Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cluichíní ón Iasacht — Oireachtas 1920</title><author><name type="main">James Synge, aistrithe ag Risteárd Ó Foghludha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">A217</note>
                         <note type="L">4</note>
                         <note type="B">1920</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>A217</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Cluichíní ón Iasacht — Oireachtas 1920</title><author>James Synge, aistrithe ag Risteárd Ó Foghludha</author><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>1920</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Sidiad na hiarrachtaí a bhuaidh duaiseanna</span>
<lb n="2"/><span>i gcomórtas a cúig ar Oireachtas 1920.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>“Brian Iascaire” .i. Seán Tóibín, a</span>
<lb n="5"/><span>fuair ionad a haon:</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>“Diarmuid an Droichid” .i. Seán Tóibín</span>
<lb n="8"/><span>arís, a fuair ionad a dó:</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>“Roighne Roiscleathan” .i. Riseárd Ó</span>
<lb n="11"/><span>Foghludha, a fuair duais speisialta.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>“FIACHRA ÉILGEACH.”</span>
<lb n="14"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="15"/><p><span>AN MHUIR</span>
<lb n="16"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="17"/><p><span>AN FHUIREANN:</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>MÁIRE, Bean aosta.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>BRIAN, Mac di.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>CAITLÍN AGUS NÓRA, Inghneacha léi.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>COMHURSAIN.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>An áit:  Oileán le hais Chonnamara.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>An tigh:  Tigh iascaire.  Líonta agus cótaí móra ann</span>
<lb n="30"/><span>agus túirne.  Roinnt clár geal in a seasamh</span>
<lb n="31"/><span>sa chúinne.</span>
<lb n="32"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="33"/><p><span>AN MHUIR *</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>“Brian Iascaire” a dhein an innsint seo Ghaedhilge.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Caitlín (cailín fiche bliadhain) do chríochnughadh císte aráin, agus</span>
<lb n="38"/><span>dá chur ar an ngreideal.  Í do ghlanadh a lámh agus do</span>
<lb n="39"/><span>dhíriughadh ar sníomh.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Nóra (gearrachaile seacht mbliadhna déag) do theacht sa dorus</span>
<lb n="42"/><span>agus dfhéachaint isteach.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Í do labhairt de ghlór íseal.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Cá bhfuil sí féinidh?</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Tá sí in a luighe, go bhfóire Dia uirthi.  Í d'iarraidh</span>
<lb n="53"/><span>tuitim in a codladh.  Rud a theipfidh uirthi is baoghal</span>
<lb n="54"/><span>liom.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Nóra do theacht isteach go ciúin.  Beart éadaigh</span>
<lb n="57"/><span>fé n-a hascail aici.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Í ag sníomh léi.</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>Cad é sin agat?</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>An sagart óg a thug so dham.  Léine agus stocaí duine</span>
<lb n="68"/><span>báithte; duine a bádhadh in aice Thír Conaill.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Caitlín do stad den sníomh.  Í do chur cluais le</span>
<lb n="71"/><span>héisteacht uirthi féin.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>* .i. “Riders to the Sea” sa Bhéarla bhunaidh ag</span>
<lb n="74"/><span>John M. Synge.</span>
<lb n="75"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="76"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Caithfam féachaint ortha so.  Caithfam iad d'infhiúchadh</span>
<lb n="79"/><span>nuair a gheobham an cothrom; nuair a bheidh sí féin</span>
<lb n="80"/><span>ar an dtráigh, uair éigin.  Bfhéidir gur le Micheál</span>
<lb n="81"/><span>bocht iad.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Díth céille, a Nóra!  Cad a bhéaradh an corp chomh fada</span>
<lb n="86"/><span>ó bhaile le Tír Chonaill?</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Deir an sagart óg go bhfaca sé a leithéid cheana.  “Agus</span>
<lb n="91"/><span>má's le Micheál iad so,” arsa eisean, “abair le</span>
<lb n="92"/><span>n-a mháthair gur cuireadh go galánta i roilig</span>
<lb n="93"/><span>bheannuighthe é.  Acht muran leis iad san,” arsa</span>
<lb n="94"/><span>eisean, “ná habraídh focal léi, mar ní haon chabhair</span>
<lb n="95"/><span>an drochscéal do chur i gcuimhneamh arís di.  Tá sí</span>
<lb n="96"/><span>leathmharbh ón mbrón.”</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>Séideán gaoithe ann.  An dorus dá oscailt ag an</span>
<lb n="99"/><span>ngaoith.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Í dfhéachaint amach agus ceist uirthi.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>An ndubhrais leis i dtaobh Bhriain agus aonach na</span>
<lb n="106"/><span>Gaillimhe?</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Dubhart, acht ní chuirfeadh sé aon stad leis.  “Níor</span>
<lb n="111"/><span>mhaith liom é chosc,” arsa eisean.  “Acht ní baoghal</span>
<lb n="112"/><span>do, le congnamh Dé.  Beidh a mháthair ag paidreóracht</span>
<lb n="113"/><span>i gcaitheamh na hoidhche dho, agus ní fhágfaidh Dia</span>
<lb n="114"/><span>gan mac ar an saoghal so í.”</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>'Bhfuil an fharraige millteach indiu le hais na Fionna-</span>
<lb n="119"/><span>charraige?</span>
<lb n="120"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="121"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Millteach go leór, go bhfóire Dia orainn.  Táid na</span>
<lb n="124"/><span>calathaí thiar go glórach cheana féin agus gan barra</span>
<lb n="125"/><span>taoide in aon chor ann.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Í do chur an éadaigh ar an gclár.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>An oscalócham é seo anois?</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Ná hoscail, ar eagla na heagla.  Níl aon chodla mór</span>
<lb n="134"/><span>uirthi féin, agus bfhéidir go n-eireóchadh sí aníos</span>
<lb n="135"/><span>chugainn.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Í do dhul fé dhéin an chláir.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Róluath a gheobham go léir tuairisc, go bhfóire</span>
<lb n="140"/><span>Dia orainn.</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Ag cur cluaise le dorus an tseómra dhi.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>Tá sí ag corruighe, is dóigh liom.  Beidh sí chugainn aon</span>
<lb n="147"/><span>nómant.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>Beir ar an dréimire liom agus cuirfead so in áirde</span>
<lb n="152"/><span>ar an gcúl-lochta.  Ní baoghal go bhfeicfe sí annsan</span>
<lb n="153"/><span>é.  Nuair a bheidh sé in a lán mara ragha sí don</span>
<lb n="154"/><span>tráigh arís féachaint a bhfeicfadh sí aon nídh.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Iad araon do bhreith ar an dréimire agus dá chur</span>
<lb n="157"/><span>suas i gcoinnibh an lochta, Caitlín do dhul suas cúpla</span>
<lb n="158"/><span>coiscéim agus do chaitheamh an bhirt éadaigh uaithi</span>
<lb n="159"/><span>isteach.  Máire do theacht ón seómra agus Caitlín</span>
<lb n="160"/><span>ar an dréimire.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Ag labhairt léi chun Chaitlín.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>An amhlaidh ná fuil go leór móna anuas agaibh i gcóir</span>
<lb n="167"/><span>na hoidhche?</span>
<lb n="168"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="169"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Tá císte beag agam á bheirbhiughadh do Bhrian.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>Í do chaitheamh cúpla fód móna anuas.  Í do theacht</span>
<lb n="174"/><span>anuas annsan.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Gheobha sé gnó dhe má théigheann sé fé dhéin na</span>
<lb n="177"/><span>Gaillimhe indiu.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Nóra do chur na móna ar an dteine, agus timcheall</span>
<lb n="180"/><span>an oighin.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Ag suidhe ar an stól di.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>Ní ceart dó dul ar an bhfarraige indiu agus gaoth</span>
<lb n="187"/><span>aniar andeas ann, agus í ag dul i dtreise, leis.</span>
<lb n="188"/><span>Tá súil agam go labharfidh an sagart óg leis.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>Ní chuirfidh an sagart óg aon chosc leis, a mháthair, agus</span>
<lb n="193"/><span>chuala Éamonn Sheáin agus Stiabhna agus na fir</span>
<lb n="194"/><span>eile á rádh go bhfuil sé ullamh chun imtheachta.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>Cá bhfuil sé anois?</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>Chuaidh sé soir féachaint an mbeadh bád eile ag dul go</span>
<lb n="203"/><span>Gaillimh an tseachtmhain seo.  Acht ní fada go</span>
<lb n="204"/><span>mbeidh sé chugainn anois, mar chonnac an báidín</span>
<lb n="205"/><span>seól lasmuigh den Chreagán ó chianaibh.</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>Tá duine ag gabháil an chladaig aleith.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>Ag féachaint amach di.</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>Seo chugainn é, agus deabhadh air, freisin.</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>Brian do theacht isteach agus é dfhéachaint timcheall</span>
<lb n="218"/><span>an tighe.  É do labhairt go réidh brónach annsan.</span>
<lb n="219"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="220"/><p><span>BRIAN</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>Cá bhfuil an blúire úd téadáin, a Chaitlín?  É siúd a</span>
<lb n="223"/><span>cheannuigheas i gConnamara?</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>Tá sé ar thairnge in aice na gcláracha.  Chuireas in áirde</span>
<lb n="228"/><span>annsan ar maidin é, mar bhí an mhuc dhubh á stracadh.</span></p>
<lb n="229"/>
<lb n="230"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>Í do thabhairt an téadáin do.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>An é seo é, a Bhriain?</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Bfhearr go mór an téad san fhágaint ar crochadh annsan</span>
<lb n="239"/><span>mar a bhfuil na cláracha.</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>Brian do thógaint an téadáin.</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Beidh gnó againn de sin annso adeirim leat.  Má</span>
<lb n="244"/><span>thagann Micheál chun na trágha chugainn ar maidin</span>
<lb n="245"/><span>amáireach nó an mhaidin in a dhiaidh san, déanfam</span>
<lb n="246"/><span>uaigh mhór dhoimhinn do, le congnamh Dé.</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>BRIAN</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>Ag casadh an téadáin do.</span></p>
<lb n="251"/>
<lb n="252"/><p><span>Níl aon adhastar agam i gcóir an chapaill, agus tá</span>
<lb n="253"/><span>dithineas orm.  Ní raghaidh aon long eile chun na</span>
<lb n="254"/><span>Gaillimhe go ceann coidhcighis agus beidh an-aonach</span>
<lb n="255"/><span>capall amáireach ann.</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Beidh daoine ag cainnt má thagann Micheál bocht chun</span>
<lb n="260"/><span>na trágha agus gan aon fhear gaoil dó ar an bhfód,</span>
<lb n="261"/><span>agus gan téadán ná eile againn.  Agus mise tar</span>
<lb n="262"/><span>éis na cláracha adhmaid ba ghlaine is ba bhreághtha i</span>
<lb n="263"/><span>gConnamara do cheannach ar airgead mór i gcóir</span>
<lb n="264"/><span>na comhrann.</span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>Í dfhéachaint siar ar an adhmad.</span>
<lb n="267"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="268"/><p><span>BRIAN</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>Cionnas fhéadfadh aon chorp teacht chun trágha agus gaoth</span>
<lb n="271"/><span>aniar andeas ann le naoi lá, agus cuardach naoi</span>
<lb n="272"/><span>lá déanta againn, chomh maith.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Ná bac san.  Tá suathadh mór indiu ar an bhfarraige</span>
<lb n="277"/><span>agus bhí an Réalt Mhór ar aghaidh na gealaighe anonn,</span>
<lb n="278"/><span>aréir.  Dá mbeadh scór capall nó céad capall</span>
<lb n="279"/><span>féinidh agat, agus airgead mór le fagháil ortha</span>
<lb n="280"/><span>cad is fiú airgead seachas mac, agus é féin in a</span>
<lb n="281"/><span>mhac aonair, leis!</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>BRIAN</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>Ag gabháil go dian don adhastar dó.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Téigh-se fé dhéin an ghoirt gach lá, a Chaitlín, agus ná</span>
<lb n="288"/><span>leig na caoirigh isteach san eórnain, agus má thagann</span>
<lb n="289"/><span>an ceannuidhe ruadh, díol an mhuc dhubhchos leis má</span>
<lb n="290"/><span>thairgeann sé an t-airgead adubhairt sé cheana.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>Tá fhios agat ná tabharfidh sé an t-airgead mór san</span>
<lb n="295"/><span>uirthi sin, mar mhuic.</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>BRIAN</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Le Caitlín.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>Má leanann an ghaoth so, bailigheadh Nóra agus tu féin</span>
<lb n="302"/><span>an oiread feamnaighe agus a dheanfaidh ualach eile</span>
<lb n="303"/><span>ceilpe.  Is dian a bheidh an scéal orainn as so</span>
<lb n="304"/><span>amach, mar is beag é toradh fir aonair.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>Is déine 'ná san a bheidh nuair imtheóchaidh íde na coda</span>
<lb n="309"/><span>eile ortsa.  Cionnas a mhairfeam-na, mná, nuair a</span>
<lb n="310"/><span>bheidh ár macra le chéile imthighthe?</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>Brian do chur an adhastair uaidh; é do bhaint a</span>
<lb n="313"/><span>chasóige dhe agus do chur nuadhchasóige uime.</span>
<lb n="314"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="315"/><p><span>BRIAN</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>Bhfuil sí timcheall an Chreagáin fós, a Nóra?</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>Ag féachaint amach di.</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>Tá sí thar an Rinn Ruadh aleith anois agus tá scaoilte</span>
<lb n="324"/><span>leis an seól mór.</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>BRIAN</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>É do chur tobac agus sparáin chuige.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>Bead ar an gCalaith roimpi.  Chífe sibh arís me fé cheann</span>
<lb n="331"/><span>cheithre lá nó fé cheann trí lá ma bhíonn aimsir bhreágh</span>
<lb n="332"/><span>ann.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>Í d'iompáil chun na teine agus do shocrughadh a brait</span>
<lb n="337"/><span>cinn um á ceann.</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>Nách ceanntréan an duine ná glacfadh comhairle a</span>
<lb n="340"/><span>mháthar féinidh, agus í d'iarraidh é shaoradh ó mhill-</span>
<lb n="341"/><span>teacht na farraige, agus ó bhás báithte.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>Bíonn taithneamh ag fearaibh óga don bhfarraige, agus</span>
<lb n="346"/><span>ní hiongna ná héistfidís le cainnt bhaoth na seanóirí.</span>
<lb n="347"/><span>Is searbh le gach éinne an síorphort, pé scéal é.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>BRIAN</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>É do thógaint an adhastair.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Caithfad brostughadh orm féin anois.  Raghad ar an</span>
<lb n="354"/><span>láir ruaidh, agus leanfaidh an capaillín glas</span>
<lb n="355"/><span>síos me.  Slán is beannacht!</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>É d'imtheacht.</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>Í do dhíriughadh ar ghol.</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>Tá deire le Brian!…  Go bhfóire Dia orainn go</span>
<lb n="364"/><span>léir anocht.  Sar a mbeidh tuitim na hoidhche ann,</span>
<lb n="365"/><span>ní bheidh mac ar domhan agam.</span>
<lb n="366"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="367"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>Nach maith ná cuirfeá do bheannacht leis agus é sa dorus</span>
<lb n="370"/><span>ag feitheamh léi!  Nách leór buairt a bheith orainn-ne,</span>
<lb n="371"/><span>gan Brian do scaoile chun bóthair mar sin?  Focal</span>
<lb n="372"/><span>piseóige agus cainnt mhímhuinnteartha agat á rádh</span>
<lb n="373"/><span>leis.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>Máire do thógaint an ursail agus í do dhíriughadh</span>
<lb n="376"/><span>ar an dteine do chorruighe agus gan gábha leis.</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>Ná bí ag tógáil na teine ón arán mar sin.</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="383"/>
<lb n="384"/><p><span>In árd a ghutha dhi.</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Féach air sin mar dhearmhad donais; níor chuimhnigheas</span>
<lb n="387"/><span>ar an mblúire aráin a thabhairt do.</span></p>
<lb n="388"/>
<lb n="389"/><p><span>Í do theacht chun na teine.</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>Millfar an fear bocht má fágtar gan biadh é go</span>
<lb n="394"/><span>sroiseann sé an Ghaillimh, acht ní bhíonn rath ar aon</span>
<lb n="395"/><span>tigh a mbíonn seanbhean ag síorchlamhsán ann.</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>Máire dá suathadh féin anonn is anall.</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>CAITLÍN.</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>Í do ghearradh píosa den arán, í dá fhilleadh in éadach</span>
<lb n="402"/><span>agus dá thabhairt dá máthair.</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>Rith leat treasna na páirce agus beir ag an dtobar</span>
<lb n="405"/><span>roimis agus tabhair é seo dho.  Abair “go mbuadha</span>
<lb n="406"/><span>Dia leat” annsan leis agus beidh an scéal leighiste.</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="409"/>
<lb n="410"/><p><span>Í do thógaint an aráin.</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>An mbead ann roimis?</span>
<lb n="413"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="414"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>Beir; má bhrostuighir.</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>Ag éirighe go mall in a seasamh di.</span></p>
<lb n="421"/>
<lb n="422"/><p><span>Táim anchrapaithe indiu.</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>Í dfhéachaint uirthi le himshníomh.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>Tabhair di an maide, a Nóra, ar eagla go leagadh clocha</span>
<lb n="429"/><span>na trágha í.</span></p>
<lb n="430"/>
<lb n="431"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="432"/>
<lb n="433"/><p><span>Ciaca maide?</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>An ceann a thug Micheál leis ó Chonnamara.</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>Ag tógaint an mhaide dhi.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>B'é nós an tsaoghail riamh é go bhfágidís na sean-</span>
<lb n="444"/><span>daoine rudaí le huadhacht ag na daoine óga, acht</span>
<lb n="445"/><span>is amhlaidh fhágaid an t-aos óg rudaí ag na sean-</span>
<lb n="446"/><span>daoine anois.</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>Í do dhul amach go mall réidh.  Nóra do dhul chun an</span>
<lb n="449"/><span>dréimire.</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="452"/>
<lb n="453"/><p><span>Fan leat go fóill, a Nóra.  Ní fheadraís ná go gcasfadh</span>
<lb n="454"/><span>sí go luath.  Tá sí chomh buartha san ná feidir sí</span>
<lb n="455"/><span>aon nídh sa cheart, go bhfóire Dia uirthi.</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>Bhfuil sí siar timcheall na sceiche fós?</span>
<lb n="460"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="461"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>Í dfhéacaint amach.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>Tá.  Caith chugam anuas anois é.  Ní fios cathuin a</span>
<lb n="466"/><span>raghaidh sí amach arís.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>Ag tógaint an éadaigh anuas di.</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>Beidh an sagart óg mar seo amáireach agus má's le</span>
<lb n="473"/><span>Micheál bocht é seo, déarfam leis é.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="476"/>
<lb n="477"/><p><span>Í do thógaint an bhirt ó Nóra.</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>An ndubhairt sé cionnas a fuarathas iad so?</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="482"/>
<lb n="483"/><p><span>Ag teacht anuas di.</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>Bhí beirt fhear ag tabhairt poitín ó oileán isteach roim</span>
<lb n="486"/><span>éirighe gréine, agus bhuail an maide rámha an corp</span>
<lb n="487"/><span>agus iad i gcomhgar na faille.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>Í d'iarraidh an beart d'oscailt.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>Tabhair dham an scian, a Nóra, tá an córda so seirgthe</span>
<lb n="494"/><span>ón sáile agus bhainfeadh sé seachtmhain díom an</span>
<lb n="495"/><span>snaidhm seo a réidhteach.</span></p>
<lb n="496"/>
<lb n="497"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="498"/>
<lb n="499"/><p><span>Í do thabhairt na scine dhi.</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>Is fada an turas é as so go Tír Chonaill, adeirtear.</span></p>
<lb n="502"/>
<lb n="503"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>Í do ghearradh an chórda.</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>Is fada, leis.  An mangaire úd a dhíol an scian so linn,</span>
<lb n="508"/><span>dubhairt sé go mbainfeadh sé lá fada dhíot siubhal</span>
<lb n="509"/><span>ó thuaidh go Tír Conaill ón gCarraig seo thall.</span>
<lb n="510"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="511"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>Agus an fada bheadh corp ar farraige ag dul ann?</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>Caitlín d'oscailt an bhirt agus do thógaint stoca</span>
<lb n="516"/><span>amach.  Iad araon dá infhiúchadh.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Dia linn, a Nóra.  Níor mhaith liom a rádh gur le Micheál</span>
<lb n="521"/><span>bocht iad so, agus mar sin féin tá deallramh aca</span>
<lb n="522"/><span>le n-a chuid-sin.</span></p>
<lb n="523"/>
<lb n="524"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="525"/>
<lb n="526"/><p><span>Tá léine leis annso sa chúinne.  Fan go gcuirfam an</span>
<lb n="527"/><span>dá cheann in aice a chéile.</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>Í do dhul ag cuardach sa chúinne.</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>Níl sí annso, a Chaitlín, pé rud d'imthigh uirthi.</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>Bfhéidir gurab í sin an léine chuir Brian uime ar maidin.</span>
<lb n="536"/><span>Bhí a cheann féin pas fliuch.</span></p>
<lb n="537"/>
<lb n="538"/><p><span>Í do shíneadh méire chun na cúinne.</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>Tá blúire den éadach chéadna annsan, féach.</span>
<lb n="541"/><span>Taisbeáin dam an muinchilte sin.</span></p>
<lb n="542"/>
<lb n="543"/><p><span>Nóra dá thabhairt chúici agus í dá chur i gcompráid</span>
<lb n="544"/><span>leis an léine.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>Is é an méanach céadna atá ionnta araon.  Acht má's é</span>
<lb n="549"/><span>féin, nách mó bannlamh de sin a díoladh sa Ghaillimh</span>
<lb n="550"/><span>ó bhliadhain go céile?  Nách mó fear go mbeadh</span>
<lb n="551"/><span>léine den éadach san uime chomh maith le Micheál.</span></p>
<lb n="552"/>
<lb n="553"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>Í d'éis snamanna an stoca do chomhaireamh: “a haon a dó…”</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>Ó, a Mhuire Mháthair Dé!  Is é Micheál an fear a</span>
<lb n="558"/><span>cailleadh!  Go ndeine Dia grásta dho anocht!</span>
<lb n="559"/><span>Cad a dhéanfaidh sí féin, an bhean bhocht, nuair a</span>
<lb n="560"/><span>chífe sí é seo agus Brian anois amuigh ar an</span>
<lb n="561"/><span>bhfarraige?</span>
<lb n="562"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="563"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Ag infhiúchadh an stoca dhi.</span></p>
<lb n="566"/>
<lb n="567"/><p><span>Stoca gan órnáid gan casadh é seo.</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>Sin é an tarna peidhre dheineas féin.  Is cuimhin liom</span>
<lb n="572"/><span>go maith iad, mar dfhágas roinnt snaidhm ar lár</span>
<lb n="573"/><span>sa tsáil.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="576"/>
<lb n="577"/><p><span>Í do chóimhreamh na snadhmanna — a haon, a dó…</span></p>
<lb n="578"/>
<lb n="579"/><p><span>Sin é an stoca céadna gan aon agó.</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Í do labhairt de ghlór árd.</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>A Nóra, a bhuidhnach, nách dubhach an scéal é Micheál</span>
<lb n="584"/><span>bocht a bheith mar siúd á chaitheamh ó thuinn go tuinn</span>
<lb n="585"/><span>ar an bhfarraige choímhthach agus gan duine chun é</span>
<lb n="586"/><span>thórramh ná chun é chaoine, agus fiacha dubha na</span>
<lb n="587"/><span>mara ag faire air le dúil in a chuid feóla.</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>Í d'iompáil timcheall agus dá caitheamh féin anuas</span>
<lb n="592"/><span>ar an mbeart éadaigh.</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>Ó, a Mhuire na bhFeart nách céasta an scéal é gan de</span>
<lb n="595"/><span>rian Mhichíl ann acht seanléine agus stoca gan</span>
<lb n="596"/><span>cuma, agus b'é féin an fear cumasach a stiúróchadh</span>
<lb n="597"/><span>bád, agus a mharbhóchadh iasc dúinn!</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="600"/>
<lb n="601"/><p><span>D'éis nómaint nó dhó.</span></p>
<lb n="602"/>
<lb n="603"/><p><span>Féach an í sin í féin atá chugainn.  Chuala coiscéim</span>
<lb n="604"/><span>dar liom.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>D'fhéachaint amach.</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>Is í.  Tá sí chugainn aníos.</span>
<lb n="611"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="612"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>Cuir iad so i gcoimeád arís.  Ná leig aon nídh ort</span>
<lb n="615"/><span>agus na habair aon nídh faid a bheidh Brian amuigh.</span>
<lb n="616"/><span>…Beidh sí níos socaire innti féin tar éis</span>
<lb n="617"/><span>beannacht do chur leis.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>Iad araon do dhúnadh an bhirt éadaigh.</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>Cuir annsan sa chúinne é.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Iad dá chur isteach i bpoll an teinteáin, agus</span>
<lb n="626"/><span>Caitlín do dhíriughadh ar an sníomh arís.</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>An aithneóchaidh sí orm go rabhas ag gol?</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="631"/>
<lb n="632"/><p><span>Iompuigh chun an doruis i dtreó is ná beidh an solus</span>
<lb n="633"/><span>ar do cheannaightheachaibh.</span></p>
<lb n="634"/>
<lb n="635"/><p><span>Nóra do shuidhe sa chúinne in aice na teine.  Máire</span>
<lb n="636"/><span>do theacht isteach de siubhal mhall réidh, gan í dfhéachaint</span>
<lb n="637"/><span>ar éinne aca.  Í do shuidhe sa chúinne eile.  An bhulóg</span>
<lb n="638"/><span>aráin fé pháipéar ina láimh aici.  Nóra agus Caitlín</span>
<lb n="639"/><span>dfhéachaint chun a chéile.  Nóra do shíneadh a méire chun</span>
<lb n="640"/><span>na bulóige.  Caitlín do leanamhaint don sníomh</span>
<lb n="641"/><span>go ceann nómaint eile.</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>Ní thugais an císte aráin do?</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>Máire do dhíriughadh ar chaoine de ghlór íseal, gan í</span>
<lb n="646"/><span>dfhéachaint ar éinne aca.</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>Ná facaís Brian?</span></p>
<lb n="649"/>
<lb n="650"/><p><span>Máire do leanmhaint don chaoine.  Caitlín do</span>
<lb n="651"/><span>labhairt beagán mífhoigneach léi.</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>Nárbh fhearr innsint dúinn cad a thárla 'ná bheith</span>
<lb n="654"/><span>ag ologón mar sin?  Níl aon leigheas anois air.  An</span>
<lb n="655"/><span>airighir, an bhfacaís Brian?</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="658"/>
<lb n="659"/><p><span>De ghuth lag íseal.</span></p>
<lb n="660"/>
<lb n="661"/><p><span>Tá mo chroidhe in a dhá leath ón lá so amach.</span>
<lb n="662"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="663"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>Go mífhoidhneach.</span></p>
<lb n="666"/>
<lb n="667"/><p><span>An bhfacaís Brian?</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>Ó, chonnac scannradh de radharc.</span></p>
<lb n="672"/>
<lb n="673"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>Í d'éirighe ón dtúirne agus dfhéachaint amach.</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>Féach síos anois é.  Ar mhuin na lárach agus an capaillín</span>
<lb n="678"/><span>glas ar sodar in a dhiaidh.</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>Preab dá bhaint a' Máire.  An brat do thuitim siar</span>
<lb n="681"/><span>síos di do nochtadh a chuid gruaige scaoilte.  Í do</span>
<lb n="682"/><span>labhairt de ghlór sceóin.</span></p>
<lb n="683"/>
<lb n="684"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="685"/>
<lb n="686"/><p><span>An capaillín glas in a dhiaidh!</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>Í do dhul fé dhéin na teine.</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>Cad é seo in aon chor ort, a mháthair?</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>Ón lá úd chonnaic Bríd Ní Ghadhra an fear marbh agus</span>
<lb n="697"/><span>an leanbh in a bhaclainn, ní fhaca éinne riamh an</span>
<lb n="698"/><span>scannradh a chonnac-sa ó chiainibh.</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>CAITLÍN AGUS NÓRA</span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>D'aon ghuth.</span></p>
<lb n="703"/>
<lb n="704"/><p><span>A mháthair?</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>Iad do dhul ar a nglúinibh in a haice.</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>Cad é féin?</span>
<lb n="711"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="712"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Chuadhas chomh fada leis an dtobar beannuighthe agus bhí</span>
<lb n="715"/><span>paidir agam á rádh nuair a chonnac Brian chugam</span>
<lb n="716"/><span>ar an láir agus an capaillín glas á leanamhaint.</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>Í do stad agus do chur a dhá láimh le n-a ceannaigh-</span>
<lb n="719"/><span>theachaibh mar a bheadh sí d'iarraidh toirmeasc a dhéanamh</span>
<lb n="720"/><span>ar radharc gránda.</span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>A Mhic Mhuire na nGrás, saor sinn!</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>Cad a chonnaicís?</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>Chonnac Micheál féinidh!</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>Go bog réidh léi.</span></p>
<lb n="735"/>
<lb n="736"/><p><span>Ní fhacaís, a mháthair.  Ní hé Micheál a chonnaicís, mar</span>
<lb n="737"/><span>tháinig scéala indiu á rádh go bhfuarathas a chorp</span>
<lb n="738"/><span>ar tráigh i dTír Chonaill agus gur cuireadh go</span>
<lb n="739"/><span>galánta i roilig bhreágh bheannuighthe é; a bhuidheachas</span>
<lb n="740"/><span>san le Dia!</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>Í do labhairt pas dána.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Chonnac indiu é, gan aon agó.  É ar mhuin capaill agus</span>
<lb n="747"/><span>an capall ar sodar.  Bhí Brian roimis amach ag</span>
<lb n="748"/><span>marcaidheacht ar an láir.  “Go mbuadha Dia leat!</span>
<lb n="749"/><span>arsa mise leis, acht níor airigh sé me mar is im</span>
<lb n="750"/><span>aigne féin adubhart é.  D'imthigh sé tharm amach</span>
<lb n="751"/><span>go tapaidh.  “Slán is beannacht,” arsa eisean</span>
<lb n="752"/><span>agus sar a raibh aga agam é fhreagairt, chonnac</span>
<lb n="753"/><span>an capaillín glas ag imtheacht tharm siar agus</span>
<lb n="754"/><span>Micheál féin ar a mhuin.  Culaith éadaigh uasal</span>
<lb n="755"/><span>uime agus bróga nuadha.</span>
<lb n="756"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="757"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="758"/>
<lb n="759"/><p><span>Í ag caoine.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>A Mhuire Mháthair, táimíd creachta millte indiu!</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>Ná dubhairt an sagart óg nách baoghal go bhfágfadh</span>
<lb n="766"/><span>Dia gan congnamh sinn?</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>De ghlór íseal, daingean.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>Is beag a bhfuil dá fhios aige cad a bhaineann le tréine</span>
<lb n="773"/><span>agus le fíochmhaire na farraige…  Caillfar</span>
<lb n="774"/><span>Brian indiu orm, agus ní bhéad-sa abhfad beó</span>
<lb n="775"/><span>in a dhiaidh.  Cuiridh fios ar Éamonn go ndeine sé</span>
<lb n="776"/><span>cómhra mhaith dhaingean de sna cláracha geala san.</span>
<lb n="777"/><span>Ó, Thiarna, is é an scrios é! ochtar fear breágh</span>
<lb n="778"/><span>imthighthe as an dtigh seo — mfhear chéile, agus a</span>
<lb n="779"/><span>athair sin, agus mo sheisear mhac breágh.  Bádhadh</span>
<lb n="780"/><span>an uile dhuine aca; cuid aca a fuarathas ar tráigh</span>
<lb n="781"/><span>in a dhiaidh san agus cuid ná fuarathas.  Táid</span>
<lb n="782"/><span>siad go léir imthighthe pé aca fuarathas an corp</span>
<lb n="783"/><span>nó nár deineadh.  Oidhche an mhóranaithe a cailleadh</span>
<lb n="784"/><span>Seán agus Stiabhna, agus isteach ar Thráigh Bhéil</span>
<lb n="785"/><span>an Óir a tháinig na cuirp.  Is rómhaith is cuimhin</span>
<lb n="786"/><span>liom an tráthnóna a beireadh an bheirt aca an dorus</span>
<lb n="787"/><span>san isteach ar chomhla adhmaid chugam.</span></p>
<lb n="788"/>
<lb n="789"/><p><span>Í do stad, nómant.  Na cailíní d'éirighe de gheit.</span>
<lb n="790"/><span>Fuaim éigin á clos aca.</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="793"/>
<lb n="794"/><p><span>De ghlór íseal.</span></p>
<lb n="795"/>
<lb n="796"/><p><span>Tá duine ar an dtráigh ag glaodhach.</span>
<lb n="797"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="798"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>Gan aon nídh á chlos aici sin.  Í do leanmhaint dá scéal.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>Séamas agus a athair agus a athair sin arís d'imtheacht</span>
<lb n="803"/><span>uaim in aon oidhche amháin, agus ba dhorcha an oidhche í,</span>
<lb n="804"/><span>mo bhrón!  A dtuairisc ná a dtásc ní bhfuair-</span>
<lb n="805"/><span>eamar riamh ó shin.  Agus ag bailiughadh feamann</span>
<lb n="806"/><span>a bhí Pádraig nuair a hiompuigheadh an currach air.</span>
<lb n="807"/><span>Annso im shuidhe a bhíos-sa agus Brian im bhaclainn</span>
<lb n="808"/><span>nuair a bheir na mná an scéala chugam.  Focal</span>
<lb n="809"/><span>níor labhradar, ámhthach.  Níor ghábha dhóibh é.  Dfhan-</span>
<lb n="810"/><span>adar annsan sa dorus agus iad ag gearradh</span>
<lb n="811"/><span>Fíoghair na Croise ortha féin go dtáinig na fir</span>
<lb n="812"/><span>isteach chugam agus Pádraig — mo mhac áluinn! —</span>
<lb n="813"/><span>aca ar chlár sínte.  Agus an sileadh sáile a bhí</span>
<lb n="814"/><span>ó n-a chuid éadaigh dfhág sé a rian ar an gcasán</span>
<lb n="815"/><span>tirm chun an doruis aníos.</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>Í do stad den chainnt agus do shíneadh a láimhe chun</span>
<lb n="818"/><span>an doruis.  Duine d'oscailt an doruis ón dtaobh</span>
<lb n="819"/><span>amuigh.  Mná do theacht isteach agus iad do ghearradh</span>
<lb n="820"/><span>Fíoghair na Croise ortha féin.  Iad do dhul ar a</span>
<lb n="821"/><span>nglúinibh laistigh den dorus.  Clóca anuas ar ceann</span>
<lb n="822"/><span>gach duine aca.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>Mearbhall uirthi.  Í do labhairt le Caitlín.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>An é Pádraig nó Micheál atá aca?  Nó bhfuil aon</span>
<lb n="829"/><span>nídh eile bun ós cionn?</span></p>
<lb n="830"/>
<lb n="831"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>Fuaradar Micheál ar an dtráigh síos amach i dTír</span>
<lb n="834"/><span>Chonaill, agus tá uaigh mhaith bheannuighthe aige,</span>
<lb n="835"/><span>buidheachas le Dia.</span></p>
<lb n="836"/>
<lb n="837"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="838"/>
<lb n="839"/><p><span>Is mó fear óg a bádhtar, mo bhrón! mar is iad na fir</span>
<lb n="840"/><span>óga a théigheann chun na farraige.  Cionnas a bheadh</span>
<lb n="841"/><span>fhios aca súd gur Micheál é?  Ní aithneóchadh a</span>
<lb n="842"/><span>mháthair féinidh é, tar éis naoi lá dhó san uisce,</span>
<lb n="843"/><span>agus an ghaoth á sheóladh ó aill go haill.</span>
<lb n="844"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="845"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>Micheál a bhí ann, mar chuireadar chugainn adtuaidh</span>
<lb n="848"/><span>a chuid éadaigh.  Seo!</span></p>
<lb n="849"/>
<lb n="850"/><p><span>Í do shíneadh an éadaigh chun Mháire.  Ise d'éirighe</span>
<lb n="851"/><span>agus dá thógaint.  Nóra do dhul sa dorus agus</span>
<lb n="852"/><span>dfhéachaint amach.</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>Tá fir chugainn agus ualach mór aca, agus uisce ag</span>
<lb n="857"/><span>sileadh uaidh síos.  Tá rian fada fliuch in a ndiaidh</span>
<lb n="858"/><span>siar ar chlocha an chladaigh.</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>Í do labhairt i gcogar leis na mnáibh atá d'éis teacht</span>
<lb n="863"/><span>isteach.</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>An é Brian é?</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>BEAN ACA</span></p>
<lb n="868"/>
<lb n="869"/><p><span>Is é, mo bhrón géar! agus go ndeine Dia grásta dhá</span>
<lb n="870"/><span>anam!</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>Dís bhan óg do theacht isteach.  Iad do tharrac an</span>
<lb n="873"/><span>chláir amach ar lár an úrláir.  Na fir do theacht agus</span>
<lb n="874"/><span>Brian ar chlár aca; é clúdaithe le seansheól báid.</span>
<lb n="875"/><span>Iad do chur an chuirp ar an gclár.</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p><span>Í do labhairt chun na mban, faid atá na fir do</span>
<lb n="880"/><span>shocrughadh an chuirp ar an gclár.</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>An amhlaidh a bádhadh é?</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>BEAN ACA</span></p>
<lb n="885"/>
<lb n="886"/><p><span>An capaillín liath do leag é agus thuit an fear bocht</span>
<lb n="887"/><span>le faill.  Chuir an taoide aníos ar an gCarraig</span>
<lb n="888"/><span>Bháin é marbh.</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>Máire d'éis éirighe agus d'éis dul ar a glúinibh</span>
<lb n="891"/><span>ag ceann an chláir.  Na mná do dhíriughadh ar chaoine go</span>
<lb n="892"/><span>bog íseal.  Caitlín agus Nóra do dhul ar a nglúinibh</span>
<lb n="893"/><span>ar an dtaobh eile chlár agus na fir do dhéanamh amhlaidh</span>
<lb n="894"/><span>sin in aice an doruis.</span>
<lb n="895"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="896"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>Í dfhéachaint suas uaithi agus í do labhairt amhail</span>
<lb n="899"/><span>duine bheadh ina haonar.</span></p>
<lb n="900"/>
<lb n="901"/><p><span>Níl neart don bhfarraige aon fhear eile do sciobadh</span>
<lb n="902"/><span>uaimse as so amach.  Níl, a mhaoineach, mar ná</span>
<lb n="903"/><span>fuilid na fir agam chuige…  Ní dhéanfaidh</span>
<lb n="904"/><span>an fharraige aon olc eile ormsa agus ní gábha</span>
<lb n="905"/><span>dham bheith ag cuardach na trágha ná bun faille ná</span>
<lb n="906"/><span>béal cuasáin ar lorg mo mhuinntire.  Ná ní call</span>
<lb n="907"/><span>dam beith ag éirghe ist oidhche agus bheith ag</span>
<lb n="908"/><span>paidreóracht nuair a bhíonn an tonn anoir ag</span>
<lb n="909"/><span>treascairt na toinne aniar agus torann ar an</span>
<lb n="910"/><span>dtráigh a chuirfadh sceón sa tsaoghal.  Ní gábha</span>
<lb n="911"/><span>dham bheith im shuidhe oidhcheanta fada Samhna ón</span>
<lb n="912"/><span>lá so amach, ná bheith ag faire na farraige nuair</span>
<lb n="913"/><span>a chloisfad na mná eile ag caoine, ná ceist a bheith</span>
<lb n="914"/><span>orm ná beadh go leór Uisce Coisreacthan sa tigh.</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Le Nóra.</span></p>
<lb n="917"/>
<lb n="918"/><p><span>Tabhair dham an tUisce Coisreactha, a Nóra, tá sé</span>
<lb n="919"/><span>annsan ar an dtaobhán.</span></p>
<lb n="920"/>
<lb n="921"/><p><span>Nóra dá thabhairt di.</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="924"/>
<lb n="925"/><p><span>Í do chur éadaigh Mhichíl anuas ar chosaibh Bhriain.</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>Í do chrothadh an Uisce Choisreactha ar Bhrian annsan.</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>Dubhart paidreacha dhuitse, a Bhriain, chomh maith le gach</span>
<lb n="930"/><span>éinne eile dem chúram.  Bhínn á rádh ist oidhche</span>
<lb n="931"/><span>go n-imthigheadh mearbhall cinn orm.  Ghuidheas</span>
<lb n="932"/><span>Dia na bhFlaitheas agus Muire Mháthair ar do shon-sa,</span>
<lb n="933"/><span>a Bhriain.  Beidh sos ist oidhche feasta agam, agus</span>
<lb n="934"/><span>is mithid é.  'S eadh san.  Beidh codladh na hoidhche</span>
<lb n="935"/><span>againn mura mbíonn de chothughadh againn acht</span>
<lb n="936"/><span>arán an drochphlúir agus iasc ná beadh úr.</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>Í do dhul ar a glúinibh arís agus do thosnughadh arís</span>
<lb n="939"/><span>ar na paidreachaibh de ghuth íseal.</span>
<lb n="940"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="941"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="942"/>
<lb n="943"/><p><span>Í do labhairt chun seanduine.</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>Bfhéidir go bhféadfaidh Éamonn agus tú féin cómhra</span>
<lb n="946"/><span>dhéanamh dó nuair a bheidh éirighe lae ann.  Tá</span>
<lb n="947"/><span>cláracha geala adhmaid annso againn.  Í féin</span>
<lb n="948"/><span>a cheannuigh iad á cheapadh go bhfaighthí Micheál bocht.</span>
<lb n="949"/><span>Tá císte úr aráin annso istigh.  Itidh é sar a</span>
<lb n="950"/><span>dtosnuighe sibh.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>AN SEANDUINE.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>É dfhéachaint ar an adhmad.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>Tá tairngí agaibh, is dócha?</span></p>
<lb n="957"/>
<lb n="958"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>Níl, mhuise; níor chuimhnighmar ortha.</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>AN SEANDUINE.</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>Is mór an t-iongna é sin anois ná cuimhneóchadh sí féin</span>
<lb n="965"/><span>ar na tairngí agus a bhfaca sí do chomhrannaibh</span>
<lb n="966"/><span>á dhéanamh.</span></p>
<lb n="967"/>
<lb n="968"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>Tá sí ag éirighe aosta, an bhean bhocht — go bhfoire Dia</span>
<lb n="971"/><span>uirthi.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>Máire d'éirighe agus do leathadh éadaighe Mhichíl</span>
<lb n="974"/><span>amach in aice an chuirp.  Í do dhortadh an Uisce</span>
<lb n="975"/><span>Choisreactha arís ortha.  Í á dhéanamh go mall.</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>NÓRA</span></p>
<lb n="978"/>
<lb n="979"/><p><span>Le Caitlín.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>Nách ciúin réidh atá sí indiu, agus an lá úd a bádhadh</span>
<lb n="982"/><span>Micheál, chloisfá thiar ag an dtobar í.  Cia cheapfadh</span>
<lb n="983"/><span>gur mó an cion a bhí ar Mhicheál aici ná ar Bhrian?</span>
<lb n="984"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="985"/><p><span>CAITLÍN</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>Go mall soiléir di.</span></p>
<lb n="988"/>
<lb n="989"/><p><span>Is cuma cad é an saghas gnótha é, éirigheann duine</span>
<lb n="990"/><span>aosta tuirseach de, agus ná fuil lógóireacht naoi</span>
<lb n="991"/><span>lá déanta aici, an bhean bhocht!</span></p>
<lb n="992"/>
<lb n="993"/><p><span>Máire do chur an áirthín uaithi síos ar an gclár.  Í</span>
<lb n="994"/><span>do fháscadh a dhá lámh le chéile agus do dhul ar a</span>
<lb n="995"/><span>glúinibh ag cosaibh Bhriain.</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>Táid fir an tighe seo go léir i dteannta a chéile anocht.</span>
<lb n="1000"/><span>Tá an duine deireannach aca millte ag an</span>
<lb n="1001"/><span>bhfarraige orm.  Go ndéine Dia trócaire ortha</span>
<lb n="1002"/><span>go léir, ar Bhrian agus ar Mhicheál agus ar Shéamas</span>
<lb n="1003"/><span>agus ar Stiabhna agus ar Sheán.  Go ndéine Dia</span>
<lb n="1004"/><span>grásta dhóibh go léir, agus damhsa, agus do gach</span>
<lb n="1005"/><span>éinne riamh ar domhan.</span></p>
<lb n="1006"/>
<lb n="1007"/><p><span>Í do stad.  Na mná do dhéanamh gearrachaointe go</span>
<lb n="1008"/><span>híseal.</span></p>
<lb n="1009"/>
<lb n="1010"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1011"/>
<lb n="1012"/><p><span>Í d'éirighe.</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>Fuair Micheál bocht uaigh bheannuighthe i dTír Chonaill</span>
<lb n="1015"/><span>thuaidh, as ucht grásta Dé.  Beidh cómhra mhaith ag</span>
<lb n="1016"/><span>Brian.  Tá cláracha geala adhmaid annso in a</span>
<lb n="1017"/><span>cóir, agus cuirfar go galánta i roilig bheannuighthe</span>
<lb n="1018"/><span>Bríde é.  Cad eile iarrfadh aon bhean dá mac?</span>
<lb n="1019"/><span>Ní mhaireann éinne acht seal, agus caithfam bheith</span>
<lb n="1020"/><span>sásta le toil an Tiarna.</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>Í do dhul ar a glúinibh arís.  An brat do thuitim</span>
<lb n="1023"/><span>anuas.</span>
<lb n="1024"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1025"/><p><span>FEAR NA NAMHRÁN</span>
<lb n="1026"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1027"/><p><span>AN LUCHT COMHRÁIDH:</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>MACDARA</span>
<lb n="1030"/><span>Fear na nAmhrán.</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>COLM</span>
<lb n="1033"/><span>A dhearbhratháir sin.</span></p>
<lb n="1034"/>
<lb n="1035"/><p><span>MÁIRE NÍ FHIANNACHTA,</span>
<lb n="1036"/><span>Máthair na beirte sin.</span></p>
<lb n="1037"/>
<lb n="1038"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1039"/>
<lb n="1040"/><p><span>MAOILSHEACHLAINN</span>
<lb n="1041"/><span>Oide Múinte.</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1044"/>
<lb n="1045"/><p><span>DIARMUID AN DROICHID.</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Is ionad don drama:  Cistin tighe tuatha; í go glan</span>
<lb n="1048"/><span>fairsing, agus dorus ar thaoibh na láimhe clé.</span>
<lb n="1049"/><span>Teinteán ar thaoibh na láimhe deise agus dorus</span>
<lb n="1050"/><span>seómra le n'ais.  Duthaigh uaigneach laistiar,</span>
<lb n="1051"/><span>agus árdchnuic mhaola mar chúl di.</span>
<lb n="1052"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1053"/><p><span>FEAR NA nAMHRÁN </span></p>
<lb n="1054"/>
<lb n="1055"/><p><span>Ar n-a thionntódh do “Dhiarmuid an Droichid.”</span></p>
<lb n="1056"/>
<lb n="1057"/><p><span>In a suidhe do Mháire Ní Fhiannachta cois na teine agus í ag</span>
<lb n="1058"/><span>sníomh.  Sa chúinne do Shíle agus í ag cárdáil olna.</span>
<lb n="1059"/><span>Máire Ní Fhiannachta in a mnaoi liath agus íoghair an</span>
<lb n="1060"/><span>bhróin ar a ceannaightheachaibh.  In a cailín óg cosnochta</span>
<lb n="1061"/><span>do Shíle.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1064"/>
<lb n="1065"/><p><span>Sochruig an teine sin, a Shíle, a stór.</span></p>
<lb n="1066"/>
<lb n="1067"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>Ní hamhlaidh atá fuacht ort?</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>Tá mo chosa pas fuar.</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>Síle d'éirighe agus do chur móna ar an dteine; í do</span>
<lb n="1076"/><span>shuidhe arís.</span></p>
<lb n="1077"/>
<lb n="1078"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1079"/>
<lb n="1080"/><p><span>Budh chóra dhuitse bheith it chodladh.</span></p>
<lb n="1081"/>
<lb n="1082"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1083"/>
<lb n="1084"/><p><span>Ní fhéadfainn codladh dhéanamh, a chroidhe, mar braithim</span>
<lb n="1085"/><span>go bhfuil duine éigin chugainn, nó go bhfuil rud</span>
<lb n="1086"/><span>éigin mór le tuitim amach.  Shamhluigheas gur airigheas</span>
<lb n="1087"/><span>coiscéim daoine lasmuigh i rith an lae indé.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1090"/>
<lb n="1091"/><p><span>Bileóga an chrainn chárthainn a bhí ag déanamh fothraim.</span></p>
<lb n="1092"/>
<lb n="1093"/><p><span>Bhí an ghaoth dá scuabadh den chrann agus tríd an</span>
<lb n="1094"/><span>mbearnain aleith.</span>
<lb n="1095"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1096"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>Bfhéidir gurbh shin é é.  An dtugais fé ndeara go raibh</span>
<lb n="1099"/><span>buairt éigin ar Cholm aréir ag dul amach do?</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1102"/>
<lb n="1103"/><p><span>Is dóigh gur fearr an choinneal so mhúchadh; tá fáinne</span>
<lb n="1104"/><span>an lae anois ann.</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>Í dfhéachaint an fhuinneóg amach.  Í d'éirighe agus</span>
<lb n="1107"/><span>do mhúchadh na coinnle.  Í do shuidhe annsan arís.</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1110"/>
<lb n="1111"/><p><span>An dóigh leat go raibh aon bhuairt mhór ar Cholm aréir</span>
<lb n="1112"/><span>agus é ag dul amach?</span></p>
<lb n="1113"/>
<lb n="1114"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>Is dóigh liom go raibh.</span></p>
<lb n="1117"/>
<lb n="1118"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1119"/>
<lb n="1120"/><p><span>An ndubhairt sé aon nídh leatsa?</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1123"/>
<lb n="1124"/><p><span>Dubhairt.</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>Iad do leanmhaint dá gcuid oibre agus iad araon</span>
<lb n="1127"/><span>'n-a dtost.  Síle do stad den obair, agus í do</span>
<lb n="1128"/><span>labhairt annsan.</span></p>
<lb n="1129"/>
<lb n="1130"/><p><span>Is ceart dam innsint duitse a Mháire Ní Fhiannachta</span>
<lb n="1131"/><span>cad dubhairt do mhac liom.  Thugas an oidhche aréir</span>
<lb n="1132"/><span>ag machtnamh air, agus ag cur is ag cúiteamh liom</span>
<lb n="1133"/><span>féin mar gheall air.  Ní ceart go mbeadh scéal</span>
<lb n="1134"/><span>im chroidhe-se agus im aigne gan fhios duit-se agus</span>
<lb n="1135"/><span>sinn araon ar an dteinteán céadna.  Dubhairt</span>
<lb n="1136"/><span>Colm focal mór liom.</span></p>
<lb n="1137"/>
<lb n="1138"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1139"/>
<lb n="1140"/><p><span>An ndubhairt, a inghin ó?</span>
<lb n="1141"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1142"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>Dubhairt sé go bhfuil cion mór aige orm.</span></p>
<lb n="1145"/>
<lb n="1146"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1147"/>
<lb n="1148"/><p><span>Í ag stad den sníomh.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>'S eadh, a inghin ó?</span></p>
<lb n="1151"/>
<lb n="1152"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1153"/>
<lb n="1154"/><p><span>Agus d'iarr sé orm é phósadh ma thagann sé slán ón</span>
<lb n="1155"/><span>iarracht so.</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1158"/>
<lb n="1159"/><p><span>Cad dubhraís leis?</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1162"/>
<lb n="1163"/><p><span>Dubhart ná féadfainn é fhreagairt an uair sin.</span></p>
<lb n="1164"/>
<lb n="1165"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1166"/>
<lb n="1167"/><p><span>Agus an bhfuil freagra agat anois do?</span></p>
<lb n="1168"/>
<lb n="1169"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Tá, acht ní fhéadfainn é rádh leis.</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>An bhféadfá é rádh liomsa?</span></p>
<lb n="1176"/>
<lb n="1177"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1178"/>
<lb n="1179"/><p><span>D'eis gearrthamaill.</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>Is cuimin leat an lá úd a thánag don tigh seo don chéad</span>
<lb n="1182"/><span>uair, a Mháire?</span></p>
<lb n="1183"/>
<lb n="1184"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>Is maith, is cuimhin liom é, a stór.</span>
<lb n="1187"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1188"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1189"/>
<lb n="1190"/><p><span>Ba mhór an bhuairt croidhe a bhí orm an lá san.</span></p>
<lb n="1191"/>
<lb n="1192"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1193"/>
<lb n="1194"/><p><span>Is fíor, a laogh.  Agus dheineas féin gol nuair iarr</span>
<lb n="1195"/><span>an sagart orm aire a thabhairt duit.  Rugais greim</span>
<lb n="1196"/><span>ar ghúna orm agus dheinis do ghearán liom, agus</span>
<lb n="1197"/><span>tocht it chroidhe bheag.  “Chuireadar súd mo mháthair-ó</span>
<lb n="1198"/><span>sa pholl síos,” arsa tusa, “thuit a codla ar mo</span>
<lb n="1199"/><span>mháithrín-ó agus chuireadar súd sa talamh síos í!”</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>Agus do phógais annsan me agus chuiris mo cheann</span>
<lb n="1204"/><span>let leacain agus dubhraís focail sóláis agus</span>
<lb n="1205"/><span>ceana liom.  “Go bhfóire Dia ar mo ghrádh bhán,”</span>
<lb n="1206"/><span>arsa tusa.  Nuair éirigheas as an ngol rugais go</span>
<lb n="1207"/><span>lic an teinteáin mé mar a raibh do bheirt mhac.  Thóg</span>
<lb n="1208"/><span>Macdara chuige ar a ghlúin mé agus chuir sé a lámh</span>
<lb n="1209"/><span>ar mo cheann, agus shlíob sé siar mo chuid gruaige.</span>
<lb n="1210"/><span>Cailín beag bídeach ab eadh me an lá san!  Dhírigh</span>
<lb n="1211"/><span>sé ar amhrán do rádh dham.  Amhrán beag símplí.</span>
<lb n="1212"/><span>Amhrán a thuigeas.  Amhrán a raibh brón ann; acht</span>
<lb n="1213"/><span>bhí sólás ann i dteannta an bhróin, agus dhein an</span>
<lb n="1214"/><span>t-amhrán san fóirithin orm.  An sólás a tháinig</span>
<lb n="1215"/><span>orm ba mhar a chéile é agus an sólás a chuireadh</span>
<lb n="1216"/><span>póg agus barróg mo mháthar orm tráth bhinn mí-</span>
<lb n="1217"/><span>chéadfach le toirmeasc codalta —</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>Seadh, a inghin ó?</span></p>
<lb n="1222"/>
<lb n="1223"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1224"/>
<lb n="1225"/><p><span>Lean Macdara den amhrán gur thuit mo chodladh orm</span>
<lb n="1226"/><span>agus thóg sé in a bhaclainn mé.  Nuair a dhúisigheas</span>
<lb n="1227"/><span>tamall fada 'na dhiaidh san, bhí a dhá ghéig thréana</span>
<lb n="1228"/><span>timcheall orm agus mo cheann fiar i gcoinnibh a</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1229"/><p><span>ghualann.  Nuair fhéachas suas air dhein sé meanga-</span>
<lb n="1230"/><span>gháire chugam.  “Ba bhreágh an codla é sin,” arsa</span>
<lb n="1231"/><span>eisean.  D'éirigheas aniar chuige agus chrom sé a</span>
<lb n="1232"/><span>cheann chugam agus phóg sé me.  Ba chiúin is ba</span>
<lb n="1233"/><span>chaoin an fear Macdara.</span></p>
<lb n="1234"/>
<lb n="1235"/><p><span>Máire do dhíriughadh ar bhogghol.</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>Féach anois níor cheart dam an méid sin innsint</span>
<lb n="1238"/><span>duitse.  Go maithe Dia dham é.  Chuireas deóra</span>
<lb n="1239"/><span>let shúilibh.</span></p>
<lb n="1240"/>
<lb n="1241"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>Éist, a inghin ó.  Dheinis an ceart agus an méid sin a</span>
<lb n="1244"/><span>innsint dam ó's rud é nár scar a chuimhne leat</span>
<lb n="1245"/><span>féin.  Lean ort, a chailín bhig.  Mo bhuachaill</span>
<lb n="1246"/><span>maith! mo bhuachaill áluinn!</span></p>
<lb n="1247"/>
<lb n="1248"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>Ní raibh ionnam acht gearrchaile beag.</span></p>
<lb n="1251"/>
<lb n="1252"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>Ní raibh acht ocht mbliadhna d'aois agat an lá adubhairt</span>
<lb n="1255"/><span>an sagart liom aire thabhairt duit.</span></p>
<lb n="1256"/>
<lb n="1257"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1258"/>
<lb n="1259"/><p><span>Agus an mó bliadhain a bhí ag Macdara?</span></p>
<lb n="1260"/>
<lb n="1261"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1262"/>
<lb n="1263"/><p><span>Bhí cúig bhliadhna déag slán ó lá fhéile Macdara roimis</span>
<lb n="1264"/><span>sin; an lá cailleadh do mháthair.</span></p>
<lb n="1265"/>
<lb n="1266"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>Tigh athar is máthar dam an tigh seo riamh ó shin.  Bhís</span>
<lb n="1269"/><span>go maith is go caoin liom riamh, a Mháire, agus</span>
<lb n="1270"/><span>do dhís mhac, freisin, acht —</span>
<lb n="1271"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1272"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>'Seadh, a stór, cad é féin?</span></p>
<lb n="1275"/>
<lb n="1276"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1277"/>
<lb n="1278"/><p><span>Agus réalt eólais dam agus túr nirt dam ab eadh</span>
<lb n="1279"/><span>Macdara riamh ón lá úd.  Ní fheadar ar thuig sé</span>
<lb n="1280"/><span>go raibh cion agam air?  Thuig, dar liom, mar —</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>Thuig sé go maith é, a leanbh.</span></p>
<lb n="1285"/>
<lb n="1286"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>An bhfuilir deimhin de?  An ndubhairt sé leat é, nó</span>
<lb n="1289"/><span>an amhlaidh a thuigis féin é?</span></p>
<lb n="1290"/>
<lb n="1291"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>Mise a mháthair, a Shíle.  Thuigeas gach cor dar chuir sé</span>
<lb n="1294"/><span>riamh de agus gach smaoineamh dá dtáinig riamh</span>
<lb n="1295"/><span>do.  Ní dubhairt sé focal dam, acht thuigeas an</span>
<lb n="1296"/><span>scéal uaim féin, amach as an dtuigsint máthar a</span>
<lb n="1297"/><span>bhronn Dia orm.</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1300"/>
<lb n="1301"/><p><span>Thráchtadh sé go minic orm tráth dheineadh sé filidheacht.</span>
<lb n="1302"/><span>Tá m'ainm in a lán dá chuid amhrán.  Nuair a bhínn</span>
<lb n="1303"/><span>ag léighthóireacht ar an mbán amuigh, is minic a</span>
<lb n="1304"/><span>thagadh sé fém dhéin agus amhrán aige a cheap sé</span>
<lb n="1305"/><span>dhamh.  Ba shona an saoghal againn araon é an</span>
<lb n="1306"/><span>uair úd.</span></p>
<lb n="1307"/>
<lb n="1308"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1309"/>
<lb n="1310"/><p><span>Bhí saoghal suairc sona ag gach éinne nuair a bhí Macdara</span>
<lb n="1311"/><span>annso.</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>Do sheirg mo chroidhe ionnam an lá úd a díbrigheadh</span>
<lb n="1316"/><span>uainn é.</span>
<lb n="1317"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1318"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>Maith mar do thuigeas-sa san.</span></p>
<lb n="1321"/>
<lb n="1322"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1323"/>
<lb n="1324"/><p><span>Ní codladh a dheininn ar feadh abhfad in a dhiaidh súd acht</span>
<lb n="1325"/><span>mé im dhúiseacht ag cuimhneamh air agus ar a chuid</span>
<lb n="1326"/><span>filidheachta.  Bhínn ag rádh na n-amhrán im aigne</span>
<lb n="1327"/><span>féin go ngealadh an lá orm.  Nuair a shiubhlainn</span>
<lb n="1328"/><span>an bán nó an mhóin do chromainn ar a bheith ag</span>
<lb n="1329"/><span>glaodhach air, ag luadhadh ainme ós árd, agus le</span>
<lb n="1330"/><span>linn an Aifrinn ba thoirmeasc ar mo phaidir é.</span>
<lb n="1331"/><span>Nuair árduigheadh an Sagart an Corp Naomhtha,</span>
<lb n="1332"/><span>is iad ceannaightheacha Mhacdara a bhíodh ós cómhair</span>
<lb n="1333"/><span>m'aigne agus ós cómhair mo shúl — go maithe Dia</span>
<lb n="1334"/><span>dham é!</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>Tá uaigneas orainn araon ó shin aleith, a Shíle, agus ar</span>
<lb n="1339"/><span>gach éinne a thaithigheann an tigh seo.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1342"/>
<lb n="1343"/><p><span>Níor thuig Colm riamh go raibh cion chómh mór san agam</span>
<lb n="1344"/><span>ar Mhacdara.  Ó fhág Macdara sinn tá Colm go</span>
<lb n="1345"/><span>caoin liom agus go maith dham, acht bhí sé mar sin</span>
<lb n="1346"/><span>liom i gcómhnuidhe riamh.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>Buachaill a bhfuil an croidhe maith mór aige is eadh Colm.</span></p>
<lb n="1351"/>
<lb n="1352"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1353"/>
<lb n="1354"/><p><span>Níor thuigeas riamh go raibh Colm ceanamhail orm.  B'é</span>
<lb n="1355"/><span>an rud ba shia siar im cheann go dtráchtfadh sé ar</span>
<lb n="1356"/><span>phósadh liom.  Ní labharfadh sé anois féin is dócha,</span>
<lb n="1357"/><span>mura mbeadh an gnó san atá romhainn amach.  Ní</span>
<lb n="1358"/><span>fada uainn é adeir Colm.</span>
<lb n="1359"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1360"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1361"/>
<lb n="1362"/><p><span>Ní fada, a chroidhe.</span></p>
<lb n="1363"/>
<lb n="1364"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>Tagann sceón ionnam nuair a chuimhnighim ar an scéal.</span>
<lb n="1367"/><span>Na fir go léir d'imtheacht leó go gealgáirtheach</span>
<lb n="1368"/><span>somheanamnach, gan aon chuimhneamh aca ar bhás</span>
<lb n="1369"/><span>ná ar bhascadh.  Agus siúd sínte ar an gcnoc</span>
<lb n="1370"/><span>annsan iad gan preab in a gcroidhe agus iad fuar</span>
<lb n="1371"/><span>marbh.  Is dóigh go ngoinfear Colm bocht.  Beidh</span>
<lb n="1372"/><span>gruaig bhuidhe a chinn á deargadh le fuil.  Uch!  Is</span>
<lb n="1373"/><span>géar brónach an saoghal é.</span></p>
<lb n="1374"/>
<lb n="1375"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>Éist, a inghin ó, ní ceart duit bheith ag cainnt mar sin</span>
<lb n="1378"/><span>ós sa tigh seo beathuigheadh thu.  Mise a mháthair sin</span>
<lb n="1379"/><span>agus ní mór liom é dhul ar an gcnoc.</span></p>
<lb n="1380"/>
<lb n="1381"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1382"/>
<lb n="1383"/><p><span>Maith dham, a Mháire.  Is mó fé thrí an bhuairt a bhí riamh</span>
<lb n="1384"/><span>ort 'ná mar a bhí ormsa.  Ar mo scéal féin is</span>
<lb n="1385"/><span>eadh bhíos ag cuimhneamh, nídh nách ceart dam.</span></p>
<lb n="1386"/>
<lb n="1387"/><p><span>Í d'éirighe agus do phógadh Mháire.</span></p>
<lb n="1388"/>
<lb n="1389"/><p><span>Is amhlaidh a bhíonn áthas is mórdháil orm nuair a</span>
<lb n="1390"/><span>théid fir óga eile i gcontabhairt a n-anamna, nuair</span>
<lb n="1391"/><span>a thagann an glaodhach, nuair a chloisid an guth úd.</span>
<lb n="1392"/><span>Fir óga chalma na mórghéag is na slinneán gan</span>
<lb n="1393"/><span>chromadh — iad go léir mar Cholm.  Is groidhe liom</span>
<lb n="1394"/><span>iad, agus is tréan liom an guth árd úd a ghlaodhann</span>
<lb n="1395"/><span>ortha, agus adeir leó dul i gcabhair ar a gcine.</span>
<lb n="1396"/><span>Deirtear liom gur fear óg an té úd a labhrann leó.</span>
<lb n="1397"/><span>Gur duine mar éinne eile ón sliabh so é, agus gur</span>
<lb n="1398"/><span>cainnt mar a gcainnt féinidh a labhrann sé, acht</span>
<lb n="1399"/><span>gur aige atá an guth iongantach béil, guth a chuireann</span>
<lb n="1400"/><span>an fhuil ar lasadh.  Duine is eadh é dfhulaing pianta</span>
<lb n="1401"/><span>is gorta, leis.</span>
<lb n="1402"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1403"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1404"/>
<lb n="1405"/><p><span>Bfhéidir gur de bhárr na bpianta a tháinig an neart</span>
<lb n="1406"/><span>agus an binneas 'n-a chainnt.</span></p>
<lb n="1407"/>
<lb n="1408"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1409"/>
<lb n="1410"/><p><span>Deir Diarmuid an Droichid go bhfeaca sé ar aonach</span>
<lb n="1411"/><span>Uachtair Áird trí lá ó shin é agus ná raibh riamh a</span>
<lb n="1412"/><span>leithéid sin de bhrúghadh daoine ar an sráid.  Iad</span>
<lb n="1413"/><span>go léir d'iarraidh radharc fhagháil air.</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>Ní fheadar an mbeadh sé ag cuimhneamh ar theacht chugainn-ne</span>
<lb n="1418"/><span>Cois Fhairrge nó an amhlaidh atá a thriall ar Dhúthaigh</span>
<lb n="1419"/><span>Seoghach?  Bhraitheas nídh éigin aisteach indé.  A</span>
<lb n="1420"/><span>theacht súd, bfhéidir; agus mheasas go mb'fhéidir</span>
<lb n="1421"/><span>gurbh é —</span></p>
<lb n="1422"/>
<lb n="1423"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1424"/>
<lb n="1425"/><p><span>Gurbh é —</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1428"/>
<lb n="1429"/><p><span>Mo mhac féin é; é ag filleadh abhaile chugam.</span></p>
<lb n="1430"/>
<lb n="1431"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>Macdara, an eadh?</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1436"/>
<lb n="1437"/><p><span>Seadh, Macdara féin.</span></p>
<lb n="1438"/>
<lb n="1439"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>An dtiocfadh sé thar n-ais mar sin lá an ghábhtair?</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1444"/>
<lb n="1445"/><p><span>Thiocfadh, a inghin ó.</span></p>
<lb n="1446"/>
<lb n="1447"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1448"/>
<lb n="1449"/><p><span>An mbeadh cead a chos aige fén am so?</span>
<lb n="1450"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1451"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>Cé chuirfeadh cosc leis nuair a bheadh an lá ann chun</span>
<lb n="1454"/><span>filleadh abhaile.  Tagann “colúr na scéala”</span>
<lb n="1455"/><span>abhaile nuair a bhíonn sé i n-am agus i dtráth.  Ní</span>
<lb n="1456"/><span>choscfadh aon rud é acht an bás — Dia idir sinn is</span>
<lb n="1457"/><span>an t-olc!</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1460"/>
<lb n="1461"/><p><span>Amen!</span></p>
<lb n="1462"/>
<lb n="1463"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1464"/>
<lb n="1465"/><p><span>Seo chugainn Colm.</span></p>
<lb n="1466"/>
<lb n="1467"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>Ag féachaint an fhuinneóg amach di.</span></p>
<lb n="1470"/>
<lb n="1471"/><p><span>Seadh, leis.  Tá sé sa tsráid.</span></p>
<lb n="1472"/>
<lb n="1473"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>Colm bocht!</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>An doras dá oscailt.  Colm do theacht isteach.  In</span>
<lb n="1478"/><span>a ogánach fiche bliadhain do.</span></p>
<lb n="1479"/>
<lb n="1480"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>An amhlaidh ná deaghais a chodladh, a mháthair?</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>Ní dheaghas, a chroidhe.  Bhí an iomad den imshníomh orm</span>
<lb n="1487"/><span>chun codlata.  Annso thugas an oidhche acht dfhan</span>
<lb n="1488"/><span>Síle im theannta.</span></p>
<lb n="1489"/>
<lb n="1490"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1491"/>
<lb n="1492"/><p><span>Gnó gan gábha é sin agaibh.  Budh chóra dhíbh bheith in bhúr</span>
<lb n="1493"/><span>gcodla.</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1496"/>
<lb n="1497"/><p><span>Bheadh an scéal ró-uaigneach againn dá dtéighmís sa</span>
<lb n="1498"/><span>leabthain.  Bhíomar ag seanchus linn annso.  An</span>
<lb n="1499"/><span>raibh gasra mór anocht agaibh?</span>
<lb n="1500"/></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1501"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1502"/>
<lb n="1503"/><p><span>Bhí, a mháthair.  Bhí deichneabhar is trí scór ann.</span></p>
<lb n="1504"/>
<lb n="1505"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>Cathuin a déanfar an iarracht úd, a Choluim?</span></p>
<lb n="1508"/>
<lb n="1509"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1510"/>
<lb n="1511"/><p><span>Amáireach nó umanathar, nó aon nómant.  Táthar ag</span>
<lb n="1512"/><span>feitheamh le scéala ón nGaillimh.</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1515"/>
<lb n="1516"/><p><span>Fén sliabh a ragha sibh, nó go hUachtar Árd?</span></p>
<lb n="1517"/>
<lb n="1518"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1519"/>
<lb n="1520"/><p><span>Níl fhios agam fós.  Go hUachtar Árd bfhéidir.  Beidh</span>
<lb n="1521"/><span>Diarmuid an Droichid agus Cuimín agus an</span>
<lb n="1522"/><span>maighistir scoile chugainn anois chun é shocrughadh.</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1525"/>
<lb n="1526"/><p><span>Tú féin a bheidh mar cheann ortha?</span></p>
<lb n="1527"/>
<lb n="1528"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1529"/>
<lb n="1530"/><p><span>Is mé, mura dtagann duine níos fearr 'ná mé.</span></p>
<lb n="1531"/>
<lb n="1532"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1533"/>
<lb n="1534"/><p><span>Cia bheadh níos fearr 'ná tu, a Choluim?</span></p>
<lb n="1535"/>
<lb n="1536"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1537"/>
<lb n="1538"/><p><span>Bfhearr fear úd na n-amhrán.  Bhí sé indé in Uachtar</span>
<lb n="1539"/><span>Árd.  Táimíd ag súil leis go dtiocfadh sé annso</span>
<lb n="1540"/><span>anoir.</span></p>
<lb n="1541"/>
<lb n="1542"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1543"/>
<lb n="1544"/><p><span>Cuir uisce á bheirbhiughadh, a Shíle, agus cuir treó ar an</span>
<lb n="1545"/><span>seómra.  Ólfaidh an maighistir braon té.  Bfhearra</span>
<lb n="1546"/><span>dhuitse síneadh thart go ceann uair a chluig, a</span>
<lb n="1547"/><span>Choluim.</span>
<lb n="1548"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1549"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1550"/>
<lb n="1551"/><p><span>Ní dhéanfad, a mháthair, beidh chugainn gan mhoill.</span></p>
<lb n="1552"/>
<lb n="1553"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1554"/>
<lb n="1555"/><p><span>Corruigh leat, a Shíle, agus socruigh an seómra.  Seo,</span>
<lb n="1556"/><span>tabhair dham an citeal san.</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>Síle d'éis teacht isteach agus citeal aici.  Máire</span>
<lb n="1559"/><span>dá thógaint uaithi agus dá chur ar an dteine.  Síle</span>
<lb n="1560"/><span>do dhul sa tseómra.</span></p>
<lb n="1561"/>
<lb n="1562"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1563"/>
<lb n="1564"/><p><span>D'éis tamaill 'n-a thost do.</span></p>
<lb n="1565"/>
<lb n="1566"/><p><span>Ar dhein Síle aon chainnt áirithe leat, a mháthair?</span></p>
<lb n="1567"/>
<lb n="1568"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>Dhein, a mhic liom.</span></p>
<lb n="1571"/>
<lb n="1572"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1573"/>
<lb n="1574"/><p><span>Cad dubhairt sí?</span></p>
<lb n="1575"/>
<lb n="1576"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>D'innis sí dham an nídh úd adubhraís aréir.  Bíodh foidhne</span>
<lb n="1579"/><span>agat, a Choluim, agus ná bí tathanach léi.  Tá</span>
<lb n="1580"/><span>smaointe á dhéanamh aici-sin mar tá sean-nidhthe</span>
<lb n="1581"/><span>in a cuimhne.</span></p>
<lb n="1582"/>
<lb n="1583"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>Cad iad na nidhthe a bheadh in a cuimhne?</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1588"/>
<lb n="1589"/><p><span>Is mó bean a mbíonn nidhthe in a cuimhne is in a ceann —</span>
<lb n="1590"/><span>gan fhios don saoghal!</span></p>
<lb n="1591"/>
<lb n="1592"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1593"/>
<lb n="1594"/><p><span>Ní thuigim gur cuimhin le Síle aon nidhthe eile acht gnóthaí</span>
<lb n="1595"/><span>bhain leis an dtigh seo, nó le n-a máthair féin.  Níl</span>
<lb n="1596"/><span>innti acht leanbh.</span>
<lb n="1597"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1598"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1599"/>
<lb n="1600"/><p><span>Níl ionnat féin acht leanbh.  Bíodh foidhne agat, a</span>
<lb n="1601"/><span>Choluim.  Cuimhnighid leanbhaí ar nidhthe, acht imthighid</span>
<lb n="1602"/><span>na nidhthe as a gcuimhne le haimsir.  Níor imthigh</span>
<lb n="1603"/><span>nidhthe áirithe a' ceann tSíle fós.</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1606"/>
<lb n="1607"/><p><span>Sin cainnt ná tuigim.</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1610"/>
<lb n="1611"/><p><span>Éist, tá daoine lasmuigh.</span></p>
<lb n="1612"/>
<lb n="1613"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>Ag féachaint an fhuinneóg amach do.</span></p>
<lb n="1616"/>
<lb n="1617"/><p><span>Cuimín agus an maighistir atá ann.</span></p>
<lb n="1618"/>
<lb n="1619"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1620"/>
<lb n="1621"/><p><span>A Choluim, bí foidhneach mar a dhéanfadh buachaill maith.</span></p>
<lb n="1622"/>
<lb n="1623"/><p><span>Ná cráidh tú féin rómhór.  Beirt leanbh sibh.</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p><span>Cuimín is Maoilsheachlainn do theacht isteach.  In a</span>
<lb n="1626"/><span>fhear mheadhonaosta do Chuimín.  Maoilsheachlainn</span>
<lb n="1627"/><span>in a fhear níos sine 'ná sin, é cromshlinneánach</span>
<lb n="1628"/><span>breacliath.</span></p>
<lb n="1629"/>
<lb n="1630"/><p><span>CUIMÍN IS MAOILSHEACHLAINN</span></p>
<lb n="1631"/>
<lb n="1632"/><p><span>Dia annso dhíbh!</span></p>
<lb n="1633"/>
<lb n="1634"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1635"/>
<lb n="1636"/><p><span>Dia bhur mbeatha, fheara!  An suidhfe sibh?  Bíodh an</span>
<lb n="1637"/><span>chathaoir mhór ag an maighistir, a Choluim.  Is gearr</span>
<lb n="1638"/><span>anois go mbeidh an té ullamh.</span></p>
<lb n="1639"/>
<lb n="1640"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1641"/>
<lb n="1642"/><p><span>É do shuidhe i n-aice na teine.</span></p>
<lb n="1643"/>
<lb n="1644"/><p><span>Nách luath éirighis, a Mháire?</span>
<lb n="1645"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1646"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1647"/>
<lb n="1648"/><p><span>Níor luigeas ar aon leabaidh aréir.</span></p>
<lb n="1649"/>
<lb n="1650"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1651"/>
<lb n="1652"/><p><span>An amhlaidh fhanais it shuidhe i gcaitheamh na hoidhche?</span></p>
<lb n="1653"/>
<lb n="1654"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1655"/>
<lb n="1656"/><p><span>'S eadh! acht bhí Síle im theannta.</span></p>
<lb n="1657"/>
<lb n="1658"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>Is truagh iad mná an tsaoghail.  Iad rómhaith.  Rómhaith</span>
<lb n="1661"/><span>a bheith ag obair dhúinn-ne.  Iad róchúramach dínn.</span>
<lb n="1662"/><span>Is mó bean ar an sliabh so fhan in a suidhe aréir.</span>
<lb n="1663"/><span>Is mó bean ar fud Éireann a dhein é.  Is iad na</span>
<lb n="1664"/><span>mná dheineann an faireachán oidhche i gcómhnuidhe.</span></p>
<lb n="1665"/>
<lb n="1666"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1667"/>
<lb n="1668"/><p><span>Ag fliuchadh an té dhi.</span></p>
<lb n="1669"/>
<lb n="1670"/><p><span>Nách ceart go bhfanfaimís in ár suidhe agus deoch the</span>
<lb n="1671"/><span>thabhairt díbh nuair fhillfeadh sibh?  Tá sé chómh</span>
<lb n="1672"/><span>maith agaibh dul siar sa tseómra anois.</span></p>
<lb n="1673"/>
<lb n="1674"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1675"/>
<lb n="1676"/><p><span>B'fhearr linn é ól annso cois teine.</span></p>
<lb n="1677"/>
<lb n="1678"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1679"/>
<lb n="1680"/><p><span>An raibh aon scéal ag muinntir na ceardchan, a</span>
<lb n="1681"/><span>mhaighistir, nó aon tuairisc aca ar an dteachtaire</span>
<lb n="1682"/><span>úd?</span></p>
<lb n="1683"/>
<lb n="1684"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1685"/>
<lb n="1686"/><p><span>Ní raibh.</span>
<lb n="1687"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1688"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1689"/>
<lb n="1690"/><p><span>Nuair a bhíomar ag teacht aníos an bóithrín chonnacamar</span>
<lb n="1691"/><span>duine ag dul thar Cnoc an Teachta.  Mheasas gurb</span>
<lb n="1692"/><span>é an teachtaire úd é.</span></p>
<lb n="1693"/>
<lb n="1694"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1695"/>
<lb n="1696"/><p><span>Níorbh é, dar liom.  Bhí imtheacht rómhall fé siúd.  Ní</span>
<lb n="1697"/><span>mall a thiocfaidh fear na mórscéala.  Beidh luathas</span>
<lb n="1698"/><span>na gaoithe ann.</span></p>
<lb n="1699"/>
<lb n="1700"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1701"/>
<lb n="1702"/><p><span>Duine dár ngasra féin ag dul abhaile tar éis an</span>
<lb n="1703"/><span>ullmhúcháin ab eadh é siúd, is dócha.</span></p>
<lb n="1704"/>
<lb n="1705"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1706"/>
<lb n="1707"/><p><span>Níorbh eadh, duine iasachta ab eadh é.  Duine a bhí ar</span>
<lb n="1708"/><span>aonach an Uachtair Áird agus fhan rofhada sa tsráid,</span>
<lb n="1709"/><span>is dóichí.</span></p>
<lb n="1710"/>
<lb n="1711"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1712"/>
<lb n="1713"/><p><span>'S eadh dfhan a lán ann ag cainnt ar chúrsaí agus ar</span>
<lb n="1714"/><span>an nídh atá chugainn.</span></p>
<lb n="1715"/>
<lb n="1716"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1717"/>
<lb n="1718"/><p><span>Bhí Fear úd na nAmhrán ann agus dhein sé cainnt mhaith</span>
<lb n="1719"/><span>ann — cainnt iongantach.  Deir Diarmuid an</span>
<lb n="1720"/><span>Droichid go labhrann sé mar a labharfadh fáidh.</span>
<lb n="1721"/><span>Dfhan morán daoine ar an sráid ag súil leis go</span>
<lb n="1722"/><span>labharfadh sé arís um thráthnóna, acht níor labhair.</span></p>
<lb n="1723"/>
<lb n="1724"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1725"/>
<lb n="1726"/><p><span>Cad é an saghas é?</span>
<lb n="1727"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1728"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1729"/>
<lb n="1730"/><p><span>É mar a bheadh fear ón sliabh i dtaoibh éadaigh agus</span>
<lb n="1731"/><span>cómhrádh béil.  Mílíth ann mar a bhíonn sa duine ón</span>
<lb n="1732"/><span>gcathair.  É ciúin scáthmhar, mheasfá, go labhrann</span>
<lb n="1733"/><span>sé leis an sluagh.  Is annsan a thagann an</span>
<lb n="1734"/><span>fuinneamh is an spionnadh ann.  Tá binneas cainnte</span>
<lb n="1735"/><span>agus cothrom focal aige a chorruigheann croidhe</span>
<lb n="1736"/><span>is aigne a lucht éisteachta.  Tagann fearg ar</span>
<lb n="1737"/><span>uairibh air agus é ag cainnt ar éagcóir Gall sa</span>
<lb n="1738"/><span>tír seo.  Laoch den tseanaimsir is eadh é, dar le</span>
<lb n="1739"/><span>muinntir Dhúithche Seóghach, nó fáidh, nó Mac na</span>
<lb n="1740"/><span>Maighdine féin, moladh go deo Leis.  Deirid gurb</span>
<lb n="1741"/><span>é a bheidh i dtosach catha má deintear iarracht eile</span>
<lb n="1742"/><span>ar ghallaibh a ruagairt.</span></p>
<lb n="1743"/>
<lb n="1744"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1745"/>
<lb n="1746"/><p><span>Ag féachaint do i dtreó an dorais.</span></p>
<lb n="1747"/>
<lb n="1748"/><p><span>Cloisim coiscéim duine.</span></p>
<lb n="1749"/>
<lb n="1750"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1751"/>
<lb n="1752"/><p><span>Í ag éisteacht ar feadh tamaill roimh labhairt do</span>
<lb n="1753"/><span>Mhaoilseachlainn.</span></p>
<lb n="1754"/>
<lb n="1755"/><p><span>Aithnighim an coiscéim sin.  Coiscéim mo mhic féin!</span></p>
<lb n="1756"/>
<lb n="1757"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="1758"/>
<lb n="1759"/><p><span>Táimse annso agat, ar ndóigh, a mháthair.</span></p>
<lb n="1760"/>
<lb n="1761"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1762"/>
<lb n="1763"/><p><span>Siúd é coiscéim mo mhic, coiscéim Mhacdara!</span></p>
<lb n="1764"/>
<lb n="1765"/><p><span>Iad uile dfhéachaint chúici; an doras dá chorruighe,</span>
<lb n="1766"/><span>iad go léir dfhéachaint chun an dorais.</span></p>
<lb n="1767"/>
<lb n="1768"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1769"/>
<lb n="1770"/><p><span>Bfhearr liom 'ná Gaillimh gan roinnt an ceart do bheith</span>
<lb n="1771"/><span>agat, acht is é Diarmuid an Droichid atá ann, is</span>
<lb n="1772"/><span>dóigh liom.</span>
<lb n="1773"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1774"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1775"/>
<lb n="1776"/><p><span>Ní hé, acht mo mhac-sa, Macdara!</span></p>
<lb n="1777"/>
<lb n="1778"/><p><span>An doras dá oscailt.  Fear óg chúig bhliadhna fichead</span>
<lb n="1779"/><span>do theacht isteach.  Éadach fir tuatha uime.  É do</span>
<lb n="1780"/><span>sheasamh sa doras.</span></p>
<lb n="1781"/>
<lb n="1782"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="1783"/>
<lb n="1784"/><p><span>Dia mór díbh!</span></p>
<lb n="1785"/>
<lb n="1786"/><p><span>IAD UILE</span></p>
<lb n="1787"/>
<lb n="1788"/><p><span>Agus duitse leis!</span></p>
<lb n="1789"/>
<lb n="1790"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1791"/>
<lb n="1792"/><p><span>Tar éis éirighe dhi.  Í do bhreith barróige air.</span></p>
<lb n="1793"/>
<lb n="1794"/><p><span>Ráinig do mheanmna mé, a mhic liom.  Bhraitheas chugam</span>
<lb n="1795"/><span>thu!  Bhíos ag súil leat!</span></p>
<lb n="1796"/>
<lb n="1797"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="1798"/>
<lb n="1799"/><p><span>Ag breith barróige dho uirthi.</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>A mháithrín ó, a mháithrín ó!</span></p>
<lb n="1802"/>
<lb n="1803"/><p><span>Síle do theacht sa doras, Í dfhanamhaint ag féachaint</span>
<lb n="1804"/><span>ar an ndís.</span></p>
<lb n="1805"/>
<lb n="1806"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1807"/>
<lb n="1808"/><p><span>Ag féachaint suas di.</span></p>
<lb n="1809"/>
<lb n="1810"/><p><span>D'airigheas chugam thu treasna réidhe agus garbhchnoc,</span>
<lb n="1811"/><span>agus tré shráideana is bailte puirt.</span></p>
<lb n="1812"/>
<lb n="1813"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="1814"/>
<lb n="1815"/><p><span>Agus bfhada liomsa uaim thu, a mháthair.</span></p>
<lb n="1816"/>
<lb n="1817"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1818"/>
<lb n="1819"/><p><span>Í ag gol</span></p>
<lb n="1820"/>
<lb n="1821"/><p><span>Deóra áthais is mórdhála atá anois liom, a mhic mo</span>
<lb n="1822"/><span>chroidhe.  A cháirde, sidé agaibh mo chéadmhac</span>
<lb n="1823"/><span>múirneach, mo ghrádh bán, Macdara.</span>
<lb n="1824"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1825"/><p><span>MACDARA.</span></p>
<lb n="1826"/>
<lb n="1827"/><p><span>É do phógadh Choluim.</span></p>
<lb n="1828"/>
<lb n="1829"/><p><span>A dhearbhratháirín ó!</span></p>
<lb n="1830"/>
<lb n="1831"/><p><span>É do chrothadh láimhe leis na daoine eile.</span></p>
<lb n="1832"/>
<lb n="1833"/><p><span>Dia dhuit, a Chuimín Éanna; Dia dhuitse a mhaighistir.</span></p>
<lb n="1834"/>
<lb n="1835"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1836"/>
<lb n="1837"/><p><span>Dia bheatha chugainn!</span></p>
<lb n="1838"/>
<lb n="1839"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1840"/>
<lb n="1841"/><p><span>Dia bheatha abhaile, a Mhacdara!</span></p>
<lb n="1842"/>
<lb n="1843"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="1844"/>
<lb n="1845"/><p><span>Dfhéachaint in a thimcheall do.</span></p>
<lb n="1846"/>
<lb n="1847"/><p><span>Cá bhfuil —</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>Síle dá feicsint do.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>A Shíle!</span></p>
<lb n="1852"/>
<lb n="1853"/><p><span>É do bhreith ar láimh uirthi.</span></p>
<lb n="1854"/>
<lb n="1855"/><p><span>A Shíle bheag bhán.  Bhfuil…?  A mháthair,</span>
<lb n="1856"/><span>ba mhinic a bhí an radharc so ós cómhair mh'aigne.</span>
<lb n="1857"/><span>Tusa annsan, agus Síle annsúd sa doras, agus</span>
<lb n="1858"/><span>sibh go léir ag cur fáilte abhaile romham mar seo.</span>
<lb n="1859"/><span>Minic a shamhluigheas é agus mé na céadta míle</span>
<lb n="1860"/><span>slighe ón áit seo, agus théigheadh glaodhach óm chroidhe</span>
<lb n="1861"/><span>amach chugaibh!</span></p>
<lb n="1862"/>
<lb n="1863"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1864"/>
<lb n="1865"/><p><span>Agus ráinigheadh an glaodhach sinn, a mhic liom.  Is</span>
<lb n="1866"/><span>minic adubhart liom féin agus mé annso cois teine</span>
<lb n="1867"/><span>nó sa pháirc amuigh — “Tá Macdara ag cuimhneamh</span>
<lb n="1868"/><span>anois orm.”  Agus d'airigheas chugam thu gach lá</span>
<lb n="1869"/><span>le mí anuas.  Tú ag druidim liom i gcómhnuidhe.</span>
<lb n="1870"/><span>Bhraitheas im chomhgar aréir tu.  Ná dubhart le</span>
<lb n="1871"/><span>Síle é! — go rabhthas chugam — go raibh Macdara</span>
<lb n="1872"/><span>féin chugham, bfhéidir.</span></p>
<lb n="1873"/>
<lb n="1874"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="1875"/>
<lb n="1876"/><p><span>Dubhraís.</span>
<lb n="1877"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1878"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1879"/>
<lb n="1880"/><p><span>D'aithnigheas ar bhreacadh an lae seo go raibh scéal mór</span>
<lb n="1881"/><span>ag teacht in ár dtreó.  Chonnac fáinne an lae ar</span>
<lb n="1882"/><span>an sliabh agus é dearg, agus chonnac fáinne an</span>
<lb n="1883"/><span>lae agus é buidhe, acht riamh lem chuimhne-se ní fhaca</span>
<lb n="1884"/><span>aon bhreacadh lae chómh glórmhar geal le fáinne an</span>
<lb n="1885"/><span>lae seo indiu.</span></p>
<lb n="1886"/>
<lb n="1887"/><p><span>Tar liomsa isteach sa tseómra, a ghile liom.  Tá an</span>
<lb n="1888"/><span>bórd i dtreó ann ag Síle.  Tabhair chugainn an</span>
<lb n="1889"/><span>císte milis agus an té, a Shíle.  Tar isteach a</span>
<lb n="1890"/><span>mhaighistir, tar isteach a Chuimín.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1893"/>
<lb n="1894"/><p><span>Fanfamna annso, a Mháire, sláinte chugat.  Is fearr</span>
<lb n="1895"/><span>na leanbhaí do dhul isteach leat.  Seo libh isteach</span>
<lb n="1896"/><span>a dhaoine óga.  Tá nidhthe le socrughadh annso</span>
<lb n="1897"/><span>againn-ne, beirt, agus táimíd ag súil le Diarmuid</span>
<lb n="1898"/><span>an Droichid.</span></p>
<lb n="1899"/>
<lb n="1900"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="1901"/>
<lb n="1902"/><p><span>Ní mór linn ann tu in aonacht linn, a mhaighistir; ná</span>
<lb n="1903"/><span>tusa acht chomh beag a Chuimín.</span></p>
<lb n="1904"/>
<lb n="1905"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1906"/>
<lb n="1907"/><p><span>Fanfamna annso, go raibh maith agat.</span></p>
<lb n="1908"/>
<lb n="1909"/><p><span>Iad do dhul sa tseómra.  An císte á thabhairt léi</span>
<lb n="1910"/><span>ag Síle agus an té ag Máire.</span></p>
<lb n="1911"/>
<lb n="1912"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1913"/>
<lb n="1914"/><p><span>Árdscéala é seo — Macdara bheith annso.</span></p>
<lb n="1915"/>
<lb n="1916"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1917"/>
<lb n="1918"/><p><span>An mbeidh sé in ár bhfochair-ne, an dóigh leat?</span>
<lb n="1919"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1920"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1921"/>
<lb n="1922"/><p><span>Ní hamhlaidh go mbeadh croidhe meathta, croidhe an staigín</span>
<lb n="1923"/><span>sa duine.  Féach leat an ceann áluinn fearamhail</span>
<lb n="1924"/><span>atá air.  Níl aon aithne agatsa air, a Chuimín, ná</span>
<lb n="1925"/><span>ar a chroidhe mhór mhaith.  Aige sin atá an chiall</span>
<lb n="1926"/><span>agus an tuigsint, a Chuimín, agus bhí riamh, ón</span>
<lb n="1927"/><span>uair a múineadh an chéad fhocal do.  B'é an feall</span>
<lb n="1928"/><span>go deó go raibh air imtheacht uainn.  Acht dhein san</span>
<lb n="1929"/><span>féin maitheas.  Tá scéal mór is céad in a cheann</span>
<lb n="1930"/><span>san anois.</span></p>
<lb n="1931"/>
<lb n="1932"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1933"/>
<lb n="1934"/><p><span>Níor innseadh riamh dam cé an chiall gur seóladh síos</span>
<lb n="1935"/><span>amach é.</span></p>
<lb n="1936"/>
<lb n="1937"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1938"/>
<lb n="1939"/><p><span>Amhráin a bhíodh á dhéanamh aige.  Amhráin a chuireadh</span>
<lb n="1940"/><span>mire agus misneach i gcroidhe na gcomhursan.</span></p>
<lb n="1941"/>
<lb n="1942"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1943"/>
<lb n="1944"/><p><span>Is minic a chuala san i dtaoibh a chuid amhrán.</span></p>
<lb n="1945"/>
<lb n="1946"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1947"/>
<lb n="1948"/><p><span>Amhráin a raibh grádh ionnta dá dhúthaigh féin, agus a</span>
<lb n="1949"/><span>chuirfeadh dóchas is misneach i gcroidhe an uile</span>
<lb n="1950"/><span>Ghaedhil a chloisfeadh iad.  Bhí daoine ann, ámh,</span>
<lb n="1951"/><span>adubhairt go raibh nídh éigin i bhfuirm Diamhasla</span>
<lb n="1952"/><span>ionnta, acht ní fheaca-sa riamh é agus is lugha 'ná</span>
<lb n="1953"/><span>san a chreidim é.  Bhí fuath do ghallaibh ins na</span>
<lb n="1954"/><span>hamhránaibh agus is dá bhrígh sin adubharthas go raibh</span>
<lb n="1955"/><span>rud ionnta a bhí i gcoinnibh dlighe Dé, mar tá daoine</span>
<lb n="1956"/><span>riamh ann a cheapann go bhfuil lámh Dé le gallaibh</span>
<lb n="1957"/><span>agus go mbeidh go deó.</span></p>
<lb n="1958"/>
<lb n="1959"/><p><span>Tháinig scéala ag triall ar Fhear na nAmhrán go raibh</span>
<lb n="1960"/><span>na sagairt go mór in a choinnibh.  Tháinig cómhairle</span>
<lb n="1961"/><span>annsan chuige ón sagart paróiste á rádh leis gan</span>
<lb n="1962"/><span>buairt do chur ar a mháthair ná ar a mhuinntir acht</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1963"/><p><span>imtheacht leis síos amach.  Ghlac sé an chómhairle</span>
<lb n="1964"/><span>sin agus d'imthigh sé leis maidin gan slán fhágáil</span>
<lb n="1965"/><span>ag éinne.  Buachaill fiche bliadhain ab eadh é an lá</span>
<lb n="1966"/><span>imthigh sé.</span></p>
<lb n="1967"/>
<lb n="1968"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1969"/>
<lb n="1970"/><p><span>Cár chaith sé a théarma ó shin?</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1973"/>
<lb n="1974"/><p><span>Ins na bailtí móra, tamall annso agus tamall annsúd.</span>
<lb n="1975"/><span>Tá aghaidh agus ceannaightheacha fir léighinn air.</span>
<lb n="1976"/><span>É mar a bheadh sagart nó bráthair nó cléireach.</span>
<lb n="1977"/><span>Tá a lán léighte aige ó shin, agus a lán machtnaimh</span>
<lb n="1978"/><span>déanta aige agus ní foláir nó tá a lán amhrán</span>
<lb n="1979"/><span>maith déanta, leis, aige.</span></p>
<lb n="1980"/>
<lb n="1981"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1982"/>
<lb n="1983"/><p><span>Bhfuil sé chómh láidir dfhear le Colm?</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1986"/>
<lb n="1987"/><p><span>Níl sé leath chómh stóinsithe le Colm, acht tá greim maith</span>
<lb n="1988"/><span>dóide ar phíce aige.  Déarfainn gur mhaith a dhéanfadh</span>
<lb n="1989"/><span>sé báire; go gcasfadh sé camán chómh maith le haon</span>
<lb n="1990"/><span>bhuachaill a bheathuigh Connachta riamh.</span></p>
<lb n="1991"/>
<lb n="1992"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>Ba mhór an congnamh ar an sliabh so é.  Tá báidh mhór</span>
<lb n="1995"/><span>ag daoinibh leis.  Níl fear sa pharóiste seo ná</span>
<lb n="1996"/><span>déanfadh rud air, le lán croidhe.</span></p>
<lb n="1997"/>
<lb n="1998"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="1999"/>
<lb n="2000"/><p><span>Is fíor.  Acht ba mhaith é a chómhairle agus a shocrughadh,</span>
<lb n="2001"/><span>lá an ghábhtair.  Is fearr a mheabhair chinn sin</span>
<lb n="2002"/><span>'ná meabhair chinn trír againn-ne.</span></p>
<lb n="2003"/>
<lb n="2004"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2005"/>
<lb n="2006"/><p><span>Ní fheadar cad é an mhoill atá ar Dhiarmuid an Droichid?</span>
<lb n="2007"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="2008"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2009"/>
<lb n="2010"/><p><span>É bheith ag feitheamh le scéala i dtigh na ceardchan fós,</span>
<lb n="2011"/><span>is dócha.  Chuaidh sé soir an bóthar, ag súil le</span>
<lb n="2012"/><span>scéala éigin ón nGaillimh a chloisint.</span></p>
<lb n="2013"/>
<lb n="2014"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2015"/>
<lb n="2016"/><p><span>Beidh míshuaimhneas orainn go bhfillfidh sé.</span></p>
<lb n="2017"/>
<lb n="2018"/><p><span>É d'éirighe agus do dhul chun na fuinneóige.  Maoil.</span>
<lb n="2019"/><span>dfhanamhaint cois teine ag déanamh a smaointe.</span>
<lb n="2020"/><span>Cuimín do theacht ón bhfuinneóig agus do labhairt</span>
<lb n="2021"/><span>arís.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>An amhlaidh fhanfamna ar an sliabh so, nó a</span>
<lb n="2024"/><span>raghaimíd chun bóthair?</span></p>
<lb n="2025"/>
<lb n="2026"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2027"/>
<lb n="2028"/><p><span>Amach Béal na Máma a ragham, áit in a gcasfar</span>
<lb n="2029"/><span>muinntir Dhúithche Seóghach orainn.  Fágfaimíd</span>
<lb n="2030"/><span>gasra fear ag faire na Bearnan, agus gasra ag</span>
<lb n="2031"/><span>faire an Líonáin.  Annsan gheobhaimíd bóthar na</span>
<lb n="2032"/><span>loch tríd an Máim agus tré Chorr na Móna agus</span>
<lb n="2033"/><span>tré Chluain Biorra go ráineóchaimíd sráid Chonga.</span>
<lb n="2034"/><span>Beidh lucht cabhruighthe againn ar thaobh na láimhe</span>
<lb n="2035"/><span>clé i mBaile an Róba agus gasra láidir ar thaoibh</span>
<lb n="2036"/><span>na láimhe deise ag Tuaim Dá Ghualann.  Cia chosc-</span>
<lb n="2037"/><span>fadh annsan sinn?  Ní dóichí go bhféadfadh an</span>
<lb n="2038"/><span>gasra suarach gall atá sa Chlóchán é dhéanamh!</span></p>
<lb n="2039"/>
<lb n="2040"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2041"/>
<lb n="2042"/><p><span>Má thagaid siad súd i n-ár gcoinnibh beidh neart dúinn</span>
<lb n="2043"/><span>iad a bhascadh idir an dá shliabh.</span></p>
<lb n="2044"/>
<lb n="2045"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>Is fíor.  Béarfar i gceart ortha má chorruighid.</span></p>
<lb n="2048"/>
<lb n="2049"/><p><span>Macdara do theacht sa doras, císte is cupán in a</span>
<lb n="2050"/><span>láimh aige.</span>
<lb n="2051"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="2052"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2053"/>
<lb n="2054"/><p><span>Duitse é seo, a mhaighistir.  Is fada liom annso amuigh</span>
<lb n="2055"/><span>thu.</span></p>
<lb n="2056"/>
<lb n="2057"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2058"/>
<lb n="2059"/><p><span>Ag tógaint an chupáin do.</span></p>
<lb n="2060"/>
<lb n="2061"/><p><span>Fad saoghail, a Mhacdara.</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2064"/>
<lb n="2065"/><p><span>Téigh-se siar don tseómra, a Chuimín, tá slighe anois</span>
<lb n="2066"/><span>ann.</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2069"/>
<lb n="2070"/><p><span>D'éirighe is do dhul don tseómra.</span></p>
<lb n="2071"/>
<lb n="2072"/><p><span>Tá go maith.  Glaodhaigh amach orm nuair a thiocfaidh</span>
<lb n="2073"/><span>Diarmaid.</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2076"/>
<lb n="2077"/><p><span>Is mór an lá againn é seo, a Mhacdara.</span></p>
<lb n="2078"/>
<lb n="2079"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2080"/>
<lb n="2081"/><p><span>Is mór agus is maith, acht ní lá gan brón é.</span></p>
<lb n="2082"/>
<lb n="2083"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2084"/>
<lb n="2085"/><p><span>Cad a dhéanfadh brónach é!  Ní lá bróin riamh lá filleata</span>
<lb n="2086"/><span>fir fáin.</span></p>
<lb n="2087"/>
<lb n="2088"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2089"/>
<lb n="2090"/><p><span>Ní tháinig aon mhóráthas riamh gan buairt éigin le n-a</span>
<lb n="2091"/><span>chois.  Is beag teacht ná go leanann imtheacht é.</span>
<lb n="2092"/><span>Tá nídh ag borradh im aigne, a mhaighistir agus ní</span>
<lb n="2093"/><span>binn liom é.  Tá deire aistir déanta indiu agam</span>
<lb n="2094"/><span>acht samhluightar dam go bhfuil aistear níos mó</span>
<lb n="2095"/><span>'ná é rómham amach.  Do ghuidheas óm chroidhe gur</span>
<lb n="2096"/><span>bun bóthair a bheadh agam nuair a chuirfinn cos thar</span>
<lb n="2097"/><span>táirsigh annso.  Níl agam, ámh, acht stad i lár</span>
<lb n="2098"/><span>aistir…  Nuair fháisc mo mháthair le n-a</span>
<lb n="2099"/><span>croidhe indiu me, chuimhnigheas ar Mhuire Mháthair</span>
<lb n="2100"/><span>ar bóthar úd an Dóláis.</span>
<lb n="2101"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="2102"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2103"/>
<lb n="2104"/><p><span>Ba naomhtha agus ba bhrónach an cuimhneamh a tháinig duit.</span>
<lb n="2105"/><span>Ní hamhlaidh a chuimhnighis air sin sar a chuiris chun</span>
<lb n="2106"/><span>bóthair?</span></p>
<lb n="2107"/>
<lb n="2108"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2109"/>
<lb n="2110"/><p><span>Chuimhnigheas ar nídh nách fios dam focal do; nídh a bhain</span>
<lb n="2111"/><span>le doimhneas mo chroidhe agus mh'aigne.  B'é toradh</span>
<lb n="2112"/><span>bhí air go dtáinig mian dam mo mhuinntir fheicsint</span>
<lb n="2113"/><span>arís — mo mháthair is Colm is Síle.  Bhraitheas go</span>
<lb n="2114"/><span>raibh gníomh mór — éacht — rómham le déanamh</span>
<lb n="2115"/><span>agus ná féadfainn cur chuige gan póg óm mháthair</span>
<lb n="2116"/><span>agus beannacht uatha i dtriúr.  Shamhluigheas go</span>
<lb n="2117"/><span>mbeadh sluagh im thimcheall ag faire orm d'éis an</span>
<lb n="2118"/><span>ghnímh; iad go fuar foidhneach.  Chuala daoine ag</span>
<lb n="2119"/><span>mallachtaighe orm de bhrígh gur mise a bheir dóibh</span>
<lb n="2120"/><span>an bás do theacht in a measc.  Agus dfhéachadar na</span>
<lb n="2121"/><span>mairbh orm, dar liom, agus ní dubhradar aon nídh.</span>
<lb n="2122"/><span>Ba bhrónach an fhéachaint a bhí ortha, acht ba shásta —</span>
<lb n="2123"/><span>ba ríshásta!  Chuala annsan lucht caointe agus is</span>
<lb n="2124"/><span>mór mar a ghoillfeadh a ngártha goil sin orm mura</span>
<lb n="2125"/><span>mbeadh póg mo mháthar agus a mbeannacht súd</span>
<lb n="2126"/><span>i dtriúr.  Thug an dá nídh san misneach dam agus</span>
<lb n="2127"/><span>do chuir síothcháin Dé orm, agus budh chuma liom</span>
<lb n="2128"/><span>annsan cáine seachas moladh agus budh chuma liom</span>
<lb n="2129"/><span>bás bocht nó saoghal sámh mar thoradh ar mo ghníomh.</span></p>
<lb n="2130"/>
<lb n="2131"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2132"/>
<lb n="2133"/><p><span>Aisling a bhain duit agus is aisteach liom mar aisling í.</span></p>
<lb n="2134"/>
<lb n="2135"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2136"/>
<lb n="2137"/><p><span>Tromluighe tuirseamhail agus taidhreamh taithneamhach</span>
<lb n="2138"/><span>do b'eadh é i n-aonacht.  Is iongantach mar a ghabhann</span>
<lb n="2139"/><span>smaoineamh bróin is smaoineamh buaidhrimh sinn</span>
<lb n="2140"/><span>agus sinn istigh i lár sluagh, lá buidhe gréine.  Acht</span>
<lb n="2141"/><span>níl cathughadh ná cumha orm de bhárr na haislinge úd,</span>
<lb n="2142"/><span>mar is í threóruigh fé dhéin mo mhuinntire féin arís</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="2143"/><p><span>mé.  Bheadh uaigneas go bráth orm da mbudh ná</span>
<lb n="2144"/><span>tiocfainn dá bhféachaint…  Tá mo mháthair</span>
<lb n="2145"/><span>ag liathadh go tiugh.</span></p>
<lb n="2146"/>
<lb n="2147"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2148"/>
<lb n="2149"/><p><span>Tá sí ag dul i n-aois, a Mhacdara, acht cá hiongna san</span>
<lb n="2150"/><span>agus t'athair fé'n úir agus tu féin ar díbirt.</span>
<lb n="2151"/><span>Nách breágh mar fhás Colm?</span></p>
<lb n="2152"/>
<lb n="2153"/><p><span>MACDARA</span>
<lb n="2154"/><span>'S eadh.  Fear córach is eadh Colm.  Níor labhair sé fós</span>
<lb n="2155"/><span>chugam, ámhthach.  Tá sé go dúr liom.</span></p>
<lb n="2156"/>
<lb n="2157"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2158"/>
<lb n="2159"/><p><span>Is minic an scéal mar sin idir bhuachaillí a tógtar i</span>
<lb n="2160"/><span>dteannta chéile.  Nuair a bhíd scartha ó chéile ar</span>
<lb n="2161"/><span>feadh tamaill, bíd go cúthail scáthmhar nuair a</span>
<lb n="2162"/><span>castar ar a chéile arís iad.  Ar atharruigh Síle</span>
<lb n="2163"/><span>mórán?</span></p>
<lb n="2164"/>
<lb n="2165"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2166"/>
<lb n="2167"/><p><span>Níor atharruigh agus, seadh, — d'atharruigh.  Níor mheasas</span>
<lb n="2168"/><span>riamh go ndéanfadh bean chómh háluinn sin di.</span>
<lb n="2169"/><span>Mheasas tráth gur istigh i gcroidhe an duine a bhíonn</span>
<lb n="2170"/><span>an áilneacht, ná feiceann ár súile riamh í, gur</span>
<lb n="2171"/><span>rud doimhinn diamhar í ná feictar acht le linn</span>
<lb n="2172"/><span>aislinge nó le linn taidhrimh.  Chruadhas mo chroidhe</span>
<lb n="2173"/><span>i gcoinnibh áilneachta na pearsan.  Bhraitheas gur</span>
<lb n="2174"/><span>rud míghlan í agus ba mhinic ar fheicsint na</span>
<lb n="2175"/><span>háilneachta san dam ar sráid cathrach gur pheannaid</span>
<lb n="2176"/><span>dam í.  Minic a ghuidheas go mbeadh neart dam</span>
<lb n="2177"/><span>radharc mo shúl do dhúnadh ar áilneacht na pearsan</span>
<lb n="2178"/><span>ar eagla go mbudh trúig peaca dham í.  Is minic</span>
<lb n="2179"/><span>leis, adubhart liom féin go raibh dearmhad orm</span>
<lb n="2180"/><span>mar ná bronnfadh Dia an áilneacht pearsan ar</span>
<lb n="2181"/><span>dhaoine mura mbeadh gur rud ó neamh anuas í.</span>
<lb n="2182"/><span>Agus tamall in a dhiaidh san cheapainn gur dalladh</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="2183"/><p><span>aigne an smaoineamh san, go raibh cath á chur orm</span>
<lb n="2184"/><span>gan fhios dam; go raibh drochmhian mo chroidhe ag</span>
<lb n="2185"/><span>buadhachtain orm.  Is annsan do chruadhas me</span>
<lb n="2186"/><span>féin agus dfhanas fuar glan im chroidhe is im aigne,</span>
<lb n="2187"/><span>chómh fuar glan le barra na hárdbhinne.  Acht</span>
<lb n="2188"/><span>tuigim anois nár ghábha dham san go léir mar an</span>
<lb n="2189"/><span>áilneacht so atá i Síle, is naomhtha an rud é, mar</span>
<lb n="2190"/><span>is ó Dhia a tháinig.</span></p>
<lb n="2191"/>
<lb n="2192"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2193"/>
<lb n="2194"/><p><span>Cailín ar bith atá go maith, tá sí dathamhail, a Mhacdara.</span>
<lb n="2195"/><span>Ná bí ag aighneas rómhór leat féin mar sin.  Dein-</span>
<lb n="2196"/><span>eann daoine éagcóir ortha féin le neart cirteacht</span>
<lb n="2197"/><span>aigne.</span></p>
<lb n="2198"/>
<lb n="2199"/><p><span>An cuimhin leat an lá úd fadó agus tu it gharsún nuair</span>
<lb n="2200"/><span>bhrisis sciathán na fiadhlachan, agus an méid a</span>
<lb n="2201"/><span>gholais in a thaobh, siúd is nach det dheóin a dheinis an</span>
<lb n="2202"/><span>díoghbháil.  Scríobhais amhrán uair eile ar nead</span>
<lb n="2203"/><span>smólaigh a creachadh, agus dheinis amhrán eile ar an</span>
<lb n="2204"/><span>spideóigín a fuair bás den ghorta ar lic an doruis.</span>
<lb n="2205"/><span>Agus an fonn gáire chuiris ar an sagart nuair</span>
<lb n="2206"/><span>innsis do go raibh mórchoir is drochpheaca déanta</span>
<lb n="2207"/><span>agat — go rabhais tar éis blátha báithte buidhe do</span>
<lb n="2208"/><span>ghoid as an abhainn!</span></p>
<lb n="2209"/>
<lb n="2210"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2211"/>
<lb n="2212"/><p><span>Ag gáirídhe dho.</span></p>
<lb n="2213"/>
<lb n="2214"/><p><span>'S eadh, is cuimhin.  Maidin an Aifrinn i dtigh Dhiarmuda</span>
<lb n="2215"/><span>an Droichid ab eadh adubhart é sin leis an sagart.</span>
<lb n="2216"/><span>Nuair a dhein an sagart gáire bhraitheas go raibh</span>
<lb n="2217"/><span>an uile dhuine agaibh ag gáirídhe leis, agus tháinig</span>
<lb n="2218"/><span>mearbhal orm agus ritheas liom abhaile.</span></p>
<lb n="2219"/>
<lb n="2220"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2221"/>
<lb n="2222"/><p><span>Ag gáirídhe dho.</span></p>
<lb n="2223"/>
<lb n="2224"/><p><span>Is cuimhin liom é.  Is é mheasamar go léir go rabhais</span>
<lb n="2225"/><span>tar éis a rádh leis go raibh grádh agat dá chailín</span>
<lb n="2226"/><span>tighe féin!</span>
<lb n="2227"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2228"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2229"/>
<lb n="2230"/><p><span>Is beag ná go raibh, leis, mar thugadh sí ubhla móra misle</span>
<lb n="2231"/><span>dham a' gairdín an tsagairt féin.  Chuireadh na</span>
<lb n="2232"/><span>hubhla san scéal úd Chloinne Tuireann i gcuimhne</span>
<lb n="2233"/><span>dham, iad súd a chuaidh thar lear ar lorg na n-ubhal.</span></p>
<lb n="2234"/>
<lb n="2235"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2236"/>
<lb n="2237"/><p><span>Is iongna nár scríobhais dán ortha san, freisin?</span></p>
<lb n="2238"/>
<lb n="2239"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2240"/>
<lb n="2241"/><p><span>Agus dheineas, leis.  Dán fiche rann sa tseanmheadaracht,</span>
<lb n="2242"/><span>sa deibhidhe.</span></p>
<lb n="2243"/>
<lb n="2244"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2245"/>
<lb n="2246"/><p><span>Ar dheinis mórán amhrán agus tú síos amach?</span></p>
<lb n="2247"/>
<lb n="2248"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2249"/>
<lb n="2250"/><p><span>Ní dheininn aon-amhrán ar dtúis, mar bhí diombhadh</span>
<lb n="2251"/><span>chroidhe rómhór orm, acht tar éis tamaill nuair</span>
<lb n="2252"/><span>a chínn leanbhaí ag súgradh ar an mbóthar thagadh</span>
<lb n="2253"/><span>aiteas is aoibhneas orm agus is minic a dheininn</span>
<lb n="2254"/><span>amhrán.  I dtaoibh súgradh leanbh ar shráid Chille</span>
<lb n="2255"/><span>Conaill an chéad amhrán dár dheineas; agus ceann</span>
<lb n="2256"/><span>eile ar fhear dall a casadh orm ar chlochán Each-</span>
<lb n="2257"/><span>dhroma, agus nuair a chonnac abha na Sionainne ag</span>
<lb n="2258"/><span>scuabadh léi siar fé dhroichead Átha Luain is eadh</span>
<lb n="2259"/><span>dheineas an t-árdamhrán ar fad, amhrán a raibh</span>
<lb n="2260"/><span>fuinneamh is mórtas ann.  Dheineas a lán amhrán</span>
<lb n="2261"/><span>ó fhágas Áth Luain go ránag Áth Cliath Life.</span></p>
<lb n="2262"/>
<lb n="2263"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2264"/>
<lb n="2265"/><p><span>Cionnas a rith leat Cois Life?</span>
<lb n="2266"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="2267"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2268"/>
<lb n="2269"/><p><span>Chuadhas ag triall ar fhear leabhar agus d'iarras air</span>
<lb n="2270"/><span>mo chuid amhrán do chur amach mar leabhar.  Léigh</span>
<lb n="2271"/><span>sé na hamhráin agus dubhairt sé ná leigfeadh eagla</span>
<lb n="2272"/><span>dho na hamhráin sin a thabhairt don phobal, go mbeadh</span>
<lb n="2273"/><span>an gall ar a thí agus go mbrisfeadh an gall a</span>
<lb n="2274"/><span>shiopa is a chóir cló, agus go gcuirfeadh sé é féin</span>
<lb n="2275"/><span>fé ghlasaibh cruadha.  Bhíos ag siubhal na sráide</span>
<lb n="2276"/><span>agus ocras mór orm, lá, nuair a stadas chun</span>
<lb n="2277"/><span>fógra Gaedhilge a léigheadh — fógra a bhí ar fhalla.</span>
<lb n="2278"/><span>Tháinig duine suas chugam agus chuir sé mo thuairisc</span>
<lb n="2279"/><span>féin orm.  Nuair a chuala sé mo scéal dubhairt</span>
<lb n="2280"/><span>sé go n-aimseochadh sé obair dam, agus dhein.</span>
<lb n="2281"/><span>Chaitheas bliadhain ag múineadh scoile, agus scríobhas</span>
<lb n="2282"/><span>roinnt eile amhrán agus tugadh le léigheadh don</span>
<lb n="2283"/><span>phobal iad.  An té a bhí in a cheann ar an scoil</span>
<lb n="2284"/><span>tháinig sé chugam lá agus dfhiafruigh sé dhíom an</span>
<lb n="2285"/><span>mise a scríobh na hamhráin sin.  Nuair adubhart</span>
<lb n="2286"/><span>leis gur me, dubhairt sé ná raibh cead agam bheith</span>
<lb n="2287"/><span>ag múineadh a thuille sa scoil sin agus chuir sé</span>
<lb n="2288"/><span>chun bóthair me.</span></p>
<lb n="2289"/>
<lb n="2290"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2291"/>
<lb n="2292"/><p><span>Cad a thárla dhuit annsan?</span></p>
<lb n="2293"/>
<lb n="2294"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2295"/>
<lb n="2296"/><p><span>Shiubhlas liom go bhfuaireas gnó eile le déanamh.  Im</span>
<lb n="2297"/><span>oide múinte do gharsún aonair a bhíos annsan,</span>
<lb n="2298"/><span>agus deich scillinge dham ón máthair gach seachtmhain;</span>
<lb n="2299"/><span>obair a thaithn liom ab eadh í, mar d'éirigh gealaghrádh</span>
<lb n="2300"/><span>is árdchion idir me féin is mo scoláire beag.  Is</span>
<lb n="2301"/><span>iongantach an ghairm bheatha an mhúinteóireacht mar</span>
<lb n="2302"/><span>is fút féin atá aigne agus inntinn an leinbh a</span>
<lb n="2303"/><span>dhealbhadh agus a threorughadh.  Is dóigh gur mhinic</span>
<lb n="2304"/><span>a chuimhnighis féin air sin a mhaighistir?</span>
<lb n="2305"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2306"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2307"/>
<lb n="2308"/><p><span>Ní bhíonn aon aga agamsa chun cuimhnimh ná machtnaimh.</span></p>
<lb n="2309"/>
<lb n="2310"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2311"/>
<lb n="2312"/><p><span>Agus machtnamh an saothar is mó dheineas-sa ó tháinig</span>
<lb n="2313"/><span>aos fir dam.  Ag cuimhneamh ar nidhthibh agus ag</span>
<lb n="2314"/><span>ceapadh dán is eadh a chaitheas mo shaoghal go dtí so.</span></p>
<lb n="2315"/>
<lb n="2316"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2317"/>
<lb n="2318"/><p><span>Gnó maith, má bhíd na hamhráin ar fóghnamh.</span></p>
<lb n="2319"/>
<lb n="2320"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2321"/>
<lb n="2322"/><p><span>Deirtar gur fearr cúram a dhéanamh de sna nidhthe</span>
<lb n="2323"/><span>bhaineann leis an aigne 'ná de rudaí a bhaineann</span>
<lb n="2324"/><span>leis an gcorp.  Nílim féin rodheimhin de sin, ámh.</span>
<lb n="2325"/><span>Ní dóigh liom go sásuigheann aislingí agus taidhrithe</span>
<lb n="2326"/><span>an duine go deire a shaoghail.  Ní mór do bheith ag</span>
<lb n="2327"/><span>ceapadh agus bheith ag déanamh rudaí.  Ar an gcuma</span>
<lb n="2328"/><span>san is eadh is mó a bheidh sé de réir deilbh Dé.</span></p>
<lb n="2329"/>
<lb n="2330"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2331"/>
<lb n="2332"/><p><span>Nach fear gnímh an file?</span></p>
<lb n="2333"/>
<lb n="2334"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2335"/>
<lb n="2336"/><p><span>Ní headh.  Níl ann acht glór.  Ní dheineann sé acht</span>
<lb n="2337"/><span>glaodhach ar dhaoine eile.  Is iad na daoine eile a</span>
<lb n="2338"/><span>dheineann an gníomh nó fhulangann an phian.  Má's</span>
<lb n="2339"/><span>áil leis an bhfile bheith in a theagascóir cheart, caithfe</span>
<lb n="2340"/><span>sé arán do sholáthar agus é bhriseadh do dhaoine.</span>
<lb n="2341"/><span>Caithfe sé slíghe Ghetsaimine is faillte Gholgóta</span>
<lb n="2342"/><span>chur de.  Minic dam á mheas gurab é saoghal is</span>
<lb n="2343"/><span>uaisle amuigh saoghal na mban.  Deinid mná saothar</span>
<lb n="2344"/><span>mór agus fuilingid pian agus peannaid.  Agus</span>
<lb n="2345"/><span>an té bhíonn ag teagasc na n-óg deineann sé mar</span>
<lb n="2346"/><span>an gcéadna.  Bheireann sé smaointe móra a aigne</span>
<lb n="2347"/><span>mar bhiadh dóibh agus bheireann sé uaisleacht a</span>
<lb n="2348"/><span>mheóin féin mar bhainne dhóibh.</span>
<lb n="2349"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2350"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2351"/>
<lb n="2352"/><p><span>Acht a ndeineann an leanbh cúiteamh ann?  “Maith ar</span>
<lb n="2353"/><span>leanbh maith gan toradh,” adeir an seanfhocal.</span>
<lb n="2354"/><span>Cionnas a dhein do scoláire féin cúiteamh leatsa?</span></p>
<lb n="2355"/>
<lb n="2356"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2357"/>
<lb n="2358"/><p><span>A bhfuil ar chumas aon leinbh cúiteamh do dhéanamh le</span>
<lb n="2359"/><span>n-a mháthair nó le n-a mhaighistir?  Ceárd gan</span>
<lb n="2360"/><span>buidheachas is eadh do cheárd-sa, a mhaighistir.  Ceárd</span>
<lb n="2361"/><span>go leanann brón agus briseadh croidhe í.  Is é</span>
<lb n="2362"/><span>dála na máthar agat é.  Cothuigheann sí an leanbh</span>
<lb n="2363"/><span>go mbíonn sí féin caithte tabhartha, agus annsan</span>
<lb n="2364"/><span>tréigeann an leanbh í.</span></p>
<lb n="2365"/>
<lb n="2366"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2367"/>
<lb n="2368"/><p><span>Ní mar sin a bhí do dhalta-sa?</span></p>
<lb n="2369"/>
<lb n="2370"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2371"/>
<lb n="2372"/><p><span>Níorbh eadh.  Ródhílis dam a bhí sé siúd.  Chómh dílis sin</span>
<lb n="2373"/><span>go raibh éad ar a mháthair chugam.  Is mar sin a</span>
<lb n="2374"/><span>bhíonn an scéal go minic i dtaoibh máthar is múin-</span>
<lb n="2375"/><span>teóra.  Ceárd is eadh an mhúinteóireacht go leanann</span>
<lb n="2376"/><span>buaidhreamh aigne í, a mhaighistir.  Má's drochoide</span>
<lb n="2377"/><span>atá ann éaluighid na scoláirí uaidh; má's oide</span>
<lb n="2378"/><span>maith é éirighid chómh ceanamhail sin air go dtagann</span>
<lb n="2379"/><span>éad ar a muinntir chuige.  Dubhairt máthair mo</span>
<lb n="2380"/><span>scoláire-se go gcaithfeadh an leanbh imtheacht liomsa</span>
<lb n="2381"/><span>nó léi féin.</span></p>
<lb n="2382"/>
<lb n="2383"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2384"/>
<lb n="2385"/><p><span>Cad do rinne sé?</span></p>
<lb n="2386"/>
<lb n="2387"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2388"/>
<lb n="2389"/><p><span>D'imthigh sé le n-a mháthair, ní nár locht air.</span>
<lb n="2390"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2391"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2392"/>
<lb n="2393"/><p><span>Cad do rinnis-se annsan?</span></p>
<lb n="2394"/>
<lb n="2395"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2396"/>
<lb n="2397"/><p><span>Bhailigheas suas agus d'imthigheas chun bóthair</span></p>
<lb n="2398"/>
<lb n="2399"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2400"/>
<lb n="2401"/><p><span>Cionnus éirigh do bhóthar leat?</span></p>
<lb n="2402"/>
<lb n="2403"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2404"/>
<lb n="2405"/><p><span>Níor éirigh a bhóthar riamh leis an duine gur baineadh an</span>
<lb n="2406"/><span>mheabhair dá cheann agus an misneach as a chroidhe.</span>
<lb n="2407"/><span>Ní raibh ar chúig bhóithre móra na hÉireann fear</span>
<lb n="2408"/><span>siubhal ní ba bhochte 'ná me.  Ní raibh súil agam</span>
<lb n="2409"/><span>le cabhair ná le congnamh ó éinne agus gan ion-</span>
<lb n="2410"/><span>taoibh agam as éinne sa tsaoghal mhór.  Ní deintidhe</span>
<lb n="2411"/><span>aisling oidhche dam ná taidhreamh lae.  Tráth thagainn</span>
<lb n="2412"/><span>go dtí tobar beannuighthe nó teampall ní abrainn</span>
<lb n="2413"/><span>aon phaidir ná ní stadainn ag aon tigh tábhairne</span>
<lb n="2414"/><span>chun deoch ól, pé aca bhíodh an t-airgead agam chuige</span>
<lb n="2415"/><span>nó ná bíodh.  Ba chuma liom i dtaoibh paidreacha</span>
<lb n="2416"/><span>agus ba chuma liom i dtaobh ólacháin.</span></p>
<lb n="2417"/>
<lb n="2418"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2419"/>
<lb n="2420"/><p><span>Ná deinteá aon amhrán na laethe sin?</span></p>
<lb n="2421"/>
<lb n="2422"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2423"/>
<lb n="2424"/><p><span>Dheineas aon cheann amháin a bhí lán de shearbhas is de</span>
<lb n="2425"/><span>mhíshásamh, agus nuair a léigheas é i dtigh tórraimh,</span>
<lb n="2426"/><span>cuireadh lasmuigh den doras mé mar dhuine míchlú!</span></p>
<lb n="2427"/>
<lb n="2428"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2429"/>
<lb n="2430"/><p><span>Agus an abarthá aon phaidir?</span>
<lb n="2431"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2432"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2433"/>
<lb n="2434"/><p><span>Ní abrainn mar do samhluigheadh dam lá, ná raibh Dia</span>
<lb n="2435"/><span>ná Flaithis Dé ann.  Ar mo ghlúinibh ós comhair na</span>
<lb n="2436"/><span>Croise i gCill Gobnatan a bhíos nuair a tháinig a</span>
<lb n="2437"/><span>smaoineamh san dam.  Níorbh aon chabhair bheith a</span>
<lb n="2438"/><span>rádh paidreacha dá éis sin.  Is amhlaidh a dheininn</span>
<lb n="2439"/><span>gáire fé dhaoine a bhíodh ag paidreóracht agus is</span>
<lb n="2440"/><span>minic a bhí fonn orm é rádh ós árd le muinntir na</span>
<lb n="2441"/><span>sráide go raibh mearbhal mór ortha mar ná raibh aon</span>
<lb n="2442"/><span>Dia riamh ann.  “Tá breall oraibh, a dhaoine,”</span>
<lb n="2443"/><span>adeirinn im aigne leo, “Níl Dia ná Flaithis Dé</span>
<lb n="2444"/><span>ann!”</span></p>
<lb n="2445"/>
<lb n="2446"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2447"/>
<lb n="2448"/><p><span>Scéal péine dham do chainnt, a Mhacdara.</span></p>
<lb n="2449"/>
<lb n="2450"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2451"/>
<lb n="2452"/><p><span>Acht i gcionn aimsire tháinig smaoineamh eile dam;</span>
<lb n="2453"/><span>“Cad é an mhaith an fhírinne do chur i dtuigsint</span>
<lb n="2454"/><span>dóibh má's sólás dóibh an mearbhal?  Má thuigid</span>
<lb n="2455"/><span>ná fuil aon Dia ann, beidh uaigneas ortha agus</span>
<lb n="2456"/><span>míshásamh aigne mar atá orm féin,” arsa mise.</span>
<lb n="2457"/><span>B'in é fé ndeara dham gan labhairt ós árd.</span>
<lb n="2458"/><span>Choimeádas agam féin é mar rún, agus bhrúghas</span>
<lb n="2459"/><span>ar mo chroidhe é.</span></p>
<lb n="2460"/>
<lb n="2461"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2462"/>
<lb n="2463"/><p><span>Is truagh go mór liom an scéal so, a Mhacdara.  Abair</span>
<lb n="2464"/><span>paidir, a chara, agus eisteóchaidh Dia leat, agus</span>
<lb n="2465"/><span>cuirfir aithne arís Air.  Ráineóchaidh an Solus</span>
<lb n="2466"/><span>arís tu.</span></p>
<lb n="2467"/>
<lb n="2468"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2469"/>
<lb n="2470"/><p><span>Acht tá aithne níos fearr anois agam ar Ghnúis Ghil Dé.</span></p>
<lb n="2471"/>
<lb n="2472"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2473"/>
<lb n="2474"/><p><span>Tá aithne curtha arís ar do Dhia agat, a Mhacdara?</span>
<lb n="2475"/><span>Is maith san, a mhic ó, is maith san.</span>
<lb n="2476"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2477"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2478"/>
<lb n="2479"/><p><span>Aithnighim mo Dhia mar is ionann É agus mórphianta.</span>
<lb n="2480"/><span>Uaigneas is eadh is ainm Dó; agus Bochtanas</span>
<lb n="2481"/><span>is eadh is ainm Dó.</span></p>
<lb n="2482"/>
<lb n="2483"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2484"/>
<lb n="2485"/><p><span>Cainnt ná tuigimse is eadh í sin acht tá fírinne éigin</span>
<lb n="2486"/><span>ar siubhal agat, dar liom.</span></p>
<lb n="2487"/>
<lb n="2488"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2489"/>
<lb n="2490"/><p><span>Thugas-sa laethanta agus oidhcheanta i dteannta na</span>
<lb n="2491"/><span>mbocht, A Mhaoilsheachlainn.  Is olc é a scéal</span>
<lb n="2492"/><span>súd, a chara.  Iad gan biadh sa ló agus gan leabaidh</span>
<lb n="2493"/><span>ist oidhche.  Chonnac leanbhaí a tháinig ar an saoghal</span>
<lb n="2494"/><span>nuair ná raibh de dheoch ag a máithreachaibh acht caol-</span>
<lb n="2495"/><span>uisce fuar.  Is mó cóisir gan suairceas agus</span>
<lb n="2496"/><span>tórramh gan coinneal a chonnac-sa ameasc bocht</span>
<lb n="2497"/><span>na mbailtí móra, a chara.  Agus chonnac ar an</span>
<lb n="2498"/><span>dtuaith leis é.  Ba mhinic brón im chroidhe de dheascaibh</span>
<lb n="2499"/><span>deacraí máthar; agus deóra lem shúilibh as ucht</span>
<lb n="2500"/><span>lógóireacht leanbh.  Agus bítar ag cáineadh na</span>
<lb n="2501"/><span>máthar is ag cáineadh na leanbh san, a Mhaoil-</span>
<lb n="2502"/><span>sheachlainn, á rádh go mbíd cam in a n-aigne agus</span>
<lb n="2503"/><span>salach i n-a gcorp.  Acht ní hamhlaidh sin a chonnac-sa</span>
<lb n="2504"/><span>iad acht fuil is cneádhna Chríost ar cheannaightheacha</span>
<lb n="2505"/><span>an uiledhuine aca!</span></p>
<lb n="2506"/>
<lb n="2507"/><p><span>Diarmuid an Droichid do theacht isteach.  Colm do</span>
<lb n="2508"/><span>theacht as an seómra tar éis nómaint nó dhó.</span></p>
<lb n="2509"/>
<lb n="2510"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2511"/>
<lb n="2512"/><p><span>Cad é do scéal-sa, a Dhiarmuid?</span></p>
<lb n="2513"/>
<lb n="2514"/><p><span>DIARMUID</span></p>
<lb n="2515"/>
<lb n="2516"/><p><span>Táid na gaill tar éis imtheacht ón gClochán!</span>
<lb n="2517"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2518"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2519"/>
<lb n="2520"/><p><span>Cá ndeaghadar?  Fé dhéin na gcnoc?</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>DIARMUID</span></p>
<lb n="2523"/>
<lb n="2524"/><p><span>Ní headh acht aniar tré Bhearna na Coille Móire is tré</span>
<lb n="2525"/><span>Ghleann Eidhne aleith.</span></p>
<lb n="2526"/>
<lb n="2527"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2528"/>
<lb n="2529"/><p><span>Agus ná táinig aon scéala fós ón nGaillimh?</span></p>
<lb n="2530"/>
<lb n="2531"/><p><span>DIARMUID</span></p>
<lb n="2532"/>
<lb n="2533"/><p><span>Ní tháinig, ná rian scéala.</span></p>
<lb n="2534"/>
<lb n="2535"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2536"/>
<lb n="2537"/><p><span>Dubhrathas linn fanmhaint leis an bhfocal; acht táimíd</span>
<lb n="2538"/><span>rófhada díomhaoin annso.</span></p>
<lb n="2539"/>
<lb n="2540"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2541"/>
<lb n="2542"/><p><span>Ní héidir go rugadh ar fhear na scéala.  An mbeadh</span>
<lb n="2543"/><span>gaill ag teacht ón nGaillimh, freisin?</span></p>
<lb n="2544"/>
<lb n="2545"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2546"/>
<lb n="2547"/><p><span>Is fearra dhúinn gníomh a dhéanamh uainn féin!</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2550"/>
<lb n="2551"/><p><span>Ní hamhail a dhéanfá gan órdughadh é!</span></p>
<lb n="2552"/>
<lb n="2553"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2554"/>
<lb n="2555"/><p><span>Ní hamhail a fhanfaimís annso go mbéarfaidhe orainn</span>
<lb n="2556"/><span>mar a bhéarfaidhe ar choiníní.</span></p>
<lb n="2557"/>
<lb n="2558"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2559"/>
<lb n="2560"/><p><span>Níl socrughadh ar bith déanta againn; is fearr fuireach</span>
<lb n="2561"/><span>le scéala.</span>
<lb n="2562"/></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2563"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2564"/>
<lb n="2565"/><p><span>Socrughadh a shásóchadh gach éinne, níor deineadh riamh</span>
<lb n="2566"/><span>agus ní dhéanfar go deó é, agus ní thiocfaidh aon</span>
<lb n="2567"/><span>scéalaidhe anois.</span></p>
<lb n="2568"/>
<lb n="2569"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2570"/>
<lb n="2571"/><p><span>Níl éinne mar cheann orainn.</span></p>
<lb n="2572"/>
<lb n="2573"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2574"/>
<lb n="2575"/><p><span>Nár toghadh mise mar cheann oraibh?</span></p>
<lb n="2576"/>
<lb n="2577"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2578"/>
<lb n="2579"/><p><span>Toghadh, acht ní chun sinn do chur ag troid agus an tír</span>
<lb n="2580"/><span>go léir in a dúthaigh síothchána!  Tiocfaidh an focal</span>
<lb n="2581"/><span>ón bhfear cheart nuair a bheidh an uair cheart ann.</span></p>
<lb n="2582"/>
<lb n="2583"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2584"/>
<lb n="2585"/><p><span>Ba chóir go dtiocfadh an focal sul ar imthigh na gaill</span>
<lb n="2586"/><span>chun bóthair.</span></p>
<lb n="2587"/>
<lb n="2588"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2589"/>
<lb n="2590"/><p><span>Níl aon chead agatsa bheith ag cáineadh na bhfear ceannais!</span>
<lb n="2591"/><span>Cá bhfios duitse cad is ceart nó neamhcheart?</span>
<lb n="2592"/><span>Nách fíor dham é, a fheara?</span></p>
<lb n="2593"/>
<lb n="2594"/><p><span>An amhlaidh éireóchaimís amach agus gan aon órdughadh</span>
<lb n="2595"/><span>tabhartha dhúinn?  Cad deirirse a Dhiarmuid, ó's</span>
<lb n="2596"/><span>tusa a thug scéala go minic ón nGaillimh chugainn?</span></p>
<lb n="2597"/>
<lb n="2598"/><p><span>DIARMUID</span></p>
<lb n="2599"/>
<lb n="2600"/><p><span>Is mór agam cainnt Choluim agus déarfidh an pobal</span>
<lb n="2601"/><span>fós gur mhisneamhail dílis an duine a dhein an</span>
<lb n="2602"/><span>chainnt sin agus gur aige a bhí an ceart, bfhéidir.</span>
<lb n="2603"/><span>Níor mhaith liomsa, ámhthach, an t-órdughadh thabhairt</span>
<lb n="2604"/><span>chun ár ngasra beag fear do chur ag troid na</span>
<lb n="2605"/><span>ngall agus gan againn acht píce i gcoinnibh gunna.</span>
<lb n="2606"/><span>Dá mbeadh scéala d'aon tsaghas againn, acht níl!</span>
<lb n="2607"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2608"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2609"/>
<lb n="2610"/><p><span>Cad is dóigh leatsa don scéal, a mhaighistir?  Is críona</span>
<lb n="2611"/><span>agus is ciallmhaire tusa ná éinne againn.</span></p>
<lb n="2612"/>
<lb n="2613"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2614"/>
<lb n="2615"/><p><span>Is é adeirimse le Colm ná foidhne bheith aige.  Tá duine</span>
<lb n="2616"/><span>gur mó é 'ná Colm agus 'ná mise agus bfhéidir</span>
<lb n="2617"/><span>go labharfadh sé an focal sara mbeidh an meadhon</span>
<lb n="2618"/><span>lae ann.  Fan go réidh, a Choluim agus —</span></p>
<lb n="2619"/>
<lb n="2620"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2621"/>
<lb n="2622"/><p><span>Is rómhinic a tugadh an chómhairle sin dam — fanmhaint</span>
<lb n="2623"/><span>go réidh.  Ar maidin indiu féin adubhairt mo</span>
<lb n="2624"/><span>mháthair liom é nuair a bhí Macdara sa dorus agam.</span>
<lb n="2625"/><span>Nuair a labhras ar scéal eile labhras ródhéadhnach</span>
<lb n="2626"/><span>agus me ar tí labhairt gach lá le seacht mbliadhna!</span></p>
<lb n="2627"/>
<lb n="2628"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2629"/>
<lb n="2630"/><p><span>Cad tá á rádh anois agat, a bhuachaill?</span></p>
<lb n="2631"/>
<lb n="2632"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2633"/>
<lb n="2634"/><p><span>Tá so á rádh agam go bhfuilim chun bóthair agus chun</span>
<lb n="2635"/><span>catha an nómant so, mura leanann acht seisear</span>
<lb n="2636"/><span>ón sliabh so me!</span></p>
<lb n="2637"/>
<lb n="2638"/><p><span>Síle do theacht sa dorus agus sceón innti.</span></p>
<lb n="2639"/>
<lb n="2640"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2641"/>
<lb n="2642"/><p><span>Ní ceart duit san; ná téigh!</span></p>
<lb n="2643"/>
<lb n="2644"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2645"/>
<lb n="2646"/><p><span>Is ceart agus raghad!</span></p>
<lb n="2647"/>
<lb n="2648"/><p><span>DIARMUID</span></p>
<lb n="2649"/>
<lb n="2650"/><p><span>Ní maith an gnó agat é, fir do chur i gcontabhairt a</span>
<lb n="2651"/><span>n-anamna is a gcoimeád beatha gan gábha gan</span>
<lb n="2652"/><span>órdughadh.</span>
<lb n="2653"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2654"/><p><span>COLM</span></p>
<lb n="2655"/>
<lb n="2656"/><p><span>Contabhairt is eadh gach nídh le fear na feirme móire.</span>
<lb n="2657"/><span>Ní thagann scannradh ar éinne acht ar an bhfear a</span>
<lb n="2658"/><span>bhfuil a chuid tailimh ceannuighthe aige!</span></p>
<lb n="2659"/>
<lb n="2660"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2661"/>
<lb n="2662"/><p><span>Éist liomsa go fóill, a Choluim!</span></p>
<lb n="2663"/>
<lb n="2664"/><p><span>Colm gan éisteacht leis.  Fearg do theacht air agus</span>
<lb n="2665"/><span>é do dhul an doras amach.  Na fir eile d'iarraidh</span>
<lb n="2666"/><span>é chosc.</span></p>
<lb n="2667"/>
<lb n="2668"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="2669"/>
<lb n="2670"/><p><span>In a haonar di.  Í do labhairt amhail a bheadh brionglóid</span>
<lb n="2671"/><span>á déanamh di.</span></p>
<lb n="2672"/>
<lb n="2673"/><p><span>“Na fir d'imtheacht leó go gealgáiriteach,” arsa mise,</span>
<lb n="2674"/><span>acht ní mar sin dhein Colm é acht a chroidhe in a lasair</span>
<lb n="2675"/><span>le feirg.</span></p>
<lb n="2676"/>
<lb n="2677"/><p><span>Is é Colm a bhí go deas is go cneasta riamh.  Mo bhrón</span>
<lb n="2678"/><span>cráidhte!  Is claoidhte an galar an grádh.  Ní</span>
<lb n="2679"/><span>peannaid go dtí é.  Budh mhór an nídh do Mhacdara</span>
<lb n="2680"/><span>is dam féin, i mbeirt, bheith in ár leanbhaí arís.</span>
<lb n="2681"/><span>Sinn ag súgradh ar an Mám glas agus gan fhios</span>
<lb n="2682"/><span>againn an grádh mór so bheith i n-aonchor ann…</span>
<lb n="2683"/><span>Leagfar Colm fuar marbh ar bhóthar an Ghleanna</span>
<lb n="2684"/><span>agus leanfaidh Macdara amach é, go n-imreóchar</span>
<lb n="2685"/><span>bás air sin sa tslighe chéadna…  Mo léan!</span>
<lb n="2686"/><span>Níl acht dhá rud mhór sa tsaoghal so, grádh agus</span>
<lb n="2687"/><span>bás.</span></p>
<lb n="2688"/>
<lb n="2689"/><p><span>Macdara do theacht amach as an seómra.</span></p>
<lb n="2690"/>
<lb n="2691"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2692"/>
<lb n="2693"/><p><span>De ghuth íseal.</span></p>
<lb n="2694"/>
<lb n="2695"/><p><span>Tá mo mháthair tar éis tuitim a chodladh, a Shíle.</span></p>
<lb n="2696"/>
<lb n="2697"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="2698"/>
<lb n="2699"/><p><span>Cá hiongna san?  Is fada an faireachán atá déanta</span>
<lb n="2700"/><span>aici — agus againn go léir.</span>
<lb n="2701"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2702"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2703"/>
<lb n="2704"/><p><span>Imthigheann críoch ar gach scéal, agus bíonn deire le</span>
<lb n="2705"/><span>faireachán lá éigin mar filleann an fear fáin</span>
<lb n="2706"/><span>i n-am tráth.</span></p>
<lb n="2707"/>
<lb n="2708"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="2709"/>
<lb n="2710"/><p><span>Is minic ná tagann acht an bás as.</span></p>
<lb n="2711"/>
<lb n="2712"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2713"/>
<lb n="2714"/><p><span>Is minic gur ríoghdha an teacht aige-sin féinidh é.  Ní</span>
<lb n="2715"/><span>raibh uaimse, tráth, acht sáimhríocht saoghail.  Tusa</span>
<lb n="2716"/><span>is mise bheith ar aon láthair agus gan éinne sa</span>
<lb n="2717"/><span>tsaoghal mór le cur isteach orainn.  Ní raibh uaim</span>
<lb n="2718"/><span>acht san, acht is léir dam anois ná beimídne, beirt,</span>
<lb n="2719"/><span>acht tamall gearr i dteannta a chéile.  Tá gnó le</span>
<lb n="2720"/><span>déanamh agamsa agus ní mór dam é dhéanamh im</span>
<lb n="2721"/><span>aonar.  Gnó dian deacair is eadh é acht is binn</span>
<lb n="2722"/><span>liom é dhéanamh im aonar mar — tá grádh dhuitse</span>
<lb n="2723"/><span>agam…  Budh neart dam do phóg-sa agus</span>
<lb n="2724"/><span>póg mo mháthar agus póg ó Cholm; acht déanfad mo</span>
<lb n="2725"/><span>ghnó i n-éagmais na bpóg san anois.</span></p>
<lb n="2726"/>
<lb n="2727"/><p><span>Síle do chromadh ar ghol.</span></p>
<lb n="2728"/>
<lb n="2729"/><p><span>Ná déin aon ghol, a chailín mhaith.  Fanfairse in</span>
<lb n="2730"/><span>aonacht lem mháthair faid a mhairfidh sí, i gcaitheamh</span>
<lb n="2731"/><span>an ghearrashaoghail atá roimpi.</span></p>
<lb n="2732"/>
<lb n="2733"/><p><span>Níl innsint scéil go bráth ar a bhfulaingid mná, ar</span>
<lb n="2734"/><span>méid a bpeannaide is a gcúrsaí bróin, acht mar sin</span>
<lb n="2735"/><span>féin is luatha go mór a gheibheann a gclann tréan</span>
<lb n="2736"/><span>mac bás ná mar a gheibhid máithreacha bás agus</span>
<lb n="2737"/><span>maireann óigbhean ar feadh morán bliadhnta tar</span>
<lb n="2738"/><span>éis báis dá buachaill croidhe féin.</span></p>
<lb n="2739"/>
<lb n="2740"/><p><span>Máire do ghlaodhach ón seómra amach ar Mhacdara</span>
<lb n="2741"/><span>— “A Mhacdara!”  Eisean do dhul sa tseómra,</span>
<lb n="2742"/><span>Síle do dhul ar a glúinibh in aice na teine; í ag gol.</span>
<lb n="2743"/><span>Glórtha fear dá gclos.  Maoilsheachlainn do theacht</span>
<lb n="2744"/><span>isteach.</span></p>
<lb n="2745"/>
<lb n="2746"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="2747"/>
<lb n="2748"/><p><span>Ar imthigh sé, a mhaighistir?</span>
<lb n="2749"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2750"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2751"/>
<lb n="2752"/><p><span>D'imthigh.  Tá an bóthar ó thuaidh á chur de aige agus</span>
<lb n="2753"/><span>tá chúig fear déag — fir óga — in éindí leis.</span>
<lb n="2754"/><span>A bhfuil Macdara annso istigh fós?</span></p>
<lb n="2755"/>
<lb n="2756"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="2757"/>
<lb n="2758"/><p><span>Tá, acht chaith sé tamall beag annso sa chistin gur</span>
<lb n="2759"/><span>ghlaodhaigh a mháthair air.</span></p>
<lb n="2760"/>
<lb n="2761"/><p><span>Maoil. do shuidhe in aice na teine.</span></p>
<lb n="2762"/>
<lb n="2763"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2764"/>
<lb n="2765"/><p><span>Ag Colm a bhí an ceart, dar liom.  Tá an gnó so ródhian</span>
<lb n="2766"/><span>dár leithéidne.  Táimídne ró-aosta.  A ndubhairt</span>
<lb n="2767"/><span>Macdara aon nídh leatsa?</span></p>
<lb n="2768"/>
<lb n="2769"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="2770"/>
<lb n="2771"/><p><span>Dubhairt — go raibh gnó dian deacair le déanamh aige</span>
<lb n="2772"/><span>agus go gcaithfeadh sé é dhéanamh in aonar.  Ní</span>
<lb n="2773"/><span>fheaca sé Colm ag imtheacht, acht mise fé ndeara</span>
<lb n="2774"/><span>é sin.</span></p>
<lb n="2775"/>
<lb n="2776"/><p><span>Glórtha fear á chlos lasmuigh.</span></p>
<lb n="2777"/>
<lb n="2778"/><p><span>SÍLE</span></p>
<lb n="2779"/>
<lb n="2780"/><p><span>Glórtha daoine, an eadh?</span></p>
<lb n="2781"/>
<lb n="2782"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2783"/>
<lb n="2784"/><p><span>'S eadh.  Sin iad na buachaillí ag teacht aníos an cnoc.</span></p>
<lb n="2785"/>
<lb n="2786"/><p><span>Bhí gasra aca thíos ag an gcrosaire ó chiainibh.</span></p>
<lb n="2787"/>
<lb n="2788"/><p><span>Glór daoine sa dorus.  Diarmuid an Droichid agus</span>
<lb n="2789"/><span>Cuimín, agus buachaillí eile do theacht isteach.</span></p>
<lb n="2790"/>
<lb n="2791"/><p><span>DIARMUID</span></p>
<lb n="2792"/>
<lb n="2793"/><p><span>Deirid na fir anois nár dheineamar an ceart nuair a</span>
<lb n="2794"/><span>leigeamar Colm chun siubhail agus gan de chongnamh</span>
<lb n="2795"/><span>fear aige acht chúig dhuine déag.  Budh cheart go</span>
<lb n="2796"/><span>mbeimís uilig i n-aonacht leis.</span>
<lb n="2797"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2798"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2799"/>
<lb n="2800"/><p><span>Agus is é deirimse nár dhein Colm an ceart agus</span>
<lb n="2801"/><span>imtheacht mar sin gan órdughadh.  An amhlaidh a</span>
<lb n="2802"/><span>mheasann sé go raighimís go léir amach chun ár</span>
<lb n="2803"/><span>lámhaichte mar gheall ar é féin a bheith gan foidhne?</span>
<lb n="2804"/><span>Cá bhfuil an chóir chatha, agus an t-órdughadh a bhí</span>
<lb n="2805"/><span>le teacht ón nGaillimh?</span></p>
<lb n="2806"/>
<lb n="2807"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2808"/>
<lb n="2809"/><p><span>Tá focal le rádh agamsa agus is é is soith liom ná</span>
<lb n="2810"/><span>dubhart é sul ar imthigh Colm.  Tá fear fé dhíon an</span>
<lb n="2811"/><span>tighe seo agus tá neart do an t-órdughadh a thabhairt.</span>
<lb n="2812"/><span>Cad deirthí leis sin?</span></p>
<lb n="2813"/>
<lb n="2814"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2815"/>
<lb n="2816"/><p><span>Ciaca againn?</span></p>
<lb n="2817"/>
<lb n="2818"/><p><span>Maoil. do dhul chun dorais an tseómra agus é dá</span>
<lb n="2819"/><span>oscailt.</span></p>
<lb n="2820"/>
<lb n="2821"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2822"/>
<lb n="2823"/><p><span>Éirigh amach chun na ndaoine, a Mhacdara.  Táid ag</span>
<lb n="2824"/><span>feitheamh le focal uait.</span></p>
<lb n="2825"/>
<lb n="2826"/><p><span>DUINE ACA</span></p>
<lb n="2827"/>
<lb n="2828"/><p><span>Ní hamhlaidh atá Macdara tar éis teacht abhaile!</span></p>
<lb n="2829"/>
<lb n="2830"/><p><span>Macdara do theacht amach as an seómra.  Máire</span>
<lb n="2831"/><span>do sheasamh sa doras laistiar de.</span></p>
<lb n="2832"/>
<lb n="2833"/><p><span>DIARMUID</span></p>
<lb n="2834"/>
<lb n="2835"/><p><span>Siné an duine a labhair linn ar aonach Uachtair Áird!</span></p>
<lb n="2836"/>
<lb n="2837"/><p><span>É do dhul suas chun Macdara agus é do phógadh a</span>
<lb n="2838"/><span>láimhe.</span></p>
<lb n="2839"/>
<lb n="2840"/><p><span>Níor éirigh liom dul it aice indé, a Mhacdara; bhí</span>
<lb n="2841"/><span>sluagh rómhór it thimcheall, acht ní fheadar cad a</span>
<lb n="2842"/><span>bhain dam gan tu aithint.  Budh chóir go n-aith-</span>
<lb n="2843"/><span>neóchainn ceannaightheacha mhic mo chomhursan.</span>
<lb n="2844"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2845"/><p><span>A Mháire Ní Fhiannachta, beifar ag guidhe na mbeannacht</span>
<lb n="2846"/><span>fós ar an lá a rugadh do chéadmhac.</span></p>
<lb n="2847"/>
<lb n="2848"/><p><span>Máire do theacht ós comhair a mic agus í do phógadh</span>
<lb n="2849"/><span>a láimhe.</span></p>
<lb n="2850"/>
<lb n="2851"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="2852"/>
<lb n="2853"/><p><span>De ghuth íseal.</span></p>
<lb n="2854"/>
<lb n="2855"/><p><span>An lámh beag a bheireadh greim ar chuislinn orm.  An</span>
<lb n="2856"/><span>lámh chruaidh a dhéanfaidh an dorn dubh ar ghallaibh</span>
<lb n="2857"/><span>agus a bhrisfidh an cuibhreach atá ar ár muinntir!</span>
<lb n="2858"/><span>A fheara maithe an tsléibhe seo, sidé agaibh Macdara</span>
<lb n="2859"/><span>— fear na n-amhrán — an duine adaigh an spréidh</span>
<lb n="2860"/><span>cheart i gcroidhe a mhuinntire.  Cá bhfuilid marcaigh</span>
<lb n="2861"/><span>úd na hAille Each ná preabaid fé dhéin a namhad?</span>
<lb n="2862"/><span>A mhná an tsléibhe seo, cóiríghidh na cláir agus</span>
<lb n="2863"/><span>lasaídh na soillse!  Tá tórramh is dachad le</span>
<lb n="2864"/><span>déanamh fé theacht na rae nuaidhe.</span></p>
<lb n="2865"/>
<lb n="2866"/><p><span>Iad go léir do theacht chum Macdara agus iad dá</span>
<lb n="2867"/><span>phógadh.</span></p>
<lb n="2868"/>
<lb n="2869"/><p><span>MAOIL.</span></p>
<lb n="2870"/>
<lb n="2871"/><p><span>Labhair, a Mhacdara, má tá an uair cheart ann.</span></p>
<lb n="2872"/>
<lb n="2873"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2874"/>
<lb n="2875"/><p><span>Cá bhfuil Colm?</span></p>
<lb n="2876"/>
<lb n="2877"/><p><span>DIARMUID</span></p>
<lb n="2878"/>
<lb n="2879"/><p><span>Tá sé ar an mbóthar go Gaillimh agus chúig dhuine dhéag</span>
<lb n="2880"/><span>in a theannta!</span></p>
<lb n="2881"/>
<lb n="2882"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2883"/>
<lb n="2884"/><p><span>Ní gábha dhamsa labhairt mar sin.  Tá labhartha ag Colm</span>
<lb n="2885"/><span>cheana!</span></p>
<lb n="2886"/>
<lb n="2887"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2888"/>
<lb n="2889"/><p><span>Acht is tusa is ceann orainn.</span>
<lb n="2890"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2891"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2892"/>
<lb n="2893"/><p><span>An duine is luatha a dhein gníomh siné an duine is túisce</span>
<lb n="2894"/><span>labhair, agus an duine is túisce labhair is é is ceann</span>
<lb n="2895"/><span>oraibh.  Faigh píce dam go leanad é!  Níor cheart</span>
<lb n="2896"/><span>é leigint chun siubhail gan congnamh ceart fear.</span>
<lb n="2897"/><span>Ná fuil ceithre scór fear agaibh ar an sliabh so?</span></p>
<lb n="2898"/>
<lb n="2899"/><p><span>DIARMUID</span></p>
<lb n="2900"/>
<lb n="2901"/><p><span>Níor chiallmhar an gnó do cheithre scór fear aghaidh a</span>
<lb n="2902"/><span>thabhairt ar cheithre míle, nó ar cheithre scór míle,</span>
<lb n="2903"/><span>bfhéidir.</span></p>
<lb n="2904"/>
<lb n="2905"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2906"/>
<lb n="2907"/><p><span>Ní hi gcomhnuidhe a bhíonn an gníomh ciallmhar in a ghníomh</span>
<lb n="2908"/><span>cheart!</span></p>
<lb n="2909"/>
<lb n="2910"/><p><span>CUIMÍN</span></p>
<lb n="2911"/>
<lb n="2912"/><p><span>Is aisteach greanamhar an chainnt í sin!</span></p>
<lb n="2913"/>
<lb n="2914"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2915"/>
<lb n="2916"/><p><span>Cloisfir cainnt níos aistighe agus níos greanamhaire</span>
<lb n="2917"/><span>fós.  Ar mhaithe le nbhur n-anam budh cheart díbh</span>
<lb n="2918"/><span>dul, agus ní mar chongnamh do Cholm, ná dfhonn</span>
<lb n="2919"/><span>an cath a bhuadhachtain, mar tá an cath buaidhte pé</span>
<lb n="2920"/><span>aca raghaidh sibhse chun bóthair nó ná raghaidh!</span></p>
<lb n="2921"/>
<lb n="2922"/><p><span>Mórliúgh lasmuigh.  Duine do rith chúca isteach.</span></p>
<lb n="2923"/>
<lb n="2924"/><p><span>É SIN</span></p>
<lb n="2925"/>
<lb n="2926"/><p><span>Tá Colm sínte i mBéal an Ghleanna!</span></p>
<lb n="2927"/>
<lb n="2928"/><p><span>MACDARA</span></p>
<lb n="2929"/>
<lb n="2930"/><p><span>Níor ghábha an chúig dhuine dhéag féin, féach!  Ní maith</span>
<lb n="2931"/><span>mar a dheineabhar bhúr ngnó a fheara críona an</span>
<lb n="2932"/><span>tsléibhe seo.  Dhéanfadh aon fhear amháin an gnó.</span>
<lb n="2933"/><span>Is truagh nár fhan an chúig dhuine dhéag úd sa bhaile.</span>
<lb n="2934"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2935"/><p><span>Tá neart do éinne amháin náisiún a shlánughadh fé mar do</span>
<lb n="2936"/><span>shlánuigh an tAonMhac, moladh go deó Leis, an</span>
<lb n="2937"/><span>chine daonna.  Raghadsa amach anois i gcoinnibh</span>
<lb n="2938"/><span>na ngall agus ní thabharfad sleagh liom ná píce,</span>
<lb n="2939"/><span>Agus chífar im sheasamh ós cómhair mo namhad me</span>
<lb n="2940"/><span>gan cosaint gan clúdach, fé mar do chonnacthas</span>
<lb n="2941"/><span>Críost ar crochadh gan cosaint gan clúdach!</span></p>
<lb n="2942"/>
<lb n="2943"/><p><span>É do dhul ameasc na bhfear agus é do bhaint a chasóige</span>
<lb n="2944"/><span>is a charabhat de.  Ar shroisint an doruis do, an</span>
<lb n="2945"/><span>liúgh dá chlos ó sna fearaibh.  Iad go léir dá lean-</span>
<lb n="2946"/><span>amhaint annsan an dorus amach.</span></p>
<lb n="2947"/>
<lb n="2948"/><p><span>Maire Ní Fhiannachta do dhul chun an teinteáin.</span>
<lb n="2949"/><span>Í do shuidhe ann a dteannta Shíle.</span></p>
<lb n="2950"/>
<lb n="2951"/><p><span>An brat do theacht anuas.</span>
<lb n="2952"/></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2953"/><p><span>CAIMBÉAL NA COILLE MÓIRE</span>
<lb n="2954"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2955"/><p><span>AN FHUIREANN:</span></p>
<lb n="2956"/>
<lb n="2957"/><p><span>MÁIRE STÍOBHART.</span></p>
<lb n="2958"/>
<lb n="2959"/><p><span>MÓR CHAMSHRÓN.</span></p>
<lb n="2960"/>
<lb n="2961"/><p><span>DUBHGHAlL STÍOBHART.</span></p>
<lb n="2962"/>
<lb n="2963"/><p><span>AN CAPTAEIN MAC SÁINE.</span></p>
<lb n="2964"/>
<lb n="2965"/><p><span>GIOLLA EASPUIG CAIMBÉAL.</span></p>
<lb n="2966"/>
<lb n="2967"/><p><span>SÉAMUS MAC COINNICH.</span></p>
<lb n="2968"/>
<lb n="2969"/><p><span>An t-ionad:  Úrlár bhótháinín uaignigh ar thaobh an</span>
<lb n="2970"/><span>bhóthair a ghabhann ón Sruthán go Rannach i</span>
<lb n="2971"/><span>dtuaisceart Pheairt, in Albain.</span></p>
<lb n="2972"/>
<lb n="2973"/><p><span>An uain:  Tar éis éirighe amach na bliadhna 1745.</span>
<lb n="2974"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2975"/><p><span>CAIMBÉAL NA COILLE MÓIRE </span></p>
<lb n="2976"/>
<lb n="2977"/><p><span>“Roighne Roiscleathan” do chuir Gaedhilg air.</span></p>
<lb n="2978"/>
<lb n="2979"/><p><span>Chítar Mór ag gabháil anonn is anall go míshuaimhneasach.  An</span>
<lb n="2980"/><span>tseanbhean ina suidhe ar stóilín cois na teine móna atá</span>
<lb n="2981"/><span>i gcroidhe an urláir.</span></p>
<lb n="2982"/>
<lb n="2983"/><p><span>Gan insa chistin féin acht fíorbheagán troscáin agus gan um</span>
<lb n="2984"/><span>na mnáibh acht giobóga.  Tá Mór cosnochtaithe.  Thiar</span>
<lb n="2985"/><span>i lár baill tá dorus a ghabhann amach go cúl an tighe.</span>
<lb n="2986"/><span>Fuinneóigín sa bhfalla ar an dtaobh chlé den dorus san.</span>
<lb n="2987"/><span>Ar an dtaobh dheas den chistin tá dorus eile, amach chum</span>
<lb n="2988"/><span>an sciobóil.  Arsa Mór, tar éis féachaint amach an</span>
<lb n="2989"/><span>fhuinneóg ar feadh scaithimhín —</span></p>
<lb n="2990"/>
<lb n="2991"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="2992"/>
<lb n="2993"/><p><span>Comraidhe Dé chughainn!  Nach tiubaisteach fiadhain</span>
<lb n="2994"/><span>an oidhche í!</span></p>
<lb n="2995"/>
<lb n="2996"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="2997"/>
<lb n="2998"/><p><span>An bhfuil sé ag cur sneachta fós?</span></p>
<lb n="2999"/>
<lb n="3000"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3001"/>
<lb n="3002"/><p><span>Tá go deimhin, mhuise — agus séide is suathadh ann</span>
<lb n="3003"/><span>gan sos, gan staonadh.  Agus tá an oidhche chomh</span>
<lb n="3004"/><span>dubh san ná tagann liom an taobh eile 'en bhóthar</span>
<lb n="3005"/><span>dfheicsint.</span></p>
<lb n="3006"/>
<lb n="3007"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3008"/>
<lb n="3009"/><p><span>Is maith mar thárla.</span></p>
<lb n="3010"/>
<lb n="3011"/><p><span>Gabhann Mór anonn treasna an úrláir agus</span>
<lb n="3012"/><span>stadann go neamhchinnte.  Tá sí go míshuaimhneasach,</span>
<lb n="3013"/><span>agus deallramh uirthi go bhfuil súil aice le rud</span>
<lb n="3014"/><span>éigin.</span>
<lb n="3015"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="3016"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3017"/>
<lb n="3018"/><p><span>Nár bhfhearra dham an solus do chur sa bhfuinneóig?</span></p>
<lb n="3019"/>
<lb n="3020"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3021"/>
<lb n="3022"/><p><span>Cad do b'áil leat a leithéid sin do dhéanamh!</span>
<lb n="3023"/><span>Ní hamhla chualais glaodhach uaidh?</span></p>
<lb n="3024"/>
<lb n="3025"/><p><span>Iompuigheann sí go haithrinneach.</span></p>
<lb n="3026"/>
<lb n="3027"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3028"/>
<lb n="3029"/><p><span>Le bagairt cinn.</span></p>
<lb n="3030"/>
<lb n="3031"/><p><span>Ní hamhla, acht ná cuirfeadh an solus in iúil do go bhfuil</span>
<lb n="3032"/><span>gach nídh ina cheart?</span></p>
<lb n="3033"/>
<lb n="3034"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3035"/>
<lb n="3036"/><p><span>Ní chuirfeadh, mhuise!  Is é an socrughadh do rinneadh</span>
<lb n="3037"/><span>ná gur tar éis an ghlaodhach do chuirfaidhe an solus</span>
<lb n="3038"/><span>sa bhfuinneóig.</span></p>
<lb n="3039"/>
<lb n="3040"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3041"/>
<lb n="3042"/><p><span>Acht is fada bheadh sé ag glaodhach a leithéid seo dh'oidhche</span>
<lb n="3043"/><span>gan sinn dá aireachtaint.</span></p>
<lb n="3044"/>
<lb n="3045"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3046"/>
<lb n="3047"/><p><span>Ná bíodh an iomarca imshnímh ort, a Mhór.  Déinimís</span>
<lb n="3048"/><span>a chomhairle siúd.  Cuir fód eile ar an dteine,</span>
<lb n="3049"/><span>agus suidh.</span></p>
<lb n="3050"/>
<lb n="3051"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3052"/>
<lb n="3053"/><p><span>Fé bhreis imshnímh.</span></p>
<lb n="3054"/>
<lb n="3055"/><p><span>Ní leigeann imshnímh dam suidhe.  Tá rud éigin dá</span>
<lb n="3056"/><span>innsint dam go bhfuil mífhoirtiún éigin i ndán</span>
<lb n="3057"/><span>dúinn anocht.  Ó, éist leis an ngaoith sin ag</span>
<lb n="3058"/><span>caoine is ag osnaigheal timcheall an tighe, díreach</span>
<lb n="3059"/><span>amhla is dá mbudh anam bocht caillte bhí ar iomchar</span>
<lb n="3060"/><span>aici, agus go mbeimís-na dá eiteach ar eisteas</span>
<lb n="3061"/><span>oidhche.</span>
<lb n="3062"/></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="3063"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3064"/>
<lb n="3065"/><p><span>Ná bí 'ot bhuaidhreadh féin mar sin.  Déin mar</span>
<lb n="3066"/><span>adeirimse leat.  Cuir síos a thuilleadh móna.</span></p>
<lb n="3067"/>
<lb n="3068"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3069"/>
<lb n="3070"/><p><span>Ag an gcis mhóna.</span></p>
<lb n="3071"/>
<lb n="3072"/><p><span>Ón lá… Cadé rud é siúd?</span></p>
<lb n="3073"/>
<lb n="3074"/><p><span>Éistighid nóimeant.</span></p>
<lb n="3075"/>
<lb n="3076"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3077"/>
<lb n="3078"/><p><span>An ghaoth — sin a raibh ann; tá sí ag éirighe.  Is dona an</span>
<lb n="3079"/><span>oidhche í do sna créatúiríbh atá amuigh sa bhfraoch.</span></p>
<lb n="3080"/>
<lb n="3081"/><p><span>Cuireann Mór síos a thuilleadh móna, agus gan</span>
<lb n="3082"/><span>focal aisti.</span></p>
<lb n="3083"/>
<lb n="3084"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3085"/>
<lb n="3086"/><p><span>Ar ghaibh puinn daoine thar brághaid indiu?</span></p>
<lb n="3087"/>
<lb n="3088"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3089"/>
<lb n="3090"/><p><span>Níor ghaibh.  Go luaith tar éis breacadh lae do ghaibh na</span>
<lb n="3091"/><span>cótaí dearga tharainn ón Sruthán; ní tháinig éinne</span>
<lb n="3092"/><span>eile an treó annsan go bhfeaca, tuairim a naoi 'e</span>
<lb n="3093"/><span>chlog, seanduine a bhí anachosmhail leis an tseana-</span>
<lb n="3094"/><span>bhíoblóir úd ó Chill Conán.  Ar a ceathair 'e chlog,</span>
<lb n="3095"/><span>díreach, agus tuitim oidhche ann, do ghaibh fear ar</span>
<lb n="3096"/><span>muin capaill annso ar sodar, agus garsún ina</span>
<lb n="3097"/><span>theannta, ag rith, agus greim ar an stíoróip aige.</span>
<lb n="3098"/><span>Ar an Rannach a bhí a n-aghaidh.</span></p>
<lb n="3099"/>
<lb n="3100"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3101"/>
<lb n="3102"/><p><span>Acht ní fheacaís a thuilleadh dhe sna cótaíbh dearga?</span></p>
<lb n="3103"/>
<lb n="3104"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3105"/>
<lb n="3106"/><p><span>Ag crothadh a cinn.</span></p>
<lb n="3107"/>
<lb n="3108"/><p><span>Do bhí an bóthar chomh ciúin leis an uaigh, rith an lae.  A</span>
<lb n="3109"/><span>dtiocfa sé an dóigh leat?</span>
<lb n="3110"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="3111"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3112"/>
<lb n="3113"/><p><span>An amhla mheasair, a inghean ó, gur buaidh feasa atá</span>
<lb n="3114"/><span>agam agus a leithéid sin de cheist do chur chugham.</span>
<lb n="3115"/><span>Níl d'eólus agamsa acht go bhfuil chúig lá ó bhí sé</span>
<lb n="3116"/><span>annso cheana i gcomhair bídh is dighe dhó féin is don</span>
<lb n="3117"/><span>chuid eile — chúig lá agus chúig oidhche ó shoin, cuimhnigh</span>
<lb n="3118"/><span>air sin; agus an méid a rug sé leis bhí sé beag a</span>
<lb n="3119"/><span>ndóithin; agus gan taithighe ag éinne aca ar bheith</span>
<lb n="3120"/><span>amuigh fé thóir, mar mheasaim.  Ní foláir dó iarracht</span>
<lb n="3121"/><span>do dhéanamh chum teacht annso anocht.  Acht ní maith</span>
<lb n="3122"/><span>liom in éanchor an ciúineas úd rith an lae, gan</span>
<lb n="3123"/><span>éinne le feicsint ó mhaidin go hoidhche.  Ní foláir</span>
<lb n="3124"/><span>nó tá eólus éigin aca, a Mhór.  Táim dá cheapadh</span>
<lb n="3125"/><span>go bhfuiltar ag déanamh faireacháin.</span></p>
<lb n="3126"/>
<lb n="3127"/><p><span>Cloisid araon glór éigin leathsmuigh.  Cuirid cluas</span>
<lb n="3128"/><span>ortha féin.</span></p>
<lb n="3129"/>
<lb n="3130"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3131"/>
<lb n="3132"/><p><span>Corruigh ort leis an solus, a Mhór.</span></p>
<lb n="3133"/>
<lb n="3134"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3135"/>
<lb n="3136"/><p><span>Ó chúlaibh an tighe tháinig an glór san ámhthach — ó thaobh</span>
<lb n="3137"/><span>an chnuic.</span></p>
<lb n="3138"/>
<lb n="3139"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3140"/>
<lb n="3141"/><p><span>Seadh, déin mo chomhairle.  B'éidir gur ag faire bheidís</span>
<lb n="3142"/><span>ar an dtaobh eile.</span></p>
<lb n="3143"/>
<lb n="3144"/><p><span>Lasaid coinneal agus leagaid ar an bhfuinneóig í.</span>
<lb n="3145"/><span>Ritheann Mór chum an doruis.</span></p>
<lb n="3146"/>
<lb n="3147"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3148"/>
<lb n="3149"/><p><span>Go réidh! fan anois!  An amhla mheasfá an dorus do</span>
<lb n="3150"/><span>leathadh agus solus mar seo ar fuaid an tighe?</span>
<lb n="3151"/><span>Ar ndóigh do chífaidhe fear insa dorus ar an gcuma</span>
<lb n="3152"/><span>san, míle ó bhaile.  Agus cá bhfios duit cé bhéadh</span></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="3153"/><p><span>ag spiaireacht?  Múch an solus anois, agus déin</span>
<lb n="3154"/><span>an teine do chlúdach le brat.</span></p>
<lb n="3155"/>
<lb n="3156"/><p><span>Níl sa chistin annsan acht an breacsholus: bainid</span>
<lb n="3157"/><span>an chleith ó chúlaibh an doruis.  Tagann duine éigin</span>
<lb n="3158"/><span>isteach.</span></p>
<lb n="3159"/>
<lb n="3160"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3161"/>
<lb n="3162"/><p><span>Ní foláir nó tá fuacht an domhain ort, a Dhubhghaill!</span></p>
<lb n="3163"/>
<lb n="3164"/><p><span>Cuireann Dubhghall Stíobhart in iúil di le bagairt</span>
<lb n="3165"/><span>cinn go bhfuil.  Tá sé anathréith.</span></p>
<lb n="3166"/>
<lb n="3167"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3168"/>
<lb n="3169"/><p><span>Seadh, agus taoi fliuch báidhte ina theannta san!</span></p>
<lb n="3170"/>
<lb n="3171"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3172"/>
<lb n="3173"/><p><span>Do bhí gárda mhaith dhaingean aca ar Dhroichead Eiriocht.</span>
<lb n="3174"/><span>Do b'éigean dam an abha mhór do chur díom.</span></p>
<lb n="3175"/>
<lb n="3176"/><p><span>Tá an tseanabhean tar éis an choinneal do lasadh</span>
<lb n="3177"/><span>athuair, agus an phlaid do bhí ag folachadh na</span>
<lb n="3178"/><span>teinean do thógaint léi.</span></p>
<lb n="3179"/>
<lb n="3180"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3181"/>
<lb n="3182"/><p><span>Droichead Eiriocht — ní foláir mar sin nó —</span></p>
<lb n="3183"/>
<lb n="3184"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3185"/>
<lb n="3186"/><p><span>Bagrann sé a cheann chúichi.</span></p>
<lb n="3187"/>
<lb n="3188"/><p><span>Seadh, i gcoire atá ar an dtaobh thall den Bhinn Dheirg,</span>
<lb n="3189"/><span>leath slighe suas.</span></p>
<lb n="3190"/>
<lb n="3191"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3192"/>
<lb n="3193"/><p><span>Tá sé féin ann, mar sin?</span></p>
<lb n="3194"/>
<lb n="3195"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3196"/>
<lb n="3197"/><p><span>Tá, agus Ceapach chomh maith, agus duine eile is treise</span>
<lb n="3198"/><span>fós.</span></p>
<lb n="3199"/>
<lb n="3200"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3201"/>
<lb n="3202"/><p><span>Éist!</span></p>
<lb n="3203"/>
<lb n="3204"/><p><span>Déineann sí sméidhe i dtreó Mhóir.</span>
<lb n="3205"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="3206"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3207"/>
<lb n="3208"/><p><span>An amhla, a mham a ghrádh, ná…</span></p>
<lb n="3209"/>
<lb n="3210"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3211"/>
<lb n="3212"/><p><span>Seadh, tabharfidh Mór chughainn as an scioból an biadh</span>
<lb n="3213"/><span>ataoi chum a bhreith leat.  Tá sé i bhfolach go maith</span>
<lb n="3214"/><span>againn fén bhféar.  Imthigh a Mhór agus beir</span>
<lb n="3215"/><span>isteach é.</span></p>
<lb n="3216"/>
<lb n="3217"/><p><span>Gabhann Mór amach an dorus chum an sciobóil.</span></p>
<lb n="3218"/>
<lb n="3219"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3220"/>
<lb n="3221"/><p><span>Is mór is iongna liom thu, a mham; ní scéithfeadh Mór</span>
<lb n="3222"/><span>choidhche — go brách na breithe.</span></p>
<lb n="3223"/>
<lb n="3224"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3225"/>
<lb n="3226"/><p><span>Níl innti acht gearrachaile.  Níor tréaileadh fós í.</span>
<lb n="3227"/><span>Acht ca bhfios d'éinne cadé an t-eólus do phiocfaidhe</span>
<lb n="3228"/><span>aisti?</span></p>
<lb n="3229"/>
<lb n="3230"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3231"/>
<lb n="3232"/><p><span>Bíodh sé mar sin: ní héinéifeacht é, mar ní raibh agam</span>
<lb n="3233"/><span>á innsint acht cár fhágas iad-súd; ní raibh éan-</span>
<lb n="3234"/><span>tagairt agam dá dhéanamh don ionad ina bhfuilim</span>
<lb n="3235"/><span>chum teagmháil leó arís.</span></p>
<lb n="3236"/>
<lb n="3237"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3238"/>
<lb n="3239"/><p><span>Ní 'san áit a dubhraís ó chiainibh a bheid siad?</span></p>
<lb n="3240"/>
<lb n="3241"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3242"/>
<lb n="3243"/><p><span>Ní headh in éanchor: do thréigeadar an coire sin aréir,</span>
<lb n="3244"/><span>agus (de chogar) i mball uaigneach ar shliabh</span>
<lb n="3245"/><span>Rannaich atáim chum teagmháil leó.</span></p>
<lb n="3246"/>
<lb n="3247"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3248"/>
<lb n="3249"/><p><span>Cá fearra do ghearrachaile eólus do bheith aici?  Ná</span>
<lb n="3250"/><span>hinnis é siúd di.</span></p>
<lb n="3251"/>
<lb n="3252"/><p><span>Suidheann sé chum búird: déineann an tseanbhean</span>
<lb n="3253"/><span>freastal air.</span>
<lb n="3254"/></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="3255"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3256"/>
<lb n="3257"/><p><span>Is mór an éadáil teine a leithéid seo dh'oidhche; agus is</span>
<lb n="3258"/><span>mór an compórd do dhuine tig do bheith os a chionn.</span></p>
<lb n="3259"/>
<lb n="3260"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3261"/>
<lb n="3262"/><p><span>Ní dócha go bhfanfair againn anocht?</span></p>
<lb n="3263"/>
<lb n="3264"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3265"/>
<lb n="3266"/><p><span>Ní thiocfadh liom san do dhéanamh.  Ní mór dam bheith</span>
<lb n="3267"/><span>mórán mílte shlighe ón áit seo sar a mbreacann lá</span>
<lb n="3268"/><span>ar Bhinn Dheirg.</span></p>
<lb n="3269"/>
<lb n="3270"/><p><span>Filleann Mór ón scioból.</span></p>
<lb n="3271"/>
<lb n="3272"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3273"/>
<lb n="3274"/><p><span>Níor bhfuiris duit teacht uatha, a Dhubhghaill?</span></p>
<lb n="3275"/>
<lb n="3276"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3277"/>
<lb n="3278"/><p><span>Ní misde dhuit é sin a rádh.  Ghabhas anuas trí mhíle de</span>
<lb n="3279"/><span>chnoc Eiriocht, agus nuair a shroiseas an talamh</span>
<lb n="3280"/><span>mhín do b'éigean dam siubhal ins na sruthánaibh,</span>
<lb n="3281"/><span>mar do gheobhthaidhe rian mo chos sa tsneachta.</span></p>
<lb n="3282"/>
<lb n="3283"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3284"/>
<lb n="3285"/><p><span>Acht ní fheacaidh éinne thu?</span></p>
<lb n="3286"/>
<lb n="3287"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3288"/>
<lb n="3289"/><p><span>Ca bhfios dam, a ghrádh?  Do bhraitheas uaim síos na</span>
<lb n="3290"/><span>saighdiúirí sar ar thuit an oidhche agus me abhfad</span>
<lb n="3291"/><span>suas ar leacain na Binne Deirge; agus i dtreó</span>
<lb n="3292"/><span>Shliabh Rannach do bhíodar mar bheadh cuileóga ar</span>
<lb n="3293"/><span>bhraitlín bhán.  Ní bheadh éandul thórsa ag cat</span>
<lb n="3294"/><span>coille ná ag éanainmhidhe eile ná beadh eitilt aige.</span>
<lb n="3295"/><span>Agus saighdiúirí aca ar gach droichead is gach áth is</span>
<lb n="3296"/><span>gach eanach!  B'éigean dam cur díom suas fíoghair</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="3297"/><p><span>an tsléibhe thar n-ais arís; agus mar sin féin,</span>
<lb n="3298"/><span>cad do chífinn nuair ghabhas timcheall an chúinne</span>
<lb n="3299"/><span>dar an dtaobh thall de Chill Rathan acht fear faire</span>
<lb n="3300"/><span>leó agus é ar a shuaimhneas ar an dtaobh chluthair</span>
<lb n="3301"/><span>de charraig mhóir.  Acht ní raibh éindeacaireacht</span>
<lb n="3302"/><span>sa scéal as san amach.</span></p>
<lb n="3303"/>
<lb n="3304"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3305"/>
<lb n="3306"/><p><span>Agus cionnus a thárla san?</span></p>
<lb n="3307"/>
<lb n="3308"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3309"/>
<lb n="3310"/><p><span>Mar do bhaineas-sa dhe a bhróga, agus ina dhiaidh san</span>
<lb n="3311"/><span>ba chuma liom cé chífeadh mo rian sa tsneachta.</span></p>
<lb n="3312"/>
<lb n="3313"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3314"/>
<lb n="3315"/><p><span>Do bhainis de a bhróga!</span></p>
<lb n="3316"/>
<lb n="3317"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3318"/>
<lb n="3319"/><p><span>Ag gáiridhe.</span></p>
<lb n="3320"/>
<lb n="3321"/><p><span>Do rinneas go deimhin.  Ná tuigeann tú an cás?</span>
<lb n="3322"/><span>Cionnus a bhainfeadh garsún bróga de shaighdiúir?</span>
<lb n="3323"/><span>Réidhtig an cheist sin dam fhaid is bhéad ag caitheamh</span>
<lb n="3324"/><span>mo choda.</span></p>
<lb n="3325"/>
<lb n="3326"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3327"/>
<lb n="3328"/><p><span>É bheith ina chodladh, b'éidir?</span></p>
<lb n="3329"/>
<lb n="3330"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3331"/>
<lb n="3332"/><p><span>I n-a chodladh!  Seadh, má's eadh; is trom an codladh</span>
<lb n="3333"/><span>atá air mar seo, agus méaranna a chos anáirde</span>
<lb n="3334"/><span>aige.</span></p>
<lb n="3335"/>
<lb n="3336"/><p><span>Tógann an tseanbhean an mhiodóg den chlár.</span>
<lb n="3337"/><span>Cuireann sí thar n-ais arís é.  Tugann Mór fé</span>
<lb n="3338"/><span>ndeara an gníomh agus cuireann uaithi an mhiodóg,</span>
<lb n="3339"/><span>ar chuma go dtuiteann ar an úrlár.  Báthann sí a</span>
<lb n="3340"/><span>haghaidh ina basaibh.</span>
<lb n="3341"/></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="3342"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3343"/>
<lb n="3344"/><p><span>Tabhair leat isteach an cannta cáise úd, a Mhór.</span></p>
<lb n="3345"/>
<lb n="3346"/><p><span>Féachfamna chum a chompóird anocht, ó tá gach nídh</span>
<lb n="3347"/><span>i dtreóir.</span></p>
<lb n="3348"/>
<lb n="3349"/><p><span>Téigheann Mór sa scioból d'iarraidh na cáise.</span></p>
<lb n="3350"/>
<lb n="3351"/><p><span>…Is maith is cuimhin liom a máthair seo dá</span>
<lb n="3352"/><span>rádh liom, lá insa gheimhreadh chruaidh in ar cailleadh</span>
<lb n="3353"/><span>í, agus an sioc go daingean ar an ndútha, agus na</span>
<lb n="3354"/><span>héanlaithe ag tuitim fuar marbh ó sna géagaibh,</span>
<lb n="3355"/><span>agus na fiadha ag bualadh a gcoinncíní ar na</span>
<lb n="3356"/><span>dóirsibh againn — is maith is cuimhin liom í do rádh,</span>
<lb n="3357"/><span>sar ar éag sí —</span></p>
<lb n="3358"/>
<lb n="3359"/><p><span>Buillí troma dá bhualadh ar an ndorus.</span></p>
<lb n="3360"/>
<lb n="3361"/><p><span>AN DUINE AMUIGH</span></p>
<lb n="3362"/>
<lb n="3363"/><p><span>In ainm an Ríogh!</span></p>
<lb n="3364"/>
<lb n="3365"/><p><span>Éirighid araon ina seasamh.</span></p>
<lb n="3366"/>
<lb n="3367"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3368"/>
<lb n="3369"/><p><span>Éirg sa tuighe insa scioból: brostuig a mhic.</span></p>
<lb n="3370"/>
<lb n="3371"/><p><span>Leanann den bhualadh ar an ndorus.</span></p>
<lb n="3372"/>
<lb n="3373"/><p><span>AN DUINE AMUIGH</span></p>
<lb n="3374"/>
<lb n="3375"/><p><span>Oscluightar an dorus so in ainm an Ríogh!</span></p>
<lb n="3376"/>
<lb n="3377"/><p><span>Snapann an Stíobhart chuige éanearraidhe leis a</span>
<lb n="3378"/><span>chuirfeadh ar a súilibh dóibh é bheith ann, agus sciúr-</span>
<lb n="3379"/><span>dann chum an sciobóil.  Dearmhadann sé an mhiodóg</span>
<lb n="3380"/><span>atá ar an úrlár.  Téigheann an tseanbhean chum</span>
<lb n="3381"/><span>an doruis.</span></p>
<lb n="3382"/>
<lb n="3383"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3384"/>
<lb n="3385"/><p><span>Cé athá annsan?  Cad do b'áil leat?</span>
<lb n="3386"/></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="3387"/><p><span>AN DUINE AMUIGH</span></p>
<lb n="3388"/>
<lb n="3389"/><p><span>Oscail an dorus so.  Oscail é go tapa!</span></p>
<lb n="3390"/>
<lb n="3391"/><p><span>Cuireann Máire an dorus ar leathadh, agus seo</span>
<lb n="3392"/><span>isteach Caimbéal na Coille Móire agus an Captaein</span>
<lb n="3393"/><span>Mac Sáine.  Ina ndiaidh araon tagann fear eile</span>
<lb n="3394"/><span>.i. Séamus Mac Coinnich, cléireach na Coille Móire,</span>
<lb n="3395"/><span>agus saicín leathair ar iomchar aige.  Ina dhiaidh sin</span>
<lb n="3396"/><span>arís tagann ceathrar saighdiúirí fé arm.</span></p>
<lb n="3397"/>
<lb n="3398"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3399"/>
<lb n="3400"/><p><span>Á! tá an t-éan tar éis éalódh uainn.</span></p>
<lb n="3401"/>
<lb n="3402"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3403"/>
<lb n="3404"/><p><span>Agus é tar éis a chos do bhualadh i gcoinne na</span>
<lb n="3405"/><span>miodóige.  Beireann ar an mhiodóig ina láimh.</span></p>
<lb n="3406"/>
<lb n="3407"/><p><span>Acht tá an teas insa neid fós; féach air seo.</span></p>
<lb n="3408"/>
<lb n="3409"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3410"/>
<lb n="3411"/><p><span>Do dheallroghadh an scéal gur chuireamair isteach air</span>
<lb n="3412"/><span>agus é ag caitheamh a choda.  Cuarduighidh an tigh,</span>
<lb n="3413"/><span>a fheara.</span></p>
<lb n="3414"/>
<lb n="3415"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3416"/>
<lb n="3417"/><p><span>Bean bhocht uaigneach mise.  Tá dearmad oraibh.  Me</span>
<lb n="3418"/><span>féin a bhí ag ithe an tsuipéir.</span></p>
<lb n="3419"/>
<lb n="3420"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3421"/>
<lb n="3422"/><p><span>Agus an mhiodóg dá theaspeaint aige.</span></p>
<lb n="3423"/>
<lb n="3424"/><p><span>Agus is dócha gur b'é seo an réidhteóirín fiacal a bhí</span>
<lb n="3425"/><span>agat?  Á! ní dhéanfa san an gnó a bhean mhaith.</span>
<lb n="3426"/><span>Tá a fhios againn-na go cruinn cá bhfuilimíd, agus</span>
<lb n="3427"/><span>cé hé atá uainn, agus ceapaim, dar Cruachan,</span>
<lb n="3428"/><span>go bhfuil sé againn.</span></p>
<lb n="3429"/>
<lb n="3430"/><p><span>Fothram sa scioból.  Tagann saighdiúirí isteach,</span>
<lb n="3431"/><span>agus Mór eatortha.  Chuaidh sí i bhfolach le neart</span>
<lb n="3432"/><span>eagla, agus tá an cannta cáise ina glaic fós aice.</span>
<lb n="3433"/></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="3434"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3435"/>
<lb n="3436"/><p><span>Cé athá againn annso!</span></p>
<lb n="3437"/>
<lb n="3438"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3439"/>
<lb n="3440"/><p><span>Tá, cailín óg!</span></p>
<lb n="3441"/>
<lb n="3442"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3443"/>
<lb n="3444"/><p><span>Inghean í seo do dhearbhráthair dam do cailleadh.  Ag</span>
<lb n="3445"/><span>tabhairt na cáise chugham a bhí sí, féibh mar is léir</span>
<lb n="3446"/><span>díbh.</span></p>
<lb n="3447"/>
<lb n="3448"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3449"/>
<lb n="3450"/><p><span>Ar aghaidh arís libh, a fheara: ní fada uainn an turtur</span>
<lb n="3451"/><span>eile.</span></p>
<lb n="3452"/>
<lb n="3453"/><p><span>Go magamhail leis an tseanmhnaoi.</span></p>
<lb n="3454"/>
<lb n="3455"/><p><span>Seadh, a Mhaighstreás Stíobhart, is dóigh, — an amhla</span>
<lb n="3456"/><span>dhéineann sí seo freastal ort agus tu ag ithe it</span>
<lb n="3457"/><span>aonar?  Dar mfhocal is deas an cor é do inghin</span>
<lb n="3458"/><span>do dhearbhráthar mhairbh; mo náire thu! mo náire thu!</span></p>
<lb n="3459"/>
<lb n="3460"/><p><span>Seo isteach na saighdiúirí thar n-ais agus Dubhghall</span>
<lb n="3461"/><span>Stíobhart gabhtha aca, agus glasa ar a ghéagaibh.</span></p>
<lb n="3462"/>
<lb n="3463"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3464"/>
<lb n="3465"/><p><span>Cad dubhartsa leat!  Agus is dócha gur mac é seo</span>
<lb n="3466"/><span>le deirbhshiúr duit do cailleadh, a Mhaighistreás</span>
<lb n="3467"/><span>Stíobhart! nó b'éidir gur b'é do bhuitléar é!</span>
<lb n="3468"/><span>Deirim an méid seo, a bhean mhaith: do scaoil Pharó</span>
<lb n="3469"/><span>buitléar uaidh, tráth; acht ní scaoilfidh Giolla</span>
<lb n="3470"/><span>Easpuig Caimbéal duine eile aca uaidh.  Ní leigfidh</span>
<lb n="3471"/><span>go deimhin.  Agus maran maith leis seo freagra</span>
<lb n="3472"/><span>cóir do thabhairt ar cheisteannaibh atá againn-na</span>
<lb n="3473"/><span>le cur chuige crochfam é chomh hárd le Haman fé</span>
<lb n="3474"/><span>mhaidin amáireach.</span></p>
<lb n="3475"/>
<lb n="3476"/><p><span>Cuirid Stíobhart ina sheasamh cois an bhúird go bhfuil</span>
<lb n="3477"/><span>Caimbéal suidhte ina theannta cheana féin.  Beirt</span>
<lb n="3478"/><span>shaighdiúirí mar ghárda ar an Stíobhart.  Saighdiúir</span>
<lb n="3479"/><span>eile ar chúlaibh Chaimbéil, agus duine eile ag an</span>
<lb n="3480"/><span>ndorus.  Mac Coinnich ina shuidhe ag an gcúinne</span>
<lb n="3481"/><span>thuas den chlár.  An Captaein Mac Sáine ina sheasamh</span>
<lb n="3482"/><span>cois na teine.</span>
<lb n="3483"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="3484"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3485"/>
<lb n="3486"/><p><span>Le Dubhghall Stíobhart.</span></p>
<lb n="3487"/>
<lb n="3488"/><p><span>Seadh, a dhuine, is eól don dlighe go bhfuil agatsa tásc</span>
<lb n="3489"/><span>is tuairisc na háite ina bhfuil cuan is ceilt ag</span>
<lb n="3490"/><span>méirlig áirithe.  Is eól dúinn ina theannta san</span>
<lb n="3491"/><span>gur ghreamuigh a thuilleadh den chineál chéadna</span>
<lb n="3492"/><span>dhóibh cheithre lá ó shoin agus go bhfuilid go léir ag</span>
<lb n="3493"/><span>claoidhe le n-a chéile chum lucht traesan do chur</span>
<lb n="3494"/><span>slán thar lear as na Stáit seo Sheóirse Shasana.</span>
<lb n="3495"/><span>Cad deirir uime-sin?</span></p>
<lb n="3496"/>
<lb n="3497"/><p><span>Ní bheireann Stíobhart éinfhreagra air.</span></p>
<lb n="3498"/>
<lb n="3499"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3500"/>
<lb n="3501"/><p><span>Taoi dá admháil mar sin?</span></p>
<lb n="3502"/>
<lb n="3503"/><p><span>Ní bheireann Stíobhart éinfhreagra air.</span></p>
<lb n="3504"/>
<lb n="3505"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3506"/>
<lb n="3507"/><p><span>Seo, a bhuachaill, seo!  Ní suarach in éanchor an chon-</span>
<lb n="3508"/><span>tabhairt ina bhfuilir.  Leathstiar den scéal so</span>
<lb n="3509"/><span>atá gnóthaí móra stáit nach tuigithe dhuitse.  Is é</span>
<lb n="3510"/><span>is fearra dhuit a dhéanamh ná labhairt láithreach.</span></p>
<lb n="3511"/>
<lb n="3512"/><p><span>Ní bheireann Stíobhart éinfhreagra air.</span></p>
<lb n="3513"/>
<lb n="3514"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3515"/>
<lb n="3516"/><p><span>Féach.  Inneósa me an fhírinne dhuit.  Níl baoghal</span>
<lb n="3517"/><span>bárthain ort anocht, agus tuigeann gach n-aon</span>
<lb n="3518"/><span>agaibh mo bhréithre — níl baoghal bárthain ort acht</span>
<lb n="3519"/><span>an t-eólus do thabhairt dúinn.</span></p>
<lb n="3520"/>
<lb n="3521"/><p><span>Ní bheireann Stíobhart éinfhreagra air.</span></p>
<lb n="3522"/>
<lb n="3523"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3524"/>
<lb n="3525"/><p><span>I bhfeirg obainn.</span></p>
<lb n="3526"/>
<lb n="3527"/><p><span>Cuir do chloidheamh le conablach an amadáin mhóir seo,</span>
<lb n="3528"/><span>a Chaptaein Mac Sáine féachaint an mbainfeadh</span>
<lb n="3529"/><span>san luascadh as a theangain.</span>
<lb n="3530"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="3531"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3532"/>
<lb n="3533"/><p><span>B'éidir nár mhisde dham mar sin, a Mháighistir Caimbéal,</span>
<lb n="3534"/><span>beagán do rádh leat ionnas ná beifá ag caitheamh</span>
<lb n="3535"/><span>cainnte ar an scéal in aisce.  Chum go mbeirir</span>
<lb n="3536"/><span>Loch Rannach leat de bhuaidh bréithre go barra</span>
<lb n="3537"/><span>Sceiche Cuileann ní bhfaghair seadh ná ní headh</span>
<lb n="3538"/><span>uaimse.</span></p>
<lb n="3539"/>
<lb n="3540"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3541"/>
<lb n="3542"/><p><span>Go socair.</span></p>
<lb n="3543"/>
<lb n="3544"/><p><span>An ndeireann tu liom é?  Ní bheinn ródheimhnitheach</span>
<lb n="3545"/><span>dá mbeinn it chás.  Is fada mise ag pléidhe le cúrsaí</span>
<lb n="3546"/><span>an tsaoghail agus deirim leat ná fuil ann acht</span>
<lb n="3547"/><span>an dá dhream ná tagann atharrach ar a smaointe —</span>
<lb n="3548"/><span>amadáin agus corpáin.</span></p>
<lb n="3549"/>
<lb n="3550"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3551"/>
<lb n="3552"/><p><span>Labhrann seisean leis, go socair.</span></p>
<lb n="3553"/>
<lb n="3554"/><p><span>Beidh tu ag cur let chuid eóluis shaoghalta anocht, mar</span>
<lb n="3555"/><span>sin, a Mháighistir Caimbéal, agus beidh rud agat</span>
<lb n="3556"/><span>le cur insa cheann eile den mheidh.</span></p>
<lb n="3557"/>
<lb n="3558"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3559"/>
<lb n="3560"/><p><span>Ag mionbhualadh a bhoiscín snaoise.</span></p>
<lb n="3561"/>
<lb n="3562"/><p><span>B'éidir sin, a ógánaigh; acht déin marthana ar an méid</span>
<lb n="3563"/><span>seo uaimse — bíodh gur áil leat an béal dúnta</span>
<lb n="3564"/><span>i gcáil amadáin, an áil leat an rud céadna i gcáil</span>
<lb n="3565"/><span>chorpáin?</span></p>
<lb n="3566"/>
<lb n="3567"/><p><span>Caimbéal ag feitheamh go himshníomhach le freagra.</span>
<lb n="3568"/><span>Ní labhrann Stíobhart focal.</span></p>
<lb n="3569"/>
<lb n="3570"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3571"/>
<lb n="3572"/><p><span>Díth céille, a mhic ó.  Agus mise tar éis lámh liom do</span>
<lb n="3573"/><span>leagadh ar mo chroidhe, agus geallamhaint dhuine</span>
<lb n="3574"/><span>uasail do thabhairt duit, má's eagla atá ort…</span>
<lb n="3575"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="3576"/><p><span>STÍOBHART</span></p>
<lb n="3577"/>
<lb n="3578"/><p><span>Eagla!</span></p>
<lb n="3579"/>
<lb n="3580"/><p><span>Caitheann sé seile le tarcuisne i dtreó Chaimbéal.</span></p>
<lb n="3581"/>
<lb n="3582"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3583"/>
<lb n="3584"/><p><span>Agus fíoch air.</span></p>
<lb n="3585"/>
<lb n="3586"/><p><span>Do chonntracht, a ropaire dhúir Ghaedhlaig…</span>
<lb n="3587"/><span>(Le Mac Sáine).  Amach leis.  Gheobham an t-eólus</span>
<lb n="3588"/><span>ar chuma eile.</span></p>
<lb n="3589"/>
<lb n="3590"/><p><span>Éirigheann Caimbéal ina sheasamh.  Beirid na</span>
<lb n="3591"/><span>saighdiúirí Stíobhart amach sa scioból.</span></p>
<lb n="3592"/>
<lb n="3593"/><p><span>CAIMBÉAL.</span></p>
<lb n="3594"/>
<lb n="3595"/><p><span>Agus é ag riastáil ar fuaid an tseómra.</span></p>
<lb n="3596"/>
<lb n="3597"/><p><span>Tá amalóirí ann, a Mhic Sáine, a mholfadh an cheann-</span>
<lb n="3598"/><span>dánacht so agus a dhéarfadh gur dilse é.  Dilse,</span>
<lb n="3599"/><span>má's é do thoil é!  Acht is mór é mo thaithighe fhéin</span>
<lb n="3600"/><span>ar chúrsaíbh an tsaoghail, agus deirim leat nár</span>
<lb n="3601"/><span>bhuail éinfhear ciallmhar umam riamh ná bainfaidhe</span>
<lb n="3602"/><span>cor as le hór buidhe.  Má thá an duine ann ná</span>
<lb n="3603"/><span>bainfaidhe, is follus nach fear ciallmhar é.  Dilse</span>
<lb n="3604"/><span>go deimhin! níl ann go léir, a dhuine, acht dúire.</span>
<lb n="3605"/><span>Braithid na daoine seo gur áil leat rud éigin</span>
<lb n="3606"/><span>dfhagháil uatha, acht ní scarfid leis le teann sainnte.</span>
<lb n="3607"/><span>Agus ní hacmhainn dá laginntinn a thuigsint go</span>
<lb n="3608"/><span>bhféadfá-sa rud do chur ina ndeárnain budh</span>
<lb n="3609"/><span>thairbhighe go mór dóibh.</span></p>
<lb n="3610"/>
<lb n="3611"/><p><span>Suidheann chum an bhuird athuair.</span></p>
<lb n="3612"/>
<lb n="3613"/><p><span>Tabhair chughainn bean an tighe, mar sin.</span></p>
<lb n="3614"/>
<lb n="3615"/><p><span>Cuirid an tseanbhean mar a raibh an mac.</span></p>
<lb n="3616"/>
<lb n="3617"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3618"/>
<lb n="3619"/><p><span>Le milisbhréithre.</span></p>
<lb n="3620"/>
<lb n="3621"/><p><span>Seadh anois, a Mháighistreás Stíobhart, a bhean mhaith:</span>
<lb n="3622"/><span>is dóighte an cás agat é.  B'é mo chomhairle-se</span>
<lb n="3623"/><span>dhuit ná a bheith lághach macánta linn.  Is dócha go</span></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="3624"/><p><span>bhfhuil an ceann in aimhréidhe ort, agus nach fios</span>
<lb n="3625"/><span>duit ca ionad is fearra dhuit iompódh.  B'éidir</span>
<lb n="3626"/><span>gur ab é dála an tSalmaire agat é, an té adubhairt</span>
<lb n="3627"/><span>“dfhéachas mar seo is mar siúd acht ní fheaca éinne</span>
<lb n="3628"/><span>go mbeadh truagh ná taise aige dom chuid dilleach-</span>
<lb n="3629"/><span>taidhe.”  Acht féach, is dóigh, ní bheadh an ceart agat;</span>
<lb n="3630"/><span>seo duine sheasoghaidh leat má innsir dam a bhfuil</span>
<lb n="3631"/><span>ar eólus agat.  Ní misde dhuit bheith muinighneach</span>
<lb n="3632"/><span>as Giolla Easpuig Caimbéal.</span></p>
<lb n="3633"/>
<lb n="3634"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3635"/>
<lb n="3636"/><p><span>Níl muinighin agamsa as éinne de shliocht an bhéil chaim.</span></p>
<lb n="3637"/>
<lb n="3638"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3639"/>
<lb n="3640"/><p><span>Maidir leis an méid sin adubhraís: ní misde dham a rádh</span>
<lb n="3641"/><span>nach rómhór é mo ghean féin dóibh.  Níl acht éinne</span>
<lb n="3642"/><span>amháin aca go bhfuil éanphuinn meas agam air.  Acht</span>
<lb n="3643"/><span>ní hiad sliocht Chaimbéal atá fé argóint againn</span>
<lb n="3644"/><span>annso, a bhean mhaith; “fágaimís súd mar athá sé.”</span>
<lb n="3645"/><span>Seo leat, anois.</span></p>
<lb n="3646"/>
<lb n="3647"/><p><span>Ní labhrann Máire Stíobhart focal.</span></p>
<lb n="3648"/>
<lb n="3649"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3650"/>
<lb n="3651"/><p><span>Tosnuigheann sé le dúire: annsan tagann air,</span>
<lb n="3652"/><span>i ndiaidh chéile, iongantus, fonn argóinte, agus</span>
<lb n="3653"/><span>leigint air gur tarcuisneach leis féin an mháthair</span>
<lb n="3654"/><span>agus gur truagh leis an mac.  Tá a leithéid sin de</span>
<lb n="3655"/><span>dhuairceas air gurab ar éigean a dhfhéadann sé na</span>
<lb n="3656"/><span>focail do thabhairt leis, le neart ríghneachta.</span></p>
<lb n="3657"/>
<lb n="3658"/><p><span>Á! an port céadna agatsa atá ag do mhac!  Is dócha</span>
<lb n="3659"/><span>go dtuigeann tu cionnus a raghaidh an scéal leis</span>
<lb n="3660"/><span>siúd?</span></p>
<lb n="3661"/>
<lb n="3662"/><p><span>Iompuigheann chum a chléirigh.</span></p>
<lb n="3663"/>
<lb n="3664"/><p><span>Nách deas an mháthair í seo againn a Shéamuis!</span>
<lb n="3665"/><span>Cé chreidfadh é?  Tá fhios aici go cruinn cad a</span>
<lb n="3666"/><span>shaorfadh a mac — an naoidhnán go dtug sí lacht</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="3667"/><p><span>a cích dho, acht a ndéanfa sí é shaoradh?  B'ait léi</span>
<lb n="3668"/><span>sin!  Máthair go deimhin! máthair, adeirimse</span>
<lb n="3669"/><span>leat!</span></p>
<lb n="3670"/>
<lb n="3671"/><p><span>Déineann Caimbéal gáire.  Déineann Mac Coinnich</span>
<lb n="3672"/><span>leamhgháire amadánta.  Tá Caimbéal ag braith ar</span>
<lb n="3673"/><span>thoradh éigin foghanta dho féin ar a bhfuil ráidhte aige.</span></p>
<lb n="3674"/>
<lb n="3675"/><p><span>Nár dhóigh leat, a Shéamuis, go gcuimhneoghadh sí ar an</span>
<lb n="3676"/><span>tráth úd nuair ná raibh ann acht bunóicín, agus</span>
<lb n="3677"/><span>eagla an domhain air roimh an ndoircheacht, agus</span>
<lb n="3678"/><span>mar do cheap an páiste gur bh'ise cuan a chosanta</span>
<lb n="3679"/><span>ar gach amhgar, agus mar do ritheadh sé fé n-a déin</span>
<lb n="3680"/><span>agus a láimhíní ar leathadh aige ag glacadh cuain</span>
<lb n="3681"/><span>i mbinn a gúna.  An doircheacht!  Is dorcha an</span>
<lb n="3682"/><span>oidhche atá ina chionn anois, agus is fada an turas</span>
<lb n="3683"/><span>atá roimhe.</span></p>
<lb n="3684"/>
<lb n="3685"/><p><span>Stadann arís.</span></p>
<lb n="3686"/>
<lb n="3687"/><p><span>Nár dhóigh leat, a Shéamuis, go meabhróghadh sí an chuma</span>
<lb n="3688"/><span>nar chuir sí breis éadaighe air, dá chosaint ar fhuacht</span>
<lb n="3689"/><span>an gheimhridh, agus cionnas do choinghibh sí teas an</span>
<lb n="3690"/><span>tsamhraidh uaidh.  Agus ón lá a tháinig tosach siubhail</span>
<lb n="3691"/><span>do, mar bhíodh a súil ar na beithidhig is ar an uisce</span>
<lb n="3692"/><span>is ar an aithinne, ar eagla a ghoirtighthe.  Agus cad</span>
<lb n="3693"/><span>chuige an t-imshníomh go léir, a Shéamuis, má thá sí</span>
<lb n="3694"/><span>chum leigint do luascadh anois ó cheann sealáin</span>
<lb n="3695"/><span>ar an gcroich — má leigeann sí dá chorp bheith dá</span>
<lb n="3696"/><span>ghiobadh ag na héanlaithe — a mac beag féin, a</span>
<lb n="3697"/><span>bunóicín dílis féin!</span></p>
<lb n="3698"/>
<lb n="3699"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3700"/>
<lb n="3701"/><p><span>Níl éanchoir déanta ag mo mhac-sa!</span></p>
<lb n="3702"/>
<lb n="3703"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3704"/>
<lb n="3705"/><p><span>Ná fuil mhuise!  Muran maith leat mfhocal-sa do</span>
<lb n="3706"/><span>chreideamhain leis, b'éidir go n-éistfá le Máighistir</span>
<lb n="3707"/><span>Mac Coinnich annso.  Seadh, a Shéamuis, cadé do</span>
<lb n="3708"/><span>thuairimse?</span>
<lb n="3709"/></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="3710"/><p><span>MAC COINNICH</span></p>
<lb n="3711"/>
<lb n="3712"/><p><span>Níl éanagó ná go bhfuil sé ciontach, maidir le cabhair</span>
<lb n="3713"/><span>is congnamh do thabhairt do mhéirlig chum dul i</span>
<lb n="3714"/><span>bhfolach; agus ina theannta san, go bhfuaireathas</span>
<lb n="3715"/><span>airm ina sheilbh.  Coirthe móra is eadh iadsan araon.</span></p>
<lb n="3716"/>
<lb n="3717"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3718"/>
<lb n="3719"/><p><span>Is maith an áit go rabhais, a Shéamuis!  Agus, eadrainn</span>
<lb n="3720"/><span>féin, a Mháighistreás Stíobhart, tá coir eile fós</span>
<lb n="3721"/><span>le cur ina leith, dom thuairimse (glacann sé</span>
<lb n="3722"/><span>snaoisín), isé sin, — bheith dall ar chomhairle a</span>
<lb n="3723"/><span>leasa. — Seo, anois…</span></p>
<lb n="3724"/>
<lb n="3725"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3726"/>
<lb n="3727"/><p><span>Ní leomhthadh sibh méar do leagadh ar mo mhac; mo shlán</span>
<lb n="3728"/><span>fúibh é chur ar an gcroich.</span></p>
<lb n="3729"/>
<lb n="3730"/><p><span>MAC COINNICH</span></p>
<lb n="3731"/>
<lb n="3732"/><p><span>Agus má's áil leis an nduine uasal é chrochadh cad a</span>
<lb n="3733"/><span>bheadh dá bhac?</span></p>
<lb n="3734"/>
<lb n="3735"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3736"/>
<lb n="3737"/><p><span>Le déine.</span></p>
<lb n="3738"/>
<lb n="3739"/><p><span>Baineadh barra do mhéire le Dubhghall Stíobhart, a</span>
<lb n="3740"/><span>Chaimbéal na Coille Móire, agus geallaimse</span>
<lb n="3741"/><span>dhuit ná fuil acht neamhnídh i mBinn Cruachan seachas</span>
<lb n="3742"/><span>an t-ualach a bheidh anuas ar t'anam.  Cuirfe me</span>
<lb n="3743"/><span>mallacht na seacht bhfáinne ar do shaoghal.  Déanfad</span>
<lb n="3744"/><span>agairt ar theintibh Ephrom it choinne, ar an dteine</span>
<lb n="3745"/><span>ghorm, is ar an dteine uaine, is ar an dteine ghlas:</span>
<lb n="3746"/><span>cuirfead mallacht ar do theaghlach, agus ar do</span>
<lb n="3747"/><span>mhnaoi agus ar an gcloinn sin ná beidh do shloinne</span>
<lb n="3748"/><span>ortha choidhche.  Ó! beidh mo thrommhallacht ar gach</span>
<lb n="3749"/><span>nduine agaibh go brách.</span>
<lb n="3750"/></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="3751"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3752"/>
<lb n="3753"/><p><span>Fé bhíogadh — is léir go bhfuil sé corruighthe —</span>
<lb n="3754"/><span>tuiteann an naoisín óna chrobh le neart creatha.</span></p>
<lb n="3755"/>
<lb n="3756"/><p><span>Chughat, chughat, a bhean!  (Go feargach) Is tu an…</span>
<lb n="3757"/><span>an… an bháirseach agus a leithéid sin do</span>
<lb n="3758"/><span>rádh liomsa!  Cuirfead dot ghreadadh thu le bun</span>
<lb n="3759"/><span>fuipe ar dtúis, agus déanfar tu do bháthadh annsan</span>
<lb n="3760"/><span>mar bhadhb.  Go mbeiridh an diabhal leis na hain-</span>
<lb n="3761"/><span>mhidhthe dúra piseógach so!  (Le Mac Sháine).  Bhí sé</span>
<lb n="3762"/><span>ceart againn bheith annso roimhis agus bheith sa</span>
<lb n="3763"/><span>scioból ag éisteacht leo!</span></p>
<lb n="3764"/>
<lb n="3765"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3766"/>
<lb n="3767"/><p><span>Seadh, éisteacht ar chúlaibh an doruis!  Féach nár</span>
<lb n="3768"/><span>chuimhnigheas riamh ar an tseift sin!</span></p>
<lb n="3769"/>
<lb n="3770"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3771"/>
<lb n="3772"/><p><span>Nár chuimhnighis mhuise!  Hú!  Is mó rud san ar an</span>
<lb n="3773"/><span>saoghal ná fuil machtnuighthe fós agatsa ortha.</span>
<lb n="3774"/><span>Cad n-a thaobh ná déanfá é siúd?  Cradhscal a</span>
<lb n="3775"/><span>bheadh ort ina choinne?</span></p>
<lb n="3776"/>
<lb n="3777"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3778"/>
<lb n="3779"/><p><span>Tá dhá nídh agam ina choinne ná meabhruigheann tu, a</span>
<lb n="3780"/><span>cheann fine na Coille Móire.</span></p>
<lb n="3781"/>
<lb n="3782"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3783"/>
<lb n="3784"/><p><span>Áirmhig iad.</span></p>
<lb n="3785"/>
<lb n="3786"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3787"/>
<lb n="3788"/><p><span>Ar an gcéad dul níl éinsciatháin chum eitilt againn…</span>
<lb n="3789"/><span>agus bheadh rian ár gcos sa tsneachta…  Ar</span>
<lb n="3790"/><span>an dtarna dul do chuirfadh an bhean in iúil do go</span>
<lb n="3791"/><span>rabhamair annso.</span>
<lb n="3792"/></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="3793"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3794"/>
<lb n="3795"/><p><span>Ní inneosadh, dá gcuirinnse in iúil di go bhféadfainn í</span>
<lb n="3796"/><span>sháitheadh isteach in íochtar dhúinsiúin Inbhir Nois.</span></p>
<lb n="3797"/>
<lb n="3798"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3799"/>
<lb n="3800"/><p><span>Le tarcuisne.</span></p>
<lb n="3801"/>
<lb n="3802"/><p><span>D'inneósainn mhuise, agus dá gcuirthá in iúil dam go</span>
<lb n="3803"/><span>raibh it chumus me sháitheadh isteach i ndúinsiún</span>
<lb n="3804"/><span>ifrinn na ndeamhan.</span></p>
<lb n="3805"/>
<lb n="3806"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3807"/>
<lb n="3808"/><p><span>Beirtar as mo radharc an scréachóg so; geóbham an</span>
<lb n="3809"/><span>t-aithghearra ar an scéal, a Mhic Sháine.</span></p>
<lb n="3810"/>
<lb n="3811"/><p><span>Táid na saighdiúirí ag breith Mháire chum an sciobóil.</span></p>
<lb n="3812"/>
<lb n="3813"/><p><span>Ná beiridh annsan í.  Caithidh amach sa tsneachta í.</span></p>
<lb n="3814"/>
<lb n="3815"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="3816"/>
<lb n="3817"/><p><span>Ní bhéarfa tu choidhche air, a Chaimbéal: ní bhfaghair go</span>
<lb n="3818"/><span>brách ná choidhche é!</span></p>
<lb n="3819"/>
<lb n="3820"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3821"/>
<lb n="3822"/><p><span>Le cuthach.</span></p>
<lb n="3823"/>
<lb n="3824"/><p><span>Ná faghad go deimhin!  Is mise gheobhaidh é, dar an Té</span>
<lb n="3825"/><span>atá thuas, má's éigean dam glinneamhain fé bhun</span>
<lb n="3826"/><span>gach cloichín atá ar an sliabh ó Thorc Bhadomhnaig go</span>
<lb n="3827"/><span>Cráin Átha Fódla.</span></p>
<lb n="3828"/>
<lb n="3829"/><p><span>Beirid na saighdiúirí amach an tseanbhean.</span></p>
<lb n="3830"/>
<lb n="3831"/><p><span>Agus do b'áil liom focal nó dhó leatsa a Chaptaein</span>
<lb n="3832"/><span>Mac Sáine.  Do chuala ót bhéal ó chiainibh na</span>
<lb n="3833"/><span>constaicí atá agat i gcoinne éisteacht ar chúlaibh</span>
<lb n="3834"/><span>dóirse, agus nidhthe den tsórt san.  Tuigimse go</span>
<lb n="3835"/><span>cruinn na hárdsmaointe taidhbhseacha bhíonn ag an</span>
<lb n="3836"/><span>óige chum go dtagann aois na céille dhóibh.  Bhíodh</span>
<lb n="3837"/><span>na hárdsmaointe taidhbhseacha san agam féin tráth.</span>
<lb n="3838"/><span>Acht dá mbeadh tréimhse caithte agat ar úrlár na</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="3839"/><p><span>Parliminte i nDún Éadain, feibh mar atá agamsa,</span>
<lb n="3840"/><span>agus do phéidhre lámh loma sáidhte agat i bpócaíbh</span>
<lb n="3841"/><span>follmha, geallaim duit go gcaithfá uait na hárd-</span>
<lb n="3842"/><span>smaointe féibh mar do chaitheas-sa.  Cuirimís uainn</span>
<lb n="3843"/><span>an díth céille insa ghnó so…</span></p>
<lb n="3844"/>
<lb n="3845"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3846"/>
<lb n="3847"/><p><span>Féach, a dhuine uasail!…</span></p>
<lb n="3848"/>
<lb n="3849"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3850"/>
<lb n="3851"/><p><span>Go réidh, go réidh, a Chaptaein Mac Sáine, go n-éistir</span>
<lb n="3852"/><span>le n-a bhfuil agamsa le rádh.  Táim tar éis mórán</span>
<lb n="3853"/><span>dfheicsint is do chlos anocht ná taitneann liom.</span>
<lb n="3854"/><span>Meáidh is éist an méid seo it chluais uaimse —</span>
<lb n="3855"/><span>ní fhoghnfaidh nidhthe den tsórt san duit i seirbhís</span>
<lb n="3856"/><span>a Shoillse, an Rí.</span></p>
<lb n="3857"/>
<lb n="3858"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3859"/>
<lb n="3860"/><p><span>Saighdiúir mise, a cheann fine na Coille Móire, agus</span>
<lb n="3861"/><span>gabhaim párdún agat má shamhluighid mo bhréithre</span>
<lb n="3862"/><span>duit bheith módh is garg: ní maith liom an obair seo,</span>
<lb n="3863"/><span>acht is lugha 'ná san féin a thaitneann do bhearta-sa</span>
<lb n="3864"/><span>liom; tá fuath agam dóibh.</span></p>
<lb n="3865"/>
<lb n="3866"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3867"/>
<lb n="3868"/><p><span>Is róchuma ciaca binn nó searbh leat mo bhearta-sa,</span>
<lb n="3869"/><span>mar tá ort an gnó do dhéanamh!  Ormsa amháin</span>
<lb n="3870"/><span>a luigheann cionnus a dhéanfar é.  Tuig uaimse</span>
<lb n="3871"/><span>an cás — sidé é: taoi-se agus mise annso chum an</span>
<lb n="3872"/><span>dlighe do chur i bhfeidhm, an tAcht chum smachtuighthe</span>
<lb n="3873"/><span>Gheadhltacht Alban.  Ní héanobair shuarach é sin,</span>
<lb n="3874"/><span>acht obair anamhór ar fad.  Cadé an chuid atá</span>
<lb n="3875"/><span>agatsa ann?  Níl ionnatsa agus it chuid fear</span>
<lb n="3876"/><span>acht mar bheadh scuaba, scuaba ag árdoifigeach na</span>
<lb n="3877"/><span>Coróineach.  Insa dútha so ina bhfuilimíd mise</span></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="3878"/><p><span>bheireann an t-ordughadh agus tusa dhéineann an</span>
<lb n="3879"/><span>scuabadh!</span></p>
<lb n="3880"/>
<lb n="3881"/><p><span>Dírigheann sé a mhéar i dtreó an sciobóil.</span></p>
<lb n="3882"/>
<lb n="3883"/><p><span>Seadh, anois, déin do chuid scuabtha, a Chaptaein</span>
<lb n="3884"/><span>Mac Sáine.</span></p>
<lb n="3885"/>
<lb n="3886"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3887"/>
<lb n="3888"/><p><span>Agus é corruidhthe, roinnt.</span></p>
<lb n="3889"/>
<lb n="3890"/><p><span>Cad do b'áil leat?  Cad atá uait?  Budh mhaith liom</span>
<lb n="3891"/><span>fhios a bheith agam cad tá ar intinn agat.</span></p>
<lb n="3892"/>
<lb n="3893"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3894"/>
<lb n="3895"/><p><span>Ná bac in éanchor lem intinn-si: cadé an bhaint atá ag</span>
<lb n="3896"/><span>saighdiúir le cúrsaíbh intinne, ar éanchuma?  Níl</span>
<lb n="3897"/><span>agatsa le déanamh acht a n-orduighimse dhuit.</span>
<lb n="3898"/><span>Amach leis an nduine sin agus cuir suas i gcoinnibh</span>
<lb n="3899"/><span>an fhalla é.</span></p>
<lb n="3900"/>
<lb n="3901"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3902"/>
<lb n="3903"/><p><span>Murdar é seo, a cheann fine na Coille Móire; murdar,</span>
<lb n="3904"/><span>deirim arís e!</span></p>
<lb n="3905"/>
<lb n="3906"/><p><span>CAIMBÉAL.</span></p>
<lb n="3907"/>
<lb n="3908"/><p><span>Díth céille, a dhuine, níl ann acht gníomh gan éifeacht.</span></p>
<lb n="3909"/>
<lb n="3910"/><p><span>MAC SÁINE</span></p>
<lb n="3911"/>
<lb n="3912"/><p><span>Ní mór dam barántus uait chum a dhéanta.</span></p>
<lb n="3913"/>
<lb n="3914"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3915"/>
<lb n="3916"/><p><span>Corruig ort, máiseadh: béarfaidh Mac Coinnich amach</span>
<lb n="3917"/><span>chughat é.</span></p>
<lb n="3918"/>
<lb n="3919"/><p><span>Cromann an cléireach ar scríobhadh.  Beireann Mac</span>
<lb n="3920"/><span>Sáine is a chuid fear Stíobhart amach leo.  Fanann</span>
<lb n="3921"/><span>Caimbéal ina shuidhe go n-imthighid.  Críochnuigheann</span>
<lb n="3922"/><span>an cléireach an scríbhinn, cuireann caimbéal a ainm</span>
<lb n="3923"/><span>leis an mbarántus — agus beireann an cléireach</span>
<lb n="3924"/><span>amach é.  Ceapann Caimbéal go bhfuil sé ina aonar</span>
<lb n="3925"/><span>insa tig, acht tá Mór Chamshrón ina crúnca ar stóilín</span>
<lb n="3926"/><span>cois na teine aganfhios do.</span>
<lb n="3927"/></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="3928"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3929"/>
<lb n="3930"/><p><span>Féibh mar bhéadh duine bhéadh ag caint leis féin ós árd.</span></p>
<lb n="3931"/>
<lb n="3932"/><p><span>Tá buaidhte aca orm mar sin féin.  Nach ait an cás é?</span>
<lb n="3933"/><span>Cheapas ar dtúis ná beadh ann acht suarachas.  Acht,</span>
<lb n="3934"/><span>ina dhiaidh san — siné agat é — ina dhiaidh san!…</span>
<lb n="3935"/><span>b'olc an dóigh na ráinig liom breith ar Chlúine, —</span>
<lb n="3936"/><span>is ar Cheapach, — ar Lochíel, agus ar… ar…</span>
<lb n="3937"/><span>air féin, b'éidir.  Uch! ciorrbhadh air mar scéal!</span>
<lb n="3938"/><span>cuireann sé fearg an domhain orm cuimhneamh air!</span>
<lb n="3939"/><span>Agus a rádh nár ghábha dhon duine seo amuigh acht</span>
<lb n="3940"/><span>aonfhocal amháin de chogar liom, nó méar do</span>
<lb n="3941"/><span>phoinnteáil.  Acht ní dhéanfadh!  Tá buaidhte orm</span>
<lb n="3942"/><span>ag a gcuid aislingí is a gcuid broinglóidí.  “Beidh</span>
<lb n="3943"/><span>tu ag cur let chuid eóluis shaoghalta anocht, mar</span>
<lb n="3944"/><span>sin, a Mháighistir Caimbéal, agus beidh rud agat</span>
<lb n="3945"/><span>le cur insa cheann eile den mheidh,” arsa eisean,</span>
<lb n="3946"/><span>agus dar Muiris tá curtha agam lem chuid eóluis</span>
<lb n="3947"/><span>shaoghalta, agus is rud é nách rómhaith a thaitneann</span>
<lb n="3948"/><span>sé liom — gur treise aisling 'ná gaiscidheach fé</span>
<lb n="3949"/><span>arm is éide…  Féach mise, Giolla Easpuig</span>
<lb n="3950"/><span>Caimbéal na Coille Móire, le lánughdarás ón</span>
<lb n="3951"/><span>gCoróin, agus comhacht beathadh agus báis agam,</span>
<lb n="3952"/><span>comhacht agam le creachadh is le cloidheamh, agus</span>
<lb n="3953"/><span>ina dhiaidh san níl brigh ionnam i gcoinne aislingí na</span>
<lb n="3954"/><span>ndaoine seo — seanbhean chríonna agus geósach</span>
<lb n="3955"/><span>garsúin — ní lugha ar an mbeirt seo an sioc 'ná</span>
<lb n="3956"/><span>saighdiúirí is eachradh, agus an chroich agus ór</span>
<lb n="3957"/><span>buidhe…  Is ait thar barr an cás é; rud ná</span>
<lb n="3958"/><span>tuigim…  Tá buaidhte orm mar sin féin.</span>
<lb n="3959"/><span>Tá go deimhin; tá buaidhte ag an mbeirt orm,</span>
<lb n="3960"/><span>bíodh ná fuil ann acht cúrsaí nóimeantaí go mbeidh</span>
<lb n="3961"/><span>duine aca tar éis bháis.</span></p>
<lb n="3962"/>
<lb n="3963"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3964"/>
<lb n="3965"/><p><span>Preabann ina seasamh agus glinnidheann air: is geall</span>
<lb n="3966"/><span>a guth le macalla ar a chainnt-sean.</span></p>
<lb n="3967"/>
<lb n="3968"/><p><span>Tar éis bháis!</span>
<lb n="3969"/></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="3970"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3971"/>
<lb n="3972"/><p><span>Iompuigheann go hobann uirthi.</span></p>
<lb n="3973"/>
<lb n="3974"/><p><span>Cadé rud é seo!</span></p>
<lb n="3975"/>
<lb n="3976"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3977"/>
<lb n="3978"/><p><span>An tar éis bháis atá sé?</span></p>
<lb n="3979"/>
<lb n="3980"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3981"/>
<lb n="3982"/><p><span>Go dúr.</span></p>
<lb n="3983"/>
<lb n="3984"/><p><span>Ní headh, fós, acht féach amach an fhuinneóg so láithreach</span></p>
<lb n="3985"/>
<lb n="3986"/><p><span>Dírigheann sé méar ar an bhfuinneóig</span>
<lb n="3987"/><span>agus chífir iad dá ullamhughadh chum báis.</span></p>
<lb n="3988"/>
<lb n="3989"/><p><span>Cromann sé ar a chuid earraidhe do chur chuige, a hata, &c., &c.</span></p>
<lb n="3990"/>
<lb n="3991"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="3992"/>
<lb n="3993"/><p><span>Bhéarfadsa an t-eólus duit.</span></p>
<lb n="3994"/>
<lb n="3995"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="3996"/>
<lb n="3997"/><p><span>Fé iongna.</span></p>
<lb n="3998"/>
<lb n="3999"/><p><span>Cadé rud é seo adeirir!</span></p>
<lb n="4000"/>
<lb n="4001"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="4002"/>
<lb n="4003"/><p><span>Bhéarfad-sa dhuit an t-eólus atá uait.</span></p>
<lb n="4004"/>
<lb n="4005"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="4006"/>
<lb n="4007"/><p><span>Go socair.</span></p>
<lb n="4008"/>
<lb n="4009"/><p><span>Agus a Dhia Mhór, a rádh go rabhas díreach ar tí…</span>
<lb n="4010"/><span>ar tí… faghaim an t-eólus — faghaim an t-eólus</span>
<lb n="4011"/><span>go héascaidh.</span></p>
<lb n="4012"/>
<lb n="4013"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="4014"/>
<lb n="4015"/><p><span>Taoi ag geallamhaint dam ná crochfar é?</span></p>
<lb n="4016"/>
<lb n="4017"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="4018"/>
<lb n="4019"/><p><span>Bheirim mo mhóid ná crochfar.</span>
<lb n="4020"/></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="4021"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="4022"/>
<lb n="4023"/><p><span>Gheobhad thar n-ais uait é?</span></p>
<lb n="4024"/>
<lb n="4025"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="4026"/>
<lb n="4027"/><p><span>Gheobhair thar n-ais uaim é gan crochadh.</span></p>
<lb n="4028"/>
<lb n="4029"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="4030"/>
<lb n="4031"/><p><span>Seadh, má's eadh (tagann Caimbéal ar a comhgar), i</span>
<lb n="4032"/><span>gcoire atá an dtaobh thall den Bhinn Dheirg, leath</span>
<lb n="4033"/><span>slighe suas — cabhair ó Dhia chugham!</span></p>
<lb n="4034"/>
<lb n="4035"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="4036"/>
<lb n="4037"/><p><span>An bhuaidh agam i ndeire na dála!  Tá buaidhte glan</span>
<lb n="4038"/><span>agam ortha!  Ina dhiaidh san is uile, a Thiarna na</span>
<lb n="4039"/><span>cruinne, tá ceart is ciall le fagháil ar an dtalamh</span>
<lb n="4040"/><span>do chruthuighis.</span></p>
<lb n="4041"/>
<lb n="4042"/><p><span>Cuireann chuige arís a chlóca, a hata, &c.</span></p>
<lb n="4043"/>
<lb n="4044"/><p><span>Agus a rádh… a rádh… go rabhas</span>
<lb n="4045"/><span>díreach chum éalódh liom féin fé dhiombáidh, agus</span>
<lb n="4046"/><span>me buailte.</span></p>
<lb n="4047"/>
<lb n="4048"/><p><span>MÓR</span></p>
<lb n="4049"/>
<lb n="4050"/><p><span>Tá sé saor anois ón gcroich?</span></p>
<lb n="4051"/>
<lb n="4052"/><p><span>CAIMBÉAL</span></p>
<lb n="4053"/>
<lb n="4054"/><p><span>Déineann sé gáire, agus féachann amach an fhuinneóg</span>
<lb n="4055"/><span>sar a mbeireann sé freagra uirthi, agus tá sé ag</span>
<lb n="4056"/><span>an ndorus nuair labhrann.</span></p>
<lb n="4057"/>
<lb n="4058"/><p><span>Geall leis; tá; geall leis.  Éist!</span></p>
<lb n="4059"/>
<lb n="4060"/><p><span>Coingbheann sé a bhas anáirde — cloistar torann</span>
<lb n="4061"/><span>mór piléar.  Gabhann Caimbéal amach agus dúnann</span>
<lb n="4062"/><span>sé an dorus ina dhiaidh.  I gcionn tamaillín tagann</span>
<lb n="4063"/><span>an tseanbhean isteach sa chiúineas, agus tugann sí</span>
<lb n="4064"/><span>cúpla coiscéim chum tosaig.</span></p>
<lb n="4065"/>
<lb n="4066"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="4067"/>
<lb n="4068"/><p><span>Ar chuala tu san, a Mhór Chamshrón; ar chuala tu san?</span></p>
<lb n="4069"/>
<lb n="4070"/><p><span>Tá a géaga fillte ag Mór agus a haghaidh cromtha</span>
<lb n="4071"/><span>anuas ortha, agus í ag gol.</span>
<lb n="4072"/></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="4073"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="4074"/>
<lb n="4075"/><p><span>Uch! go réidh a laogh, go gcloisim an fothram san ag</span>
<lb n="4076"/><span>gluaiseacht tar cnocaibh móra na cruinne…</span>
<lb n="4077"/><span>Ní misde dhuitse gol do dhéanamh, níl ionnat acht</span>
<lb n="4078"/><span>leanbh gan tuigsint, acht ní fhliuchfaidh deór éan-</span>
<lb n="4079"/><span>tsúil liomsa um Dhubhghall Stíobhart choidhche.  Ní</span>
<lb n="4080"/><span>raibh aréir agamsa acht geósach buachalla, aodhaire</span>
<lb n="4081"/><span>caorach ar leacannaibh Átha Fódla; maidin indiu</span>
<lb n="4082"/><span>ámhthach, mise máthair fir atá luaidhte ar laochraí</span>
<lb n="4083"/><span>móra an domhain.  Beifar ag reic scéalta uime</span>
<lb n="4084"/><span>ar fuaid gach dútha.  Beidh Dubhghall Stíobhart</span>
<lb n="4085"/><span>i mbéalaibh máithreacha mar shómpla is mar chuspa</span>
<lb n="4086"/><span>dá gcloinn mhac.  Is árd an cháil a bheidh air ag</span>
<lb n="4087"/><span>lucht innste éacht is eachtra…  Tháinig na</span>
<lb n="4088"/><span>daoine móra, lucht an uabhair, agus ní raibh éan-</span>
<lb n="4089"/><span>scannradh acht a gcomhacht, agus gliocas na péiste</span>
<lb n="4090"/><span>ionnta, agus iad lán den lúbaireacht.  Bhí an bás</span>
<lb n="4091"/><span>ina chéile aca…  Ní raibh i nDubhghall</span>
<lb n="4092"/><span>Stíobhart acht buachaill, buachaill óg go raibh</span>
<lb n="4093"/><span>áilneacht na beathadh leathta os a chomhair, agus</span>
<lb n="4094"/><span>faid saoghail i ndán do.  Acht do dhiúltuig sé</span>
<lb n="4095"/><span>don méid sin go léir.  “Aonfhocal amháin uait”</span>
<lb n="4096"/><span>arsa iadsan, “aonfhocal amháin dfhíseóireacht agus</span>
<lb n="4097"/><span>tá saoghal is saidhbhreas agat.”  Acht níor bhog sé</span>
<lb n="4098"/><span>a bhéal dóibh!  Ní raibh teóra le n-a gcuid feirge!</span>
<lb n="4099"/><span>Bíodh éirighe anáirde agus lúthgháir ort, a Mhór</span>
<lb n="4100"/><span>Chamshrón, go bhfuil rian a chrú chroidhe i sneachta</span>
<lb n="4101"/><span>an tsléibhe.  Táid nidhthe ann is treise 'ná an bás.</span>
<lb n="4102"/><span>Fágaimís an gol fé sna leanbhaíbh…</span></p>
<lb n="4103"/>
<lb n="4104"/><p><span>Tagann sí chum tosaig agus leagann lámh léi ar</span>
<lb n="4105"/><span>ghualainn an chailín.</span></p>
<lb n="4106"/>
<lb n="4107"/><p><span>MÁIRE</span></p>
<lb n="4108"/>
<lb n="4109"/><p><span>Bfhearra dhúinn é thabhairt isteach, agus gan é fhágaint</span>
<lb n="4110"/><span>annsúd ina aonar.</span></p>
<lb n="4111"/>
<lb n="4112"/><p><span>Leagadh an Chruitín.</span></p>
<lb n="4113"/>
<lb n="4114"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cluichíní ón Iasacht - Oireachtas 1920

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cluichíní ón Iasacht - Oireachtas 1920

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
