Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Leabhar Geograiphe</title><author><name type="main">Aistrithe ag Seosamh Laoide</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">A211</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1906</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>A211</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Leabhar Geograiphe</title><author>Aistrithe ag Seosamh Laoide</author><imprint><publisher>Comhlucht Oideachais na hÉireann</publisher><date>1906</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>SREATH LEABHAR SGOL AGUS COLÁISTE</span>
<lb n="2"/><span>Ó'N ATHAIR T. Ó FIONNLAOICH.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>LEABHAR GEOGRAIPHE</span>
<lb n="5"/><span>LE HAGHAIDH</span>
<lb n="6"/><span>SGOL AGUS COLÁISTÍ NA HÉIREANN.</span>
<lb n="7"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="8"/><p><span>RÉAMHRÁDH.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Is cuimin liom gur mhór an spéis go chuirinn i n-ealadhain</span>
<lb n="11"/><span>na geograiphe agus mé ar sgoil.  Níor chailleas an spéis</span>
<lb n="12"/><span>sin riamh, acht í agam indiu féin fá mar do bhíodh sí.  Sin</span>
<lb n="13"/><span>é is fáth leis an leabhar so, mar is minic adeirinn liom féin</span>
<lb n="14"/><span>nach beinn sásta choidhche go mbeadh geograiph na hÉireann</span>
<lb n="15"/><span>i bhfuirm leabhair agam óm' láimh féin nó ó láimh dhuine éigin</span>
<lb n="16"/><span>eile.  Thárla i ndeireadh na dála gur mé féin do fuair tosach</span>
<lb n="17"/><span>ar gach éinneach eile sa bhirt agus an leabhar so dá chur amach.</span>
<lb n="18"/><span>Muna mbeadh feabhas an mheisnigh do bhí ag Muintir</span>
<lb n="19"/><span>Fhallamhain, is fada go gcuirfidhe i ngníomh é.  Do bhí an iomad</span>
<lb n="20"/><span>leabhar idir lámhaibh ag Connradh na Gaedhilge agus iad</span>
<lb n="21"/><span>go han-bhruideamhail, ar mhodh gur thuigeas, agus an truim</span>
<lb n="22"/><span>mhór so agam sa ghnó, go mb'fhearr do dhream éigin eile é</span>
<lb n="23"/><span>do dhéanamh, agus a leithéid de leabhar d'uireasbhaidh ar na</span>
<lb n="24"/><span>sgolaibh go mór.  Ní túisge do smuaineas air sin ná</span>
<lb n="25"/><span>adubhart:  "Cár bh'fhearr dam leabhar do chuirfinn i nGaedhilg</span>
<lb n="26"/><span>ná an leabhar beag Béarla úd do chuir Muintear Fhallamhain</span>
<lb n="27"/><span>amach sa bhliadhain 1906?"  Tá sain déanta agam ar mo</span>
<lb n="28"/><span>chuma féin, óir atá áit nó dhó ann so mar ar chuireas athrughadh</span>
<lb n="29"/><span>beag isan gcaint nó aguisín léi fá mar do oir sé dhi.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>I dtaobh na cainte féin, is dócha gur fíor-bheag de chanamhaint</span>
<lb n="32"/><span>atá uirthi.  Ní fhéadaim gan chuimhniughadh ar ar sgríobh an</span>
<lb n="33"/><span>Dochtúir De Hindeberg fá "Ghaedhilg an Aithbheodhuighthe,"</span>
<lb n="34"/><span>agus rud eile, níor ghábhadh dham bheith "ag tiomáint liom"</span>
<lb n="35"/><span>nó "ag bualadh romham" ann so acht isan obair féin, .i. níor</span>
<lb n="36"/><span>theastuigh a leithéid ó chaint an leabhair.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Má tá blas na seandachta ar chuid de'n leabhar so, bíodh a</span>
<lb n="39"/><span>mhilleán sain ar an oide múinte, agus is é is meas dam</span>
<lb n="40"/><span>féin ar Ghaedhilgeoir óg na haimsire seo nach deacra dhó mar</span>
<lb n="41"/><span>fhocal "gur" nó "go soiche" ná "annsair" ó'n gConallach,</span>
<lb n="42"/><span>agus, dá n-abrainn, ná "ag triall ar" ó'n Muimhneach.</span>
<lb n="43"/><span>Támaoid tuirseach dá leithéidíbh sin cheana.  Sguiream díobh</span>
<lb n="44"/><span>mar ghnó litridheachta agus "céimeam lom-luadh ár leabhar"</span>
<lb n="45"/><span>feasta.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>SEOSAMH LAOIDE.</span>
<lb n="48"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="49"/><p><span>LEABHAR GEOGRAIPHE LE HAGHAIDH</span>
<lb n="50"/><span>SGOL AGUS COLÁISTÍ.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>CUID 1.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>SAINBHRIATHRA GEOGRAIPHE.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Is é is geograiph ann, tuarasgbháil ar an domhan so ar</span>
<lb n="57"/><span>a bhfuilmíd 'n-ár gcomhnaidhe, nó tuarasgbháil ar roinn de'n</span>
<lb n="58"/><span>domhan.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Dlúimh chruinn, mar do bheadh liathróid ann, is eadh an domhan,</span>
<lb n="61"/><span>acht, do bhrígh nach so-fheicsiona dhúinn acht fíor-bheagán de,</span>
<lb n="62"/><span>is í cosamhlacht bhíos air, é 'na dhlúimh chomhthruim nó mhíochomh-</span>
<lb n="63"/><span>thruim.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Talamh agus uisge atá i n-uachtar an domhain, nach mór</span>
<lb n="66"/><span>a thrí ceathramhna ina uisge agus a cheathramha 'na thalamh.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Cúig ranna móra atá sa talamh so ar uachtar an domhain,</span>
<lb n="69"/><span>iad i gcuid nó ar fad deighilte ó n-a chéile.  Ranna nó móir-</span>
<lb n="70"/><span>thíortha do-bheirthear ar na rannaibh móra so de thalamh.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Táid ranna is lugha ná iad sain de thalamh ann, agus iad</span>
<lb n="73"/><span>i gcuid nó ar fad deighilte ó na móirthíorthaibh.  Na ranna</span>
<lb n="74"/><span>úd atá deighilte i gcuid ó ná móirthíorthaibh do-bheirthear ortha</span>
<lb n="75"/><span>leithinseacha nó tairbeirt, dorlainge, agus reanna nó cinn</span>
<lb n="76"/><span>tíre.  Oileáin nó inse do-bheirthear ar na rannaibh atá</span>
<lb n="77"/><span>deighilte ar fad ó na móirthíorthaibh.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>An t-uisge atá ar uachtar an domhain, cúig ranna móra</span>
<lb n="80"/><span>atá ann, agus iad deighilte a bheag nó a mhór ó n-a chéile.</span>
<lb n="81"/><span>Aigéin do-bheirthear ar na rannaibh móra so d'uisge.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Táid ranna is lugha ná iad sain d'uisge, agus iad i gcuid</span>
<lb n="84"/><span>nó ar fad deighilte ó na haigéanaibh.  Na ranna úd atá</span>
<lb n="85"/><span>deighilte i gcuid ó na haigéanaibh, do-bheirthear ortha fairrgí</span>
<lb n="86"/><span>nó mara, locha, bléintreacha, cuanta nó báigheanna, coinéil</span>
<lb n="87"/><span>nó deánta, caolais nó súndaí.  Locha tíre do-bheirthear</span>
<lb n="88"/><span>ar na rannaibh úd atá deighilte ar fad ó na haigéanaibh.</span>
<lb n="89"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="90"/><p><span>RANNA DE THALAMH.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>MÓIRTHÍR: sin roinn mhór de thalamh i n-a bhfuilid mórán</span>
<lb n="93"/><span>de rannaibh is lugha ná í, cuir i gcás, an Eoraip.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Is minic do-bheirthear an focal ROINN féin ar mhóirthír,</span>
<lb n="96"/><span>cuir i gcás, an Roinn Eorpa nó Roinn na hEorpa, Roinn</span>
<lb n="97"/><span>na hÁsia, agus rl.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>TAIRBEART nó LEITHINSE: sin roinn de thalamh 'n-a</span>
<lb n="100"/><span>bhfuil an t-uisge nach mór 'na thimcheall ar an uile thaobh,</span>
<lb n="101"/><span>cuir i gcás, an Iodáil.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>OILEÁN: sin roinn de thalamh atá níos lugha ná móirthír,</span>
<lb n="104"/><span>agus an t-uisge 'na thimcheall ar fad, cuir i gcás, Éire.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>OILEÁN FAIRRGE: sin oileán 'n-a bhfuil an fhairrge</span>
<lb n="107"/><span>mór-thimcheall air.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>INIS: ainm eile d'oileán inis, acht ní hé amháin go</span>
<lb n="110"/><span>dtugthar ar oileán fairrge é, acht ar shrath nó ar léanaidh mar</span>
<lb n="111"/><span>an gcéadna.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>SRATH: sin oileán beag i n-abhainn, agus uisge na habhann</span>
<lb n="114"/><span>ar gach taobh de, go mór-mhór i n-aimsir an fhuarlaigh.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>OILEÁNLACH nó INSEACHAR: sin drong oileán nó</span>
<lb n="117"/><span>inseacha i n-aice a chéile.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>CEANN TÍRE (CEANN): sin rinn talmhan a théid amach</span>
<lb n="120"/><span>sa bhfairrge, cuir i gcás, Ceann Cléire, Ceann Tíre i nAlbain.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>Ar uairibh do-bheirthear ainmneacha eile ar CHEANN TÍRE,</span>
<lb n="123"/><span>mar atáid, IORRUS, RINN, PUINTE, GOB, SRÓN, ROS,</span>
<lb n="124"/><span>MAOL, MÁLAINN, RUDHA, SGOICH, COIS, SÁL, MUINCHINN,</span>
<lb n="125"/><span>BIOR, agus ar uairibh BEANN, DÚN, CARN, ÁRD.  An</span>
<lb n="126"/><span>rinn is lugha atá ann, .i. OITÍR.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>DORLAING: sin muinéal caol talmhan cheanglas dhá</span>
<lb n="129"/><span>roinn mhóra de thalamh dá chéile, mar atá, Dorlaing Shuez.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Do-bheirthear BÉAL ar a leithéid seo fós, cuir i gcás, Béal</span>
<lb n="132"/><span>an Mhuirthid.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>SLIABH: sin roinn de'n talamh atá i n-áirde go mór os</span>
<lb n="135"/><span>cionn na coda eile de thuinn na talmhan.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Is ionann SLIABH fós agus PORTACH nó RIASG, bíodh</span>
<lb n="138"/><span>sé go hárd nó go híseal.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Is ionann SLIABH mar an gcéadna agus SREATH ÁRDÁN</span>
<lb n="141"/><span>atá i n-aon líne amháin diaidh ar ndiaidh.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Bun-tsliabh nó lár-bhall na sreithe sin, do-bheirthear an</span>
<lb n="144"/><span>MÁTHAIR-SHLIABH air.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>Árdáin is ísle ná sin, do-bheirthear CNUIC ortha.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Is é is DRONG ÁRDÁN ann, méid nó uimhir éigin chnoc</span>
<lb n="149"/><span>atá 'na triopall mór-thimcheall ar lár-phonc éigin.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>An log atá idir dhá shliabh, do-bheirthear GLEANN, CRUAN</span>
<lb n="152"/><span>nó CRÓN, SLÁD, ÁLT, CÚM, nó DÁL air.</span>
<lb n="153"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="154"/><p><span>BOLCÁN nó CNOC TEINEADH: sin cnoc mór a chaitheas</span>
<lb n="155"/><span>deatach, lasracha, luaith, lábha, gail, agus rl., uaidh, as osgailt 'n-a</span>
<lb n="156"/><span>dtugthar CRUAN nó CRÓN uirthi, cuir i i gcás, Cnoc Aetna.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>MAGH, MACHAIRE, CLÁR nó PLÁIN ÉAD: sin roinn de</span>
<lb n="159"/><span>thalamh atá beagnach comhthrom, nó is comhthrom ar fad atá sé.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>RÉIDH nó TALAMH CLÁIR: sin clár atá i n-áirde os cionn</span>
<lb n="162"/><span>na coda eile de'n tír.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>FÁSACH nó DÍTHREABH: sin fairsinge tíre atá go haimrid</span>
<lb n="165"/><span>tirm, cuir i gcás, an Sahára.  Ainmneacha eile dhó,</span>
<lb n="166"/><span>DIAMHAIR, DÍSEART.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>TOBARLACH: sin ball nó áit thorrthach i lár fásaigh.  Is</span>
<lb n="169"/><span>uime do-bheirthear tobarlach air, do bhrígh gurab iad na</span>
<lb n="170"/><span>toibreacha fíoruisge atá ann do-bheir torrthach é, ag féachain</span>
<lb n="171"/><span>an fhasaigh 'na thimcheall nach fuil ann acht síor-thriomlach.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>IMEALL-BHORD nó BRUACHAR: sin é an roinn úd de'n</span>
<lb n="174"/><span>talamh atá ag críochantacht leis an bhfairrge.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>DEALT: sin áit i dtig abha i bhfairrge agus iomad bun</span>
<lb n="177"/><span>aici.  Is é rud is fáth leis sin, beireann an abha mór-chuid</span>
<lb n="178"/><span>chriadh léithi go fairrge; an tuile agus an trághadh d'fhágadar</span>
<lb n="179"/><span>an chuid ba mhó de'n chré ag an sean-bhun agus iad ag obair</span>
<lb n="180"/><span>i n-aghaidh uisgí na habhann; do rinneadh beartrach de'n chré</span>
<lb n="181"/><span>seo agus talamh tirm fá dheoidh, ar chuma gur mhinic ní ba</span>
<lb n="182"/><span>mhó 'ná aon bhun amháin ag an abhainn, i n-imeall an bheartraigh.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>RANNA D'UISGE.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>AIGÉAN: sin ceann de na cúig rannaibh móra de'n uisge</span>
<lb n="187"/><span>atá ar thuinn an domhain.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>"AN tAIGÉAN": sin é an t-ainm do-bheirthear i gcoit-</span>
<lb n="190"/><span>chinne ar an bhfairsinge mhóir uisge thimcheallas an chruinne.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>FAIRRGE: sin roinn d'uisge atá níos lugha ná aigéan</span>
<lb n="193"/><span>go gnáthach, acht ar uairibh is ionann é agus aigéan, cuir i</span>
<lb n="194"/><span>gcás, an Fhairrge Mhór, an Fhairrge Chiuin.  Ainmneacha eile</span>
<lb n="195"/><span>dhi, LEAR, SÁILE, BÓCHNA, GÓ.</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>MUIR: sin roinn d'uisge atá níos lugha ná aigéan, cuir</span>
<lb n="198"/><span>i gcás, Muir Meann, Muir Mhanann, Muir nIocht, Muir</span>
<lb n="199"/><span>Chroinn, Muir Bhioscáine.</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>Is minice muir idir dhá dtír ná a chontráil sin.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>MURBHOLG: sin ainm do-bheirthear i gcoitchinne ar osgailtibh</span>
<lb n="204"/><span>imeall-bhuird na tíre go huile.  Do réir a mhéid, a shuidhighthe,</span>
<lb n="205"/><span>agus oiread an osgailte do-bheirthear ainmneacha eile ar</span>
<lb n="206"/><span>mhurbholg, mar atáid, LOCH MARA (LOCH), TONN, BÁIGH,</span>
<lb n="207"/><span>CUAN, CALADH, TRÁCHT, GAOTH, BLÉAN, GÓILÍN,</span>
<lb n="208"/><span>CAISLE, CROMPÁN, SÁILÍN, CASLACH, POLL, CUAS.</span>
<lb n="209"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="210"/><p><span>LOCH MARA (LOCH): sin roinn de mhuir atá nach mór</span>
<lb n="211"/><span>timcheallta ag an talamh, cuir i gcás, Loch Ríga, Loch Dá Chaoch,</span>
<lb n="212"/><span>Loch Feabhail, Loch Laoigh.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>TONN: sin murbholg leathan mar a ndéanann an fhairrge</span>
<lb n="215"/><span>torann mór, ag bruth fá thír di, cuir i gcás, Tonn Rudhraighe,</span>
<lb n="216"/><span>Tonn Tuaidhe, Tonn Chlíodhna, Tonn Tóime.</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>BÁIGH: sin roinn d'uisge ritheas isteach ins an tír, agus</span>
<lb n="219"/><span>osgailt aici atá níos leithne ná mar atá ag an loch mara,</span>
<lb n="220"/><span>cuir i gcás, Báigh an Daingin.</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>CUAN: tá trí bhrígh leis an bhfocal so: (1) I nÉirinn is</span>
<lb n="223"/><span>minic dhó 'na ainm ar bháigh nó ar loch mara, cuir i gcás,</span>
<lb n="224"/><span>Cuan Chorcaighe, Cuan na nGall; (2) I nAlbain agus i Manainn</span>
<lb n="225"/><span>is ionann é agus muir; (3) I nÉirinn fós ní hannamh do-</span>
<lb n="226"/><span>bheirthear ar chaladhphort é.</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>CALADH: sin murbholg beag nó bealach caol uisge 'n-a</span>
<lb n="229"/><span>mbíonn port go gnáthach le haghaidh bád agus long; téidhthear</span>
<lb n="230"/><span>ó thaobh go taobh i mbád ann.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>LOCH: sin roinn d'uisge atá timcheallta nó beagnach</span>
<lb n="233"/><span>timcheallta ag an talamh.</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>Tá dhá chinéal locha ann .i. loch tíre agus loch mara.</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>LOCH TÍRE (LOCH): sin loch atá istigh ar tír.  Is gnáthaighe</span>
<lb n="238"/><span>leis bheith timcheallta ar fad ag an talamh, acht tá cuid de na</span>
<lb n="239"/><span>lochaibh tíre nach fuil mar sin, cuir i gcás, Loch Ríbh, Loch</span>
<lb n="240"/><span>Deirgdheirc, nach fuil ionnta acht an tSionainn dá leathnughadh</span>
<lb n="241"/><span>féin amach ar gach taobh.  Do mhínigheamar "loch mara"</span>
<lb n="242"/><span>cheana.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>Dealuighthear locha mar an gcéadna do réir an chinéil uisge</span>
<lb n="245"/><span>bhíos ionnta.  Locha 'n-a bhfuil sáile ionnta, is locha sáile</span>
<lb n="246"/><span>iad; agus locha 'n-a bhfuil fíoruisge ionnta, is locha fíoruisge</span>
<lb n="247"/><span>iad.</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>CAOLAS: sin snámh caol uisge tháthuigheas dhá roinn eile</span>
<lb n="250"/><span>is mó 'ná é d'uisge le n-a chéile.  Ainmneacha eile dhó,</span>
<lb n="251"/><span>CAOLUISGE, CAOLFHAIRRGE, CAOLSHÁILE.  An roinn</span>
<lb n="252"/><span>is cumhainge de chaolas, is minic AN CAOL mar ainm air,</span>
<lb n="253"/><span>cuir i gcás, An Caol idir Dairbhre agus an tír mhór.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>SLOC MARA (SLOC) nó SÚNDA: sin caolas éadoimhin</span>
<lb n="256"/><span>nó tanaidhe, cuir i gcás, Sloc na Mara, an Súnda Salach.</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>COINÉAL: sin snámh is mó agus is fairsinge 'ná caolas.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>DUMHACH nó BEARTRACH: sin talamh árd ar ghrinneall</span>
<lb n="261"/><span>na fairrge agus a bharr i n-aice uachtair an uisge.</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>TRÁCHT: sin murbholg mór fairsing agus tráigh fhada</span>
<lb n="264"/><span>ar a shleasaibh, agus an tráigh féin fágthar leis í i n-am</span>
<lb n="265"/><span>tráighte na fairrge, cuir i gcás, Trácht Romhra.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>GAOTH: sin sruth tanaidhe mar a dtig an tuile isteach,</span>
<lb n="268"/><span>agus áthanna ann i n-am tráighte na fairrge, cuir i gcás,</span>
<lb n="269"/><span>Gaoth Sáile, Gaoth Dóir, Gaoth Bearra.</span>
<lb n="270"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="271"/><p><span>BLÉAN: sin sruth beag uisge ghabhluigheas ó'n bhfairrge</span>
<lb n="272"/><span>nó ó loch nó ó shruth fíoruisge, cuir i gcás, Bléan Phatóige.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>GÓILÍN: sin murbholg beag mar a dtéid sruth nó sruthán sa</span>
<lb n="275"/><span>bhfairrge, cuir i gcás, An Góilín, idir Dairbhre agus an tír mhór.</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>CAISLE: sin murbholg nó sruth san áit a dtéid sé sa</span>
<lb n="278"/><span>bhfairrge.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>CROMPÁN: sin murbholg ag bun srotha bhig nó murbholg</span>
<lb n="281"/><span>ghabhluigheas ó shruth fíoruisge, ó loch, nó ó mhuir.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>POLL: sin ainm eile do chrompán, acht tá ciallta thairis</span>
<lb n="284"/><span>sin leis .i. cuas, pluais, uaimh, agus rl.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>SÁILÍN: sin murbholg beag mar a dtéid sruth isteach</span>
<lb n="287"/><span>sa bhfairrge.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>CASLACH: sin bun srotha bhig mar a dtéid sé sa bhfairrge,</span>
<lb n="290"/><span>cuir i gcás, Caslach an Mháis.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>CUAS: sin báighín nó cuainín an-bheag, acht ar uairibh</span>
<lb n="293"/><span>do-bheirthear ar phluais nó ar uaimh é.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>CUILITHE: sin sruth uisge san aigéan, cuir i gcás, Cuilithe</span>
<lb n="296"/><span>Atlantach an Ghrianchreasa.  Is minic an focal SRUTH féin</span>
<lb n="297"/><span>mar ainm coitcheann ar chuilithe.  Bíonn sruth nó cuilithe</span>
<lb n="298"/><span>i n-abhainn mar an gcéadna.</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>CUILITHE GUAIRNE: sin sruth bhíos ag casadh thart</span>
<lb n="301"/><span>timcheall air féin i n-abhainn.</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>COIRE: sin cinéal cuilithe guairne, i muir nó i n-abhainn,</span>
<lb n="304"/><span>cuir i gcás, Coire Bhreacáin.  Goirthear SLUGTHÁN nó</span>
<lb n="305"/><span>SLUGPHOLL de mar an gcéadna.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>ABHA nó ABHAINN: sin sruth fíoruisge ritheas tríd an</span>
<lb n="308"/><span>talamh isteach i muir nó i loch, cuir i gcás, an tSionainn.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>Baintear úsáid as na foclaibh seo, ag trácht ar abhainn</span>
<lb n="311"/><span>dúinn: barr nó tobar, bun nó béal, bruacha, grinneall,</span>
<lb n="312"/><span>suainmheachán nó cumrachán, abhanntrach, dobhardhruim.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>AN BARR NÓ AN TOBAR:  Is ar thosach na habhann do-</span>
<lb n="315"/><span>bheirthear a barr nó a tobar.</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>AN BUN NÓ AN BÉAL: ar fhóircheann na habhann do-</span>
<lb n="318"/><span>bheirthear a bun nó a béal.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>INBHEAR:  An tráth is fairsing bun na habhann ag dul</span>
<lb n="321"/><span>i bhfairrge dhi is INBHEAR do-bheirthear air.</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>NA BRUACHA:  Bruach dheas agus bruach chlé na habhann,</span>
<lb n="324"/><span>is iad sain na bruacha nó na taobha, taobh aca ar an láimh</span>
<lb n="325"/><span>dheis agus an taobh eile ar an láimh chlé, ag gluaiseacht dúinn</span>
<lb n="326"/><span>ó'n tobar go dtí an bun.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>Is é GRINNEALL NA hABHANN, an coinéal choingbhigheas</span>
<lb n="329"/><span>a cuid uisgí istigh.</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>SUAINMHEACHÁN nó CUMRACHÁN:  Abha ritheas isteach</span>
<lb n="332"/><span>i n-abhainn eile do-bheirthear suainmheachán nó cumrachán uirthi,</span>
<lb n="333"/><span>agus an ball i rithid siad i n-a chéile do-bheirthear an cumar</span>
<lb n="334"/><span>nó an tsuaineamh nó an ghabhal ar an áit sin.</span>
<lb n="335"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="336"/><p><span>ABHANNTRACH: sin í an roinn úd de thír 'n-a ritheann</span>
<lb n="337"/><span>abha agus a suainmheacháin tríthi.</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>DOBHARDHRUIM: sin é an druim nó an t-uachtar tíre</span>
<lb n="340"/><span>dhealuigheas abhanntrach ó abhanntraigh eile.</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>BAILE PUIRT nó CALADHPHORT: sin áit le haghaidh</span>
<lb n="343"/><span>long nó bád, mar ar féidir dóibh a last do chur ionnta nó</span>
<lb n="344"/><span>do chur díobh.  Táid trí cinéil bhailte puirt ann .i. bailte puirt</span>
<lb n="345"/><span>fhairrge, áit i dtigid loingeas isteach ó'n bhfairrge nó leis</span>
<lb n="346"/><span>an tuile; bailte puirt abhann ar aibhníbh intseolta atá os</span>
<lb n="347"/><span>cionn tuile na fairrge; agus bailte puirt chanáile.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>RANNA MÓRA DE THALAMH.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>Ceithre Móirthíortha atá sa Domhan Toir, .i. an Eoraip,</span>
<lb n="352"/><span>an Ásia, an Afraic, an Austráil.</span></p>
<lb n="353"/>
<lb n="354"/><p><span>Aon Mhóirthír amháin atá sa Domhan Tiar, .i. an tOileán</span>
<lb n="355"/><span>Úr nó America.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>Tá an Eoraip do'n leith thiar de'n Ásia agus do'n leith</span>
<lb n="358"/><span>thuaidh de'n Afraic.  Tá sí ceangailte de'n Ásia do'n leith</span>
<lb n="359"/><span>thoir agus do'n leith thoir theas, acht tá sí deighilte ó'n Afraic,</span>
<lb n="360"/><span>ag an Muir dTorrian.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>Tá an Ásia do'n leith thoir de'n Eoraip agus do'n leith</span>
<lb n="363"/><span>thoir thuaidh de'n Afraic.  Tá sí ceangailte de'n Eoraip do'n</span>
<lb n="364"/><span>leith thiar, agus de'n Afraic do'n leith thiar theas ag Dorlaing.</span>
<lb n="365"/><span>Shuez.</span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>Tá an Afraic do'n leith theas de'n Eoraip agus do'n leith</span>
<lb n="368"/><span>thiar theas de'n Ásia.  Tá sí deighilte ó'n Eoraip ag an.</span>
<lb n="369"/><span>Muir dTorrian, agus tá sí ceangailte de'n Ásia do'n leith</span>
<lb n="370"/><span>thoir thuaidh ag Dorlaing Shuez.</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>Tá an Austráil do'n leith thoir theas de'n Ásia.  Ní'l sí</span>
<lb n="373"/><span>ceangailte de mhóirthír ar bith eile.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>I Roinn na hAmerica atá dhá roinn mhóra, mar atá.</span>
<lb n="376"/><span>America Thuaidh, do'n leith thuaidh, agus America Theas, do'n</span>
<lb n="377"/><span>leith theas.  Tá America Thuaidh agus America Theas ceang-</span>
<lb n="378"/><span>ailte dá chéile ag Dorlaing Phanamá.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>Tá America deighilte ó'n Eoraip agus ó'n Afraic do'n</span>
<lb n="381"/><span>leith thoir ag an Aigéan Atlantach (.i. ag an bhFairrge Mhóir),</span>
<lb n="382"/><span>agus tá sí deighilte ó'n Ásia agus ó'n Austráil do'n leith</span>
<lb n="383"/><span>thiar ag an bhFairrge Ciuin.</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>RANNA MÓRA D'UISGE.</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>Dealuigheann an tAigéan Atlantach America do'n leith</span>
<lb n="388"/><span>thiar ó'n Eoraip, agus ó'n Afraic do'n leith thoir.</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>Dealuigheann an tAigéan Ciuin (an Fhairrge Ciuin)</span>
<lb n="391"/><span>America do'n leith thoir ó'n Ásia, agus ó'n Austráil do'n</span>
<lb n="392"/><span>leith thiar.</span>
<lb n="393"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="394"/><p><span>Tá an tAigéan Indiach do'n leith thoir de'n Afraic, do'n</span>
<lb n="395"/><span>leith theas de'n Ásia, agus do'n leith thiar de'n Austráil.</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>Tá an tAigéan Arctic (Muir Croinn nó an Fhairrge</span>
<lb n="398"/><span>Théachtuighthe) do'n leith thuaidh de'n Eoraip, de'n Ásia, agus</span>
<lb n="399"/><span>d'America.</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>Tá an tAigéan Antarctic do'n leith theas de'n Aigéan</span>
<lb n="402"/><span>Atlantach, de'n Aigéan Indiach, agus de'n Aigéan Ciuin.</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>An tAigéan Theas do-bheirthear ar na rannaibh theas de'n</span>
<lb n="405"/><span>Aigéan Atlantach agus de'n Aigéan Indiach.</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>Is táithte le n-a chéile atáid na hAigéin go huile, ar mhodh</span>
<lb n="408"/><span>nach fuil ionnta acht aon mhorc mór uisge amháin ar adtugthar</span>
<lb n="409"/><span>i gcoitchinne "An tAigéan."</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>TÓRAINTE NA MÓIRTHÍOR.</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>De thórantacht na hEorpa ann so leis an Aigéan agus</span>
<lb n="414"/><span>leis an dtalamh:  Muir Croinn nó an Fhairrge Théachtuighthe</span>
<lb n="415"/><span>(an tAigéan Arctic) do'n leith thuaidh di;  Muir Thorrian agus</span>
<lb n="416"/><span>an Fhairrge Dhubh (Muir Eúxín) do'n leith theas di; an Ásia</span>
<lb n="417"/><span>do'n leith thoir di; agus an tAigéan Atlantach (an Fhairrge</span>
<lb n="418"/><span>Mhór) do'n leith thiar di.</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>De thórantacht na hÁsia ann so leis an Aigéan agus leis</span>
<lb n="421"/><span>an dtalamh:  Muir Croinn do'n leith thuaidh di; an tAigéan</span>
<lb n="422"/><span>Indiach do'n leith theas di; an tAigéan Ciuin do'n leith thoir</span>
<lb n="423"/><span>di; an Eoraip, Muir Thorrian, agus an Mhuir Ruadh do'n</span>
<lb n="424"/><span>leith thiar di.</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>De thórantacht na hAfraice ann so leis an Aigéan agus</span>
<lb n="427"/><span>leis an dtalamh:  Muir Thorrian do'n leith thuaidh di; an</span>
<lb n="428"/><span>tAigéan Theas do'n leith theas di; an Ásia, an Mhuir Ruadh</span>
<lb n="429"/><span>agus an tAigéan Indiach do'n leith thoir di; an tAigéan</span>
<lb n="430"/><span>Atlantach do'n leith thiar di.</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>De thórantacht na hAustráile leis an Aigéan ann so: an</span>
<lb n="433"/><span>tAigéan Ciuin do'n leith thoir agus do'n leith thuaidh di; an</span>
<lb n="434"/><span>tAigéan Theas do'n leith theas di; an tAigéan Indiach do'n leith</span>
<lb n="435"/><span>thiar di.</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>De thórantacht America leis an Aigéan ann so.  Tórainte</span>
<lb n="438"/><span>America Thuaidh .i. Muir Croinn (an tAigéan Arctic) do'n</span>
<lb n="439"/><span>leith thuaidh di; an tAigéan Ciuin do'n leith thiar agus do'n</span>
<lb n="440"/><span>leith theas di; an tAigéan Atlantach do'n leith thoir di.</span>
<lb n="441"/><span>Tórainte America Theas .i. Muir Cairib agus an tAigéan</span>
<lb n="442"/><span>Atlantach do'n leith thuaidh di; an tAigéan Antarctic do'n</span>
<lb n="443"/><span>leith theas di; an tAigéan Atlantach do'n leith thoir di; an</span>
<lb n="444"/><span>tAigéan Ciuin do'n leith thiar di.</span>
<lb n="445"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="446"/><p><span>CRÍOCHA NA nAIGÉAN.</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>De chríochantacht an Aigéin Atlantaigh ann so:  Muir</span>
<lb n="449"/><span>Chroinn do'n leith thuaidh de; an tAigéan Antarctic do'n</span>
<lb n="450"/><span>leith theas de; an Eoraip agus an Afraic do'n leith thoir de;</span>
<lb n="451"/><span>America do'n leith thiar de.</span></p>
<lb n="452"/>
<lb n="453"/><p><span>De chríochantacht an Aigéin Ciuin annso: an Ásia agus</span>
<lb n="454"/><span>America do'n leith thuaidh de; an tAigéan Antarctic do'n</span>
<lb n="455"/><span>leith theas de;  America do'n leith thoir de; an Ásia agus an</span>
<lb n="456"/><span>Austráil do'n leith thiar de.</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>De chríochantacht an Aigéin Indiaigh annso: an Ásia do'n</span>
<lb n="459"/><span>leith thuaidh de; an tAigéan Antarctic do'n leith theas de;</span>
<lb n="460"/><span>an Austráil do'n leith thoir de; an Afraic do'n leith thiar de.</span></p>
<lb n="461"/>
<lb n="462"/><p><span>De chríochantacht an Aigéin Arctic annso: an Eoraip,</span>
<lb n="463"/><span>Ásia, agus America do'n leith theas de.  Timcheallann sé an</span>
<lb n="464"/><span>domhan ar fad ó'n áird thoir gus an áird thiar, agus téid sé</span>
<lb n="465"/><span>a fhad leis an bPolus Thuaidh do'n leith thuaidh.</span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>De chríochantacht an Aigéin Antarctic annso: an tAigéan</span>
<lb n="468"/><span>Atlantach, an tAigéan Ciuin, agus an tAigéan Indiach do'n</span>
<lb n="469"/><span>leith thuaidh de; an Mhóirthír Antarctic, meastar do bheith ann,</span>
<lb n="470"/><span>do'n leith theas di.  Timcheallann sé an domhan ar fad ó'n</span>
<lb n="471"/><span>áird thoir gus an áird thiar.</span></p>
<lb n="472"/>
<lb n="473"/><p><span>ÉIRE.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>Oileán de'n Eoraip Éire, atá amuigh san Aigéan Atlantach,</span>
<lb n="476"/><span>agus é do'n leith thiar de'n roinn mhóir.  Tá oileán na</span>
<lb n="477"/><span>Breataine Móire, i n-a bhfuil Alba, Breatain agus Sasana,</span>
<lb n="478"/><span>do'n leith thoir di.  Tá Éire deighilte ó'n mBreatain Mhóir ag</span>
<lb n="479"/><span>Sruth na Maoile, ag Muir Meann, agus ag Muir na Breataine.</span>
<lb n="480"/><span>Is í an Fhrainc an tír is goire d'Éirinn dá bhfuil ar mhóirthír</span>
<lb n="481"/><span>na hEorpa uile.</span></p>
<lb n="482"/>
<lb n="483"/><p><span>De thórantacht na hÉireann annso: an Fhairrge Mhór (an</span>
<lb n="484"/><span>tAigéan Atlantach) do'n leith thuaidh, do'n leith thiar, agus</span>
<lb n="485"/><span>do'n leith theas di;  Sruth na Maoile do'n leith thoir thuaidh di;</span>
<lb n="486"/><span>Muir Meann do'n leith thoir di;  Muir na Breataine do'n</span>
<lb n="487"/><span>leith thoir theas di.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>Fad na hÉireann ó'n mBinn Mhóir i gContae Aontroma go</span>
<lb n="490"/><span>Carn Uí Néid i gContae Corcaighe 300 (trí chéad) míle nó</span>
<lb n="491"/><span>fá'n tuairim sin, agus a tarsna ó Bhinn Éadair go Ceann</span>
<lb n="492"/><span>Léime i gContae na Gaillimhe 170 (céad agus seachtmhogha)</span>
<lb n="493"/><span>de mhíltibh nó mar sin.  A hachar .i. 32,524 (triocha a dó de</span>
<lb n="494"/><span>mhíltibh, chúig céad agus a ceathair is fiche) de mhíltibh cear-</span>
<lb n="495"/><span>nógacha.  A daoinighe, atá ag dul i laighead do réir a chéile,</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="496"/><p><span>.i. 4,458, 775 (cheithre mhilliuin, cheithre chéad caoga a hocht de</span>
<lb n="497"/><span>mhíltibh, seacht gcéad seachtmhogha a cúig) sa bhliadhain 1901</span>
<lb n="498"/><span>(naoi gcéad déag agus a haon, nó míle naoi gcéad agus a</span>
<lb n="499"/><span>haon).</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>AORÁID. — Tá aoráid na hÉireann go ban-tais, agus ní'l</span>
<lb n="502"/><span>teas an tsamhraidh ná fuacht an gheimhridh comh mór agus atá i</span>
<lb n="503"/><span>gcríochaibh tíre de'n leathfhad chéadna.</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>CÚIGÍ. — De roinn na hÉireann annso, .i. roinn cheath-</span>
<lb n="506"/><span>ramhnach atá uirthi indiu, mar atá, Ulaidh (Cúige Uladh)</span>
<lb n="507"/><span>thuaidh, Laighin (Cúige Laighean) thoir, Mumha (Cúige Mumhan)</span>
<lb n="508"/><span>theas, Connachta (Cúige Connacht) thiar.</span></p>
<lb n="509"/>
<lb n="510"/><p><span>CONNTAETHE. — Tá mionroinn ar na cúigíbh, .i. a dó is</span>
<lb n="511"/><span>triocha de chonntaethibh ionnta.  A seacht déag de na conntaethibh</span>
<lb n="512"/><span>ar bhruach na fairrge; dá bhrígh sin, do-bheirthear conntaethe</span>
<lb n="513"/><span>MARA ortha.  Conntaethe TÍRE do-bheirthear ar na cúig</span>
<lb n="514"/><span>ceannaibh déag eile.</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>ULAIDH. — Naoi gConntaethe.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>Conntaethe Mara. — A ceathair.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Conntaethe.  Árd-Bhailte.</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>Co. Dhúin na nGall, …Leithbhearr, Béal Átha Seanaigh, Leitir</span>
<lb n="523"/><span>Ceanainn, Dún na nGall.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>Co. Dhoire, …Doire Coluim Cille, Cúil Raithne,</span>
<lb n="526"/><span>Léim an Mhadaidh, Machaire Fiogaide.</span></p>
<lb n="527"/>
<lb n="528"/><p><span>Co. Aontroma, …Béal Feirste, Carraig Fhearghusa.</span>
<lb n="529"/><span>Lios na gCearrbhach, Baile Meadhónach.</span>
<lb n="530"/><span>Latharna, Aontruim.</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>Co. an Dúin, …Dún Phádraig (Dún Dá Leathghlas),</span>
<lb n="533"/><span>Iubhar Cinn Trágha, Baile Árd Uladh,</span>
<lb n="534"/><span>Droichead na Banna, Árd Mhic.</span>
<lb n="535"/><span>Nasca, Beannchar,</span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>Conntaethe Tíre — a cúig.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>Co. Árda Macha, …Árd Mhacha, An Lurga, Port an</span>
<lb n="540"/><span>Dúnáin, Cloch an Riabháin.</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>Co. Mhuineacháin, …Muineachán, Cluain Eois, Carraig Mhach-</span>
<lb n="543"/><span>aire Rois, Caisleán Mathghamhnach.</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>Co. Thíre Eoghain, …An Óghmhagh, Dún Gheanainn, An Srath</span>
<lb n="546"/><span>Bán, Cora Críche.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>Co. Fhear Manach, …Inis Ceitleann, Lios na Sgiach.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Co. an Cabháin, …Cabhán (An Cabhán), An Mhuinchille,</span>
<lb n="551"/><span>Béal Tairbeirt, Cill Cathlaigh.</span>
<lb n="552"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="553"/><p><span>ÁRD-BHAILTE PUIRT.</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>Béal Feirste, Doire Coluim Cille, Iubhar Cinn Trágha.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>Daingean oibre déantús an línéadaigh i nUltaibh Béal</span>
<lb n="558"/><span>Feirste.  Tá táin mhór ar an mbaile puirt seo fá shnaidhm-</span>
<lb n="559"/><span>theoireacht long, fá shníomhthóireacht chadáis, agus fá dhéan-</span>
<lb n="560"/><span>túsaíbh nach iad.</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>Is ann atá Iolsgoil na Bainríoghna.</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>Tá cáil ar Dhoire Coluim Cille fá n-a iomshuidhe do tháinig</span>
<lb n="565"/><span>chum baile sa bhliadhain 1689.  Déantóireacht léinteadh a árd-</span>
<lb n="566"/><span>dhéantús.</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>Táid cuiréil eibhir fá Iubhar Cinn Trágha agus fós roinnt</span>
<lb n="569"/><span>mhuilte línéadaigh.</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>Baile puirt do litreachaibh le haghaidh na hAlban Latharna.</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>ÁRD-BHAILTE TÍRE.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Árd Mhacha, An Lurga, Lios na gCearrbhach, Cúil Raithne,</span>
<lb n="576"/><span>Dún Phádraig, Baile Árd Uladh, An Baile Meadhónach, Dún</span>
<lb n="577"/><span>Gheanainn, Port an Dúnáin, Cloch an Riabháin, Inis Ceitleann.</span></p>
<lb n="578"/>
<lb n="579"/><p><span>Is é Árd Mhacha is árdchathair eaglaise d'Éirinn.</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Is é Dún Phádraig is róimh adhlaicthe do Phádraig Naomhtha.</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>Táid déantúsaí cadáis agus muislín fá bhaile Árd Uladh.</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>Is é Dún Gheanainn dob' árdchathair ársa do Cinéal Eoghain</span>
<lb n="586"/><span>(.i. do Shíol Néill) i n-allód, Táid mianaigh ghuail fá'n</span>
<lb n="587"/><span>chomharsanacht.</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>Lár-bhall bóthar n-iarainn iseadh Port an Dúnáin.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>An Lurga, Lios na gCearrbhach, Cúil Raithne, An Baile</span>
<lb n="592"/><span>Meadhónach, Cloch an Riabháin, Na Locháin, agus Droichead na</span>
<lb n="593"/><span>Banna, tá táin mhór ortha so uile fá dhéantóireacht línéadaigh.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Is í Inis Ceitleann is árdbhaile do Conntae Fhear Manach,</span>
<lb n="596"/><span>agus tá cáil mhór uirthi fá'n tír ró-aoibhinn atá i bhfíor-ghar di.</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>LAIGHIN. — Dha Contae Dhéag.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>Conntaethe Mara — a cúig.</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>Conntaethe.  Árd-Bhailte,</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>Co. Lughmhaighe, …Sráidbhaile Dhúin Dealgan (Sráid</span>
<lb n="605"/><span>bhaile.  Mhic Buain), Droichead Átha,</span>
<lb n="606"/><span>Baile Átha Fhirdhiadh, Cáirlinn.</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>Co. na Midhe, …Baile Átha Truim (Áth Truim Uí</span>
<lb n="609"/><span>Laoghaire), An Uaimh (Nuachongbháil),</span>
<lb n="610"/><span>Ceanannas.</span></p>
<lb n="611"/>
<lb n="612"/><p><span>Co. Bhaile Átha Cliath, Baile Átha Cliath (Áth Cliath Cualann,</span>
<lb n="613"/><span>Áth Cliath Duibhlinne, nó Áth Cliath),</span>
<lb n="614"/><span>Dún Laoghaire, Baile Breacáin,</span>
<lb n="615"/><span>Sgeilg Sgeire (Sgeirí).</span>
<lb n="616"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="617"/><p><span>Conntaethe.  Árd-Bhailte.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>Co. Cille Mantáin, …Cill Mhantáin, An tInbhear Mór, Brí</span>
<lb n="620"/><span>Cualann, Ráth Droma.</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>An Conntae Riabhach, Loch Garman, Ros Mhic Treoin, Inis</span>
<lb n="623"/><span>Córthadh, Guaire.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Conntaethe Tíre — a seacht.</span></p>
<lb n="626"/>
<lb n="627"/><p><span>Co. Cille Dara, …An Nás, Baile Átha hÍ, Magh Nuadhad,</span>
<lb n="628"/><span>Cill Dara, An Droichead Nua...</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>Co. Ceatharlach, …Ceatharlach, Muine Bheag, Tulach Ó</span>
<lb n="631"/><span>bhFéidhlim (An Tulach), Leithghlinn an</span>
<lb n="632"/><span>Droichid (Droichead Leithghlinne).</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>Co. Cille Coinnigh, …Cill Coinnigh, Calainn, Caisleán an</span>
<lb n="635"/><span>Comair, Baile Mhic Anndáin.</span></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>Co. na Bainríoghna, …Port Laoighise, Móinteach Mílic,</span>
<lb n="638"/><span>Cúil an tSúdaire, Móin Rátha.</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>Co. an Ríogh (Co. Ua</span>
<lb n="641"/><span>bhFáilghe),</span>
<lb n="642"/><span>An Tulach Mhór, Biorra, Éadan Doire,</span>
<lb n="643"/><span>Beannchar.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>Co. na hIar-Mhidhe, …An Muileann Cearr, Béal Átha Luain,</span>
<lb n="646"/><span>Móta Ghráinne Óige, Cill bheagáin.</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>Co. an Longphuirt, …Longphort Uí Fhearghail, Gránárd</span>
<lb n="649"/><span>(Gránarad), Meathus Truim.</span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>ÁRD-BHAILTE PUIRT.</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>Baile Átha Cliath, Dún Laoghaire, Droichead Átha, Sráidbhaile</span>
<lb n="654"/><span>Dhúin Dealgan, Loch Garman, Cill Mhantáin, Baile Breacáin,</span>
<lb n="655"/><span>Brí Cualann, An tInbhear Mór.</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>Is é Baile Átha Cliath árdchathair na hÉireann; is mór í</span>
<lb n="658"/><span>a cháil fá iomad agus fá bhreaghdhacht a fhoirgneamh bpuiblidhe.</span>
<lb n="659"/><span>Ar a dhéantúsaíbh atáid déantóireacht phoiplín, déantóireacht</span>
<lb n="660"/><span>ghloine, grúdaireacht, dríogaireacht, agus snaidhmtheoireacht long.</span>
<lb n="661"/><span>Tá dhá Iolsgoil ann, Iolsgoil Átha Cliath, agus Iolsgoil</span>
<lb n="662"/><span>Tíreamhail na hÉireann, agus coláistí iomdha maran gcéadna.</span>
<lb n="663"/><span>Páirc an Fhionnuisge atá i n-aice na cathrach, tá sí ar na</span>
<lb n="664"/><span>páirceannaibh puiblidhe is breaghdha agus is aoibhne dá bhfuil</span>
<lb n="665"/><span>ar an domhan.  Is é Dún Laoghaire is baile puirt do litreachaibh</span>
<lb n="666"/><span>an phuist le haghaidh Sasana.</span></p>
<lb n="667"/>
<lb n="668"/><p><span>Tá Droichead Átha ag bun na Bóinne.  Is i n-aice leis do</span>
<lb n="669"/><span>buaileadh "Briseadh na Bóinne" sa bhliadhain 1690.  Táid</span>
<lb n="670"/><span>roinnt déantús figheadóireachta fá'n mbaile seo.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>Is í teist atá ar Shráid Bhaile Mhic Buain, iasgaireacht mar</span>
<lb n="673"/><span>ghnáth-cheird innti, agus fós Tighthe Oibre Mhór-Bhóthair Iarainn</span>
<lb n="674"/><span>an Tuaiscirt do bheith ann, Bíonn tráchtáil mhór loingseoir-</span>
<lb n="675"/><span>eachta ar bun do ghnáth.</span>
<lb n="676"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="677"/><p><span>Tá teist ar Loch garman fá n-a dhéantúsaíbh iarainn,</span>
<lb n="678"/><span>agus fós fá n-a loingsibh.</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>Bíthear ag tathaighe go Cill Mhantáin, go Brí Cualann, agus</span>
<lb n="681"/><span>go Sgeilg Sgeire, as los aeir fholláin an tsáile.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>Is i táin atá ar Bhaile Breacáin, monarcha stocadóireachta</span>
<lb n="684"/><span>agus fós iasgaireacht do bheith ar bun ann.</span></p>
<lb n="685"/>
<lb n="686"/><p><span>ÁRD-BHAILTE TÍRE.</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>Cill Choinnigh, An Uaimh (Nuachongbháil), Baile Átha Truim'</span>
<lb n="689"/><span>An Muileann Cearr, Béal Átha Luain, Magh Nuadhad, Cill</span>
<lb n="690"/><span>Dara, Biorra, An Tulach Mhór.</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>Táid mianaigh ghuail agus cuiréil mharmair fá chill Choinnigh.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>Táid déantúsaí olna san Uaimh agus i mBéal Átha Luain.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>Is i clú atá ar Bhaile Átha Truim, .i. go bhfuil caisleán</span>
<lb n="697"/><span>Ríogh Seagháin ann.</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p><span>Bíonn aonach mór eallaigh agus margadh olna sa Mhuileann</span>
<lb n="700"/><span>Cearr.</span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>Is i cáil atá ar Mhaigh Nuadhad, .i. go bhfuil Coláiste</span>
<lb n="703"/><span>Phádraig, Coláiste Eaglaise na gCaitliceach, ann.</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>Is i teist atá ar chill Dara .i. fothraigh eaglaise agus</span>
<lb n="706"/><span>cloigtheach do bheith ann, is i ngar do'n bhaile seo atá an</span>
<lb n="707"/><span>Currach (Currach Chille Dara), an currach coimhleanga is</span>
<lb n="708"/><span>breaghdha dá bhfuil san Roinn Eorpa.</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>Is i táin atá ar Bhiorra, fá Amharcadán an tighearna Ruis,</span>
<lb n="711"/><span>i n-a bhfuil an cianamharcán nach mór is mó dá bhfuil sa</span>
<lb n="712"/><span>domhan.</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>MUMHA — Sé Conntaethe.</span></p>
<lb n="715"/>
<lb n="716"/><p><span>Conntaethe mara — a ceathair.</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>Conntaethe.  Árd-Bhailte.</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>Co. Phuirt Láirge, …Port Láirge, Dún garbháin, An Tráigh</span>
<lb n="721"/><span>Mhór, lios Mór Mochuda, Port-</span>
<lb n="722"/><span>ládhach, ceapach Chuinn.</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>Co. Chorcaighe, …Corcach Mhúr Mumhan (Corcaigh), Cill</span>
<lb n="725"/><span>Gharbháin (An Cóf), Mainistir fhear</span>
<lb n="726"/><span>Muighe (An Mhainistir Thuaidh),</span>
<lb n="727"/><span>Eochaill, Cionn tSáile, Magh Ealla</span>
<lb n="728"/><span>(Malla), Droichead na Banndan.</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>Co. Chiarraighe, …Tráigh Li, Cill Áirne, lios Tuathail,</span>
<lb n="731"/><span>Cathair Saidhbhín, Daingean Uí chúise.</span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>Co. an Chláir, …Inis Cluana Rámhfhada (inis), Cill</span>
<lb n="734"/><span>Ruis, Sráid na Cathrach, Inis Díomáin,</span>
<lb n="735"/><span>Cill Dá lua.</span>
<lb n="736"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="737"/><p><span>Conntaethe tire — a dó.</span></p>
<lb n="738"/>
<lb n="739"/><p><span>Conntaethe Árd-Bhailte.</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>Co. Luimnigh, …Luimneach, Ráth Gaola (Ráth caola),</span>
<lb n="742"/><span>An Caisleán Nua, Brugh na nDéise,</span>
<lb n="743"/><span>Cill Fhionáin.</span></p>
<lb n="744"/>
<lb n="745"/><p><span>Co. Thiobrad Árann, Cluain meala, Tiobraid Árann,</span>
<lb n="746"/><span>Carraig na Siuire, Aonach Urmhumhan,</span>
<lb n="747"/><span>Dúrlas Éile, Caiseal Mumhan, Ros</span>
<lb n="748"/><span>Cré.</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>ÁRD-BHAILTE PUIRT.</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>Corcaigh, Luimneach, Port Láirge, Cill gharbháin (An Cóf),</span>
<lb n="753"/><span>Eochaill, Dún garbháin, Daingean Uí chúise, Cionn tSáile.</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>Is i Corcaigh an treas cathair is mó d'Éirinn, agus Bíonn</span>
<lb n="756"/><span>trácht fóirleitheadamhail ar siubhal innti do ghnáth.  Tá coláiste</span>
<lb n="757"/><span>de Choláistíbh na Bainríoghna ann.</span></p>
<lb n="758"/>
<lb n="759"/><p><span>Is é Luimneach an cheathramhadh cathair is mó d'Éirinn, is</span>
<lb n="760"/><span>i teist atá air, fá lása agus fá shailleadh bagúin.  Bíonn</span>
<lb n="761"/><span>tráchtáil mhór loingseoireachta ann do ghnáth.</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>Bíonn trácht mór onnmhuire nó breithe amach i bPort Láirge,</span>
<lb n="764"/><span>agus fós sailleadh bagúin.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>Is i Cill Gharbháin (An Cóf) is baile puirt do litreachaibh</span>
<lb n="767"/><span>Nua-Eabhraigh.</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>Eochaill, dún garbháin, cionn tSáile, agus daingean Ui</span>
<lb n="770"/><span>Chúise: is i ainmneamhlacht atá ortha so, .i. iasgaireacht.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>I nEochaill do céad-fhréamhuigheadh an potáta i nÉirinn.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>ÁRD-BHAILTE TÍRE.</span></p>
<lb n="775"/>
<lb n="776"/><p><span>Cluain Meala, Cill Áirne, Caiseal, Malla, Dúrlas.</span></p>
<lb n="777"/>
<lb n="778"/><p><span>Baile mór tráchtála Cluain meala.</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>Is é suidhiughadh atá ar Chill Áirne, .i. i n-aice Locha Léin,</span>
<lb n="781"/><span>agus is i cáil atá uirthi áilne agus aoibhneas na tire agus</span>
<lb n="782"/><span>na loch atá sa cheanntar sain.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>Is é Caiseal dob' árdchathair do'n Mhumhain i n-allód.  Tá</span>
<lb n="785"/><span>teist mhúr air fá na fuidhlibh sean-fhoirgneamh atá fós ar</span>
<lb n="786"/><span>charraig Chaisil.</span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>Lár-bhaill bhóthar n-iarainn is eadh Malla, Dúrlas, agus</span>
<lb n="789"/><span>Inis.</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>CONNACHTA. — Cúig Conntaethe.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>Conntaethe Mara — a ceathair.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>Conntaethe.  Árd-Bhailte.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>Co. na Gaillimhe, …Gaillimh, Béal Átha na Sluagh, Tuaim</span>
<lb n="798"/><span>Dhá Ghualann, Baile locha Riach, Gort</span>
<lb n="799"/><span>Inse Guaire.</span>
<lb n="800"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="801"/><p><span>Conntaethe.  Árd-Bhailte.</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>Co. Mhuigheo, …Caisleán an Bharraigh, Béal Átha an</span>
<lb n="804"/><span>Fheadha (Béal an Átha), Cathair na</span>
<lb n="805"/><span>Mart, Baile an Ródhba, Béal Átha</span>
<lb n="806"/><span>na Muice.</span></p>
<lb n="807"/>
<lb n="808"/><p><span>Co. Shligigh, …Sligeach, Baile an Mhóta, Tobar an</span>
<lb n="809"/><span>Choire.</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>Co. Liathdroma, …Cara Droma Rúisg, Maothail Mhana-</span>
<lb n="812"/><span>cháin, Cluainín Uí Ruairc (An</span>
<lb n="813"/><span>Cluainín).</span></p>
<lb n="814"/>
<lb n="815"/><p><span>Conntaethe Tíre — A haon.</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>Co. Rosa Comáin, …Ros Comáin, Mainistir na Búille,</span></p>
<lb n="818"/>
<lb n="819"/><p><span>ÁRD-BHAILTE PUIRT.</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>Gaillimh, Sligeach, Cathair na Mart.  Is í Gaillimh is árd-</span>
<lb n="822"/><span>chathair do Chonnachtaibh.  Tá coláiste de Choláistíbh na Bain-</span>
<lb n="823"/><span>ríoghna innti.  Tá muilte olna ann, agus bíonn iasgaireacht</span>
<lb n="824"/><span>bhradán ar bun go gnáthach.</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>Bíonn tráchtáil mhór loingseoireachta ar bun i Sligeach, agus</span>
<lb n="827"/><span>fós is tádhbhachtach iad tionnsgail agus déantúsaí an bhaile</span>
<lb n="828"/><span>mhóir seo.</span></p>
<lb n="829"/>
<lb n="830"/><p><span>Tá Cathair na Mart fá neasacht beagáin de mhíltibh de Chruach</span>
<lb n="831"/><span>Phádraig.  Caladh deagh-thráchta é.</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>ÁRD-BHAILTE TÍRE.</span></p>
<lb n="834"/>
<lb n="835"/><p><span>Tuaim Dhá Ghualann (Tuaim), Béal Átha na Sluagh, Baile</span>
<lb n="836"/><span>Átha an Ríogh.</span></p>
<lb n="837"/>
<lb n="838"/><p><span>Baile mór conáigh Tuaim Dhá Ghualann.  Ann so do chuir</span>
<lb n="839"/><span>Iarfhlaith Naomhtha mainistir ar bun sa seiseadh ceannair.</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>Is mór í an cháil atá ar Bhéal Átha na Sluagh fá n-a aontaighibh</span>
<lb n="842"/><span>capall, eallaigh, agus caorach.</span></p>
<lb n="843"/>
<lb n="844"/><p><span>Is í teist atá ar Bhaile Átha an Ríogh, .i. a chaisleán agus</span>
<lb n="845"/><span>fothrach na sean-mhainistreach.  Lár-bhall bóthar n-iarainn é.</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>Is iad so sé conntaethe is mó d'Éirinn, .i. Conntae</span>
<lb n="848"/><span>Chorcaighe, Conntae na Gaillimhe, Conntae Mhuigheo, Conntae</span>
<lb n="849"/><span>Dhúin na nGall, Conntae Chiarraighe, Conntae Thiobrad Árann.</span></p>
<lb n="850"/>
<lb n="851"/><p><span>Is iad so cheithre conntaethe is lugha, .i. Conntae Lughmhaighe,</span>
<lb n="852"/><span>Conntae Cheatharlach, Conntae Bhaile Átha Cliath, Conntae an</span>
<lb n="853"/><span>Longphuirt.</span>
<lb n="854"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="855"/><p><span>MURBHUILG.</span></p>
<lb n="856"/>
<lb n="857"/><p><span>THOIR:-  An Bháigh Ruadh agus Loch Ollarbha, i gConntae</span>
<lb n="858"/><span>Aontroma;  Loch Laoigh, idir Conntae Aontroma agus</span>
<lb n="859"/><span>Conntae an Dúin;  Loch Cuan agus Loch Rudhraighe, i gConntae</span>
<lb n="860"/><span>an Dúin;  Cuan Snámha Aidhneach nó Loch Cáirlinne, idir Conntae</span>
<lb n="861"/><span>an Dúin agus Conntae Lughmhaighe;  Cuan an tSráidbhaile nó</span>
<lb n="862"/><span>Cuan Mhuirtheimhne, i gConntae Lughmhaighe;  Cuan Bhaile Átha</span>
<lb n="863"/><span>Cliath, i gConntae Bhaile Átha Cliath;  Loch Garman, sa Chonntae</span>
<lb n="864"/><span>Riabhach.</span></p>
<lb n="865"/>
<lb n="866"/><p><span>THEAS:-  Loch Dá Chaoch, idir an Chonntae Riabhach agus</span>
<lb n="867"/><span>'Conntae Phuirt Láirge;  Cuan na Trágha Móire agus Cuan</span>
<lb n="868"/><span>Dhúin Garbháin; i gConntae Phuirt Láirge;  Cuan Eochaille,</span>
<lb n="869"/><span>idir Conntae Puirt Láirge agus Conntae Chorcaighe;  Cuan</span>
<lb n="870"/><span>Chorcaighe, Cuan Chinn tSáile, Cuan Chlanna Chaoilte, Cuan</span>
<lb n="871"/><span>Dor, Loch Treasna agus Cuan Rinne Chúil Uisge, Cuan Dhúin</span>
<lb n="872"/><span>Mhághnais, agus Cuan Baoi, i gConntae Chorcaighe.</span></p>
<lb n="873"/>
<lb n="874"/><p><span>THIAR:-  Inbhear Sgéine (Cuan Neidíneach), idir Conntae</span>
<lb n="875"/><span>Chorcaighe agus Conntae Chiarraighe;  Báigh Bhaile na Sgealg,</span>
<lb n="876"/><span>Cuan Bhéil Inse, Báigh an Daingin, Báigh Bhréanainn, Loch</span>
<lb n="877"/><span>Foirdhreamhain, i gConntae Chiarraighe;  Inbhear na Sionna</span>
<lb n="878"/><span>nó Inbhear Luimnigh, idir Conntae Chiarraighe agus Conntae</span>
<lb n="879"/><span>Luimnigh do thaoibh agus Conntae an Chláir do'n taoibh eile;</span>
<lb n="880"/><span>Cuanta na Mara Báine, i gConntae an Chláir;  Loch Lurgan</span>
<lb n="881"/><span>nó Cuan na Gaillimhe, idir Conntae an Chláir agus Conntae</span>
<lb n="882"/><span>na Gaillimhe;  Cuan an Fhir Mhóir (Cuan Inbhir Mhóir), Cuan</span>
<lb n="883"/><span>Chille Ciaráin, agus Cuan, an Bheartraigh Bhuidhe, i gConntae</span>
<lb n="884"/><span>na Gaillimhe;  An Caolsháile, idir Conntae na Gaillimhe agus</span>
<lb n="885"/><span>Conntae Mhuigheo; Cuan Modh, Cuan an Fhóid Duibh, agus</span>
<lb n="886"/><span>Cuan an Inbhir Mhóir, i gConntae Mhuigheo;  Cuan Chille</span>
<lb n="887"/><span>hAlaidh, idir Conntae Mhuigheo agus Conntae Shligigh;  Cuan</span>
<lb n="888"/><span>Shligigh, i gConntae Shligigh;  Cuan na nGall, taobh theas 'oe</span>
<lb n="889"/><span>Dhún na nGall.</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>THUAIDH:-  Cuan na Long agus Loch Súilighe, i gConntae</span>
<lb n="892"/><span>Dhúin na nGall;  Loch Feabhail, idir Conntae Dhúin na nGall</span>
<lb n="893"/><span>agus Conntae Dhoire;  Tonn Tuaidhe, i gConntae Dhoire;  Cuan</span>
<lb n="894"/><span>Bhaile an Chaisleáin, i gConntae Aontroma.</span></p>
<lb n="895"/>
<lb n="896"/><p><span>CINN TÍRE.</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>THOIR:-  Rinn Chinn Bheara, i gConntae an Dúin;  Beann</span>
<lb n="899"/><span>Éadair, i gConntae Bhaile Átha Cliath;  Ceann Breagh, agus</span>
<lb n="900"/><span>Dún Borr, i gConntae Chille Mantáin;  Rinn na Cathaoire,</span>
<lb n="901"/><span>Rinn na Binne; agus Rinn an Chairn, sa Chonntae Riabhach.</span>
<lb n="902"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="903"/><p><span>THEAS:-  Rinn Dubháin sa Chonntae Riabhach;  Dún Cearmna</span>
<lb n="904"/><span>nó Dún Mhic Pádraig, agus Carn Uí Néid, i gConntae</span>
<lb n="905"/><span>Chorcaighe;  Ceann Cléire, i nOileán Cléire laisteas de</span>
<lb n="906"/><span>Chonntae Chorcaighe.</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>THIAR:-  Ceann Dhúin Mhóir, agus Ceann Ciarraighe, i</span>
<lb n="909"/><span>gConntae Chiarraighe;  Léim Chonculainn nó Ceann Léime,</span>
<lb n="910"/><span>Ceann Caillighe, agus Ceann Bóirne, i gConntae an Chláir;</span>
<lb n="911"/><span>Ceann Léime, i gConntae na Gaillimhe;  Ceann Acla, i nAcaill;</span>
<lb n="912"/><span>Ceann Iorruis, i gConntae Mhuigheo;  Ros Eoghain, i gConntae</span>
<lb n="913"/><span>Dhúin na nGall.</span></p>
<lb n="914"/>
<lb n="915"/><p><span>THUAIDH:-  Cnoc Fola, Corrán Binne, agus An Mhálainn, i</span>
<lb n="916"/><span>gConntae Dhúin na nGall;  Beann Ghabhar, agus Beann Mhór, i</span>
<lb n="917"/><span>gConntae Aontroma.</span></p>
<lb n="918"/>
<lb n="919"/><p><span>An rinn is sia soir, Rinn Chinn Bheara; an rinn is sia budh</span>
<lb n="920"/><span>dheas, Carn Uí Néid; an rinn is sia siar, Ceann Dhúin Mhóir;</span>
<lb n="921"/><span>an rinn is sia budh thuaidh, An Mhálainn.</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>TAIRBEIRT (LEITHINSEACHA).</span></p>
<lb n="924"/>
<lb n="925"/><p><span>Rinn Seimhne nó Inis Mhig Aodha, taobh thoir de Chonntae</span>
<lb n="926"/><span>Aontroma; Árd Uladh, taobh thoir de Chonntae an Dúin;</span>
<lb n="927"/><span>Beann Éadair, taobh thoir de Chonntae Bhaile Átha Cliath;</span>
<lb n="928"/><span>Leithinse Bhéarra, idir Cuan Baoi agus Inbhear Sgéine;</span>
<lb n="929"/><span>Leithinse Uíbh Ráthaigh, idir Inbhear Sgéine agus Báigh an á</span>
<lb n="930"/><span>Daingin;  Corca Dhuibhne, lastuaidh de Bháigh an Daingin;</span>
<lb n="931"/><span>Muirisg, idir an Caolsháile agus Cuan Modh;  An Muirthead,</span>
<lb n="932"/><span>taobh thiar thuaidh de Chonntae Mhuigheo;  Inis Eoghain, idir Loch</span>
<lb n="933"/><span>Súilighe agus Loch Feabhail.</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>OILEÁIN.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>THOIR:-  Inse Beagna, taobh thoir thuaidh de Chonntae an</span>
<lb n="938"/><span>Dúin;  Reachra Breagh agus Inis Faithleann (Inis Mhac</span>
<lb n="939"/><span>Neasáin, Inis Éireann), taobh thoir de Bhaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>THEAS:-  Na Sáiltíthe, taobh theas de Chonntae Locha</span>
<lb n="942"/><span>Garman;  Oileán Árda Neimhidh, Inis Sionnach, agus Inse</span>
<lb n="943"/><span>Rátha, i gCuan Chorcaighe;  Oileán Cléire, i dtaobh theas de</span>
<lb n="944"/><span>Chonntae Chorcaighe;  Oileán Béarra, agus Faoide, i gCuan</span>
<lb n="945"/><span>Baoi.</span></p>
<lb n="946"/>
<lb n="947"/><p><span>THIAR:-  Dairbhre (Oileán Dairbhre) agus Inse Tarbhna nó</span>
<lb n="948"/><span>Na Blosgaodaí, laistiar de Chiarraighe;  Na hÁirne Theas i.</span>
<lb n="949"/><span>Inis Mór, Inis Meadhóin, agus Inis Thiar, i gCuan na Gaillimhe;.</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="950"/><p><span>Acaill, Cliara, Inis Torc, Inis Airc, agus Inis Sgéith, taobh</span>
<lb n="951"/><span>thiar de Chonntae Mhuigheo; Ára Mhór Thuaidh, taobh thiar de</span>
<lb n="952"/><span>Chonntae Dhúin na nGall.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>Thuaidh:-  Torach (Oileán Thoraighe), Inis Bó Finne, agus</span>
<lb n="955"/><span>Inis Trágha Thall, taobh thuaidh de Chonntae Dhúin na nGall;</span>
<lb n="956"/><span>Reachra Dháil Riada (Oileán Reachrann, Rachla) taobh thuaidh</span>
<lb n="957"/><span>de Chonntae Aontroma.</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>Is é oileán is mó dhíobh so uile, .i. Acaill; a hachar 50 (caoga)</span>
<lb n="960"/><span>míle cearnógach.</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>Táid fothraigh shean-teampall, agus rl., ar mhórán de na</span>
<lb n="963"/><span>hoileánaibh seo, go mór-mhór ar an méid díobh atá amuigh ó</span>
<lb n="964"/><span>bhruachar an Iarthair.</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>SLÉIBHTE.</span></p>
<lb n="967"/>
<lb n="968"/><p><span>Sléibhte Chonntae Aontroma, i gConntae Aontroma.  Na</span>
<lb n="969"/><span>mullaigh is airde dhíobh, .i. Trostán, 1,811 troigh ar airde os</span>
<lb n="970"/><span>cionn na bóchna;  Cnoc Lea, Duibheis.</span></p>
<lb n="971"/>
<lb n="972"/><p><span>Beanna Boirche nó Sléibhte Mughdhorna, i dtaobh theas de</span>
<lb n="973"/><span>Chonntae an Dúin.  Na mullaigh is airde dhíobh .i. Sliabh</span>
<lb n="974"/><span>Domhanghairt, 2,796 troighthe ar airde;  Sliabh Coiméadach,</span>
<lb n="975"/><span>Sliabh Bearnach.</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>Sliabh Crúb, 1,775 troighthe ar airde; tá sé i lár Chonntae</span>
<lb n="978"/><span>an Dúin.</span></p>
<lb n="979"/>
<lb n="980"/><p><span>Sléibhte Chuailnge, i dtuaisceart Chonntae Lughmhaighe.  An</span>
<lb n="981"/><span>bheann is airde dhíobh .i. Sliabh Cháirlinne, 1,935 troighthe ar</span>
<lb n="982"/><span>airde.</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>Sliabh gCuillinn, i dtaobh theas de Chonntae Árda Macha,</span>
<lb n="985"/><span>1,893 troighthe ar airde.</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>Sliabh Cualann, i gConntae Chille Mantáin.  An bheann is</span>
<lb n="988"/><span>airde dhíobh, .i. Log na Coille nó Ae Cualann, 3,039 dtroighthe.</span>
<lb n="989"/><span>Téid an ceann tuaisceartach de Shliabh Cualann tar teorainn</span>
<lb n="990"/><span>isteach i gConntae Bhaile Átha Cliath.  Cip Iubhair, atá go</span>
<lb n="991"/><span>díreach ar thórainntibh Chonntae Bhaile Átha Cliath agus Chonntae</span>
<lb n="992"/><span>Chille Mantáin, tá sé 2,473 troighthe ar airde.</span></p>
<lb n="993"/>
<lb n="994"/><p><span>Suidhe Laighean, 2,610 dtroighthe, agus an Staighre Dubh,</span>
<lb n="995"/><span>2,409 troighthe ar airde, idir Chonntae Cheatharlach agus an</span>
<lb n="996"/><span>Chonntae Riabhach.</span></p>
<lb n="997"/>
<lb n="998"/><p><span>Sliabh Chnuic Mhaoil Domhnaigh, idir Chonntae Phuirt Láirge</span>
<lb n="999"/><span>agus Conntae Thiobrad Árann.  An bheann is airde dhíobh,</span>
<lb n="1000"/><span>.i. Cnoc Maoil Domhnaigh, 2,609 dtroighthe ar airde.</span></p>
<lb n="1001"/>
<lb n="1002"/><p><span>Sléibhte an Chumaraigh, i gConntae Phuirt Láirge.  An</span>
<lb n="1003"/><span>bheann is airde dhíobh, .i. Cnoc an Aifrinn, 2478 dtroighthe ar</span>
<lb n="1004"/><span>airde.</span>
<lb n="1005"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="1006"/><p><span>Crota Cliach nó na Gailte, i ndeisceart Chonntae Thiobrad</span>
<lb n="1007"/><span>Árann.  An bheann is airde dhíobh, .i. Gailte Móra, 3,015</span>
<lb n="1008"/><span>troighthe ar airde.</span></p>
<lb n="1009"/>
<lb n="1010"/><p><span>Sliabh Coimeálta (an bheann is airde dhíobh .i. Cnoc</span>
<lb n="1011"/><span>Coimeálta, 2,278 dtroighthear airde), agus Sléibhte an Airgid,</span>
<lb n="1012"/><span>i n-iarthar Chonntae Thiobrad Árann.</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>Bearnán Éile, 1,583 troighthe ar airde, i dtaobh thuaidh de</span>
<lb n="1015"/><span>Chonntae Thiobrad Árann.</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>Sliabh na mBan Fionn, 2,364 troighthe ar airde i n-oirthear-</span>
<lb n="1018"/><span>dheisceart Chonntae Thiobrad Árann.</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>Sliabh Bladhma, i gConntae an Ríogh agus i gConntae na</span>
<lb n="1021"/><span>Bainríoghna.  Na beanna is airde dhíobh, .i. Árd Éireann,</span>
<lb n="1022"/><span>1,733 troighthe;  Bearna, 1,661 troigh ar airde.</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>Trí sreatha sliabh atá i Sléibhtibh Chiarraighe, mar atáid, an</span>
<lb n="1025"/><span>Sliabh Theas, an Sliabh Meadhóin, agus an Sliabh Thuaidh.  An</span>
<lb n="1026"/><span>Sliabh Theas, idir Chuan Baoi agus Inbhear Sgéine.  An bheann</span>
<lb n="1027"/><span>is airde dhíobh, .i. an Cnoc Buidhe, 2,321 troigh ar airde.</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>Tá an Sliabh Meadhóin idir Inbhear Sgéine agus Báigh an</span>
<lb n="1030"/><span>Daingin, agus ortha so atáid Cruacha Dubha Mhic Giolla Coda</span>
<lb n="1031"/><span>(an bheann is airde dhíobh, .i. Carrán Thuathail, 3,414 troighthe ar</span>
<lb n="1032"/><span>airde), agus Sléibhte Locha Léin (an bheann is airde dhíobh, .i.</span>
<lb n="1033"/><span>Mangartach Locha Léin, 2,756 troighthe ar airde).</span></p>
<lb n="1034"/>
<lb n="1035"/><p><span>Tá an Sliabh Thuaidh idir Báigh an Daingin agus Loch Foir-</span>
<lb n="1036"/><span>dhreamhain.  Is í beann is airde dhíobh, .i. Cnoc Bréanainn (Cnoc</span>
<lb n="1037"/><span>Breanndáin), 3,127 dtroighthe ar airde.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>Sléibhte Chonmhaicne Mara, idir Cuan na Gaillimhe agus an</span>
<lb n="1040"/><span>Caolsháile.  Is iad beanna is airde dhíobh, .i. Beanna Beola,</span>
<lb n="1041"/><span>2,395 troighthe ar airde;  Mám Torc, 2,307 dtroighthe ar airde.</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>Sléibhte Mhuirisg, idir an Caolsháile agus Cuan Modh.  Is</span>
<lb n="1044"/><span>iad beanna is airde dhíobh, .i. an Maol Riabhach, 2,688 dtroighthe</span>
<lb n="1045"/><span>ar airde;  Cruach Phádraig, 2,510 dtroighthe ar airde.</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Sliabh Néifinn, taobh thuaidh de Chuan Modh.  Is iad beanna</span>
<lb n="1048"/><span>is airde dhíobh, .i. Néifinn, 2,646 troighthe ar airde;</span>
<lb n="1049"/><span>Néifinn Bheag, 2,065 troighthe ar airde.</span></p>
<lb n="1050"/>
<lb n="1051"/><p><span>Sléibhte Chonntae Shligigh.  Is í beann is airde dhíobh, .i. Trosg.</span>
<lb n="1052"/><span>Mór, 2,113 troighthe ar airde.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Sliabh Cuilceach, i gConntae an Chabháin, 2,188 dtroighthe</span>
<lb n="1055"/><span>ar airde.</span></p>
<lb n="1056"/>
<lb n="1057"/><p><span>Sléibhte Thíre Conaill .i. uimhir éigin sliabh atá i gConntae</span>
<lb n="1058"/><span>Dhúin na nGall, agus iad ar fhad a chéile ag líonadh furmhóir</span>
<lb n="1059"/><span>na conntae sin.  Is iad beanna is airde dhíobh, .i. Aireagal,</span>
<lb n="1060"/><span>2,466 troighthe ar airde;  An Chruach Ghorm, 2,219 dtroighthe ar</span>
<lb n="1061"/><span>airde.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>Sléibhte an Speirín, i gConntae Thire Eoghain agus i gConntae</span>
<lb n="1064"/><span>Dhoire.  Is í beann is airde dhíobh, .i. Samhail, 2,240 troigh ar</span>
<lb n="1065"/><span>airde.</span>
<lb n="1066"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="1067"/><p><span>AIBHNE.</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>SOIR:-  Abhainn Lagáin (48 de mhíltibh ar fad), a barr i</span>
<lb n="1070"/><span>Sliabh Crúb agus a bun i Loch Laoigh; is intseolta í go Lios</span>
<lb n="1071"/><span>na gCearrbhach.  An Righ, a barr i gConntae an Dúin agus a</span>
<lb n="1072"/><span>bun ag Snámh Aidhneach.  An Bhóinn (64 de mhíltibh ar fad), a</span>
<lb n="1073"/><span>barr ag Sídh Neachtain i gConntae Chille Dara agus a bun</span>
<lb n="1074"/><span>ag Inbhear Colpa, .i. murbholg de Mhuir Meann; is intseolta</span>
<lb n="1075"/><span>í go soiche an Uaimh.  Life (72 de mhíltibh ar fad), a barr i</span>
<lb n="1076"/><span>Sliabh Cualann agus a bun i nInbhear Lifeach .i. murbholg de</span>
<lb n="1077"/><span>Chuan Bhaile Átha Cliath.  Abhainn Fhear Tíre nó Abhainn</span>
<lb n="1078"/><span>Liathdroma, a barr i Sliabh Cualann agus a bun ag Inbhear</span>
<lb n="1079"/><span>Dé, .i. murbholg de Mhuir Meann.  An Abhainn Mhór, a barr</span>
<lb n="1080"/><span>i Sliabh Cualann agus a bun ag an Inbhear Mhór, .i. murbholg</span>
<lb n="1081"/><span>de Mhuir Meann.  Sláinghe (70 de mhíltibh ar fad), a barr i</span>
<lb n="1082"/><span>Log na Coille agus a bun i Loch Garman; is intseolta í go</span>
<lb n="1083"/><span>hInis Córthaidh.</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p><span>BUDH DHEAS:-  An Bhearbha, 96 de mhíltibh ar fad, a barr i</span>
<lb n="1086"/><span>Sliabh Bladhma agus a bun i Loch Dá Chaoch; is intseolta go</span>
<lb n="1087"/><span>Baile Átha hÍ í.  An Fheoir, 80 de mhíltibh ar fad, a barr i</span>
<lb n="1088"/><span>mBearnán Éile agus a bun i gCumar na dTrí nUisge.  An</span>
<lb n="1089"/><span>tSiuir, 119 de mhíltibh ar fad, a barr i mBearnán Éile agus</span>
<lb n="1090"/><span>a bun i Loch Dá Chaoch; is intseolta go Cluain Meala í.  An</span>
<lb n="1091"/><span>Abha Mhór, 85 de mhíltibh ar fad, a barr i gCiarraighe agus a</span>
<lb n="1092"/><span>bun i gCuan Eochaille; is intseolta go Ceapach Chuinn í.</span>
<lb n="1093"/><span>An Laoi, a barr i nGúgán Barra, i n-iarthar Chonntae Chorcaighe,</span>
<lb n="1094"/><span>agus a bun i gCuan Chorcaighe; is intseolta go Corcaigh í.</span>
<lb n="1095"/><span>An Bhannda, 45 de mhíltibh ar fad, a barr i gCorcaigh agus a</span>
<lb n="1096"/><span>bun i gCuan Chinn tSáile.</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>SIAR:-  An Leamhain, a barr i Loch Léin agus a bun i</span>
<lb n="1099"/><span>dTuinn Tóime.  An tSionainn, 224 de mhíltibh ar fad, a barr</span>
<lb n="1100"/><span>ag Log na Sionna, i dtaobh thiar thuaidh de Chonntae an Chabháin,</span>
<lb n="1101"/><span>agus a bun ag Loch Luimnigh, .i. murbholg de'n Aigéan Atlantach</span>
<lb n="1102"/><span>(.i. de'n Fhairrge Mhóir); is intseolta go Loch Aillinne í, agus</span>
<lb n="1103"/><span>congnamh canál ngearr aici i n-áiteannaibh i bhfuil grinneall</span>
<lb n="1104"/><span>na habhann go mí-oireamhnach.  An Choirib ó Loch Coirib (Loch</span>
<lb n="1105"/><span>Oirbsean) go Cuan na Gaillimhe.  An Mhuaidh, a barr i</span>
<lb n="1106"/><span>Sliabh Ghamh, i gConntae Shligigh, agus a bun i gCuan Chille</span>
<lb n="1107"/><span>hAlaidh; is intseolta go Béal Átha an Fheadha í.  An Arbha</span>
<lb n="1108"/><span>ó Loch Arbhach go Cuan Shligigh.  An Eirne, a barr i Loch Gamhna</span>
<lb n="1109"/><span>agus a bun i gCuan na nGall.</span></p>
<lb n="1110"/>
<lb n="1111"/><p><span>BUDH THUAIDH:-  An Feabhal, sin é an t-ainm do-bheirthear</span>
<lb n="1112"/><span>ar an aon tsruth amháin do-ghní an Fhinn ó Thír Chonaill agus</span>
<lb n="1113"/><span>an Mhodharn ó Thír Eoghain, dhá abhainn théid i n-a chéile</span>
<lb n="1114"/><span>idir an Srath Bán agus Leithbhearr; téid an Feabhal i Loch</span>
<lb n="1115"/><span>Feabhail, agus is intseolta go dtí an Srath Bán í.  An</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="1116"/><p><span>Bhanna Uachtarach, 43 de mhíltibh ar fad, a barr i mBeannaibh</span>
<lb n="1117"/><span>Boirche agus a bun i Loch nEachach.  An Bhanna Íochtarach,</span>
<lb n="1118"/><span>37 de mhíltibh ar fad, a barr i Loch nEachach agus a bun</span>
<lb n="1119"/><span>i dTuinn Tuaidhe, .i. murbholg de'n Aigéan Atlantach; is</span>
<lb n="1120"/><span>intseolta go Cúil Raithne í.  An Mhaing, a barr i gConntae</span>
<lb n="1121"/><span>Aontroma agus a bun i Loch nEachach.  An Abhainn Mhór,</span>
<lb n="1122"/><span>50 de mhíltibh ar fad, a barr i dTír Eoghain agus a bun i</span>
<lb n="1123"/><span>Loch nEachach.</span></p>
<lb n="1124"/>
<lb n="1125"/><p><span>SUAINMHEACHÁIN:</span></p>
<lb n="1126"/>
<lb n="1127"/><p><span>NA BÓINNE:-  Barr na hAbhann Móire i Loch Mhuinreamhair</span>
<lb n="1128"/><span>agus an tsuaineamh (nó an cumar) ag an Dubhchumar i n-aice</span>
<lb n="1129"/><span>na hUaimhe.</span></p>
<lb n="1130"/>
<lb n="1131"/><p><span>LIFE:-  Tulca (Abhainn Tulcan, Abhainn Tulcadh) ar an</span>
<lb n="1132"/><span>mbruach chlé agus an Dothair (Abhainn Dothra) ar an mbruach</span>
<lb n="1133"/><span>dheas.  Téid siad araon i mbun Abhann Life, .i. i nInbhear</span>
<lb n="1134"/><span>Lifeach.</span></p>
<lb n="1135"/>
<lb n="1136"/><p><span>NA BEARBHA:-  An Fheoir, ar an mbruach dheas, téid sí</span>
<lb n="1137"/><span>isteach ins an mBearbha ag Cumar na dTrí nUisge atá i ngar</span>
<lb n="1138"/><span>do Ros Mhic Treoin.</span></p>
<lb n="1139"/>
<lb n="1140"/><p><span>NA SIONNA:-  An Eithne (théid i Loch Ríbh), an Bhrosnach,</span>
<lb n="1141"/><span>an Mháigh, an Daol, ar an mbruach chlé;  Suca agus Forghus</span>
<lb n="1142"/><span>ar an mbruach dheas.</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>NA BANNA ÍOCHTARAIGHE:-  An Mhaing, an Abhainn</span>
<lb n="1145"/><span>Mhór, agus Abhainn Bhaile an Doire, théid i Loch nEachach.</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>NA MODHAIRNE:-  An Dearg, ó Chonntae Dhúin na nGall;</span>
<lb n="1148"/><span>an tSruthair, ó Chonntae Thíre Eoghain.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>LOCHA.</span></p>
<lb n="1151"/>
<lb n="1152"/><p><span>Loch nEachach (a achar, .i. 153 de mhíltibh cearnógacha) dá</span>
<lb n="1153"/><span>thraochadh ag an mBanna Íochtaraigh; tá sé ag críochantacht</span>
<lb n="1154"/><span>leis na cúig conntaethibh seo, .i. Conntae Aontroma, Conntae</span>
<lb n="1155"/><span>an Dúin, Conntae Árda Macha, Conntae Thíre Eoghain, agus</span>
<lb n="1156"/><span>Conntae Dhoire.  Loch Gamhna, idir Chonntae an Longphuirt</span>
<lb n="1157"/><span>agus Conntae an Chabháin;  Loch Uachtair i gConntae an Chabháin;</span>
<lb n="1158"/><span>Loch Eirne Uachtarach agus Loch Eirne Íochtarach, dá dtraochadh</span>
<lb n="1159"/><span>uile ag an Eirne.  Loch Aillinne (a achar, .i. 14 de mhíltibh</span>
<lb n="1160"/><span>cearnógacha), Loch Ríbh (a achar, .i. 41 de mhíltibh cearnógacha),</span>
<lb n="1161"/><span>agus Loch Dearg (a achar, .i. 46 de mhíltibh cearnógacha), dá</span>
<lb n="1162"/><span>dtraochadh uile ag an Sionainn.  Loch Con (a achar, .i. 24 1/2 de</span>
<lb n="1163"/><span>mhíltibh cearnógacha), i dtaobh thuaidh de Chonntae Mhuigheo,</span>
<lb n="1164"/><span>traochtar ag an Muaidh é.  Loch Measg (a achar, .i. 25 de</span>
<lb n="1165"/><span>mhíltibh cearnógacha) agus Loch Coirib (a achar, .i. 68 de</span>
<lb n="1166"/><span>mhíltibh cearnógacha) i gConntae Mhuigheo agus i gConntae</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="1167"/><p><span>na Gaillimhe, dá dtraochadh ag an gCoirib, agus sruth</span>
<lb n="1168"/><span>fó thalamh ag dul ó Loch Measg go Loch Coirib.  Locha</span>
<lb n="1169"/><span>Chille hÁirne, na cinn is mó dhíobh, .i. Loch Torc,</span>
<lb n="1170"/><span>Loch Mhucruis, agus Loch Léin Linnfhiaclach (Loch Léin),</span>
<lb n="1171"/><span>dá dtraochadh ag an Leamhain a théid isteach i dTuinn</span>
<lb n="1172"/><span>Tóime, .i. an roinn inmheadhónach de Bháigh an Daingin.  Loch</span>
<lb n="1173"/><span>Muinreamhair, i gConntae an Chabháin, dá thraochadh ag an</span>
<lb n="1174"/><span>Abhainn Mhóir.  Loch Síleann, i gConntae an Chabháin;  Loch</span>
<lb n="1175"/><span>Dairbhreach, Loch Uair (Loch Uail), Loch Ainninn (Loch Ainnill),</span>
<lb n="1176"/><span>i gConntae na hIar-Mhidhe;  Loch Uí Ghadhra, i gConntae Shligigh,</span>
<lb n="1177"/><span>dá dtraochadh uile ag an Sionainn.  Loch Arbhach, i gConntae</span>
<lb n="1178"/><span>Shligigh, dá thraochadh ag an Arbhaigh.  Loch Gile, i gConntae</span>
<lb n="1179"/><span>Shligigh, dá thraochadh ag an nGearróig.  Loch Meilghe, idir</span>
<lb n="1180"/><span>Feara Manach agus Conntae Liathdroma, dá thraochadh ag</span>
<lb n="1181"/><span>an Drobhaois.</span></p>
<lb n="1182"/>
<lb n="1183"/><p><span>MÓINTE.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>MÓINTE na hÉireann, ar a dtugthar fós CURRAIGHTHE</span>
<lb n="1186"/><span>agus PORTAIGH, is mór an úsáid a baintear asta ar fud</span>
<lb n="1187"/><span>na tíre i riocht spuinc agus connaidh.  Táid siad ar fagháil</span>
<lb n="1188"/><span>ar feadh gach aon chonntae.  Tá dhá chinéal aca ann, .i. móinte</span>
<lb n="1189"/><span>cláir nó móinte íochtair thíre agus móinteáin nó móinte</span>
<lb n="1190"/><span>sléibhe (is minic do-bheirthear sliabh féin ortha so).  An</span>
<lb n="1191"/><span>tseachtmhadh cuid de thuinn na tíre atá fá na móintibh seo.</span>
<lb n="1192"/><span>Is í móin is mó d' Éirinn Móin Éile, i n-a bhfuil cuid de</span>
<lb n="1193"/><span>gach conntae dhíobh so, .i. Conntae Chille Dara, Conntae na</span>
<lb n="1194"/><span>Bainríoghna, Conntae an Ríogh, Conntae na hIar-Mhidhe, agus</span>
<lb n="1195"/><span>Conntae na Midhe.  Do-bheirthear Móin Almhan ar an roinn</span>
<lb n="1196"/><span>oirthearaigh de'n phortach mór so, .i. de Mhóin Éile, acht tá</span>
<lb n="1197"/><span>Móin Éile d'ainm air ar fad.  Tá sé 'na sheanfhocal fós ag</span>
<lb n="1198"/><span>Midheachaibh agus ag a gcoigcríochaibh, .i.</span></p>
<lb n="1199"/>
<lb n="1200"/><p><span>"Móin Almhan agus Móin Éile,</span>
<lb n="1201"/><span>An dá mhóin is mó i nÉirinn."</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>BÓITHRE IARAINN.</span></p>
<lb n="1204"/>
<lb n="1205"/><p><span>Is iad príomh-bhóithre iarainn atá i nÉirinn, .i.</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>1. — MÓR-BHÓTHAR IARAINN AN DEISCIRT AGUS AN</span>
<lb n="1208"/><span>IARTHAIR, ó Bhaile Átha Cliath go Cill Gharbháin (.i. an Cóf).</span></p>
<lb n="1209"/>
<lb n="1210"/><p><span>Téid a ghabhlacháin mar áirimhthear ann so:</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>(1) ó na Saileánaibh go Tulaigh Ó bhFéidhlim; (2) ó Chill Dara</span>
<lb n="1213"/><span>tar Cheatharlach agus tar an Muine Bhig go Cill Choinnigh;</span>
<lb n="1214"/><span>(3) ó'n Muine Bhig go Pailís Thoir i gcomhair Locha Garman,</span>
<lb n="1215"/><span>Ruis Mhic Treoin, agus Phuirt Láirge; (4) ó Chúil an tSúdaire</span>
<lb n="1216"/><span>go Béal Átha Luain; (5) ó Phort Laoighise tar Chill Choinnigh</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="1217"/><p><span>go Port Láirge; (6) ó Phort Laoighise go Móinteach Mílic;</span>
<lb n="1218"/><span>(7) ó Bhaile Uí Bhróithe tar Ros Cré agus tar Aonach Urmhumhan</span>
<lb n="1219"/><span>go Luimneach; (8) ó Ros Cré go Biorra; (9) ó Dhúrlas Éile</span>
<lb n="1220"/><span>go Cluain Meala; (10) ó Chrosaire an Ghúlaigh go Caiseal</span>
<lb n="1221"/><span>Mumhan; (11) ó Ghabhail tSulchóide tar Chluain Meala agus</span>
<lb n="1222"/><span>tar Phort Láirge go Ros Láir; (12) ó Ghabhail tSulchóide go</span>
<lb n="1223"/><span>Sligeach tar na bailtibh móra so, .i. Luimneach, Inis Cluana</span>
<lb n="1224"/><span>Rámhfhada, Baile Átha an Ríogh, Clár Chloinne Mhuiris, agus</span>
<lb n="1225"/><span>Cúil Mhuine; (13) ó Ráith Luirc go Luimneach; 14 ó Mhalla</span>
<lb n="1226"/><span>tar Mhainistir Fhear Muighe, tar Lios Mór, agus tar Dhún</span>
<lb n="1227"/><span>Garbháin go Port Láirge; (15) ó Mhainistir Fhear Muighe</span>
<lb n="1228"/><span>go Baile an Mhistéalaigh; (16) ó Mhalla tar Chill Áirne, tar</span>
<lb n="1229"/><span>Thráigh Lí, agus tar Lios Tuathail go Luimhneach; (17) ó Bháintír</span>
<lb n="1230"/><span>go hÁth Treasna (Baile Nua); (18) ó Lios na gCeann go</span>
<lb n="1231"/><span>Neidín; (19) ó'n bhFearann Fuar tar Chathair Saidhbhín go dtí</span>
<lb n="1232"/><span>an Rinn Árd ag Cuan Bhéilinse; (20) ó Thráigh Lí go dtí an</span>
<lb n="1233"/><span>Fhiannait; (21) ó Chorcaigh go hEochaill; (22) ó Loch Garman go</span>
<lb n="1234"/><span>Ros Láir; (23) ó Chlárach go Beannchar na Sionna; (24).</span>
<lb n="1235"/><span>ó Ghabhail Bhaile an Ghráin go Faing.</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>A THÁTHACHÁIN LE BÓITHRIBH IARAINN EILE.</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>Le MÓR BHOTHAR IARAINN MEADHÓIN AGUS IARTHAIR</span>
<lb n="1240"/><span>NA hÉIREANN ag Clárach, ag Baile Átha an Ríogh, ag Clár</span>
<lb n="1241"/><span>Chloinne Mhuiris, agus ag Cúil Mhuine.</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>Le BÓTHAR IARAINN AN OIRTHEAR-DHEISCIRT ag</span>
<lb n="1244"/><span>Pailís Thoir agus ag Port Láirge.</span></p>
<lb n="1245"/>
<lb n="1246"/><p><span>TÁTHADH FO-BHÓTHAR EILE ATÁ NEAMHSPLEÁDHACH</span>
<lb n="1247"/><span>LEIS.</span></p>
<lb n="1248"/>
<lb n="1249"/><p><span>(a) Bóthar Iarainn Iar-Chláir ó Inis Cluana Rámhfhada tar</span>
<lb n="1250"/><span>Inis Díomáin agus tar Shráid na Cathrach go Cill Chaoidhe.</span></p>
<lb n="1251"/>
<lb n="1252"/><p><span>(b) Bóthar Iarainn Deas-Cláir ó Chill Ruis go Cill Chaoidhe.</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>(c) Bóthar Iarainn Leasa Tuathail agus Bhaile an Bhuinn-</span>
<lb n="1255"/><span>eánaigh (feistiughadh an ráille uathaidh) ó Lios Tuathail go.</span>
<lb n="1256"/><span>Baile an Bhuinneánaigh.</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>(d) Mion-Bhóthar Iarainn Thrágha Lí agus Dhaingin Uí</span>
<lb n="1259"/><span>Chúise ó Thráigh Lí do'n Daingean, agus gabhlachán uaidh go</span>
<lb n="1260"/><span>Caisleán an Ghriarthaigh.</span></p>
<lb n="1261"/>
<lb n="1262"/><p><span>(e) Bóthar Iarainn Phuirt Láirge agus na Trágha Móire ó</span>
<lb n="1263"/><span>Phort Láirge go Tráigh Mhóir.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>(f) Bóthar Iarainn Chonntae Shligigh, Chonntae Liathdroma,</span>
<lb n="1266"/><span>agus na gConntae dTuaisceartach, ó Shligeach tar Chúil Mhuine</span>
<lb n="1267"/><span>agus tar Chluainín Uí Ruairc go hInis Ceitleann.</span>
<lb n="1268"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="1269"/><p><span>II. — MÓR-BHÓTHAR IARAINN MHEADHÓIN AGUS</span>
<lb n="1270"/><span>IARTHAIR NA hÉIREANN, ó Bhaile Átha Cliath go Gaillimh.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>A ghabhlacháin ann so:</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>(1) Ó Chluain Saileach tar Chill Mheasáin agus tar an Uaimh</span>
<lb n="1275"/><span>(Nuachongbháil) go dtí an Chabrach (Dún na Ríogh); (2) ó Chill</span>
<lb n="1276"/><span>Mheasáin tar Bhaile Átha Truim (Áth Truim Uí Laoghaire), go</span>
<lb n="1277"/><span>Baile Átha Buidhe (Áth Buidhe Tlachtgha); (3) ó'n mBóthar Buidhe</span>
<lb n="1278"/><span>go hÉadan Doire; (4) ó'n Muileann gCearr tar Ghabhail na</span>
<lb n="1279"/><span>hEithne, tar Longphort Uí Fhearghail, tar Ghabhail Choilleadh</span>
<lb n="1280"/><span>Fraoich, agus tar Chúil Mhuine go Sligeach; (5) ó Ghabhail na</span>
<lb n="1281"/><span>hEithne go Cabhán Uí Raghallaigh; (6) ó Chrois Domhnaigh go</span>
<lb n="1282"/><span>Coill na Seanrátha; (7) ó Ghabhail Choilleadh Fraoich go Bealach</span>
<lb n="1283"/><span>an Doirín; (8) ó Bhaile an tSrutháin go Clárach; (9) ó Bhéal</span>
<lb n="1284"/><span>Átha Luain tar Chlár Chloinne Mhuiris, tar Ghabhail Mhuighe</span>
<lb n="1285"/><span>Fiondalbha, agus tar Bhéal Átha an Fheadha go Cill Alaidh;</span>
<lb n="1286"/><span>(10) ó Chlár Chloinne Mhuiris go Baile an Ródhba; (11) ó</span>
<lb n="1287"/><span>Ghabhail Mhuighe Fiondalbha tar Chaisleán an Bharra agus tar</span>
<lb n="1288"/><span>Chathair na Mart go hAcaill; (12) ó Áth Díomáin go Baile</span>
<lb n="1289"/><span>Locha Riach; (13) ó Ghaillimh go dtí an Clochán.</span></p>
<lb n="1290"/>
<lb n="1291"/><p><span>A THÁTHACHÁIN LE BÓITHRIBH IARAINN EILE.</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>Le MÓR-BHÓTHAR IARAINN AN IARTHAIR AGUS AN</span>
<lb n="1294"/><span>DEISCIRT ag Clárach, ag Béal Átha Luain, ag Baile Átha an</span>
<lb n="1295"/><span>Ríogh, ag Clár Chloinne Mhuiris, agus ag Cúil Mhuine.</span></p>
<lb n="1296"/>
<lb n="1297"/><p><span>Le MÓR-BHÓTHAR IARAINN AN TUAISCIRT ag an</span>
<lb n="1298"/><span>Uaimh (Nuachongbháil) agus ag Cabhán Uí Raghallaigh.</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>Le BÓTHAR IARAINN CHONNTAE SHLIGIGH, CHONNTAE</span>
<lb n="1301"/><span>LIATHDROMA AGUS NA GCONNTAE THUAIDH i Sligeach</span>
<lb n="1302"/><span>agus ag Cúil Mhuine.</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>Le MION-BHÓTHAR IARAINN CHONNTAE AN CHABHÁIN</span>
<lb n="1305"/><span>AGUS CHONNTAE LIATHDROMA ag Dromad.</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>III. — MÓR-BHÓTHAR IARAINN AN TUAISCIRT, ó Bhaile</span>
<lb n="1308"/><span>Átha Cliath go Béal Feirste tar na bailtibh seo, .i. Droicheadh Átha,</span>
<lb n="1309"/><span>Sráid Bhaile Mhic Buain, Gabhrach, Port an Dúnáin, agus</span>
<lb n="1310"/><span>Lios na gCearrbhach.</span></p>
<lb n="1311"/>
<lb n="1312"/><p><span>Téid a ghabhlacháin mar leanas:-</span></p>
<lb n="1313"/>
<lb n="1314"/><p><span>(1) ó Bhaile Átha Cliath go Binn Éadair; (2) ó Dhroichead</span>
<lb n="1315"/><span>Átha tar an Uaimh go Sean-chaisleán an Fhásaigh; (3) ó Ghabhail</span>
<lb n="1316"/><span>Droimín go Baile Átha Fhirdhiadh; (4) ó Shráid Bhaile Mhic</span>
<lb n="1317"/><span>Duain tar Chluain Eois, tar Inis Ceitleann, tar an Óghmhaigh,</span>
<lb n="1318"/><span>agus tar an tSrath Bán, go Doire Choluim Chille; (5) ó Árd</span>
<lb n="1319"/><span>Mhacha tar Ghabhrach agus tar Iubhar Chinn Trágha go Rinn Mhic</span>
<lb n="1320"/><span>Giolla Ruaidh (.i. an Púinte); (6) ó'n Sgarbhachadh Dubh tar</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1321"/><p><span>Dhroichead na Banna go Baile Uí Ruanadha; (7) ó Phort an</span>
<lb n="1322"/><span>Dúnáin tar Dhún Gheanainn go dtí an Óghmhagh; (8) ó Dhún</span>
<lb n="1323"/><span>Gheanainn go Cora Críche; (9) ó Lios na gCearrbhach go</span>
<lb n="1324"/><span>Droichead na Banna; (10) ó Lios na gCearrbhach go hAontruim;</span>
<lb n="1325"/><span>(11) ó Phort an Dúnáin tar Árd Mhacha go Cluain Eois;</span>
<lb n="1326"/><span>(12) ó Chluain Eois tar Bhéal Átha hÁthais go Cabhán; (13) ó</span>
<lb n="1327"/><span>Bhéal Átha hÁthais go Béal Tairbeirt; (14) ó Bhéal Átha Beithe</span>
<lb n="1328"/><span>go dtí an Mhuinchille; (15) ó Inis Caoin Deagha go Carraig</span>
<lb n="1329"/><span>Mhachaire Rois; (16) ó Ghabhail Chille Sgíre tar Bhéal Lice</span>
<lb n="1330"/><span>agus tar Bhéal Átha Seanaigh go Bun Dobhráin; (17) ó Ghabhail</span>
<lb n="1331"/><span>Fhionntamhnaighe go Fionntamhnaigh.  Táid bóithre eile dá</span>
<lb n="1332"/><span>ndéanamh rachas ó Bhaile Uí Ruanadha tar Ráith Fhoirchealláin</span>
<lb n="1333"/><span>agus tar Chaisleán an Mhuilinn go dtí an Caisleán Nua,</span>
<lb n="1334"/><span>agus ó Árd Mhacha go Caisleán Mathghamhnach.</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>A THÁTHACHÁIN LE BÓITHRIBH IARAINN EILE:-</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>Le MÓR-BHÓTHAR IARAINN MHEADHÓIN AGUS IARTHAIR</span>
<lb n="1339"/><span>NA hÉIREANN ag an Uaimh agus ag an gCabhán.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>Le MION-BHÓTHAR IARAINN CHONNTAE AN CHABHÁIN</span>
<lb n="1342"/><span>AGUS CHONNTAE LIATHDROMA ag Béal Tairbeirt.</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>Le BÓTHAR IARAINN CHONNTAE SHLIGIGH, CHONNTAE</span>
<lb n="1345"/><span>LIATHDROMA, AGUS NA gCONNTAE THUAIDH ag Inis</span>
<lb n="1346"/><span>Ceitleann.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>Le BÓTHAR IARAINN CHOISTE CHONNTAE dTUAIS-</span>
<lb n="1349"/><span>CEARTACH ÉIREANN DE BHÓTHAR IARAINN MHEADHÓIN</span>
<lb n="1350"/><span>SHASANA ag Aontruim, ag Coraibh Críche, agus i nDoire</span>
<lb n="1351"/><span>Choluim Chille.</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>Le MION-BHÓTHAR IARAINN CHONNTAE DHÚIN NA</span>
<lb n="1354"/><span>nGALL ar an tSrath Bán agus i nDoire Choluim Chille.</span></p>
<lb n="1355"/>
<lb n="1356"/><p><span>Le MION-BHÓTHAR IARAINN LEITREACH CEANAINN</span>
<lb n="1357"/><span>AGUS LOCHA SÚILIGHE i nDoire Choluim Chille.</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>Le BÓTHAR IARAINN GHLINNE CLOCHAIR ag Tighneathán</span>
<lb n="1360"/><span>agus ag Droichead Mhig Uidhir (.i. ag Tait an Doire).</span></p>
<lb n="1361"/>
<lb n="1362"/><p><span>Le RIAN-BHEALACH CHAISLEÁIN NA DEIRGE AGUS</span>
<lb n="1363"/><span>DHROICHID NA BRUIDHNE ag Droichead na Bruidhne.</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>Le BÓTHAR IARAINN SHRÁIDE BHAILE MHIC BHUAIN,</span>
<lb n="1366"/><span>IUBHAIR CHINN TRÁGHA AGUS GHRIANPHUIRT i nIubhar</span>
<lb n="1367"/><span>Chinn Trágha agus i Sráid Bhaile Mhic Bhuain.</span></p>
<lb n="1368"/>
<lb n="1369"/><p><span>Le RIAN-BHEALACH TEINNTREACH PHUIRT RUIS AGUS</span>
<lb n="1370"/><span>CHLOCHÁIN NA bhFOMHÓRACH i bPort Ruis.</span></p>
<lb n="1371"/>
<lb n="1372"/><p><span>IV. — BÓTHAR IARAINN CHOISTE CHONNTAE dTUAIS-</span>
<lb n="1373"/><span>CEARTACH ÉIREANN DE BHÓTHAR IARAINN MHEADHÓIN</span>
<lb n="1374"/><span>SHASANA (Bóthar Iarainn Bhéil Feirste agus na gConntae</span>
<lb n="1375"/><span>Thuaidh do bhí d'ainm air i n-allód) ó Bhéal Feirste go Doire</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1376"/><p><span>Choluim Chille tar na bailtibh seo:  An Mullach Mór,</span>
<lb n="1377"/><span>Aontruim, An Baile Meadhónach, Baile Muine, agus Cúil</span>
<lb n="1378"/><span>Raithne.</span></p>
<lb n="1379"/>
<lb n="1380"/><p><span>Téid a ghabhlacháin mar leanas:-</span></p>
<lb n="1381"/>
<lb n="1382"/><p><span>(1) Ó'n Mullach Mór tar Charraig Fhearghusa go Latharna;</span>
<lb n="1383"/><span>(2) ó Ghabhail Bhaile an Chláir agus an Dabhaigh go Baile na</span>
<lb n="1384"/><span>Buaileadh; (3) ó'n mBaile Meadhónach tar Bhaile na Buaileadh</span>
<lb n="1385"/><span>go Latharna; (4) ó'n mBaile Meadhónach go dtí an Pháirc</span>
<lb n="1386"/><span>Mhór; (5) ó Chúil Raithne go Port Ruis; (6) ó Léim an</span>
<lb n="1387"/><span>Mhadaidh go Baile an Mhullaigh; (7) ó Ghabhail Droma Sugha</span>
<lb n="1388"/><span>tar Mhachaire Fiogaide go Muigh Fhinn agus go Cill Réidhe;</span>
<lb n="1389"/><span>(8) ó Mhachaire Fiogaide go Baile na Croise; (9) ó Mhachaire</span>
<lb n="1390"/><span>Fiogaide go Coraibh Críche; (10) ó Bhaile an Chláir go dtí an</span>
<lb n="1391"/><span>Dabhach.</span></p>
<lb n="1392"/>
<lb n="1393"/><p><span>A THÁTHACHÁIN LE BÓITHRIBH IARAINN EILE:-</span></p>
<lb n="1394"/>
<lb n="1395"/><p><span>Le MÓR-BHÓTHAR IARAINN AN TUAISCIRT ag</span>
<lb n="1396"/><span>Aontruim, ag Coraibh Críche agus i nDoire Choluim Chille.</span></p>
<lb n="1397"/>
<lb n="1398"/><p><span>Le BÓTHAR IARAINN BHAILE AN CHLÁR (théid ó Bhaile</span>
<lb n="1399"/><span>Muine go Baile an Chláir) ag Baile Muine.</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Le MION-BHÓTHAR IARAINN DHOIRE AGUS LOCHA</span>
<lb n="1402"/><span>SÚILIGHE i nDoire Choluim Chille.</span></p>
<lb n="1403"/>
<lb n="1404"/><p><span>Le MION-BHÓTHAR IARAINN CHONNTAE DHÚIN NA</span>
<lb n="1405"/><span>nGALL i nDoire Choluim Chille.</span></p>
<lb n="1406"/>
<lb n="1407"/><p><span>V. — BÓTHAR IARAINN AN OIRTHEAR-DHEISCIRT (Bóthar</span>
<lb n="1408"/><span>Iarainn Bhaile Átha Cliath, Chille Mantáin agus Locha Garman</span>
<lb n="1409"/><span>do bhíodh d'ainm air i n-allód); téid sé ó Áth Cliath Cualann</span>
<lb n="1410"/><span>(Sráid Fhearchair) tar Bhrí Chualann, tar Chill Mhantáin, tar</span>
<lb n="1411"/><span>an Inbhear Mhór, agus tar Ghabhail Mhuighe Maighin go Loch</span>
<lb n="1412"/><span>Garman.</span></p>
<lb n="1413"/>
<lb n="1414"/><p><span>A THÁTHACHÁIN LE BÓITHRIBH IARAINN EI LE:-</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>(1) Ó Bhaile Átha Cliath (Sreath na nIartharaighe) go Brí</span>
<lb n="1417"/><span>Chualann tar Dhún Laoghaire; (2) ó Gharrán an Ghabhláin go</span>
<lb n="1418"/><span>Síol Éiligh; (3) ó Ghabhail Mhuighe Maighin tar Ros Mhic</span>
<lb n="1419"/><span>Treoin go Port Láirge.</span></p>
<lb n="1420"/>
<lb n="1421"/><p><span>Le MÓR-BHÓTHAR IARAINN AN IARTHAIR AGUS AN</span>
<lb n="1422"/><span>DEISCIRT i mBaile Átha Cliath, ag Páilís Thoir, i bPort</span>
<lb n="1423"/><span>Láirge agus ag Loch Garman.</span></p>
<lb n="1424"/>
<lb n="1425"/><p><span>Le MÓR-BHÓTHAR IARAINN AN TUAISCIRT i mBaile</span>
<lb n="1426"/><span>Átha Cliath.</span>
<lb n="1427"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1428"/><p><span>VI. — BÓTHAR IARAINN CHORCAIGHE, NA BANNDAN</span>
<lb n="1429"/><span>AGUS IMEALL-BHUIRD AN DEISCIRT, ó Chorcaigh tar</span>
<lb n="1430"/><span>Dhroichead Banndan, tar Dhún Maonmhuighe, agus tar an</span>
<lb n="1431"/><span>Sgibrín go Dún na Séad.</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>Téid a ghabhlacháin mar leanas:-</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>(1) Ó Ghabhail Chinn tSáile go Cionn tSáile; (2) ó Ghabhail</span>
<lb n="1436"/><span>Chlanna Chaoilte go Clanna Chaoilte; (3) ó Ghabhail Dhroma Dhá</span>
<lb n="1437"/><span>Liag go Beanntraighe.</span></p>
<lb n="1438"/>
<lb n="1439"/><p><span>A THÁTHACHÁIN LE BÓITHRIBH IARAINN EILE:-</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>Le MÓR-BHÓTHAR IARAINN AN IARTHAIR AGUS AN</span>
<lb n="1442"/><span>DEISCIRT; le BÓTHAR IARAINN CHORCAIGHE, NA</span>
<lb n="1443"/><span>CAIRRGE DUIBHE, AGUS NA CALADH; le MION-BHÓTHAR</span>
<lb n="1444"/><span>IARAINN CHORCAIGHE AGUS MÚSGRAIGHE; agus le</span>
<lb n="1445"/><span>BÓTHAR IARAINN CHORCAIGHE AGUS MAGHCHROMTHA, i</span>
<lb n="1446"/><span>gCorcaigh.</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>Le MION-BHÓTHAR IARAINN CHÚIRTE MHIC SHÉAFRAIDH</span>
<lb n="1449"/><span>(théid ó Bhaile na Sgairte go Cúirt Mhic Shéafraidh) ag Baile</span>
<lb n="1450"/><span>Na Sgairte.</span></p>
<lb n="1451"/>
<lb n="1452"/><p><span>Le MION-BHÓTHAR IARAINN AN SGIBRÍN AGUS SGOILE</span>
<lb n="1453"/><span>MUIRE ag an Sgibrín.</span></p>
<lb n="1454"/>
<lb n="1455"/><p><span>VII. — BÓTHAR IARAINN CHORCAIGHE, NA CAIRRGE</span>
<lb n="1456"/><span>DUIBHE, AGUS AN CHALAIDH ó Chorcaigh tar an gCaladh agus</span>
<lb n="1457"/><span>tar Bhaile na Manach, go Bun an Táibhirne.</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>VIII. — BÓTHAR IARAINN CHORCAIGHE AGUS MAGH-</span>
<lb n="1460"/><span>CHROMTHA, ó Chorcaigh go Maghchromtha.</span></p>
<lb n="1461"/>
<lb n="1462"/><p><span>IX. — MION-BHÓTHAR IARAINN CHORCAIGHE AGUS</span>
<lb n="1463"/><span>MÚSGRAIGHE, ó Chorcaigh go hAchadh an Chóiste, agus</span>
<lb n="1464"/><span>gabhlacháin uaidh go Blárnain agus go Domhnach Mór.</span></p>
<lb n="1465"/>
<lb n="1466"/><p><span>X. — MION-BHÓTHAR IARAINN DHOIRE CHOLUIM CHILLE</span>
<lb n="1467"/><span>AGUS LOCHA SÚILIGHE, ó Dhoire Choluim Chille tar Bhaile</span>
<lb n="1468"/><span>Idir Dhá Abhainn, tar Leitir Ceanainn agus tar Ghaoth Dóir</span>
<lb n="1469"/><span>Go hAilt An Chorráin.</span></p>
<lb n="1470"/>
<lb n="1471"/><p><span>Téid gabhlachán ó Bhaile Idir Dhá Abhainn tar Bhun Cran-</span>
<lb n="1472"/><span>naighe go Carn Domhnaigh.</span></p>
<lb n="1473"/>
<lb n="1474"/><p><span>XI. — MION-BHÓTHAR IARAINN CHONNTAE DHÚIN NA</span>
<lb n="1475"/><span>nGALL ó Dhoire Choluim Chille tar an Srath Bán, tar Shrath</span>
<lb n="1476"/><span>an Urláir, agus tar Dhún na nGall chum na gCeall mBeag.</span></p>
<lb n="1477"/>
<lb n="1478"/><p><span>Téid gabhlachán ó Shrath an Urláir chum na nGleanntach</span>
<lb n="1479"/><span>(.i. chum an Mhuilinn Iarainn).</span>
<lb n="1480"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1481"/><p><span>XII. — BÓTHAR IARAINN BHÉIL FEIRSTE AGUS</span>
<lb n="1482"/><span>CHONNTAE AN DÚIN ó Bhéal Feirste tar an gCumar, tar</span>
<lb n="1483"/><span>Dún Phádraig (.i. Dún Dá Leathghlas), agus tar Dún Droma,</span>
<lb n="1484"/><span>go Caisleán Nua.</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>Téid gabhlacháin mar leanas:</span></p>
<lb n="1487"/>
<lb n="1488"/><p><span>(1) ó Bhéal Feirste tar Árd Mhic Nasca go Beannchar;</span></p>
<lb n="1489"/>
<lb n="1490"/><p><span>(2) ó'n gCumar tar Bhaile Árd Uladh go Domhnach Diagh;</span></p>
<lb n="1491"/>
<lb n="1492"/><p><span>(3) ó Ghabhail Bhaile na hInse go Baile na hInse; (4) ó Dhún</span>
<lb n="1493"/><span>Phádraig go hÁrdghlais.</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>XIII. — BÓTHAR IARAINN SHRÁIDE BHAILE MHIC</span>
<lb n="1496"/><span>BHUAIN, IUBHAIR CHINN TRÁGHA AGUS GHRIANPHUIRT ó</span>
<lb n="1497"/><span>Iubhar Chinn Trágha, tar Cháirlinn agus tar Grianphort, go Sráid</span>
<lb n="1498"/><span>Bhaile Mhic Bhuain.</span></p>
<lb n="1499"/>
<lb n="1500"/><p><span>XIV. — BÓTHAR IARAINN CHONNTAE SHLIGIGH,</span>
<lb n="1501"/><span>CHONNTAE LIATHDROMA AGUS NA gCONNTAE</span>
<lb n="1502"/><span>THUAIDH, ó Shligeach tar Chúil Mhuine agus tar Chluainín Uí</span>
<lb n="1503"/><span>Ruairc, go hInis Ceitleann.</span></p>
<lb n="1504"/>
<lb n="1505"/><p><span>XV. — MION-BHÓTHAR IARAINN CHONNTAE AN CHABHÁIN</span>
<lb n="1506"/><span>AGUS CHONNTAE LIATHDROMA, ó Bhéal Tairbeirt tar</span>
<lb n="1507"/><span>Mhaothail Mhanacháin go Dromad agus gabhlachán uaidh ó Bhéal</span>
<lb n="1508"/><span>an Átha Móir go hAirgneach.</span></p>
<lb n="1509"/>
<lb n="1510"/><p><span>XVI. — RIAN-BHEALACH GHLINNE CLOCHAIR, ó Thighneathán</span>
<lb n="1511"/><span>go Droichead Mhig Uidhir (Tait an Doire).</span></p>
<lb n="1512"/>
<lb n="1513"/><p><span>XVII. — Rian-bhealach Teinntreach Chloiche an Riabháin agus</span>
<lb n="1514"/><span>Iubhair Chinn Trágha, ó Chloich an Riabháin go hIubhar Chinn Trágha.</span></p>
<lb n="1515"/>
<lb n="1516"/><p><span>XVIII. — Rian-bhealach Teinntreach Phuirt Ruis agus</span>
<lb n="1517"/><span>Chlocháin na bhFomhórach, ó Phort Ruis tar an Machaire Buidhe</span>
<lb n="1518"/><span>go Clochán na bhFomhórach.</span></p>
<lb n="1519"/>
<lb n="1520"/><p><span>XIX. — Rian-bhealach Chroise Bhaile Coimín, ó Thír an</span>
<lb n="1521"/><span>Iubhair i bhfeorainn Bhaile Átha Cliath tar Chrois Bhaile</span>
<lb n="1522"/><span>Coimín go Poll an Phúca.</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>XX. — Rian-bhealach Teinntreach Bhaile Átha Cliath agus</span>
<lb n="1525"/><span>Leamhcáin, ó Bhaile Átha Cliath tar Séipéal Iosóilde go</span>
<lb n="1526"/><span>Leamhcán.</span></p>
<lb n="1527"/>
<lb n="1528"/><p><span>Fuagra:  Cibé áit i bhfuilid bóitre iarainn i dtáthadh le n-a chéile, do</span>
<lb n="1529"/><span>réir mar adubhramar romhainn, ní fhágann soin gur úsáid bhaineas</span>
<lb n="1530"/><span>líonradh bóthair iarainn díobh as an líonraidh eile.  Nó gur aon árdán</span>
<lb n="1531"/><span>amháin comhfheadhma bhíos aca ag stáisiún ar bith le haghaidh saor-theachta</span>
<lb n="1532"/><span>chum a chéile.  Is coitcheann a leithéid de thathadh i Sasanaibh, acht is fíor-</span>
<lb n="1533"/><span>annam i nÉirinn é.  Ní'l de bhrígh againn le táthadh ann so acht amháin go</span>
<lb n="1534"/><span>bhfóghnann an dá líonraidh do'n aon bhaile mór amháin.</span>
<lb n="1535"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1536"/><p><span>CANÁLACHA.</span></p>
<lb n="1537"/>
<lb n="1538"/><p><span>1. An Chanáil Mhór, ó Bhaile Átha Cliath go Béal Átha na</span>
<lb n="1539"/><span>Sluagh, agus ladhrachán uaithi go Baile Átha hÍ, áit i dtéid sé</span>
<lb n="1540"/><span>i mBearbha.</span></p>
<lb n="1541"/>
<lb n="1542"/><p><span>2. An Chanáil Ríoghamhail, ó Bhaile Átha Cliath tar an</span>
<lb n="1543"/><span>Muileann gCearr, go Sionainn.</span></p>
<lb n="1544"/>
<lb n="1545"/><p><span>3. — Canáil Uladh, ó Loch nEachach go Loch Eirne Uachtarach.</span></p>
<lb n="1546"/>
<lb n="1547"/><p><span>4. Canáil an Lagáin, ó Bhéal Feirste go Loch nEachach.</span></p>
<lb n="1548"/>
<lb n="1549"/><p><span>5. Canáil an Iubhair, ó'n bhFeadán, tar Iubhar Chinn Trágha,</span>
<lb n="1550"/><span>go Loch nEachach.</span></p>
<lb n="1551"/>
<lb n="1552"/><p><span>6. Canáil Bhéil an Átha Móir, ó Loch Eirne Uachtarach go</span>
<lb n="1553"/><span>Sionainn.</span></p>
<lb n="1554"/>
<lb n="1555"/><p><span>7. Canáil na Bóinne, ó Dhroichead Átha chum na hUaimhe</span>
<lb n="1556"/><span>(Nuachongbhála).</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>8. Canáil na Máighe, ó Áth Dara go Sionainn.</span></p>
<lb n="1559"/>
<lb n="1560"/><p><span>9. Canáil na Banna Íochtaraighe, ó Chúil Raithne go Loch</span>
<lb n="1561"/><span>nEachach.</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>10. Canáil na hEirne, ó Loch Eirne go Béal Átha Seanaigh.</span></p>
<lb n="1564"/>
<lb n="1565"/><p><span>MIANACHÁIN.</span></p>
<lb n="1566"/>
<lb n="1567"/><p><span>GUAL:-  Fá oirthear Thíre Eoghain, .i. i nOileán an Ghuail,</span>
<lb n="1568"/><span>agus rl.; i gCeanntar Airgnigh fá Loch Aillinne; fá Charraig</span>
<lb n="1569"/><span>Mhachaire Rois; fá Chaisleán an Chumair, agus rl., i gConntae</span>
<lb n="1570"/><span>Chille Coinnigh; fá iarthar-thuaisceart Chonntae Chorcaighe;</span>
<lb n="1571"/><span>fá Bhaile an Chaisleáin i gCathraighe Chonntae Aontroma.</span></p>
<lb n="1572"/>
<lb n="1573"/><p><span>IARANN:-  Fá Ghleann Arma, i gConntae Aontroma;</span>
<lb n="1574"/><span>fá Cheanntar Airgnigh; fá Thír Chonaill; i gConntae na Bain-</span>
<lb n="1575"/><span>ríoghna.</span></p>
<lb n="1576"/>
<lb n="1577"/><p><span>UMHA (Copar):-  I n-aice Béarra, i gConntae Chorcaighe;</span>
<lb n="1578"/><span>i gConntae Chille Mantáin; fá Chnoc Machan agus fá Bhun</span>
<lb n="1579"/><span>Machan, i gConntae Phuirt Láirge.</span></p>
<lb n="1580"/>
<lb n="1581"/><p><span>AIRGEAD, LUAIDH agus SINC:-  Fá Ghleann Mhaoilughra,</span>
<lb n="1582"/><span>i gConntae Chille Mantáin; fá Aonach Urmhumhan; fá dheisceart</span>
<lb n="1583"/><span>Chonntae Mhuineacháin.</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>ÓR:-  Fá Chruachán Ceinnsealach agus fá Ghleann Abhann</span>
<lb n="1586"/><span>Móire, i gConntae Chille Mantáin.</span></p>
<lb n="1587"/>
<lb n="1588"/><p><span>SALANN CLOICHE:-  Fá Charraig Fhearghusa.</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>GIPSUM le haghaidh PLÁSTAIR PHÁIRISE:-  Fá Charraig</span>
<lb n="1591"/><span>Mhachaire Rois; fá chomhursanacht Bhéil Feirste.</span></p>
<lb n="1592"/>
<lb n="1593"/><p><span>SLINN:-  Fá Chill Dhá Lua; fá Charraig na Siuire; fá Chill</span>
<lb n="1594"/><span>Mogeanna, i gConntae Chille Coinnigh; fá Chlannaibh Caoilte;</span>
<lb n="1595"/><span>i nDairbhre.</span>
<lb n="1596"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1597"/><p><span>MARMAR:-  Marmar dubh i gConntae na Gaillimhe agus</span>
<lb n="1598"/><span>i gConntae Chille Coinnigh; marmar bán agus marmar glas,</span>
<lb n="1599"/><span>i gConntae Dhúin na nGall; marmar uaine, i gConmhaicne</span>
<lb n="1600"/><span>Mara.</span></p>
<lb n="1601"/>
<lb n="1602"/><p><span>EIBHEAR:-  Fá Iubhar Chinn Trágha; i gConntae na Gaillimhe;</span>
<lb n="1603"/><span>i gConntae Mhuigheo; i gConntae Dhúin na nGall; i gConntae</span>
<lb n="1604"/><span>Chille Mantáin; i gConntae Bhaile Átha Cliath; fá Chaisleán an</span>
<lb n="1605"/><span>Mhuilinn, i gConntae an Dúin.</span></p>
<lb n="1606"/>
<lb n="1607"/><p><span>CLOCH AOIL:-  Fá Bhéal Átha na Sluagh; fá Sgeilg Sgeire;</span>
<lb n="1608"/><span>ar imeall-bhordaibh Locha Coirib.</span></p>
<lb n="1609"/>
<lb n="1610"/><p><span>DE DHÉANTÚSAÍBH AGUS DE THIONNSGLAIBH ANN SO</span>
<lb n="1611"/><span>AGUS DE NA BAILTIBH MÓRA I nDÉANTAR IAD.</span></p>
<lb n="1612"/>
<lb n="1613"/><p><span>LÍNÉADACH:-  Béal Feirste, Doire Choluim Chille, Lios</span>
<lb n="1614"/><span>na gCearrbhach, An Lurga, Port an Dúnáin, Cúil Raithne,</span>
<lb n="1615"/><span>Cloch an Riabháin, Na Locháin i gConntae an Dúin, Droichead</span>
<lb n="1616"/><span>na Banna, An Baile Meadhónach, Iubhar Chinn Trágha.</span></p>
<lb n="1617"/>
<lb n="1618"/><p><span>ÉADAIGHE OLNA:-  Béal Átha Luain, Béal Easa i</span>
<lb n="1619"/><span>gConntae Mhuigheo, An Uaimh (Nuachongbháil), An Bhlárna,</span>
<lb n="1620"/><span>Leamhcán, An Ghaillimh, Dubhghlas Chonntae Chorcaighe, Leitir</span>
<lb n="1621"/><span>Ceanainn, Callann i gConntae Thíre Eoghain, Dún Garbháin,</span>
<lb n="1622"/><span>Coill Mhic Thomáisín i gConntae Phuirt Láirge, Droichead na</span>
<lb n="1623"/><span>Druipsighe (An Druipseach), i gConntae Chorcaighe.</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p><span>STOCADÓIREACHT:-  Baile Breacáin, Tráigh Lí, Bannda.</span></p>
<lb n="1626"/>
<lb n="1627"/><p><span>FIGHEADÓIREACHT:-  Dún na nGall, Conmhaicne Mara,</span>
<lb n="1628"/><span>Ciarraighe, Conntae Mhuigheo, Gort Inse Guaire.</span></p>
<lb n="1629"/>
<lb n="1630"/><p><span>BRUIT URLÁIR nó TAIPÉISEACHA:-  Na Cealla Beaga</span>
<lb n="1631"/><span>agus Cill Charthaigh i gConntae Dhúin na nGall;  An Nás;</span>
<lb n="1632"/><span>Dún Droma Cualann;  Gleann Beithe i nUíbh Ráthach;  Cill</span>
<lb n="1633"/><span>Droichid;  Loch Glinne i gConntae Rosa Comáin.</span></p>
<lb n="1634"/>
<lb n="1635"/><p><span>SÁSLACH:-  Loch Garman, Béal Feirste, Luimneach, Corcach</span>
<lb n="1636"/><span>Mhór Mumhan.</span></p>
<lb n="1637"/>
<lb n="1638"/><p><span>INNILL BHÓTHAIR IARAINN agus IOLAR SIUBHAIL:-</span>
<lb n="1639"/><span>Inse Gabhar, Baile Átha Cliath, Sráid Bhaile Mhic Bhuain.</span></p>
<lb n="1640"/>
<lb n="1641"/><p><span>SAILLEADH BAGÚIN:-  Port Láirge, Luimneach, Corcach</span>
<lb n="1642"/><span>Mhór Mumhan, Béal Feirste, An Uaimh (Nuachongbháil).</span></p>
<lb n="1643"/>
<lb n="1644"/><p><span>POIPLÍN:-  Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="1645"/>
<lb n="1646"/><p><span>CADÁS (Cotún):-  Béal Feirste, Carraig Fhearghusa,</span>
<lb n="1647"/><span>Droichead Átha, Baile Árd Uladh, Corcach Mhór Mumhan.</span></p>
<lb n="1648"/>
<lb n="1649"/><p><span>DÉANTÓIREACHT LÉINEADH agus COILÉAR:-  Doire</span>
<lb n="1650"/><span>Choluim Chille, Sligeach, Béal Feirste, Luimneach.</span></p>
<lb n="1651"/>
<lb n="1652"/><p><span>SNAIDHMTHEOIREACHT LONG agus BÁD:-  Béal</span>
<lb n="1653"/><span>Feirste, Doire Choluim Chille, Baile Átha Cliath, Inis Sionnach</span>
<lb n="1654"/><span>i gCuan Chorcaighe.</span>
<lb n="1655"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1656"/><p><span>LEATHAR:-  Luimneach, Ros Mhic Treoin, Corcach Mhór</span>
<lb n="1657"/><span>Mumhan, Dún Maonmhuighe, Beanntraighe, Cluain Meala,</span>
<lb n="1658"/><span>Móinteach Mílic, Béal Átha an Tuair.  Baile Átha Cliath,</span>
<lb n="1659"/><span>Droichead Átha, Iubhar Chinn Trágha, Béal Feirste, Doire</span>
<lb n="1660"/><span>Choluim Chille, Cúil Raithne.</span></p>
<lb n="1661"/>
<lb n="1662"/><p><span>COISBHEART (.i. Bróga Árda, Bróga Ísle, Bróga Sgríbe)</span>
<lb n="1663"/><span>agus BUATAISÍ:-  Baile Átha Cliath, Béal Feirste, Corcach</span>
<lb n="1664"/><span>Mhór Mumhan, Doire Choluim Chille, Port Láirge, An</span>
<lb n="1665"/><span>Baile Meadhónach, Lios na gCearrbhach, Muileann Cearr na</span>
<lb n="1666"/><span>Midhe, Cill Áirne.</span></p>
<lb n="1667"/>
<lb n="1668"/><p><span>GLOINE DHATHUIGHTHE:-  Béal Feirste, Baile Átha Cliath,</span>
<lb n="1669"/><span>Corcach Mhór Mumhan, Eochaill.</span></p>
<lb n="1670"/>
<lb n="1671"/><p><span>CRIADHADÓIREACHT (.i. Déantóireacht Crocán gCriadh):-</span>
<lb n="1672"/><span>Béal Leice, Béal Feirste, Eochaill, Baile an Phéilici gConntae</span>
<lb n="1673"/><span>Chorcaighe.</span></p>
<lb n="1674"/>
<lb n="1675"/><p><span>LÁSA:-  Eochaill, Cionn tSáile, Neidín, Carraig Mhachaire</span>
<lb n="1676"/><span>Rois, Cluain Eois, Inis Ceitleann, Luimneach, Ros Mic</span>
<lb n="1677"/><span>Treoin, agus rl.</span></p>
<lb n="1678"/>
<lb n="1679"/><p><span>GRÚDAIREACHT:-  Baile Átha Cliath, Corcach Mhór</span>
<lb n="1680"/><span>Mumhan, Sráid Bhaile Mhic Bhuain, Cluain Meala, Sligeach,</span>
<lb n="1681"/><span>Port Láirge, Carraig na Siuire, Baile an Ghearlánaigh.</span></p>
<lb n="1682"/>
<lb n="1683"/><p><span>DRÍOGAIREACHT:-  Baile Átha Cliath, Béal Feirste, An</span>
<lb n="1684"/><span>Ghaillimh, Corcach Mhór Mumhan, Doire Choluim Chille, Cúil</span>
<lb n="1685"/><span>Raithne, agus rl.</span></p>
<lb n="1686"/>
<lb n="1687"/><p><span>ROTHAIR:-  Loch Garman, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="1688"/>
<lb n="1689"/><p><span>TÉAD agus TÉADÁN:-  Béal Feirste,.</span></p>
<lb n="1690"/>
<lb n="1691"/><p><span>BRÉAGÁIN agus ÁILLEAGÁIN LEANBH:-  Baile Átha</span>
<lb n="1692"/><span>Cliath, Bun Abhann Dála.</span></p>
<lb n="1693"/>
<lb n="1694"/><p><span>IOLAR, TURUSGÁN, nó FURRADH TIGHE:-  Baile Átha</span>
<lb n="1695"/><span>Cliath, Corcach Mhór Mumhan, Béal Feirste, Éadan Doire,</span>
<lb n="1696"/><span>Muileann na hUamhan.</span></p>
<lb n="1697"/>
<lb n="1698"/><p><span>DÉANTÓIREACHT ARMAIRÍ gCÉIRDSEAMHAIL:-</span>
<lb n="1699"/><span>Baile Átha Cliath, Corcach Mhór Mumhan, Cill Áirne.</span></p>
<lb n="1700"/>
<lb n="1701"/><p><span>GALLAOILEACH (Gallúnach):-  Baile Átha Cliath, Béal</span>
<lb n="1702"/><span>Feirste, Corcach Mhór Mumhan, Sligeach, Domhnach Mór Thíre</span>
<lb n="1703"/><span>Eoghain.</span></p>
<lb n="1704"/>
<lb n="1705"/><p><span>CIMIOCÁIN agus LEASUIGHTHE CIMIOCÁN:-  Corcach</span>
<lb n="1706"/><span>Mhór Mumhan, Béal Feirste, Baile Átha Cliath, Cill Mhantáin.</span></p>
<lb n="1707"/>
<lb n="1708"/><p><span>LAMHAINNE (Laimhinní):-  Corcach Mhór Mumhan.</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>CINNBHEART (.i. Bairéid nó Hataí, Caipíní, agus rl):-  Baile</span>
<lb n="1711"/><span>Átha Cliath, Corcach Mhór Mumhan, Béal Feirste.</span></p>
<lb n="1712"/>
<lb n="1713"/><p><span>PÁIPÉAR:-  Baile an Chláir, Latharna, Cill Droichid,</span>
<lb n="1714"/><span>Teach Sagra, An Druipseach i gContae Chorcaighe.</span></p>
<lb n="1715"/>
<lb n="1716"/><p><span>FEALT:-  Béal Feirste.</span></p>
<lb n="1717"/>
<lb n="1718"/><p><span>BRACHADÓIREACHT:-  Baile Átha Cliath.</span>
<lb n="1719"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1720"/><p><span>MUILNEOIREACHT:-  Droichead Átha, Béal Feirste,</span>
<lb n="1721"/><span>Iubhar Chinn Trágha, Baile Átha Cliath, Luimneach.</span></p>
<lb n="1722"/>
<lb n="1723"/><p><span>MARGAIRÍN:-  Baile Átha Cliath, Luimneach.</span></p>
<lb n="1724"/>
<lb n="1725"/><p><span>BRÍCÍ:-  Baile Átha hÍ, Port Mearnóg, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="1726"/>
<lb n="1727"/><p><span>LEACA:-  Corcach Mhór Mumhan, Cill Ruis, Ceatharlach.</span></p>
<lb n="1728"/>
<lb n="1729"/><p><span>BUIDÉIL agus SEARRÓGA:- Áth Cliath Cualann, Port</span>
<lb n="1730"/><span>Láirge.</span></p>
<lb n="1731"/>
<lb n="1732"/><p><span>ÁRSACHÁIN EAGLASTA.</span></p>
<lb n="1733"/>
<lb n="1734"/><p><span>MAINISTREACHA:</span></p>
<lb n="1735"/>
<lb n="1736"/><p><span>Do foirgnigheadh mórán de mhainistreachaibh breaghdha agus</span>
<lb n="1737"/><span>de theampallaibh ruamhdha i nÉirinn sa dara ceannair déag</span>
<lb n="1738"/><span>agus sa treas ceannair déag, .i. fá'n am i dtáinig athrughadh</span>
<lb n="1739"/><span>mór i bhfoirgnidheacht theampall na hÉireann, agus táid mór-</span>
<lb n="1740"/><span>chuid díobh so 'na seasamh fós i n-a lán áiteanna fá'n tír.</span>
<lb n="1741"/><span>Ortha sain atáid siad so:  An Mhainistir Liath, i gConntae an</span>
<lb n="1742"/><span>Dúin;  Mainistir an Bheigthighe ag Áth Ua Lialaigh (nó Béal an</span>
<lb n="1743"/><span>Átha) i n-aice Bhaile Átha Truim, agus Mainistir an Bhaile Nua,</span>
<lb n="1744"/><span>i gConntae na Midhe;  Mainistir Sheiriopúin i n-aice Bhaile Mhic</span>
<lb n="1745"/><span>Anndáin, i gConntae Chille Coinnigh;  Mainistir Dhúin</span>
<lb n="1746"/><span>Bróda, ar bhruach Locha Dá Chaoch agus í i n-aice Chumair</span>
<lb n="1747"/><span>na dTrí nUisge, agus Mainistir Fhearnan, sa Chonntae</span>
<lb n="1748"/><span>Riabhaigh; an Daimhliag atá ar Charraig Chaisil Mhumhan agus</span>
<lb n="1749"/><span>Mainistir na Croiche Naomhtha, i gConntae Thiobrad Árann;</span>
<lb n="1750"/><span>Mainistir Chille na Mullach, i gConntae Chorcaighe;  Mainistir</span>
<lb n="1751"/><span>Mhucruis, i n-aice Chille hÁirne;  Mainistir Chille Mocheallóg,</span>
<lb n="1752"/><span>i gConntae Luimnigh;  Mainistir Chorca Modhruadh i n-aice</span>
<lb n="1753"/><span>Bhaile Uí Bheacháin, agus Mainistir Chuinche ar an dtaobh thoir theas</span>
<lb n="1754"/><span>de Inis Chluana Rámhfhada i gConntae an Chláir;  Mainistir</span>
<lb n="1755"/><span>Bhaile Átha an Ríogh, i gConntae na Gaillimhe;  Mainistir</span>
<lb n="1756"/><span>Shligigh, agus Mainistir Rosa Comáin.</span></p>
<lb n="1757"/>
<lb n="1758"/><p><span>CLOIGTHIGHTHE.</span></p>
<lb n="1759"/>
<lb n="1760"/><p><span>Na cloigthighthe atá i nÉirinn, is le linn na Críostaidheachta</span>
<lb n="1761"/><span>do rinneadh iad, agus le foirgnighthibh eaglasta do bhíodh baint</span>
<lb n="1762"/><span>aca.  Is í úsáid do baineadh asta, mar chlogásaibh teampall</span>
<lb n="1763"/><span>agus chum seoda beannuighthe do chur i gcoimheád nuair ba</span>
<lb n="1764"/><span>ghábhadh soin.  Cuid eile dá n-úsáidibh, iad 'na maolánaibh agus</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1765"/><p><span>'na dtúraibh faire, agus le n-a n-aghaidh sin do bhídís an-</span>
<lb n="1766"/><span>oireamhnach, a los a airde do bhíodar (agus morán díobh fós</span>
<lb n="1767"/><span>amhlaidh) os cionn tuinne na tíre.  Ochtmhogha cloigtheach, nó</span>
<lb n="1768"/><span>fá'n tuairim sin, atá 'na seasamh go seadh, agus i n-amannaibh</span>
<lb n="1769"/><span>ó'n gcúigeadh ceannair go dtí an treas ceannair déag do</span>
<lb n="1770"/><span>cuireadh suas iad.  Is iad so áiteanna i n-a bhfuilid na</span>
<lb n="1771"/><span>cinn is fearr agus is buaine do mhair díobh uile:</span></p>
<lb n="1772"/>
<lb n="1773"/><p><span>Oileán Thoraighe, i gConntae Dhúin na nGall;  Aontruim,</span>
<lb n="1774"/><span>agus Inis Gáirlin i Loch nEachach, i gConntae Aontroma, Druim</span>
<lb n="1775"/><span>Bó, i n-aice Leasa na gCearrbhach, i gConntae an Dúin;  Cluain</span>
<lb n="1776"/><span>Eois, i gConntae Mhuineacháin;  Daimhinis, i Loch Eirne Íochtarach,</span>
<lb n="1777"/><span>i gConntae Fhear Manach;  Mainistir Bhúithe i n-aice Dhroichid</span>
<lb n="1778"/><span>Átha, agus Druim Ineascluinn i n-aice Bhaile an Ghearlánaigh,</span>
<lb n="1779"/><span>gConntae Lughbhaidh;  Domhnach Mór, i ngar do Dhún Riabhach,</span>
<lb n="1780"/><span>i gConntae na Midhe;  Cluain Dolcáin, Sórd Choluim Chille,</span>
<lb n="1781"/><span>Lusca, Ráth Mhíchíl i n-aice na Sgeilpe, i gConntae Bhaile Átha</span>
<lb n="1782"/><span>Cliath;  Gleann Dá Locha, i gConntae Chille Mantáin;  Cill Dara,</span>
<lb n="1783"/><span>Cill Chuilinn (.i. Sean-Chill Chuilinn), Díseart Dhiarmada, agus</span>
<lb n="1784"/><span>Teach Tuae fá cheithre mhíle de Chill Droichid, i gConntae Chille</span>
<lb n="1785"/><span>Dara;  Cill Choinnigh, i gConntae Chille Coinnigh;  Cluain Mhic</span>
<lb n="1786"/><span>Nóis, i gConntae an Ríogh;  Teach Mochua, i gConntae na</span>
<lb n="1787"/><span>Bainríoghna, Árd Mór, i gConntae Phuirt Láirge;  Cluain</span>
<lb n="1788"/><span>Uamha, i gConntae Chorcaighe;  Inis Cathaigh ar an dtaobh theas</span>
<lb n="1789"/><span>de Chill Ruis, Tuaim Ghréine i n-aice Locha Deirgdheirc, agus</span>
<lb n="1790"/><span>Díseart i n-aice Choradh Finne, i gConntae an Chláir; Árd</span>
<lb n="1791"/><span>Phádraig i n-aice Chille Fíonáin, i gConntae Luimnigh;  Caiseal,</span>
<lb n="1792"/><span>agus Ros Cré, i gConntae Thiobrad Árann;  Inis Cealltrach</span>
<lb n="1793"/><span>i Loch Deirgdheirc, Cill Mhic Duach i n-aice Ghuirt Inse Guaire,</span>
<lb n="1794"/><span>i gConntae na Gaillimhe;  Cill Alaidh agus Balla, i gConntae</span>
<lb n="1795"/><span>Mhuigheó;  Druim Cliabh fá bheagán mílte taobh thuaidh de</span>
<lb n="1796"/><span>Shligeach;  Achadh Dá Eo i n-aice Chille hÁirne, i gConntae</span>
<lb n="1797"/><span>Chiarraighe.</span></p>
<lb n="1798"/>
<lb n="1799"/><p><span>SEAN-SGOLA NA hÉIREANN.</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>Ba mhór an cháil do bhaineadh Éire as a sgolaibh ar</span>
<lb n="1802"/><span>feadh iomad ceannair d'éis an Chreidimh do theacht innti.</span>
<lb n="1803"/><span>Do thigeadh daltaí ar na sgolaibh seo ó Shasana, ó Albain, agus</span>
<lb n="1804"/><span>ó'n iomad de thíorthaibh na Roinne Eorpa.  Is iad so</span>
<lb n="1805"/><span>áiteanna i n-a mbíodh príomh-sgola na hÉireann i n-allód, .i.</span>
<lb n="1806"/><span>Árd Mhacha (Pádraig Naomhtha do chuir an sgoil seo ar bun);</span>
<lb n="1807"/><span>Cill Dara (Brighid do chuir ar bun);  Naondruim ar Inis</span>
<lb n="1808"/><span>Mochaoi i Loch Cuan (Mochaoi do chuir ar bun);  Lughbhadh</span>
<lb n="1809"/><span>(Mochta do chuir ar bun);  Imleach Iubhair i gConntae Thiobrad</span>
<lb n="1810"/><span>Árann (Áilbhe do chuir an sgoil seo ar bun);  Beig-Éire .i.</span>
<lb n="1811"/><span>oileán atá i Loch Garman (Íobhar do chuir an sgoil ar bun);</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1812"/><p><span>Ailfionn (Aiseag do chuir ar bun); Ára (ar Inis Mór do</span>
<lb n="1813"/><span>bhíodh sí) i Loch Lurgan (Éanna do chuir ar bun);  Cluain</span>
<lb n="1814"/><span>Ioraird ar bhruach na Bóinne taobh thiar theas de Bhaile Átha</span>
<lb n="1815"/><span>Truim (Finnén Chluana hIoraird do chuir ar bun);  Cluain</span>
<lb n="1816"/><span>Fhearta Bhréanainn i gConntae na Gaillimhe i n-aice chumair</span>
<lb n="1817"/><span>Shuca agus Shionna (Bréanainn nó Breanndán do chuir ar</span>
<lb n="1818"/><span>bun);  Magh Bhile i n-aice Bhaile Árd Uladh i gConntae an Dúin</span>
<lb n="1819"/><span>(Finnén Mhuighe Bhile do chuir ar bun);  Cluain Mhic Nóis ar an</span>
<lb n="1820"/><span>mbruach úd de'n tSionainn atá i gConntae an Ríogh agus í</span>
<lb n="1821"/><span>taobh theas de Bhéal Átha Luain (Ciarán do cuir an sgoil seo</span>
<lb n="1822"/><span>ar bun);  Darmhagh i gConntae an Ríogh taobh thuaidh de'n Tulaigh</span>
<lb n="1823"/><span>Mhóir, agus Ceanannas na Midhe (Colum Cille do chuir iad so</span>
<lb n="1824"/><span>ar bun);  Beannchar Árd Uladh, do cuireadh ar bun ag Comhghall;</span>
<lb n="1825"/><span>Cluain Eidhneach, fá cheithre mhíle de Phort Laoighise ar an dtaobh</span>
<lb n="1826"/><span>thiar theas de (Fiontan de chuir ar bun);  Gleann Dá Locha</span>
<lb n="1827"/><span>Cualann do cuireadh ar bun le Caoimhghin Naomhtha;  Lios</span>
<lb n="1828"/><span>Mór na nDéise do cuireadh ar bun le Carthach Naomhtha;</span>
<lb n="1829"/><span>Corcach do cuireadh ar bun ag Bairre Naomhtha;  Ros, i</span>
<lb n="1830"/><span>ndeisceart Chonntae Chorcaighe, agus Fachtna do chuir ar bun</span>
<lb n="1831"/><span>í;  Inis Faithleann, ar oileán i Loch Léin, agus Fíonán Cam</span>
<lb n="1832"/><span>do chuir ar bun í;  Glas Naoidhean do cuireadh ar bun le Mobhí</span>
<lb n="1833"/><span>Mungairit, i n-aice Luimnigh, agus Neasán do chuir ar bun í;</span>
<lb n="1834"/><span>Inis Cealltrach, ar inis de'n ainm i Loch Deirgdheirc, i n-aice</span>
<lb n="1835"/><span>inieall-bhuird Chonntae na Gaillimhe (Cholum Cille Thíre Dá</span>
<lb n="1836"/><span>Ghlas do chuir ar bun);  Biorra i gConntae an Ríogh, Sean-</span>
<lb n="1837"/><span>réanainn do chuir ar bun;  Ros Cré i gConntae Thiobrad</span>
<lb n="1838"/><span>Árann, agus Crónán Naomhtha do chuir ar bun í;  Magh Eó na</span>
<lb n="1839"/><span>Saxon, taobh thoir de Loch Uí Ghadhra, i gConntae Mhuigheo</span>
<lb n="1840"/><span>(Colmán Naomhtha do chuir ar bun);  Tuaim Dhá Ghualann do</span>
<lb n="1841"/><span>cuireadh ar bun le hIarfhlaith;  Tuaim Dhreagáin, i n-aice</span>
<lb n="1842"/><span>Bhéil Tairbeirt, Bricín do chuir ar bun;  Gaileanga, i n-aice</span>
<lb n="1843"/><span>an-Fhéir Bháin, i gConntae an Ríogh (Canóg do chuir ar bun);</span>
<lb n="1844"/><span>Sláinghe, i n-aice Bhaile Shláinghe i gConntae na Midhe (Pádraig</span>
<lb n="1845"/><span>Naomhtha do chuir ar bun);  Mainistir Bhúithe i gConntae Lughbhaidh</span>
<lb n="1846"/><span>(Búithe do chuir ar bun);  Daimhinis i Loch Eirne agus i</span>
<lb n="1847"/><span>gConntae Fhear Manach (Lasrién do chuir ar bun);  Inis Cathaigh</span>
<lb n="1848"/><span>ar oileán atá sa tSionainn (Seanán do chuir ar bun);  Achadh</span>
<lb n="1849"/><span>Chonaire, i gConntae Shligigh (Finnén Chluana hIoraird do chuir</span>
<lb n="1850"/><span>ar bun).</span></p>
<lb n="1851"/>
<lb n="1852"/><p><span>SEAN-ÁITE STARDHA AN tSEANCHAIS.</span></p>
<lb n="1853"/>
<lb n="1854"/><p><span>Teamhair Breagh, atá anois i gConntae na Midhe.  Tá sí</span>
<lb n="1855"/><span>sé mhíle taobh thoir theas de'n Uaimh (.i. de Nuachongbháil), agus</span>
<lb n="1856"/><span>dob' í ríoghphort Árd-ríogh Éireann í go ceann na seiseadh</span>
<lb n="1857"/><span>ceannaire.</span>
<lb n="1858"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1859"/><p><span>Tailte na Midhe, idir an Uaimh agus Ceanannas, áit i mbíodh</span>
<lb n="1860"/><span>feis ainmneamhail dá comóradh gach bliadhain.</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>Almha (Cnoc Almhaine), i gConntae Chille Dara, áit i mbíodh</span>
<lb n="1863"/><span>comhnaidhe ar Fhionn mhac Cumhaill mhic Airt mhic Thréanmhóir uí</span>
<lb n="1864"/><span>Bhaoisgne.</span></p>
<lb n="1865"/>
<lb n="1866"/><p><span>Eamhain (Lios na hEamhna), i n-aice Árda Macha; dob' í</span>
<lb n="1867"/><span>ríghlios Ríogh Uladh í.</span></p>
<lb n="1868"/>
<lb n="1869"/><p><span>Dún Phádraig (Dún Dá Leathghlas, Dún Leathghlaise),</span>
<lb n="1870"/><span>áit i dtáinig Pádraig Naomhtha i dtír chum an Chreidimh do</span>
<lb n="1871"/><span>chraobhsgaoileadh i nÉirinn.  I Sabhall atá sa bhfíor-chomharsnacht</span>
<lb n="1872"/><span>is eadh do bhí an chéad teampall aige.</span></p>
<lb n="1873"/>
<lb n="1874"/><p><span>Árd Mhacha do ceapadh ag Pádraig Naomhtha le bheith i na</span>
<lb n="1875"/><span>árdeasbogóideacht ag Príomhfháidh na hÉireann uile.</span></p>
<lb n="1876"/>
<lb n="1877"/><p><span>Fearna i gConntae Locha Garman dob' árdchathair ársa</span>
<lb n="1878"/><span>chúigidh do Ríoghaibh Laighean.</span></p>
<lb n="1879"/>
<lb n="1880"/><p><span>Liamhain, i n-aice Uachtair Áird, i gConntae Chille Dara,</span>
<lb n="1881"/><span>mar a mbíodh príomh-árus comhnuidhe ag Ríoghaibh Laighean.</span></p>
<lb n="1882"/>
<lb n="1883"/><p><span>Cluain Tarbh, .i. roinn d'Áth Cliath Duibhlinne indiu, is</span>
<lb n="1884"/><span>i bhfíor-ghar di do cuireadh an ruaig ar na Lochlannchaibh ag</span>
<lb n="1885"/><span>Brian Bóirmhe sa bhliadhain 1014.</span></p>
<lb n="1886"/>
<lb n="1887"/><p><span>Latharna, mar a dtáinig dearbhráthair Roibeáird Bhraois</span>
<lb n="1888"/><span>ríogh Alban, .i. Éadbhárd Braos, i dtír sa bhliadhain 1315, ar</span>
<lb n="1889"/><span>impidhe uasal Uladh, chum bheith 'na Rígh Éireann.</span></p>
<lb n="1890"/>
<lb n="1891"/><p><span>Fochard Mhuirtheimhne, i n-aice Shráide Bhaile Mhic Bhuain,</span>
<lb n="1892"/><span>áit ar marbhadh Éadbhárd Braos sa bhliadhain 1318.</span></p>
<lb n="1893"/>
<lb n="1894"/><p><span>Béal an Átha Buidhe, i nAbhainn Challainne, fá dhá mhíle</span>
<lb n="1895"/><span>d'Árd Mhacha, áit ar chuir Aodh Ó Néill an ruaig ar na</span>
<lb n="1896"/><span>Sasanaighibh im Sir Énrí Baigneal sa bhliadhain 1598.</span></p>
<lb n="1897"/>
<lb n="1898"/><p><span>Cíonn tSáile, mar ar sraoineadh ar Ghaedhealaibh ag na</span>
<lb n="1899"/><span>Sasanaighibh sa bhliadhain 1601.</span></p>
<lb n="1900"/>
<lb n="1901"/><p><span>An Bheann Bhorb i gContae Thíre Eoghain, agus í ar bhruach</span>
<lb n="1902"/><span>na hAbhann Móire; ann so do briseadh cath ar Albanchaibh im</span>
<lb n="1903"/><span>Geinearál Munróidh ó Ghaedhealaibh im Eoghan Ruadh Ó Néill</span>
<lb n="1904"/><span>sa bhliadhain 1646.</span></p>
<lb n="1905"/>
<lb n="1906"/><p><span>Luimneach, 'n-a raibh dhá iomshuidhe air, sa bhliadhain 1651</span>
<lb n="1907"/><span>agus sa bhliadhain 1689.  Sluagh Chromuil im Éarton do chuir</span>
<lb n="1908"/><span>an chéad iomshuidhe air sa bhliadhain 1651, agus sluagh Ríogh</span>
<lb n="1909"/><span>Uilliam III. do chuir an dara léighear air sa bhliadhain</span>
<lb n="1910"/><span>1689.</span></p>
<lb n="1911"/>
<lb n="1912"/><p><span>Doire Choluim Chille, 'n-ar cuireadh iomsuidhe air sa bhliadhain</span>
<lb n="1913"/><span>1689 ag sluagh Shéamuis II., rí na Breataine Móire.  Do</span>
<lb n="1914"/><span>sguireadh de'n iomshuidhe, de bharr loingis do tháinig isteach</span>
<lb n="1915"/><span>ar Loch Feabhail agus do bhris an barra cuain do cuireadh</span>
<lb n="1916"/><span>trasna na habhann, agus lán-last luinge leo de lón agus</span>
<lb n="1917"/><span>de thomhaltas le haghaidh na cathrach.</span>
<lb n="1918"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1919"/><p><span>Dún Gheanainn ba phríomh-árus comhnuidhe do Shíol Néill.</span>
<lb n="1920"/><span>Is é fós dob' ionad coinne do Aisgeadhthóiríbh na hÉireann,</span>
<lb n="1921"/><span>nuair do cuireadh tiomsughadh ortha sa bhliadhain 1782.</span></p>
<lb n="1922"/>
<lb n="1923"/><p><span>Ros Mhic Treoin, Cnoc an Bhinéigre i n-aice Inse Córthaidh,</span>
<lb n="1924"/><span>agus Baile na hInse i gConntae an Dúin, .i. áiteanna i n-ar</span>
<lb n="1925"/><span>buaileadh catha sa bhliadhain 1798.</span></p>
<lb n="1926"/>
<lb n="1927"/><p><span>NA PRÍOMH-AIBHNE AGUS NA BAILTE ATÁ AR A</span>
<lb n="1928"/><span>mBRUACHAIBH.</span></p>
<lb n="1929"/>
<lb n="1930"/><p><span>An méid a théid san Aigéan Atlantach díobh ann so síos:</span></p>
<lb n="1931"/>
<lb n="1932"/><p><span>BUDH THUAIDH:-</span></p>
<lb n="1933"/>
<lb n="1934"/><p><span>FEABHAL. — Doire Choluim Chille, Leithbhearr.</span></p>
<lb n="1935"/>
<lb n="1936"/><p><span>MODHARN. — An Srath Bán, Baile Nua.</span></p>
<lb n="1937"/>
<lb n="1938"/><p><span>SRUTHAIR. — An Óghmhagh.</span></p>
<lb n="1939"/>
<lb n="1940"/><p><span>AN BHANNA UACHTARACH. — Port an Dúnáin, Na Locháin,</span>
<lb n="1941"/><span>Droichead na Banna.</span></p>
<lb n="1942"/>
<lb n="1943"/><p><span>AN BHANNA ÍOCHTARACH. — Cúil Raithne, Cill Réidhe, Port</span>
<lb n="1944"/><span>Ghlinne Eoghain.</span></p>
<lb n="1945"/>
<lb n="1946"/><p><span>AN ABHAINN DUBH. — Achadh an Dá Charadh, Árd Mhacha.</span></p>
<lb n="1947"/>
<lb n="1948"/><p><span>SIAR.</span></p>
<lb n="1949"/>
<lb n="1950"/><p><span>AN LEAMHAIN. — Cill Áirne.</span></p>
<lb n="1951"/>
<lb n="1952"/><p><span>AN tSIONAINN. — Cill Ruis, Luimneach, Cill Dálua,</span>
<lb n="1953"/><span>Beannchar, Béal Átha Luain, Cara Dhroma Rúisg.</span></p>
<lb n="1954"/>
<lb n="1955"/><p><span>SUCA. — Béal Átha na Sluagh.</span></p>
<lb n="1956"/>
<lb n="1957"/><p><span>AN FORGHUS. — Inis Chluana Rámhfhada.</span></p>
<lb n="1958"/>
<lb n="1959"/><p><span>COIRIB. — Gaillimh.</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>AN MHUAIDH. — Béal Átha an Fheadha.</span></p>
<lb n="1962"/>
<lb n="1963"/><p><span>AN EIRNE. — Béal Átha Seanaigh, Inis Ceitleann.</span></p>
<lb n="1964"/>
<lb n="1965"/><p><span>IASGACH. — Dún na nGall.</span>
<lb n="1966"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1967"/><p><span>BUDH DHEAS.</span></p>
<lb n="1968"/>
<lb n="1969"/><p><span>AN BHEARBHA. — Ros Mhic Treoin, Ceatharlach, Baile Átha</span>
<lb n="1970"/><span>hÍ, Cúil an tSúdaire.</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>AN FHEOIR. — Baile Mhic Anndáin, Cill Choinnigh.</span></p>
<lb n="1973"/>
<lb n="1974"/><p><span>AN tSIÚIR. — Port Láirge, Carraig na Siuire, Cluain</span>
<lb n="1975"/><span>Meala, Dúrlas Éile.</span></p>
<lb n="1976"/>
<lb n="1977"/><p><span>AN ABHA MHÓR. — Eochaill, Lios Mór na nDéise, Mainistir</span>
<lb n="1978"/><span>Fhear Muighe, Malla.</span></p>
<lb n="1979"/>
<lb n="1980"/><p><span>AN LAOI. — Cill Gharbháin (An Cóf), Corcaigh.</span></p>
<lb n="1981"/>
<lb n="1982"/><p><span>AN BHANNDA. — Cionn tSáile, Droichead na Banndan, Dún</span>
<lb n="1983"/><span>Maonmhuighe.</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>An méid a théid i Muir Meann díobh ann so síos:</span></p>
<lb n="1986"/>
<lb n="1987"/><p><span>SOIR.</span></p>
<lb n="1988"/>
<lb n="1989"/><p><span>ABHAINN LAGÁIN. — Béal Feirste, Lios na gCearrbhach,</span>
<lb n="1990"/><span>Druim Mór Cholmáin.</span></p>
<lb n="1991"/>
<lb n="1992"/><p><span>AN RIGH. — Iubhar Chinn Trágha.</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>AN BHÓINN. — Droichead Átha, An Uaimh (Nuachongbháil),</span>
<lb n="1995"/><span>Baile Átha Truim (Áth Truim Uí Laoghaire).</span></p>
<lb n="1996"/>
<lb n="1997"/><p><span>LIFE. — Baile Átha Cliath, Cill Droichid, An Droichead Nua.</span></p>
<lb n="1998"/>
<lb n="1999"/><p><span>ABHAINN FHEAR TÍRE (nó LIATHDROMA). — Cill Mhantáin.</span></p>
<lb n="2000"/>
<lb n="2001"/><p><span>AN ABHAINN MHÓR. — An tInbhear Mór, Ráth Droma.</span></p>
<lb n="2002"/>
<lb n="2003"/><p><span>SLÁINGHE. — Loch Garman, Inis Córthaidh, Tulach Ó bhFéidhlim.</span></p>
<lb n="2004"/>
<lb n="2005"/><p>
<lb n="2006"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Leabhar Geograiphe

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Leabhar Geograiphe

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
