Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Aithris ar na Sasanaigh</title><author><name type="main">Liam Ó Domhnaill</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1914_02_14_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1914</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1914_02_14_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Liam Ó Domhnaill</author><title>Aithris ar na Sasanaigh</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1914</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Aithris ar na Sasanaigh.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Sílim gurab é is indéanta againn indiu Gaedhealachas do neartú i</span>
<lb n="4"/><span>nÉirinn.  Is eagal liom muintear na hÉireann do bheith bréan den bhfocal</span>
<lb n="5"/><span>soin “Connradh” toisg a mhinichídhe a gairmthar “Connradh” d'il-iomad</span>
<lb n="6"/><span>cumann atá ar bun sa tír aoibhinn seo.  Ní gádh dhom “League” thar</span>
<lb n="7"/><span>“League” eile do luadhadh.  Táid siad ann go farsing; agus is beag</span>
<lb n="8"/><span>duine i nÉirinn nár chaith tréimhse, fada nó gearr, fé bhrat connartha éigin -</span>
<lb n="9"/><span>fiú claoidhe le hobair ná fuil buan; agus mar sin de ní fiú claoidhe le</span>
<lb n="10"/><span>gluaiseacht ar bith ná baineann go dlúth le gach duine sa tír, le n-a mhuintir</span>
<lb n="11"/><span>roimhe agus leis an sliocht a thiocfadh i n-a dhiaidh.  Is léir go bhfuil daoine i</span>
<lb n="12"/><span>nÉirinn gur dóigh leo Connradh na Gaedhilge do bheith neamh-bhuan.  Tá</span>
<lb n="13"/><span>siad-san fé smacht an fhocail (.i. “Conradh”); óir is iomdha connradh do</span>
<lb n="14"/><span>cuireadh ar bun agus nuair do bhí a ghnó déanta do sgaipeadh é ar nós an</span>
<lb n="15"/><span>cheoigh.  Ar an adhbhar soin d'iarrfainn ar mhuintir Chonnartha na Gaedhilge</span>
<lb n="16"/><span>Gaedhealachas do neartú agus gan bheith ghá shíor-rádh leis na daoine “Tar</span>
<lb n="17"/><span>isteach i gConnradh na Gaedhilge.”  Cuirimís i ngéill dóibh - gan ainm an</span>
<lb n="18"/><span>Chonnartha do luadhadh - an laige atá tagtha ar Éirinn toisg go ndeárna Gaedhil</span>
<lb n="19"/><span>dia bréige den Ghall-teangain.  Tiocfaidh daoine os do chomhair adéarfas</span>
<lb n="20"/><span>leat gur leór dóibh na neithe a shásuigheann “an domhan mór.”  Do hoileadh</span>
<lb n="21"/><span>agus do tógadh na daoine sin i mBéarla na Sagsan agus dar leo níl sa</span>
<lb n="22"/><span>domhan mór acht Sasanna agus táid siad ghá sású féin le haithris a dhéanamh</span>
<lb n="23"/><span>ar na neithibh a shásuigheann Sasanna indiu.  Dá léigheadh na daoine sin</span>
<lb n="24"/><span>Seanachas Shasana - agus do mbeadh tuigsint acu ann - ba léir dóibh go</span>
<lb n="25"/><span>ndeárna na Sasanaigh i dtráth na neithe a mholann lucht na Gaedhilge dúinn</span>
<lb n="26"/><span>a dhéanamh indiu.  Do chuir na Sasannaigh an Fhrainncís Ghallda uatha cé go</span>
<lb n="27"/><span>raibh seilbh ar rannaibh móra den bhFrainnc acu.  Do baineadh an tseilbh sin</span>
<lb n="28"/><span>díobh agus do chromadar ar Shasann do neartú; agus as an neartú soin</span>
<lb n="29"/><span>do ghabhadar seilbh ar rannaibh móra den domhan - ar Éirinn chomh maith le</span>
<lb n="30"/><span>háiteannaibh eile - agus do chuireadar a dteanga dúthchais dá labhairt is gach</span>
<lb n="31"/><span>aon áit i n-a ndeachadar.  Cad na thaobh ná déanaimíd-ne aithris cheart ar na</span>
<lb n="32"/><span>Sasanaigh, má's mian linn aithris a dhéanamh ortha?  Innstear dúinn go</span>
<lb n="33"/><span>ndéinidh daoine fiadhaine na hAifrice aithris ar na Sasannaigh.  Is eol dóibh</span>
<lb n="34"/><span>comhacht na Sasannach agus a neart chun riaghaluighthe; acht dála daoine</span>
<lb n="35"/><span>fiadhaine déinid aithris go leamh.  Caithid hataí síoda gan éadach ar a</span>
<lb n="36"/><span>gcolainn agus leath-spor ar sháil gan bhróg!  Acht an bhfuil muintear na</span>
<lb n="37"/><span>hÉireann pioc níos ciallmhaire?  Ní chomhnuighid a dteanga dhúthchais.  Déinid</span>
<lb n="38"/><span>aithris ar leimhe na Sasanach agus má táimíd gan na hataí síoda agus an</span>
<lb n="39"/><span>leath-spor ní dhéanaimíd na neithe atá ag dul chun sochair d'Éirinn.  Is</span>
<lb n="40"/><span>éigean an méid sin do thuigsint agus do theagasg agus nuair a bheidh an</span>
<lb n="41"/><span>teagasg soin i bhfeidhm ar aigne Gaedheal ní bheidh gádh ar bith le “Connradh”</span>
<lb n="42"/><span>dá fheabhas.  Isé cúis gur chuireas síos ar na neithibh sin romham go dtárla</span>
<lb n="43"/><span>caint idir mé agus duine do bhí ag cáineadh na hIolsgoile nua toisg</span>
<lb n="44"/><span>Gaedhealg do bheith éigeantach ar dhaoine tráth théidhean siad isteach innte.</span>
<lb n="45"/><span>“Féach,” ar seisean, “bheadh i bhfad Éireann níos mó daoine ag iarraaidh dul</span>
<lb n="46"/><span>isteach san Iolsgoil nua muna mbeadh an Ghaedhealg a bheith éigeantach.</span>
<lb n="47"/><span>Caidé an mhaitheas dóibh an Ghaedhealg soin nuair fhágfaid siad Éire?  Nár</span>
<lb n="48"/><span>chóir go mbeimís-ne sásta leis na neithibh a shásuigheann an domhan mór?  Isí</span>
<lb n="49"/><span>mo chomhairle dhaoibh, ar seisean, rogha gach maitheasa atá sa domhan do</span>
<lb n="50"/><span>ghlacadh chugaibh gan bheith ag iarraidh Éire do chur ar gcúl agus d'fhágáil is</span>
<lb n="51"/><span>na haoiseannaibh dorcha.”</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Tá tuairim an ghiolla soin ag a lán Gaedheal indiu agus do dtí go </span>
<lb n="54"/><span>gcuiridh siad an tuairim sin díobh ní bheidh acu acht hataí síoda agus leath-spor</span>
<lb n="55"/><span>na ndaoine fiadhaine atá i nAifric.  Tuigid Gaedhil an Chonnartha nach é is</span>
<lb n="56"/><span>ciall d'oideachas na hÉireann Éireannaigh do mhúineadh ar nós go h-oirfidís</span>
<lb n="57"/><span>do mhuintir Borneo agus India agus America agus na háiteanna eile i</span>
<lb n="58"/><span>n-a dtéidhid Éireannaigh na haimsire seo chun Béarla na Sagsan do leathnú.</span>
<lb n="59"/><span>Más's daoine sinn atá múchta i n-ain-eolas agus i neamh-thuigsint féin tá de</span>
<lb n="60"/><span>cheart againn pé oideachas atá le fághail i nÉirinn do dhiúltú do dhaoine atá</span>
<lb n="61"/><span>ullamh chun na tíre do thréigint nuair a bheidh pé creach agus éadáil atá le</span>
<lb n="62"/><span>fághail i nÉirinn i n-a seilbh acu. Nuair a thiocfaid an t-am - agus b'fhéidir</span>
<lb n="63"/><span>le Dia go dtiocfadh go luath - i n-a mbeadh oideachas na hÉireann fé chúram</span>
<lb n="64"/><span>Riaghaltas na hÉireann, beidh atharú iomlán ar an sgeal.  Má's rud go</span>
<lb n="65"/><span>ndéanfaidh Riaghaltas na hÉireann de chomhairle roinnt de na hÉireannaigh</span>
<lb n="66"/><span>d'ulllamhú le n-a gcur thar sáile creidim go ndéanfid siad ar an gcuma</span>
<lb n="67"/><span>so é.  Ní bheidh ionnta acht lucht déirce daoine atá ag fagháil sochair agus</span>
<lb n="68"/><span>gan aon ní do thabhairt thar n-ais don tír a chothuigh iad - acht b'fhéidir mallacht</span>
<lb n="69"/><span>an bhacaigh do gheibheann rud beag níos lugha 'ná mar bhí se ag súil leis.</span>
<lb n="70"/><span>Ó tharla gur mór an chontabhairt agus an droch-shompla do na daoine</span>
<lb n="71"/><span>creideamhnacha an lucht déirce seo ní thabharfar sgoluidheacht i nÉireann dóibh.</span>
<lb n="72"/><span>Cuirfar anonn go hárdsgoil éigin i Sasanna iad, áit nach mbeidh ar a</span>
<lb n="73"/><span>gcumas muintir na hÉireann do chur amú leis an teagasg suarach a bhíonn</span>
<lb n="74"/><span>de ghnáth i mbéalaibh daoine gurab é a gcéard an déirc.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Mar sin de isé an rud is feidhmeamhla atá le deanamh ag lucht na</span>
<lb n="77"/><span>Gaedhilge indiu neart na Gaedhilge chun Éire do chosnamh ar Ghallaibh agus</span>
<lb n="78"/><span>ar dhroch-Éireannaigh do chur i gcéill do na daoine go bhfuil comhacht agus</span>
<lb n="79"/><span>tuigsint acu.  Ní leor do mhuintir na Gaedhilge fanamhaint taobh istigh de</span>
<lb n="80"/><span>cheithre fallaí na gcraobh.  Is éigeann dóibh dul amach imeasg na gCumann</span>
<lb n="81"/><span>eile agus cuspóirí Chonnartha na Gaedhilge do theagasg ins gach áit a mbíonn</span>
<lb n="82"/><span>daoine.  Agus féach, is bocht an gnó teagasg an Chonnartha do thabhairt do</span>
<lb n="83"/><span>daoine ná fuil de neart aigne ná de chomhacht acu cuspóirí an Chonnartha</span>
<lb n="84"/><span>do chur i bhfeidhm.  “Tagann gach comhacht ó Dhia,” arsa Naomh Pól.  Mar</span>
<lb n="85"/><span>sin de, bímís-ne páirteach sa chomhacht.  Bímís-ne ins na háiteannaibh i n-a</span>
<lb n="86"/><span>bhfuil an chomhacht a chuirfidh an Gaedhealachas chun chinn.  Tá obair romhainn.</span>
<lb n="87"/><span>Go dtí so is beag tairbhthe don Ghaedhilg do bhí i nguth Ghaedhil.  Ní mar sin</span>
<lb n="88"/><span>a bheidh.  Ní fada anois go mbeidh Riaghaltas Éireann freagarthach do mhuintir </span>
<lb n="89"/><span>na hÉireann.  Bímís-ne gár n-ullamhú féin le haghaidh an lae sin innus go</span>
<lb n="90"/><span>mbeidh de chomhacht againn Riaghaltas na hÉireann do dhéanamh freagarthach</span>
<lb n="91"/><span>do lucht na Gaedhilge.  Má tá Connradh na Gaedhilge go ciúin san aimsir</span>
<lb n="92"/><span>seo níl ann acht muintear na hÉireann do bheith i n-a gcodladh.  Nuair</span>
<lb n="93"/><span>a thosnóchaidh carbad an Chonnartha ar bheith ag gluaiseacht sa cheart arís is</span>
<lb n="94"/><span>iomdha cuileóg a ghreamóchas de.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Liam Ó Domhnaill.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Aithris ar na Sasanaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Aithris ar na Sasanaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
