Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaí an tSaoghail.  Crúb an tSasanaigh.</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1912_08_17_01</note>
                         <note type="L">01</note>
                         <note type="B">1912</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1912_08_17_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Cúrsaí an tSaoghail.  Crúb an tSasanaigh.</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1912</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaí an tSaoghail.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Crúb an tSasanaigh.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is dóigh liom go bhfuil daoine ann a mheasann</span>
<lb n="6"/><span>go bog soineannta gur cuma le Seaghán Buidhe</span>
<lb n="7"/><span>an Ghaedhilg do bheith ann nó as.  Acht tá mear-</span>
<lb n="8"/><span>bhall ortha, agus ní'l ortha acht cúrsaí Sheagháin</span>
<lb n="9"/><span>'sa ' tír seo do thabhairt fá deara go géar-</span>
<lb n="10"/><span>chúiseach ar feadh sgaithimh ghirr go dtuigidh</span>
<lb n="11"/><span>siad féin go bhfuil mearbhall ortha.  Tchidhtear</span>
<lb n="12"/><span>damhsa ar cuma ar bith go bhfuil sé comh sóiléir</span>
<lb n="13"/><span>le gréin an mheadhon-lae gurab é an rud atá</span>
<lb n="14"/><span>ó Sheaghán indiú an rud céadna do bhí ó'n Diúc</span>
<lb n="15"/><span>Clárence nuair chuir sé dligheadh pionasach Chill</span>
<lb n="16"/><span>Coinnigh i bhféidhm, an rud do bhí ó Shíbéal, bain-</span>
<lb n="17"/><span>rioghan, agus a cuid comhairleach ó Chromuil</span>
<lb n="18"/><span>agus ó Uilliam agus Pitt agus ó gach Sasanach</span>
<lb n="19"/><span>a raibh baint aige le cúrsaí poibidheachta</span>
<lb n="20"/><span>ó shoin i leith.  Is é an rud sin Gaedheala do</span>
<lb n="21"/><span>Ghallughadh nó do chur faoi chois.  Gach uile rud</span>
<lb n="22"/><span>a bhaineann le Ghaedhealaibh do chur ar neimh-ní</span>
<lb n="23"/><span>agus do ghlanadh as amharc agus as cuimhniughadh,</span>
<lb n="24"/><span>agus mar do sháruigh ortha an cineadh Gaedheal</span>
<lb n="25"/><span>do dhith-láithriughadh nó do thiomáint as Éirinn,</span>
<lb n="26"/><span>an Ghaedhealtacht do mhaolughadh ionnainn agus</span>
<lb n="27"/><span>Gaill do dhéanamh asainn a bhéas díleas do'n</span>
<lb n="28"/><span>Impireacht Ghallda agus a dhéanfas dearmad</span>
<lb n="29"/><span>gur Gaedheala sin a bhfuil stair agus sean-</span>
<lb n="30"/><span>chuimhniughadh ar leith againn.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Féach cúrsaí an lae indiú féin.  Tá ar</span>
<lb n="33"/><span>n-oideachas i lámhaibh Sheagháin mar tá gréim aige</span>
<lb n="34"/><span>ar ar sparán, agus goidé an úsáid a ghní sé de'n</span>
<lb n="35"/><span>chumhacht atá aige?  Cuireann sé Búird ós</span>
<lb n="36"/><span>cionn an oideachais s'againne atá díleaás</span>
<lb n="37"/><span>dó féin agus a chuireann gach cosg is féidir</span>
<lb n="38"/><span>leo ar oideachas Ghaedhealach agus a ghlacann</span>
<lb n="39"/><span>anchuid saothair ionnas nach bhfuighbhe ar</span>
<lb n="40"/><span>bpáisde aon eolas ar stair a sinnsir.  Agus</span>
<lb n="41"/><span>má eirigheann bord aca seo beagán neamh-</span>
<lb n="42"/><span>thuilleamach dó ní bheidh lá suaimhnis aige go</span>
<lb n="43"/><span>gcuifidh sé srian ina bhéal.  Chuir sé Iolsgoil</span>
<lb n="44"/><span>ar bun dúinn roinnt bliadhan ó shoin agus cheap</span>
<lb n="45"/><span>Bórd dí é féin a mheas sé do bheith umhall do féin</span>
<lb n="46"/><span>go cionn seacht mbliadhan ar a laghad.  Agus gan</span>
<lb n="47"/><span>amhrus bheadh siad umhal dó go broinn na Brátha</span>
<lb n="48"/><span>b'fhéidir acht gur thuit tubaiste amach dóibhsean</span>
<lb n="49"/><span>agus dó san.  Mar is béas dó, chá dtug sé</span>
<lb n="50"/><span>go leor airgid do'n Iolsgoil acht thug sé cead</span>
<lb n="51"/><span>do chomhairlighthibh pubhlidhe na hÉireann tuilleadh</span>
<lb n="52"/><span>airgid do chur leis an méid a thug sé féin as</span>
<lb n="53"/><span>chánachaibh áiteamhla na tíre.  B'fhéidir gur mheas</span>
<lb n="54"/><span>sé nac dtiubhradh na comhairlighthe aon chongamh</span>
<lb n="55"/><span>uatha, go mbainfeadh an stiocaracht leobhtha,</span>
<lb n="56"/><span>nach mbeadh mórán bríghe san Iolsgoil dá bharr</span>
<lb n="57"/><span>agus go bhféadfadh sé ann sin an cáineadh</span>
<lb n="58"/><span>agus an milleán do chur orainn féin mura,</span>
<lb n="59"/><span>n-éireochaidh leis an Iolsgaoil.  Acht ní amhlaidh</span>
<lb n="60"/><span>do thárlaigh.  Bhí na comhairlighthe toilteanach</span>
<lb n="61"/><span>go leor an t-airgead do bhailiughadh agus do</span>
<lb n="62"/><span>thabhairt do'n Iolsgoil — ar choingioll.  Agus</span>
<lb n="63"/><span>sé an choingioll do theastuigh uatha go mbeadh</span>
<lb n="64"/><span>oideachas Gheadhealach le fághail ar sgoláiribh na</span>
<lb n="65"/><span>hIolsgoile.  Rinne Seanaid na hIolsgoile</span>
<lb n="66"/><span>iarraidh ar a bheith díleas do'n fhear a chuir ann</span>
<lb n="67"/><span>iad agus gan glacadh leis an choinghioll.  Acht</span>
<lb n="68"/><span>theastuigh an t-airgead agus na sgoláirí uatha</span>
<lb n="69"/><span>agus b'éigin dóbhtha géilleadh.  An raibh</span>
<lb n="70"/><span>Seaghán sásta leis an margadh rinne an</span>
<lb n="71"/><span>tSeanaid?  Éist is cluinfidh tú.  Chár leig</span>
<lb n="72"/><span>sé mórán air go dearbhtha acht thoisigh sé ag</span>
<lb n="73"/><span>machtnadh ar an dóigh is feárr leis an margadh</span>
<lb n="74"/><span>a bhriseadh agus cosg do chur leis an oideachs</span>
<lb n="75"/><span>Gaedhealach san Iolsgoil.  Anois féin tá</span>
<lb n="76"/><span>toradh a shaothair agus a bheartuigheachta againn.</span>
<lb n="77"/><span>Agus seo é an cleas atá ceaptha aige.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Tá cuid mhaith airgid ar láimh aige le fada ar</span>
<lb n="80"/><span>sgiob sé ó am go ham ó'n méid do bhíodh ag</span>
<lb n="81"/><span>gabhail do oideachas i nÉirinn i gceart agus</span>
<lb n="82"/><span>tuigeadh go maith go raibh an t-airgead seo</span>
<lb n="83"/><span>aige.  Is amhlaidh do bhíodh daoine ag éileamh</span>
<lb n="84"/><span>an airgid uaidh.  Dubhairt sé sa deireadh go</span>
<lb n="85"/><span>dtiubhradh sé arais £10,000 dé i bhfuirm</span>
<lb n="86"/><span>sgoláireacht do pháistibh le hiad a sheoladh ó</span>
<lb n="87"/><span>na bun-sgoltaibh go dtí na sgoltaibh meadhonacha.</span>
<lb n="88"/><span>Agus do mhaoidhimh sé a fhéile féin amhail is</span>
<lb n="89"/><span>dá mbudh pronntanas as a phóca féin é.  Acht</span>
<lb n="90"/><span>do chuir sé coingioll leis an fhéile agus ins</span>
<lb n="91"/><span>an choingioll sin tá an chleasaidheacht ar ar</span>
<lb n="92"/><span>mhachtnaidh sé le tamall.  Ní mór de choigioll</span>
<lb n="93"/><span>é dár leis .i. go dtiubhradh na comhairlighthe</span>
<lb n="94"/><span>puiblidhe a sgolaireachta féin do na páisdibh</span>
<lb n="95"/><span>céadna do bhuadhfadh sgoláireachta Sheagháin.</span>
<lb n="96"/><span>Coingioll beag bídeach soineannta sin nach</span>
<lb n="97"/><span>eadh?  Gan urchóid gan caime.  Acht féach</span>
<lb n="98"/><span>air arís a léightheoir agus machtnaigh goidé an</span>
<lb n="99"/><span>toradh thiocfadh as do oideachas na tíre.  Is</span>
<lb n="100"/><span>iad an Bórd Náisiunta do mholfadh na duais-</span>
<lb n="101"/><span>eanna, an Bórd is dílse do Sheaghán atá i</span>
<lb n="102"/><span>nÉirinn againn agus ní baoghal go dtiubhradh</span>
<lb n="103"/><span>siad duais do pháisdibh mar gheall ar Ghaedhilg</span>
<lb n="104"/><span>do bheith aca nó mar gheall ar eolas do bheith aca</span>
<lb n="105"/><span>ar stair na tíre nó ar dinnseanchus na tíre nó</span>
<lb n="106"/><span>ar dadaidh a bhaineann leis an tsaoghal</span>
<lb n="107"/><span>Ghaedhealach.  Na páisdí is Gallda eolais sa</span>
<lb n="108"/><span>tír a gheabhfadh na duaiseanna.  Agus bheadh</span>
<lb n="109"/><span>cead ag na páisdibh ghabhail d'aon Iolsgoil ar</span>
<lb n="110"/><span>mhian leo: d'iolsgoil na tríonóidí sean-námha</span>
<lb n="111"/><span>na nGaedheal, d'Iolsgoil Bhéilfeirsde nach</span>
<lb n="112"/><span>leaigfeadh an Ghaedhilg isteach ar a doras féin, nó</span>
<lb n="113"/><span>b'fhéidir d'Iolsgoil i Sasana nó in Albain, áit</span>
<lb n="114"/><span>nach gcluinfeadh siad focal ar Éireinn ar feadh</span>
<lb n="115"/><span>a dtéarma.  Agus chaithfeadh na comhairlighthe</span>
<lb n="116"/><span>puiblidhe i nÉirinn as cánachaibh Ghaedheal na</span>
<lb n="117"/><span>páisdí gall-inntinneacha seo do chothughadh comh</span>
<lb n="118"/><span>fhad is bhéidí ar an Iolsgoil Gallda.  Agus</span>
<lb n="119"/><span>bheadh an Iolsgoil Náisiúnta briste agus</span>
<lb n="120"/><span>na hollamhain Ghaedhealacha a bhfuil aicillidheacht</span>
<lb n="121"/><span>aca i n-oideachas Ghaedhealach b'éidir gan sgoláirí</span>
<lb n="122"/><span>gan cliú gan onóir.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Ó is soineannta an coigioll agus an cleas é</span>
<lb n="125"/><span>go dearbhtha!  Má eirigheann le Seaghán ann</span>
<lb n="126"/><span>tá deireadh le hoideachas Gaedhealach le n-ar</span>
<lb n="127"/><span>linne!</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>Agus sé ar mbriseadh croidhe é agus ar</span>
<lb n="130"/><span>mearbhall aigeanta gur baoghalach go bhfuil</span>
<lb n="131"/><span>daoine céimeamhla de phór na nGaedheal ag</span>
<lb n="132"/><span>tabhairt chonganta agus misnigh do Sheaghán</span>
<lb n="133"/><span>sa chleasaidheacht i n-aghaidh na nGaedheal.</span>
<lb n="134"/><span>Ní chreidim féin go lámhfadh an Birrellach(.i.</span>
<lb n="135"/><span>fear dhéanta na hoibre do Sheaghán i nÉirinn)</span>
<lb n="136"/><span>a leithéid dé chleasaidheacht do thairgsint i ngain-</span>
<lb n="137"/><span>fhios do fheisiribh na hÉireann nó do dhaoinibh</span>
<lb n="138"/><span>úghdarásacha eile i nÉirinn.  Is cuimhneach</span>
<lb n="139"/><span>le Gaedhealaibh na daoine nár thaiteann leo</span>
<lb n="140"/><span>Gadhilg san Iolsgoil Náisiúnta.  An dtaithneann</span>
<lb n="141"/><span>leo cleasaidheacht Sheagháin leis an Ghaedhilg do</span>
<lb n="142"/><span>chur san áit íochtaraigh arís?</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Tá ar seasamh ar na comhairlighthibh Conndae</span>
<lb n="145"/><span>nach leifgidh siad do'n Bhirrellach nó dá chomhlucht</span>
<lb n="146"/><span>feall do dhéanamh ar an Ghaedhilg nó a saothar</span>
<lb n="147"/><span>féin ar son na Gaedhilge do chur ar ceal.  Tá</span>
<lb n="148"/><span>muinighin againn asta mar sheasaimh siad go</span>
<lb n="149"/><span>láidir agus go tréan san bhearna baoghail</span>
<lb n="150"/><span>cheana féin.  Sé sin má thuigeann siad go beacht</span>
<lb n="151"/><span>an chleasaidheacht atá ar cois ag náimhdibh na</span>
<lb n="152"/><span>teangan.  Bíodh sé ar ghach Gaedheal de mhuintir</span>
<lb n="153"/><span>an Chonnartha an t-eolas úd do thabhairt dóbhtha</span>
<lb n="154"/><span>agus a thabhairt gan mhaoill.  Tá an contabhairt</span>
<lb n="155"/><span>ag bagairt ar an Ghaedhilg.  A chairde na</span>
<lb n="156"/><span>nGaedheal, ná coigligidh sibh féin go gcuirfimid</span>
<lb n="157"/><span>ruaig ar an námhaid mar is minic rinneamar go</span>
<lb n="158"/><span>nuige seo.</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Tá feill eile i n-aigneadh Sheagháin mar is</span>
<lb n="161"/><span>furas thuigbheáil ó'n méid adubhairt Asguit</span>
<lb n="162"/><span>le daoinibh as Béilfeirsde le goirid.  Tá sé</span>
<lb n="163"/><span>ar tí choingiollacha éigin i n-aghaidh na Gaedhilge</span>
<lb n="164"/><span>do chur san Bille atá ar an tseol aige le</span>
<lb n="165"/><span>riaghaltas nua thabhairt d'Éirinn.  Ní'l áit</span>
<lb n="166"/><span>agam ann seó an méid atá ina aigneadh aige</span>
<lb n="167"/><span>do nochtadh acht tá súil agam go mbéidh focal</span>
<lb n="168"/><span>agam ar an cheist seo ar ball.  Ní dóigh liom</span>
<lb n="169"/><span>gur ró-phráidhneach an cheist í, óir tá tuairim</span>
<lb n="170"/><span>láidir agam nach gcuirfear an Bille seo i</span>
<lb n="171"/><span>bhfeidhm a choidhche nó go bráthach.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>Cú Uladh.</span>
<lb n="174"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail. Crúb an tSasanaigh.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail. Crúb an tSasanaigh.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
