Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cuairt an Oireachtais - Ó Bhundobhráín go Cill Sgíre</title><author><name type="main">Peadar Ó hAnnracháin</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1909_10_16_05</note>
                         <note type="L">5</note>
                         <note type="B">1909</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1909_10_16_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Peadar Ó hAnnracháin</author><title>Cuairt an Oireachtais - Ó Bhundobhráín go Cill Sgíre</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1909</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cuairt an Oireachtais.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ó BHUNDOBHRÁIN GO CILL SGÍRE.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Thugamar cuairt ar Thigh Ósda an tSuibhnigh</span>
<lb n="6"/><span>chun beagán aoidheachta fhághailt ann.  Fuaramar</span>
<lb n="7"/><span>é agus b'é an dáileamh do rinne freasdal orainn</span>
<lb n="8"/><span>an cainnteoir Gaedhilge ba cheolmhara agus ba</span>
<lb n="9"/><span>bhreaghtha do casadh orainn an lá soin.  “Ciarr-</span>
<lb n="10"/><span>uidheach thusa, sílim,” adeir sé le fear d'ár</span>
<lb n="11"/><span>mbuidhin, “agus muna mbíonn tú go ciúin</span>
<lb n="12"/><span>annseo casfaidh mé ghabhar ó Chiarraidhe atá</span>
<lb n="13"/><span>againn san ngáirdín amach ar an mbóthar mar</span>
<lb n="14"/><span>olc ort.”  Connachtach b'eadh é féin ó Chonndae</span>
<lb n="15"/><span>leathan Mhuigheo.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Bhí an tAthair Ó hEidhin, Sligeach, ag an mbord</span>
<lb n="18"/><span>gcéadna linn agus ní baoghal go raibh aon</span>
<lb n="19"/><span>easpaidh Gaedhilge sa chúinne sin de'n tseomra</span>
<lb n="20"/><span>an fhaid bhíomar ann.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Acht an turas a bhaile an tráthnóna soin go</span>
<lb n="23"/><span>Cill Sgíre b'shin é an chuid dob áilne dhe'n lá</span>
<lb n="24"/><span>ag cuid againn.  Ba dhóigh leat gur d'aon ghnó</span>
<lb n="25"/><span>do bhí an ghrian ag dathughadh na dúthaighe chun</span>
<lb n="26"/><span>sinn do shásamh.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Ba dhá mhó an deiseacht do bhí le feicsint</span>
<lb n="29"/><span>timcheall Locha Éirne ná mar bhí ar maidin</span>
<lb n="30"/><span>dá fheabhas a bhí sé an tráth soin.  Bhí dath órdha</span>
<lb n="31"/><span>ar shleasaibh na sléibhte agus dath sionndruine</span>
<lb n="32"/><span>ar uisge an locha.  Bhí an ghrian ag dul i</span>
<lb n="33"/><span>ndeirge agus an teas ghá tréigint.  Bhí leoithne</span>
<lb n="34"/><span>beag gaoithe ann do chorruigheadh billeoga na</span>
<lb n="35"/><span>ngéag agus barraí na dtor mbeag.  Bhí ceol na</span>
<lb n="36"/><span>nGaedheal 'nár dtimcheall-na san charáisde</span>
<lb n="37"/><span>tamall, agus ceol na mion-sruthán las-muich</span>
<lb n="38"/><span>uaireannta.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Bhí an doircheacht ag cur rudaí i bhfolach uainn</span>
<lb n="41"/><span>go mall, agus sa deire ní raibh le feicsint,</span>
<lb n="42"/><span>againn acht crainn agus claidheacha le hais an</span>
<lb n="43"/><span>bhóthair iarainn agus iad ag imtheacht tharainn</span>
<lb n="44"/><span>siar ar a gcos i n-áirde dár linn.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Ba luath linn a shroicheamar “Bundoran</span>
<lb n="47"/><span>Junction.”  Sgaramar le hEoin Mac Néill</span>
<lb n="48"/><span>annsoin.  D'imthigh sé sin go Bhaile Átha Cliath agus</span>
<lb n="49"/><span>do chuadhmar-na go dtí an baile beag úd go</span>
<lb n="50"/><span>dtugtar Trí Liaga air.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>“Ní fheadar connus ar éirigh leis an</span>
<lb n="53"/><span>Aeridheacht i mBaile an Chaisleáin i gCairbre</span>
<lb n="54"/><span>indiu?” arsa duine againn leis an bhfear eile.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>“Ní fheadar imás” ars' an fear soin, “acht</span>
<lb n="57"/><span>má éirigh leo ann chomh maith agus d'éirigh le</span>
<lb n="58"/><span>Gaedhil an bhuill seo níor ghearanta dhóibh.</span>
<lb n="59"/><span>Nach indiu do bhíothas ar Chnoc na Teamhrach leis.</span>
<lb n="60"/><span>Buidheachas le Dia go raibh an lá chomh breagh</span>
<lb n="61"/><span>sin.”</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>“Seadh,” ars' an tAthair Maitiú, “tá an</span>
<lb n="64"/><span>méid sin déanta do chum leasa na hÉireann</span>
<lb n="65"/><span>agus tá coinne agam gur thaithn an lá agus an</span>
<lb n="66"/><span>obair libh.  Bhíos féin sásta go leor le hobair</span>
<lb n="67"/><span>an lae, agus ní ró-fhurusta mé shásamh, uair-</span>
<lb n="68"/><span>eannta.  Acht níl ins an méid sin acht tosnughadh.</span>
<lb n="69"/><span>Is fearr ná sin a bheidh an sgéal gach bliadhain</span>
<lb n="70"/><span>eile le congnamh Rígh na nGrás.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Dubhramar go rabhamar go lán tsásta — rud</span>
<lb n="73"/><span>dob' fhíor dúinn, agus gur bh'fhiú dhúinn teacht ó</span>
<lb n="74"/><span>Bhaile Átha Cliath chun bheith i láthair.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>“Acht,” ar sé, “ná bídhidh ag ceapadh go bhfuil</span>
<lb n="77"/><span>deire bhúr n-oibre déanta sa treo seo indiu</span>
<lb n="78"/><span>agaibh.  Níl.  Tá seachtmhain againn romhainn</span>
<lb n="79"/><span>agus beidh gnó againn díbh rith na seachtmhaine</span>
<lb n="80"/><span>sin.  Ba ró-mhaith liom go rachadh sibh ag triall</span>
<lb n="81"/><span>ar gach sgoil sa pharóisde chun na hoibre atá</span>
<lb n="82"/><span>ar siubhal ionnta ar son na Gaedhilge do</span>
<lb n="83"/><span>fheicsint.  Acht is leor soin anocht agus níor</span>
<lb n="84"/><span>mhisde dhúinn cuimhneamh ar an suain-lios.”</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Do deineadh tuille cainnte agus tuille</span>
<lb n="87"/><span>moille acht níor deineadh dearmhad go ró-fhada</span>
<lb n="88"/><span>ar thairbhe an tsuain-leasa.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>SEACHTMHAIN I gCILL SGÍRE.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Ag dul i mbreaghacht a bhí an aimsir ar dhul</span>
<lb n="93"/><span>amach do dhuine aon mhaidin aca soin.  Ar feadh</span>
<lb n="94"/><span>seachtmhaine tar éis an Domhnaigh déarfadh sé</span>
<lb n="95"/><span>nár ghádh dhó eagla na báistighe do bheith air.</span>
<lb n="96"/><span>Níorbh ghádh acht an oiread dá bhfanfadh sé mar</span>
<lb n="97"/><span>a rabhamar, acht dá mbogfadh siar go Tír</span>
<lb n="98"/><span>Chonaill lá áirighthe aca — an Diardaoin is dóigh</span>
<lb n="99"/><span>liom, agus gan a bhrat aige bheadh breall air.</span>
<lb n="100"/><span>B'shin cleas a bhí ag an bhfearthainn ghá imirt</span>
<lb n="101"/><span>go minic i mbliadhna.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Sgaoileadh sí streall ort i n-áit mar seo</span>
<lb n="104"/><span>agus cúpla míle ó bhaile ní bhíodh braon ann di.</span>
<lb n="105"/><span>Tá buill 'san Mumhain nár thuit aon bhraon</span>
<lb n="106"/><span>báistighe ortha feadh mhí Lughnasa cé go raibh</span>
<lb n="107"/><span>báisteach go leor i mballaibh eile las tuaidh ar</span>
<lb n="108"/><span>feadh na míosa sin.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Acht maidir le Cill Sgíre níor thuit braon</span>
<lb n="111"/><span>orainn de'n bháistigh faid do bhíomar ann.</span>
<lb n="112"/><span>Thuit drúcht orainn cúpla uair nuair ba leasg</span>
<lb n="113"/><span>linn dul fá dhíon tighe roimhe an mheadhon oidhche,</span>
<lb n="114"/><span>nó b'fhéidir tamall 'n-a dhiaidh.  Chár bh'iongna</span>
<lb n="115"/><span>duine do bheith leisgeamhail chun é féin do chur a</span>
<lb n="116"/><span>bhfolach sa tsúsa agus breaghthacht a's aoibhneas</span>
<lb n="117"/><span>na hoidhche ghá mhealladh amach — binn-cheol an</span>
<lb n="118"/><span>tsrútha agus garbh-ghlór na dtrompalán cois</span>
<lb n="119"/><span>bóthair le cloisint aige; baladh an táithéalain</span>
<lb n="120"/><span>agus baladh an fhéir nuadh-bhearrtha ghá mbreith</span>
<lb n="121"/><span>thar chlaidhe a leith chuige ag puithín lag gaoithe;</span>
<lb n="122"/><span>fraoch agus airgead luachra agus an ceannbhán</span>
<lb n="123"/><span>bán cois dhá chlaidhe bhóthair an phortaigh dá mbadh</span>
<lb n="124"/><span>mhaith leis dul ag siubhal ann; réiltíní mar</span>
<lb n="125"/><span>choinnlibh os a chionn, agus b'fhéidir an ghealach</span>
<lb n="126"/><span>mar lóchrann ag teacht de dhruim chnocáin bhig</span>
<lb n="127"/><span>chun draoidheacht do sgapadh ar gach uile nidh 'n-a</span>
<lb n="128"/><span>thimcheall, fiú amháin ar chómhrádh séimh a chom-</span>
<lb n="129"/><span>pánaigh.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Idir thráthnóna agus ló, cébé sgéal é,</span>
<lb n="132"/><span>chaitheamar an tseachtmhain go haoibhinn agus go</span>
<lb n="133"/><span>Gaedhealach agus go neamh-dhiomhaoin.  An lá</span>
<lb n="134"/><span>ar an mbóthar ó sgoil go sgoil agus céilidhe i</span>
<lb n="135"/><span>sgoil éigin aca gach tráthnóna; nó, an</span>
<lb n="136"/><span>tráthnóna ná beadh céilidhe i sgoil díobh againn</span>
<lb n="137"/><span>bheadh sé 'n-ar dtigh féin .i. tigh Sheumais Mhic</span>
<lb n="138"/><span>Shamhairle i dTrí Liaga.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Pilib do bhí mar ghiolla againn tamall,</span>
<lb n="141"/><span>agus bhí Liam Grainger, oide eile Gaedhilge</span>
<lb n="142"/><span>atá san áit aon lá amháin againn.  Áine Ní</span>
<lb n="143"/><span>Oisín a mhúineann na hamhráin Gaedhilge i ngach</span>
<lb n="144"/><span>sgoil aca, agus bhí sise le n'ár gcois foth uair</span>
<lb n="145"/><span>leis ag rothaidheacht dúinn tríd an gceanntar.</span>
<lb n="146"/><span>Ní baoghal go ndeachamar amugha.  Bóithre cama</span>
<lb n="147"/><span>crapacha cumhanga is mó atá sa cheanntar</span>
<lb n="148"/><span>céadna agus is beag bóthar ann gan dhá fháil</span>
<lb n="149"/><span>árda de'n sgeich ghil gá chosaint.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>Tá na sugh-chraobha go raidhseamhail ar an</span>
<lb n="152"/><span>claidheachaibh ann, díreach mar bhíonn na</span>
<lb n="153"/><span>sméara dubha i n-áiteannaibh eile i dtosach</span>
<lb n="154"/><span>Mheadhoin Fhoghmhair.  Ba mhinic sinn ghá n-ithe.</span>
<lb n="155"/><span>Bheadh leith-sgéal ag duine teacht anuas dá</span>
<lb n="156"/><span>rothar ag bun cnuic, agus annsoin nuair a</span>
<lb n="157"/><span>bheadh sé ag siubhal agus na sméara d'fheicsint</span>
<lb n="158"/><span>le n-ais agus gan éan mháighistir air a</span>
<lb n="159"/><span>coiméadfadh ar siubhal é b'fhéidir go gcromfadh</span>
<lb n="160"/><span>sé ar na sméara do bhailiughadh agus iad d'ithe;</span>
<lb n="161"/><span>agus an comrádaidhe do bheadh aige dhéanfadh sé</span>
<lb n="162"/><span>aithris air, agus dá mbeadh cailín nó dhó ann</span>
<lb n="163"/><span>dhéanfaidís sin an cleas céadna.  Ba mar sin</span>
<lb n="164"/><span>dúinn féin agus na sugh-craobha i gCill Sgíre.</span>
<lb n="165"/><span>Bhí amhrán deas ag Áine: “Bím ag smúitiughadh</span>
<lb n="166"/><span>ar na sméaraibh” an ainm a bhí air, agus ní</span>
<lb n="167"/><span>hiongnadh go mbeidhmíd-ne ag cuimhneamh ar an</span>
<lb n="168"/><span>amhrán agus ar na sméaraibh dearga úd go</span>
<lb n="169"/><span>min-minic ó shoin mar bhíodar go deas.</span>
<lb n="170"/><span>Uaireannta eile nuair a thógadh an téigh sinn do</span>
<lb n="171"/><span>théidhmís thar claidhe isteach i móinfhéar go</span>
<lb n="172"/><span>mbíodh daoine ag spealadóireacht agus ag</span>
<lb n="173"/><span>sábháil féir ann, agus chaithimís tamall ann ag</span>
<lb n="174"/><span>obair, féachainnt cia 'ca againn is fearr a</span>
<lb n="175"/><span>bhainfeadh srath nó a dhéanfadh coca.  Cheapamar</span>
<lb n="176"/><span>féin go rabhamar maith go leor chun oibre acht</span>
<lb n="177"/><span>bhí tuairim eile aca soin gur chaitheamar tamall</span>
<lb n="178"/><span>'n-a bhfochair is dócha.  Níor bhriseamar acht dhá</span>
<lb n="179"/><span>speil agus píce, lá; agus dhá phíce agus speal</span>
<lb n="180"/><span>lá eile.  Is aoibhinn an rud bheith fá'n dtuaith</span>
<lb n="181"/><span>um an dtaca soin bliadhain agus is breagh an</span>
<lb n="182"/><span>rud bheith ag gabháil tríd na páirceannaibh, acht</span>
<lb n="183"/><span>dá mbéadh orainn fanamhainnt ró-fhada i bhfeidhil</span>
<lb n="184"/><span>speile nó píce ní dóigh liom ná gur mhaith linn</span>
<lb n="185"/><span>casadh a bhaile arís, agus leiginnt do dhaoinibh</span>
<lb n="186"/><span>eile an obair sin do dhéanadh.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>Tá sgoil beag chinn-tighe ag Cnoc na gCorr,</span>
<lb n="189"/><span>trí mhíle nó mar sin ó Thrí Liaga.  (Is gearr go</span>
<lb n="190"/><span>mbeidhfear ag tógáilte sgoile nuaidhe ann, agus</span>
<lb n="191"/><span>má's gearr is mithid).  Bhí céilidh ann tráthnóna</span>
<lb n="192"/><span>againn.  Bhí an sagart ann.  Bhí an sgoil nach</span>
<lb n="193"/><span>mór lán de mhnáibh óga agus de chailínibh.  Sgoil</span>
<lb n="194"/><span>Chócaireacht agus Tighis do bhí ar siubhal ann.</span>
<lb n="195"/><span>Lucht aoibhnis do sgaipeadh dob eadh iad soin</span>
<lb n="196"/><span>agus chualas go bhfuil a lán eile aca sa pharóisde.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>“Home Brighteners” an ainm Béarla atá ortha.</span>
<lb n="199"/><span>Do chuadar fá sgrúdughadh soin ngnó san</span>
<lb n="200"/><span>cúpla uair agus fuaradar árd-mholadh.  Bíonn</span>
<lb n="201"/><span>siad ag foghluim Gaedhilge agus tá cuid aca</span>
<lb n="202"/><span>go maith chun í labhairt.  Cailíní deasa ciallmhara</span>
<lb n="203"/><span>is eadh iad, agus níl aon amhras ná go bhfuilid</span>
<lb n="204"/><span>Gaedhealach.  Ba mhaith na mná tighe iad do</span>
<lb n="205"/><span>bhuachaillíbh éigin, agus cheapas tamall go raibh</span>
<lb n="206"/><span>comrádaidhe a bhí agam ag cuimhneamh ar dhuine aca</span>
<lb n="207"/><span>do thabhairt a bhaile leis, acht chuir sé ar ath-lá</span>
<lb n="208"/><span>mar ghnó é, deallraighim.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Tá daoine eile ann agus dá mbeadh seanna-</span>
<lb n="211"/><span>sgoil de'n tsaghas soin aca níor dhóigh leo go</span>
<lb n="212"/><span>bhféadfaidís aon mhaith do dhéanadh innti agus</span>
<lb n="213"/><span>d'fhanfaidís go mbeadh sgoil nuadh aca; níor</span>
<lb n="214"/><span>dhóighidhe rud de annsoin ná ná deanfaí aon</span>
<lb n="215"/><span>tairbhe in aon chor.  Ní mar sin do mhuinntir</span>
<lb n="216"/><span>Cille Sgíre, agus tá a rian ortha.</span>
<lb n="217"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="218"/><p><span>Bhí céilidhe oidhche eile i dTrí Liaga agus ní</span>
<lb n="219"/><span>rabhamar gan “Home Brighteners” ann;</span>
<lb n="220"/><span>'siad is mó bhí ann, agus iad go geal-gháireach</span>
<lb n="221"/><span>agus go Gaedhealach.</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>Bhí céilidhe i sgoil an Ghrianán tráthnóna agus</span>
<lb n="224"/><span>bhí ceol agus rinnce agus damhsa ann agus do</span>
<lb n="225"/><span>chleachtadh dráma ann agus níor labhradh acht</span>
<lb n="226"/><span>fíor-bheagán Béarla faid do bhí an gnó uilig</span>
<lb n="227"/><span>ar siubhal.  Táthar go hana-Ghaedhealach san</span>
<lb n="228"/><span>treo soin — buachaillí agus cailíní ag labhairt</span>
<lb n="229"/><span>Gaedhilge go blasta agus gan focal di ag a</span>
<lb n="230"/><span>n-aithreachaibh ná ag a máthaireachaibh.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>Bhí an sagart paróisde ag an dhá chéilidhe sin</span>
<lb n="233"/><span>agus labhair sé beagán focal i ngach áit aca ag</span>
<lb n="234"/><span>cur síos ar chúrsaí na Gaedhilge agus ag</span>
<lb n="235"/><span>spreagadh na ndaoine chun leanamhaint dá ngnó.</span>
<lb n="236"/><span>Bhí amhráin againn ag na céilidhibh sin ó Áine</span>
<lb n="237"/><span>agus ó Sheán, agus ó dhaoinibh eile, leis; acht</span>
<lb n="238"/><span>tá oiread amhrán ag an mbeirt sin agus do</span>
<lb n="239"/><span>sharóchadh aon chuideachta ar feadh cúpla uair</span>
<lb n="240"/><span>a' chluig agus iad araon toghtha chun ceoil.  Ní</span>
<lb n="241"/><span>raibh acht foth-theach sa cheanntar gan duine ann</span>
<lb n="242"/><span>ag iarraidh “Bó, bó, bó na leath-aidhairce,”</span>
<lb n="243"/><span>do rádh na hoidhcheanta soin.  Ag teacht abhaile</span>
<lb n="244"/><span>dhúinn oidhche chualamar leanbhaí beaga ghá</span>
<lb n="245"/><span>mhúineadh d'á máthair i mbéal dorais le hais an</span>
<lb n="246"/><span>bhóthair.  Chloisfeá ar sráid Thrí Liaga é ag</span>
<lb n="247"/><span>cailínibh beaga agus gan acht “Bú, bú, bú na</span>
<lb n="248"/><span>leath adhairce” ag cuid aca.  Chailleadar an</span>
<lb n="249"/><span>“bhó” agus níor fhan aca acht an “bú.”  Seacht</span>
<lb n="250"/><span>sgoileanna atá sa pharóisde agus thugamair</span>
<lb n="251"/><span>cuaird ar gach sgoil acu.  Sid iad ainmneacha</span>
<lb n="252"/><span>na sgol ná Trí Liag, Cill Sgíre, an Grianán,</span>
<lb n="253"/><span>an Gabhlán, Cnoc na gCorr, Rós Gearr agus</span>
<lb n="254"/><span>Eaglais.  Bhí na múinteoirí go muinnteardha</span>
<lb n="255"/><span>agus go grádhmhar.  Múintear Gaedhilge</span>
<lb n="256"/><span>i ngach sgoil aca.  Pilib Bhaldran do mhúineann</span>
<lb n="257"/><span>í 'sa chéad cheithre cinn aca, agus Liam Gráinger</span>
<lb n="258"/><span>i dtri cinn eile.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>Acht cá bhfuightear an tuarasdal dóibh siúd</span>
<lb n="261"/><span>araon agus do'n chailín óg a mhúineann na hamhráin?</span>
<lb n="262"/><span>Cuireann Bórd an Oideachais chúcha é — dóithin</span>
<lb n="263"/><span>trír de.  Nach maith iad agus an méid sin a</span>
<lb n="264"/><span>dhéanamh.  As gnó na sgol n-oidhche is mó tagann</span>
<lb n="265"/><span>an t-airgead.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>San bhfoghmhar i mbliadhain 1906 tháinig an</span>
<lb n="268"/><span>sagart paróisde seo go Cill Sgíre.  Níor</span>
<lb n="269"/><span>bhfada ann dó an t-am do chuir sé gairm sgoile</span>
<lb n="270"/><span>amach gur theastuigh uaidh fir na paróisde</span>
<lb n="271"/><span>d'fheicsint chun a leithéid seo de cheist do</span>
<lb n="272"/><span>chur fá na mbrághaid.  Thánadar d'aon láthair.</span>
<lb n="273"/><span>Mhínigh sé dhóibh cad do féadfaí a dhéanamh acht</span>
<lb n="274"/><span>sgoileanna oidhche do chur ar siubhal.  Bhí sé</span>
<lb n="275"/><span>páirteach 'n-a leithéid do ghnó i nDrom Mór</span>
<lb n="276"/><span>cheana agus thuig sé cad do bhí ghá rádh aige.</span>
<lb n="277"/><span>Ar theastuigh uatha Gaedhilg do mhúineadh d'á</span>
<lb n="278"/><span>gcloinn?  Do theastuigh.  'Seadh, má theastuigh</span>
<lb n="279"/><span>níor mhór dóibh duine oireamhnach do thabhairt</span>
<lb n="280"/><span>ann chun a dhéanta.  Cá bhfuighfí a thuarasdal?</span>
<lb n="281"/><span>Tá sé sa pharóisde acht é bhailiughadh agus é</span>
<lb n="282"/><span>thuilleamh.  Bhí, leis.  Do bailiughadh deich bpúint</span>
<lb n="283"/><span>as trí fichid i n-aon tseachtmhain amháin.  Fuar-</span>
<lb n="284"/><span>adar Pilib Bhaldran mar mhúinteoir.  Cuireadh</span>
<lb n="285"/><span>gnó na sgol ar siubhal gan mhoill.  Thug na</span>
<lb n="286"/><span>múinnteoirí eile a gcabhair féin gan íoc gan</span>
<lb n="287"/><span>pádh; mara mbeadh soin ní féadfaí an obair</span>
<lb n="288"/><span>do dhéanamh.  Céad as trí fichid púnt do</span>
<lb n="289"/><span>thuilleadar an bhliadhain sin.  Cuireadh beirt</span>
<lb n="290"/><span>mhúinteoirí eile ag obair annsoin.  I gceann</span>
<lb n="291"/><span>bliadhna eile bhí dhá chéad agus dá fhichid púnt</span>
<lb n="292"/><span>tuillte aca.  Tá an triúir ag obair ó shoin,</span>
<lb n="293"/><span>agus tá dhá chéad as trí fichid púnt tuillte</span>
<lb n="294"/><span>aca tar éis na bliadhna.  Sin cuma chun</span>
<lb n="295"/><span>airgead do sholáthar do mhúinteoiríbh Gaedhilge,</span>
<lb n="296"/><span>agus b'fhiú dhúinn é thriall.  Tá éirighthe leo ins</span>
<lb n="297"/><span>an áit sin thar meadhon, cébé sgéal é.  Múintear</span>
<lb n="298"/><span>cócaireacht agus tigheasacht do na mnáibh óga</span>
<lb n="299"/><span>agus múinntear seanchus agus Gaedhilg dóibh uile</span>
<lb n="300"/><span>idir fhearaibh a's mnáibh.  Is fearrde an dúthaigh</span>
<lb n="301"/><span>an t-oideachas so do thabhairt dár ndaoinibh</span>
<lb n="302"/><span>óga agus is fearrde Connradh na Gaedhilge</span>
<lb n="303"/><span>a bhfuil de dhaoinibh i mbun oibre d'á shaghas.</span>
<lb n="304"/><span>Ar ball is eadh tuigfear an tairbhe a dheineann</span>
<lb n="305"/><span>a leithéid d'obair.  Acht an méad bheith ag</span>
<lb n="306"/><span>fanamhaint féachaint an mór é an tairbhe a bheidh</span>
<lb n="307"/><span>d'á bhárr is fearra dhúinn féin go mór bheith</span>
<lb n="308"/><span>ag obair as ár los féin.  Is olc an rud bheith</span>
<lb n="309"/><span>ró-fhada ar an gclaidhe.</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>PEADAR Ó hANNRACHÁIN.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cuairt an Oireachtais - Ó Bhundobhráín go Cill Sgíre

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cuairt an Oireachtais - Ó Bhundobhráín go Cill Sgíre

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
