Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaí an tSaoghail - Sgoileanna Oidhche</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1908_09_12_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1908</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1908_09_12_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Cúrsaí an tSaoghail - Sgoileanna Oidhche</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1908</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaí an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Sgoileanna Oidhche.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Bhidheamar ag léigheadh tamall ó shoin i dtaobh</span>
<lb n="6"/><span>na Sgoileannaibh Oidhche a bhídheas ar siubhal</span>
<lb n="7"/><span>i Sasana 'sa nGearmáin.  Tá sé do dhlighe</span>
<lb n="8"/><span>sa tír sin go gcaithfidh gach uile ghasúr 3 bliadhna</span>
<lb n="9"/><span>ins na sgoileannaibh oidhche 'réis sgoil an lae</span>
<lb n="10"/><span>fhágáil; agus ní glacfar leith-sgéal ar bith uatha</span>
<lb n="11"/><span>gan bheith i láthair.  Fá'n dtuath, is minic go</span>
<lb n="12"/><span>mbíonn na sgoileanna oidhche ar siubal aca</span>
<lb n="13"/><span>trathnóna Dia Dómhnaigh; agus i náiteachaibh</span>
<lb n="14"/><span>a bhfuil an pobal mion, ní bhíonn go minic sa</span>
<lb n="15"/><span>sgoil acht ó 8 go dtí 10 páistí.  Mar sin féin,</span>
<lb n="16"/><span>do réir an dlighe, caithfidh siad a bheadh ar bun.</span>
<lb n="17"/><span>I gcathair Leipzig, tá os cionn 2,000 páistí ag</span>
<lb n="18"/><span>fóghlaim ins na sgoileannaibh oichdhe; agus mar</span>
<lb n="19"/><span>sin de ar fud Shacsana go léir; tá a shliocht ar</span>
<lb n="20"/><span>an tír sin, is mór a tháinic siad chuca féin ar</span>
<lb n="21"/><span>gach uile chaoi ó cuireadh na sgoileanna so ar bun.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>Nár mhór an rath a chuirfeadh sé ar phríomh-</span>
<lb n="24"/><span>oideachas na hÉireann, dá gcuirtí sgoileanna</span>
<lb n="25"/><span>den tseórt so ar bun go coitcheanta ar fud na</span>
<lb n="26"/><span>tíre.  Dubhradh i gCuntas an Bhoird cupla</span>
<lb n="27"/><span>bliadhain ó shoin nach dtéidheann acht 8 'sa 100</span>
<lb n="28"/><span>de pháistíbh sgoile na hÉireann thar an 3mhadh</span>
<lb n="29"/><span>rang.  Dá mbeadh sé d'iachaibh ar a leithéidibh so,</span>
<lb n="30"/><span>trí bliadhna eile a chaitheamh ag sgoil oidhche nár</span>
<lb n="31"/><span>mhór an leas a chuirfeadh sé orra.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Tá Iol-sgoil ghá reidhteach fá láthair, 's is gearr</span>
<lb n="34"/><span>le congnadh Dé go mbéidh sí ag obair; acht má</span>
<lb n="35"/><span>bhíonn féin, mar gcurtar leas mór ar phríomh-</span>
<lb n="36"/><span>oideachas na tíre thar mar atá, ní bhéidh mac</span>
<lb n="37"/><span>nó ingean an fhir bhoicht i n-ann aon úsáid a</span>
<lb n="38"/><span>dheanamh de'n Iol-sgoil, dá bhrígh sin, 'sé ar</span>
<lb n="39"/><span>mbarramhail féin go mba chóir iarracht a</span>
<lb n="40"/><span>dheanamh na sgoileanna oidhche atá i n-ainm</span>
<lb n="41"/><span>a bheith ar bun sa tír so, a chur ar shlighe níos</span>
<lb n="42"/><span>fearr ná atáid.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Tá cead ag mainisteóir sgoile ar bith</span>
<lb n="45"/><span>sgoileanna oidhche a chur ar bun am ar bith sa</span>
<lb n="46"/><span>mbliadhan is áil leis, 's iad bheith ar bun ceithre</span>
<lb n="47"/><span>oidhche sa t-seachtmhain — dhá oidhche do bhuachaillíbh,</span>
<lb n="48"/><span>agus dhá oidhche do chailíníbh, cur i gcás.  Is</span>
<lb n="49"/><span>féidir Gaedhilge 's stáir na h-Éireann bheith 'ghá</span>
<lb n="50"/><span>mhúineadh annta chomh maith le “Sláinteachas”</span>
<lb n="51"/><span>(“Health and Habits”) Cócaireacht, 's néithe eile</span>
<lb n="52"/><span>a dheanfadh maith mhór d'aos-óg na tíre.  Tá</span>
<lb n="53"/><span>duaiseanna de leabhra le fághail ó'n mBord,</span>
<lb n="54"/><span>dóibh so is fearr a ghabhfas ar aghaidh leis an</span>
<lb n="55"/><span>nGaedhilge.  Acht fá láthair, níl an Bord acht</span>
<lb n="56"/><span>a leigean orra féin i dtaobh na sgoileanna</span>
<lb n="57"/><span>oidhche; cidheann siad, is doigh, nach bhfuil muinntir</span>
<lb n="58"/><span>na h-Éireann dháiríríbh i dtaobh sgoileanna</span>
<lb n="59"/><span>de'n t-seort so; is le goirid a bhí áird ar bith</span>
<lb n="60"/><span>ag daoinibh ar oideachas; is air éigin a thigeann</span>
<lb n="61"/><span>siad go fóill féin gur oideachas a chuir i</span>
<lb n="62"/><span>n-uachtar tíortha beaga mar an Bheilge (Belgium)</span>
<lb n="63"/><span>Dánmairc 's tuilleadh mar iad.  Tá an tam ag</span>
<lb n="64"/><span>teacht go mear — mara bhfuil sé i láthair cheana —</span>
<lb n="65"/><span>'nuair chaithfeas an té nach bhfuil fóghlaim aige</span>
<lb n="66"/><span>seasamh ar leith-thaobh, 's bealach a dheanamh do'n</span>
<lb n="67"/><span>té a bhfuil.  Dá bhrígh sin tá se i n-am ag</span>
<lb n="68"/><span>muintir na tuaithe, chomh maith le lucht na</span>
<lb n="69"/><span>mbailte móra, bheith dháríribh ar an gceist so,</span>
<lb n="70"/><span>mar mbéidh, béidh siad ar deireadh.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Mar dubhramar cheana, níl an Bord Náisiúnta</span>
<lb n="73"/><span>acht ag leigean orra féin i dtaobh na sgoileanna</span>
<lb n="74"/><span>oidhche.  Tá íocaidheacht mhaith ceaptha ar son</span>
<lb n="75"/><span>bheith 'ghá múineadh; tá cead teanga, stáir 's</span>
<lb n="76"/><span>seanchus na tíre bheith 'ghá múineadh annta;</span>
<lb n="77"/><span>b'fhéidir na sgoileannaibh so bheith chomh Gaedhealach</span>
<lb n="78"/><span>agus is áil leis na daoinibh a n-deanamh; agus</span>
<lb n="79"/><span>tá cead ag an mainisteóir duine ar bith a</span>
<lb n="80"/><span>chur dhá múineadh, atá oireamhnach le haghaidh na</span>
<lb n="81"/><span>h-oibre.  Acht 'na dhiaidh sin, tá aon riaghal</span>
<lb n="82"/><span>beag amháin ag an mbord atá ag basgadh 's ag</span>
<lb n="83"/><span>cur cosg leis na sgoileannaibh oidhche — mar</span>
<lb n="84"/><span>abhfuil an Scrúdaightheóir sásta tig leis gan</span>
<lb n="85"/><span>aon íocaidheacht a thabhairt do'n mhúinteóir.  Agus</span>
<lb n="86"/><span>níl, agus ní bhéidh an Scrúdaightheóir sásta!  Cad</span>
<lb n="87"/><span>chuige?  Mar nach bhfuil pighinn ruadh ag dul</span>
<lb n="88"/><span>dhó ar son bheith ag sgrúdughadh na sgoileanna</span>
<lb n="89"/><span>oidhche!  I gceann a bheith amuigh sa ló, 'nuair atá</span>
<lb n="90"/><span>mórán sgoileanna oidhche 'na cheanntar, tá</span>
<lb n="91"/><span>an sgrúdaightheóir bheith amuigh gach uile oidhche</span>
<lb n="92"/><span>'sa n-geimhreadh ar an obair so; agus is cinnte</span>
<lb n="93"/><span>nach dtaithnigheann an obair leis, 's gan dada</span>
<lb n="94"/><span>bheith ag dul dhó dá bharr.  Dá bhrígh sin tá cosg</span>
<lb n="95"/><span>'ghá chur leis na sgoileannaibh oidhche 's gan focal</span>
<lb n="96"/><span>asta so ar cuireadh ar bun dóibh iad, agus</span>
<lb n="97"/><span>d'feadfadh leas mór a bhaint asta, dá mba</span>
<lb n="98"/><span>bhreagh leó é.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Tá aimsir na sgoileanna oidhche a druidim</span>
<lb n="101"/><span>linn anois, 's tá súil againn go ndeanfar</span>
<lb n="102"/><span>iarracht ar chuid mhaith aca a chur ar bun.  Mar</span>
<lb n="103"/><span>dubhramar thuas, is féidir iad do dhéanamh chomh</span>
<lb n="104"/><span>Gaedhealach 's thogróchas na daoine é: agus ma</span>
<lb n="105"/><span>chuireann muintir na tíre — go mór mhór fá'n</span>
<lb n="106"/><span>tuaith — spéis ins na sgoileanna bheith ar</span>
<lb n="107"/><span>siubhal, is ar éigin a curfar cosg orra feasta</span>
<lb n="108"/><span>chomh minic 's cuireadh; 's má curtar, ba chóir</span>
<lb n="109"/><span>go ndeanfaidhe gleó i na dtaobh.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Ní cóir faillighe a dheanamh ar slighe ar bith</span>
<lb n="112"/><span>chum oideachas d'fághail, d'aos óg na tíre —</span>
<lb n="113"/><span>Is as an oideachas a thiocfas saoirse.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail - Sgoileanna Oidhche

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail - Sgoileanna Oidhche

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
