Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Oileáin Chonnamara (ar leanamhaint)</title><author><name type="main">Tomás Breathnach, Caitlín Nic Ghabhann, Seaghan Ph. Mac Énrí</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1913_06_21_02</note>
                         <note type="L">2</note>
                         <note type="B">1913</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1913_06_21_02</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Tomás Breathnach, Caitlín Nic Ghabhann, Seaghan Ph. Mac Énrí</author><title>Oileáin Chonnamara (ar leanamhaint)</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1913</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Oileáin Chonnamara</span>
<lb n="2"/><span>(ar leanamhaint)</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Molta</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Tá neithe ann nach mhór a dhéanamh ar áit na</span>
<lb n="7"/><span>mbonn acht caithfear machtnamh a dhéanamh ar na</span>
<lb n="8"/><span>neithibh is tábhachtaighe.  Seo cuid de na neithibh</span>
<lb n="9"/><span>nach mór a dhéanamh gan mhoill.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Fórtacht a thabhairt do na daoinibh</span>
<lb n="12"/><span>fá láthair</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Tá ocras ar go leor de na daoinibh fá láthair</span>
<lb n="15"/><span>agus go mór mhór ar mhuinntir na dtighthe i n-a</span>
<lb n="16"/><span>raibh an fiabhras agus tá siad i n-uireasbhaidh</span>
<lb n="17"/><span>leabthacha freisin.  An Coiste Paráiste darab</span>
<lb n="18"/><span>Uachtarán an tAthair Ó hÉilighthe, tá sé ag déanamh</span>
<lb n="19"/><span>a dhíchill le fortacht a thabhairt do na daoinibh</span>
<lb n="20"/><span>sin.  Is amhlaidh a cheannuigheas muintear na</span>
<lb n="21"/><span>n-oileán gach rud ar cáirde agus íocann siad</span>
<lb n="22"/><span>air nuair is féidir leob é.  Ní bhíonn pighin</span>
<lb n="23"/><span>aca gan an phighin sin a bheith ag duine eicínt</span>
<lb n="24"/><span>ortha.  Dá bhrígh sin b'fhearr gan an t-airgead</span>
<lb n="25"/><span>fortachta a thabhairt dóibh acht na rudaí atá ag</span>
<lb n="26"/><span>teastáil uatha a cheannacht dóibh.  Má ghníthear</span>
<lb n="27"/><span>a mhalairt ní fearrde iad é ar chor ar bith.</span>
<lb n="28"/><span>Rud eile dhe, ní feileamhnach sean-éadaighe</span>
<lb n="29"/><span>fáisiúnta a chur chuca.  Is iad rudaí is fearr,</span>
<lb n="30"/><span>pluideanna agus plainnín a chur go dtí Coiste</span>
<lb n="31"/><span>an Pharáiste le riar ortha.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>An t-uisge</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Ní mór aire a thabhairt do na toibreacha gan</span>
<lb n="36"/><span>mhoill nó is féidir go mbrisfidh an fiabhras</span>
<lb n="37"/><span>amach arís.  Badh chóir a chur fá ndeara do lucht</span>
<lb n="38"/><span>na sláinte puiblidhe san áit agus do Bhord</span>
<lb n="39"/><span>an Riaghaltais Áiteamhla feabhas a chur ar na</span>
<lb n="40"/><span>toibreacha nó a mhilleán a chur ortha araon má</span>
<lb n="41"/><span>bhíonn tuilleadh fiabhrais ann.  Bhéadh an sgéal</span>
<lb n="42"/><span>i bhfad níos fearr dá ndéantaoi na toibreacha</span>
<lb n="43"/><span>a ghlanadh agus a dhoimhniughadh agus balla a</span>
<lb n="44"/><span>chur thart timcheall ortha leis na beithidhigh agus</span>
<lb n="45"/><span>an t-uisge uachtarach a choinneál amach asta.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Osbuidéal</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Badh chóir Osbuidéal a chur ar bun ag Béal</span>
<lb n="50"/><span>an Daingean le haghaidh na n-oileán agus na</span>
<lb n="51"/><span>mór-thíre i ngar dóibh.  Badh chóir carbad agus</span>
<lb n="52"/><span>gléas iomchuir breoiteán a bheith ann.  De bhrígh</span>
<lb n="53"/><span>gur bocht é Bord na mBocht i nUachtar Árd agus</span>
<lb n="54"/><span>gurab árd iad na cánacha annsin badh chóir do'n</span>
<lb n="55"/><span>Riaghaltas an tOsbuidéal a chur ar bun agus</span>
<lb n="56"/><span>a chothughadh.  Is ró-mhór é ceanntar an dochtúra</span>
<lb n="57"/><span>agus ní mór é a roinnt, tuilleadh dochtúirí a</span>
<lb n="58"/><span>bheith ann agus tuarastail níor fearr a bheith</span>
<lb n="59"/><span>aca.  Go deimhin, tá ceanntar an Bhuird féin</span>
<lb n="60"/><span>ró-mhór agus badh mhaith an rud é a roinnt freisin</span>
<lb n="61"/><span>agus bord eile a bheith ag tabhairt aire do'n chuid</span>
<lb n="62"/><span>theas agus bronntanas airgid ó'n Riaghaltas</span>
<lb n="63"/><span>a bheith aca sin.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Is féidir an chuid is mó de na neithibh sin a</span>
<lb n="66"/><span>dhéanamh gan mhoill agus badh chóir a ndéanamh.</span>
<lb n="67"/><span>Acht béidh am ag teastáil leis an gceist a</span>
<lb n="68"/><span>fhuasgailt an féidir imirce a bhaint asta go</span>
<lb n="69"/><span>lár na hÉireann nó an féidir leob maireachtáil</span>
<lb n="70"/><span>go réasúnta maith san áit a bhfuilid.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Ní'l aon talamh féir le roinnt taobh thiar de</span>
<lb n="73"/><span>Ghaillimh a dhéanfadh laghdughadh ar líon na ndaoine.</span>
<lb n="74"/><span>Ba ion-tuigthe ó n-a gcainnt féin nár mhaith</span>
<lb n="75"/><span>leob imtheacht ó'n bhfairrge agus is é ár</span>
<lb n="76"/><span>mbaramhail nach mó ná go maith d'éireochadh</span>
<lb n="77"/><span>feilméaracht leob i lár na hÉireann ó's rud</span>
<lb n="78"/><span>é nach raibh cleachtaibh ariamh aca ar thalamh</span>
<lb n="79"/><span>foghanta a shaothrughadh.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>Tighthe</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Tá Leitir Mealláin ceannuighthe ag Bord na</span>
<lb n="84"/><span>gCeanntar mBocht, agus tá súil leis go</span>
<lb n="85"/><span>dtosócthar go goirid ar na giodáin talmhan</span>
<lb n="86"/><span>a chur le chéile agus a ath-roinnt ar an daoine.</span>
<lb n="87"/><span>Ní maith leis na daoine feabhas a chur ar na</span>
<lb n="88"/><span>tighthibh fós ar fhaitchíos go mbéadh ortha malairt</span>
<lb n="89"/><span>feilme a ghlacadh ar mbeith roinnte do'n talamh.</span>
<lb n="90"/><span>Dhá thúisge dá roinntear é is amhlaidh is fearr é.</span>
<lb n="91"/><span>Aon teaghlach a cuirthear as a dteach tógfaidh an</span>
<lb n="92"/><span>Bord teach nuadh dóibh agus má's mian le aon</span>
<lb n="93"/><span>teaghlach eile an teach a fheabhsughadh bheireann</span>
<lb n="94"/><span>an Bord bronntanas de £10 agus £40 eile</span>
<lb n="95"/><span>ar ghaimbín 3 1/2 phuinnt' as an gcéad.  Mar</span>
<lb n="96"/><span>gheall ar bhochtanas na ndaoine is beag linn an</span>
<lb n="97"/><span>méid sin.  Tá faitchíos ar na daoine é a bheith</span>
<lb n="98"/><span>ortha rud ar bith d'íoc óir d'fhoghluim siad ó'n</span>
<lb n="99"/><span>aimsir atá thart nach dtig leob geallamhna</span>
<lb n="100"/><span>mar sin a chomh-líonadh.  Cuireann sin an cheist</span>
<lb n="101"/><span>os ár gcomhair an féidir leob brabach a bhaint</span>
<lb n="102"/><span>a choidhche as na rudaí atá ar láimh aca.  Ceap-</span>
<lb n="103"/><span>amuid gur féidir fá láthair acht, leis sin a</span>
<lb n="104"/><span>dhéanamh, caithfidh an Riaghaltas cuid mhaith airgid</span>
<lb n="105"/><span>a chaitheamh agus gan bheith ag súil leis an airgead</span>
<lb n="106"/><span>a theacht ar ais chuca.  Aon nidh a leagtar amach</span>
<lb n="107"/><span>le feabhas a chur ar muintir na n-oileán úd, ní</span>
<lb n="108"/><span>féidir é a shocrughadh agus a chur cinn ar</span>
<lb n="109"/><span>nós gnótha siopa.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Calaidh agus báid</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Má tá na daoine le maireachtáil san áit a</span>
<lb n="114"/><span>bhfuilid caithfear an iasgaireacht a chur chun</span>
<lb n="115"/><span>cinn, báid mhóra a shóláthairt le haighaidh</span>
<lb n="116"/><span>iasgaireachta san bhfairrge mhóir agus caithfear</span>
<lb n="117"/><span>calaidh a dhéanamh le haghaidh na mbáid sin.  Tá</span>
<lb n="118"/><span>calaidh ag teastáil go géar ag an Tráigh Bháin.</span>
<lb n="119"/><span>Bhéadh £5,000 de chostas air sin acht cé an dochar</span>
<lb n="120"/><span>sin óir ní féidir le muinntir na háite agus le</span>
<lb n="121"/><span>muinntir na mbailte thart timcheall air iad féin</span>
<lb n="122"/><span>a chothughadh gan caladh a bheith aca.  Is iad rudaí</span>
<lb n="123"/><span>is mó atá de dhíth ortha .i. báid móra; calaidh le</span>
<lb n="124"/><span>n-a n-aghaidh sin agus gluaisteáin ag dul go</span>
<lb n="125"/><span>Gaillimh leis an iasg a thabhairt chun na traenach.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Saothar</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>Tá figheadóirí ar an hoileáin fós agus is</span>
<lb n="130"/><span>iad a ghníos an plainnín le haghaidh na bhfear</span>
<lb n="131"/><span>agus na mban.  B'fhéidir go bhféadfaidhe an</span>
<lb n="132"/><span>obair sin a mhéadughadh agus a chur chun tosaigh</span>
<lb n="133"/><span>agus badh chóir féachaint chuige sin.  Chuir Bord</span>
<lb n="134"/><span>na gCeanntar mBocht sgoltacha lásaí ar bun</span>
<lb n="135"/><span>acht ní théigheann mórán cailíní chuca agus ní</span>
<lb n="136"/><span>thaithnigheann siad leis na daoinibh.  Ní hiongnadh</span>
<lb n="137"/><span>sin óir ní'l Gaedhilg ag na múinteoirí agus ní</span>
<lb n="138"/><span>go maith a tuigtear an teagasc as Béarla.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Feicthear dhúinn go mbadh mhaith na rud cniotáil</span>
<lb n="141"/><span>stocaí, léinte olna agus a leithidí a chur ar bun</span>
<lb n="142"/><span>annsin.  Dá mbéadh gléasanna cniotála agus</span>
<lb n="143"/><span>teagasg aca agus bun maith a chur fá'n déantús</span>
<lb n="144"/><span>nuadh támuid cinnte go mbéadh cuid mhaith oibre</span>
<lb n="145"/><span>le fágháil agus brabach maith as an saothar.  Tá</span>
<lb n="146"/><span>dhá rud ag teastáil le aon chineál déantúis a</span>
<lb n="147"/><span>chur chun cinn annsin, caithfidh ádhbhar an</span>
<lb n="148"/><span>déantúis a bhaith saor agus caithfidh gan chostas</span>
<lb n="149"/><span>mór a bheith ar an rud críochnuighthe a iomchur</span>
<lb n="150"/><span>go dtí an margadh.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>San am atá romhainn b'fhéidir go dtiocfadh</span>
<lb n="153"/><span>sé sa saoghal go mbainfidhe neart le haghaidh</span>
<lb n="154"/><span>gléasann déantúis as an bportach mór atá</span>
<lb n="155"/><span>idir an fhairrge agus an Mám acht ní dóigh linn</span>
<lb n="156"/><span>go bhféadfar aon rud chuige sin a dhéanamh go</span>
<lb n="157"/><span>ceann sgathaimh eile.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>Is é ár mbaramhail láidir go mbadh cheart</span>
<lb n="160"/><span>an t-airgead a baileochar a chaitheamh ar neithibh</span>
<lb n="161"/><span>a bhéas buan-tseasmhach agus a mbainfear</span>
<lb n="162"/><span>buan-tsochar asta.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Is mian linn a chur i n-umhail do chách an éagcóir</span>
<lb n="165"/><span>atá dá déanamh ar na daoine bochta sin agus</span>
<lb n="166"/><span>iad dona go leor cheana tré mhúinteoirí, dochtúirí,</span>
<lb n="167"/><span>banaltraí, sagairt agus oifigigh de gach uile</span>
<lb n="168"/><span>shórt gan focal Gaedhilge n-a bpluic a chur</span>
<lb n="169"/><span>go dtí an áit.  Is é an nídh is cruadhálaighe é</span>
<lb n="170"/><span>is féidir a dhéanamh mar cuireann sé i n-umhail</span>
<lb n="171"/><span>do na daoinibh sin nach bhfuil ionnta acht fuighleach</span>
<lb n="172"/><span>cinidh atá brúighte briste agus ag imtheacht as</span>
<lb n="173"/><span>an saoghal gan dóchas aca as an am le theacht</span>
<lb n="174"/><span>agus gan suim ag aon duine ionnta.  Ba léir</span>
<lb n="175"/><span>dúinn an t-áthas a bhí ortha ar labhairt dúinn as a</span>
<lb n="176"/><span>dteangaidh féin leob agus dubhairt duine aca agus</span>
<lb n="177"/><span>glionnadar an domhain air - "Óra, maise, agus</span>
<lb n="178"/><span>bhur leithidí a bheith ag labhairt Gaedhilge!"</span>
<lb n="179"/><span>Fachtas dúitn go dtug modh saoghail na haimsire</span>
<lb n="180"/><span>seo an oiread ádhbhar casaoide do na daoine</span>
<lb n="181"/><span>sin i dtaobh na hinntine is thug sé i dtaobh</span>
<lb n="182"/><span>an chuirp.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Le deireadh a chur leis an sgéal is mian</span>
<lb n="185"/><span>linn ár mbuidheachas a ghabháil leis an Athair Ó</span>
<lb n="186"/><span>hÉilighthe, leis an Athair Mac Giobúin, le Mac</span>
<lb n="187"/><span>Uí Thuathail, le Mac Uí Tharpaidh agus le gach</span>
<lb n="188"/><span>duine dár fhreagair ár gceisteannan go fóighdeach</span>
<lb n="189"/><span>agus a thug faisnéis dúinn.  Go mór mór is</span>
<lb n="190"/><span>mian linn buidheachas a ghabháil le muinntir na</span>
<lb n="191"/><span>n-oileáin iad féin a bhí n-a dtreoraidhthe</span>
<lb n="192"/><span>againn agus a chuir ar an eolas sinn.  Cé go</span>
<lb n="193"/><span>bhfuil an mío-ádh ortha is breagh slachtmhar tuig-</span>
<lb n="194"/><span>seanach na daoine iad.  Is láidir iad a gcuirp</span>
<lb n="195"/><span>agus is maith iad a bhéasa.  Ní'l aon tír eile ar</span>
<lb n="196"/><span>an domhan a leigfeadh a leithidí ar ceal agus ar</span>
<lb n="197"/><span>dearmad tré failighe.</span>
<lb n="198"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="199"/><p><span>Ní ceart sgéal an ndaoine sin a leigint chun</span>
<lb n="200"/><span>dearmad go mbídh leigheas déanta.  Ní gábhadh</span>
<lb n="201"/><span>moill a dhéanamh ná an sgéal a chur ar leath-taobh.</span>
<lb n="202"/><span>Is féidir le duine ar bith a fheiceál i n-aon lá</span>
<lb n="203"/><span>amháin cé an droch-chaoi atá ar na daoinibh sin.</span>
<lb n="204"/><span>Dá bhrígh sin tá súil againn go ndéanfaidh</span>
<lb n="205"/><span>Connradh na Gaedhilge a dhícheall gan claonadh</span>
<lb n="206"/><span>gan staonadh le ceart maireachtála go com-</span>
<lb n="207"/><span>pórdamhail a d'fhágháil do mhuinntir Chonnamara.</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>TOMÁS BREATHNACH.</span>
<lb n="210"/><span>CÁITLÍN NIC GHABHANN.</span>
<lb n="211"/><span>SEAGHAN Ph. MAC ÉNRÍ.</span>
<lb n="212"/><span>*MÁIRTÍNEACH THULL'OIDHRIGH.</span>
<lb n="213"/><span>*(Ní fheacha mise an taobh istigh d'aon teach.)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Oileáin Chonnamara (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Oileáin Chonnamara (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
