Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Telefón</title><author><name type="main">Tomás Ó Concheanainn</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1911_11_25_04</note>
                         <note type="L">04</note>
                         <note type="B">1911</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1911_11_25_04</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Tomás Ó Concheanainn</author><title>An Telefón</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1911</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Telefón.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ag comhrádh idir Eabhrach Nua agus</span>
<lb n="4"/><span>Sicágó.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Dá ndéirtí leat doiséine bliadhanta ó shoin</span>
<lb n="7"/><span>go dtiucfadh an lá nuair a bheadh sé ar do chumas</span>
<lb n="8"/><span>caint agus comhrádh a bheith agat le fear míle</span>
<lb n="9"/><span>míle as láthair (1,000) ní chreidfeá é, agus</span>
<lb n="10"/><span>ní hé amháin nach gcreidfeá é acht budh dóighide</span>
<lb n="11"/><span>duit a rádh gur as a chéill a bhí an té dúbhairt é.</span>
<lb n="12"/><span>Acht is iomdha sin rud a cheapamar a bhí dodhéanta</span>
<lb n="13"/><span>anuraidh atá indéanta i mbliadhna agus atá le</span>
<lb n="14"/><span>feiceál go coitcheannta os comhair ár gcuid súl</span>
<lb n="15"/><span>gach lá san mbliadhain.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Níl sé acht sgaith gearr bliadhanta ó smaoineadh</span>
<lb n="18"/><span>i dtosach go mbféidir comhrádh a dhéanamh chomh</span>
<lb n="19"/><span>fada sin ó láthair, agus dúbhairt gach n-aon</span>
<lb n="20"/><span>go raibh an té thrácht ar ar báinidhe.  Bliadhanta</span>
<lb n="21"/><span>gearr na dhiaidh sin arís thrácht sgrungadóir</span>
<lb n="22"/><span>aibhléise agus ealadhantóirí eile ar an sgéal,</span>
<lb n="23"/><span>agus níor bhfada gur cuireadh cumann ar bun</span>
<lb n="24"/><span>leis an obair do chur chun cinn, agus nuair</span>
<lb n="25"/><span>a bhí an cumann ar bun níor chreid acht fíor-</span>
<lb n="26"/><span>bheagán go raibh an obair indéanta.  Acht anois</span>
<lb n="27"/><span>nuair atá na scóra daoine ag ainnt agus ag</span>
<lb n="28"/><span>comhrádh le chéile gach uile lá idir Eabhrach Nua</span>
<lb n="29"/><span>agus Sicágó, ní maith lé duine ar bith admháil</span>
<lb n="30"/><span>go rabhadar féin ar dhuine do na daoine a cheap</span>
<lb n="31"/><span>nár bhféidir an gníomh íongantach éifeachtach sin a </span>
<lb n="32"/><span>dhéanamh go deó na ndeór.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Agus na dhiaidh sin agus eile níor bh'iontas</span>
<lb n="35"/><span>ar bith go mbeadh sé doichreidte go mb'fhéidir le</span>
<lb n="36"/><span>Aodh Ó Néill i Sicágó, abair, i láimh a shíneadh</span>
<lb n="37"/><span>amach ina leabharlainn agus greim a bhreith ar</span>
<lb n="38"/><span>Ghlacadóir an Ghuthadáin, innseacht d'oibridhe</span>
<lb n="39"/><span>an ghuthadáin go mba mhaith leis labhairt le</span>
<lb n="40"/><span>Seán Ó Cuinn, in Eabrach Nua, agus i gceann</span>
<lb n="41"/><span>móimint nó dhó a bheith ag caint leis bhéal ar</span>
<lb n="42"/><span>bhéal, nó is cirte a rádh, guth ar ghuth.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Tá sé cinn de shranga in úsáid idir Sigágó</span>
<lb n="45"/><span>agus Eabhrach Nua.  Bhí sé chéad déag</span>
<lb n="46"/><span>dreasa cómhráidh gach mí tré na guthadáin seo ar</span>
<lb n="47"/><span>feadh na blaidhna seo caithte.  Seo mar thárluigheas</span>
<lb n="48"/><span>nuair a innistear do'n oibridhe a thabharfas</span>
<lb n="49"/><span>freagra ar do shaodhach gur mían leat dul a </span>
<lb n="50"/><span>chómhrádh lé duine in Eabhrach Nua.  Le caocha</span>
<lb n="51"/><span>do shúl cuirfear chun cainte le Inneallóir</span>
<lb n="52"/><span>Ríomhach an Achair Fhada thú agus abróichaidh</span>
<lb n="53"/><span>tú leis go mba mhaith leat labhairt le Seághan</span>
<lb n="54"/><span>Ó Cuinn, an dligheadóir, ag a leithide seo do</span>
<lb n="55"/><span>sheóladh in Eabhrach Nua, agus tabharfaidh tú</span>
<lb n="56"/><span>t'ainm féin dó san am chéadna.  Déarfar</span>
<lb n="57"/><span>leat annsain go nglaodhfadh an Gníomhadóir</span>
<lb n="58"/><span>Cánach ort nuair a bhéas gach nidh réidh, agus</span>
<lb n="59"/><span>crochfaidh tú suas ar an gcrúicín an glacadóir.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Nuair a bhí an Gníomhadóir Ríomhach ag cainnt</span>
<lb n="62"/><span>leatsa bhí toicéad os a chomhair amach ar an</span>
<lb n="63"/><span>gcruinlín agus sgríobh sé síos an an toicéad</span>
<lb n="64"/><span>seo gach rud a bhí uait chun a chur chuig Ineall-</span>
<lb n="65"/><span>óir an Leabhar-Eolais.  Tá Leabhar-Eolais</span>
<lb n="66"/><span>Guthadáin ag gach cathair san tír, agus tá</span>
<lb n="67"/><span>na leabhara sin os comhair an fhir seo ar a</span>
<lb n="68"/><span>chruinlín, agus cuireann sé uimhir Guthadáin</span>
<lb n="69"/><span>Aodh Uí Néill síos san toicéad seo.  Cuirtear</span>
<lb n="70"/><span>an toicéad anis siteach i bhFeadán Gaothach,</span>
<lb n="71"/><span>agus as sin téidheann sé caol díreach chuig an</span>
<lb n="72"/><span>Ineallóir Srangach atá in a shuighe os comhair</span>
<lb n="73"/><span>Buird an Achair Fhada, agus is amach ó'n mbórd</span>
<lb n="74"/><span>seo is eadh imthigheas na sranga go dtí Eabhrach</span>
<lb n="75"/><span>Nua. Réidhtigheann an gníomhadóir seo le</span>
<lb n="76"/><span>gníomhadóir an téadagáin fhada tusa a sgaoil-</span>
<lb n="77"/><span>eadh isteach ar an téadagán, acht ní baintear an</span>
<lb n="78"/><span>clog.  Sé an fáth atá leis seo ná go gcoinneófar</span>
<lb n="79"/><span>aon nduine eile ó ghlaodhach ort-sa ná a cur isteach</span>
<lb n="80"/><span>ort ar aon chaoi nó go mbéidh tú réidh lé do</span>
<lb n="81"/><span>chomhrádh.  Ghloadhann an gníomhadóir Cánach</span>
<lb n="82"/><span>annsain ar Eabhrach Nua, agus orduigheann</span>
<lb n="83"/><span>sé do'n Ghníomhadóir Freagraidheach thú </span>
<lb n="84"/><span>cheangal lé líne Sheághain Uí Chuinn.  Baintear</span>
<lb n="85"/><span>an cloigín agus innistear do Sheán gur mian</span>
<lb n="86"/><span>le Sicágó dul chun cainte leis.  Nuair a fhághtar</span>
<lb n="87"/><span>freagra ó Mhac Uí Chuinn baineann an</span>
<lb n="88"/><span>gníomhadóir cánach ag bórd an téadagáin</span>
<lb n="89"/><span>fhada i Sicágó do chloigín-sa agus tosuigheann</span>
<lb n="90"/><span>an comhrádh annsain idir Aodh Ual Néill i Sicágó</span>
<lb n="91"/><span>agus Seághan Ó Cuinn atá i nEabhrach Nuadh; agus</span>
<lb n="92"/><span>cé go bhfuil siad deich gcéad míle ó'n a chéile</span>
<lb n="93"/><span>sé sin lé rádh chomh fada céadna ó'n a chéile</span>
<lb n="94"/><span>is tá Eóin Mac Néill i mBaile Átha Cliath</span>
<lb n="95"/><span>agus Cúnó Maidhear i mBerlin sa nGearmáin.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Cuirtear Toicéad Fiosrach annsin isteach</span>
<lb n="98"/><span>san nGrafáirmeóir agus marcáltar go</span>
<lb n="99"/><span>beacht an t-am a thosuigheas an comhrádh nó go</span>
<lb n="100"/><span>mbeidh sé críochnuighthe. Nuair atá críoch leis</span>
<lb n="101"/><span>an gcomhrádh crochtar an glacadóir ar an</span>
<lb n="102"/><span>gcrúicín, nó an lubóg, agus tasbáineann an</span>
<lb n="103"/><span>sméideóir aibhléis go ndeárnadh tú sin. Acht</span>
<lb n="104"/><span>chun go mbeidh sé cinnte go bhfuil deireadh leis</span>
<lb n="105"/><span>an gcomhrádh, marcáileann sé an toicéad in</span>
<lb n="106"/><span>aithuair i riocht is go mbeadh fios aca ar an am</span>
<lb n="107"/><span>a cuireadh deireadh leis an gcaint.  Tá deis</span>
<lb n="108"/><span>aca ar dtugtar an Féin-sméideóir agus </span>
<lb n="109"/><span>ní'l aca acht a méar a chur ar sin agus dúnann</span>
<lb n="110"/><span>sé téadagán Mhic Uí Néill agus téadagán</span>
<lb n="111"/><span>Mhic Uí Cuinn ar a chéile.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Is fuide a thóg sé mise an sgéal innseacht</span>
<lb n="114"/><span>ná mar thógann sé fear Sicágó agus fear</span>
<lb n="115"/><span>Eabhrach Nua a chur ag comhrádh le'n a chéile.</span>
<lb n="116"/><span>Is minic a déantar é taobh istigh do dhá nóiméad</span>
<lb n="117"/><span>ó'n am a thugtar an t-ordughadh go dtí an t-am</span>
<lb n="118"/><span>a curtar tús leis an gcaint.  Ar ndóigh ní</span>
<lb n="119"/><span>féidir a bheith chomh sgioptha seo ar feadh an</span>
<lb n="120"/><span>am is práinnighe san lá nuair atá glaodhach i</span>
<lb n="121"/><span>ndiaidh glaodhaigh ag teach i mullach a chéile.</span>
<lb n="122"/><span>Níl an oiread sin ar fad tráchta idir Sicágó</span>
<lb n="123"/><span>agus Eabhrach Nua fós is go n-íocfaidh as</span>
<lb n="124"/><span>tuilleadh sranga a leagann eatortha.  Fá </span>
<lb n="125"/><span>láthair tá dhá shraingchainteach díreach idir </span>
<lb n="126"/><span>an dá chathair, agus ceithre cinn eile is féidir a</span>
<lb n="127"/><span>ghreamughadh dóibh trí Pittsburg.  Coinnightear</span>
<lb n="128"/><span>iad seo go gnothach i gcomhnuidhe ar feadh</span>
<lb n="129"/><span>an ama a bhíos an “t-ualach trom.”</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Deirtear gurab' é Boston ceap na cruinne,</span>
<lb n="132"/><span>agus b'fhéidir gurab é, acht sé Sicágó croidhe</span>
<lb n="133"/><span>an ceap oibreacha an ghuthadáin.  Is an-</span>
<lb n="134"/><span>deacair do dhuine a mheas ná a thabhairt chun</span>
<lb n="135"/><span>cruinnis gur tig leat suidhe síos ar do chathaoir</span>
<lb n="136"/><span>in do sheomra nó i t-oifig, agus nach bhfuil le</span>
<lb n="137"/><span>déanamh agat acht do lámh a shíneadh amach,</span>
<lb n="138"/><span>breith ar an nGlacadóir agus labhairt le</span>
<lb n="139"/><span>aon nduine de fhiche millún daoine; nach bhfuil</span>
<lb n="140"/><span>ceó na frighide agat le déanamh acht ainm agus</span>
<lb n="141"/><span>sloinne an té atá tasdáil uait a thabhairt</span>
<lb n="142"/><span>do Ghníomhadóir an Achair Fhada.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Cuirimid i gcás go bhfuil Sicágó ar nós ceap</span>
<lb n="145"/><span>rotha-cartach agus go bhfuil láirlíne an</span>
<lb n="146"/><span>rotha 2,000 míle ar fad agus gurab iad na</span>
<lb n="147"/><span>poinnte is fuide ó'n gcairt-cheap Boston, nó</span>
<lb n="148"/><span>Eabhrach Nua, san Oirthear, agus Denbhir i Státa</span>
<lb n="149"/><span>Cholaradó san Iarthar, Duluth i Státa Mhisesóta</span>
<lb n="150"/><span>san Tuaisceart, agus Orléan Nua san</span>
<lb n="151"/><span>Deisceart. </span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Insa na cathaireachaibh agus ins na bailtibh</span>
<lb n="154"/><span>beaga agus móra idir na poinntí seo de'n</span>
<lb n="155"/><span>tír mhóir fhairsing sin, tá Seasanna Gughadáin</span>
<lb n="156"/><span>curtha ar bun agus tá Sranga Cánach ag dul</span>
<lb n="157"/><span>amach uatha sin arís agus ag greamughadh le</span>
<lb n="158"/><span>téadagáin an achair fhada; agus sé tuairim na</span>
<lb n="159"/><span>ndaoine is eólasaighe san ngnótha seo go bhfuil</span>
<lb n="160"/><span>suas le sé mhilliún guthadán i n-úsáid san</span>
<lb n="161"/><span>limistéar tíre sin.  Agus is beag nach féidir</span>
<lb n="162"/><span>a rádh go bhfuil úsáid an ghuthadáin go fóir-</span>
<lb n="163"/><span>leathanach imeasg muinntir na n-áiteann</span>
<lb n="164"/><span>sin go léir.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>Níl sé fós chúig bliadhna is tríocha</span>
<lb n="167"/><span>ó thasbáin Mac Giolla an Chloig an chéad</span>
<lb n="168"/><span>ghuthadáin ag Aonach Mór Phildephia.  Dá</span>
<lb n="169"/><span>neósfaidhe stair an ghuthadáin a rugadh san</span>
<lb n="170"/><span>mbliadhain 1876, agus an fás agus an bor-adh</span>
<lb n="171"/><span>a rinne sé ó shoin nuas go dtí lá an lae indiu,</span>
<lb n="172"/><span>b'fhéidir a rádh le fírinne gurab é an brion-</span>
<lb n="173"/><span>sgéal budh iongantaighe a chualadh aon duine</span>
<lb n="174"/><span>fós ariamh é.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Is beag rud ar bith a cuirtear ar an margadh</span>
<lb n="177"/><span>a dtosach agus a n-eirigheann leis ar deireadh</span>
<lb n="178"/><span>shiar, nach bhfághann cruadh go leór é a dtús</span>
<lb n="179"/><span>aimsire.  Fuair an guthadán níos mó ná a</span>
<lb n="180"/><span>chionóireacht féin do dhroch-mhisneach.  Acht is cuma</span>
<lb n="181"/><span>cé na buillí ná na tuairgeanna a tugadh do'n</span>
<lb n="182"/><span>ghuthadán níor chaill Mac Giolla an Chloig nó a</span>
<lb n="183"/><span>chuid cairde a muinighin ná a ndóchas san</span>
<lb n="184"/><span>nguthadán.  Bhí a fhios aige go dtiucfadh an lá</span>
<lb n="185"/><span>fós nuair a bheadh an guthadán i n-úsáid go </span>
<lb n="186"/><span>fóirleathanach, agus go mbeadh gach duine san</span>
<lb n="187"/><span>domhan i n-ann labhairt le aon nduine eile is</span>
<lb n="188"/><span>cuma cá mbeadh an duine sin nuair a bheadh</span>
<lb n="189"/><span>an chaint dá déanamh.  Níor bhrionglóid ar</span>
<lb n="190"/><span>bith é seo do na fir úd, bhí fios aca go mbeadh</span>
<lb n="191"/><span>sin amhlaidh. </span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>Nuair a d'fhoillsigh Mac Giolla an Chloig</span>
<lb n="194"/><span>an roimhfeisceach a dtosach dubhairt sé ann:</span>
<lb n="195"/><span>“Tá sealbhadóirí paitean Mhic Ghiolla an Chloig</span>
<lb n="196"/><span>réid allmhuighthe chun guthadáin a dhíol a chuirfeas</span>
<lb n="197"/><span>Glé-chaint tré innill fiche míle ó'n a chéile.”</span>
<lb n="198"/><span>Mheas cuid de na daoine go ndéanfadh an</span>
<lb n="199"/><span>guthadán ceart go leór ar feadh  achair ghairid</span>
<lb n="200"/><span>- abair idir dhá cheann na cathrach - acht do</span>
<lb n="201"/><span>ghnídís sgairte gáire agus flichmhagadh faoi Mhac</span>
<lb n="202"/><span>Giolla an Chloig nuair a deireadh sé go mbeadh</span>
<lb n="203"/><span>an guthadán i ngnáth-úsáid leis an aimsir.  Agus</span>
<lb n="204"/><span>nuair a leag Theodore A. Vail sranga ó</span>
<lb n="205"/><span>Bhostan go Proghidents, i Státa Rhode Island,</span>
<lb n="206"/><span>tuairim is trí fichid míle bealaigh, baisteadh</span>
<lb n="207"/><span>“Vail's Folly” ar an líne.  Marach an “Vail's </span>
<lb n="208"/><span>Folly” ní bheadh an toirmcheal miotalach</span>
<lb n="209"/><span>againn indiú, agus is cinnte nach mbeadh</span>
<lb n="210"/><span>guthadáin na n-achair fhada againn.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>Badh gairid in a dhiaidh sin gur fritheamh amach</span>
<lb n="213"/><span>go gcaithfídhe na sranga iarainn a chaitheamh ar</span>
<lb n="214"/><span>leath-taobh ar na hachair fhada, agus copar a chur</span>
<lb n="215"/><span>ina a n-áit, mar siúd is go bhfuil bantáisde mhór</span>
<lb n="216"/><span>san iarann - tá an chéad chostas níos saoire -</span>
<lb n="217"/><span>acht tá an copar a bhfad níos fearr ar gach chaoi</span>
<lb n="218"/><span>eile, acht amháin i gcumacht sínteach.  Mar is gnáthach</span>
<lb n="219"/><span>nuair a bhíos cruadh-cheist ealadhanta le fuas-</span>
<lb n="220"/><span>gailt, fritheamh an fear a léigheas an lucht sin.</span>
<lb n="221"/><span>Beirt fhear darab ainm Doolittle agus Mason</span>
<lb n="222"/><span>a d'fhuasgail an chruadhcheist.  Taréis go leór</span>
<lb n="223"/><span>fiosdhearbhughadh a dhéanamh fuaireadar amach </span>
<lb n="224"/><span>taréis na sranga a theacht bog te ó'n múnla</span>
<lb n="225"/><span>dá ndéanfaidh iad a aththarraingt ar a bheith </span>
<lb n="226"/><span>fuar dóibh tré mhúnlaí, go bhfanfadh an croidhe</span>
<lb n="227"/><span>bog, agus go dtiucfadh gearbhog cruadh ar</span>
<lb n="228"/><span>an taobh amuigh a choinneóchadh an tsrang ó shíneadh,</span>
<lb n="229"/><span>sé sin le rádh ó aon teacht aiste ar bhfiú áireamh. </span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>Cothrom an ama seo chuir Vail Cumann Mheirio-</span>
<lb n="232"/><span>cánach an Téadagáin agus an Ghuthadáin ar bun.</span>
<lb n="233"/><span>Sé an chéad rud a rinneadar seo ná líne fios-</span>
<lb n="234"/><span>dhearbhach a leagan ó Bhoston go Eabhrach Nua,</span>
<lb n="235"/><span>agus san mbliadhain 1885 déanamh an chéad</span>
<lb n="236"/><span>ghuthadán tráchtála idir Eabhrach Nua agus</span>
<lb n="237"/><span>Philadephia.  Sranga cruadh-tharaingthe</span>
<lb n="238"/><span>copair a cuireadh san líne seo, agus mheádhuigh</span>
<lb n="239"/><span>gach srang aca 172 phunta in aghaidh an mhíle.</span>
<lb n="240"/><span>I dtús ama, ní raibh in úsáid acht aon srang</span>
<lb n="241"/><span>amháin mar cuirtí an sruth aibhléise thar ais thríd </span>
<lb n="242"/><span>an talamh.  Fríthéamh go leór leór triob-</span>
<lb n="243"/><span>lóide ó'n módh seo, agus sé an rud badh mheasa</span>
<lb n="244"/><span>ar fad agus badh mhó a chuir imnidhe ortha ná</span>
<lb n="245"/><span>an gleórán agus an torann aisteach dothuigsheach</span>
<lb n="246"/><span>a cloistí insa na Hinnill Ghlacach.  Is iomdha</span>
<lb n="247"/><span>sin rud badh ciontach leis an torann aisteach</span>
<lb n="248"/><span>dothuigseach sin.  Srang luasgach cuir i</span>
<lb n="249"/><span>gcás, néallta san spéir, sranga eile a bheith</span>
<lb n="250"/><span>in a ngaobhar, cuaifeacha feóin líonta le</span>
<lb n="251"/><span>aibhléis a chuireadh srutháin aibhléise go dtí an</span>
<lb n="252"/><span>talamh, agus as sin arís suas ins na sranga.</span>
<lb n="253"/><span>Cloistí ar an nguthadán, ar feadh achair ghairid,</span>
<lb n="254"/><span>na cómharthaí téadagach a bhíodh dá gcur ar</span>
<lb n="255"/><span>théadagán a bhí sínte cóimhthreórmhar leis an </span>
<lb n="256"/><span>nguthadán. </span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>Nuair a bhíodh dhá ghuthadán sínte taobh le</span>
<lb n="259"/><span>taobh b'fhéidir an comhrádh a bhí dá dhéanamh ar</span>
<lb n="260"/><span>cheann aca a chloisteáil san gceann eile.  Tugtaí</span>
<lb n="261"/><span>go tráthamhail “caint threasnach” ar an neóna-</span>
<lb n="262"/><span>chas seo.  Badh mhór an cosg ortha an “chaint</span>
<lb n="263"/><span>threasnach” agus má badh leó bualadh chun cinn</span>
<lb n="264"/><span>bhí sé do réir aca an bhuaidh fhaghail uirthe.  Táréis</span>
<lb n="265"/><span>an chuid is mó de bhliadhain a chaitheamh ag fios-</span>
<lb n="266"/><span>dhearbhughadh chinneadar ar an “gcaint threasnach”</span>
<lb n="267"/><span>agus ar Threóiristeachta.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>Seo mar rinneadar é.  Tá cheithre shrang agus</span>
<lb n="270"/><span>fiche leagtha idir Eabhrach Nua agus Philadephia.</span>
<lb n="271"/><span>Sé sin lé rádh tá doiséine cuplaí sranga ar na </span>
<lb n="272"/><span>cuaillíbh idir an dá chathair.  Tá ó nádúr gaol</span>
<lb n="273"/><span>gar agus gaol a bhfad amach ag na sranga</span>
<lb n="274"/><span>seo le chéile, agus hathruigheadh an gaol a bhí</span>
<lb n="275"/><span>idir srang agus an tsrang eile badh goire</span>
<lb n="276"/><span>di, agus sé an chaoi a déanadh é sin, ná, taréis</span>
<lb n="277"/><span>an dá shrang a chur cóimhthreármhar le chéile ar</span>
<lb n="278"/><span>feadh míle bealaigh, cuireadh treasna ar a</span>
<lb n="279"/><span>chéile iad, annsain leagadh go cóimhthreórmhar</span>
<lb n="280"/><span>arís iad ar feadh míle eile agus cuireadh treasna </span>
<lb n="281"/><span>ar a chéile arís iad agus mar sin de ar feadh</span>
<lb n="282"/><span>fad an bhóthair.</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>In áiteachaibh eile curtar thar a chéile iad </span>
<lb n="285"/><span>gach ceathramhadh míle.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Go dlúth taréis líne Philadephia a chríoch-</span>
<lb n="288"/><span>nughadh cuireadh tús le ceann eile go Boston: </span>
<lb n="289"/><span>ceann eile chomh fada le Álbanai, príomh chathair</span>
<lb n="290"/><span>Státa Eabhrach Nua, ceann eile arís go Bufaló,</span>
<lb n="291"/><span>agus cuireadh fad ar ghuthadán Philadephia go</span>
<lb n="292"/><span>Pittsburg.  Céad dhá phunt déag agus trí fíchid</span>
<lb n="293"/><span>(172) meádhchain a bhí na sranga seo i n-aghaidh</span>
<lb n="294"/><span>gach míle.  Frítheamh amach tar éis go leór</span>
<lb n="295"/><span>fiosdhearbhughadh a dhéanamh nach ngeóbhfaidh sásamh</span>
<lb n="296"/><span>ceart ó na sranga seo níos fuide ná 500 míle</span>
<lb n="297"/><span>as láthair, agus tar éis an méid sin feasa</span>
<lb n="298"/><span>fhághail amach dóibh chuireadar sranga níos </span>
<lb n="299"/><span>truime ó Sicágó go nEabhrach Nua.  Tá siad </span>
<lb n="300"/><span>sin 435 púnta meádhchain gach míle, sé sin le </span>
<lb n="301"/><span>rádh faoi dhó go leith níos tuime ná na sranga</span>
<lb n="302"/><span>atá idir Bhoston agus Eabhrach Nua.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>Críochnuigheadh an chéad ghuthadán ó Eabrach</span>
<lb n="305"/><span>Nua go Sicágó san mbliadhain 1892 agus ar</span>
<lb n="306"/><span>an t-ochtmhadh lá déag de mhí Dheireadh an</span>
<lb n="307"/><span>Fhoghmhair na bliadhna sin, labhair Mac Giolla</span>
<lb n="308"/><span>an Chloig ó Eabhrach Nua le Moar Sicágó agus</span>
<lb n="309"/><span>daoine eile a bhí i láthair ag Oifig Cumann an</span>
<lb n="310"/><span>Ghuthadáin, i sráid Quincy, Sicágó.  Gníomh</span>
<lb n="311"/><span>éifeachtach, gníomh iongantach.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Cuireadh sinn ar bhealach eile é i riocht is go</span>
<lb n="314"/><span>dtabharfadh muid chun tuisgint agus chun</span>
<lb n="315"/><span>cruinnis níos fearr é.  Tá sé suas agus anuas</span>
<lb n="316"/><span>leis an achar céadna ó Bhaile Átha Cliath go</span>
<lb n="317"/><span>Berliín is tá sé ó Eabhrach Nua go Sicágó.</span>
<lb n="318"/><span>Cuirimid i gcás go raibh Eóin Mac Néill le</span>
<lb n="319"/><span>léigheacht a thabhairt uaidh ar Ghramadach na Sean-</span>
<lb n="320"/><span>Ghaedhilge san oidhche amáireach, nó ar Shean-</span>
<lb n="321"/><span>Stair na hÉireann, agus nuair a bhí sé ag cur</span>
<lb n="322"/><span>an léigheacht lé chéile go raibh aon phonc beag</span>
<lb n="323"/><span>amháin nár shásaigh go baileach é, nó ar chuma ar</span>
<lb n="324"/><span>bith nach raibhe cinnte amach is amach in a thaobh</span>
<lb n="325"/><span>agus gur mhian leis baramhail Chúnó Maidhear a</span>
<lb n="326"/><span>bheith aige ar an bponc beag.  Bhí ar an léigheacht</span>
<lb n="327"/><span>a bheith réidh aige i gcomhair na hoidhche amáirigh;</span>
<lb n="328"/><span>badh mhaith leis gach uile nidh a bheith ar a mhian aige</span>
<lb n="329"/><span>agus gan lúibín ar bith dá laighead a fhágaint ar</span>
<lb n="330"/><span>lár in a chuid stáiridheacht, acht ní'l aon am</span>
<lb n="331"/><span>aige chun sgríobh, mar tógann sé ar a laighead</span>
<lb n="332"/><span>dhá lá le litir a thabhairt go Berlin, agus dhá</span>
<lb n="333"/><span>lá eile chun teacht ar ais; abraimis ná'r mhór</span>
<lb n="334"/><span>dhó cúig lá glan a bheith aige chun freagra</span>
<lb n="335"/><span>fhághail ó Cúnó Maidhear, acht bheadh sé ró-mhall -</span>
<lb n="336"/><span>freagra fhagháil ceithre lá taréis an lae atá</span>
<lb n="337"/><span>ceaptha i gcóir na léigheachta.  Acht i n-áit</span>
<lb n="338"/><span>litir a chur chuige, ná Téadagán a chur chuige,</span>
<lb n="339"/><span>beireann an Niallach ar ghlacadóir an ghuthad-</span>
<lb n="340"/><span>áin atá ar a mbóird aige in a leabharlánn agus</span>
<lb n="341"/><span>abrann sé le gníomhadóír an ghuthadáin i mBaile</span>
<lb n="342"/><span>Átha Cliath gur mian leis labhairt le Cúnó</span>
<lb n="343"/><span>Maidhear in Iolsgoil Bherlin, agus i gceann</span>
<lb n="344"/><span>cúpla nóiméad tá an bheirt ollamhain mhóra ag</span>
<lb n="345"/><span>cainnt le n-a chéile guth ar ghuth.  Agus i gceann</span>
<lb n="346"/><span>deich móimint tá an ponc beag stárdha nó an</span>
<lb n="347"/><span>pnc beag gramadach fuasgailte aca; tá réidh-</span>
<lb n="348"/><span>teach déanta aca de'n aimhréidh, agus díreach </span>
<lb n="349"/><span>déanta aca de'n cham.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>Sin mar is féidir a dhéanamh leis an nguthadán,</span>
<lb n="352"/><span>agus sin agus obair eile nach hé atá dá</span>
<lb n="353"/><span>dhéanamh leis gach lá san Oiléan Úr.</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>Tomás Ó Concheanainn.</span>
<lb n="356"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Telefón

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Telefón

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
