Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Clár Dhá Theangadh</title><author><name type="main">Úna Nic Fhualáin</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1908_06_06_05a</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1908</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1908_06_06_05a</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Úna Nic Fhualáin</author><title>An Clár Dhá Theangadh</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1908</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Clár Dhá Theangadh.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Tá súil agam anois go bhfuil an cheist seo</span>
<lb n="4"/><span>“Íocaidheacht ar son Gaedhilge a mhúnadh i</span>
<lb n="5"/><span>ngnáth-uaireannta sgoile” caithte i leath-taoibh</span>
<lb n="6"/><span>agus go bhfuilimíd uilig ar aon intinn ar an</span>
<lb n="7"/><span>gClár Dhá Theangadh a sháthadh isteach, agus</span>
<lb n="8"/><span>a shocrughadh go daingean istigh, ins 'ch uile</span>
<lb n="9"/><span>sgoil ar fud na Gaedhealtachta.  Tá an</span>
<lb n="10"/><span>iomarca sgannartha (tá eagla orm go bhfuil</span>
<lb n="11"/><span>agus beagán de'n leisge measgtha thríd an</span>
<lb n="12"/><span>sgannradh) ar na hoidíbh roimh an gClár Dhá</span>
<lb n="13"/><span>Theangadh.  Síleann siad go mbéidh dhá oiread</span>
<lb n="14"/><span>oibre ortha, acht ní mar sin a bhíos i n-aon</span></p>
</div>
<pb n="06"/>
<div><lb n="15"/><p><span>chor ó'n gcéad leath-bhliadhain amach.  Nuair</span>
<lb n="16"/><span>bhéas an dá theangaidh dhá múnadh agus 'ch aon</span>
<lb n="17"/><span>rud dá mhúnadh ins an dá theangaidh ní bhfuighidh</span>
<lb n="18"/><span>na páistí a leath oiread stróbh ag foghluim</span>
<lb n="19"/><span>an ruda agus ní bhéidh a leath oiread anró ar</span>
<lb n="20"/><span>an mhúinteoir ag múnadh an rud dóibh.  Ní</span>
<lb n="21"/><span>misde dhíbh, a mhúinteoirí, an méid sin a</span>
<lb n="22"/><span>chreideamhaint uaim-se mar tá mé tamall maith</span>
<lb n="23"/><span>anois ag múnadh an dá theangadh.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Agus cuir i gcás go mbéidh beagáinín beag</span>
<lb n="26"/><span>fearr is bárr is anró orainn an chéad bhliadhain;</span>
<lb n="27"/><span>nach í TEANGA NA nGAEDHEAL atámuid</span>
<lb n="28"/><span>a chur fá réim arís agus nach Gaedhil sinn</span>
<lb n="29"/><span>féin?  Ná bíodh sé le caitheamh sa mbéal ar</span>
<lb n="30"/><span>oidíbh sgoile amach annso gur theipeadar ar</span>
<lb n="31"/><span>Chatilín Ní Uallacháin nuair bhí sí i ngéar-chall</span>
<lb n="32"/><span>le n-a gcabhair.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>B'fhéidir nárbh' fhearr rud a dhéanfainn anois</span>
<lb n="35"/><span>'ná innseacht cé mar thárla dhom féin an chéad</span>
<lb n="36"/><span>uair a thosuigheamar ag múnadh na gCeachta</span>
<lb n="37"/><span>Mion-Eolais (Object Lessons) i nGaedhilg ar</span>
<lb n="38"/><span>an sgoil.  Is rudaí iad so a mbíonn an-</span>
<lb n="39"/><span>drugall ag cuid de na múinteoiríbh rómpa</span>
<lb n="40"/><span>i gcomhnaidhe.  Is gearr ó shoin ó dubhairt duine</span>
<lb n="41"/><span>aca liom nach bhféadfadh sé Ceacht Mion-Eolais</span>
<lb n="42"/><span>a thabhairt uaidh dá mbaintí an ceann de.</span>
<lb n="43"/><span>Sílim féin gurbh' é an fáth atá leis sin, nach</span>
<lb n="44"/><span>ndeineann an múinteoir aon staidéar ar an</span>
<lb n="45"/><span>gceacht roimh ré, sin nó go dtoghann sé ádhbhar</span>
<lb n="46"/><span>ceachta nach bhfuil aon eolas ná aon tuigsint</span>
<lb n="47"/><span>ag na páistíbh air cheana.  Tá cainnt anois go</span>
<lb n="48"/><span>bhfuil na ceachta so le caitheamh i dtraipisíbh.</span>
<lb n="49"/><span>Ní maith liom sin mar is iomdha eolas a fuair</span>
<lb n="50"/><span>mé ó thosuigh mé dhá múnadh agus níl aon lá nach</span>
<lb n="51"/><span>mbeithinn ag fágháil eolais an fhaid is bheadh</span>
<lb n="52"/><span>orm iad a mhúnadh.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Rud eile, cá bhfuil aon tslighe nó aon ádhbhar</span>
<lb n="55"/><span>cainnte le fágháil chomh maith leo, acht ádhbhar</span>
<lb n="56"/><span>ceachta a thoghadh a bhfuil beagáinín eolais ag na</span>
<lb n="57"/><span>páistíbh air cheana?  Má's Béarla atá tú ag</span>
<lb n="58"/><span>iarraidh a mhúnadh san nGaedhealtacht nó</span>
<lb n="59"/><span>Gaedhilg sa nGalldacht, cá bhfuil aon tslighe</span>
<lb n="60"/><span>níos fearr le n-a dhéanamh 'ná le na ceachtaibh</span>
<lb n="61"/><span>seo?  Níl mé 'gá rádh gur cheart iad a bheith</span>
<lb n="62"/><span>i mBéarla sa nGaedhealtacht.  Seo é an chaoi</span>
<lb n="63"/><span>a ndeinim féin é; tá dhá lá ceapuighthe amach</span>
<lb n="64"/><span>(dhá leath-uair badh cheart dom a rádh) le haghaidh</span>
<lb n="65"/><span>'ch aon roinn.  Bíonn an ceacht againn i nGaedhilg</span>
<lb n="66"/><span>an chéad lá agus i mBéarla an dara lá (an</span>
<lb n="67"/><span>ceacht céadna).</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Acht i dtaoibh mo sgéil; an chéad bhliadhain</span>
<lb n="70"/><span>ar thosuigheamar dá múnadh cuireadh sgrúduigh-</span>
<lb n="71"/><span>theoir chugainn nach raibh focal Gaedhilge aige.</span>
<lb n="72"/><span>D'iarr sé orm féin ceacht a thabhairt do'n roinn</span>
<lb n="73"/><span>a bhí fá mo chúram féin ar rud ar bith badh mhian</span>
<lb n="74"/><span>liom.  B'iad na naoidheanáin, an chéad, agus</span>
<lb n="75"/><span>an dara rang a bhí fá mo chúram agus i</span>
<lb n="76"/><span>nGaedhilg a bhíodh na ceachta so againn i</span>
<lb n="77"/><span>gcomhnaidhe.  Bhíodar chomh nuaidhe nár</span>
<lb n="78"/><span>chuimhnigheamar amháin ar an mBéarla.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Bhí go maith. Shocruigh mé na páistí i n-aon</span>
<lb n="81"/><span>rang amháin agus sheasas amach ar a n-aghaidh.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>CAT, a bhí againn mar ádhbhar cainnte.  Ní</span>
<lb n="84"/><span>raibh an cat beo againn acht bhí pictiúr chait</span>
<lb n="85"/><span>againn.  “Céard é seo?” arsa mise ag</span>
<lb n="86"/><span>tasbáint pictiúr an chait dóibh.  “Cat!” ar</span>
<lb n="87"/><span>siad-san.  “What is that?” arsa an</span>
<lb n="88"/><span>sgrúduightheoir.  “Is that Irish you are talking?”</span>
<lb n="89"/><span>“Seadh,” arsa mise.  “Is i nGaedhilg thug mé</span>
<lb n="90"/><span>na ceachta dhóibh le bliadhain mar nach bhfuil aon</span>
<lb n="91"/><span>Bhéarla ag na páistíbh.”  “You might as well</span>
<lb n="92"/><span>be talking Greek while I am here,” ar seisean.</span>
<lb n="93"/><span>Ní raibh mé i n-ann Gréigis a labhairt agus</span>
<lb n="94"/><span>nuair nach rabhas níor fhéad mé rud a dhéanamh</span>
<lb n="95"/><span>air agus nuair nár fhéadas chuir mé mo chúl</span>
<lb n="96"/><span>leis an mballa.  “Why don't you give it in</span>
<lb n="97"/><span>English?“ ar seisean.  “Ní i mBéarla a</span>
<lb n="98"/><span>mhúin mé dhóibh iad,” arsa mise.  D'fhéach sé</span>
<lb n="99"/><span>orm acht níor labhair sé go ceann tamaillín.</span>
<lb n="100"/><span>“Go on,” ar seisean fá dheireadh, “but I won't</span>
<lb n="101"/><span>know a word of what you say.”  Bhí an lá</span>
<lb n="102"/><span>ag an nGaedhilg!  Thosuigheamar agus marar</span>
<lb n="103"/><span>thuig an duine uasal úd céard a  bhíomar a rádh</span>
<lb n="104"/><span>b'fhollus dó gur thuig na páistí céard a bhíodar</span>
<lb n="105"/><span>féin a rádh.  Nuair cheap sé go raibh ar ndóthain</span>
<lb n="106"/><span>cainnte déanta againn labhair sé aríst.  “That</span>
<lb n="107"/><span>will do,” ar seisean, “but you must give the</span>
<lb n="108"/><span>lessons in Irish and English in future.”  Ní raibh</span>
<lb n="109"/><span>aon locht air sin.  D'fhág sé an chomhairle sin</span>
<lb n="110"/><span>sgríobhtha againn, agus leanamar an chomhairle</span>
<lb n="111"/><span>ó shoin, an chéad lá ag an nGaedhilg agus an</span>
<lb n="112"/><span>dara lá ag an mBéarla.  Tháinig Gaedhilgeoirí</span>
<lb n="113"/><span>chugainn na bliadhanta dar gcionn; acht aon</span>
<lb n="114"/><span>bhliadhian amháin eile tháinig Béarlóir chugainn</span>
<lb n="115"/><span>agus badh é an truagh é; ba togha Gaedhil é</span>
<lb n="116"/><span>ar 'ch uile bhealach eile.  D'iarr sé orm féin an</span>
<lb n="117"/><span>ceacht a thabhairt uaim.  B'ar mhuic a bhí sé</span>
<lb n="118"/><span>againn an lá céadna.  I nGaedhilg a thosuigh-</span>
<lb n="119"/><span>eamar agus níor leig sé dhúinn sroicheamhaint</span>
<lb n="120"/><span>go dtí an Bhéarla nuair chuir sé stad linn.</span>
<lb n="121"/><span>Ghlaoidh sé i leath-taoibh orm.  “What was the</span>
<lb n="122"/><span>lesson on?” ar seisean.  “On a pig,” arsa</span>
<lb n="123"/><span>mise.  “And is muc the Irish for pig?”</span>
<lb n="124"/><span>adeir sé.  “It is,” arsa mise.  Bhí aon fhocal</span>
<lb n="125"/><span>amháin foghlumtha aige ar chaoi ar bith de bhárr</span>
<lb n="126"/><span>an cheachta sin.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>Sér'd badh mhian liom a chuir i n-umhal leis</span>
<lb n="129"/><span>an méid seo; má tá áit ar bith ins an</span>
<lb n="130"/><span>nGaedhealtacht a raibh nó a bhfuil na sgrúduigh-</span>
<lb n="131"/><span>theoirí i n-aghaidh na Gaedhilge gur'b iad na</span>
<lb n="132"/><span>hoidí féin is cionntaighe.  Dá seasaidís níos</span>
<lb n="133"/><span>fearamhla agus níos misneamhla ar son an</span>
<lb n="134"/><span>chirt ní deirim 'ná nach mbeadh níos mó meas</span>
<lb n="135"/><span>ag na sgrúduightheoiríbh ortha dá bhárr i n-ionad</span>
<lb n="136"/><span>díogbháil a dhéanamh dhóibh mar shíleann siad.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Focal anois i dtaoibh na dtéarmaí.  Badh</span>
<lb n="139"/><span>cheart do Thomás Ua Colmáin agus dóibh seo</span>
<lb n="140"/><span>eile, a bhfuil an Clár Dhá Theangadh dá</span>
<lb n="141"/><span>oibriughadh aca, eolas a thabhairt ar na téarmaíbh</span>
<lb n="142"/><span>atá i n-úsáid aca do'n dream so atá 'n-a</span>
<lb n="143"/><span>chall.  Sgapamuis an t-eolas.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Ní deirim féin Multiplyáil ná aon áil eile,</span>
<lb n="146"/><span>Seo é an chaoi a dtéidhim 'n-a chionn.  Cuir i</span>
<lb n="147"/><span>gcás go bhfuil mé ag tabhairt 7619 x 6 do na</span>
<lb n="148"/><span>páistíbh le déanamh.  Léighim mar seo dóibh é:</span>
<lb n="149"/><span>7 míle 6 chéad agus naoi gcinn déag fá sé, nó cia</span>
<lb n="150"/><span>mhéad a dhéanfaidh a shé oiread sin?  Cuirim</span>
<lb n="151"/><span>an dá chaoi i gcomhnaidhe é.  Má's ceist i</span>
<lb n="152"/><span>ndealughadh nó i dtógáil uaidh atá mé a thabhairt</span>
<lb n="153"/><span>dóibh le réidhteach, cuir i gcás: from 7050 take</span>
<lb n="154"/><span>4019, deirim cia mhéad atá 7 míle agus leath-</span>
<lb n="155"/><span>chéad níos mó 'ná 4 míle agus 9 déag; nó</span>
<lb n="156"/><span>cé mhéad atá 4 mhíle níos lugha 'ná &rl.  Is</span>
<lb n="157"/><span>iomdha chaoi leis an gceist a chur.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>Tá eagla orm go mbrisfeadh ar an bhfoighid</span>
<lb n="160"/><span>ar an Eagarthóir agus mar sin de ní dhéarfaidh</span>
<lb n="161"/><span>mé níos mó an bobhta so.  Acht badh mhaith liom</span>
<lb n="162"/><span>a rádh má tá nídh ar bith is féidir liom a</span>
<lb n="163"/><span>dhéanamh 'ná congnamh ar bith is féidir liom a</span>
<lb n="164"/><span>thbhairt do dhuine ar bith atá ag brath ar an</span>
<lb n="165"/><span>gClár Dhá Theangadh a chur ar siubhal i n-a</span>
<lb n="166"/><span>sgoil go ndéanfaidh mé é agus fáilte.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>Úna Nic Fhualáin.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Clár Dhá Theangadh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Clár Dhá Theangadh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
