag eirighe amach i gcoinnibh a chéile.  Breis </span>
<lb n="51"/><span>teaspaighe.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Fuaireas a lán litreacha i mBéarla i dtaobh na gnóthaí tiúscalacha so acht</span>
<lb n="54"/><span>seo ceann eile i nGaedhilg.  Ta súil agam go maithfidh D. Ua C. mé:</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>“A Chara,</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>“Do chonnaic mé an t-alt soin a chuiris i gClaidheamh na seachtmhaine seo.</span>
<lb n="59"/><span>Is mór an truagh é gan amrhas ná fuil leabhar oireamhnach againn i nGaedhilg ag</span>
<lb n="60"/><span>cur síos ar ghóthaibh tiúscaileacha.  Is fada mé ag cur spéise i mbláthannaibh</span>
<lb n="61"/><span>agus luibheacha.  Ceapaim nach ceart duit a bheith ródhian ar obair an Athar Uí</span>
<lb n="62"/><span>hÓgáin.  Níl ann acht foclóir.  B'in a raibh uaidh .i. foclóir a scríobhadh agus</span>
<lb n="63"/><span>do dhein sé sin go rómhaith.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>“Mar adubhras ceana is mór é mo mheas ar bhlathannaibh fiadhaine.  Is </span>
<lb n="66"/><span>deas an t-adhbhar léighinn iad.  Le n-a ceathair nó a cúig de bhliadhantaibh táim</span>
<lb n="67"/><span>ag fághail eolais rotha, a n-ainmneacha agus a bhaineann leo.  Acht mar sin féin</span>
<lb n="68"/><span>ní ró chruinn m'eolas ortha.  Má táir ag cuimhneamh ar leabhar a chur amach</span>
<lb n="69"/><span>budh mhaith liom go mór pé congnamh is féidir liom a thabhairt duit.  Dar liomsa</span>
<lb n="70"/><span>ní gádh an leabhar a bheith ró-léigheanta ar fad.  Dála na dtéarmaí a bhaineas</span>
<lb n="71"/><span>le luibh-eolas nach féidir linn iad aghacadh ó'n Laidin chomh maith leisn an</span>
<lb n="72"/><span>Béarlóirí?</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>“Má's maith leat cuirfead liosta leabhar i mBéarla chugat a bheadh mar</span>
<lb n="75"/><span>réalt eolais do'n té a chuirfeadh chuige an leabhar seo a sgríobhadh.  Badh mhaith</span>
<lb n="76"/><span>an rud é dá mbeadh duais fé leith ar Chlár an Oireachtais le haghaidh ceann dos</span>
<lb n="77"/><span>na rudaí atá ainmnighthe agat ar an bpáipéar.  Saoilim go bhfuil leabhar ar</span>
<lb n="78"/><span>luibeolas scríobhtha ag an Dochtúir de hIndebert.  Ní fheaca é agus ní'lim</span>
<lb n="79"/><span>cinnte.”</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>Ní bhaineann na léigheachta seo ar bhláthannaibh ar shean-fhothrachaibh ná luibheach</span>
<lb n="82"/><span>le Connradh na Gaedhilge ní mó ná mar a bhaineann Cumann Tiúscail Gaedhealch</span>
<lb n="83"/><span>m eirigheann leis an iarracht atá dá dhéanamh chun é chur ar cois.  Acht a </span>
<lb n="84"/><span>caoi ag gach éinne idir lucht an Chonnartha agus lucht leanamhna na Gaedhilge,</span>
<lb n="85"/><span>lamh chabhartha a thabhairt do na hiarrachtaí seo go léir d'fhonn is go dtiocfaidh</span>
<lb n="86"/><span>breis comhachta do'n teangain dá dheascaibh.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Cáit Uí Dhonnchadha.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Gnóthaí Tiúscalacha Téarmaí

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Gnóthaí Tiúscalacha Téarmaí

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
