Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Muna dTigidh Dligheadh an Bhaile</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1912_01_27_01</note>
                         <note type="L">01</note>
                         <note type="B">1912</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1912_01_27_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Muna dTigidh Dligheadh an Bhaile</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1912</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Muna dTigidh Dligheadh an Bhaile.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Tá gach uile dhuine 'sa tír seo anois ag</span>
<lb n="4"/><span>feitheamh le Dligheadh an Bhaile nó Riaghaltas</span>
<lb n="5"/><span>Dúthchasach agus dar leobhtha nach bhfuil againn</span>
<lb n="6"/><span>le déanamh acht fanacht go socair nó go dtigidh</span>
<lb n="7"/><span>sé.  Trí bliadhna an cáirde, is mó tugtar le</span>
<lb n="8"/><span>go mbéidh Riaghaltas 'sa bhaile againn fá n-ar</span>
<lb n="9"/><span>réir féin agus gach uile rud ar ar dtoil agus</span>
<lb n="10"/><span>ar ar suaimhneas againn ó'n lá sin amach.  Is</span>
<lb n="11"/><span>dóigh liom féin go bhfuilimid ag ar mealladh féin</span>
<lb n="12"/><span>agus go bhfuil páisdí óga ar sgoil fá láthair</span>
<lb n="13"/><span>a bhéas ag éileamh Dlighidh an Bhaile nó nidh</span>
<lb n="14"/><span>éighinteach dá sheort agus iad críon liath le</span>
<lb n="15"/><span>haois.  Chár mheas mé riamh go dtiubhradh Seaghán</span>
<lb n="16"/><span>Buidhe saoirse d'Éirinn mura gcaithfeadh sé</span>
<lb n="17"/><span>a dhéanamh, agus is éigin tubaiste mhór a theacht</span>
<lb n="18"/><span>air sul má gcaithidh sé saoirse thabhairt dúinn.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Déanamaois breathnughadh ar an chás tamall.</span>
<lb n="21"/><span>Tá sluagh mór daoine i nÉirinn féin adeir nach</span>
<lb n="22"/><span>ngéillfidh siad choidhche do Riaghaltas dhúthchais</span>
<lb n="23"/><span>i n-Éirinn.  Sin leithsgéal maith do Shasanaibh</span>
<lb n="24"/><span>gan dadadh a dhéanamh.  Tá leath muintir Shasana</span>
<lb n="25"/><span>go feargach i n-aghaidh saoirse na hÉireann agus</span>
<lb n="26"/><span>an leath eile i n-a bhfuil ar muinighin le saoirse</span>
<lb n="27"/><span>na hÉireann do chur chun tosaigh, ní thuigeann a</span>
<lb n="28"/><span>leath an cás agus an leath eile thuigeas é, ní</span>
<lb n="29"/><span>bheadh siad sásta saoirse, ná leath-shaoirse</span>
<lb n="30"/><span>thabhairt dúinn sa tír seo.  Nuair chuirfear i</span>
<lb n="31"/><span>n-umhail dóbhtha siud nach mbéidh glacadh againn</span>
<lb n="32"/><span>i nÉirinn le leath-shaoirse is dóigh liom go</span>
<lb n="33"/><span>n-éireochaidh siad as an obair, agus go mbéidh</span>
<lb n="34"/><span>seal fada eile againn ag dréim leis an bhunadh</span>
<lb n="35"/><span>i Sasanaibh nach dtiubhradh saoirse ar bith dúinn.</span>
<lb n="36"/><span>Na daoine is fábharaighe dúinn i Sasanaibh is</span>
<lb n="37"/><span>ar mhaithe leobhtha féin agus le n-a dtír féin</span>
<lb n="38"/><span>agus le n-a gcumhacht féin atá siad i bhfábhar</span>
<lb n="39"/><span>Dlighidh an Bhaile acht ní rachadh Dligheadh an</span>
<lb n="40"/><span>Bhaile i dtairbhe do Shasanaibh.  Ní'l sé fíor mar</span>
<lb n="41"/><span>adeir fir phoiblidhe i Sasanaibh agus i nÉirinn</span>
<lb n="42"/><span>go n-éireochadh Eireannaigh díleas do Shasanaibh</span>
<lb n="43"/><span>acht giota beag saoirse thabhairt dúinn.  Goidé</span>
<lb n="44"/><span>an fáth go n-éireochadh?  Tá sé do cheart againn</span>
<lb n="45"/><span>saoirse iomlán fhágháil agus go dtí go bhfuigh-</span>
<lb n="46"/><span>thear sin ní bhéidh adhbhar cáirdeasa againn do</span>
<lb n="47"/><span>Shasanaibh, agus b'amaideach an rud dúinn</span>
<lb n="48"/><span>cumhacht Shasana do láidriughadh.  Dá mbeadh</span>
<lb n="49"/><span>saoirse iomlán againn i nEirinn b'éidir go</span>
<lb n="50"/><span>bhfóirfeadh sé dúinn comh-chairdeas do snaidhmeadh</span>
<lb n="51"/><span>le Sasanaibh agus b'éidir nach bhfóirfeadh.  Ní</span>
<lb n="52"/><span>bhfuighmíd sin go fóill agus is dóigh liom nach</span>
<lb n="53"/><span>bhfuighmíd an beagán saoirse féin, mura rabh muid</span>
<lb n="54"/><span>sásta glacadh le socrughadh bheag shuarach gan</span>
<lb n="55"/><span>phioc de mhaith ann.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>Ar an adhbhar sin is mithid dúinn amharc</span>
<lb n="58"/><span>romhainn amach feuchaint goidé is fearr dúinn</span>
<lb n="59"/><span>a dhéanamh nuair ghlanfas an ceo draoidheachta</span>
<lb n="60"/><span>atá i n-ar dtimchioll fá láthair, agus nuair</span>
<lb n="61"/><span>a shocróchas an gleo agus an racán atá bocadáin</span>
<lb n="62"/><span>agus bacadáin na poilitidheachta a thógbháil</span>
<lb n="63"/><span>orainn ins na haimsiribh seo.  San chéad áit,</span>
<lb n="64"/><span>béidh an teanga le saothrughadh againn níos</span>
<lb n="65"/><span>déine ná riamh.  'Sí an t-aon sgiath chosanta</span>
<lb n="66"/><span>a bhéas againn i n-aghaidh ar námhad.  Má</span>
<lb n="67"/><span>fhásann an teanga mar is ceart, ní baoghal go</span>
<lb n="68"/><span>sluigfear siar sinn i nImpireacht na Breataine</span>
<lb n="69"/><span>agus béidh síol na saoirse againn i dtólaimh.</span>
<lb n="70"/><span>San darna háit, leanamaois do dhéantúsaibh</span>
<lb n="71"/><span>na tíre do chothughadh.  Béidh sé níos deacra</span>
<lb n="72"/><span>orainn, saidhbhreas agus seun do chur 'un tosaigh</span>
<lb n="73"/><span>i nÉirinn ná dá mbeadh saoirse againn, acht</span>
<lb n="74"/><span>is minic tír nach bhfuil saoirse phoilitidheach aici</span>
<lb n="75"/><span>go saidhbhir agus go láidir ar dhóigheannaibh eile.</span>
<lb n="76"/><span>Tá sealbh na talmhan ag Gaedhealaibh anois, rud</span>
<lb n="77"/><span>nach rabh go dtí anois féin, agus is mór an bun-</span>
<lb n="78"/><span>chisde do chineadh sealbh na talmhan do bheith aca.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>San tríomhadh áit, luigheamaois isteach le</span>
<lb n="81"/><span>hoideachas agus ealadhan a thabhairt do na</span>
<lb n="82"/><span>páisdíbh.  Baineann an cheist seo le saidhbhreas</span>
<lb n="83"/><span>na tíre agus le saoirse na tíre.  Is iomdha</span>
<lb n="84"/><span>iolmhaoin agus iolmhaitheas atá le fághail i</span>
<lb n="85"/><span>nÉirinn, dá mbeadh ionnain iad d'fhághail</span>
<lb n="86"/><span>amach agus do shaothrughadh; agus is deacar</span>
<lb n="87"/><span>aicme oilte eolgasach do choinneáilt faoi smacht</span>
<lb n="88"/><span>na daoirse.  Is fíor go bhfuil na búird</span>
<lb n="89"/><span>mhalaighthe seo againne ag bacadh agus ag</span>
<lb n="90"/><span>buaidhreadh muintire na tíre ó mhúinteachas</span>
<lb n="91"/><span>fóirstineach fhagháil, acht is dóigh liom má tá</span>
<lb n="92"/><span>fearamhlacht ionnainn féin go dtig linn iad a</span>
<lb n="93"/><span>do chaitheamh i leath taoibh agus oideachas maith</span>
<lb n="94"/><span>agus oideachas dúthchais a thabhairt do'n aos óg.</span>
<lb n="95"/><span>Níl obair níos tábhachtaighe le déanamh.  Chan</span>
<lb n="96"/><span>fhuil an streachailt eadar Shasanaibh agus</span>
<lb n="97"/><span>Éireannachaibh thart fós agus chá bhíonn go</span>
<lb n="98"/><span>sgiobtha, agus mar sin ní mór dúinn na páisdí</span>
<lb n="99"/><span>d'ullmhughadh i gcomhair na troda atá rómpa.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Tá na Sasanaigh ag éirghe mí-shuaimhneach fá</span>
<lb n="102"/><span>dtaoibh de Éirinn.  Is maith an comhartha sin,</span>
<lb n="103"/><span>acht tá siad ag glacadh saothair san am ceudna</span>
<lb n="104"/><span>le n-a ngreim do dhaingniughadh uirthi, chan</span>
<lb n="105"/><span>ar an tsean-nós do bhíodh ag Oilbhéar Cromaill</span>
<lb n="106"/><span>nó ag Righ Uilliam é .i. le faobhar Claidhimh</span>
<lb n="107"/><span>agus le dlighthibh borba, acht le gleacaidheacht</span>
<lb n="108"/><span>agus le bríbireacht.  Gach Acht cuirtear i ngníomh</span>
<lb n="109"/><span>le deireannaighe, mar dhlighthibh talmhan, dligheadh na</span>
<lb n="110"/><span>sean-pheinsiún agus dligheadh nuadh an arachais,</span>
<lb n="111"/><span>tugann siad tuilleadh bainte do Shasanaibh i</span>
<lb n="112"/><span>n-obair na hÉireann.  Ní abraim nach dtigeann</span>
<lb n="113"/><span>buntáiste éigin do mhuintir na hÉireann as</span>
<lb n="114"/><span>na hAchtaibh seo agus gur feairrde dúinn iad</span>
<lb n="115"/><span>bheith ann ná gan iad; acht cuirtear i bhfeidhm</span>
<lb n="116"/><span>iad i bhfuirm go neartuigheann siad cumhacht</span>
<lb n="117"/><span>na nGall i n-ar measg agus luigheann sé</span>
<lb n="118"/><span>orainne aire do thabhairt nach gcuirtear deireadh</span>
<lb n="119"/><span>linn mar shaor-chineadh.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>Cú Uladh.</span>
<lb n="122"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Muna dTigidh Dligheadh an Bhaile

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Muna dTigidh Dligheadh an Bhaile

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
