Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Mion-mhíniú ar an dTeagasg Críostaidhe</title><author><name type="main">An tAthair Pádraig Paor, aistrithe ag an Athair Tadhg Ó Cúrnáin</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">A187</note>
                         <note type="L">i</note>
                         <note type="B">1923</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>A187</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Mion-mhíniú ar an dTeagasg Críostaidhe</title><author>An tAthair Pádraig Paor, aistrithe ag an Athair Tadhg Ó Cúrnáin</author><imprint><publisher>Comhlucht Oideachais na hÉireann, Teóranta</publisher><date>1923</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>MION-MHÍNIÚ AR AN</span>
<lb n="2"/><span>dTEAGASG CRÍOSTAIDHE</span>
<lb n="3"/></p>
</div>
<pb n="ii"/>
<div><lb n="4"/><p><span>MION-MHÍNIÚ AR AN</span>
<lb n="5"/><span>dTEAGASG CRÍOSTAIDHE</span>
<lb n="6"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="7"/><p><span>RÉAMH-FHOCAL</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Ní gadh éinídh a rádh mar gheall ar Manual an</span>
<lb n="10"/><span>Athar Pádraig Paor.  Tá an leabhar san i lámhaibh</span>
<lb n="11"/><span>formhór mhúinteóirí an Teagaisg Críostaidhe ar</span>
<lb n="12"/><span>fuaid na hÉireann, agus teist agus moladh air,</span>
<lb n="13"/><span>ó easbogaibh, ó shagartaibh, agus ó mhúinteóiríbh.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>Níl aon leabhar fós de'n tsórt san i nGaedhilg,</span>
<lb n="16"/><span>cé go bhfuil gádh géar le n-a leithéid.  Mar</span>
<lb n="17"/><span>iarracht ar an sgéal san do leigheas 'seadh deineadh</span>
<lb n="18"/><span>an t-aistriú so go Gaedhilg.  I gcúpla áit tá</span>
<lb n="19"/><span>deifir bheag idir an Béarla agus an Ghaedhilg, ach</span>
<lb n="20"/><span>ní mór atá.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Na h-alta ná fuil aon chómhartha rómpa níor</span>
<lb n="23"/><span>mhiste ar t-éolas atá le fághail ionnta do mhúineadh</span>
<lb n="24"/><span>da sna páistíbh a bhíonn á n-ullmhú i gcómhair a</span>
<lb n="25"/><span>gCéad Chomaoine.  Ná h-alta go bhfuil aon</span>
<lb n="26"/><span>réiltín amháin (*) mar chómhartha rómpa níor mhór</span>
<lb n="27"/><span>do pháistíbh a bheadh ag dul Fé Láimh Easbuig an</span>
<lb n="28"/><span>t-eolas atá ionnta do bheith aca.  Na h-alta go</span>
<lb n="29"/><span>bhfuil dhá réiltín (**) mar chómhartha rómpa táid</span>
<lb n="30"/><span>oireamhnach do pháistíbh na ngrád is uachtaraighe in</span>
<lb n="31"/><span>sna sgoileanaibh íochtaracha.</span>
<lb n="32"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="33"/><p><span>MION-MHÍNIÚ AR AN</span>
<lb n="34"/><span>DTEAGASG CRÍOSTAIDHE</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>CEACHT A hAON</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>*Is é Dia CRUTHUIGHTHEÓIR an domhain agus</span>
<lb n="39"/><span>an uile nídh.  Nuair adeirimíd gur CHRUTHAIGH</span>
<lb n="40"/><span>Dia iad cuirimíd i gcéill gur dhein Sé iad as</span>
<lb n="41"/><span>neamhnídh — gan bun-adhbhar a ndéanta do bheith</span>
<lb n="42"/><span>ann roimh-ré.  'Sé Dia amháin fhéadann rud do</span>
<lb n="43"/><span>chruthú.  Tugtar CRÉATÚIR mar ainm ar gach</span>
<lb n="44"/><span>nídh d'ár cruthaigheadh, bíodh an rud san 'n-a</span>
<lb n="45"/><span>bheathaidh nú ná bíodh.  Deir an Sgríbhinn Naomhtha</span>
<lb n="46"/><span>gur cruthaigheadh an domhan agus an uile nídh fé</span>
<lb n="47"/><span>cheann sé lá, ach b'fhéidir gur tréimhse fada gach</span>
<lb n="48"/><span>lá aca san i n-ionad iad a bheith cheithre h-uaire</span>
<lb n="49"/><span>fichead ar faid.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>**Seo riarú oibre na sé lá:- I dtosach do</span>
<lb n="52"/><span>cruthaigheadh Neamh agus Talamh.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>AN CHÉAD LÁ dubhairt Dia "Bíodh solus ann"</span>
<lb n="55"/><span>agus do bhí solus ann.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>AN DARA LÁ do dhein Dia an fiormaiment</span>
<lb n="58"/><span>nú an spéir.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>AN TRÍOMHADH LÁ do dheighil Sé an Talamh</span>
<lb n="61"/><span>Tirm agus an t-uisge ó n-a chéile agus do chuir</span>
<lb n="62"/><span>Sé an uile shaghas plannda ag fás ar an dtalamh.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>AN CEATHRAMHADH LÁ do chruthaigh Sé an</span>
<lb n="65"/><span>ghrian agus an ghealach agus na réilteanna chun</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="66"/><p><span>an lá agus an oidhche do riaghalú agus chun tráthana</span>
<lb n="67"/><span>nú saesúir na bliadhna do riar.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>AN CÚIGEADH LÁ do cruthaigheadh na h-éin</span>
<lb n="70"/><span>agus na h-éisg.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>AN SÉAMHADH LÁ do cruthaigheadh ainmhidhthe</span>
<lb n="73"/><span>na talmhan idir bheag agus mór agus 'n-a ndiaidh</span>
<lb n="74"/><span>go léir do cruthaigheadh An Duine.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>*AN SEACHTMHADH LÁ do stad Dia ó obair.</span>
<lb n="77"/><span>Ní le tuirse do stad Sé, mar nách féidir tuirse</span>
<lb n="78"/><span>do theacht ar chómhacht gan teóra, ní lugha gur b'é</span>
<lb n="79"/><span>brigh na bhfocal gur stad Dia ar fad d'aon obair</span>
<lb n="80"/><span>a dhéanamh mar bíonn Dia i gcómhnuidhe gan stad</span>
<lb n="81"/><span>gan staonadh ag cabhrú agus ag neartú le gach</span>
<lb n="82"/><span>nídh d'ár chruthaigh Sé.  Cialluigheann na focail</span>
<lb n="83"/><span>nár chruthaigh Sé aon tsaghas nú cineál nua de</span>
<lb n="84"/><span>chréatúiribh 'n-a dhiaidh san.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Níl ann ach aon Dia amháin "a thabharfaidh an</span>
<lb n="87"/><span>Bheatha Shíoruidhe do sna deagh-dhaoinibh agus</span>
<lb n="88"/><span>pianta síoruidhe Ifrinn do sna droch-dhaoinibh."</span>
<lb n="89"/><span>'Siad na deagh-dhaoine na daoine fhaghann bás i</span>
<lb n="90"/><span>ngrástaibh Dé — gan peaca marbhthach a bheith ar a</span>
<lb n="91"/><span>n-anam, agus 'siad na droch-dhaoine na daoine</span>
<lb n="92"/><span>faghann bás i bpeaca marbhthach.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Bíodh go bhfuil Dia ins gach uile áit — i n-aice</span>
<lb n="95"/><span>linn, mór-dtimcheall orainn, agus ionainn istigh —</span>
<lb n="96"/><span>ní féidir dúinn É fheicsint mar gur SPIORAID</span>
<lb n="97"/><span>É.  Spioraid a thugaimíd ar neach neamh-chorpartha</span>
<lb n="98"/><span>go bhfuil CIALL AGUS TUIGSINT aige.  Nuair</span>
<lb n="99"/><span>a bhíonn rud NEAMH-CHORPARTHA bhíonn sé gan</span>
<lb n="100"/><span>cholan, gan bhall beatha, agus ní féidir coda a</span>
<lb n="101"/><span>dhéanamh de.  Bíonn TUIGSINT ag an té fhéadan</span>
<lb n="102"/><span>smaoineamh nú machtnamh a dhéanamh.  Ní bhíonn</span>
<lb n="103"/><span>lámha, ná cosa, ná ceann ar spioraid.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>Is FÍOR-SPIORAID an spioraid ná fuil</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="106"/><p><span>cóimhcheangailte le colainn agus nách dual do</span>
<lb n="107"/><span>cóimhcheangal le colainn.  Is fíor-spioraid Dia,</span>
<lb n="108"/><span>is fíor-spioraid aingeal nú diabhal.  Ní fíor-</span>
<lb n="109"/><span>spioraid anam an duine mar gur dual dó corp.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Chíonn Dia an uile nídh — is cuma i bhfolach nú</span>
<lb n="112"/><span>i bhfollus do'n tsaoghal é.  Chíonn Sé na smaointe</span>
<lb n="113"/><span>'bhíonn i bhfolach istigh i gcroidhe an duine chómh</span>
<lb n="114"/><span>maith leis na gníomharthaibh a deintear ós cómhair</span>
<lb n="115"/><span>an tsaoghail.  Tá eólas Aige ar gach aon rud</span>
<lb n="116"/><span>atá ag tuitim amach anois, gach ar thuit amach</span>
<lb n="117"/><span>riamh, nú a thuitfidh amach go deó.  Go deimhin</span>
<lb n="118"/><span>i bhfiadhnuise Dé níl éinnídh imthighthe ná éinnídh le</span>
<lb n="119"/><span>teacht; tá an uile nídh os A chómhair i n-aon</span>
<lb n="120"/><span>neómat amháin síor-láithreach síoruidhe.  Ní raibh</span>
<lb n="121"/><span>aon tosnú ag Dia, agus ní bhéidh aon deire leis.</span>
<lb n="122"/><span>Tugaimíd neach SÍORUIDHE ar an té atá gan</span>
<lb n="123"/><span>túis, gan deire.  Is léir gurab é Dia an t-éinne</span>
<lb n="124"/><span>amháin atá síoruidhe, mar, bíodh ná béidh aon deire</span>
<lb n="125"/><span>le h-anam an duine, ná leis na h-aingealaibh, bhí</span>
<lb n="126"/><span>tosnú aca.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>Ní h-amháin go bhfuil Dia síoruidhe, tá sé uile-</span>
<lb n="129"/><span>chómhachtach leis. — Is féidir Leis an uile nídh do</span>
<lb n="130"/><span>dhéanamh ach amháin nídh peacamhail.  Dá mb'fhéidir</span>
<lb n="131"/><span>le Dia aon droch-nídh, nú nídh mí-cheart, a dhéanamh</span>
<lb n="132"/><span>ba chómhartha é go raibh locht éigin nú neamh-iom-</span>
<lb n="133"/><span>láine éigin Ann, ach níl aon locht ná aon neamh-</span>
<lb n="134"/><span>iomláine i nDia.</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>Tá dhá shaghas glóire ag dul do Dhia — GLÓIRE</span>
<lb n="137"/><span>INMHEÁDHONACH agus GLÓIRE FHOIRIMEALLACH.</span>
<lb n="138"/><span>Glóire inmheádhonach fhaghann Sé ó n-A iomláine</span>
<lb n="139"/><span>dhiadha féin.  Níor tháinig méadú ná atharú ar an</span>
<lb n="140"/><span>nglóire sin nuair a chruthaigh Sé an domhan.  'Sí</span>
<lb n="141"/><span>an ghlóire fhoirimeallach an ghlóire thugann créa-</span>
<lb n="142"/><span>túirí do Dhia.</span>
<lb n="143"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="144"/><p><span>CEACHT A DÓ</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>Is an é an duine an ceann is uaisle agus is</span>
<lb n="147"/><span>iongantaighe d'á bhfuil de chréatúiríbh ar an dtalamh.</span>
<lb n="148"/><span>Tá dhá chuid, nú dhá phríomh-adhbhar, sa duine — an</span>
<lb n="149"/><span>t-anam agus an corp.  Is é an corp an chuid</span>
<lb n="150"/><span>de'n duine go bhfuil tiúghdas ann agus atá</span>
<lb n="151"/><span>so-fheicsiona.  Is é an t-anam an chuid spiora-</span>
<lb n="152"/><span>dálta do-fheicsiona.  Do dhein Dia an corp de</span>
<lb n="153"/><span>chré na talmhan ach do dhein Sé an t-anam as</span>
<lb n="154"/><span>neamh-nídh.  Nuair a dhein Dia an duine do chuir</span>
<lb n="155"/><span>Sé air, A dheilbh agus A chosmhalacht féin.  Ní i</span>
<lb n="156"/><span>gcorp an duine atá an cosmhalacht so le Dia,</span>
<lb n="157"/><span>mar ná fuil aon chorp ag Dia.  Connus tá an</span>
<lb n="158"/><span>t-anam cosmhail le Dia?  Tá i dhá shlighe: (1) Is</span>
<lb n="159"/><span>spioraid an t-anam agus (2) tá sé do-mharbhtha.</span>
<lb n="160"/><span>Do chonncamair cheana cad é an nídh spioraid.</span>
<lb n="161"/><span>An rud atá do-mharbhtha ní féidir dó bás d'fhághail.</span>
<lb n="162"/><span>Ní bhfaighidh Dia bás mar nách féidir Dó bás</span>
<lb n="163"/><span>d'fhághail agus sa tslighe chéadna ní thiocfaidh an</span>
<lb n="164"/><span>bás ar anam an duine go deó.  Mairfidh ár</span>
<lb n="165"/><span>n-anamacha i gcaitheamh na síoruidheachta — i n-aoibh-</span>
<lb n="166"/><span>neas nách féidir a innsint nú i gcruadhtan nách</span>
<lb n="167"/><span>féidir a áireamh.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>Is chun na críche is áilne agus is aoibhne do</span>
<lb n="170"/><span>chur orainn do chruthaigh Dia sinn.  Do chuir Sé</span>
<lb n="171"/><span>ar an saoghal sinn chun glóire 'thabhairt Dó agus</span>
<lb n="172"/><span>chun Ríoghacht na bhFlaitheas do shealbhú mar luach</span>
<lb n="173"/><span>ár saothair.  Gheóbhaimíd seilbh sa ríoghacht naomhtha</span>
<lb n="174"/><span>san ach an rud iarrann Dia orainn do dhéanamh</span>
<lb n="175"/><span>agus grádh 'thabhairt Dó, agus na tabhairtaisí a</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="176"/><p><span>bhronn Sé orainn ar an saoghal so a chur chun A</span>
<lb n="177"/><span>sheirbhíse.  Chun Dia a ghrádhú, agus A sheirbhís a</span>
<lb n="178"/><span>dhéanamh, ní fuláir dúinn aithne a chur Air agus</span>
<lb n="179"/><span>na fírinní a mhúin Sé dhúinn d'fhoghluim.  Gheóbh-</span>
<lb n="180"/><span>aimíd an t-eólas so ar Dhia, agus ar na fírinníbh</span>
<lb n="181"/><span>a mhúin Sé dhúinn, go spesialta i gCré na nAsbol.</span>
<lb n="182"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="183"/><p><span>CEACHT A TRÍ</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>*Tugtar CRÉ mar ainm ar chur-le-chéile</span>
<lb n="186"/><span>aithgheárr de phríomh-airtiogalaíbh ár gCreidimh.</span>
<lb n="187"/><span>Ainmnightear Cré na nAsbol ó sna hAsbolaibh,</span>
<lb n="188"/><span>mar go bhfuil sí ag Críostaidhthibh gan puinn atharú</span>
<lb n="189"/><span>ó aimsir na nAsbol anuas.</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>**I dteannta Chré na nAsbol deineann an</span>
<lb n="192"/><span>Eaglais úsáid de thrí phríomh-chréibh eile — Cré</span>
<lb n="193"/><span>Nicéá, Cré Shan Atanásius, agus Cré an Cheathr-</span>
<lb n="194"/><span>mhadh Pius, Pápa.  Do cuireadh Cré Nicéá le</span>
<lb n="195"/><span>chéile sa bhliadhain 325 nuair a bhí Cómhairle</span>
<lb n="196"/><span>Coitcheann ar siúbhal i gCathair Nicéá.  Is uaidh</span>
<lb n="197"/><span>sin a tugtar an t-ainm uirthe.  Deirtear an Chré</span>
<lb n="198"/><span>seo san Aifrionn, i ndiaidh an tSoisgéil, gach aon</span>
<lb n="199"/><span>Domhnach sa mbliadhain agus laetheanta féile</span>
<lb n="200"/><span>áirithe.  Ba chun bréagnú a dhéanamh ar theagasg</span>
<lb n="201"/><span>an eiricigh Árius do cuireadh an chré seo le chéile.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>Dubhairt Árius nár Dhia i n-aon chor Íosa</span>
<lb n="204"/><span>Críost, agus dá bhrigh sin deineann an Chré seo</span>
<lb n="205"/><span>deimhniú dhúinn gur Dia É go fírinneach agus go</span>
<lb n="206"/><span>bhfuil an tAthair agus an Mac comhshubstainteach.</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>**Tá cúpla focal i gCré Chonstantinóple ná</span>
<lb n="209"/><span>fuil i gCré Nicéá.  Sin a bhfuil de dheifirídheacht</span>
<lb n="210"/><span>eatortha.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>**Is sia CRÉ SHAN ATANÁSIUS ná Cré na</span>
<lb n="213"/><span>nAsbol agus ná Cré Nicéá.  Tugadh an t-ainm</span>
<lb n="214"/><span>sin uirthe mar go ndeirtí gur b'é Naomh Atanásius</span>
<lb n="215"/><span>do chuir le n-a chéile í, an ceathrmhadh céad tar</span>
<lb n="216"/><span>éis ár dTighearna.  'Sa chré seo tugtar go cruinn</span>
<lb n="217"/><span>agus go soiléir dhúinn teagasg na hEaglaise ar</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="218"/><p><span>an dTríonóid Naomhtha agus ar Ioncholnú ár</span>
<lb n="219"/><span>dTighearna.  Léigheann na sagairt an chré seo</span>
<lb n="220"/><span>uaireanta sa Phortús.</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>**Do cuireadh le chéile CRÉ AN CHEATHRMHADH</span>
<lb n="223"/><span>PIUS, PÁPA, tar éis Chómhairle Choitcheann na</span>
<lb n="224"/><span>Treidhnte sa bhliadhain 1563.  Ní fuláir do gach</span>
<lb n="225"/><span>éinne iompuigheann ó eiriceacht an chré seo d'aithiris</span>
<lb n="226"/><span>sar a nglacfar leis san Eaglais Chaitilicidhe.  Tá</span>
<lb n="227"/><span>gach aon airtiogal d'á n-ainmnightear i gCré</span>
<lb n="228"/><span>Nicéá innte, agus mar aon leó tá airtiogail</span>
<lb n="229"/><span>áirithe a mínigheadh i gCómhairle na Treidhnte.  Sa</span>
<lb n="230"/><span>bhliadhain 1870 tar éis Chómhairle Choitcheann an</span>
<lb n="231"/><span>Bhatican, do cuireadh cúpla airtiogal eile leis</span>
<lb n="232"/><span>an gcré seo — airtiogail a bhaineann le príomhdhacht</span>
<lb n="233"/><span>an Phápa agus le do-earráideacht nú do-mheall-</span>
<lb n="234"/><span>tacht an Phápa.  Sa bhliadhain 1910 do chuir an</span>
<lb n="235"/><span>deicheamhadh Pius airtiogail áirithe eile léi</span>
<lb n="236"/><span>ag bréagnú chuid de theagasg na h-aimsire</span>
<lb n="237"/><span>seo.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>*Tá dhá airtiogal déag i gCré na nAsbol</span>
<lb n="240"/><span>mar atá:-</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>1. Creidim i nDia, an tAthair Uile-chómhachtach,</span>
<lb n="243"/><span>Cruthuightheóir Neimhe agus Talmhan.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>2. Agus i nÍosa Críost A Aon-Mhac san, ár</span>
<lb n="246"/><span>dTighearna;</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>3. Do gabhadh ó'n Spioraid Naomh, do rugadh ó</span>
<lb n="249"/><span>Mhuire óigh.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>4. D'fhulaing páis fé Phointius Píoláit, do</span>
<lb n="252"/><span>céasadh ar an gCrois; do fuair bás,</span>
<lb n="253"/><span>agus do h-adhlacadh.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>5. Do chuaidh síos go hIfrionn; d'eiseirigh an</span>
<lb n="256"/><span>treas lá ó mharbhaíbh.</span>
<lb n="257"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="258"/><p><span>6. Do chuaidh suas ar Neamh; atá 'n-a shuidhe</span>
<lb n="259"/><span>ar dheas-láimh Dé, an tAthair Uile-</span>
<lb n="260"/><span>chómhachtach.</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>7. As san tiocfaidh chun breitheamhantais do</span>
<lb n="263"/><span>thabhairt ar bheóibh agus ar mharbhaíbh.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>8. Creidim sa Spioraid Naomh;</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>9. Sa Naomh Eaglais Chaitilicidhe; i gComaoine</span>
<lb n="268"/><span>na Naomh;</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>10. I maitheamhnachas na bpeacaí;</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>11. I nEiseirighe na colna;</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>12. Agus sa Bheatha Shíoruidhe.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Tá chúig fírinní sa Chré ar a dtugtar</span>
<lb n="277"/><span>CINN-RÚINDIAMHARA AN CHREIDIMH.  Tugtar</span>
<lb n="278"/><span>CINN-rúindiamhara ortha mar (1) go bhfuil dlúth-</span>
<lb n="279"/><span>bhaint ag fírinníbh uile an Chreidimh leó, agus</span>
<lb n="280"/><span>(2) nách fuláir do gach éinne a thagann chun</span>
<lb n="281"/><span>bliadhanta na tuigsiona fios a gcéille a bheith</span>
<lb n="282"/><span>aige, agus iad a chreideamhaint.  (Cialluigheann</span>
<lb n="283"/><span>rúindiamhar rún doimhin do-thuigse.)  Tugtar</span>
<lb n="284"/><span>rúindiamhara ar na fírinníbh seo, mar nách féidir</span>
<lb n="285"/><span>le íntleacht an duine iad a thuigsint.  Cuireann</span>
<lb n="286"/><span>Dia 'fhiachaibh orainn na rúindiamhara so do</span>
<lb n="287"/><span>chreideamhaint, bíodh nách féidir linn iad do</span>
<lb n="288"/><span>thuigsint, ionnus go dtaisbeánfaimís umhlacht nú</span>
<lb n="289"/><span>fomós ár meabhrach agus ár réasúin Dó.  (Tugtar</span>
<lb n="290"/><span>fomós nú umhlacht ar an onóir agus an uraim a</span>
<lb n="291"/><span>tugtar do Dhia nú ar an onóir a thugann duine</span>
<lb n="292"/><span>do'n té bhíonn mar uachtarán air.)  Tugaimíd</span>
<lb n="293"/><span>onóir do Dhia le n-ár meabhair agus ár réasún</span>
<lb n="294"/><span>nuair a chreidimíd an rud a innseann Sé dúinn</span>
<lb n="295"/><span>agus ná tuigimíd; sa tslighe chéadna tugaimíd</span>
<lb n="296"/><span>onóir le n-ár dtoil Dó nuair a dheinimíd an</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="297"/><p><span>rud órduigheann Sé dhúinn nuair ab' fheárr linn</span>
<lb n="298"/><span>go mór gan é 'dhéanamh.</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>Ach connus is féidir do dhuine an rud ná</span>
<lb n="301"/><span>tuigeann sé a chreideamhaint?  Is féidir dó é</span>
<lb n="302"/><span>sin a dhéanamh má bhíonn ionntaoibh aige as an té</span>
<lb n="303"/><span>fhoillsigheann do é.  Is é Dia féin d'fhoillsigh</span>
<lb n="304"/><span>na chúig rúindiamhara so.  Ní beag dúinn sin.</span>
<lb n="305"/><span>Creidimíd A fhocal ró-fhírinneach bíodh nách féidir</span>
<lb n="306"/><span>linn an fhírinne fhoillsigheann Sé dhúinn a thuigsint.</span>
<lb n="307"/><span>Tá fhios againn nách féidir Leis bheith meallta É</span>
<lb n="308"/><span>féin ná éinne do mhealladh.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>'Sé AONDACHT DÉ an chéad cheann de sna</span>
<lb n="311"/><span>cinn-rúindiamharaibh.  Cialluigheann sé ná fuil ach</span>
<lb n="312"/><span>aon Dia amháin ann, agus nách féidir níos mó do</span>
<lb n="313"/><span>bheith.  Dá mbéadh dhá Dhia ann nú níos mó ná</span>
<lb n="314"/><span>dhá Dhia bhéadh an chómhacht chéadna aca, nú bhéadh</span>
<lb n="315"/><span>ceann aca níos cómhachtaighe ná an chuid eile.  Dá</span>
<lb n="316"/><span>mbeidís cómh-chómhachtach, ní bhéadh ceannus ná</span>
<lb n="317"/><span>uachtaránacht ag ceachtar aca agus níor Dhia</span>
<lb n="318"/><span>éinne aca Dá mbéadh ceann aca níos cómhacht-</span>
<lb n="319"/><span>aighe ná an chuid eile: an té ba lugha cómhacht ná</span>
<lb n="320"/><span>é, níor bh'fhéidir é bheith Uile-chómhachtach — níor</span>
<lb n="321"/><span>bh'fhéidir dó bheith 'n-a Dhia.</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>**Dar leis na págánaigh, bhí mórán déithe</span>
<lb n="324"/><span>ann, agus do chuireadar i leith na ndéithe seo</span>
<lb n="325"/><span>ainmhianta go léir an chine daonna Do dheinidís</span>
<lb n="326"/><span>aithris ar na déithibh seo dar leó, ag sásamh na</span>
<lb n="327"/><span>n-ainmhian ba mheasa agus ba ghráineamhla bhí 'n-a</span>
<lb n="328"/><span>gcroidhe féin.  Sa tslighe sin d'imthigh an saoghal</span>
<lb n="329"/><span>go léir nách mór, ar aimhleas.</span>
<lb n="330"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="331"/><p><span>CEACHT A CEATHAIR</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>Bíodh ná fuil i nDia ach aon nádúr amháin agus</span>
<lb n="334"/><span>aon tsubstaint diadha amháin, tá trí pearsana fé</span>
<lb n="335"/><span>leith ann; agus ní sine, agus ní eaganaidhe,</span>
<lb n="336"/><span>agus ní cómhachtaighe, pearsa aca ná a chéile.</span>
<lb n="337"/><span>Táid cóimhionann ins gach uile nídh.  Is trí</span>
<lb n="338"/><span>pearsana fé leith nú eidir-dhealuighthe iad. — Ní hé</span>
<lb n="339"/><span>an Mac an tAthair agus ní hé an Mac ná an</span>
<lb n="340"/><span>tAthair an Spioraid Naomh.  Ní féidir linn a</span>
<lb n="341"/><span>thuigsint connus tá trí pearsana fé leith i n-aon</span>
<lb n="342"/><span>Dia amháin.</span></p>
<lb n="343"/>
<lb n="344"/><p><span>Tamall tar éis iompáil ar a leas do Naomh</span>
<lb n="345"/><span>Auguistín do dhein sé iarracht ar cheist na</span>
<lb n="346"/><span>Tríonóide do réidhteach, ach dá mhéid é a shaothar,</span>
<lb n="347"/><span>ba bheag é a thairbhe.  Lá d'á raibh sé ag siubhal</span>
<lb n="348"/><span>cois na fairrge agus é ag sgrúdú na rúin-</span>
<lb n="349"/><span>diamhaire seo go géar, chonnaic sé páiste beag</span>
<lb n="350"/><span>ag déanamh puill i ngainimh na trágha.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="351"/><span>an naomh de'n pháiste chad chuige dhó bheith ag</span>
<lb n="352"/><span>déanamh an phuill.  Dubhairt an páiste 'ghá</span>
<lb n="353"/><span>fhreagaradh go raibh sé chun na fairrge a thaosgadh</span>
<lb n="354"/><span>isteach sa pholl san.  "Ní féidir é sin a</span>
<lb n="355"/><span>dhéanamh," arsa Auguistín.  "Ó," arsa an</span>
<lb n="356"/><span>páiste, "béidh sé déanta agam nuair a bhéidh</span>
<lb n="357"/><span>ceist rúindiamhaire na Tríonóide réidhtighthe</span>
<lb n="358"/><span>agatsa."  Do thuig Auguistín ó fhocal an leinbh</span>
<lb n="359"/><span>gur b'amhlaidh a bhí mileán ag Dia air agus níor</span>
<lb n="360"/><span>dhein sé aon iarracht 'n-a dhiaidh san ar an</span>
<lb n="361"/><span>rúindiamhair do thuigsint.</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>**Tugtar SÁR-THRÉITHE DÉ nú SÁR-</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="364"/><p><span>BHRÍOGHA DÉ ar A eagna, A chómhacht, A mhór-</span>
<lb n="365"/><span>mhaitheas, agus rl.  Tá na sár-thréithe seo i ngach</span>
<lb n="366"/><span>Pearsain fé leith de sna trí Pearsanaibh agus</span>
<lb n="367"/><span>táid gan teóra i ngach Pearsain.  'Sa Sgríbhinn</span>
<lb n="368"/><span>Naomhtha is minic a labhartar ar oibreacha áirithe</span>
<lb n="369"/><span>Dé amhail is dá mbéadh A obair féin fé leith ag</span>
<lb n="370"/><span>gach pearsain de'n Tríonóid Naomhtha.  Deirtear</span>
<lb n="371"/><span>gur b'é an tAthair Cruthuightheóir an domhain,</span>
<lb n="372"/><span>gur fé naomh-análú an Spioraid Naoimh do</span>
<lb n="373"/><span>sgríobhadh an Sgriptiúir.  Níl annso ach nós</span>
<lb n="374"/><span>cainnte. — Gníomhartha Dé go léir, deineann na</span>
<lb n="375"/><span>Trí Pearsana i n-aonfheacht iad.</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>Cialluigheann an focal IONCHOLNÚ, colan a</span>
<lb n="378"/><span>ghlacadh.  Tuigimíd le rúindiamhair AN ION-</span>
<lb n="379"/><span>CHOLNUIGHTHE gur ghlac an Dara Pearsa de'n</span>
<lb n="380"/><span>Tríonóid Naomhtha colan daonna, 'sé sin, corp</span>
<lb n="381"/><span>agus anam mar atá againne.</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>**Do gheall Dia féin d'ár gcéad athair agus</span>
<lb n="384"/><span>d'ár gcéad mháthair, níos mó ná cheithre míle</span>
<lb n="385"/><span>bliadhain roimh-ré, go bhfuasglófaí an chine daonna.</span>
<lb n="386"/><span>B'é sin an chéad thairgreacht ar Ioncholnú Mic Dé.</span>
<lb n="387"/><span>Diaidh ar ndiaidh do dhein Dia an gheallamhaint sin</span>
<lb n="388"/><span>d'aithnuadhchaint, mar bhí truagh Aige do'n chine</span>
<lb n="389"/><span>daonna agus b'é A thoil ghlórmhar misneach, a chur</span>
<lb n="390"/><span>ortha.  Tugadh an gheallamhaint d'Ábraham, d'Ísaac,</span>
<lb n="391"/><span>do Iácob agus do Dháibhidh.  Do chuir Dia ar an</span>
<lb n="392"/><span>saoghal fáidhe (Dáibhidh, Ieremias, Ísaias, agus</span>
<lb n="393"/><span>Daniel, agus rl.) chun go gcuirfidís an gheallamhaint</span>
<lb n="394"/><span>ar gcuimhne do sna daoinibh agus chun go dtabhar-</span>
<lb n="395"/><span>faidís eólas dóibh ar an gcuma 'n-a gcóimhlíonfaí</span>
<lb n="396"/><span>é.  Do thairgir an fáidh Daniel an t-am a thiocfadh</span>
<lb n="397"/><span>an Slánuightheóir ar an saoghal.</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>Tá sgéal Theacht an tSlánuightheóra le fághail</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="400"/><p><span>go cruinn agus go h-iomlán sa tSaoisgéal de</span>
<lb n="401"/><span>réir N. Lúcás.  Nuair a bhí an t-am taguighthe do</span>
<lb n="402"/><span>chuir Dia an tÁrdaingeal Gábríél ó sna Flaithis</span>
<lb n="403"/><span>le teachtaireacht chun Muire, maighdean a bhí</span>
<lb n="404"/><span>luaidhte le fear d'ár bh'ainm Ióseph.  Tháinig an</span>
<lb n="405"/><span>t-aingeal ag trial uirthe agus dubhairt sé léi go</span>
<lb n="406"/><span>raibh sí "beannuighthe idir mhnáibh" agus gurb' í</span>
<lb n="407"/><span>bhéadh 'n-a máthair ag Mac Dé i gcolan daonna.</span>
<lb n="408"/><span>Do thárla fé mar adúbhairt an t-aingeal.  Do</span>
<lb n="409"/><span>ghlac Mac Dé colan daonna i mbruinn na</span>
<lb n="410"/><span>Maighdine Muire an cúigeadh lá fichead de Mhárta,</span>
<lb n="411"/><span>do rugadh Lá Nodlag É, agus tugadh Íosa Críost</span>
<lb n="412"/><span>mar ainm Air.  Cialluigheann an focal Críost</span>
<lb n="413"/><span>ungtha nú oluighthe.  I n-aimsir an tSean-Reachta</span>
<lb n="414"/><span>do cuirtí ola ar righthibh, ar shagartaibh agus ar</span>
<lb n="415"/><span>fháidhíbh.  Is righ agus is sagart agus is fáidh ár</span>
<lb n="416"/><span>dTighearna agus d'á bhrigh sin tugtar Críost</span>
<lb n="417"/><span>(.i. oluighthe) air.  Ní raibh ach AON NÁDÚR</span>
<lb n="418"/><span>AMHÁIN i n-ár dTighearna sar ar ghlac Sé colan</span>
<lb n="419"/><span>daonna, ach ó ghlac Sé colan daonna tá DHÁ</span>
<lb n="420"/><span>nádúr ann — nádúr diadha agus nádúr daonna.</span>
<lb n="421"/><span>Níl ach aon phearsa amháin i n-Íosa Críost —</span>
<lb n="422"/><span>pearsa diadha .i. an Dara Pearsa de'n Tríonóid</span>
<lb n="423"/><span>Naomhtha.</span>
<lb n="424"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="425"/><p><span>CEACHT A CÚIG</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>Do b'iad Ádam agus Éabha an chéad fhear agus</span>
<lb n="428"/><span>an chéad bhean.  Tar éis iad do cruthú do Dhia</span>
<lb n="429"/><span>do chuir Sé chun cómhnuighthe iad i ngáirdín aoibhinn</span>
<lb n="430"/><span>d'árb' ainm Éden.  Gach nídh a chuirfeadh sonas</span>
<lb n="431"/><span>agus aoibhneas ortha, bhí sé le fághail sa gháirdín</span>
<lb n="432"/><span>sin.  Bhí sásamh a mian de bhiadh agus de dhigh</span>
<lb n="433"/><span>ann, agus gach nídh d'á áilneacht 'n-a dtímcheall</span>
<lb n="434"/><span>chun aiteas a chur ar a gcroidhe agus ar a n-aigne.</span>
<lb n="435"/><span>Ní thiocfadh an bás ná easbaidh sláinte go deó</span>
<lb n="436"/><span>ortha, ní lugha ná thiocfadh buaireamh ná brón ortha.</span>
<lb n="437"/><span>Tar éis tamaill a thabhairt ar an saoghal so dóibh,</span>
<lb n="438"/><span>bhéarfaí suas ar Neamh iad gan 'fhiachaibh a bheith</span>
<lb n="439"/><span>ortha bás d'fhulang.  Ní raibh aon cheangal ar</span>
<lb n="440"/><span>Dhia na tabhartaisí seo a thabhairt dóibh; bhéadh gach</span>
<lb n="441"/><span>nídh atá ríachtanach do'n nádúr daonna aca 'n-a</span>
<lb n="442"/><span>n-éaghmuis.  Dá bhrigh sin, dá mbaineadh Sé gach</span>
<lb n="443"/><span>tabharthas aca so dhíobh gan chúis, ná trúig, ní</span>
<lb n="444"/><span>dhéanfaí aon éagcóir ortha mar ní bhainfaí aon</span>
<lb n="445"/><span>nídh dhíobh go raibh aon cheart aca chuige.  Do thug</span>
<lb n="446"/><span>Dia an sonas go léir i n-aisge dhóibh.</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>Ní raibh ach aon choingheal amháin ortha.  Ní raibh</span>
<lb n="449"/><span>cead aca toradh crainn áirithe do bhlas — toradh</span>
<lb n="450"/><span>"chrainn feasa an mhaitheasa agus an uilc," nú</span>
<lb n="451"/><span>toradh chrainn na h-aithne.  Thiocfadh an bás ortha</span>
<lb n="452"/><span>dá mblaisfidís toradh an chrainn sin.  Ach tháinig</span>
<lb n="453"/><span>an t-ainspioraid, fé chló athar-nimhe, agus chrom</span>
<lb n="454"/><span>sé ar shéideadh fé'n mnaoi.  Dubhairt sé léi</span>
<lb n="455"/><span>toradh an chrainn d'itheadh agus i n-ionad an bás</span>
<lb n="456"/><span>a theacht uirthe gur b'amhlaidh a bhéadh fios an</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="457"/><p><span>mhaitheasa agus an uilc aici, fé mar bhí ag Dia</span>
<lb n="458"/><span>féin.  Do bhain Éabha an toradh agus d'ith agus</span>
<lb n="459"/><span>thug sí d'Ádam é agus d'ith seisean é mar an</span>
<lb n="460"/><span>gcéadna.  Ba thapaidh a tháinig an díoghaltas ortha</span>
<lb n="461"/><span>agus ba throm.  Do ruaig Dia amach as Éden</span>
<lb n="462"/><span>iad agus do chuir Sé aingeal rómpa ar an ndoras</span>
<lb n="463"/><span>agus claidheamh ar tarrac aige chun ná féadfaidís</span>
<lb n="464"/><span>filleadh go deó.  B'éigean dóibh a mbeatha do</span>
<lb n="465"/><span>thuilleamh feasta le n-a n-obair agus a saothar</span>
<lb n="466"/><span>féin.  Thuit mallacht ar an dtalamh, mar gheall</span>
<lb n="467"/><span>ar an nduine.  Thuit mallacht ar an bhfear, mar</span>
<lb n="468"/><span>bhí 'fhiachaibh air a bheatha do thuilleamh ag obair go</span>
<lb n="469"/><span>dian.  Thuit mallacht ar an mnaoi, mar b'éigean</span>
<lb n="470"/><span>di bheith umhal d'á fear, agus doilgheas agus</span>
<lb n="471"/><span>tinneas d'fhulang i mbreith a cuid cloinne.</span>
<lb n="472"/><span>Thuit mallacht ar an athair-nimhe, mar do gheall</span>
<lb n="473"/><span>Dia go dtiocfadh Slánuightheóir a bhrúghfadh a</span>
<lb n="474"/><span>cheann.  Daoradh chun bháis ár gcéad athair agus</span>
<lb n="475"/><span>ár gcéad mháthair, bíodh ná fuaireadar bás</span>
<lb n="476"/><span>láithreach; agus gach pianós d'ár cuireadh ortha</span>
<lb n="477"/><span>do lean sé a sliocht mar dhroch-iarsma ó shin</span>
<lb n="478"/><span>aleith.</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>**Tugann diadhairí "staid na prímh-fhíréan-</span>
<lb n="481"/><span>tachta" ar an staid 'n-a raibh ár gcéad athair</span>
<lb n="482"/><span>agus ár gcéad mháthair sar ar dheineadar an</span>
<lb n="483"/><span>peaca, agus "staid pheaca an tsinnsir" ar an</span>
<lb n="484"/><span>staid 'n-a rabhdar tar éis an pheaca 'dhéanamh.</span></p>
<lb n="485"/>
<lb n="486"/><p><span>*Seo aithghiorra ar na droich-iarsmaí d'fhág</span>
<lb n="487"/><span>peaca ár gcéad athar agus ár gcéad mháthair</span>
<lb n="488"/><span>orainn:- (a) Easbaidh na prímh-fhíréantachta, nú</span>
<lb n="489"/><span>easbaidh grásta naomhuighthe.  (b) Doircheacht ár</span>
<lb n="490"/><span>dtuigsiona agus laige ár dtoile, agus ár</span>
<lb n="491"/><span>gclaontacht agus éasgaidheacht chun uilc.  (c) Bás</span>
<lb n="492"/><span>agus brón agus gach uile shaghas anróigh agus</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="493"/><p><span>aindeise bheith i ndán dúinn.  Ní raibh éinnídh</span>
<lb n="494"/><span>dhein an oiread díoghbhála do'n chine daonna agus</span>
<lb n="495"/><span>dhein easnamh ghrásta naomhuighthe Dé, ach d'fhuasganl</span>
<lb n="496"/><span>ár dTighearna sinn ó'n ndochar san le mór-luach</span>
<lb n="497"/><span>A bháis, agus tugtar grásta naomhuighthe dhúinn</span>
<lb n="498"/><span>nuair a baistighthear sinn.  Níor leigheasadh na</span>
<lb n="499"/><span>dochair eile; leanann na droch-iarsmaí sin dínn</span>
<lb n="500"/><span>chun a chur ar gcuimhne dhúinn gur thuit an chine</span>
<lb n="501"/><span>daonna ó phrímh-fhíréantacht, agus chun caoi a</span>
<lb n="502"/><span>thabhairt dúinn ar ár luach-saothair ins na flaithis</span>
<lb n="503"/><span>a mhéadú — dá mhéid é ár gcruadhtan is eadh is</span>
<lb n="504"/><span>mó bhéidh ár luach-saothair.  Níor cuireadh, d'á</span>
<lb n="505"/><span>bhrigh sin, an bhail chéadna ar an gcine daonna,</span>
<lb n="506"/><span>nuair a fuasgaladh iad ó pheaca an tsinnsir, agus</span>
<lb n="507"/><span>bhí ar ár gcéad athair agus ar ár gcéad mháthair,</span>
<lb n="508"/><span>agus iad i staid na prímh-fhíréantachta; ach is</span>
<lb n="509"/><span>féidir do dhaoinibh an bheatha shíoruidhe a thuilleamh,</span>
<lb n="510"/><span>agus ba chuige sin do cuireadh gach éinne ar an</span>
<lb n="511"/><span>saoghal.</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>Fíor-spioraidí lán d'eólus, d'áilneacht, de lúth,</span>
<lb n="514"/><span>agus de chómhacht, is eadh na h-aingil.  Is ionann</span>
<lb n="515"/><span>an focal aingeal agus TEACHTAIRE.  Is minic</span>
<lb n="516"/><span>a chuir Dia na h-aingil le teachtaireacht chun</span>
<lb n="517"/><span>daoine agus is mar gheall ar sin a tugadh an</span>
<lb n="518"/><span>t-ainm sin ortha.  Cuireadh aingil ag trial ar</span>
<lb n="519"/><span>Ábraham, agus ar Lot, agus ar an Maighdin</span>
<lb n="520"/><span>Muire, agus ar Naomh Ióseph.  Tugaid adhradh</span>
<lb n="521"/><span>agus mór-mholadh do Dhia ar Neamh, agus n-a</span>
<lb n="522"/><span>theannta san táid ceapaithe chun bheith ag coimh-</span>
<lb n="523"/><span>deacht ár n-anamacha-na.  Le linn gach anam a</span>
<lb n="524"/><span>chruthú ceaptar AINGEAL COIMHDEACHTA dhó,</span>
<lb n="525"/><span>chun é a chosaint agus a threórú i gcaitheamh a</span>
<lb n="526"/><span>shaoghail, agus gan é thréigean chun go mbéidh an</span>
<lb n="527"/><span>t-anam i láthair Dé i gcomhair a bhreitheamhnais.</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="528"/><p><span>Ní chuireann an t-aingeal coimhdeachta 'fhiachaibh ar</span>
<lb n="529"/><span>éinne rud a dhéanamh maran toil leis an duine</span>
<lb n="530"/><span>féin é.  Ní chuireann siad isteach ar shaor-thoil</span>
<lb n="531"/><span>an duine.</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>**Tá trí hÚIRD d'aingealaibh ann agus trí</span>
<lb n="534"/><span>chóir nú ranga ins gach órd díobh.  'Sa chéad órd</span>
<lb n="535"/><span>tá Seraphím, Cerubínigh, agus Árd-chathaoireacha.</span>
<lb n="536"/><span>'Sa dara h-órd tá Tighearnais, Uachtaránacha,</span>
<lb n="537"/><span>agus Fearta.  'Sa tríomhadh h-órd tá Súbháilcí,</span>
<lb n="538"/><span>Árd-aingil, agus Aingil.</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>Bhí na h-aingil ar dtúis, tar éis a gcruthaighthe,</span>
<lb n="541"/><span>i staid na fíréantachta, agus ba mhór é a gcuid</span>
<lb n="542"/><span>sonais; ach, ar nós an duine bhí 'n-a gcumas</span>
<lb n="543"/><span>peaca a dhéanamh.  Do thárla gur dhein mórán</span>
<lb n="544"/><span>aca peaca, mar do chabhruigheadar le Lúcifer (a</span>
<lb n="545"/><span>bhí ar na h-aingealaibh do b'áilne agus ba</span>
<lb n="546"/><span>chómhachtaighe ar Neamh) nuair a dhein sé méir-</span>
<lb n="547"/><span>leachas i n-aghaidh Dé.  Mar gheall ar an uabhar do</span>
<lb n="548"/><span>thairing chun méirleachais iad, do díbreadh as</span>
<lb n="549"/><span>Flaitheas Dé iad agus do dhein deamhain ur-</span>
<lb n="550"/><span>ghránna díobh agus do chruthaigh Dia ifrionn chun</span>
<lb n="551"/><span>iad a chéasadh.  Ó shin anuas tá Aingil an Uabhair</span>
<lb n="552"/><span>i nIfrionn d'á gcéasadh agus d'á gcrádh i ndólás</span>
<lb n="553"/><span>agus i ndubrón.  Má thugann Dia cead dóibh,</span>
<lb n="554"/><span>uaireanta, bheith san aer 'n-ár dtímcheall ní</span>
<lb n="555"/><span>sgarann a bpianta leó — tugann siad a n-ifrionn</span>
<lb n="556"/><span>féin leó pé áit dá ngabhann siad.  Mar sin a</span>
<lb n="557"/><span>bhéidh siad go deó gan súil le fuasgailt ná</span>
<lb n="558"/><span>faoiseamh.  Tá gráin chómh mór san aca ar Dhia</span>
<lb n="559"/><span>gur b'é an t-aon chúram amháin atá ortha bheith a</span>
<lb n="560"/><span>d'iarraidh rún Dé a thabhairt chun neamh-nídh.  Tá</span>
<lb n="561"/><span>fhios aca go bhfuil grádh ag Dia do'n chine daonna</span>
<lb n="562"/><span>agus gráin Aige ar an bpeaca, agus dá bhrigh</span>
<lb n="563"/><span>sin ní thagann stad ortha ach ag cur catha ar</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="564"/><p><span>dhaoinibh a d'iarraidh iad a mhealladh chun peacadh</span>
<lb n="565"/><span>a dhéanamh.  Pé cómhacht a bhaineann le nádúr</span>
<lb n="566"/><span>na n-aingeal tá sé ag na diabhail.  Creidean an</span>
<lb n="567"/><span>Eaglais agus do chreid riamh go leigeann Dia,</span>
<lb n="568"/><span>uaireanta, do sna diabhail a gcómhacht uathbhásach</span>
<lb n="569"/><span>d'oibriú ar chréatúiribh.  Is mar gheall ar sin</span>
<lb n="570"/><span>gur fhág ár Slánuightheóir cómhacht ag an Eaglais</span>
<lb n="571"/><span>chun deamhain a chaitheamh amach agus go mbaineann</span>
<lb n="572"/><span>an Eaglais feidhm as dheasgnáthaibh ar a dtugtar</span>
<lb n="573"/><span>"deamhan-dhíbirt" (chun deamhain a chaitheamh amach</span>
<lb n="574"/><span>as daoinibh nú as chréatúiríbh eile).  'N-a theannta</span>
<lb n="575"/><span>san tá úrnaighthe spesialta againn i n-aghaidh an</span>
<lb n="576"/><span>diabhail agus beannachtaí áirithe chun gach nídh atá</span>
<lb n="577"/><span>i seilbh an duine do choimeád saor ó mhaluightheacht</span>
<lb n="578"/><span>na n-ainspioraidí.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>NEAMH, nú FLAITHEAS DÉ, nú NA FLAITHIS,</span>
<lb n="581"/><span>a tugtar mar ainm ar an áit 'n-a dtaisbeánann</span>
<lb n="582"/><span>Dia É féin i n-A mhór-ghlóire, d'á naomhaibh agus</span>
<lb n="583"/><span>d'á aingealaibh — áit i n-a bhfuil aoibhneas nách</span>
<lb n="584"/><span>féidir a innsint ná a áireamh.  'Sé aoibhneas na</span>
<lb n="585"/><span>bhFlaitheas radharc 'fhághail ar Ghnúis ghlórmhar Dé.</span>
<lb n="586"/><span>Ní bhéidh deire leis an aoibhneas san go deó.  Ar</span>
<lb n="587"/><span>an dream beanuighthe ní thiocfaidh choidhche tart ná</span>
<lb n="588"/><span>ocras, tuirse ná pian ná brón.  Tá Íosa Críost,</span>
<lb n="589"/><span>'sa mhéid gur duine É, ar Neamh 'n-A SHUIDHE</span>
<lb n="590"/><span>AR DHEAS-LÁIMH DÉ.  Ó 'nuair gur fíor-</span>
<lb n="591"/><span>spioraid Dia, ná tuigtear ó sna focalaibh seo</span>
<lb n="592"/><span>gur b'amhlaidh atá cosa ná lámha Aige.  'Sé an</span>
<lb n="593"/><span>bhrigh atá leó, go bhfaigheann ár dTighearna, SA</span>
<lb n="594"/><span>MHÉID GUR DUINE É, an onóir is giorra do'n</span>
<lb n="595"/><span>onóir a tugtar do Dhia.  Nuair a thugann duine</span>
<lb n="596"/><span>cuireadh uaidh chun fleidhe nú féasta cuireann sé</span>
<lb n="597"/><span>'n-a shuidhe ar a láimh dheis an té d'ár mian leis</span>
<lb n="598"/><span>an onóir is mó a thaisbeáint.</span>
<lb n="599"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="600"/><p><span>'Siad na h-aingil agus na naoimh a chomhnuigheann</span>
<lb n="601"/><span>i bhfochair Dé ar Neamh.  'Siad na naoimh na</span>
<lb n="602"/><span>daoine bhí ar staid na ngrást le linn a mbás</span>
<lb n="603"/><span>agus atá anois i n-aoibhneas agus i nglóire na</span>
<lb n="604"/><span>bhFlaitheas.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>**Tá sé ceangailte ar gach aon Chaitilicidhe</span>
<lb n="607"/><span>an dá nídh seo a chreideamhaint i dtaobh Ifrinn —</span>
<lb n="608"/><span>(1) go bhfuil ifrionn ann, agus (2) ná faighidh an</span>
<lb n="609"/><span>dream damanta atá ann fuasgailt choidhche.  Is</span>
<lb n="610"/><span>é chreideann Caitilicidhthe go coitchianta gur le</span>
<lb n="611"/><span>teine a céastar an dream damanta so, bíodh</span>
<lb n="612"/><span>nár MHÍNIGH an Eaglais fós dúinn cad leis go</span>
<lb n="613"/><span>gcéastar iad.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>*Tugtar an dream damanta ar an muinntir</span>
<lb n="616"/><span>a daortar chun ifrinn .i. gach éinne fhaghann bás</span>
<lb n="617"/><span>i bpeaca marbhthach.  Tá dhá shaghas péine á fhulang</span>
<lb n="618"/><span>aca — pian an mhothuighthe agus pian an uireasbaidh.</span>
<lb n="619"/><span>'Sé PIAN AN UIREASBAIDH, ná fuil radharc</span>
<lb n="620"/><span>le fághail choidhche aca ar Ghnúis ghlórmhar Dé</span>
<lb n="621"/><span>("Imthighidh uaim, a dhream mhaluighthe, isteach i</span>
<lb n="622"/><span>dteine SHÍORUIDH"), agus ná fuil súil aca le</span>
<lb n="623"/><span>fuasgailt ná le dul go Flaitheas Dé go deó.</span>
<lb n="624"/><span>Fulaingid PIAN AN MHOTHUIGHTHE ó losgadh agus</span>
<lb n="625"/><span>ó chéasadh i dteine na bpian.  Ní féidir linn a</span>
<lb n="626"/><span>thuigsint connus is féidir d'éinnídh corportha rud</span>
<lb n="627"/><span>spioradálta a chéasadh, ach tá fhios againn gur</span>
<lb n="628"/><span>féidir do Dhia a leithéid sin de chómhacht a thabhairt</span>
<lb n="629"/><span>do rud chorportha.  Ní sa tslighe chéadna atá</span>
<lb n="630"/><span>ifrionn síoruidhe agus tá Dia síoruidhe.  Ní raibh</span>
<lb n="631"/><span>aon tosnú ag Dia agus ní bhéidh deire leis.  Bhí</span>
<lb n="632"/><span>tosnú ag ifrionn ach ní bhéidh deire leis choidhche.</span>
<lb n="633"/><span>Ó 'nuair go bhfuil maluightheacht gan teóra ar</span>
<lb n="634"/><span>shlighe áirithe sa pheaca tá déine gan teóra dá</span>
<lb n="635"/><span>réir sin sa díoghaltas a baintear amach mar</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="636"/><p><span>gheall ar an bpeaca.  Tá dhá dhream damanta</span>
<lb n="637"/><span>ann — (1) na diabhail a díbreadh ó Neamh agus</span>
<lb n="638"/><span>(2) na daoine fhaghann bás i bpeaca marbhthach.</span>
<lb n="639"/><span>Níor tháinig aon neach riamh amach as phríosún</span>
<lb n="640"/><span>ifrinn agus ní thiocfaidh go deó.</span>
<lb n="641"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="642"/><p><span>CEACHT A SÉ</span></p>
<lb n="643"/>
<lb n="644"/><p><span>De réir Naomh Augustín 'sé an Rud peaca</span>
<lb n="645"/><span>"Smaoineamh nú briathar nú gníomh i n-aghaidh</span>
<lb n="646"/><span>dlighe Dé."  Tá dhá shaghas peaca ann .i. peaca</span>
<lb n="647"/><span>an tsinnsir agus peaca an ghnímh.  'Sé PEACA</span>
<lb n="648"/><span>AN tSINNSIR an peaca dhein ár gcéad athair</span>
<lb n="649"/><span>agus ár gcéad mháthair i nGáirdín Éden agus a</span>
<lb n="650"/><span>leanann sinn go léir mar dhroich-oighreacht.</span>
<lb n="651"/><span>Tugtar PEACA AN GHNÍMH ar gach aon pheaca a</span>
<lb n="652"/><span>dheinimíd féin.  An peaca a thagann orainn-ne</span>
<lb n="653"/><span>mar pheaca an tsinnsir, peaca an ghnímh ab eadh é</span>
<lb n="654"/><span>d'ár gcéad athair agus d'ár gcéad mháthair.</span>
<lb n="655"/><span>Bíodh nár dheineamair-na féin an peaca san</span>
<lb n="656"/><span>baineadh dínn, mar gheall air, gach teideal a bhí</span>
<lb n="657"/><span>againn chun Flaithis Dé agus a lán tabhartaisí</span>
<lb n="658"/><span>eile do bronnadh ar ár gcéad athair agus ar</span>
<lb n="659"/><span>ár gcéad mháthair sar ar dheineadar an peaca.</span>
<lb n="660"/><span>Mara mbéadh gur pheacuigh Ádam agus Éabha</span>
<lb n="661"/><span>bronnfaí na tabhartaisí sin go léir orainn-ne.</span>
<lb n="662"/><span>Ní tugtar teideal chun Flaithis Dé dhúinn chun go</span>
<lb n="663"/><span>maithtear peaca an tsinnsir dúinn i sácraimínt</span>
<lb n="664"/><span>an Bhaiste.</span></p>
<lb n="665"/>
<lb n="666"/><p><span>**Tar éis ár mBaiste fanann IARSMAÍ</span>
<lb n="667"/><span>áirithe 'pheaca an tsinnsir orainn a dheineann</span>
<lb n="668"/><span>mórán dochair d'ár n-anam.  'Sé an chéad dhroich-</span>
<lb n="669"/><span>iarsma DOIRCHEACHT NA TUIGSIONA .i. gan</span>
<lb n="670"/><span>eólus ceart a bheith againn i dtaobh ár staid féin</span>
<lb n="671"/><span>agus gan tuigsint cheart a bheith againn ins na</span>
<lb n="672"/><span>neithibh a théidheann chun sochair ár n-anama —</span>
<lb n="673"/><span>eólus a bhí go cruinn agus go h-iomlán ag ár</span>
<lb n="674"/><span>gcéad athair agus ag ár gcéad mháthair.  An</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="675"/><p><span>dara droich-iarsma, LAIGE NA TOILE .i. a</span>
<lb n="676"/><span>dheacaracht agus tá sé dhúinn sinn féin a</span>
<lb n="677"/><span>spriucadh chun an rud atá ceart a dhéanamh nuair</span>
<lb n="678"/><span>a bhíonn fhios againn gur ceart dúinn é 'dhéanamh.</span>
<lb n="679"/><span>An tríomhadh droich-iarsma, CLAONTACHT AGUS</span>
<lb n="680"/><span>ÉASGAIDHEACHT CHUN UILC .i. chomh tugtha agus</span>
<lb n="681"/><span>táimíd chun peaca nú an droich-nídh a dhéanamh</span>
<lb n="682"/><span>seachas an rud fóghanta.  Níl éinne againn ná</span>
<lb n="683"/><span>caitheann cur i n-aghaidh na claontachta san.</span>
<lb n="684"/><span>Bíodh gur mór an dochar dúinn na trí droich-</span>
<lb n="685"/><span>iarsmaí sin is féidir linn iad go léir a chur</span>
<lb n="686"/><span>chun maitheasa agus leasa ár n-anama, mar dá</span>
<lb n="687"/><span>dheacaracht a bhíonn an cath mar gheall ortha 'seadh</span>
<lb n="688"/><span>is mó a méadófar an luach-saothair.</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>**Tugtar GEINEAMHAINT GAN SMÁL na</span>
<lb n="691"/><span>Maighdine Muire ar an mbuadh fé leith a thug</span>
<lb n="692"/><span>Dia do'n Mhaighdin Bheannuighthe nuair a choimeád</span>
<lb n="693"/><span>Sé saor í ó pheaca an tsinnsir.  Bhí sí saor leis</span>
<lb n="694"/><span>ó pheaca an ghnímh.  Do mhair sí i gcaitheamh a</span>
<lb n="695"/><span>saoghail gan smál dá shuaraighe de pheaca.  B'é</span>
<lb n="696"/><span>toil Dé go mbéadh an té ó n-a dtógfadh A Aon</span>
<lb n="697"/><span>Mhac colan daonna fíor-ghlan gan smál gan</span>
<lb n="698"/><span>truailiú.  Do chreid Caitilicidhthe riamh gur</span>
<lb n="699"/><span>geineadh an Mhaighdean Muire gan pheaca an</span>
<lb n="700"/><span>tsinnsir.  Is airtiogal d'ár gcreideamh anois an</span>
<lb n="701"/><span>fhírinne sin agus an té 'dhiultóchadh do'n fhírinne</span>
<lb n="702"/><span>sin a chreideamhaint bhéadh sé 'n-a eiriceach.</span>
<lb n="703"/><span>Deineadh airtiogal de'n Chreideamh Chaitilicidhe de</span>
<lb n="704"/><span>an t-ochtmhadh lá de Mhí na Nodlag, 1854.  Do</span>
<lb n="705"/><span>mhínigh an Naomhadh Pápa Píus é go solamhanta</span>
<lb n="706"/><span>an lá san i láthair dhá chéad easbog ó gach áird</span>
<lb n="707"/><span>de'n domhan.  Deintear Féile Geineamhaint na</span>
<lb n="708"/><span>Maighdine Muire a chómhmóradh gach bliadhain an</span>
<lb n="709"/><span>t-ochtmhadh lá de Mhí na Nodlag mar dhil-chuimhniú</span>
<lb n="710"/><span>ar mhíniú an airtiogail.</span>
<lb n="711"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="712"/><p><span>CEACHT A SEACHT</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>**Deirtear gur TIMCHEALL LE CHEITHRE.</span>
<lb n="715"/><span>MÍLE bliadhan a bhí ann ó aimsir pheaca Ádam</span>
<lb n="716"/><span>go Teacht ár dTighearna ar an saoghal; ach ó</span>
<lb n="717"/><span>'nuair ná faighmíd eólus cruinn mar gheall air</span>
<lb n="718"/><span>sa Sgriptiúir Naomhtha, b'fhéidir go raibh níos mó</span>
<lb n="719"/><span>aimsire ann abhfad ná san.  D'fhág Dia an chine</span>
<lb n="720"/><span>daonna chómh fada san ag feitheamh leis an</span>
<lb n="721"/><span>bhFuasgailt a bhí geallta Aige dhóibh i dtreó is</span>
<lb n="722"/><span>go mbéadh fhios aca ó mhéid a n-olcais agus a</span>
<lb n="723"/><span>n-aindeise féin a chlaontacht is tá nádúr truai-</span>
<lb n="724"/><span>lighthe an duine agus an gádh géar atá le</span>
<lb n="725"/><span>Slánuightheóir.  I gcaitheamh na h-aimsire, bíodh go</span>
<lb n="726"/><span>raibh na Sácraimintí agus a lán de'n chabhair a</span>
<lb n="727"/><span>thugann Dia do Chríostaidhthibh i n-easnamh ar an</span>
<lb n="728"/><span>gcine daonna, bhí sé i gcumas na ndaoine a</span>
<lb n="729"/><span>n-anam a shaoradh (agus do dhein mórán aca a</span>
<lb n="730"/><span>n-anam a shaoradh) ach creideamh a bheith aca sa</span>
<lb n="731"/><span>tSlánuightheóir a bhí le teacht, mar sa tslighe sin</span>
<lb n="732"/><span>bhíodar rann-pháirteach roimh ré i mór-luach Pháise</span>
<lb n="733"/><span>agus Báis Chríost.</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>Do ghlac ár dTighearna colan daonna Lá Féile</span>
<lb n="736"/><span>Muire (an cúigeadh lá ficheadh de Mhárta).  An</span>
<lb n="737"/><span>lá san tháinig aingeal ó Neamh chun a chur i n-iúil</span>
<lb n="738"/><span>do'n Mhaighdin Muire gur b'í bhéadh n-a máthair</span>
<lb n="739"/><span>ag Mac Dé.  Tugtar Lá Nodlag ar an lá rugadh</span>
<lb n="740"/><span>ár dTighearna.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>**Tá cead ag gach sagart trí hAifrinn a</span>
<lb n="743"/><span>rádh Lá Nodlag.  Tugtar an cead san dóibh</span>
<lb n="744"/><span>i n-onóir trí beirthe ár dTighearna mar atá:-</span>
<lb n="745"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="746"/><p><span>A bhreith shíoruidhe ó'n Athair, A bhreith shaoghalta</span>
<lb n="747"/><span>ó'n Maighdin Muire, agus A bhreith rúindiamhrach</span>
<lb n="748"/><span>le creideamh i gcroidhthibh na bhfíréan.  Níl cead</span>
<lb n="749"/><span>ag sagart trí hAifrinn a rádh aon lá eile sa</span>
<lb n="750"/><span>bhliadhain ach Lá Féile Anam na Marbh (an dara</span>
<lb n="751"/><span>lá de Mhí Shamhna).  Do rugadh ár dTighearna i</span>
<lb n="752"/><span>stábla chun a chur i n-iúil dúinn nách ceart dúinn</span>
<lb n="753"/><span>dúil a bheith againn i saidhbhreas an tsaoghail seo</span>
<lb n="754"/><span>— gur b'amhlaidh ba cheart dúinn grádh a bheith</span>
<lb n="755"/><span>againn de dhealbhas.  I gcaitheamh na dtrí mbliadhna</span>
<lb n="756"/><span>déag ar fhichid a mhair Sé do thaisbeáin Sé dhúinn</span>
<lb n="757"/><span>connus is ceart dúinn ár saoghal a chaitheamh — gur</span>
<lb n="758"/><span>ceart dúinn bheith go carthanach, go h-uiríseal, agus</span>
<lb n="759"/><span>an díomhaointeas a sheachaint.  Cé gur bh'é Dia é bhí</span>
<lb n="760"/><span>Sé umhal do Mhuire agus do Naomh Ióseph chun</span>
<lb n="761"/><span>go bhfoghlumóchadh an aos óg a ríactanaighe atá sé</span>
<lb n="762"/><span>go mbéadh clann umhal d'á n-athair agus d'á</span>
<lb n="763"/><span>máthair.  Tugtar PÁIS Chríost ar an ngéar-chrádh</span>
<lb n="764"/><span>agus peannaid d'fhulaing ár dTighearna le linn</span>
<lb n="765"/><span>A bháis.  Seo cuid des na piantaibh d'fhulaing</span>
<lb n="766"/><span>Sé:  A anfaithe agus A allus fola i nGáirdín</span>
<lb n="767"/><span>na nOla-chrann, A sgiúirseáil agus É ceangailte</span>
<lb n="768"/><span>de'n Phiolóir, an choróin spíne 'á chur ar A cheann,</span>
<lb n="769"/><span>Iompar na Croise, agus A Chéasadh.</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>**Tá Cóimhcheangal Pearsanta idir an nádúr</span>
<lb n="772"/><span>Diadha agus an nádúr Daonna sa Dara Pearsain</span>
<lb n="773"/><span>de'n Tríonóid Naomhtha ó aimsir A Ioncholnuighthe</span>
<lb n="774"/><span>anuas.  Tré bhrigh an Chóimhcheangail sin níor sgar</span>
<lb n="775"/><span>A Dhiadhacht riamh ó shin le n-A Anam ná le n-A</span>
<lb n="776"/><span>Chorp.  Fiú amháin nuair a bhí ár dTighearna</span>
<lb n="777"/><span>marbh, agus A Anam agus A Chorp sgartha ó</span>
<lb n="778"/><span>n-a chéile d'fhan A Dhiadhacht i bhfochair A Anma</span>
<lb n="779"/><span>agus i bhfochair A Chuirp.</span>
<lb n="780"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="781"/><p><span>CEACHT A hOCHT</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>*Tar éis Bháis ár dTighearna do cuireadh A</span>
<lb n="784"/><span>Chorp san uaigh agus chuaidh A Anam síos go</span>
<lb n="785"/><span>Limbó..  B'shin é an áit 'n-a raibh anamacha na</span>
<lb n="786"/><span>bhfíréan a fuair bás roimh Bás Chríost 'n-a</span>
<lb n="787"/><span>gcómhnuidhe agus chuaidh ár dTighearna ar chuaird</span>
<lb n="788"/><span>chúcha chun sóláis a thabhairt dóibh agus chun a</span>
<lb n="789"/><span>innsint dóibh go raibh fuasgailt ó n-a bpríosún</span>
<lb n="790"/><span>agus glóire na bhFlaitheas buailte leó.  I gCré</span>
<lb n="791"/><span>na nAsbol tugtar "Ifrionn" ar Limbó agus sa</span>
<lb n="792"/><span>Bhíobla Naomhtha tugtar "Ucht Abrahaim" air.</span></p>
<lb n="793"/>
<lb n="794"/><p><span>**Is 'mó brigh atá leis an bhfocal "ifrionn"</span>
<lb n="795"/><span>sa Sgriptiúir Naomhtha, ach ní tugtar mar ainm</span>
<lb n="796"/><span>é ar aon áit ach áit nú inead cómhnuighthe 'n-a</span>
<lb n="797"/><span>mbíonn buaireamh nú easnamh mór éigin.</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>*Tugtar Limbó mar an gcéadna ar an áit</span>
<lb n="800"/><span>'n-a gcomhnuigheann na leanbhaí fhaghann bás gan</span>
<lb n="801"/><span>baiste.  Ní féidir do sna leanbhaíbh sin dul go</span>
<lb n="802"/><span>Flaitheas Dé toisg iad a bheith i bpeaca an</span>
<lb n="803"/><span>tsinnsir — níor aithgheineadh iad ó uisge agus ó'n</span>
<lb n="804"/><span>Spioraid Naomh; ach ó 'nuair nár dheineadar aon</span>
<lb n="805"/><span>pheaca iad féin, ní chuirfeadh Dia an Chirt gan</span>
<lb n="806"/><span>teóra go Purgadóireacht ná go hIfrionn iad.</span>
<lb n="807"/><span>Is cosmhail dá bhrigh sin ná fuil aon phian dh'á</span>
<lb n="808"/><span>fhulang aca.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>**Nuair Eiseirigh ár dTighearna ó mharbhaíbh</span>
<lb n="811"/><span>thug Sé deimhne nách féidir a bhréagnú gur bh'é</span>
<lb n="812"/><span>Dia É agus gur ó Dhia tháinig an Eaglais a chuir</span>
<lb n="813"/><span>Sé ar bun.  A leithéid sin de mhíorbhúilt níor</span>
<lb n="814"/><span>airigh éinne ó thosach an domhain.  Chun a chur i</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="815"/><p><span>n-iúil gur bh'é Dia É dubhairt Sé sar ar cuireadh</span>
<lb n="816"/><span>chun báis É, agus níor bh'aon uair amháin adubhairt</span>
<lb n="817"/><span>Sé é, go n-eireóchadh Sé ó mharbhaíbh.  "Leagaidh</span>
<lb n="818"/><span>ar lár an teampall so," adubhairt Sé, ag tagairt</span>
<lb n="819"/><span>d'Á Chorp féin (mar thugadh na Iúdaigh teampall</span>
<lb n="820"/><span>ar an gcorp), "agus cuirfead suas é i n-aon</span>
<lb n="821"/><span>trí lá amháin."  Do thuig na hAsboil ná raibh</span>
<lb n="822"/><span>éinnídh eile ab' fheárr a thaisbeánfadh fírinne ár</span>
<lb n="823"/><span>gCreidimh ná Eiseirighe Chríost.  "Marar eirigh</span>
<lb n="824"/><span>Críost ó mharbhaíbh," arsa Naomh Pól, "is dío-</span>
<lb n="825"/><span>mhaoin é ár dteagasg-na." — (I.  Cor., xv. 14.)</span>
<lb n="826"/><span>Do bhí Corp ár dTighearna marbh ar an gcrois.</span>
<lb n="827"/><span>Caithfidh gach éinne an méid sin d'admháil.</span>
<lb n="828"/><span>Cuireadh sleagh tré n-A chroidhe.  Dhein na</span>
<lb n="829"/><span>saighdiúirí é sin nuair a thángadar tar éis cosa</span>
<lb n="830"/><span>na mbeitheamhnach a bhriseadh agus nuair a</span>
<lb n="831"/><span>fuaireadar Críost marbh rómpa.  B'iad na</span>
<lb n="832"/><span>saighdiúirí céadna bhí 'n-a bhfínidhthe 'n-a n-ain-</span>
<lb n="833"/><span>deóin i n-A Eiseirighe.  Cuireadh Corp ár</span>
<lb n="834"/><span>dTighearna san uaigh tráthnóna Dia hAoine agus</span>
<lb n="835"/><span>d'fhan sé ann an Satharn ar fad agus cuid de'n</span>
<lb n="836"/><span>Domhnach.  Do chuir Ióseph ó Arimetéa cloch mhór</span>
<lb n="837"/><span>suas le béal na h-uagha, agus cuireadh saighdiúirí</span>
<lb n="838"/><span>ag faire na h-uagha, chun ná guidfí an Corp.  Go</span>
<lb n="839"/><span>moch ar maidin Dia Domhnaigh tháinig luasgadh</span>
<lb n="840"/><span>mór talmhan.  Tháinig aingeal Dé anuas agus</span>
<lb n="841"/><span>d'iompuigh siar an chloch mhór ó bhéal na h-uagha.</span>
<lb n="842"/><span>Tháinig sgannra ar na saighdiúiríbh agus ba chuma</span>
<lb n="843"/><span>iad nú daoine bhéadh marbh, agus chómh luath agus</span>
<lb n="844"/><span>bhí ionnta é dhéanamh, theicheadar chun na catharach</span>
<lb n="845"/><span>agus d'innseadar an sgéal.  B'éigean do sna</span>
<lb n="846"/><span>h-árdshagartaibh iad a bhreabadh Chun a chur 'fhiachaibh</span>
<lb n="847"/><span>ortha éisteacht.  Tar éis A Eiseirighe do thaisbeáin</span>
<lb n="848"/><span>ár dTighearna É féin go minic d'á dheisgiobalaibh.</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="849"/><p><span>Do thaisbeáin Sé É féin aon uair amháin do bhreis</span>
<lb n="850"/><span>agus chúig chéad aca i n-aonfheacht.  An lá</span>
<lb n="851"/><span>d'eiseirigh Sé do thaisbeáin Sé É féin chúig</span>
<lb n="852"/><span>n-uaire fé leith.  Do labhair Sé lens an t-aon</span>
<lb n="853"/><span>Asbol déag, do chaith Sé biadh 'n-a dteannta,</span>
<lb n="854"/><span>do chonnacadar É, do chualadar ag cainnt É,</span>
<lb n="855"/><span>do chuireadar a lámha Air.  Agus d'fhuiling na</span>
<lb n="856"/><span>h-asboil sin an bás níos túisge ná shéanfaidís</span>
<lb n="857"/><span>A Eiseirighe.</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>*Níor chuaidh ár dTighearna suas ar Neamh</span>
<lb n="860"/><span>láithreach tar chis A Eiseirighe.  D'fhan Sé dachad</span>
<lb n="861"/><span>lá ar an dtalamh agus do thaisbeáin Sé É féin</span>
<lb n="862"/><span>go minic d'á asbolaibh chun a chur i n-iúil go</span>
<lb n="863"/><span>soiléir gur eiseirigh Sé.  'N-a theannta san, níor</span>
<lb n="864"/><span>bh'fuláir Dó iad a theagasg go h-iomlán sa</span>
<lb n="865"/><span>Chreideamh, agus órdú a thabhairt dóibh connus an</span>
<lb n="866"/><span>Eaglais a riaghalú.  Nuair a bhí dachad lá caithte</span>
<lb n="867"/><span>thóg Sé leis na h-asboil go bárr Chnoic na</span>
<lb n="868"/><span>n-Ola-Chrann atá i n-aice le Ierusalem.  Do</span>
<lb n="869"/><span>gheall Sé dhóibh go gcuirfeadh Sé chuca an Spioraid</span>
<lb n="870"/><span>Naomh agus go bhfanfadh Seisean i bhfochair na</span>
<lb n="871"/><span>hEaglaise go deire an tsaoghail chun í 'choimeád</span>
<lb n="872"/><span>gan tuitim i n-earráid.  Annsan chuaidh Sé, le</span>
<lb n="873"/><span>n-A chómhacht féin, suas ar Neamh — d'árduigh Sé</span>
<lb n="874"/><span>É féin suas in san aer ós a gcómhair amach, agus</span>
<lb n="875"/><span>do chlúdaigh sgamal É ó n-a radharc.  Mar sin</span>
<lb n="876"/><span>chuaidh Sé suas ar Neamh go caithréimeach agus na</span>
<lb n="877"/><span>naoimh a bhí i Limbó agus na h-aingil i n-aonfheacht</span>
<lb n="878"/><span>Leis.</span></p>
<lb n="879"/>
<lb n="880"/><p><span>*B'iad na hASBOIL an dáréag do thoigh ár</span>
<lb n="881"/><span>dTighearna chun bheith i n-aonfheacht Leis i gcaitheamh</span>
<lb n="882"/><span>A shaoghail phuiblidhe, agus chun bheith 'n-a bhfídhnídh-</span>
<lb n="883"/><span>thibh ar A mhíorbhúiltíbh ar shlighe go ndéanfaidís</span>
<lb n="884"/><span>an Soisgéal a chraobhsgaoileadh agus A obair</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="885"/><p><span>naomhtha a chur chun cinn 'n-A dhiaidh.  Cialluigheann</span>
<lb n="886"/><span>a focal "asbol" duine a cuirtear amach chun</span>
<lb n="887"/><span>obair áirithe a dhéanamh.  Tugadh an t-ainm sin</span>
<lb n="888"/><span>ar na hAsbolaibh mar gur chuir ár dTighearna</span>
<lb n="889"/><span>uaidh iad chun an tSoisgéil a chraobhsgaoileadh.</span>
<lb n="890"/><span>Cialluigheann an focal "soisgéal" sgéal</span>
<lb n="891"/><span>fóghanta.  Tugtar deisgiobail ar na daoinibh a</span>
<lb n="892"/><span>bhíodh go gnáthach i bhfochair ár dTighearna pe'aca</span>
<lb n="893"/><span>Asboil iad nú nár bh'eadh.</span>
<lb n="894"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="895"/><p><span>CEACHT A NAOI</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>**Tar éis Deasgbhála ár dTighearna tháinig</span>
<lb n="898"/><span>na deisgiobail agus an Mhaighdean Muire thar</span>
<lb n="899"/><span>n-ais go cathair Ierusalem.  D'fhanadar i seómra</span>
<lb n="900"/><span>uachtarach sa chathair sin ar feadh deich lá ag</span>
<lb n="901"/><span>déanamh úrnaighthe agus cómhrádh naomhtha, agus</span>
<lb n="902"/><span>iad ag feitheamh le teacht an Spioraid Naoimh</span>
<lb n="903"/><span>ag trial ortha, fé mar a gheall Críost dóibh</span>
<lb n="904"/><span>Maidean Domhnaigh Cíngcíse, agus iad ag déanamh</span>
<lb n="905"/><span>úrnaighthe, chualadar mar a bhéadh glór gaoithe</span>
<lb n="906"/><span>móire.  Annsan tugadh cómhartha dhóibh a thaisbeáin</span>
<lb n="907"/><span>níos soiléire tíodhlaicí an Spioraid Naoimh. —</span>
<lb n="908"/><span>Tháinig teangacha deighilte teine anuas ar gach</span>
<lb n="909"/><span>nduine de sna hAsbolaibh.  Le n-a linn sin</span>
<lb n="910"/><span>tháinig atharú iongantach ortha.  Go dtí so bhíodar</span>
<lb n="911"/><span>eaglach mí-mhisneamhail neamh-sheasamhach; as sin</span>
<lb n="912"/><span>amach níor fhan sgáth ná eagla ortha — ní raibh uatha</span>
<lb n="913"/><span>ach an Creideamh a chraobhsgaoileadh pé nídh a bhéadh</span>
<lb n="914"/><span>ortha féin d'fhulang leis.  Go dtí so ní raibh</span>
<lb n="915"/><span>eólas aca ach ar aon teangain amháin, agus ní</span>
<lb n="916"/><span>ró-chruinn a bhí sí sin féin aca; anois bhíodar</span>
<lb n="917"/><span>ábalta ar teagasg a thabhairt uatha i mórán de</span>
<lb n="918"/><span>theangachaibh an domhain.  Chuadar amach i sráid-</span>
<lb n="919"/><span>eannaibh Ierusalem agus chromadar ar na daoine</span>
<lb n="920"/><span>do theagasg.  Bhí i nIerusalem an lá san daoine</span>
<lb n="921"/><span>ó gach áird de'n domhan — Égiptigh, Rómhánaigh,</span>
<lb n="922"/><span>Médigh, Persigh, agus Gréigigh, daoine ó Mheso-</span>
<lb n="923"/><span>potámia, agus ó Chilicia, agus ó'n Arábia — agus</span>
<lb n="924"/><span>do thuigeadar so go léir a dteanga féin 'á</span>
<lb n="925"/><span>labhairt ag na hAsbolaibh.  Tar éis Teacht an</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="926"/><p><span>Spioraid Naoimh ar na h-asbolaibh tháinig dhá</span>
<lb n="927"/><span>shaghas atharuighthe ortha.  Sa chéad áit do sgaip</span>
<lb n="928"/><span>an doircheacht a bhí 'n-a dtuigsint, tháinig neart</span>
<lb n="929"/><span>'n-a gcreideamh, agus do líon a gcroidhe le</span>
<lb n="930"/><span>misneach agus le díograis chun an Chreidimh a</span>
<lb n="931"/><span>chraobhsgaoileadh.  Sa dara h-áit tugadh dóibh</span>
<lb n="932"/><span>eólas ar theangachaibh agus neart ar tharn-</span>
<lb n="933"/><span>gaireacht a dhéanamh.  GLUAISEANN an Spioraid</span>
<lb n="934"/><span>Naomh ó'n Athair agus ó'n Mac, agus is é an Mac</span>
<lb n="935"/><span>Aon-ghein an Athar.  Glaoidhtear an SÓLÁSUIDHE</span>
<lb n="936"/><span>ar an Spioraid Naomh.  Uaireanta glaoidh-</span>
<lb n="937"/><span>tear "an Colum"  Air, toisg gur thúirling Sé</span>
<lb n="938"/><span>ar Chríost le linn A Bhaiste i gcló coluim nú</span>
<lb n="939"/><span>colúir.  Thúirling an Spioraid Naomh i nGNÉ</span>
<lb n="940"/><span>TEANGACHA ar na h-asbolaibh mar chómhartha ar</span>
<lb n="941"/><span>an gcómhacht a bhí Aige 'á thabhairt dóibh, chun</span>
<lb n="942"/><span>daoine 'theagasg, agus an Creideamh a chraobh-</span>
<lb n="943"/><span>sgaoileadh.  Tháinig Sé i nGNÉ TEINE chun a</span>
<lb n="944"/><span>thaisbeáint go mbéadh a gcroidhe ar lasadh le</span>
<lb n="945"/><span>grádh do Dhia.  Cialluigheann an focal "Cíngcís"</span>
<lb n="946"/><span>an caogadmhadh nú an deicheamhadh agus dachad;</span>
<lb n="947"/><span>B'é an deicheamhadh lá agus dachad tar éis na</span>
<lb n="948"/><span>Cásga do thúirling an Spioraid Naomh.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>**Nuair a fuair ár dTighearna bás bhí deire</span>
<lb n="951"/><span>leis an Sean-Reacht nú leis an Seana-Dhlighe.</span>
<lb n="952"/><span>Do chuir Dia an Seana-Dhlighe ar bun mar oll-</span>
<lb n="953"/><span>mhúchán i gcómhair an DLIGHE NUAIDH nú Dlighe</span>
<lb n="954"/><span>na Críostaidheachta.  Ní raibh i n-íodhbartaíbh ná</span>
<lb n="955"/><span>i ndeasghnáthaibh an tSeana-Dhlighe ach cómharthaí</span>
<lb n="956"/><span>nú samhaltaisí.  Bhí samhlú aca le h-íodhbairt</span>
<lb n="957"/><span>agus le sácraimíntíbh an Dlighe Nuaidh.  B'iad</span>
<lb n="958"/><span>na Iúdaigh a lean réir an tSeana-Dhlighe.  Is</span>
<lb n="959"/><span>Críostaidhthe nú lucht leanmhana Chríost sinn-ne a</span>
<lb n="960"/><span>leanann réir an Dlighe Nuaidh.  B'iad deisgiobail</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="961"/><p><span>Naoimh Pheadar i gcathair Antioc gur tugadh</span>
<lb n="962"/><span>Críostaidhthe ortha ar dtúis timcheall na bliadna</span>
<lb n="963"/><span>a 43.  Is 'mó brigh a baintear as an bhfocal</span>
<lb n="964"/><span>"Críostaidhe" anois.  Tugtar go minic é ar</span>
<lb n="965"/><span>éinne atá baistighthe; is minic eile gur Caitili-</span>
<lb n="966"/><span>cidhthe amháin a bhíonn i gceist ag daoinibh nuair a</span>
<lb n="967"/><span>labhrann siad thar Chríostaidhthibh.  Anois agus arís</span>
<lb n="968"/><span>cialluigheann an focal "Críostaidhe" duine a</span>
<lb n="969"/><span>dheineann aithris n-a bheatha féin ar bheatha Chríost.</span>
<lb n="970"/><span>Ceann de sna cómharthaíbh a chuireann i n-iúil gur</span>
<lb n="971"/><span>Críostaidhthe sinn Fíoghar na Croise nú Cómhartha</span>
<lb n="972"/><span>na Croise.</span></p>
<lb n="973"/>
<lb n="974"/><p><span>**Ba ghnáthach le Críostaidhthibh Fíoghar na</span>
<lb n="975"/><span>Croise a dhéanamh ortha féin ó aimsir Chríost</span>
<lb n="976"/><span>anuas.  Seo mar a sgríobh Tertulianus, sgríobh-</span>
<lb n="977"/><span>nóir a mhair sa dara chéad tar éis ár dTighearna.</span>
<lb n="978"/><span>"Pe'ca ar suaimhneas nú ar siubhal dúinn, ag</span>
<lb n="979"/><span>teacht isteach nú ag dul amach dúinn, ag cur ár</span>
<lb n="980"/><span>gcuid éadaigh orainn nú ag caitheamh bídh, pe'ca</span>
<lb n="981"/><span>lá nú oidhche é, deinimíd Fíoghar na Croise ar</span>
<lb n="982"/><span>ár n-éadan."</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>*Cuireann Fíoghar na Croise ar gcuimhne</span>
<lb n="985"/><span>dhúinn cinn-rúindiamhara ár gCreidimh.  Cuireann</span>
<lb n="986"/><span>sé ar gcuimhne dhúinn an Tríonóid Naomhtha, mar</span>
<lb n="987"/><span>nuair a dheinimíd é ainmnighmíd na Trí Pearsana</span>
<lb n="988"/><span>atá sa Tríonóid Naomhtha.  Cuireann sé ar</span>
<lb n="989"/><span>gcuimhne dhúinn an Bás a fuair ár dTighearna ar</span>
<lb n="990"/><span>an gCrois — ní fhéadfaimís gan cuimhneamh air sin</span>
<lb n="991"/><span>nuair a dheinimíd cros orainn féin.  Cuireann sé</span>
<lb n="992"/><span>A Ioncholna agus A Eiseirighe ar gcuimhne dhúinn</span>
<lb n="993"/><span>mar ná féadfadh Sé bás d'fhághail mara mbéadh</span>
<lb n="994"/><span>gur ghlac Sé colan daonna, agus is deacair</span>
<lb n="995"/><span>ciumhneamh ar A Bás gan cuimhneamh ar A Eis-</span>
<lb n="996"/><span>eirighe.  Le Fíoghar na Croise díbirimíd an</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="997"/><p><span>diabhal, tré Fíoghar na Croise tugann Dia neart</span>
<lb n="998"/><span>agus cabhair dúinn.  Is ceart dúinn d'á bhrigh</span>
<lb n="999"/><span>sin Fíoghar na Croise a dhéanamh orainn féin,</span>
<lb n="1000"/><span>nuair a bhímíd i n-aon chontabhairt anma nú cuirp,</span>
<lb n="1001"/><span>sar a gcaithimíd biadh agus tar éis a chaithte</span>
<lb n="1002"/><span>dhúinn, agus ag tosnú agus ag críochnú gach oibre</span>
<lb n="1003"/><span>d'á ndeinimíd.  Tá logha leath-chéad lá le fághail</span>
<lb n="1004"/><span>againn gach aon uair a dheinimíd Fíoghar na Croise;</span>
<lb n="1005"/><span>agus logha céad lá gach aon uair a dheinimíd é</span>
<lb n="1006"/><span>le linn uisge coisreacan a thógaint.</span></p>
<lb n="1007"/>
<lb n="1008"/><p><span>*Ba cheart Fíoghar na Croise a dhéanamh go</span>
<lb n="1009"/><span>h-aireach agus go diadha.  Seo mar is ceart é</span>
<lb n="1010"/><span>dhéanamh: bas na láimhe clé a leigint ar íochtar</span>
<lb n="1011"/><span>an uchta, annsan bárra méireanna na láimhe</span>
<lb n="1012"/><span>deise a chur ar an éadan agus "I nAinm an</span>
<lb n="1013"/><span>Athar" a rádh, annsan ar an ucht agus "Agus</span>
<lb n="1014"/><span>an Mhic" a rádh, annsan ar an ngualain gclé</span>
<lb n="1015"/><span>agus "Agus an Spioraid" a rádh, agus annsan</span>
<lb n="1016"/><span>ar an ngualain ndeis agus "Naoimh" a rádh.</span>
<lb n="1017"/><span>Ba cheart na méireanna bheith dírighthe amach agus</span>
<lb n="1018"/><span>dlúth le n-a chéile 'n fhaid a bhíonn duine ag</span>
<lb n="1019"/><span>déanamh Fíoghar na Croise.  Tá dhá shlighe eile</span>
<lb n="1020"/><span>chun Fíoghar na Croise a dhéanamh:- (1) Nuair a</span>
<lb n="1021"/><span>thosnuigheann an sagart ar an Soisgéal a léigheadh</span>
<lb n="1022"/><span>san Aifrionn deinimíd cros bheag le h-órdóig</span>
<lb n="1023"/><span>na láimhe deise ar ár n-éadan agus ar ár mbéal</span>
<lb n="1024"/><span>agus ar ár n-ucht.  Sa tslighe sin taisbeánaimíd</span>
<lb n="1025"/><span>gur mian linn ár gciall agus ár gcainnt agus</span>
<lb n="1026"/><span>ár gcroidhe a thabhairt suas feasta do Dhia.</span>
<lb n="1027"/><span>(2) Nuair a bheannuigheann an sagart aon nídh</span>
<lb n="1028"/><span>gearrann sé cros in san aer le n-a láimh dheis</span>
<lb n="1029"/><span>ós cionn an ruda a bhíonn le beannú nú le</span>
<lb n="1030"/><span>coisreacan aige.</span>
<lb n="1031"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1032"/><p><span>CEACHT A DEICH</span></p>
<lb n="1033"/>
<lb n="1034"/><p><span>**Do chuir ár dTighearna an Eaglais ar bun</span>
<lb n="1035"/><span>chun A obair naomhtha a chur chun cinn agus a</span>
<lb n="1036"/><span>choimeád ar siúbhal agus chun gur b'í amháin a</span>
<lb n="1037"/><span>bhéadh 'n-a hAirc Slánuighthe ag an uile dhuine.</span>
<lb n="1038"/><span>Ciallaimíd leis AN EAGLAIS lucht an fhír-</span>
<lb n="1039"/><span>chreidimh ar fuaid an domhain pé cine gur díobh</span>
<lb n="1040"/><span>iad nú pé tír gur b'as iad; agus an cóimhcheangal</span>
<lb n="1041"/><span>so eatortha go léir, go bhfuil an t-aon-chreideamh</span>
<lb n="1042"/><span>amháin aca, go bhfuil siad rann-pháirteach san</span>
<lb n="1043"/><span>Íodhbairt bheannuighthe chéadna agus in sna</span>
<lb n="1044"/><span>Sácraimíntíbh céadna, agus go bhfuil siad umal —</span>
<lb n="1045"/><span>d'aon cheann amháin — an Pápa.  Baintear trí</span>
<lb n="1046"/><span>chiall eile as an bhfocal "eaglais": (1) an</span>
<lb n="1047"/><span>teampall i n-a mbailigheann na daoine chun</span>
<lb n="1048"/><span>adhradh agus moladh a thabhairt do Dhia agus a</span>
<lb n="1049"/><span>n-úrnaighthe a chur suas Chuige; (2) na Caitilicidhthe</span>
<lb n="1050"/><span>a chómhnuigheann i dtír nú i ndúthaigh áirithe, cuir</span>
<lb n="1051"/><span>i gcás, nuair deirimíd Eaglais na Frainnce is</span>
<lb n="1052"/><span>iad Caitilicidhthe na Frainnce a bhíonn i gceist</span>
<lb n="1053"/><span>againn; (3) na daoine fíréanta, marbh agus beó</span>
<lb n="1054"/><span>— ar Neamh, i bPurgadóireacht, agus ar talamh.</span>
<lb n="1055"/><span>Tugtar AN EAGLAIS SA CHATH ar na daoinibh</span>
<lb n="1056"/><span>fíréanta atá ar an saoghal so, AN EAGLAIS</span>
<lb n="1057"/><span>I bPÉIN ar na h-anmnachaibh i bPurgadóireacht,</span>
<lb n="1058"/><span>agus an EAGLAIS CHAITHRÉIMEACH ar na</span>
<lb n="1059"/><span>h-anmnachaibh atá i bhFlaitheas Dé.</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>**Is mian le Críost go mbéadh an uile dhuine</span>
<lb n="1062"/><span>san Eaglais a chuir Sé ar bun — ní féidir d'éinne</span>
<lb n="1063"/><span>lasmuigh de'n Eaglais a anam a shaoradh.  Ciall-</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1064"/><p><span>uigheann na focail "éinne lasmuigh de'n eaglais"</span>
<lb n="1065"/><span>éinne 'fhanann lasmuigh de'n Eaglais tré n-a</span>
<lb n="1066"/><span>fhailighe chionntach féin.  Ó 'nuair gur cheangail</span>
<lb n="1067"/><span>Dia ar gach éinne bheith san Eaglais is léir gur</span>
<lb n="1068"/><span>dhein Sé SO-FHEICSIONA í — gur chuir Sé cómharthaí</span>
<lb n="1069"/><span>uirthe le n-a bhféadfadh gach éinne a fheicsint gur</span>
<lb n="1070"/><span>ó Dhia a tháinig sí agus gur b'í Eaglais Chríost í.</span>
<lb n="1071"/><span>Nuair adeirimíd go bhfuil an Eaglais so-fheicsiona</span>
<lb n="1072"/><span>cialluighmíd leis na focalaibh sin gur féidir leis</span>
<lb n="1073"/><span>gach éinne an Eaglais fhírinneach a dhéanamh amach</span>
<lb n="1074"/><span>má loirgeann sé go dúthrachtach í.</span></p>
<lb n="1075"/>
<lb n="1076"/><p><span>**Ní dhéanfaidh creideamh sinn a shaoradh</span>
<lb n="1077"/><span>mara ndeinimíd deagh-oibreacha ní lugha ná mar</span>
<lb n="1078"/><span>a dhéanfaidh deagh-oibreacha sinn a shaoradh gan</span>
<lb n="1079"/><span>creideamh a bheith againn.  Má dubhairt an</span>
<lb n="1080"/><span>Spioraid Naomh gur "marbh é creideamh gan</span>
<lb n="1081"/><span>deagh-oibreacha" (Séamus, ii. 26), dubhairt Sé</span>
<lb n="1082"/><span>mar an gcéadna "Gan creideamh ní féidir Dia</span>
<lb n="1083"/><span>a shásamh" (Eabh., xi. 6).  Tá dhá shaghas deagh-</span>
<lb n="1084"/><span>oibreacha ann — deagh-oibreacha nádúrtha agus</span>
<lb n="1085"/><span>deagh-oibreacha ós cionn nádúra.  Má thagann</span>
<lb n="1086"/><span>truagh agam do dhuine agus mar gheall ar an</span>
<lb n="1087"/><span>truagh san amháin go dtugaim déirc dó, is</span>
<lb n="1088"/><span>deagh-obair an gníomh a dheinim, ach is deagh-obair</span>
<lb n="1089"/><span>nádúrtha é agus níl luach-saothair sa tsaoghal</span>
<lb n="1090"/><span>atá le teacht tuíllte agam mar gheall air; níl</span>
<lb n="1091"/><span>ach luach-saothair saoghalta ag dul dom.  Ach i</span>
<lb n="1092"/><span>dteannta an truagh a bheith agam do'n duine má</span>
<lb n="1093"/><span>dheinim an déirc ar son Dé nú ar mhaithe le</span>
<lb n="1094"/><span>m'anam is gníomh ós cionn nádúra é agus tá</span>
<lb n="1095"/><span>luach-saothair ar an saoghal eile tuíllte agam.</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>**Ó 'nuair gur chuir Dia Eaglais ar bun</span>
<lb n="1098"/><span>i gcómhair an uile dhuine níor bh'fhéidir Dó gan</span>
<lb n="1099"/><span>cómharthaí a chur ar an Eaglais sin chun go</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1100"/><p><span>bhféadfadh an uile dhuine í d'aithint.  Mara</span>
<lb n="1101"/><span>mbéadh na cómharthaí sin uirthe ní bhéadh sí so-fheicse</span>
<lb n="1102"/><span>— níor bh'fhéidir í d'aithint ó eaglais bhréige.  Is</span>
<lb n="1103"/><span>feárr a thuigfimíd an sgéal so Chómharthaí na</span>
<lb n="1104"/><span>hEaglaise má chuirimíd i gcompráid é le sgéal</span>
<lb n="1105"/><span>an mháirnéalaigh a thagann go tír ná h-aithnigheann</span>
<lb n="1106"/><span>sé.  Tugann an máirnéalach tuairim fé'n áit</span>
<lb n="1107"/><span>n-ar cheart dó bheith, féachann sé ar léir-sgáil</span>
<lb n="1108"/><span>na h-áite sin, agus chíonn sé cómharthaí áirithe</span>
<lb n="1109"/><span>curtha síos ann — caisleán annso, cuir i gcás,</span>
<lb n="1110"/><span>tigh-soluis annsúd, cnoc tamall isteach ó'n</span>
<lb n="1111"/><span>bhfairrge agus baile fé n-a bhun.  Féachann sé</span>
<lb n="1112"/><span>anois ar an dtalamh atá ós a chómhair amach agus</span>
<lb n="1113"/><span>má chíonn sé ann an caisleán, an tigh-soluis,</span>
<lb n="1114"/><span>an cnoc agus an baile fé n-a bhun, agus pé rud</span>
<lb n="1115"/><span>eile atá curtha síos sa léir-sgáil béidh fhios aige</span>
<lb n="1116"/><span>go cruinn cad é an áit é agus féadfaidh sé a</span>
<lb n="1117"/><span>long a stiúrú de réir an eólais sin.  Tá</span>
<lb n="1118"/><span>cómharthaí na hEaglaise cosmhail leis na cómhar-</span>
<lb n="1119"/><span>thaíbh atá curtha síos i léir-sgáil an mháirnéalaigh.</span>
<lb n="1120"/><span>An eaglais go bhfuil na cómharthaí sin uirthe, sin</span>
<lb n="1121"/><span>í an eaglais cheart — an eaglais fhírinneach; aon</span>
<lb n="1122"/><span>eaglais ná fuil na cómharthaí sin le fághail uirthe</span>
<lb n="1123"/><span>níl innti acht eaglais bhréige.  Cuireann ár</span>
<lb n="1124"/><span>réasún féin i n-iúil dúinn nách féidir do'n</span>
<lb n="1125"/><span>Eaglais fhírinneach gan na cheithre cómharthaí seo a</span>
<lb n="1126"/><span>bheith uirthe:-  Aondacht, Naomhthacht, Caitiliceacht,</span>
<lb n="1127"/><span>agus Asboltacht.  Tá na cheithre cómharthaí seo</span>
<lb n="1128"/><span>ainmnighthe mar an gcéadna i gCré Nicéá.</span></p>
<lb n="1129"/>
<lb n="1130"/><p><span>**Ní fuláir do'n Eaglais bheith aonda (a) I</span>
<lb n="1131"/><span>gCREIDEAMH, (b) I nADHRADH, agus (c) I</span>
<lb n="1132"/><span>RIAGHAIL.</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>(a) I gCREIDEAMH.  Caithfid Clann na hEag-</span>
<lb n="1135"/><span>laise an t-aon-chreideamh amháin a bheith aca go</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1136"/><p><span>léir.  Dá gcreidfeadh duine rud a bhréagnóchadh</span>
<lb n="1137"/><span>an rud a chreidfeadh duine eile ní fhéadfaidís</span>
<lb n="1138"/><span>araon an fhírinne a bheith aca.  Bhéadh creideamh</span>
<lb n="1139"/><span>bréige ag duine éigin aca agus ní fhéadfadh</span>
<lb n="1140"/><span>creideamh bréige teacht ó Chríost.</span></p>
<lb n="1141"/>
<lb n="1142"/><p><span>(b) I nADHRADH.  Tá ceart ag Clann na</span>
<lb n="1143"/><span>hEaglaise bheith rann-pháirteach in sna tabharthaisibh</span>
<lb n="1144"/><span>agus in sna tíodhlacaibh beannuighthe céadna — in</span>
<lb n="1145"/><span>sna sácraimíntíbh céadna agus sa nÍodhbairt</span>
<lb n="1146"/><span>céadna.</span></p>
<lb n="1147"/>
<lb n="1148"/><p><span>(c) I RIAGHAIL.  Ní fuláir do'n Eaglais go</span>
<lb n="1149"/><span>léir bheith umhal d'aon cheann amháin agus d'á</span>
<lb n="1150"/><span>dhlighthibh, mar de réir Chríost féin aon tréad</span>
<lb n="1151"/><span>amháin is eadh an eaglais fé stiúrú aon aodhaire</span>
<lb n="1152"/><span>amháin.  (Eoin, x. 16).</span></p>
<lb n="1153"/>
<lb n="1154"/><p><span>**An dara cómhartha atá ar an Eaglais a</span>
<lb n="1155"/><span>NAOMHTHACHT.  (a) Caithfidh a TEAGASG bheith</span>
<lb n="1156"/><span>naomhtha mar gur ó Dhia a tháinig an teagasg san.</span>
<lb n="1157"/><span>(b) Caithfidh sí CABHAIR a thabhairt d'á cloinn</span>
<lb n="1158"/><span>chun beatha naomhtha a chaitheamh, mar is chun daoine</span>
<lb n="1159"/><span>a dhéanamh naomhtha chuir Críost ar bun í.  (c)</span>
<lb n="1160"/><span>Caithfidh sí A NAOMHTHACHT A THAISBEÁINT i</span>
<lb n="1161"/><span>mbeatha a cloinne — .i. mór-chuid d'á cloinn i</span>
<lb n="1162"/><span>ngach aois agus i ngach áit sa domhan a bheith</span>
<lb n="1163"/><span>naomhtha i slighe iongantach.  Ní féidir a cheapadh</span>
<lb n="1164"/><span>go gcuirfeadh Dia eaglais ar bun chun daoine a</span>
<lb n="1165"/><span>dhéanamh naomhtha agus ná béadh mórán de sna</span>
<lb n="1166"/><span>daoinibh sár-naomhtha.</span></p>
<lb n="1167"/>
<lb n="1168"/><p><span>**An tríomhadh cómhartha tá ar an Eaglais,</span>
<lb n="1169"/><span>a CAITILICEACHT .i. í bheith ins gach uile ÁIT</span>
<lb n="1170"/><span>agus ins gach uile AM.  (a) Caithfidh Eaglais</span>
<lb n="1171"/><span>Chríost bheith leathta ar fuaid an domhain.  Mara</span>
<lb n="1172"/><span>mbéadh sí ins gach aon áit ní bhéadh sí so-fheicsiona</span>
<lb n="1173"/><span>do chách.  (b) Tá sí 'n-a seasamh gan claochlódh</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1174"/><p><span>an uile lá ó aimsir Chríost go dtí an lá indiu</span>
<lb n="1175"/><span>agus béidh go bráth.  Do gheall án dTighearna</span>
<lb n="1176"/><span>ná buadhfadh geataí ifrinn uirthe (Mait., xxviii. 20).</span>
<lb n="1177"/><span>Ní fuláir do'n Eaglais an teagasg céadna a</span>
<lb n="1178"/><span>thabhairt uaithe ins gach uile áit agus a riaghail</span>
<lb n="1179"/><span>céadna agus an adhradh céadna a bheith aici ins</span>
<lb n="1180"/><span>gach uile áit.  Gan san níor bh'í an eaglais</span>
<lb n="1181"/><span>chéadna í ins gach uile áit.</span></p>
<lb n="1182"/>
<lb n="1183"/><p><span>**An ceathramhadh cómhartha atá ar an Eaglais</span>
<lb n="1184"/><span>a hASBOLTACHT .i. gur b'í an eaglais chéadna í</span>
<lb n="1185"/><span>a chraobhsgaoil na h-asboil, agus gur b'é an</span>
<lb n="1186"/><span>riaghail céadna, an teagasg céadna, na h-úird</span>
<lb n="1187"/><span>chéadna, agus an t-úghdarthás diadha céadna atá</span>
<lb n="1188"/><span>san Eaglais indiu agus bhí i n-aimsir na n-asbol.</span></p>
<lb n="1189"/>
<lb n="1190"/><p><span>**Anois dála an mháirnéalaigh sgrúduighimís</span>
<lb n="1191"/><span>gach eaglais adeir gur b'í féin Eaglais Chríost.</span>
<lb n="1192"/><span>Aon eaglais go bhfuil na cheithre cómharthaí uirthe</span>
<lb n="1193"/><span>sin í an eaglais fhírinneach agus is í amháin an</span>
<lb n="1194"/><span>eaglais fhírinneach.  Ag féachaint isteach ionnta</span>
<lb n="1195"/><span>go léir — Protostúnaigh, Metodísigh, Eaglais na</span>
<lb n="1196"/><span>nGréigeach, agus rl. — chímíd go bhfuil, b'fhéidir, aon</span>
<lb n="1197"/><span>chómhartha amháin ar chuid aca agus b'fhéidir dhá</span>
<lb n="1198"/><span>chómhartha ar a thuile aca agus cuid eile aca gan</span>
<lb n="1199"/><span>oiread agus aon chómhartha amháin de sna cheithre</span>
<lb n="1200"/><span>cómharthaíbh ortha.  Níl ach aon eaglais amháin .i.</span>
<lb n="1201"/><span>an Eaglais Chaitilicidhe go bhfuil na cheithre</span>
<lb n="1202"/><span>cómharthaí uirthe.  (1) Tá AONDACHT san Eaglais</span>
<lb n="1203"/><span>Chaitilicidhe.  Tá an creideamh céadna ag Caitili-</span>
<lb n="1204"/><span>cidhthibh ar fuaid an domhain.  Tá na Seacht</span>
<lb n="1205"/><span>Sácraimíntí aca pé áit 'n-a bhfuil siad agus</span>
<lb n="1206"/><span>táid go léir umhal d'aon cheann amháin — do</span>
<lb n="1207"/><span>Phápa na Rómha.  (2) Tá an Eaglais Chaitilicidhe</span>
<lb n="1208"/><span>NAOMHTHA.  Is naomhtha é a teagasg; an té a</span>
<lb n="1209"/><span>leanann réir an teagaisg sin mar is cóir caithfidh</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1210"/><p><span>sé beatha Críostamhail naomhtha — béidh sé umhal</span>
<lb n="1211"/><span>carthanach deagh-iomchair.  Is naomhtha iad a</span>
<lb n="1212"/><span>Sácraimíntí agus Íodhbairt an Aifrinn agus</span>
<lb n="1213"/><span>tairingid grásta Dé go líonmhar ar a cloinn go</span>
<lb n="1214"/><span>léir.  Tá toradh na naomhthachta san le feicsint</span>
<lb n="1215"/><span>go soiléir, mar ó cuireadh an eaglais ar bun</span>
<lb n="1216"/><span>tá daoine sár-naomhtha, nách féidir a gcómhaireamh,</span>
<lb n="1217"/><span>le fághail innte — fir agus mná, óg agus aosta,</span>
<lb n="1218"/><span>ó gach tír sa domhan.  (3) Tá cómhartha na CAITI-</span>
<lb n="1219"/><span>LICEACHTA ar an Eaglais Chaitilicidhe mar tá sí</span>
<lb n="1220"/><span>leathta ar fuaid an domhain, agus ní raibh aon lá</span>
<lb n="1221"/><span>ó chuir Críost ar bun í go dtí an lá indiu ná go</span>
<lb n="1222"/><span>raibh sí ann.  (4) Tá an Eaglais Chaitilicidhe</span>
<lb n="1223"/><span>ASBOLTA mar go dtáinig a teagasg, a riaghail,</span>
<lb n="1224"/><span>a h-úird, agus a h-úghdarthás diadha gan chlaochlódh</span>
<lb n="1225"/><span>anuas chughainn ó aimsir na n-asbol, ó ghlúin go</span>
<lb n="1226"/><span>glúin.</span>
<lb n="1227"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1228"/><p><span>CEACHT A hAON DÉAG</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>**Is é Íosa Críost féin CEANN DO-FHEICSE</span>
<lb n="1231"/><span>na hEaglaise agus is é an Pápa, Fear-ionaid</span>
<lb n="1232"/><span>nú Bhiocaire Chríost, CEANN SO-FHEICSE na</span>
<lb n="1233"/><span>hEaglaise.  Cialluigheann an focal "pápa"</span>
<lb n="1234"/><span>athair, agus tugtar an t-ainm sin air mar gur</span>
<lb n="1235"/><span>b'é athair spioradálta na gCríostaidhthe uile é.</span>
<lb n="1236"/><span>Glaoidhtear an EAGLAIS RÓMHÁNACH uaireanta</span>
<lb n="1237"/><span>ar an Eaglais mar gur b'é Easbog na Rómha</span>
<lb n="1238"/><span>ceann so-fheicse na hEaglaise agus gur sa Róimh</span>
<lb n="1239"/><span>a chómhnuigheann sé.  B'é Naomh Peadar an chéad</span>
<lb n="1240"/><span>Phápa; do thoigh ár dTighearna féin é; agus b'é</span>
<lb n="1241"/><span>Easbog na Rómha é mar an gcéadna.  D'á bhrigh</span>
<lb n="1242"/><span>sin is é an Pápa Easbog na Rómha agus Cómharba</span>
<lb n="1243"/><span>Naoimh Peadar pé áit 'n-a gcómhnuigheann sé.</span>
<lb n="1244"/><span>Do thárla go raibh cuid de sna Pápaíbh nár</span>
<lb n="1245"/><span>chómhnuigh sa Róimh i n-aon chor, ach do ghlaoidh gach</span>
<lb n="1246"/><span>éinne aca "Easbog na Rómha" air féin, mar ba</span>
<lb n="1247"/><span>cheart dó.  Do chuir ár dTighearna féin Naomh</span>
<lb n="1248"/><span>Peadar mar cheann ar an Eaglais agus ar na</span>
<lb n="1249"/><span>hAsbolaibh eile nuair adubhairt Sé leis: "Is</span>
<lb n="1250"/><span>Peadar (carraig) thú agus ar an gcarraig seo</span>
<lb n="1251"/><span>cuirfead suas m'eaglais agus tabharfad duit</span>
<lb n="1252"/><span>eochracha Ríoghachta na bhFlaitheas" (Mait., xvi).</span>
<lb n="1253"/><span>Cialluigheann an focal "Peadar" carraig.  Ó</span>
<lb n="1254"/><span>'nuair gur b'é Fear-ionaid Chríost an Pápa tá</span>
<lb n="1255"/><span>dualgas orainn onóir agus urraim a thabhairt dó</span>
<lb n="1256"/><span>agus bheith umhal dó.  Ó Naomh Peadar anuas tá</span>
<lb n="1257"/><span>trí chéad pápa agus trí fichid tagaighthe i ndiaidh</span>
<lb n="1258"/><span>a chéile i líne gan briseadh.  'Siad na h-easbuig</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1259"/><p><span>cómharbaí an éinne déag asbol eile.  Tugtar</span>
<lb n="1260"/><span>FHAIRCHE nú DIÓISEAS ar an ndúthaigh atá fé</span>
<lb n="1261"/><span>riaghail easbuig agus is gnáthach ainm phríomh-</span>
<lb n="1262"/><span>chatharach na dúthaighe sin a thabhairt mar ainm ar</span>
<lb n="1263"/><span>an bhfairche.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>**Tugaid na CÁIRDIONAIL congnamh do'n</span>
<lb n="1266"/><span>Phápa i riaghalú na hEaglaise.  Tugtar "An</span>
<lb n="1267"/><span>Choláiste Naomhtha" uaireanta ortha.  Ní bhíonn</span>
<lb n="1268"/><span>riamh níos mó ná deich gCairdionail agus trí fichid</span>
<lb n="1269"/><span>san Eaglais.  Tá trí gráda de Cháirdionalaibh</span>
<lb n="1270"/><span>ann:- Cáirdionail-Easbuig, Cáirdionail-Shagairt,</span>
<lb n="1271"/><span>agus Cáirdionail-Dheócáin.  Tá fairchí áirithe ann</span>
<lb n="1272"/><span>agus tugtar Árd-easbuig ar na h-easbogaibh a</span>
<lb n="1273"/><span>riaghaluigheann iad, agus tá deich bhfairchí ársa</span>
<lb n="1274"/><span>ann agus tugtar ÁRD-ATHARACHA ar na h-árd-</span>
<lb n="1275"/><span>easbogaibh a riaghaluigheann iad.  Bíonn úghdarthás</span>
<lb n="1276"/><span>áirithe ag Árd-easbog in sna fairchibh a bhíonn</span>
<lb n="1277"/><span>'n-a chómharsanacht.  Tugtar CÚIGE an Árd-</span>
<lb n="1278"/><span>easbuig ar an ndúthaigh sin go léir a bhíonn fé</span>
<lb n="1279"/><span>ughdarthás an Árd-easbuig.  Tugtar ÁRD-</span>
<lb n="1280"/><span>FHAIRCHE ar a fhairche féin agus FO-FHAIRCHE ar</span>
<lb n="1281"/><span>gach fairche eile sa "chúige."  Tá dhá chómhartha le</span>
<lb n="1282"/><span>n-a n-aithnightear Árd-easbog seachas easbog eile</span>
<lb n="1283"/><span>(1) an chros dúbalta a chaitheann sé agus a beir-</span>
<lb n="1284"/><span>tear roimis amach agus (2) an paillium — ruainne</span>
<lb n="1285"/><span>beag caol d'éadach bhán déanta d'olann uan</span>
<lb n="1286"/><span>agus cheithre chros chorcara órnáidthe air.  Tagann</span>
<lb n="1287"/><span>sé tar dhá ghualainn an Árd-easbuig.  Is fé'n</span>
<lb n="1288"/><span>Easbog atá riaghalú fairche.  Is aige atá cómhacht</span>
<lb n="1289"/><span>chun daoine a chur "Fé Láimh Easbuig" agus</span>
<lb n="1290"/><span>Órd Beannuighthe a bhronnadh.</span></p>
<lb n="1291"/>
<lb n="1292"/><p><span>**Ní féidir do'n Eaglais tuitim i n-earráid</span>
<lb n="1293"/><span>ná bheith meallta i n-a creideamh, ná i gcraobh-</span>
<lb n="1294"/><span>sgaoileadh an Chreidimh sin.  Buadh spesialta é</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1295"/><p><span>sin a thagann chúiche ó'n Spioraid Naomh atá i</span>
<lb n="1296"/><span>gcómhnuidhe 'n-a fochair 'á stiúrú.  Tugtar DO-</span>
<lb n="1297"/><span>MHEALLTACHT na hEaglaise nú DO-EARRÁID-</span>
<lb n="1298"/><span>EACHT na hEaglaise ar an mbuadh san.</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>**Tá eólas iomlán ar an gCreideamh le</span>
<lb n="1301"/><span>fághail i bhfocalaibh Dé de réir mar mhínigheann</span>
<lb n="1302"/><span>an Eaglais iad fé stiúrú an Spioraid Naoimh.</span>
<lb n="1303"/><span>Is é seo Riaghail Chreidimh na gCaitilicidhthe.  Tá</span>
<lb n="1304"/><span>focail sgríobhtha Dé ann agus focal Dé ná fuil</span>
<lb n="1305"/><span>sgríobhtha.  'Sé an SGRIPTIÚIR NAOMHTHA nú</span>
<lb n="1306"/><span>an BÍOBLA focail sgríobhtha Dé agus tá focail</span>
<lb n="1307"/><span>Dé ná fuil sgríobhtha le fághail sa BHÉAL-OIDEAS</span>
<lb n="1308"/><span>a tháinig chughainn anuas ó aimsir na nAsbol ó</span>
<lb n="1309"/><span>ghlúin go glúin.  Deir na Protostúnaigh gur</span>
<lb n="1310"/><span>b'as an mBíobla amháin atá eólas ar an</span>
<lb n="1311"/><span>gCreideamh le fághail, ach ní féidir an ceart a</span>
<lb n="1312"/><span>bheith aca mar: (1) Dá mba sa Bhíobla amháin ba</span>
<lb n="1313"/><span>mhian le n-ár dTighearna go bhfaghadh Críostaidhthe</span>
<lb n="1314"/><span>eólas ar a gCreideamh níor mhór an Bíobla a</span>
<lb n="1315"/><span>bheith ann i n-iomlán ó'n gcéad lá chuir Sé an</span>
<lb n="1316"/><span>Creideamh ar bun.  Ní mar sin a bhí an sgéal;</span>
<lb n="1317"/><span>níor sgríobhadh an Tiomna Nua go dtí suas le</span>
<lb n="1318"/><span>trí fichid bliadhan tar éis ár dTighearna 'fhághail</span>
<lb n="1319"/><span>bháis.  (2) Ní dubhairt ár dTighearna le n-a</span>
<lb n="1320"/><span>mhuinntir go bhfaighdís eólas a gcreidimh sa</span>
<lb n="1321"/><span>Bhíobla.  Is amhlaidh adubhairt Sé leó é 'fhoghluim</span>
<lb n="1322"/><span>ó sna hAsbolaibh — ní i n-aon leabhar a gheóbhaidís</span>
<lb n="1323"/><span>é ach ó bhéal-oideas.  "An té éisteann libh-se,"</span>
<lb n="1324"/><span>ar Seisean leis na hAsbolaibh, "éisteann sé</span>
<lb n="1325"/><span>liomsa."  (Lúcás. x, 16.)  Le béal-oideas a</span>
<lb n="1326"/><span>theagaisg Sé féin na daoine, níor sgríobh Sé aon</span>
<lb n="1327"/><span>leabhar.  (3) Go dtí timcheall le míle agus cheithre</span>
<lb n="1328"/><span>chéad bliadhan tar éis ár dTighearna a theacht ar an</span>
<lb n="1329"/><span>saoghal níor cló-bhuaileadh aon leabhar — ní raibh le</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1330"/><p><span>fághail ach láimh-sgríbhne, agus d'á bhrigh sin bhí</span>
<lb n="1331"/><span>leabhair an-dhaor, an-ghann.  Dá mbéadh daoine</span>
<lb n="1332"/><span>ag brath ar leabhraibh an uair sin chun a gcreidimh</span>
<lb n="1333"/><span>d'fhoghluim ní bhéadh an creideamh ach ag fíor-</span>
<lb n="1334"/><span>bheagán daoine.  Ach ní gádh dhúinn dul thar an</span>
<lb n="1335"/><span>lá indiu; má's as an mBíobla amháin atá eólas</span>
<lb n="1336"/><span>ar an gCreideamh le fághail cad mar gheall ar na</span>
<lb n="1337"/><span>daoinibh ná féadann leabhar a léigheadh?  Cá</span>
<lb n="1338"/><span>bhfuil eólas a gCreidimh le fághail aca?  (4) 'N-a</span>
<lb n="1339"/><span>theannta san leabhar an-dheacair le tuigsint is</span>
<lb n="1340"/><span>eadh an Bíobla, agus as an méid daoine a</span>
<lb n="1341"/><span>léigheann é níl ach beagán 'fhéadann é sgrúdú ná</span>
<lb n="1342"/><span>é thuigsint gan congnamh.  Tá a rian san ar na</span>
<lb n="1343"/><span>daoinibh a bhíonn ag brath ar an mBíobla amháin,</span>
<lb n="1344"/><span>tá na céadta creideamh aca agus iad bun ós</span>
<lb n="1345"/><span>cionn le n-a chéile, agus lucht leanmhana gach cinn</span>
<lb n="1346"/><span>aca ag bréagnú a chéile, agus iad go léir 'á rádh</span>
<lb n="1347"/><span>gur b'as an mBíobla gheibheann siad a gcreideamh.</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>**Tugtar FOCAL DÉ ar an mBíobla mar</span>
<lb n="1350"/><span>gur sgríobhadh é fé Dhia-análú an Spioraid Naoimh.</span>
<lb n="1351"/><span>Tugtar DIA-ANÁLÚ ar an gcómhacht spioradálta</span>
<lb n="1352"/><span>d'oibrigh Dia ar fhearaibh áirithe, le n-ar shoillsigh</span>
<lb n="1353"/><span>Sé a dtuigsint agus le n-ar chorruigh Sé chun</span>
<lb n="1354"/><span>sgríobhtha iad agus le n-ar stiúraigh Sé iad agus</span>
<lb n="1355"/><span>iad ag sgríobhadh, i dtreó gur sgríobhadar an</span>
<lb n="1356"/><span>rud ba mhian le Dia go sgríobhfaidís.  Ciall-</span>
<lb n="1357"/><span>uigheann an focal "Bíobla" leabhar, agus</span>
<lb n="1358"/><span>cialluigheann an focal "Sgriptiúir" rud atá</span>
<lb n="1359"/><span>sgríobhtha.  Is é an Bíobla an leabhar thar</span>
<lb n="1360"/><span>leabharaibh agus an sgríobhnóireacht thar a bhfuil</span>
<lb n="1361"/><span>sgríobhtha.  Tá dhá chuid nú dhá rann sa Bhíobla -</span>
<lb n="1362"/><span>An Tiomna Nua agus an Sean Thiomna.  Tugtar</span>
<lb n="1363"/><span>dúinn sa tSean Thiomna tuairisg ar chruthú an</span>
<lb n="1364"/><span>domhain ar sgéal na nÁrd-athar agus ar sgéal</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1365"/><p><span>Chlann Ísrael — na daoine thoigh Dia Chuige féin.</span>
<lb n="1366"/><span>Tá trí saghas leabhar sa tSean Thiomna: leabhair</span>
<lb n="1367"/><span>staireamhla, leabhair morála nú leabhair teagaisg,</span>
<lb n="1368"/><span>agus leabhair tarngaireachta.  Ar na leabhraibh</span>
<lb n="1369"/><span>staireamhla tá an Pentateúc nú na chúig leabhair</span>
<lb n="1370"/><span>a sgríobh Maoise:  Genesis, Ecsodus, Lebhiticus,</span>
<lb n="1371"/><span>Uimhreacha, agus Deúteronomí.  Cuid de sna</span>
<lb n="1372"/><span>leabhraibh staireamhla leis is eadh Leabhair na</span>
<lb n="1373"/><span>Ríogh agus Leabhar na mBreitheamhan.  Is é</span>
<lb n="1374"/><span>Leabhar na Salm an leabhar is mó tábhacht de sna</span>
<lb n="1375"/><span>leabhraibh morála.  B'é Dáibhidh Rí do sgríobh</span>
<lb n="1376"/><span>furmhór na Salm.  De leabhraibh na tarngaireachta</span>
<lb n="1377"/><span>is eadh Leabhar Ísaias agus Leabhar Ieremias agus</span>
<lb n="1378"/><span>Leabhar Dhaniél.  In sna leabhraibh seo tá tarn-</span>
<lb n="1379"/><span>gaireacht ar theacht an tSlánuightheóra, ar A</span>
<lb n="1380"/><span>bheatha, agus A mhór-fhulang.  'Sa Tiomna Nua</span>
<lb n="1381"/><span>tá tuairisg ar bheatha ár dTighearna agus ar</span>
<lb n="1382"/><span>shaothar na nAsbol.  'Siad so na leabhair atá</span>
<lb n="1383"/><span>sa Tiomna Nua:  Na Cheithre Soisgéal (Beatha ár</span>
<lb n="1384"/><span>dTighearna mar a sgríobh Naomh Maitiú agus</span>
<lb n="1385"/><span>Naomh Marcus agus Naomh Lúcás agus Naomh</span>
<lb n="1386"/><span>Eóin é); "Gníomhartha na nAsbol," na hEpistilí</span>
<lb n="1387"/><span>nú na leitreacha do sgríobh Naomh Peadar agus</span>
<lb n="1388"/><span>Naomh Pól agus Naomh Eóin agus Naomh Séamus</span>
<lb n="1389"/><span>agus Naomh Iúdas; agus Leabhar an Taisbeántais</span>
<lb n="1390"/><span>nú an "Apocalipsis" do sgríobh Naomh Eóin.</span></p>
<lb n="1391"/>
<lb n="1392"/><p><span>**Tugtar an CHANÓIN ar liosta nú clár go</span>
<lb n="1393"/><span>dtugann an Eaglais deimhne dhúinn ar iad a bheith</span>
<lb n="1394"/><span>sgríobhtha fé Dhia-análú an Spioraid Naoimh.</span>
<lb n="1395"/><span>Tugtar LEABHAR CANÓNDA ar gach leabhar aca</span>
<lb n="1396"/><span>san.  'Sa tSean Thiomna tá sé leabhair agus</span>
<lb n="1397"/><span>dachad atá canónda agus sa Tiomna Nua na</span>
<lb n="1398"/><span>Cheithre Soisgéal, Gníomhartha na nAsbol, Epistil</span>
<lb n="1399"/><span>agus fiche, agus an Apocalipsis.  Tugtar</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1400"/><p><span>leabhair PRÍOMH-CHANÓNDA ar na leabhraibh a</span>
<lb n="1401"/><span>ghlac an Eaglais chúiche ó thosach mar fhíor-</span>
<lb n="1402"/><span>sgriptiúir sgríobhtha fé análú an Spioraid Naoimh,</span>
<lb n="1403"/><span>agus leabhair IAR-CHANÓNDA ar na leabhraibh</span>
<lb n="1404"/><span>nár ghlac an Eaglais go léir mar fhíor-sgriptiúir</span>
<lb n="1405"/><span>ar feadh tamaill.  De sna leabhraibh iar-chanónda</span>
<lb n="1406"/><span>sa tSean Thiomna 'seadh Leabhar Tóbiais, Leabhar</span>
<lb n="1407"/><span>Iúdit, agus Leabhar na Macaibíteach.  Sa Tiomna</span>
<lb n="1408"/><span>Nua is leabhair iar-chanónda Epistil Naoimh Pól</span>
<lb n="1409"/><span>chun na nEabhrach, agus Epistil Naoimh Séamus.</span>
<lb n="1410"/><span>Is cuma príomh-chanónda nú iar-chanónda aon</span>
<lb n="1411"/><span>leabhar sa Bhíobla, fíor-sgriptiúir is eadh iad go</span>
<lb n="1412"/><span>léir.  Do léirigh an Eaglais dúinn cad iad na</span>
<lb n="1413"/><span>leabhair atá sa Chanóin in sna Cómhairlíbh Coit-</span>
<lb n="1414"/><span>cheanna a bhí i bhFlorentia agus i dTreidhnt.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>**Tá an Eaglais Chaitilicidhe do-mheallta</span>
<lb n="1417"/><span>.i. ní féidir di tuitim i n-earráid i n-a creideamh</span>
<lb n="1418"/><span>ná 'n-a teagasg.  (1) nuair a labharann sí i</span>
<lb n="1419"/><span>gCómhairle Choitcheann, (2) nuair a labharann an</span>
<lb n="1420"/><span>Pápa ex cathedra, (3) nuair a bhíonn easbuig an</span>
<lb n="1421"/><span>domhain ar aon-fhocal agus iad ag teagasg an</span>
<lb n="1422"/><span>phobuil Chaitilicidhe.  Tugtar CÓMHAIRLE COIT-</span>
<lb n="1423"/><span>CHEANN ar chómhchruinniú dhlisteanach de easbogaibh</span>
<lb n="1424"/><span>uile na hEaglaise agus an Pápa, nú leagáid</span>
<lb n="1425"/><span>uaidh, mar cheann cómhairle ortha.  An Chómhairle</span>
<lb n="1426"/><span>Choitcheann is déanaighe a tháinig le chéile b'é an</span>
<lb n="1427"/><span>Naomhadh Pápa Píus do chómh-chruinnigh í sa</span>
<lb n="1428"/><span>Bhatichan sa bhliadhain 1869.  Tar éis bheith i ndáil</span>
<lb n="1429"/><span>ar feadh geall le bliadhain do cuireadh an</span>
<lb n="1430"/><span>Chómhairle ar ath-lá agus níor cómh-chruinnigheadh í</span>
<lb n="1431"/><span>riamh ó shin cé nár cuireadh deire léi fós.  I</span>
<lb n="1432"/><span>Nicéá do cómh-chruinnigheadh an Chéad Chómhairle</span>
<lb n="1433"/><span>Choitcheann sa bhliadhain 325.  Ó sin anuas níor</span>
<lb n="1434"/><span>cómh-chruinnigheadh ach Cómhairle Choitcheann agus</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1435"/><p><span>fiche.  Do léirigheadh go solamhanta i gCómhairle</span>
<lb n="1436"/><span>an Bhatican sa bhliadhain 1870 go bhfuil an Pápa</span>
<lb n="1437"/><span>do-mheallta nú do-earráideach.</span></p>
<lb n="1438"/>
<lb n="1439"/><p><span>**Is ceann d'airtiogalaibh ár gcreidimh go</span>
<lb n="1440"/><span>bhfuil an Pápa do-mheallta.  Tá an buadh san</span>
<lb n="1441"/><span>aige nuair a labharann sé ex cathedra .i. nuair</span>
<lb n="1442"/><span>labharann le cómhacht Chinn na hEaglaise agus é</span>
<lb n="1443"/><span>ag tabhairt bhreith ar cheisteanaibh creidimh nú a</span>
<lb n="1444"/><span>cheisteanaibh morála i gcómhair na hEaglaise go</span>
<lb n="1445"/><span>léir.  Cialluigheann na focail "ex cathedra"</span>
<lb n="1446"/><span>ó'n gcathaoir .i. ó chathaoir Pheadair Naomhtha — le</span>
<lb n="1447"/><span>h-úghdarthás Naoimh Peadar nú mar CHÓMHARBA</span>
<lb n="1448"/><span>Naoimh Peadar.  Nuair adeirimíd go bhfuil an</span>
<lb n="1449"/><span>Pápa do-mheallta ní mheasaimíd a rádh nách</span>
<lb n="1450"/><span>féidir dó peaca a dhéanamh ná nách féidir dó</span>
<lb n="1451"/><span>dearmhad a dhéanamh i gceisteanaibh shaoghalta.</span>
<lb n="1452"/><span>Fiú amháin d'fhéadfadh an Pápa dearmhad a</span>
<lb n="1453"/><span>dhéanamh i gceisteanaibh a bhaineann leis an</span>
<lb n="1454"/><span>gCreideamh dá mba breith dhuine léigheanta a</span>
<lb n="1455"/><span>thabharfadh sé agus gan labhairt mar Phápa.</span></p>
<lb n="1456"/>
<lb n="1457"/><p><span>**B'é Naomh Pádraig d'iompuigh muinntir</span>
<lb n="1458"/><span>na hÉireann ó phágántacht, breis agus cheithre</span>
<lb n="1459"/><span>chéad bliadhain tar éis teacht ár dTighearna.</span>
<lb n="1460"/><span>Fuair sé úghdarthás ó Naomh Celestín, an Pápa,</span>
<lb n="1461"/><span>chun teacht go hÉirinn agus an Creideamh a chraobh-</span>
<lb n="1462"/><span>sgaoileadh.  Tar éis an Chreidimh a ghlacadh do</span>
<lb n="1463"/><span>mhuinntir na hÉireann chuaidh cáil chómh mór san</span>
<lb n="1464"/><span>amach ortha i dtaobh a léighin agus a ndeigh-</span>
<lb n="1465"/><span>thréithe gur glaoidheadh "Oileán na Naomh agus</span>
<lb n="1466"/><span>na n-Ollamh" ar an dtír.</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>*Is 'mó buadh atá ag Caitilicidhthibh seachas lucht</span>
<lb n="1469"/><span>leanmhana aon chreidimh eile.  Tá na Sácraimíntí</span>
<lb n="1470"/><span>aca agus Íodhbairt an Aifrinn.  Níl na daoine</span>
<lb n="1471"/><span>atá lasmuigh de'n Eaglais páirteach in sna</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1472"/><p><span>tíodhlacaibh sin.  I Sácraimínt na hAithrighe</span>
<lb n="1473"/><span>tugtar maitheamhnas a pheacaí do'n Chaitilicidhe.</span>
<lb n="1474"/><span>Nuair ná fuil an tSácraimínt sin ag an</span>
<lb n="1475"/><span>muinntir atá lasmuigh de'n Eaglais níl maith-</span>
<lb n="1476"/><span>eamhnas le fághail aca ach tré ghníomh Chroidhe-bhrú</span>
<lb n="1477"/><span>iomlán.  Ach ó 'nuair gur minic ná múintear</span>
<lb n="1478"/><span>dóibh a ríachtanaighe agus tá croidhe-bhrú iomlán</span>
<lb n="1479"/><span>ná connus gníomh chroidhe-bhrú iomlán a dhéanamh,</span>
<lb n="1480"/><span>'sé an rud is dóichighe, ná bacfaidh siad leis i</span>
<lb n="1481"/><span>n-aon chor agus go mbéidh a bpeacaí gan</span>
<lb n="1482"/><span>maitheamh.</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>*Buadh eile do Chaitilicidhthibh is eadh iad a</span>
<lb n="1485"/><span>bheith rann-pháirteach i gComaoine na Naomh.</span>
<lb n="1486"/><span>Cialluighmíd le Comaoine na Naomh, an ceangal</span>
<lb n="1487"/><span>rúindiamhara, spioradálta, atá idir an mhuinntir</span>
<lb n="1488"/><span>a bhaineann leis an Eaglais ar thalamh agus na</span>
<lb n="1489"/><span>naoimh ar Neamh agus na h-anamacha i bPurga-</span>
<lb n="1490"/><span>dóireacht.  Tré bhrigh an chóimhcheangail sin táid</span>
<lb n="1491"/><span>go léir páirteach i n-úrnaighthibh a chéile.  Cuirimíd-</span>
<lb n="1492"/><span>na ár n-impighe chun na naomh ar Neamh ag iarraidh</span>
<lb n="1493"/><span>a gcabhartha agus iarraimíd ar Dhia fuasgailt ag</span>
<lb n="1494"/><span>saor-bhraighdeanas do sna h-anamachaibh i bPur-</span>
<lb n="1495"/><span>gadóireacht.  Guidhmíd mar an gcéadna ar son</span>
<lb n="1496"/><span>ár gcómharsan ar an saoghal so.  Deinid na</span>
<lb n="1497"/><span>naoimh ar Neamh agus na h-anamacha i bPurga-</span>
<lb n="1498"/><span>dóireacht guidhe ar ár son-na.  'N-a theannta</span>
<lb n="1499"/><span>san táimíd go léir páirteach i n-úrnaighthibh na</span>
<lb n="1500"/><span>hEaglaise d'á cloinn go léir agus páirteach in</span>
<lb n="1501"/><span>sna h-úrnaighthibh adeireann ár gcómharsain ar ár</span>
<lb n="1502"/><span>son.</span></p>
<lb n="1503"/>
<lb n="1504"/><p><span>*Ach dá mhéid é an buadh atá ag an gCaitilicidhe</span>
<lb n="1505"/><span>ó bheith sa bhfíor-eaglais ní leór dó gur Caitilicidhe</span>
<lb n="1506"/><span>é — ní shaorfaidh an méid sin amháin é.  Is amhlaidh</span>
<lb n="1507"/><span>a tabharfar breith níos géire agus níos déine air</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1508"/><p><span>de réir mar a méaduightear na grásta dhó agus</span>
<lb n="1509"/><span>go dtugann sé failighe ionnta.</span></p>
<lb n="1510"/>
<lb n="1511"/><p><span>**Is 'mó tairbhe anma a thagann chun an</span>
<lb n="1512"/><span>Chaitilicidhe ó chuallachtaibh agus ó chumanaibh</span>
<lb n="1513"/><span>diadha.  Tugtar cuallacht nú cuman diadha ar</span>
<lb n="1514"/><span>dream daoine a chuireann iad féin fé riaghlachaibh</span>
<lb n="1515"/><span>so-chóimhlíonta, mar mhaithe le n-a n-anam féin nú</span>
<lb n="1516"/><span>chun gníomhartha carthanachta a chur chun cinn.  Seo</span>
<lb n="1517"/><span>cuid de sna cuallachtaibh diadha is mó go bhfuil</span>
<lb n="1518"/><span>aithne ortha:  Cuallacht an Teaghlaigh Naomhtha,</span>
<lb n="1519"/><span>Cuallacht Chroidhe Íosa, Cuallacht na Croise i</span>
<lb n="1520"/><span>n-aghaidh an Ólacháin, Cuman an Phaidirín Pháirtigh,</span>
<lb n="1521"/><span>agus Cuallacht Naomh Bhincint de Pól.</span>
<lb n="1522"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1523"/><p><span>CEACHT A DÓ DHÉAG</span></p>
<lb n="1524"/>
<lb n="1525"/><p><span>*Tugaimíd peaca AN GHNÍMH ar aon pheaca a</span>
<lb n="1526"/><span>dheinimíd féin.  Tá dhá shórt peaca ghnímh ann:</span>
<lb n="1527"/><span>peaca marbhthach agus peaca so-loghthach.  Ní bhéidh</span>
<lb n="1528"/><span>duine cionntach i bpeaca marbhthach (1) maran</span>
<lb n="1529"/><span>droich-nídh mór ann féin an smaoineamh a bhíonn</span>
<lb n="1530"/><span>i n-a aigne nú an briathar a labharann sé nú</span>
<lb n="1531"/><span>an gníomh nú an fhailighe dheineann sé; agus</span>
<lb n="1532"/><span>(2) mara mbéidh fhios go cruinn aige i n-a aigne</span>
<lb n="1533"/><span>a olcas is tá sé; agus (3) mara dtugaidh sé a</span>
<lb n="1534"/><span>thoil go h-iomlán leis.  Mara gcóimhlíontar na</span>
<lb n="1535"/><span>trí coinghealacha so níl sa pheaca ach peaca so-</span>
<lb n="1536"/><span>loghthach.  Cuir i gcás go bhfuil adhbhar an pheaca</span>
<lb n="1537"/><span>(an smaoineamh nú an briathar nú an gníomh nú</span>
<lb n="1538"/><span>an fhailighe) go h-an-olc agus go bhfuil fhios ag</span>
<lb n="1539"/><span>an nduine go dian-mhaith a olcas is tá sé, mara</span>
<lb n="1540"/><span>dtuga sé toil go h-iomlán leis níl ach peaca</span>
<lb n="1541"/><span>so-loghthach ann.  Nú cuir i gcás go dtugann</span>
<lb n="1542"/><span>duine a thoil go h-iomlán le droich-nídh ach ná</span>
<lb n="1543"/><span>fuil fhios go cruinn aige gur peaca marbhthach an</span>
<lb n="1544"/><span>rud san a dhéanamh, ní bhéidh ach peaca so-loghthach</span>
<lb n="1545"/><span>ann.</span></p>
<lb n="1546"/>
<lb n="1547"/><p><span>**Tugtar peaca marbhthach ar an bpeaca san</span>
<lb n="1548"/><span>mar go gcuireann sé deire le beatha spioradálta</span>
<lb n="1549"/><span>an anma .i. marbhuigheann sé grásta Dé ann.</span>
<lb n="1550"/><span>Nuair a bhíonn an corp marbh ní féidir dó na</span>
<lb n="1551"/><span>gníomhartha úd a dhéanamh do dheineadh sé nuair a</span>
<lb n="1552"/><span>bhí sé 'n-a bheathaidh.  Nuair a bhíonn an t-anam</span>
<lb n="1553"/><span>marbh go spioradálta ní fhéadann sé aon ghníomh</span>
<lb n="1554"/><span>spioradálta a dhéanamh — aon ghníomh a thuillfeadh</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1555"/><p><span>luach-saothair dó i láthair Dé.  Nuair a bhíonn an</span>
<lb n="1556"/><span>t-anam 'n-a bheathaidh go spioradálta — nuair a</span>
<lb n="1557"/><span>bhíonn sé ar staid na ngrást — tuilleann sé</span>
<lb n="1558"/><span>méadú ar a ghlóire i bhFlaitheas Dé le gach deagh-</span>
<lb n="1559"/><span>ghníomh d'á ndeineann sé.  Ní mar sin do'n anam</span>
<lb n="1560"/><span>a bhíonn marbh go spioradálta.  I n-ionad luach-</span>
<lb n="1561"/><span>saothair a thuilleamh le deagh-ghníomharthaibh is</span>
<lb n="1562"/><span>amhlaidh a chailleann sé pé luach-saothair a bhí</span>
<lb n="1563"/><span>tuillte cheana aige.  Ach bíodh ná tuilleann na</span>
<lb n="1564"/><span>deagh-ghníomhartha a deintear i staid pheaca mharbh-</span>
<lb n="1565"/><span>thaigh aon luach-saothair spioradálta ní h-ionann é</span>
<lb n="1566"/><span>sin agus a rádh go bhfuil siad gan tairbhe.  Is</span>
<lb n="1567"/><span>deagh-ghníomhartha iad pé uair a deintear iad</span>
<lb n="1568"/><span>agus bíodh ná fuil aon mhéadú glóire le fághail</span>
<lb n="1569"/><span>d'á mbárr i bhFlaitheas Dé b'fhéidir mar gheall</span>
<lb n="1570"/><span>ortha gur bh'é toil Dé tré n-A mhór-thrócaire</span>
<lb n="1571"/><span>grásta a bhronnadh ar an bpeacach a thabharfadh é</span>
<lb n="1572"/><span>arís go staid na ngrást.  Nuair a dheineann</span>
<lb n="1573"/><span>duine aithrighe gheóbhaidh sé thar n-ais an luach-</span>
<lb n="1574"/><span>saothair a chaill sé mar gheall ar an bpeaca</span>
<lb n="1575"/><span>marbhthach.</span></p>
<lb n="1576"/>
<lb n="1577"/><p><span>Má bhíonn sé de mhí-ádh ar dhuine é a thuitim</span>
<lb n="1578"/><span>i bpeaca marbhthach ba cheart dó dul chun Faoistine</span>
<lb n="1579"/><span>gan mhoill agus maitheamhnas d'fhághail.  Maran</span>
<lb n="1580"/><span>féidir leis dul chun Faoistine ba cheart dó é</span>
<lb n="1581"/><span>féin a spriuchadh chun gníomh croidhe-bhrú iomlán</span>
<lb n="1582"/><span>a dhéanamh.  Cialluigheann an focal "so-loghthach"</span>
<lb n="1583"/><span>so-mhaithte, agus tugtar an t-ainm sin air mar</span>
<lb n="1584"/><span>gur furaiste é a mhaitheamh seachas an peaca</span>
<lb n="1585"/><span>marbhthach.  Ní ghearrann an peaca so-loghthach sinn</span>
<lb n="1586"/><span>amach ó Flaitheas Dé fé mar dheineann an peaca</span>
<lb n="1587"/><span>marbhthach, ach i n-a aindeóin sin is uile is coir</span>
<lb n="1588"/><span>chómh mór san peaca so-loghthach, ná béadh sé</span>
<lb n="1589"/><span>dleaghthach againn é dhéanamh chun an domhain go</span>
<lb n="1590"/><span>léir a shaoradh ó dhíthiú.</span>
<lb n="1591"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1592"/><p><span>Tá dhá shaghas ócáid nú cionnfáth peaca ann -</span>
<lb n="1593"/><span>(1) DLÚTH-ócáid nú DLÚTH-chionnfáth, agus (2)</span>
<lb n="1594"/><span>CIAN-ócáid nú CIAN-chionnfáth.  Bíonn sé 'n-a</span>
<lb n="1595"/><span>dhlúth-ócáid nú 'n-a dhlúth-chionnfáth do dhuine</span>
<lb n="1596"/><span>nuair a bhíonn contabhairt mhór go dtairingeóchaidh</span>
<lb n="1597"/><span>sé an duine sin chun peaca.  Bíonn sé 'n-a</span>
<lb n="1598"/><span>chian-ócáid nuair a bhíonn contabhairt go dtairin-</span>
<lb n="1599"/><span>geóchaidh sé an duine chun peaca ach gur suarach</span>
<lb n="1600"/><span>an chontabhairt í.  Is dlúth-ócáid peaca do dhuine</span>
<lb n="1601"/><span>dul isteach i dtigh óil má's gnáthach leis dul ar</span>
<lb n="1602"/><span>meisge ann; ach an té ná béadh aon dúil san ól</span>
<lb n="1603"/><span>aige dá raghadh sé isteach sa tigh óil chéadna ní</span>
<lb n="1604"/><span>bhéadh ach cian-ócáid dó ann, nú b'fhéidir ná béadh</span>
<lb n="1605"/><span>aon ócáid pheaca dó i n-aon chor ann.  Tá an</span>
<lb n="1606"/><span>oiread de ócáidíbh peaca ann agus tá de</span>
<lb n="1607"/><span>dhaoiníbh ar an saoghal.  Is minic gur ÁIT éigin</span>
<lb n="1608"/><span>áirithe a thairgeann daoine chun peaca, cuir i</span>
<lb n="1609"/><span>gcás tigh óil nú áit 'n-a mbíonn droch-chainnt ar</span>
<lb n="1610"/><span>siúbhal.  Uaireanta is DUINE éigin an ócáid</span>
<lb n="1611"/><span>pheaca, cuir i gcás duine a chleachtann cainnt</span>
<lb n="1612"/><span>mí-bhanamhail nú cainnt neamh-charthanach.  Uair-</span>
<lb n="1613"/><span>eanta is RUD éigin a thairgeann duine chun</span>
<lb n="1614"/><span>peaca — airgead nú éadach aoibhinn, agus rl.  An rud</span>
<lb n="1615"/><span>a bhéidh 'n-a ócáid pheaca do dhuine b'fhéidir nár</span>
<lb n="1616"/><span>bh'aon ócáid pheaca do dhuine eile é, agus an rud</span>
<lb n="1617"/><span>á bhéadh 'n-a dhlúth-ócáid do dhuine b'fhéidir ná</span>
<lb n="1618"/><span>béadh do dhuine eile ann ach cian-ócáid.  Aith-</span>
<lb n="1619"/><span>neóchaidh duine go minic ó n-a bheatha féin cia'ca</span>
<lb n="1620"/><span>saghas ócáide dó féin a bhíonn ann.  Tá rudaí</span>
<lb n="1621"/><span>áirithe, ámhthach, atá 'n-a n-ócáidíbh peaca do gach</span>
<lb n="1622"/><span>éinne beagnach, mar atá droch-chuideachta, droich-</span>
<lb n="1623"/><span>leabhair, siúbhal-oidhche, ólachán, agus léir-dhío-</span>
<lb n="1624"/><span>mhaointeas.  Is peaca do dhuine é féin a chur</span>
<lb n="1625"/><span>gan ríachtanas i ndlúth-ócáid an pheaca.  Is</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1626"/><p><span>peaca marbhthach dó é féin a chur i ndlúth-ócáid</span>
<lb n="1627"/><span>pheaca marbhthaigh agus peaca so-loghthach dó é féin</span>
<lb n="1628"/><span>a chur i ndlúth-ócáid pheaca so-loghthaigh.</span></p>
<lb n="1629"/>
<lb n="1630"/><p><span>**Tugaimíd GRÁSTA ar gach aon chabhair a</span>
<lb n="1631"/><span>thugann Dia dhúinn chun sinn a chur ar leas ár</span>
<lb n="1632"/><span>n-anma.  Is grásta ó Dhia dhúinn seanmóin</span>
<lb n="1633"/><span>éisteacht nú caoi 'fhághail ar na Sácraimíntí a</span>
<lb n="1634"/><span>ghlacadh.  Is grásta do dhuine sompla deagh-</span>
<lb n="1635"/><span>athar agus deagh-mháthar.  Is grásta do dhuine</span>
<lb n="1636"/><span>má thagann glaodhach nú gairm ó Dhia chuige 'á</span>
<lb n="1637"/><span>spriocadh chun a shaoghal a chaitheamh fé riaghail</span>
<lb n="1638"/><span>choisricthe nú i nÓrd Bheannuighthe.  Cialluigheann</span>
<lb n="1639"/><span>an focal "grásta" tabhartas nú rud a tugtar</span>
<lb n="1640"/><span>i n-aisge do dhuine.  Tugtar GRÁSTA NA NAOMH-</span>
<lb n="1641"/><span>UIGHTHE nú GRÁSTA CÓMHNUIGHTHE ar an</span>
<lb n="1642"/><span>ngrásta a tugtar dúinn nuair a maithtear peaca</span>
<lb n="1643"/><span>an tsinnsir nú peaca marbhthach dúinn.  Is</span>
<lb n="1644"/><span>grásta naomhuighthe a bhíonn i gceist againn de</span>
<lb n="1645"/><span>ghnáth nuair a labhraimíd ar "staid na ngrást"</span>
<lb n="1646"/><span>nú ar grásta Dé a chailleamhaint.  Tugtar</span>
<lb n="1647"/><span>GRÁSTA GNÍOMHACH ar gach cabhair spioradálta</span>
<lb n="1648"/><span>a thugann Dia dhúinn de réir mar a bhíonn gádh</span>
<lb n="1649"/><span>againn leis, chun olc a sheachaint nú chun maith a</span>
<lb n="1650"/><span>dhéanamh.  Is é nádúr an ghrásta naomhuighthe nú</span>
<lb n="1651"/><span>an ghrásta chómhnuighthe go bhfanann sé i n-ár</span>
<lb n="1652"/><span>n-anam nó go ruagtar é le peaca marbhthach.</span>
<lb n="1653"/><span>Ní mar sin do'n ghrásta ghníomhach, ní tugtar</span>
<lb n="1654"/><span>dúinn é ach de réir mar a bhíonn gádh leis.</span>
<lb n="1655"/><span>Tugtar grásta gníomhach do'n anam a bhíonn i</span>
<lb n="1656"/><span>bpeaca marbhthach chómh maith agus tugtar é do'n</span>
<lb n="1657"/><span>anam gan pheaca, ach ní féidir grásta naomhuighthe</span>
<lb n="1658"/><span>agus peaca marbhthach a bheith i n-anam duine i</span>
<lb n="1659"/><span>dteannta a chéile.</span></p>
<lb n="1660"/>
<lb n="1661"/><p><span>**Gach aon nídh a dheinimíd agus a théidheann</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1662"/><p><span>chun sochair anma dhúinn — pe'ca smaoineamh nú</span>
<lb n="1663"/><span>briathar nú gníomh é — ní féidir dúinn é thosnú</span>
<lb n="1664"/><span>ná leanmhaint air gan grásta ó Dhia.  Sin é an</span>
<lb n="1665"/><span>bhrigh atá le foclaibh ár dTighearna: "Gan mise</span>
<lb n="1666"/><span>ní féidir daoibh aon nídh a dhéanamh."  Tugann</span>
<lb n="1667"/><span>Dia dos gach éinne grásta a dhóthain chun a anam</span>
<lb n="1668"/><span>a shaoradh agus an té chómh-obruigheann leis na</span>
<lb n="1669"/><span>grástaibh sin tugtar líonmhaireacht grásta dhó-</span>
<lb n="1670"/><span>breis agus a dhóthain grásta.  Is contabharthach</span>
<lb n="1671"/><span>an rud cur suas do ghrástaibh Dé.  Chímíd ó'n</span>
<lb n="1672"/><span>léirsgrios a deineadh ar Ierusalem agus ó'n</span>
<lb n="1673"/><span>ndroich-chrích a bhí ar Iúdás connus a bhaineann</span>
<lb n="1674"/><span>Dia díoghaltas as an dream a thugann failighe</span>
<lb n="1675"/><span>'n-A ghrástaibh.</span></p>
<lb n="1676"/>
<lb n="1677"/><p><span>**Is féidir labhairt ar dá shórt grásta</span>
<lb n="1678"/><span>naomhuighthe — an chéad ghrásta agus an dara</span>
<lb n="1679"/><span>grásta.  'Sé an CHÉAD GHRÁSTA an grásta</span>
<lb n="1680"/><span>naomhuighthe gheibheann duine nuair a glantar a</span>
<lb n="1681"/><span>anam ó pheaca an tsinnsir nú ó pheaca marbhthach.</span>
<lb n="1682"/><span>Aon mhéadú a thagann ar an ngrásta san, nuair</span>
<lb n="1683"/><span>a dheineann an duine deagh-ghníomh tugtar an</span>
<lb n="1684"/><span>DARA GRÁSTA air.  Cuir i gcás go bhfuil</span>
<lb n="1685"/><span>duine i bpeaca marbhthach.  Má théidheann sé chun</span>
<lb n="1686"/><span>Faoistine maithtear an peaca san dó agus</span>
<lb n="1687"/><span>tugtar grásta naomhuighthe dhó.  Sin é an chéad</span>
<lb n="1688"/><span>ghrásta.  Má ghlacann sé Comaoine Naomhtha</span>
<lb n="1689"/><span>méaduightear an grásta naomhuighthe atá 'n-a</span>
<lb n="1690"/><span>anam.  Tugtar an DARA GRÁSTA ar an</span>
<lb n="1691"/><span>méadú grásta san.</span></p>
<lb n="1692"/>
<lb n="1693"/><p><span>*Is contabharthach an rud d'éinne fanmhaint i</span>
<lb n="1694"/><span>staid peaca marbhthaigh agus níl aon leath-sgéal</span>
<lb n="1695"/><span>ag an té a dheineann é.  Dá mbéadh dhá anam</span>
<lb n="1696"/><span>againn b'fhéidir go mbéadh leath-sgéal éigin</span>
<lb n="1697"/><span>againn dá gcuirimís ceann aca i gcontabhairt,</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1698"/><p><span>nú dá dtiocfadh an bás dá uair orainn bhéadh</span>
<lb n="1699"/><span>leath-sgéal againn dá dtugaimís failighe ann an</span>
<lb n="1700"/><span>chéad uair.  Ach ó 'nuair ná fuil ach aon anam</span>
<lb n="1701"/><span>amháin againn agus ná tiocfaidh an bás ach aon</span>
<lb n="1702"/><span>uair amháin orainn níl éinne ach duine buile a</span>
<lb n="1703"/><span>raghadh i gcontabhairt báis 'fhághail agus peaca</span>
<lb n="1704"/><span>marbhthach ar a anam.  D'á bhrigh sin má bhíonn sé</span>
<lb n="1705"/><span>de mhí-ádh orainn peaca marbhthach a dhéanamh ba</span>
<lb n="1706"/><span>cheart dúinn dul chun Faoistine nú gníomh chroidhe-</span>
<lb n="1707"/><span>bhrú iomlán a dhéanamh chómh luath agus is féidir</span>
<lb n="1708"/><span>linn é.  (Féach Ceacht a 28.)</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>*Tugtar cinn-pheacaí marbhthacha ar na seacht</span>
<lb n="1711"/><span>bprímh-pheacaí marbhthacha mar gur gaol agus cine</span>
<lb n="1712"/><span>do cheann éigin aca gach aon pheaca d'á ndeintear.</span>
<lb n="1713"/><span>Cuir i gcás, is gaol do'n Uabhar mór-chúis, árd-</span>
<lb n="1714"/><span>mhiangus, mustar, maoidheamh asainn féin, andóchas</span>
<lb n="1715"/><span>agus easumhlacht, agus rl.</span>
<lb n="1716"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1717"/><p><span>CEACHT A TRÍ DÉAG</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>*Cialluigheann an focal "purgadóireacht"</span>
<lb n="1720"/><span>GLANADH agus tugtar Purgadóireacht ar an</span>
<lb n="1721"/><span>bpianós fhuilingeann anamacha áirithe ar an</span>
<lb n="1722"/><span>saoghal eile, mar go nglantar iad tré bhrigh an</span>
<lb n="1723"/><span>phianóis sin ó gach smál peaca.  Is é an Creideamh</span>
<lb n="1724"/><span>Caitilicidhe i dtaobh na Purgadóireachta, de réir</span>
<lb n="1725"/><span>teagasg na n-athar i gCómhairle na Treidhnte</span>
<lb n="1726"/><span>(1) go bhfanann go minic pianós aimsire le</span>
<lb n="1727"/><span>cúiteamh i ndiaidh an pheaca tar éis maitheamhnas</span>
<lb n="1728"/><span>d'fhághail i gcoir an pheaca; (2) mara ndeintear</span>
<lb n="1729"/><span>leór-ghníomh ar an saoghal so le gníomharthaibh</span>
<lb n="1730"/><span>aithrighe ar son gach aon fhuigheal peaca go gcaith-</span>
<lb n="1731"/><span>fear é 'chúiteamh ar an saoghal eile i bPurga-</span>
<lb n="1732"/><span>dóireacht; (3) go dtéidheann úrnaighthe agus</span>
<lb n="1733"/><span>deagh-oibreacha na ndaoine atá ar an saoghal so,</span>
<lb n="1734"/><span>agus go mórmhór an tAifrionn, chun sochair na</span>
<lb n="1735"/><span>n-anam atá i bPurgadóireacht.</span></p>
<lb n="1736"/>
<lb n="1737"/><p><span>**Is mó téacs sa Bhíobla a thaisbeánann</span>
<lb n="1738"/><span>dúinn go bhfuil Purgadóireacht ann, ach ní dócha</span>
<lb n="1739"/><span>go bhfuil aon chuid de'n Bhíobla 'n-ar cruinne</span>
<lb n="1740"/><span>gheibhmíd an teagasg san ná sa dara leabhar de</span>
<lb n="1741"/><span>Leabhraibh na Macaibíteach (xii. 46).  Tá sgríobhtha</span>
<lb n="1742"/><span>ann san gur chuir Iúdás Macabéus 12,000</span>
<lb n="1743"/><span>drachma airgid go Ierusalem chun go gcuirfí</span>
<lb n="1744"/><span>íodhbairtí le h-anamachaibh na ndaoine a marbh-</span>
<lb n="1745"/><span>uigheadh sa chogadh.  Seo mar a labharann an</span>
<lb n="1746"/><span>Bíobla i dtaobh an deagh-ghnímh sin: "Is naomhtha</span>
<lb n="1747"/><span>agus is tairbheach an smaoineamh guidhe ar son</span>
<lb n="1748"/><span>na marbh ionnus go bhfuasglófaí iad ó n-a</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1749"/><p><span>bpeacaíbh."  Cuireann na focail seo i n-iúil</span>
<lb n="1750"/><span>dúinn go bhfuil Purgadóireacht ann agus go</span>
<lb n="1751"/><span>dtugann ár n-úrnaighthe-na fuasgailt ar na</span>
<lb n="1752"/><span>h-anamachaibh a bhíonn ann.</span></p>
<lb n="1753"/>
<lb n="1754"/><p><span>*Níor léirigh an Eaglais dúinn cá bhfuil an</span>
<lb n="1755"/><span>áit 'n-a bhfuilingeann na h-anamacha, ná cad é</span>
<lb n="1756"/><span>an saghas pianóis 'fhuilingeann siad, ach is é</span>
<lb n="1757"/><span>tuairim coitcheann na bhfíréan gur le teine</span>
<lb n="1758"/><span>céastar iad agus gur cosmhail an teine sin le</span>
<lb n="1759"/><span>teine ifrinn.  Is mór an sólás dúinn a fhios a</span>
<lb n="1760"/><span>bheith againn gur féidir linn fuasgailt a thabhairt</span>
<lb n="1761"/><span>ar na h-anamachaibh sin le n-ár n-úrnaighthíbh.  Is</span>
<lb n="1762"/><span>dúthrachtaighe a bheimíd chun cabhrach a thabhairt do</span>
<lb n="1763"/><span>sna h-anamachaibh i bPurgadóireacht má chuimh-</span>
<lb n="1764"/><span>níghimíd (1) gur mór an glóire a thugaimíd do Dhia</span>
<lb n="1765"/><span>nuair a chuirimíd anamacha 'Á adhradh in sna</span>
<lb n="1766"/><span>Flaithis; (2) gur féidir linn giorrú agus bogadh</span>
<lb n="1767"/><span>thabhairt ar phiantaibh na n-anam san; (3) go</span>
<lb n="1768"/><span>mb'fhéidir gur mar gheall orainn-ne atá mórán</span>
<lb n="1769"/><span>aca ag fulang; agus (4) ná fuil aon bhaoghal</span>
<lb n="1770"/><span>ná go gcúiteóchaidh siad-san linn-ne ár ndaonacht,</span>
<lb n="1771"/><span>agus go mórmhór nuair a thiocfaidh an t-am</span>
<lb n="1772"/><span>nuair a chaithfimíd féin pianta Phurgadóireachta</span>
<lb n="1773"/><span>d'fhulang.</span></p>
<lb n="1774"/>
<lb n="1775"/><p><span>*Téidheann dá shaghas daoine go Purgadóir-</span>
<lb n="1776"/><span>eacht: (1) an mhuinntir fhaghann bás agus peaca</span>
<lb n="1777"/><span>so-loghthach ar a n-anam, agus (2) an mhuinntir</span>
<lb n="1778"/><span>gur maitheadh a bpeacaí marbhthacha dhóibh ar an</span>
<lb n="1779"/><span>saoghal so agus nár chúitigh go h-iomlán an</span>
<lb n="1780"/><span>pianós aimsire a bhí ortha mar gheall ar a bpeacaíbh.</span>
<lb n="1781"/><span>(1) Téidheann an mhuinntir 'fhaghann bás i bpeaca</span>
<lb n="1782"/><span>so-loghthachaí ei P sadóireacht mar (a) go dtruail-</span>
<lb n="1783"/><span>gheann annpiné gouo-loghthach an t-anam agus nách</span>
<lb n="1784"/><span>féidir d'acrgdh truailighthe dul go Flaitheas Dé,</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1785"/><p><span>agus (b) ná fuil sé de réir trócaire agus mór-</span>
<lb n="1786"/><span>mhaitheas Dé aon anam a chur go h-ifrionn i</span>
<lb n="1787"/><span>gcaitheamh na síoruidheachta marar chaill an t-anam</span>
<lb n="1788"/><span>san cáirdeas Dé tré pheaca marbhthach.  (2)</span>
<lb n="1789"/><span>Téidheann an mhuinntir nár chúitigh go h-iomlán</span>
<lb n="1790"/><span>a bpianós aimsire go Purgadóireacht mar, ar a</span>
<lb n="1791"/><span>shon gur mhaith Dia coir an pheaca mharbhthaigh dóibh</span>
<lb n="1792"/><span>agus an pianós síoruidhe a leanann é ní fuláir</span>
<lb n="1793"/><span>leór-ghníomh a dhéanamh le Dia as an easumhlacht</span>
<lb n="1794"/><span>a tugadh Dó nuair a deineadh an peaca marbhthach.</span>
<lb n="1795"/><span>Is féidir an leór-ghníomh san a dhéanamh ar an</span>
<lb n="1796"/><span>saoghal so má dheinimíd oibreacha aithrighe (trosgadh</span>
<lb n="1797"/><span>nú déirc, agus rl.), nú má ghlacaimíd logha.</span></p>
<lb n="1798"/>
<lb n="1799"/><p><span>**Innstear dúinn sa Sgriptiúir Naomhtha gur</span>
<lb n="1800"/><span>éilimh Dia, agus ní aon uair amháin é, pianós</span>
<lb n="1801"/><span>aimsire mar leór-ghníomh i bpeacaíbh tar éis na</span>
<lb n="1802"/><span>bpeacaí a mhaitheamh.  Do pheacuigh Dáibhidh, ach</span>
<lb n="1803"/><span>tar éis aithrighe a dhéanamh agus nuair a bhí an</span>
<lb n="1804"/><span>peaca maithte dhó d'éilimh Dia pianós aimsire air</span>
<lb n="1805"/><span>mar leór-ghníomh — d'éilimh sé bás a mhic air. —</span>
<lb n="1806"/><span>(II. Ríogh., xii.)  Do chuir Clann Israel fearg</span>
<lb n="1807"/><span>ar Dhia le n-a gcuid gearáin sa bhfásach.  Do</span>
<lb n="1808"/><span>dheineadar aithrighe agus do mhaith Dia dhóibh é, ach</span>
<lb n="1809"/><span>do chuir Sé pianós aimsire ortha — níor leigeadh</span>
<lb n="1810"/><span>dóibh cosa chur ar an dTír Tarngaire.</span>
<lb n="1811"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1812"/><p><span>CEACHT A CEATHAR DÉAG</span></p>
<lb n="1813"/>
<lb n="1814"/><p><span>Do thug Dia na deich n-aitheanta do Mhaoise</span>
<lb n="1815"/><span>an chéad uair agus iad sgríobhtha ar dhá chlár</span>
<lb n="1816"/><span>cloiche.  Ar an gcéad chlár bhí an chéad tri aithne</span>
<lb n="1817"/><span>— na h-aitheanta a chuireann i n-iúil do dhaoinibh</span>
<lb n="1818"/><span>a ndualgas do Dhia.  Bhí na seacht n-aitheanta</span>
<lb n="1819"/><span>eile — na h-aitheanta a chuireann i n-iúil do</span>
<lb n="1820"/><span>dhaoinibh a ndualgas d'á gcómharsain — sgríobhtha</span>
<lb n="1821"/><span>ar an dara clár cloiche.  Léirigheann an chéad</span>
<lb n="1822"/><span>aithne dhúinn an dualgas atá orainn Dia d'adhradh</span>
<lb n="1823"/><span>agus tiormasgann sí orainn éinnídh a dhéanamh a</span>
<lb n="1824"/><span>bhéadh i n-aghaidh an chreidimh is cóir dhúinn a bheith</span>
<lb n="1825"/><span>i nDia againn, ná i n-aghaidh an dóchais is ceart</span>
<lb n="1826"/><span>dúinn a bheith againn Ann, ná i n-aghaidh an ghrádha</span>
<lb n="1827"/><span>is ceart dúinn a thabhairt Dó.  Is ionann grádh</span>
<lb n="1828"/><span>agus carthanacht.</span></p>
<lb n="1829"/>
<lb n="1830"/><p><span>*Tugtar na trí súbháilcí DIADHA ar Chreideamh,</span>
<lb n="1831"/><span>Dóchas, agus Carthanacht, mar go mbaineann bun-</span>
<lb n="1832"/><span>adhbhar na súbháilcí seo le Dia féin.  'Sé seo an</span>
<lb n="1833"/><span>chéad aithne i n-iomlán: "IS Mise an Tighearna</span>
<lb n="1834"/><span>Dia, do thug amach tú as talamh na hÉigipte agus</span>
<lb n="1835"/><span>as tigh na daoirse, ná bíodh déithe coigcríche agat</span>
<lb n="1836"/><span>im' láthair.  Ná déin duit féin aon nídh dealbh-</span>
<lb n="1837"/><span>uighthe, ná cosmhalacht roda ar bith d'á bhfuil ar</span>
<lb n="1838"/><span>Neamh thuas ná ar talamh thíos ná d'á bhfuil in sna</span>
<lb n="1839"/><span>h-uisgíbh atá fé'n dtalamh.  Ná déin iad d'adhradh,</span>
<lb n="1840"/><span>ná umhlú dhóibh."  Tugaimíd SUBHÁILCE ar chumas</span>
<lb n="1841"/><span>nú éasgaidheacht anama chun maitheas a dhéanamh</span>
<lb n="1842"/><span>nú chun uilc a sheachaint, agus DUBHÁILCE ar</span>
<lb n="1843"/><span>éasgaidheacht anma chun uilc a dhéanamh.</span>
<lb n="1844"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1845"/><p><span>**Is é bun-adhbhar na subháilcí MORÁLA,</span>
<lb n="1846"/><span>duine a stiúrú chun an roda a dhéanamh atá ceart</span>
<lb n="1847"/><span>do réir réasúin deagh-riaghalta.  Tá cheithre subh-</span>
<lb n="1848"/><span>áilcí morála ann ar a dtugtar na subháilcí</span>
<lb n="1849"/><span>bunúdhsacha:  CRÍONNACHT (nú GLIOCAS),</span>
<lb n="1850"/><span>CEART, NEART, agus MEASARACHT.  Tugtar</span>
<lb n="1851"/><span>subháilcí bunúdhsacha ortha mar gur b'iad bun nú</span>
<lb n="1852"/><span>préamh na subháilcí uile iad.  Cuid de sna subháilcí</span>
<lb n="1853"/><span>morála is eadh na subháilcí atá i n-aghaidh na</span>
<lb n="1854"/><span>seacht gcinn-pheacaí marbhthacha mar atá: umhlacht,</span>
<lb n="1855"/><span>féile, geanmnuidheacht, ceannsacht, measaracht,</span>
<lb n="1856"/><span>carthanacht, agus caoin-dúthracht.</span></p>
<lb n="1857"/>
<lb n="1858"/><p><span>**Ní fuláir ár gCreideamh a bheith DAINGEAN</span>
<lb n="1859"/><span>agus IOMLÁN.  É bheith daingean: gach nídh</span>
<lb n="1860"/><span>'fhoillsigheann Dia dhúinn a chreideamhaint gan aon</span>
<lb n="1861"/><span>dabht a chur ann ná aon locht d'fhághail air, de</span>
<lb n="1862"/><span>bhrigh gur b'é Dia d'foillsigh é.  É bheith iomlán:</span>
<lb n="1863"/><span>gach nídh d'ár fhoillsigh Dia dhúinn agus a mhúin-</span>
<lb n="1864"/><span>eann an Eaglais (pe'ca rud beag nú rud mór é)</span>
<lb n="1865"/><span>a chreideamhaint.  Ní gádh dhúinn eólas CRUINN</span>
<lb n="1866"/><span>a bheith againn ar gach nídh a bhaineann leis na</span>
<lb n="1867"/><span>fírinníbh seo.  Ní beag dúinn gach nídh a mhúineann</span>
<lb n="1868"/><span>an Eaglais dúinn a chreideamhaint go DOILÉIR</span>
<lb n="1869"/><span>agus cuid de sna prímh-fhírinníbh a chreideamhaint</span>
<lb n="1870"/><span>go SOILÉIR.  Creidimíd go SOILÉIR nuair a</span>
<lb n="1871"/><span>bhíonn eólas cruinn againn ar an bhfírinne a</span>
<lb n="1872"/><span>chreidimíd; creidimíd rud go DOILÉIR nuair</span>
<lb n="1873"/><span>nách í an fhírinne sin fé leith a chreidimíd, ach</span>
<lb n="1874"/><span>fírinne éigin eile 'n-a bhfuil sí le fághail.  Cuir</span>
<lb n="1875"/><span>i gcás má chreidimíd na fírinní a mhúineann an</span>
<lb n="1876"/><span>Eaglais bíonn creideamh doiléir againn i ngach</span>
<lb n="1877"/><span>fírinne aca san ná bíonn eólas againn air.  Ní</span>
<lb n="1878"/><span>fuláir ár nDóchas a bheith (1) láidir, agus (2)</span>
<lb n="1879"/><span>iomlán.  (1) Ní fuláir é 'bheith LÁIDIR mar gur</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1880"/><p><span>b'iad geallamhna Dé agus A Mhór-mhaitheas agus</span>
<lb n="1881"/><span>A Chómhacht fáth ár nDóchais, (2) Ní fuláir ár</span>
<lb n="1882"/><span>nDóchas a bheith IOMLÁN .i. dóchas a bheith againn</span>
<lb n="1883"/><span>go bhfaighmíd gach aon nídh a gheall Dia dhúinn.</span>
<lb n="1884"/><span>Ní fuláir ár gCarthanacht a bheith (1) ós cionn</span>
<lb n="1885"/><span>gach uile nídh, agus (2) éifeachtach nú torthamhail,</span>
<lb n="1886"/><span>(1) É 'bheith ÓS CIONN GACH UILE NÍDH: go</span>
<lb n="1887"/><span>bhfuil 'fhiachaibh orainn gan leigint d'éinnídh teacht</span>
<lb n="1888"/><span>idir sinn agus ár ngrádh do Dhia.  (2) É 'bheith</span>
<lb n="1889"/><span>ÉIFEACHTACH nú TORAMHAIL: nách fuláir dúinn</span>
<lb n="1890"/><span>ár ngrádh do Dhia a thaisbeáint leis an slighe</span>
<lb n="1891"/><span>órduighmíd ár mbeatha agus ár ngníomhartha.</span>
<lb n="1892"/><span>Tar éis grádh a thabhairt do Dhia ba cheart dúinn</span>
<lb n="1893"/><span>grádh a thabhairt d'ár n-anam féin, 'n-a dhiaidh sin</span>
<lb n="1894"/><span>féachaint chun anma ár gcómharsan, agus 'n-a</span>
<lb n="1895"/><span>dhiaidh sin féachaint chun ár maoin shaoghalta féin</span>
<lb n="1896"/><span>agus chun maoine ár gcómharsan.</span></p>
<lb n="1897"/>
<lb n="1898"/><p><span>**Caithfidh ár gCreideamh agus ár nDóchas</span>
<lb n="1899"/><span>agus ár gCarthanacht bheith ÓS-CIONN-NÁDÚRA.</span>
<lb n="1900"/><span>Cialluigheann sé sin go bhfuil 'fhiachaibh orainn</span>
<lb n="1901"/><span>creideamhaint mar gur b'é Dia d'fhoillsigh fírinní</span>
<lb n="1902"/><span>ár gCreidimh dúinn;  Dóchas a bheith againn mar</span>
<lb n="1903"/><span>gur ar Dhia atá ár seasamh; agus Grádh a</span>
<lb n="1904"/><span>thabhairt do Dhia ar A shon féin.  Tá ceangailte</span>
<lb n="1905"/><span>ar gach éinne gníomhartha Creidimh agus Dóchais</span>
<lb n="1906"/><span>agus Grádha nú Carthanachta a dhéanamh, ach má</span>
<lb n="1907"/><span>dheinimíd aon úrnaighthe 'n-a bhfuil na subháilcí sin</span>
<lb n="1908"/><span>le fághail cóimhlíonfaimíd an dualgas san.</span>
<lb n="1909"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1910"/><p><span>CEACHT A CÚIG DÉAG</span></p>
<lb n="1911"/>
<lb n="1912"/><p><span>*Tá trí dhreamh daoine ann a pheacuigheann i</span>
<lb n="1913"/><span>n-aghaidh subháilce an Chreidimh.  (1) An mhuinntir</span>
<lb n="1914"/><span>ná deineann iarracht ar eólas d'fhághail ar na</span>
<lb n="1915"/><span>fírinníbh a mhúin Dia dhúinn; (2) an mhuinntir ná</span>
<lb n="1916"/><span>creideann na fírinní a mhúin Dia dhúinn; agus</span>
<lb n="1917"/><span>(3) an mhuinntir ná h-admhuigheann go gcreideann</span>
<lb n="1918"/><span>siad na fírinní mhúin Dia dhúinn.  (1) 'Siad an</span>
<lb n="1919"/><span>mhuinntir ná deineann iarracht ar eólas d'fhághail</span>
<lb n="1920"/><span>ar na fírinníbh a mhúin Dia dhúinn: an mhuinntir</span>
<lb n="1921"/><span>a thuigeann go maith go bhfuil siad gan eólas ar</span>
<lb n="1922"/><span>fhírinníbh atá ríachtanach chun ár slánuighthe, nú ar</span>
<lb n="1923"/><span>dhualgaisíbh a bhaineann le n-a slighe bheatha, agus</span>
<lb n="1924"/><span>ná deineann iarracht ar an eólas sin d'fhághail -</span>
<lb n="1925"/><span>rud a fhéadfaidís a dhéanamh ach an Teagasg</span>
<lb n="1926"/><span>Críostaidhe d'fhoghluim, nú iarraidh ar dhuine</span>
<lb n="1927"/><span>éigin iad a theagasg.  (2) 'Siad na h-eiricigh</span>
<lb n="1928"/><span>agus na díth-chreideamhaigh a shéanann na fírinní a</span>
<lb n="1929"/><span>mhúin Dia dhúinn.  EIRICEACH is eadh éinne a</span>
<lb n="1930"/><span>shéanann aon airtiogal de'n Chreideamh atá léir</span>
<lb n="1931"/><span>ighthe ag an Eaglais: cuir i gcás, go bhfuil Íosa</span>
<lb n="1932"/><span>Críost sa Naomh-Shácraimínt nú go bhfuil ifrionn</span>
<lb n="1933"/><span>síoruidhe.  SIOSMAIRE is eadh duine ná</span>
<lb n="1934"/><span>séanann aon airtiogal de'n Chreideamh, ach ná</span>
<lb n="1935"/><span>h-admhuigheann gur b'é an Pápa Ceann so-fheicse</span>
<lb n="1936"/><span>na hEaglaise.  DÍTH-CHREIDEAMHACH is eadh</span>
<lb n="1937"/><span>éinne a shéanann go bhfuil Dia ann nú gur</span>
<lb n="1938"/><span>fhoillsigh Sé fírinní an Chreidimh.  PÁGANACH is</span>
<lb n="1939"/><span>eadh duine a thugann adhradh do dhéithibh bréige.</span>
<lb n="1940"/><span>(3) An mhuinntir ná h-admhuigheann go gcreideann</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1941"/><p><span>siad fírinní an Chreidimh, sin iad an mhuinntir go</span>
<lb n="1942"/><span>bhfuil an Creideamh fírinneach aca ach a shéanann</span>
<lb n="1943"/><span>é.  Deineann cuid aca é tré eagla (cuir i gcás,</span>
<lb n="1944"/><span>nuair a bhíonn Caitilicidhthe 'á gcur chun báis).</span>
<lb n="1945"/><span>Deineann a thuile aca tré náire é, a thuile aca</span>
<lb n="1946"/><span>chun feabhas a chur ar a slighe bheatha ar an saoghal</span>
<lb n="1947"/><span>so, agus mar sin dóibh.  Ní bhíonn coir chómh</span>
<lb n="1948"/><span>trom ar chuid aca agus a bhíonn ar chuid eile aca.</span>
<lb n="1949"/><span>Is measa go mór an CÚIL-SHLEAMHNUIDHE a</span>
<lb n="1950"/><span>thugann suas a Chreideamh ar fad ná an té ná</span>
<lb n="1951"/><span>deineann Fíoghar na Croise air féin tré náire.</span></p>
<lb n="1952"/>
<lb n="1953"/><p><span>*Éadóchas agus andóchas an dá pheaca i</span>
<lb n="1954"/><span>n-aghaidh shubháilce an Dóchais.  Tugtar ÉADÓCHAS</span>
<lb n="1955"/><span>ar pheaca an té ná bíonn muinghin as Dia</span>
<lb n="1956"/><span>aige agus a cheapann nách féidir dó an Bheatha</span>
<lb n="1957"/><span>Shíoruidhe d'fhághail agus d'á bhrigh sin go bhfuil sé</span>
<lb n="1958"/><span>díomhaoin aige aithrighe a dhéanamh.  Is mór an</span>
<lb n="1959"/><span>peaca é an t-éadóchas mar taisbeánann an té</span>
<lb n="1960"/><span>bhíonn cionntach ann go gcreideann sé ná cóimh-</span>
<lb n="1961"/><span>líonfaidh Dia A gheallamhna.  B'é sin peaca Cháin</span>
<lb n="1962"/><span>agus peaca Iúdáis.  Tugtar ANDÓCHAS ar</span>
<lb n="1963"/><span>pheaca an té a cheapann go dtabharfaidh Dia an</span>
<lb n="1964"/><span>Bheatha Shíoruidhe dó, ach ná deineann aon iarracht</span>
<lb n="1965"/><span>ar dhlighe Dé a choimeád ná ar aithrighe a dhéanamh</span>
<lb n="1966"/><span>i n-a pheacaíbh.  An té bhíonn cionntach sa pheaca</span>
<lb n="1967"/><span>san taisbeánann sé ná fuil aon bheann aige ar</span>
<lb n="1968"/><span>Dhia agus ná cuireann sé aon spéis 'n-A fhocal</span>
<lb n="1969"/><span>ná 'n-A bhagairt.  D'á bhrigh sin is peaca an-mhór</span>
<lb n="1970"/><span>go léir é.</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>**Baineann subháilce na Carthanachta le Dia</span>
<lb n="1973"/><span>agus leis an gcómharsain.  'Sé Grádh na Cómharsan</span>
<lb n="1974"/><span>an rud is giorra do Ghrádh Dé, agus is é cómhartha</span>
<lb n="1975"/><span>an Chríostaidhe fhóghanta é thar éinnídh eile.</span></p>
<lb n="1976"/>
<lb n="1977"/><p><span>**Cuireann Grádh na Cómharsan de dhualgas</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="1978"/><p><span>orainn fóirithint ar ár gcómharsain nuair a bhíonn</span>
<lb n="1979"/><span>sé i gcruadhtan.  B'fhéidir gur cruadhtan ANMA</span>
<lb n="1980"/><span>a bhéadh air nú cruadhtan CUIRP; agus b'fhéidir</span>
<lb n="1981"/><span>gur gnáth-chruadhtan, nú mór-chruadhtan, nú fíor-</span>
<lb n="1982"/><span>ghéar-chruadhtan a béadh air.  Ma's i nGNÁTH-</span>
<lb n="1983"/><span>CHRUADHTAN a bhíonn sé — pe'ca cruadhtan anma</span>
<lb n="1984"/><span>nú cuirp é — níl de dhualgas de ghnáth orainn ach</span>
<lb n="1985"/><span>guidhe ar a shon.  Nuair a bhíonn ár gcómharsa</span>
<lb n="1986"/><span>i MÓR-CHRUADHTAN anma nú cuirp — gan baoghal</span>
<lb n="1987"/><span>RÓ-MHÓR a bheith air bás d'fhághail, ná 'bheith</span>
<lb n="1988"/><span>damanta — tá dualgas orainn teacht chun fóirithint</span>
<lb n="1989"/><span>air, ach níl 'fhiachaibh orainn sinn féin a chur i n-aon</span>
<lb n="1990"/><span>chonntabhairt mhór.  Má bhíonn sé i bhFÍOR-GHÉAR-</span>
<lb n="1991"/><span>CHRUADHTAN ANMA — má bhíonn sé i mbaoghal</span>
<lb n="1992"/><span>damanta — tá 'fhiachaibh orainn dul i gconntabhairt</span>
<lb n="1993"/><span>an bháis má's éigean dúinn é chun fóirithint air-</span>
<lb n="1994"/><span>cuir i gcás, chun sagart a thabhairt chuige chun</span>
<lb n="1995"/><span>asbolóid a thabhairt dó nú chun an Ola Dhéannach</span>
<lb n="1996"/><span>a chur air.  Má's FÍOR-GHÉAR-CHRUADHTAN</span>
<lb n="1997"/><span>CUIRP a bhíonn air — má bhíonn baoghal báis air</span>
<lb n="1998"/><span>— tá 'fhiachaibh orainn an méid sin d'ár gcuid</span>
<lb n="1999"/><span>agus tá ríachtanach a riar leis nú aon chabhair</span>
<lb n="2000"/><span>eile a thabhairt dó ná cuirfidh sinn féin i mbaoghal</span>
<lb n="2001"/><span>báis.  Níl 'fhiachaibh orainn na neithe tá ríachtanach</span>
<lb n="2002"/><span>chun sinn féin a choimeád i n-ár mbeathaidh a</span>
<lb n="2003"/><span>thabhairt dó.  Nuair a bhíonn duine i mbaoghal</span>
<lb n="2004"/><span>báis de'n ghorta ní peaca dhó an oiread san de</span>
<lb n="2005"/><span>chuid a chómharsan agus shaorfaidh ó'n mbás é a</span>
<lb n="2006"/><span>thógaint.</span></p>
<lb n="2007"/>
<lb n="2008"/><p><span>Ó 'nuair go bhfuil dualgas orainn Creideamh a</span>
<lb n="2009"/><span>bheith againn i nDia agus Dóchas a bheith againn</span>
<lb n="2010"/><span>Ann agus Grádh a thabhairt Dó, tá sé de réir</span>
<lb n="2011"/><span>réasúin go bhfuil dualgas orainn guidhe Chuige,</span>
<lb n="2012"/><span>mar gan guidhe chun Dé ní féidir dúinn ár</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2013"/><p><span>gCreideamh ná ár nDóchas ná ár nGrádh a</span>
<lb n="2014"/><span>thaisbeáint.  Is peaca i 'i-aghaidh an chéad aithne,</span>
<lb n="2015"/><span>d'á bhrigh sin, failighe a thabhairt i n-ár n-úrnaighthibh.</span>
<lb n="2016"/><span>Ba cheart dúinn úrnaighthe a chur suas chun Dé</span>
<lb n="2017"/><span>gach maidean agus tráthnóna an chuid is lugha dhe.</span>
<lb n="2018"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2019"/><p><span>CEACHT A SÉ DÉAG</span></p>
<lb n="2020"/>
<lb n="2021"/><p><span>*Seo aithghiorra ar theagasg na hEaglaise i</span>
<lb n="2022"/><span>dtaobh na naomh: (1) Go ndeineann na naoimh</span>
<lb n="2023"/><span>guidhe chun Dé ar ár son-na, (2) go bhfuil 'fhiachaibh</span>
<lb n="2024"/><span>orainn-ne onóir a thabhairt dóibh, agus (3) gur</span>
<lb n="2025"/><span>tairbheach an rud dúinn-ne iarraidh ortha guidhe ar</span>
<lb n="2026"/><span>ár son.  Nuair a ghuidhmíd chun na naomh ní mar</span>
<lb n="2027"/><span>a chéile an ghuidhe sin agus an ghuidhe a chuirimíd</span>
<lb n="2028"/><span>chun Dé.  Nuair a ghuidhmíd chun Dé, grásta agus</span>
<lb n="2029"/><span>trócaire is mó iarraimíd Air, ach nuair a ghuidh-</span>
<lb n="2030"/><span>míd chun na naomh is amhlaidh iarraimíd ortha</span>
<lb n="2031"/><span>impidhe a chur chun Dé ar ár son.  Sa tslighe</span>
<lb n="2032"/><span>chéadna ní mar a chéile an onóir a thugaimíd do</span>
<lb n="2033"/><span>Dhia agus an onóir a thugaimíd do sna naomhaibh.</span>
<lb n="2034"/><span>Tugaimíd adhradh agus árd-mholadh do Dhia mar</span>
<lb n="2035"/><span>gur b'é Cruthaightheóir agus Árd-Thighearna an</span>
<lb n="2036"/><span>uile nídh é, ach tugaimíd onóir do sna naomhaibh</span>
<lb n="2037"/><span>mar gur b'iad cáirde Dé iad.  An saghas céadna</span>
<lb n="2038"/><span>onóra thugaimíd do'n Mhaighdin Muire agus</span>
<lb n="2039"/><span>thugaimíd do sna naoimhibh eile, ach gur mó de'n</span>
<lb n="2040"/><span>onóir sin a thugaimíd di.</span></p>
<lb n="2041"/>
<lb n="2042"/><p><span>**Tugtar LATRÍA (.i. adhradh, an onóir is</span>
<lb n="2043"/><span>aoirde agus is uaisle) ar an onóir a thugaimíd</span>
<lb n="2044"/><span>do Dhia.  Tugtar DÚLÍA (onóir níos lugha ná</span>
<lb n="2045"/><span>Latría) ar an onóir a tugtar do sna naomhaibh,</span>
<lb n="2046"/><span>agus Huperdúlía (an onóir is mó is féidir a</span>
<lb n="2047"/><span>thabhairt do chréatúir) ar an onóir a tugtar do'n</span>
<lb n="2048"/><span>Mhaighdin Muire.</span></p>
<lb n="2049"/>
<lb n="2050"/><p><span>*Chun onóir a thabhairt do sna naomhaibh agus</span>
<lb n="2051"/><span>chun a ndeagh-ghníomhartha a chur ar gcuimhne dhúinn</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2052"/><p><span>do chuir an Eaglais ar bun LAETHANTA FÉILE.</span>
<lb n="2053"/><span>Níl aon lá sa mbliadhain ná go ndeintear cómh-</span>
<lb n="2054"/><span>móradh nú díl-chuimhneamh ar naomh éigin nú</span>
<lb n="2055"/><span>b'fhéidir ar mórán naomh a fuair bás an lá san</span>
<lb n="2056"/><span>de'n bhliadhain.  Cuirimíd beatha agus gníomhartha</span>
<lb n="2057"/><span>na naomh ar gcuimhne dhúinn féin mar an gcéadna</span>
<lb n="2058"/><span>nuair a bhíonn a n-íomháigí nú a bpictiúirí fé</span>
<lb n="2059"/><span>onóir agus fé mheas againn i n-ár dtighthibh.</span></p>
<lb n="2060"/>
<lb n="2061"/><p><span>**Bhí eiricigh áirithe ann san ochtmhadh céad</span>
<lb n="2062"/><span>tar éis Chríost, agus íconoclaistigh nú lucht briste</span>
<lb n="2063"/><span>na n-íomháigh a tugtaí ortha, mar dubhradar ná</span>
<lb n="2064"/><span>raibh sé dleaghthach ag éinne íomháigh a dhéanamh ná</span>
<lb n="2065"/><span>a bheith aige, agus pé áit go bhfaighdís íomháigh do</span>
<lb n="2066"/><span>bhrisidís í.</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>*Tugtar an CHROS nú CROS AN CHÉASTA</span>
<lb n="2069"/><span>ar dheilbh nú íomháigh ár dTighearna agus É</span>
<lb n="2070"/><span>táirngeálta ar an gcrois.  Tugtar TAISE ar</span>
<lb n="2071"/><span>aon chuid de chorp naoimh, nú d'á chuid éadaigh,</span>
<lb n="2072"/><span>nú d'éinnídh go raibh dlúth-bhaint ag an naomh</span>
<lb n="2073"/><span>leis.  Nuair a taisbeántar taisí na naomh do'n</span>
<lb n="2074"/><span>phobal chun onóra phuiblidhe a thabhairt dóibh cuir-</span>
<lb n="2075"/><span>tear ar an altóir iad i n-a gcúmhdaighibh agus</span>
<lb n="2076"/><span>Coinnle ar lasadh 'n-a dtímcheall.  Chun go</span>
<lb n="2077"/><span>mbéadh sé dleaghthach taisí a chur fé onóir an</span>
<lb n="2078"/><span>phobail ní fuláir do'n Easbog baránta a thabhairt</span>
<lb n="2079"/><span>gur b'iad na taisí fírinneacha iad.</span></p>
<lb n="2080"/>
<lb n="2081"/><p><span>**Nuair a tugtar onóir do dhealbhaíbh na</span>
<lb n="2082"/><span>naomh nú d'á dtaisíbh, agus rl., is léir nách mar gheall</span>
<lb n="2083"/><span>ortha féin a tugtar dóibh é, ach mar gheall ar an</span>
<lb n="2084"/><span>naomh go bhfuil baint aca leis.  Nuair a phógann</span>
<lb n="2085"/><span>daoine taisí nú íomháigí na naomh, nú nuair a</span>
<lb n="2086"/><span>shléachtann siad rómpa, ní do'n íomháigh ná do'n</span>
<lb n="2087"/><span>taise a tugtar an onóir ach do'n naomh féin tré</span>
<lb n="2088"/><span>n-a íomháigh.</span>
<lb n="2089"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2090"/><p><span>*I measg Chríostaidhthe is beag an baoghal atá</span>
<lb n="2091"/><span>ann go ndéanfar ÍODHAL-ADHRADH, 'sé sin déithe</span>
<lb n="2092"/><span>bréige a chur suas chun a n-adhartha, ach anois</span>
<lb n="2093"/><span>agus airís bíonn Críostaidhthe cionntach i bpeaca</span>
<lb n="2094"/><span>atá cómhangarach i ngaol leis an bpeaca san.</span>
<lb n="2095"/><span>Peacaí de'n tsórt san a dheineann: (1) an</span>
<lb n="2096"/><span>mhuinntir a iarrann cabhair ar an ndiabhal nú a</span>
<lb n="2097"/><span>dheineann margadh leis, (2) lucht piseóg, (3) an</span>
<lb n="2098"/><span>mhuinntir a bhíonn cionntach i naomh-thruailiú nú i</span>
<lb n="2099"/><span>síomanacht.  (1) Ní gádh éinnídh a rádh i dtaobh</span>
<lb n="2100"/><span>na ndaoine a iarrann cabhair ar an ndiabhal.</span>
<lb n="2101"/><span>(2) Tugtar piseógacht ar bheith ag éileamh ar aon</span>
<lb n="2102"/><span>rud nú ar aon fhoclaibh brigh ná buadh ná cabhair</span>
<lb n="2103"/><span>nách dual dóibh ó n-a nádúr féin agus nár thug</span>
<lb n="2104"/><span>Dia ná an Eaglais dóibh.  Is 'mó saghas piseóg</span>
<lb n="2105"/><span>ann agus iad go léir peacamhail.</span></p>
<lb n="2106"/>
<lb n="2107"/><p><span>**Is piseógacht géilleadh a thabhairt do</span>
<lb n="2108"/><span>thaidhbhreidhthibh, nú do lucht feasa nú draoidheachta,</span>
<lb n="2109"/><span>nú spéis a chur i n-arthaibh nú i gcómharthaibh baotha.</span>
<lb n="2110"/><span>Tugtar DRAOIDHEACHT ar an gcómhacht mí-</span>
<lb n="2111"/><span>nádúrtha gheibhtear ó'n ndiabhal le n-a ndeintear</span>
<lb n="2112"/><span>neithe nách féidir do dhuine a dhéanamh le n-a</span>
<lb n="2113"/><span>chómhacht nádúrtha féin.  Le draoidheacht is eadh</span>
<lb n="2114"/><span>dhein lucht piseóg Pharaóth gníomhartha iongantacha</span>
<lb n="2115"/><span>mar aithris ar na míorbhúiltíbh a dhein Maoise.</span>
<lb n="2116"/><span>Le draoidheacht is eadh gheibhtear fios le cómhacht</span>
<lb n="2117"/><span>an diabhail ar neithibh a bhíonn foluighthe ó radharc</span>
<lb n="2118"/><span>daoine nú ar neithibh a bhíonn le tuitim amach i</span>
<lb n="2119"/><span>gceann tamaill.  Is minic gur le cómhacht ó'n</span>
<lb n="2120"/><span>ndiabhal gheibheann "lucht feasa," lucht "caithte</span>
<lb n="2121"/><span>sgalaí," lucht cártaí a léigheadh, agus deárnadóirí</span>
<lb n="2122"/><span>an t-eólus a thugann siad uatha — uaireanta i</span>
<lb n="2123"/><span>gan-fhios dóibh féin.  Is minic, ámhthach, gur claidhrí</span>
<lb n="2124"/><span>na daoine sin, a leigeann ortha go bhfuil cómhacht</span></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2125"/><p><span>thar nádúr aca mar go bhfuil siad géar-chúiseach</span>
<lb n="2126"/><span>agus go maith chun buile-fé-thuairim a thabhairt.</span>
<lb n="2127"/><span>Má's claidhrí iad is amadán éinne a raghadh ag</span>
<lb n="2128"/><span>lorg feasa ortha; agus marab' eadh, is ó'n ndiabhal</span>
<lb n="2129"/><span>a bhíonn an fios aca agus ba chóir d'éinne</span>
<lb n="2130"/><span>sgannradh a bheith air dul ag lorg eólais ortha.</span>
<lb n="2131"/><span>Piseógacht is eadh "arthaí" a chur.  Tugtar arthaí</span>
<lb n="2132"/><span>ar oibreacha a deintear nú ar fhoclachaibh a</span>
<lb n="2133"/><span>labhartar i slighe áirithe nú ar uair áirithe le</span>
<lb n="2134"/><span>ionchas go dtiocfadh asta sláinte nú leigheas ar</span>
<lb n="2135"/><span>dhuine nú ar bheithidheach.  Is minic a thiocfadh an</span>
<lb n="2136"/><span>leigheas gan na h-arthaí a bhac.  Go deimhin is</span>
<lb n="2137"/><span>minic a bhíonn buidheachas nú milleán ar phiseógaibh</span>
<lb n="2138"/><span>nuair a thuiteann an rud amach de réir nádúra.</span>
<lb n="2139"/><span>Saghas piseóg is eadh géilleadh do chómharthaíbh</span>
<lb n="2140"/><span>baotha — cuir i gcás, laetheanta crosta, dortadh</span>
<lb n="2141"/><span>salainn le linn bídh a chaitheamh, agus rudaí dith-</span>
<lb n="2142"/><span>céille de'n tsórt san.</span></p>
<lb n="2143"/>
<lb n="2144"/><p><span>*(3) Tugtar NAOMH-THRUAILIÚ nú naomh-</span>
<lb n="2145"/><span>aithis ar dhroich-íde a thabhairt ar dhuine, nú ar</span>
<lb n="2146"/><span>áit, nú ar rud ar bith, a bhíonn coisricthe i gcómhair</span>
<lb n="2147"/><span>Dé.  D'á bhrigh sin, is féidir an naomh-thruailiú</span>
<lb n="2148"/><span>a bheith PEARSANTA, nú ÁITEAMHAIL, nú</span>
<lb n="2149"/><span>NEITHEAMHAIL.  SÍOMANACHT is eadh aon rud</span>
<lb n="2150"/><span>naomhtha a dhíol nú a cheannach ar airgead.</span>
<lb n="2151"/><span>Tugtar an t-ainm sin air i ndiaidh Síoman an</span>
<lb n="2152"/><span>Draoi, fear a thairing airgead do Sna hAsbolaibh</span>
<lb n="2153"/><span>ar a gcómhacht naomhtha (Gníomh., viii.).</span>
<lb n="2154"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2155"/><p><span>CEACHT A SEACHT DÉAG</span></p>
<lb n="2156"/>
<lb n="2157"/><p><span>Toirmeasgann an Dara hAithne easonóir a</span>
<lb n="2158"/><span>thabhairt d'Ainm Naomhtha Dé.  Ceanglann an</span>
<lb n="2159"/><span>aithne seo orainn: (1) labhairt le h-onóir agus</span>
<lb n="2160"/><span>le h-umhlacht ar Ainm Dé, ar A naomhaibh, agus</span>
<lb n="2161"/><span>ar gach nídh a bhaineann le seirbhís Dé; agus</span>
<lb n="2162"/><span>(2) ár móide agus ár ngeallmhana dlisteanacha a</span>
<lb n="2163"/><span>thugaimíd fé cheangal leabhair, a chóimhlíonadh.</span>
<lb n="2164"/><span>(1) Taisbeánann ár gciall féin dúinn gur cóir</span>
<lb n="2165"/><span>dúinn onóir a thabhairt do'n mhuinntir go dtug-</span>
<lb n="2166"/><span>aimíd grádh dhóibh, agus urraim agus meas a bheith</span>
<lb n="2167"/><span>againn ar a n-ainmeacha mar an gcéadna.  Bhí</span>
<lb n="2168"/><span>an oiread san de mheas agus d'urraim ag na</span>
<lb n="2169"/><span>Giúdachaibh d'Ainm Dé ná leigfeadh eagla dhóibh</span>
<lb n="2170"/><span>an tAinm Naomhtha san a labhairt i n-aon chor.</span>
<lb n="2171"/><span>Deir an Spioraid Naoimh linn go gclaonfaidh</span>
<lb n="2172"/><span>d'ainm Íosa "glúin gach n-aon d'á bhfuil ar</span>
<lb n="2173"/><span>Neamh agus ar talamh agus i n-ifrionn" (Philip,</span>
<lb n="2174"/><span>ii. 10).  Aon uair a chloisimíd an tAinm Sár-</span>
<lb n="2175"/><span>naomhtha san 'á labhairt ba cheart dúinn ár hata</span>
<lb n="2176"/><span>d'árdú nú ár gceann d'umhlú.</span></p>
<lb n="2177"/>
<lb n="2178"/><p><span>**(2) Ceanglann an Dara hAithne orainn ár</span>
<lb n="2179"/><span>móide agus na geallmhanacha dlisteanacha a</span>
<lb n="2180"/><span>thugaimíd fé cheangal leabhair a chóimhlíonadh.  Is</span>
<lb n="2181"/><span>'mó uair gur gádh do dhuine an urradhas is feárr</span>
<lb n="2182"/><span>agus is treise a bheith aige gur b'í an fhírinne</span>
<lb n="2183"/><span>bhíonn aige 'á labhairt nú go gcóimhlíonfaidh sé a</span>
<lb n="2184"/><span>gheallmhanacha.  Ó 'nuair gur b'é Dia an fhírinne</span>
<lb n="2185"/><span>gan teóra, do thuig daoine riamh ná raibh aon</span>
<lb n="2186"/><span>tslighe ab fheárr chun 'fhiachaibh a chur ar fhídhnéidh</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2187"/><p><span>an fhírinne d'innsint ná le fhiachaibh a chur air, Dia,</span>
<lb n="2188"/><span>moladh go deó Leis, a bheith mar urradh aige.  Is</span>
<lb n="2189"/><span>"leabhar" glaodhach ar Dhia mar fhídhnéidh sa</span>
<lb n="2190"/><span>tslighe sin.  Tugtar an t-ainm sin air mar go</span>
<lb n="2191"/><span>ndearbhuigheann an duine de ghnáth dar fírinne an</span>
<lb n="2192"/><span>Bhíobla — fírinne Focail Dé — go bhfuil an fhírinne</span>
<lb n="2193"/><span>'á innsint aige.  Tógann sé an Bíobla 'n-a láimh</span>
<lb n="2194"/><span>nú pógann sé é, agus rl., de réir nós na tíre.</span></p>
<lb n="2195"/>
<lb n="2196"/><p><span>*Ní peaca leabhar a thabhairt má's gádh é chun</span>
<lb n="2197"/><span>maitheasa a dhéanamh do'n choitchiantacht nú do</span>
<lb n="2198"/><span>dhuine féin nú d'á chómharsain, ach ní fuláir an</span>
<lb n="2199"/><span>leabhar a thabhairt le rud a bhíonn fírinneach, agus</span>
<lb n="2200"/><span>gan éagcóir a dhéanamh leis.  'Siad so na</span>
<lb n="2201"/><span>coinghealacha a bhaineann le leabhar dleaghthach: é</span>
<lb n="2202"/><span>a thabhairt (1) le fírinne, (2) le ceart, agus (3)</span>
<lb n="2203"/><span>le breitheamhnas.  (1) Le FÍRINNE: gan dearbhú</span>
<lb n="2204"/><span>le h-éinnídh ach leis an rud atá fíor, nú leis an</span>
<lb n="2205"/><span>rud is dóigh linn a bheith fíor.  (2) Le CEART,</span>
<lb n="2206"/><span>gan éagcóir a dhéanamh ar an gcómharsain leis</span>
<lb n="2207"/><span>an rud a dhearbhuighmíd.  (3) Le BREITHEAMHNAS,</span>
<lb n="2208"/><span>gan leabhar a thabhairt gan ríachtanas ná gan</span>
<lb n="2209"/><span>machtnamh air.  Tugaimíd LEABHAR ÉITHIGH ar</span>
<lb n="2210"/><span>dhearbhú a deintear le rud ná bíonn fíor,</span>
<lb n="2211"/><span>LEABHAR ÉAGCÓRACH ar an leabhar a dheineann</span>
<lb n="2212"/><span>éagcóir ar an gcómharsain, agus LEABHAR OBAN</span>
<lb n="2213"/><span>ar an leabhar a tugtar gan ríachtanas nú gan</span>
<lb n="2214"/><span>machtnamh a dhéanamh air.  Má thugaimíd geall-</span>
<lb n="2215"/><span>mhaint fé cheangal leabhair is peaca marbhthach gan</span>
<lb n="2216"/><span>an gheallmhaint sin a chóimhlíonadh.  Aon uair nách</span>
<lb n="2217"/><span>féidir an gheallmhaint a chóimhlíonadh imthigheann an</span>
<lb n="2218"/><span>ceangal a chuir an duine air féin le n-a leabhar.</span>
<lb n="2219"/><span>Uaireanta nuair a bhíonn an rud a gealltar fé</span>
<lb n="2220"/><span>cheangal leabhair ró-dheacair le déanamh, tugann</span>
<lb n="2221"/><span>an Eaglais FAOISIÚ do'n té thug an leabhar -</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2222"/><p><span>fuasglann sí ó n-a dhualgas é.  Dá dtugadh</span>
<lb n="2223"/><span>duine leabhar go ndéanfadh sé rud éigin</span>
<lb n="2224"/><span>peacamhail, cuir i gcás, éagcóir a dhéanamh ar a</span>
<lb n="2225"/><span>chómharsain, ní chuirfeadh an leabhar san aon</span>
<lb n="2226"/><span>dualgas air an rud peacamhail sin a dhéanamh.</span>
<lb n="2227"/><span>Ba pheaca a leithéid sin de leabhar a thabhairt,</span>
<lb n="2228"/><span>agus ba pheaca eile dó é a chóimhlíonadh.</span></p>
<lb n="2229"/>
<lb n="2230"/><p><span>**Tugtar MÓID ar gheallmhaint dá ríribh a</span>
<lb n="2231"/><span>tugtar do Dhia maitheas éigin spioradálta a</span>
<lb n="2232"/><span>dhéanamh.  Tá dhá shaghas móide ann — móid SHOL-</span>
<lb n="2233"/><span>AMHANTA agus móid shímplidhe.  Tugtar móid</span>
<lb n="2234"/><span>sholamhanta ar mhóid a ghlacann an Eaglais 'n-a</span>
<lb n="2235"/><span>mhóid sholamhanta.  Aon mhóid eile níl innte ach</span>
<lb n="2236"/><span>móid neamh-sholamhanta nú móid shímplidhe.  Ní</span>
<lb n="2237"/><span>thugann éinne móid sholamhanta ach cuid de sna</span>
<lb n="2238"/><span>mnáibh riaghalta agus cuid de sna fearaibh</span>
<lb n="2239"/><span>riaghalta.  Chun go mbéadh an mhóid buan-</span>
<lb n="2240"/><span>tseasamhach ní fuláir: (1) an gheallmhaint a</span>
<lb n="2241"/><span>thabhairt do Dhia, (2) a chiall a bheith i gceart ag</span>
<lb n="2242"/><span>an thé thugann an gheallmhaint sin, (3) go mbéadh</span>
<lb n="2243"/><span>fhios ag an té mhóidigheann cad é an rud atá 'á</span>
<lb n="2244"/><span>dhéanamh aige agus go dtabharfadh sé an mhóid le</span>
<lb n="2245"/><span>n-a thoil féin, (4) agus ná cuirfeadh an rud a</span>
<lb n="2246"/><span>móidighthear cosg le h-aon rud is uaisle ná é</span>
<lb n="2247"/><span>féin.  Nuair a deintear deagh-obair fé cheangal</span>
<lb n="2248"/><span>móide is luachmhaire i láthair Dé é ná dá ndéantaí</span>
<lb n="2249"/><span>an obair chéadna i n-éaghmuis na móide, mar de</span>
<lb n="2250"/><span>bhrigh na móide deineann duine íodhbairt d'á thoil</span>
<lb n="2251"/><span>féin chun Dé agus bíonn luach na h-íodhbarta san</span>
<lb n="2252"/><span>aige i dteannta luach an deagh-ghnímh.  Ní mar a</span>
<lb n="2253"/><span>chéile ceangal móide agus ceangal deagh-rúin.</span>
<lb n="2254"/><span>Ní peaca deagh-rún a bhriseadh, ach ní féidir móid</span>
<lb n="2255"/><span>a bhriseadh gan pheaca.  Is peaca marbhthach nú</span>
<lb n="2256"/><span>peaca so-loghthach é de réir an ceangail a chuir-</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2257"/><p><span>eann an móididhe air féin nuair a thugann sé an</span>
<lb n="2258"/><span>mhóid.  Is díthcéille an rud do dhuine móid a</span>
<lb n="2259"/><span>thabhairt gan chómhairle a ghlacadh roimh-ré.  Go</span>
<lb n="2260"/><span>deimhin, níor cheart do dhuine móid a thabhairt i</span>
<lb n="2261"/><span>n-aon chor gan cead ó n-a oide-faoistine.</span></p>
<lb n="2262"/>
<lb n="2263"/><p><span>Coisgeann an Dara hAithne easgainí, mionnaí-</span>
<lb n="2264"/><span>móra, leabhair-éithigh, agus dia-aithis nú dia-</span>
<lb n="2265"/><span>mhasladh.  Tugtar EASGAINE nú MALLACHT ar</span>
<lb n="2266"/><span>aon droch-ghuidhe a thugann duine dó féin nú</span>
<lb n="2267"/><span>d'éinne eile.  Is é nádúr na h-easgaine gur</span>
<lb n="2268"/><span>peaca marbhthach í, ach is minic ná bíonn innte ach</span>
<lb n="2269"/><span>peaca so-loghthach mar ná deintear machtnamh ar</span>
<lb n="2270"/><span>an olc a bhíonn san easgaine nú nách ó'n gcroidhe</span>
<lb n="2271"/><span>deintear an droch-ghuidhe.  Is minic, leis, go</span>
<lb n="2272"/><span>mbíonn an t-olc a guidhtear ró-shuarach do pheaca</span>
<lb n="2273"/><span>marbhthach.  MIONN-MÓR is eadh glaodhach ar</span>
<lb n="2274"/><span>Dhia gan ríachtanas gan onóir d'Á Ainm mar</span>
<lb n="2275"/><span>fiadhnaise go bhfuil an fhírinne 'á innsint againn.</span>
<lb n="2276"/><span>Is mionnaí móra mór-chuid de sna focalaibh gan</span>
<lb n="2277"/><span>adhbhar a thugann daoine mar dheimhniú ar a gcuid</span>
<lb n="2278"/><span>cainnte, mar atá: "Nár fheicead-sa Dia," agus rl.</span>
<lb n="2279"/><span>Má bhíonn baint ag an mionn le Dia féin nú le</span>
<lb n="2280"/><span>Flaitheas Dé nú le Crois Chríost (cuir i gcás,</span>
<lb n="2281"/><span>"Dar an Pháis,") is dearbhú nú leabhar dá ríribh</span>
<lb n="2282"/><span>é.  Is peaca ró-sgannramhail go léir LEABHAR</span>
<lb n="2283"/><span>ÉITHIGH mar go ndeineann an té thugann é Dia</span>
<lb n="2284"/><span>féin cionntach i mbréig an oiread agus is féidir</span>
<lb n="2285"/><span>leis.  DIA-MHASLADH nú dia-aithis is eadh aon</span>
<lb n="2286"/><span>fhocal a thugann easonóir do Dhia — ba dhia-mhasladh</span>
<lb n="2287"/><span>a rádh ná fuil Dia cóir ná ceart.  Is peaca</span>
<lb n="2288"/><span>marbhthach I gCÓMHNUIDHE dia-mhasladh má thuigeann</span>
<lb n="2289"/><span>an té bhíonn cionntach ann, i gceart, an rud</span>
<lb n="2290"/><span>adeir sé agus má thugann sé a thoil leis.  Mar</span>
<lb n="2291"/><span>chúiteamh le Dia san easonóir a tugtar Dó le</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2292"/><p><span>h-easgainíbh, le mionnaíbh móra, le leabhraibh</span>
<lb n="2293"/><span>éithigh, agus le dia-mhasladh cómhairlighthear dúinn</span>
<lb n="2294"/><span>"Na Molta Diadha" (Moladh le Dia, Moladh le</span>
<lb n="2295"/><span>n-A Ainm Naomhtha, agus rl.) a rádh.  Tá logha</span>
<lb n="2296"/><span>bliadhna le fághail gach uair adeirtear "Na</span>
<lb n="2297"/><span>Molta Diadha."</span></p>
<lb n="2298"/>
<lb n="2299"/><p><span>Ceanglann an Tríomhadh hAithne orainn (1) an</span>
<lb n="2300"/><span>tsaoire nú an tSabóid a choimeád go naomhtha,</span>
<lb n="2301"/><span>agus (2) gan oibreacha saotharacha a dhéanamh gan</span>
<lb n="2302"/><span>ríachtanas.  Deir an Eaglais linn gur b'é an</span>
<lb n="2303"/><span>Domhnach an tSabóid, agus go bhfuil 'fhiachaibh</span>
<lb n="2304"/><span>orainn Aifrionn d'éisteacht chun an lá san a</span>
<lb n="2305"/><span>naomhú.  Chun an dualgais sin a chóimhlíonadh tá</span>
<lb n="2306"/><span>ceangailte orainn bheith láithreach an fhaid a bhíonn</span>
<lb n="2307"/><span>aon Aifrionn amháin 'á rádh.</span></p>
<lb n="2308"/>
<lb n="2309"/><p><span>*Deineann duine "Aifrionn d'éisteacht"</span>
<lb n="2310"/><span>nuair a bhíonn sé láithreach agus an tAifrionn 'á</span>
<lb n="2311"/><span>léigheadh (1) le h-intinn an Aifrinn d'éisteacht,</span>
<lb n="2312"/><span>agus (2) nuair is féidir leis fhios a bheith aige</span>
<lb n="2313"/><span>cad tá ar siubhal ar an altóir.  Dá ráineóchadh</span>
<lb n="2314"/><span>ná béadh radharc ag duine ar an altóir (dá</span>
<lb n="2315"/><span>mbéadh sé i n-eaglais mhór agus go mbéadh</span>
<lb n="2316"/><span>piollóir idir é agus an sagart nú dá mbéadh</span>
<lb n="2317"/><span>sé i n-eaglais a bhéadh ró-bheag do'n phobal agus</span>
<lb n="2318"/><span>go gcaithfeadh sé fanmhaint lasmuigh de'n doras)</span>
<lb n="2319"/><span>ní chuirfeadh san gan an tAifrionn é dá</span>
<lb n="2320"/><span>bhféadfadh sé gach cuid de'n Aifrionn a dhéanamh</span>
<lb n="2321"/><span>amach — rud nách deacair a dhéanamh ach éisteacht</span>
<lb n="2322"/><span>le cloigín na h-altóra nú na daoine 'fhaire</span>
<lb n="2323"/><span>nuair a théidheann siad ar a nglúinibh nú nuair</span>
<lb n="2324"/><span>éirigheann siad.  Tá 'fhiachaibh orainn Aifrionn -</span>
<lb n="2325"/><span>iomlán d'éisteacht.  Is peaca aon chuid de'n</span>
<lb n="2326"/><span>Aifrionn a chailleamhaint go toilteanach.  Is</span>
<lb n="2327"/><span>peaca marbhthach do dhuine gan teacht chun an</span></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2328"/><p><span>Aifrinn go dtí tar éis an Offertórium nú an</span>
<lb n="2329"/><span>Ofráil — má's le n-a thoil féin a bhíonn sé déannach.</span>
<lb n="2330"/><span>Tosnuigheann an Ofráil láithreach tar éis an</span>
<lb n="2331"/><span>tSoisgéil agus an Chré a rádh.  Níor pheaca do</span>
<lb n="2332"/><span>dhuine an tAifrionn a chailleamhaint tré ríachtanas</span>
<lb n="2333"/><span>— cuir i gcás dá mbéadh breóidhteacht air, nú</span>
<lb n="2334"/><span>dá mbéadh sé ag tabhairt aire do dhuine bhreóidhte,</span>
<lb n="2335"/><span>nú dá mbéadh aistear ró-fhada air ag dul go</span>
<lb n="2336"/><span>dtí an tAifrionn, nú dá mbéadh an aimsir</span>
<lb n="2337"/><span>ró-olc.  Nuair a chailleann duine an tAifrionn</span>
<lb n="2338"/><span>agus ná bíonn leigheas aige air ní peaca dhó i</span>
<lb n="2339"/><span>n-aon chor é agus ní gádh dhó é 'ínnsint i</span>
<lb n="2340"/><span>bhFaoistin.  I dteannta an dualgais atá orainn</span>
<lb n="2341"/><span>Aifrionn d'éisteacht CÓMHAIRLIGHEANN an</span>
<lb n="2342"/><span>Eaglais dúinn cuid de'n Domhnach a chaitheamh ag</span>
<lb n="2343"/><span>déanamh úrnaighthe agus oibreacha diadha, cuir i</span>
<lb n="2344"/><span>gcás oibreacha na trócaire (corpordha agus</span>
<lb n="2345"/><span>spioradálta).</span></p>
<lb n="2346"/>
<lb n="2347"/><p><span>**'Siad so Seacht n-oibreacha SPIORADÁLTA</span>
<lb n="2348"/><span>na Trócaire:-</span></p>
<lb n="2349"/>
<lb n="2350"/><p><span>1. Deagh-chómhairle a thabhairt do'n té atá 'n-a</span>
<lb n="2351"/><span>easnamh.</span></p>
<lb n="2352"/>
<lb n="2353"/><p><span>2. Eólas a thabhairt do'n ainbhfhiosach.</span></p>
<lb n="2354"/>
<lb n="2355"/><p><span>3. Teagasg a leasa a thabhairt do'n pheacach.</span></p>
<lb n="2356"/>
<lb n="2357"/><p><span>4. Sólás a thabhairt do dhaoinibh dubrónacha.</span></p>
<lb n="2358"/>
<lb n="2359"/><p><span>5. Olc a mhaitheamh.</span></p>
<lb n="2360"/>
<lb n="2361"/><p><span>6. Éagcóir d'fhulang go foidhneach.</span></p>
<lb n="2362"/>
<lb n="2363"/><p><span>7. Guidhe ar bheóibh agus ar mharbhaíbh.</span></p>
<lb n="2364"/>
<lb n="2365"/><p><span>**'Siad so Seacht n-oibreacha CHORPORDHA</span>
<lb n="2366"/><span>na Trócaire:-</span></p>
<lb n="2367"/>
<lb n="2368"/><p><span>1. Biadh a thabhairt do'n ocrach.</span></p>
<lb n="2369"/>
<lb n="2370"/><p><span>2. Deoch a thabhairt do'n tartmhar.</span>
<lb n="2371"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2372"/><p><span>3. Éadach a thabhairt do'n nocht.</span></p>
<lb n="2373"/>
<lb n="2374"/><p><span>4. Óstaidheacht a thabhairt do'n deóraidhe.</span></p>
<lb n="2375"/>
<lb n="2376"/><p><span>5. Dul ag fiosrú na n-easlán.</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>6. Dul ag fiosrú na ndaoine atá i mbraigh-</span>
<lb n="2379"/><span>deanas.</span></p>
<lb n="2380"/>
<lb n="2381"/><p><span>7. Adhlacadh na marbh.</span></p>
<lb n="2382"/>
<lb n="2383"/><p><span>**Tugtar EASBAIRT ar an tráth san de'n</span>
<lb n="2384"/><span>Oifig Naomhtha nú de'n Phortús a léightear nú a</span>
<lb n="2385"/><span>cantar um thráthnóna.  I n-eaglaisíbh áirithe</span>
<lb n="2386"/><span>léightear an easbairt ós cómhair an phobail, agus</span>
<lb n="2387"/><span>is tairbheach an rud bheith láithreach le linn na</span>
<lb n="2388"/><span>h-easbairte a léigheadh nú a chanadh tráthnóna</span>
<lb n="2389"/><span>Dia Dómhnaigh.  I n-a lán des na h-eaglaisibh,</span>
<lb n="2390"/><span>i n-ionad na h-easbairte deirtear an Choróin</span>
<lb n="2391"/><span>Mhuire agus tugtar Beannachadh na Sácraimínte</span>
<lb n="2392"/><span>Naomhtha</span></p>
<lb n="2393"/>
<lb n="2394"/><p><span>**I dteannta a bheith ceangailte orainn an</span>
<lb n="2395"/><span>tAifrionn d'éisteacht gach Domhnach, tá coisgighthe</span>
<lb n="2396"/><span>orainn oibreacha saotharacha a dhéanamh gan</span>
<lb n="2397"/><span>ríachtanas.  Ní coisgightear aon obair orainn</span>
<lb n="2398"/><span>Dia Domhnaigh ach obair a bhíonn SAOTHARACH</span>
<lb n="2399"/><span>agus GAN RÍACHTANAS i dteannta a chéile.</span>
<lb n="2400"/><span>Bíonn obair "saotharach" nuair nách féidir é</span>
<lb n="2401"/><span>dhéanamh gan a lán duaidh agus saothair cuirp</span>
<lb n="2402"/><span>agus gur le neart an chuirp agus nách le meabhair</span>
<lb n="2403"/><span>chínn is mó a deintear é.  Bíonn obair "gan</span>
<lb n="2404"/><span>ríachtanas" nuair ná bíonn gádh leis.</span></p>
<lb n="2405"/>
<lb n="2406"/><p><span>Seo cuid des na h-oibreachaibh is féidir a</span>
<lb n="2407"/><span>dhéanamh Dia Domhnaigh gan pheaca: (a) Aon obair</span>
<lb n="2408"/><span>GO mBÉADH GÁDH CRUAIDH LEIS, cuir i gcás</span>
<lb n="2409"/><span>aon obair a dhéanfadh duine chun a chuid a shaoradh</span>
<lb n="2410"/><span>ó lot nú ó chailleamhaint.  (b) Aon obair a</span>
<lb n="2411"/><span>déanfaí tré CHARTHANACHT — congnamh a thabhairt</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2412"/><p><span>do dhuine bhocht chun a thorthaí a shábháil nú chun a</span>
<lb n="2413"/><span>thigh a cheartú dhó.  (c) Aon obair a déanfaí le</span>
<lb n="2414"/><span>CRÁBHTHACHT nú le DIADHACHT — slacht nú maise</span>
<lb n="2415"/><span>do chur ar altóiríbh na h-eaglaise, agus rl.  (d) Gnáth-</span>
<lb n="2416"/><span>oibreacha an tighe.  (e) Oibreacha NEAMH-SHAO-</span>
<lb n="2417"/><span>THARACHA — oibreacha iarrann meabhair cínn níos</span>
<lb n="2418"/><span>mó ná neart an chuirp chun a ndéanta, mar atá,</span>
<lb n="2419"/><span>ceól a chleachtadh, nú sgríobhnóireacht a dhéanamh,</span>
<lb n="2420"/><span>iasgaireacht, bádóireacht, agus rl.  Nuair a deintear</span>
<lb n="2421"/><span>aon obair shaotharach tré ríachtanas níor chóir a</span>
<lb n="2422"/><span>dhéanamh de ach an oiread agus bhéadh ríachtanach.</span></p>
<lb n="2423"/>
<lb n="2424"/><p><span>*Tá ceangal ó'n gceathramha h-aithne ar</span>
<lb n="2425"/><span>athrachaibh agus ar mháithreachaibh i dtaobh a gcuid</span>
<lb n="2426"/><span>cloinne chómh maith agus tá ar an gcloinn i dtaobh</span>
<lb n="2427"/><span>a n-athar agus a máthar.  (1) 'Sé DUALGAS</span>
<lb n="2428"/><span>NA dTÚISMIGHTHEÓIRÍ (a) a gclann do theagasg,</span>
<lb n="2429"/><span>(b) oileamhaint a thabhairt dóibh agus iad a chur</span>
<lb n="2430"/><span>chun cinn.  (a) Cialluigheann an focal TEAGASG</span>
<lb n="2431"/><span>oideachas do thabhairt dóibh de réir a gcumais</span>
<lb n="2432"/><span>agus a slighe-bheatha.  Tugtar oideachas ar an</span>
<lb n="2433"/><span>tabhairt suas agus foghluim a théidheann chun</span>
<lb n="2434"/><span>sochair anma agus cuirp dóibh.  Is peaca marbh-</span>
<lb n="2435"/><span>thach d'athair nú do mháthair failighe a thabhairt i</span>
<lb n="2436"/><span>n-oideachas spioradálta a gcuid cloinne nú</span>
<lb n="2437"/><span>droch-shampla a thabhairt dóibh.  (b) Tugtar</span>
<lb n="2438"/><span>OILEAMHAINT do'n chloinn nuair a tugtar</span>
<lb n="2439"/><span>dóibh biadh agus deoch agus éadach agus gach</span>
<lb n="2440"/><span>éinnídh éile atá ríachtanach dóibh de réir maoine</span>
<lb n="2441"/><span>agus slighe-bheatha na dtúismightheóirí.</span></p>
<lb n="2442"/>
<lb n="2443"/><p><span>**Seo mar a labharann Naomh Pól i dtaobh</span>
<lb n="2444"/><span>na n-atharacha agus na máithreacha a thugann</span>
<lb n="2445"/><span>failighe i n-a gcloinn: "Éinne ná fuil suím aige</span>
<lb n="2446"/><span>'n-a chuid féin agus go mor-mhór i lucht a theagh-</span>
<lb n="2447"/><span>laigh féin is duine é atá tar éis an Chreidimh</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2448"/><p><span>a shéanadh agus is measa é ná díthchreideamhach."</span>
<lb n="2449"/><span>(1. Timot., v. 8.)</span></p>
<lb n="2450"/>
<lb n="2451"/><p><span>(2) Tá 'fhiachaibh ar an gcloinn grádh, onóir,</span>
<lb n="2452"/><span>agus umhlaigheacht a thabhairt d'á n-athair agus</span>
<lb n="2453"/><span>d'á máthair, mar (a) gur b'é Dia chuir ós a</span>
<lb n="2454"/><span>Gcionn iad, agus (b) gur chóir dóibh bheith buidheach</span>
<lb n="2455"/><span>díobh i dtaobh a bhfuil déanta aca ar a son.</span></p>
<lb n="2456"/>
<lb n="2457"/><p><span>*Chun umhlaigheacht cheart a thabhairt d'á n-athair</span>
<lb n="2458"/><span>agus d'á máthair, ní mór do'n chloinn rud a dhéanamh</span>
<lb n="2459"/><span>ortha go toilteannach, go h-imnídheach, agus go</span>
<lb n="2460"/><span>cruinn.  Ní'l 'fhiachaibh ortha, ámhthach, rud a dhéanamh</span>
<lb n="2461"/><span>ortha má's rud peacamhail iarrtar ortha a dhéanamh.</span>
<lb n="2462"/><span>An leanbh go n-iarrfaí air rud de'n tsaghas san</span>
<lb n="2463"/><span>a dhéanamh, ba cheart dó a thaisbeáint d'á athair</span>
<lb n="2464"/><span>nú d'á mháthair gur pheaca dhó é dhéanamh agus go</span>
<lb n="2465"/><span>mbéadh 'fhiachaibh air rud a dhéanamh ar Dhia níos</span>
<lb n="2466"/><span>túisge ná mar a dhéanfadh sé ar dhuine é.  Ach</span>
<lb n="2467"/><span>ba cheart é sin a dhéanamh go cneasta.  Is</span>
<lb n="2468"/><span>cosmhail le dualgas na dtúismightheóirí, an</span>
<lb n="2469"/><span>dualgas atá ar mháighistiríbh agus ar uachtaránaibh</span>
<lb n="2470"/><span>i dtaobh na muinntire atá fé n-a smacht nú fé</span>
<lb n="2471"/><span>n-a stiúrú; agus ar an gcuma gcéadna is</span>
<lb n="2472"/><span>cosmhail an dualgas atá ar an muinntir atá fé</span>
<lb n="2473"/><span>uachtarán leis an dualgas atá ar chloinn i dtaobh</span>
<lb n="2474"/><span>a n-athar agus a máthar.</span></p>
<lb n="2475"/>
<lb n="2476"/><p><span>**Is iongantach an rud é nár gheall Dia</span>
<lb n="2477"/><span>luach-saothair ar an saoghal so de bhárr aon</span>
<lb n="2478"/><span>tsubháilce eile ach de bhárr an onóra agus an</span>
<lb n="2479"/><span>umhlaigheachta a tugtar do'n athair agus do'n</span>
<lb n="2480"/><span>mháthair.  "Tabhair onóir dot' athair agus dod'</span>
<lb n="2481"/><span>mháthair ionnus go bhfaighidh tú saoghal fada ar an</span>
<lb n="2482"/><span>dtalamh." — (Ecsod., xx. 12.)</span>
<lb n="2483"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2484"/><p><span>CEACHT A hOCHT DÉAG</span></p>
<lb n="2485"/>
<lb n="2486"/><p><span>Toirmisgeann an cúigeadh h-aithne orainn (1)</span>
<lb n="2487"/><span>dúnmharbhú toileamhail, 'sé sin, ár n-anam féin</span>
<lb n="2488"/><span>nú anam ár gcómharsan do thógaint go h-éag-</span>
<lb n="2489"/><span>córach, (2) troid agus imreas, (3) meisge,</span>
<lb n="2490"/><span>(4) fuath, (5) fearg, (6) anchainnt tharcuisneach,</span>
<lb n="2491"/><span>agus (7) sgannal.</span></p>
<lb n="2492"/>
<lb n="2493"/><p><span>**Níl ach trí h-ócáidí 'n-a bhfuil cead ag</span>
<lb n="2494"/><span>éinne anam duine do thógaint.  Tá cead aige é</span>
<lb n="2495"/><span>dhéanamh (1) i gcogadh cheart dhleaghthach, (2) nuair</span>
<lb n="2496"/><span>a daortar duine chun báis go ceart agus go</span>
<lb n="2497"/><span>dleaghthach i dtaobh coir mór a dhéanamh, agus</span>
<lb n="2498"/><span>(3) nuair ná bíonn aon tslighe eile ag duine chun</span>
<lb n="2499"/><span>a anam féin nú anam a chomharsan a chosaint.</span>
<lb n="2500"/><span>Ceann des na peacaí éigheann ar Dhia ag iarraidh</span>
<lb n="2501"/><span>díoghaltais is eadh dúnmharbhú.  Ní hé amháin an</span>
<lb n="2502"/><span>té a mharbhuigheann an duine a bhíonn cionntach i</span>
<lb n="2503"/><span>ndúnmharbhú; bíonn an mhuinntir a thugann órdú,</span>
<lb n="2504"/><span>cómhairle, nú congnamh dó cionntach sa pheaca</span>
<lb n="2505"/><span>mar an gcéad a.  Bíonn dúine cionntach i</span>
<lb n="2506"/><span>ndúnmharbhú má thógann sé a anam féin, agus is</span>
<lb n="2507"/><span>peaca ró-sgannramhail é sin, mar ní linn féin</span>
<lb n="2508"/><span>ár n-anam ach le Dia.  Thug Sé ár n-anam dúinn</span>
<lb n="2509"/><span>ar feadh tamaill — tamall chun sinn a thriail -</span>
<lb n="2510"/><span>agus is mór an choir d'éinne an aimsir sin a</span>
<lb n="2511"/><span>ghiorrú gan úghdarthás ó Dhia.  Tá gráin chómh mór</span>
<lb n="2512"/><span>san ag an Eaglais ar an bpeaca san ná tugann</span>
<lb n="2513"/><span>sí cead a adhlactha i dtalamh choisricthe d'éinne a</span>
<lb n="2514"/><span>mharbhuigheann é féin.  Ní h-aon pheaca do dhuine</span>
<lb n="2515"/><span>dúil a bheith aige i mbás d'fhághail d'fhonn is go</span></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2516"/><p><span>mbéadh sé i bhfochair Dé nú ar eagla go</span>
<lb n="2517"/><span>ndéanfadh sé peaca, ach is peaca do dhuine dúil</span>
<lb n="2518"/><span>a chur i mbás d'fhághail tré mhí-fhoidhne nú tré</span>
<lb n="2519"/><span>éadóchas.</span></p>
<lb n="2520"/>
<lb n="2521"/><p><span>Peaca eile i n-aghaidh na h-aithne seo is eadh</span>
<lb n="2522"/><span>cómhrac aonair a throid, nú a iarraidh, nú a ghlacadh.</span>
<lb n="2523"/><span>Tugtar CÉIDIL nú CÓMHRAC AONAIR ar</span>
<lb n="2524"/><span>chómhrac a deintear le h-airm fola, ar uair agus</span>
<lb n="2525"/><span>i n-áit socruighthe roimh-ré, agus gan ag cómhrac</span>
<lb n="2526"/><span>ar gach taobh ach éinne amháin.  Cuireann an</span>
<lb n="2527"/><span>Eaglais fé choineall-bháthadh an bheirt a dheineann</span>
<lb n="2528"/><span>an cómhrac, an mhuinntir a thugann cómhairle nú</span>
<lb n="2529"/><span>congnamh dóibh, agus gach éinne a thagann chun an</span>
<lb n="2530"/><span>chómhraic d'fheicsint.  Ceanglann an cúigeadh</span>
<lb n="2531"/><span>h-aithne orainn gan aon díoghbháil a dhéanamh d'ár</span>
<lb n="2532"/><span>gcómharsain i n-a bhallaibh beatha, agus gan fuath</span>
<lb n="2533"/><span>ná fearg a bheith againn chuige, mar is tré fhuath</span>
<lb n="2534"/><span>agus tré fheirg is gnáthach díoghbháil na cómharsan</span>
<lb n="2535"/><span>a dhéanamh.</span></p>
<lb n="2536"/>
<lb n="2537"/><p><span>**(3) Tugtar MEISGE ar ólachán le n-a gcail-</span>
<lb n="2538"/><span>leann duine a chiall nú a chéadfadh.  Is peaca</span>
<lb n="2539"/><span>marbhthach do dhuine bheith ar meisge le n-a thoil</span>
<lb n="2540"/><span>féin.  An té go mbíonn fhios aige ná stadfaidh</span>
<lb n="2541"/><span>sé nó go mbéidh sé ar meisge má thosnuigheann</span>
<lb n="2542"/><span>sé ar an ól, bíonn sé sin cionntach i bpeaca</span>
<lb n="2543"/><span>marbhthach chómh luath agus a THOSNUIGHEANN sé.</span>
<lb n="2544"/><span>Bíonn lucht díolta an óil cionntach i bpeaca</span>
<lb n="2545"/><span>marbhthach má leanann siad ar an ól a thabhairt</span>
<lb n="2546"/><span>go toilteannach do dhuine nó go mbíonn sé ar</span>
<lb n="2547"/><span>meisge.</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>**Ní amháin gur peaca meisge: is minic gur</span>
<lb n="2550"/><span>ócáid, nú cionnfáth, peacaí eile é.  Is 'mó</span>
<lb n="2551"/><span>duine a thugann taithighe ar ólachán dó féin, 'á</span>
<lb n="2552"/><span>cheapadh, go díthcéillidhe, gur congnamh é chun obair</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2553"/><p><span>throm a dhéanamh, nú gur leigheas é ar ghalaraibh</span>
<lb n="2554"/><span>áirithe, nú go ndeineann sé maitheas do'n</span>
<lb n="2555"/><span>tsláinte, nú go gcosnuigheann sé duine ó fhuacht.</span>
<lb n="2556"/><span>Ach i n-ionad an mhaitheasa san go léir a dhéanamh</span>
<lb n="2557"/><span>is amhlaidh a dheineann an t-ól díoghbháil mhór do</span>
<lb n="2558"/><span>dhuine de réir na ndaoine is feárr a chuir eólas</span>
<lb n="2559"/><span>ar an gceist seo.  Luigheaduigheann sé an neart</span>
<lb n="2560"/><span>i n-ionad é mhéadú, tairgeann sé galar ar an</span>
<lb n="2561"/><span>nduine i n-ionad é leigheas, loiteann sé an goile</span>
<lb n="2562"/><span>agus sgaipeann sé teas an chuirp.</span></p>
<lb n="2563"/>
<lb n="2564"/><p><span>**(4) Tugtar FUATH ar olc láidir buan-</span>
<lb n="2565"/><span>tseasamhach do'n chómharsain.  Peaca an-mhíchríos-</span>
<lb n="2566"/><span>tamhail is eadh fuath — peaca atá bun-ós-cionn ar</span>
<lb n="2567"/><span>fad le teagasg Chríost.  (5) Tugtar FEARG</span>
<lb n="2568"/><span>ar chorruighe lasánta díombuan a thagann</span>
<lb n="2569"/><span>i n-ár gcroidhe i n-aghaidh éinnídh ná taithneann</span>
<lb n="2570"/><span>linn.  Nuair a bhíonn an fhearg an-dhian is minic</span>
<lb n="2571"/><span>gur peaca marbhthach é.  Acht má thagann fearg</span>
<lb n="2572"/><span>ar dhuine i dtaobh maitheas a bheith 'á chosg, nú</span>
<lb n="2573"/><span>i dtaobh olc a bheith 'á dhéanamh, agus gan an</span>
<lb n="2574"/><span>fhearg a bheith ró-dhian, ní peaca i n-aon chor é.</span>
<lb n="2575"/><span>(6) Tugtar ANCHAINNT-THARCUISNEACH ar aon</span>
<lb n="2576"/><span>mhíochlú nú masladh a tugtar do dhuine, cuir</span>
<lb n="2577"/><span>i gcás aghaidh-bhéil aithiseach, baisteachán, agus rl.</span>
<lb n="2578"/><span>(7) Tugtar SGANNAL nú droch-shampla ar aon</span>
<lb n="2579"/><span>fhocal mí-cheart nú aon ghníomh mí-cheart is cúis</span>
<lb n="2580"/><span>peaca do dhuine eile.</span></p>
<lb n="2581"/>
<lb n="2582"/><p><span>**Is 'mó saghas sgannail atá ann.  Tá</span>
<lb n="2583"/><span>(1) an ghnáth-sgannal, (2) sgannal na bhfann,</span>
<lb n="2584"/><span>(3) sgannal na bhFairisíneach.  (1) Tá dhá shaghas</span>
<lb n="2585"/><span>GNÁTH-sgannaile ann, sgannal dhíreach nú sgannal</span>
<lb n="2586"/><span>mhailíseach, agus sgannal mhí-dhíreach.  Bíonn sí</span>
<lb n="2587"/><span>DÍREACH nú mailíseach nuair a deirtear nú a</span>
<lb n="2588"/><span>deintear aon rud d'aon-ghnó chun duine eile do</span></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="2589"/><p><span>tharrac chun peaca.  Bíonn an sgannal MÍ-</span>
<lb n="2590"/><span>DHÍREACH nuair a dheineann duine rud éigin agus</span>
<lb n="2591"/><span>a fhios aige go dtabharfaidh a ghníomh duine éigin</span>
<lb n="2592"/><span>eile chun peaca, ach nách chuige sin i n-aon chor a</span>
<lb n="2593"/><span>dheineann sé é.  (2) Bíonn sgannal NA bhFANN</span>
<lb n="2594"/><span>ann nuair a deintear rud éigin a rádh nú a</span>
<lb n="2595"/><span>dhéanamh ná fuil go h-olc ann féin ach go</span>
<lb n="2596"/><span>mb'fhéidir go dtabharfadh sé chun peaca daoine</span>
<lb n="2597"/><span>ná tuigeann an sgéal nú daoine tugtha do</span>
<lb n="2598"/><span>pheaca.  (3) Tugtar sgannal NA bhFAIRISÍNEACH</span>
<lb n="2599"/><span>ar an mbrigh olc a baintear as deagh-ghníomh, fé mar</span>
<lb n="2600"/><span>a dhein na Fairisínigh le míorbhúiltíbh ár dTighearna.</span>
<lb n="2601"/><span>Is é droch-aigne an duine a ghlacann an sgannal</span>
<lb n="2602"/><span>fé ndeara an sgannal san.  Is peaca ró-uathmhar</span>
<lb n="2603"/><span>go léir sgannal a thabhairt do'n óige.  Deir ár</span>
<lb n="2604"/><span>dTighearna go mb'fhearra do'n té thugann sgannal</span>
<lb n="2605"/><span>do dhuine gan pheaca go gcrochfaí bró mhuilinn</span>
<lb n="2606"/><span>le n-a mhuineál agus é chaitheamh isteach sa</span>
<lb n="2607"/><span>bhfairrge. — (Mait., xviii. 6.)  Níl aon tsaghas</span>
<lb n="2608"/><span>peaca a deintear go puiblidhe nách féidir sgannal</span>
<lb n="2609"/><span>a thabhairt leis.</span></p>
<lb n="2610"/>
<lb n="2611"/><p><span>Coisgeann an séimheadh h-aithne orainn gach aon</span>
<lb n="2612"/><span>tsaghas peaca mígheanamnaidhe ach amháin smaointe</span>
<lb n="2613"/><span>mígheanamnaidhe.  'Sí an naomhadh h-aithne a</span>
<lb n="2614"/><span>choisgeann iad san orainn.</span></p>
<lb n="2615"/>
<lb n="2616"/><p><span>*Is gráineamhail go léir iad na peacaí neamh-</span>
<lb n="2617"/><span>ghlana i bhfiadhnaise Dé.  Is uraiste é sin aithint</span>
<lb n="2618"/><span>ó'n léir-sgrios a dhein Dia ar lucht na drúise ar</span>
<lb n="2619"/><span>an saoghal so.  'N-a theannta san deir sgríobh-</span>
<lb n="2620"/><span>nóirí diadha linn gur mar gheall ar pheacaíbh dhe'n</span>
<lb n="2621"/><span>tsórt san a deineadh formhór na ndaoine atá</span>
<lb n="2622"/><span>i nIfrionn a dhamaint.  Mar gheall ar pheacaíbh</span>
<lb n="2623"/><span>neamh-ghlana 'seadh bháthaidh Dia sa Dílinn an chine</span>
<lb n="2624"/><span>daonna go léir, ach amháin Nóá agus a líon-tighe;</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="2625"/><p><span>mar gheall ar na peacaíbh sin do loisg Dia</span>
<lb n="2626"/><span>Sodom agus Gómorrath agus na daoine bhí</span>
<lb n="2627"/><span>ionnta; agus mar gheall ar na peacaíbh sin</span>
<lb n="2628"/><span>d'órduigh Sé 24,000 de Chlann Israel a chur chun</span>
<lb n="2629"/><span>báis.  Coisgeann an séimheadh h-aithne orainn</span>
<lb n="2630"/><span>amharca agus focail mígheanamnaidhe agus gach</span>
<lb n="2631"/><span>aon ócáid nú cionnfáth peaca mígheanamnaidhe chómh</span>
<lb n="2632"/><span>maith agus choisgeann sí gníomhartha drúiseamhla.</span>
<lb n="2633"/><span>Is AMHARC mígheanamnaidhe gach aon fhéachaint</span>
<lb n="2634"/><span>mhíonáireach mhíobhanamhail a tugtar le taithneamh</span>
<lb n="2635"/><span>ar rud nách cóir a fheicsint.  Dá bhfeiceadh duine</span>
<lb n="2636"/><span>rud de'n tsaghas san gan coinne leis ba cheart</span>
<lb n="2637"/><span>dó a shúile a tógaint uaidh láithreach.  Tugtar</span>
<lb n="2638"/><span>FOCAIL mígheanamnaidhe ar chómhrádh neamh-ghlan,</span>
<lb n="2639"/><span>míobhanamhail; focail shalacha, cainnt dúbalta,</span>
<lb n="2640"/><span>sgéalta agus focail grinn, agus amhráin, a bhíonn</span>
<lb n="2641"/><span>míobhanamhail barbra.  Is feárr a dheineann fear</span>
<lb n="2642"/><span>an droch-chómhráidh obair an diabhail ná mar</span>
<lb n="2643"/><span>fhéadfadh an diabhal féin é dhéanamh, b'fhéidir.  Ní</span>
<lb n="2644"/><span>féidir a áireamh cad é an méid daoine chuirfeadh</span>
<lb n="2645"/><span>a leithéid sin de dhuine ar aimhleas.  Ní gádh a</span>
<lb n="2646"/><span>rádh go mbíonn fear na cainnte mígheanamnaidhe</span>
<lb n="2647"/><span>cionntach i bpeaca marbhthach.  Ach ní hé sin amháin</span>
<lb n="2648"/><span>a bhíonn cionntach.  Éinne éisteann leis, nú ná</span>
<lb n="2649"/><span>cuireann cosg leis má's féidir é, nú maran</span>
<lb n="2650"/><span>féidir, ná fágann a chuideachta, bíonn sé cionntach</span>
<lb n="2651"/><span>i bpeaca marbhthach leis.  Tugtar ÓCÁID nú</span>
<lb n="2652"/><span>CIONN-FÁTH peaca mígheanamnaidhe ar aon nídh</span>
<lb n="2653"/><span>lasmuigh dhínn féin a thairgeann sinn chun peaca</span>
<lb n="2654"/><span>neamh-ghlan a dhéanamh, mar atá droch-chuideachta,</span>
<lb n="2655"/><span>droich-leabhair, agus rl.  Is peaca marbhthach do dhuine</span>
<lb n="2656"/><span>dul gan chúis san áit gur gnáth leis tuitim i</span>
<lb n="2657"/><span>bpeaca neamh-ghlan.  Is annamh a deintear peaca</span>
<lb n="2658"/><span>mígheanamnaidhe nách peaca marbhthach é.  Tá sé</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="2659"/><p><span>cosmhail le peaca an dia-mhasladh sa tslighe sin.</span>
<lb n="2660"/><span>Má deintear go toilteannach é agus le lán-fhios</span>
<lb n="2661"/><span>is peaca marbhthach i gcómhnuidhe é.</span></p>
<lb n="2662"/>
<lb n="2663"/><p><span>Bristear an seachtmhadh h-aithne nuair a tógtar</span>
<lb n="2664"/><span>nú nuair a coimeádtar rud ar bith de chuid na</span>
<lb n="2665"/><span>cómharsan go h-éagcórach, 'sé sin, gan chead ó'n</span>
<lb n="2666"/><span>gcómharsain.  Coisgeann an aithne seo orainn</span>
<lb n="2667"/><span>(a) foghail agus guid, (b) calaois, (c) díoghbháil</span>
<lb n="2668"/><span>mailíseach do chuid na cómharsan agus (d) usúireacht</span>
<lb n="2669"/><span>nú airleacadh.</span></p>
<lb n="2670"/>
<lb n="2671"/><p><span>(a) Is FOGHAIL nú fuadach cuid na cómharsan</span>
<lb n="2672"/><span>do thógaint uaidh 'n-a aindeóin, le lámh-láidir.</span>
<lb n="2673"/><span>Is GUID nú gaduidheacht cuid na cómharsan do</span>
<lb n="2674"/><span>thógaint gan chead uaidh, i gan-fhios dó.  (b) Is</span>
<lb n="2675"/><span>calaois cuid na cómharsan do thógaint uaidh le</span>
<lb n="2676"/><span>ceilg.  An ceannuidhe ná tugann an tómhas</span>
<lb n="2677"/><span>ceart uaidh, an té a dhiúltuigheann a fhiacha do</span>
<lb n="2678"/><span>dhíol, an té a mheallann airgead nú earraí ó</span>
<lb n="2679"/><span>dhuine le h-éitheach, an fear tuarastail a chaitheann</span>
<lb n="2680"/><span>a aimsir go díomhaoin, bíd go léir cionntach i</span>
<lb n="2681"/><span>gcalaois, agus d'á bhrigh sin brisid an Seachtmhadh</span>
<lb n="2682"/><span>hAithne.  (d) Is úsúireacht nú airleacadh fághaltas</span>
<lb n="2683"/><span>éagcorach d'éileamh ar airgead a tugtar ar</span>
<lb n="2684"/><span>iasacht.</span></p>
<lb n="2685"/>
<lb n="2686"/><p><span>An té fhaghann rud amúgha tá 'fhiachaibh air é</span>
<lb n="2687"/><span>thabhairt do'n té gur leis é.  Mara bhfuil fhios</span>
<lb n="2688"/><span>aige cé'r leis é, tá 'fhiachaibh air é lorg go</span>
<lb n="2689"/><span>macánta.  Annsan mara n-eirigheann leis é</span>
<lb n="2690"/><span>aimsiú is féidir leis a rogha rud a dhéanamh leis</span>
<lb n="2691"/><span>an rud a fuair sé amúgha.  Éinnídh de chuid na</span>
<lb n="2692"/><span>cómharsan a bhíonn go h-aindleaghthach nú go</span>
<lb n="2693"/><span>h-éagcórach ag duine caithfear é thabhairt do'n</span>
<lb n="2694"/><span>ta gur leis é, agus aon díoghbháil a deintear go</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="2695"/><p><span>toilteannach do'n chómharsain 'n-a chuid, caithfear</span>
<lb n="2696"/><span>an díoghbháil a leigheas.  Is air sin a tugtar</span>
<lb n="2697"/><span>AISIOG coda na cómharsan.  Gan aisiog a</span>
<lb n="2698"/><span>dhéanamh, nú go h-áirithe gan rún daingean é</span>
<lb n="2699"/><span>dhéanamh, ní bhfaighfear maitheamhnachas.  Ní cóimh-</span>
<lb n="2700"/><span>líonadh ar an ndualgas san luach na h-earradh</span>
<lb n="2701"/><span>nú luach na díoghbhála a thabhairt i ndéirc nú é</span>
<lb n="2702"/><span>thabhairt do'n tsagart chun Aifrinn a rádh ar son</span>
<lb n="2703"/><span>an duine gur deineadh a dhíoghbháil.  Caithfear an</span>
<lb n="2704"/><span>t-aisiog nú an díoluidheacht a dhéanamh leis an</span>
<lb n="2705"/><span>duine gur deineadh a dhíoghbháil nú leis an</span>
<lb n="2706"/><span>mhuinntir atá i n-a oighreacht, agus Caithfear an</span>
<lb n="2707"/><span>oiread san a thabhairt i n-aisiog dó agus ná béidh</span>
<lb n="2708"/><span>sé éinnídh chun deiridh i dtaobh bheith i n-easbaidh</span>
<lb n="2709"/><span>a choda 'n fhaid a coimeádadh uaidh é.  Maran</span>
<lb n="2710"/><span>féidir do'n té dhein an díoghbháil aisiog a dhéanamh</span>
<lb n="2711"/><span>LOM-LÁITHREACH, caithfidh sé rún daingean a</span>
<lb n="2712"/><span>bheith aige é dhéanamh chómh luath agus is féidir é;</span>
<lb n="2713"/><span>agus maran féidir dó an t-aisiog a dhéanamh</span>
<lb n="2714"/><span>i n-iomlán tá 'fhiachaibh air an oiread agus is</span>
<lb n="2715"/><span>féidir dó a thabhairt uaidh.  Ba pheaca eile dhó</span>
<lb n="2716"/><span>an t-aisiog a chur ar gcúl nú a mhoilliú.</span></p>
<lb n="2717"/>
<lb n="2718"/><p><span>**Nuair a dheineann dream daoine réidhteach</span>
<lb n="2719"/><span>le n-a chéile chun díoghbháil a dhéanamh do chuid a</span>
<lb n="2720"/><span>gcómharsan, tá ceangal ortha GO LÉIR díoluidh-</span>
<lb n="2721"/><span>eacht a thabhairt eatorra sa díoghbháil.  Má</span>
<lb n="2722"/><span>dhiúltuigheann éinne aca do'n díoluidheacht a</span>
<lb n="2723"/><span>dhéanamh tá 'fhiachaibh ar an gcuid eile féachaint</span>
<lb n="2724"/><span>chuige ná béidh an duine gur deineadh a dhíoghbháil</span>
<lb n="2725"/><span>éinnídh chun deiridh leis.  Is peaca marbhthach guid</span>
<lb n="2726"/><span>a dhéanamh nú díoghbháil a dhéanamh do chuid na</span>
<lb n="2727"/><span>cómharsan má deintear MÓRÁN díoghbhála dhó.</span>
<lb n="2728"/><span>Dá nguideadh duine sgilling ó dhuine bhocht badh</span>
<lb n="2729"/><span>mhinic gur pheaca marbhthach é.  B'uraiste do</span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="2730"/><p><span>dhuine peaca marbhthach a dhéanamh, leis, dá leanadh</span>
<lb n="2731"/><span>sé ar mhion-rudaí a ghuid ó am go h-am nó go</span>
<lb n="2732"/><span>mbéadh an t-iomlán mór go maith.</span></p>
<lb n="2733"/>
<lb n="2734"/><p><span>Fé mar a choisgeann an seachtmhadh h-aithne</span>
<lb n="2735"/><span>orainn aon díoghbháil a dhéanamh do chuid ár</span>
<lb n="2736"/><span>gcómharsan, agus fé mar choisgeann an cúigeadh</span>
<lb n="2737"/><span>h-aithne orainn díoghbháil a dhéanamh dó in a</span>
<lb n="2738"/><span>phearsain, coisgeann an t-ochtmhadh h-aithne</span>
<lb n="2739"/><span>orainn aon díoghbháil a dhéanamh d'ár gcómharsain</span>
<lb n="2740"/><span>'n-a chlú ná 'n-a cháil.</span></p>
<lb n="2741"/>
<lb n="2742"/><p><span>Coisgeann an t-ochtmhadh h-aithne orainn na</span>
<lb n="2743"/><span>peacaí seo go léir: (a) bréaga nú éitheach,</span>
<lb n="2744"/><span>(b) breitheamhnas anoban, (c) gach aon tsaghas</span>
<lb n="2745"/><span>cúl-chainnte agus tromuidheachta, agus (d) sgéi-</span>
<lb n="2746"/><span>theadh rún.  (a) Is BRÉAG nú éitheach éinnídh</span>
<lb n="2747"/><span>bun-ós-cionn leis an rud a bhíonn san aigne do</span>
<lb n="2748"/><span>rádh nú do chur i n-iúil d'fhonn duine éigin eile</span>
<lb n="2749"/><span>a mhealladh nú a chur amúgha.  Ní bréag i n-aon</span>
<lb n="2750"/><span>chor é mara mbíonn fonn ar an té innseann é</span>
<lb n="2751"/><span>duine eile a mhealladh.  (b) Is BREITHEAMHNAS</span>
<lb n="2752"/><span>ANOBAN duine do dhaoradh i n-ár n-aigne i</span>
<lb n="2753"/><span>n-aon droich-nídh gan chúis.  Dá bhfeiceadh duine</span>
<lb n="2754"/><span>fear ag dul isteach i dtigh tábhairne agus go</span>
<lb n="2755"/><span>gcreidfeadh sé ó'n méid sin gur meisgeóir é</span>
<lb n="2756"/><span>bhéadh sé cionntach i mbreitheamhnas anoban, mar</span>
<lb n="2757"/><span>ná béadh cúis a dhóthain aige chun na breithe sin</span>
<lb n="2758"/><span>a thabhairt air.  (c) Coisgeann an t-ochtmhadh</span>
<lb n="2759"/><span>h-aithne orainn aon díoghbháil a dhéanamh do chlú</span>
<lb n="2760"/><span>ár gcómharsan le h-aon tsaghas CÚL-CHAINNTE</span>
<lb n="2761"/><span>nú TROMUIDHEACHTA — éitheach a chur air nú a</span>
<lb n="2762"/><span>dhroich-bhearta fholluighthe do nochtadh gan chúis.</span>
<lb n="2763"/><span>Tá daoine ann agus is dóigh leó nách aon díogh-</span>
<lb n="2764"/><span>bháil rud a rádh i gcoinnibh a gcómharsan má</span>
<lb n="2765"/><span>bhíonn an fhírinne aca chuige!  Ní h-amhlaidh atá</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="2766"/><p><span>ámhthach.  Dá chionntaighe an chómharsa níl cead</span>
<lb n="2767"/><span>againne a chlú ná a cháil a mhilleadh gan chúis</span>
<lb n="2768"/><span>an-mhór.  Níor bh'aon pheaca droich-bhearta na</span>
<lb n="2769"/><span>cómharsan a chur i n-iúil d'á uachtarán dá gceap-</span>
<lb n="2770"/><span>faimís go gcuirfeadh an t-uachtarán ar a leas é;</span>
<lb n="2771"/><span>agus níor bh'aon pheaca labhairt i dtaobh droich-</span>
<lb n="2772"/><span>ghníomhartha ár gcómharsan dá mbéadh fhios ag an</span>
<lb n="2773"/><span>gcoitchiantacht cheana ortha agus ná déanfaimís</span>
<lb n="2774"/><span>aon díoghbháil dó.  Ó 'nuair go ndeineann an</span>
<lb n="2775"/><span>chúl-chainnt díoghbháil do chlú na cómharsan fé</span>
<lb n="2776"/><span>mar a dheineann guid díoghbháil d'á mhaoin, tá</span>
<lb n="2777"/><span>'fhiachaibh ar an té a mhilleann a chlú aisiog a</span>
<lb n="2778"/><span>dhéanamh ann mar an gcéadna.  Ní leór dó dul</span>
<lb n="2779"/><span>chun faoistine agus croidhe-bhrú agus cathú a bheith</span>
<lb n="2780"/><span>air — tá 'fhiachaibh air 'n-a theannta san clú agus</span>
<lb n="2781"/><span>cáil a chómharsan a leigheas chómh maith agus is</span>
<lb n="2782"/><span>féidir é.  Má chuir sé éitheach air caithfidh sé an</span>
<lb n="2783"/><span>fhírinne a chur i n-ionad an éithigh, agus má's leis</span>
<lb n="2784"/><span>an fhírinne do mhill sé a chlú caithfidh sé rud</span>
<lb n="2785"/><span>éigin fóghanta a rádh i n-a thaobh mar leigheas ar</span>
<lb n="2786"/><span>an ndíoghbháil.  Ní h-iad lucht na tromuidheachta</span>
<lb n="2787"/><span>amháin a bhíonn cionntach.  Bíonn an mhuinntir</span>
<lb n="2788"/><span>éisteann leó nú a shéideann fútha cionntach chómh</span>
<lb n="2789"/><span>maith leó.  Uime sin deir Naomh Bearnárd gur</span>
<lb n="2790"/><span>cosmhail teanga an chúl-chainnteóra le claidheamh</span>
<lb n="2791"/><span>na dtrí bhfaobhar, mar gearrann sé an t-anam</span>
<lb n="2792"/><span>sa duine a labharann, sa duine bhíonn ag éisteacht,</span>
<lb n="2793"/><span>agus sa chómharsain ná bíonn láithreach.  (d) Peaca</span>
<lb n="2794"/><span>eile i n-aghaidh na h-aithne seo is eadh RÚN DO</span>
<lb n="2795"/><span>SGÉITHEADH.  Is minic fhaghann dochtúirí, fir</span>
<lb n="2796"/><span>dlighe, agus a leithéidí fios rúin ó'n muinntir a</span>
<lb n="2797"/><span>thagann ag lorg eólais ortha.  Ba mhór an peaca</span>
<lb n="2798"/><span>dhóibh aon rún de'n tsórt san a fhoillsiú.  Agus</span>
<lb n="2799"/><span>dá ráineóchadh go gcloisfeadh duine éinnídh bhíonn</span></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="2800"/><p><span>'á innsint i bhfaoistin ag duine eile, ba mhór go</span>
<lb n="2801"/><span>léir an peaca dhó tagairt d'éinnídh a chloisfeadh sé.</span></p>
<lb n="2802"/>
<lb n="2803"/><p><span>Tá trí shaghas bréige nú éithigh ann: bréag</span>
<lb n="2804"/><span>shultmhar, bréag chabharthach nú bréag mhaitheasach,</span>
<lb n="2805"/><span>agus bréag dhíoghbhálach.  Tugtar BRÉAG SHULT-</span>
<lb n="2806"/><span>MHAR ar an mbréig innstear mar chaitheamh-</span>
<lb n="2807"/><span>aimsire.  Is í an BHRÉAG CHABHARTHACH an bhréag</span>
<lb n="2808"/><span>innstear chun maitheas a dhéanamh do dhuine féin</span>
<lb n="2809"/><span>nú do dhuine eile.  Is í an bhréag dhíoghbhálach an</span>
<lb n="2810"/><span>bhréag innstear chun díoghbhála a dhéanamh do</span>
<lb n="2811"/><span>dhuine eile.  Is peaca aon tsórt bréige innsint,</span>
<lb n="2812"/><span>ach is í an bhréag dhíoghbhálach an bhréag is measa.</span>
<lb n="2813"/><span>Is peaca marbhthach bréag innsint a dheineann</span>
<lb n="2814"/><span>díoghbháil mhór do dhuine 'n-a chlú nú 'n-a chuid.</span>
<lb n="2815"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="2816"/><p><span>CEACHT A NAOI DÉAG</span></p>
<lb n="2817"/>
<lb n="2818"/><p><span>Coisgeann an naomhadh agus an deichmhadh h-aithne</span>
<lb n="2819"/><span>orainn smaoineamh go toilteanach le dúil nú le</span>
<lb n="2820"/><span>taithneamh ar na neithibh atá coisgighthe ag an</span>
<lb n="2821"/><span>sémhadh agus ag an seachtmhadh h-aithne.  Coisgtear</span>
<lb n="2822"/><span>smaointe agus mianta peacamhla orainn chómh</span>
<lb n="2823"/><span>maith agus a coisgtear an droich-ghníomh, mar</span>
<lb n="2824"/><span>chíonn Dia an droch-aigne chómh maith agus chíonn</span>
<lb n="2825"/><span>Sé an droich-ghníomh, agus 'n-a theannta san dá</span>
<lb n="2826"/><span>mbéadh cead ag daoinibh bheith ag smaoineamh ar</span>
<lb n="2827"/><span>dhroich-ghníomh agus taithneamh a thógaint ann ba</span>
<lb n="2828"/><span>ghairid go mbrostóchadh na smaointe sin iad chun</span>
<lb n="2829"/><span>droich-ghníomh a dhéanamh.  Coisgeann an naomhadh</span>
<lb n="2830"/><span>h-aithne (1) smaointe mígheanamnaidhe, agus (2)</span>
<lb n="2831"/><span>ócáidí fogais nú dlúth-ócáidí chun smaointe</span>
<lb n="2832"/><span>mí-gheanamnaidhe.</span></p>
<lb n="2833"/>
<lb n="2834"/><p><span>**(1) Is féidir an naomhadh h-aithne a bhriseadh</span>
<lb n="2835"/><span>le smaoineamh gan aon dúil ná mian, chómh maith</span>
<lb n="2836"/><span>agus bristear í le smaoineamh agus le mian i</span>
<lb n="2837"/><span>n-aonfheacht, ach is é an smaoineamh go mbíonn</span>
<lb n="2838"/><span>an mhian leis, an smaoineamh is measa.  Ní miste</span>
<lb n="2839"/><span>dhúinn na céimeana, le n-a dtagann duine chun</span>
<lb n="2840"/><span>peaca a dhéanamh le droch-smaoineamh, a sgrúdú</span>
<lb n="2841"/><span>go géar.  Ar dtúis tagann samhail an droich-</span>
<lb n="2842"/><span>nídh ós cómhair na h-aigne.  Ní bhíonn leigheas</span>
<lb n="2843"/><span>air sin agus ní h-aon pheaca é.  'N-a dhiaidh sin</span>
<lb n="2844"/><span>brathann an duine taithneamh ag teacht aige sa</span>
<lb n="2845"/><span>droich-nídh.  Mara gcuirtear chun siúbhail an</span>
<lb n="2846"/><span>taithneamh san láithreach chómh luath agus braithtear</span>
<lb n="2847"/><span>é is peaca so-loghthach é.  Ach i n-ionad an ruaig</span></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="2848"/><p><span>a chur ar an droich-nídh, má thugann an duine a</span>
<lb n="2849"/><span>thoil leis — má ghlacann sé taithneamh go toilteanach</span>
<lb n="2850"/><span>ann, is peaca marbhthach é.  Nuair a pheacuigheann</span>
<lb n="2851"/><span>duine le smaoineamh gan mian tugann sé a thoil</span>
<lb n="2852"/><span>leis an dtaithneamh 'fhaghann sé sa droch-shamhail</span>
<lb n="2853"/><span>a bhíonn ós cómhair a aigne, ach má's le droich-</span>
<lb n="2854"/><span>mhian a pheacuigheann sé i dteannta an droch-</span>
<lb n="2855"/><span>smaoinimh, cuireann sé dúil sa droich-nídh féin</span>
<lb n="2856"/><span>agus sanntuigheann sé é bheith aige.  Deineann</span>
<lb n="2857"/><span>duine an saghas céadna peaca le droich-mhian</span>
<lb n="2858"/><span>agus dá ndeineadh sé an droich-ghníomh féin.  Ní</span>
<lb n="2859"/><span>h-aon díoghbháil do dhuine droch-smaointe a theacht</span>
<lb n="2860"/><span>'n-a aigne, dá fháid a bheidís ann, nú dá ghéire a</span>
<lb n="2861"/><span>chuirfidís air, nú dá ghráineamhla iad, an fhaid</span>
<lb n="2862"/><span>agus ná tabharfadh sé a thoil leó.  (2) Coisgeann</span>
<lb n="2863"/><span>an naomhadh h-aithne orainn ÓCÁIDÍ chun DROCH-</span>
<lb n="2864"/><span>SMAOINTE mar an gcéadna.  'Siad na h-ócáidí</span>
<lb n="2865"/><span>is gnáthaighe a thairgeann daoine chun droch-smaoine,</span>
<lb n="2866"/><span>ól nú meisge, droich-leabhair, droch-chuideachta,</span>
<lb n="2867"/><span>siúbhal oidhche, rinnce, agus díomhaointeas.</span></p>
<lb n="2868"/>
<lb n="2869"/><p><span>*Is maith an béas é glaodhach ar Íosa, ar</span>
<lb n="2870"/><span>Mhuire, agus ar Naomh Ióseph, ag iarraidh cabharach</span>
<lb n="2871"/><span>ortha chómh luath agus thagann aon droch-smaoineamh</span>
<lb n="2872"/><span>i n-ár n-aigne, agus annsan cuimhneamh ar rud</span>
<lb n="2873"/><span>éigin eile ar fad — rud éigin a bhí 'á léigheadh le</span>
<lb n="2874"/><span>déannaighe againn, nú rud éigin a chonnacamair</span>
<lb n="2875"/><span>nú a chualamair.</span></p>
<lb n="2876"/>
<lb n="2877"/><p><span>**Is féidir aithghearradh a dhéanamh ar an</span>
<lb n="2878"/><span>chéad trí aithne — na h-aitheanta a bhaineann le</span>
<lb n="2879"/><span>Dia agus le n-ár ndualgaisíbh 'n-A thaobh — i</span>
<lb n="2880"/><span>bhfocalaibh ár dTighearna: "Grádhfaidh tú do</span>
<lb n="2881"/><span>Thighearna Dia ód' chroidhe go h-iomlán agus ót'</span>
<lb n="2882"/><span>anam go h-iomlán agus ót' aigne go h-iomlán."</span>
<lb n="2883"/><span>— (Mait. xxii. 37.)  An té thugann grádh mar</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="2884"/><p><span>sin do Dhia níl baoghal ná go gcoimeádfaidh sé</span>
<lb n="2885"/><span>an chéad aithne, mar tabharfaidh sé adhradh do</span>
<lb n="2886"/><span>Dhia mar is cóir; coimeádfaidh sé an dara</span>
<lb n="2887"/><span>h-aithne, mar tabharfaidh sé urraim agus onóir</span>
<lb n="2888"/><span>d'Ainm Naomhtha an Tighearna; agus coimeádfaidh</span>
<lb n="2889"/><span>sé an tríomhadh h-aithne, mar geárrfaidh sé cuid</span>
<lb n="2890"/><span>d'á aimsir (an Domhnach) amach i gcómhair seirbhís</span>
<lb n="2891"/><span>Dé.  Is féidir aithghearradh a dhéanamh ar na</span>
<lb n="2892"/><span>h-aitheantaibh eile i bhfoclaibh ár dTighearna:</span>
<lb n="2893"/><span>"Grádhfaidh tú do chómharsa mar thú féin." —</span>
<lb n="2894"/><span>(Mait., xxii. 39.)  An té thugann grádh d'á</span>
<lb n="2895"/><span>chómharsain ar son Dé de réir na bhfocal so</span>
<lb n="2896"/><span>tabharfaidh sé an onóir is ceart do'n mhuinntir</span>
<lb n="2897"/><span>a bhíonn ós a chionn, agus ceart agus cothrom</span>
<lb n="2898"/><span>do'n mhuinntir a bhíonn fé n-a chómhacht; ní</span>
<lb n="2899"/><span>dhéanfaidh sé díoghbháil anama ná cuirp d'á</span>
<lb n="2900"/><span>chómharsain, agus ní mhillfidh sé a chuid ná a chlú.</span>
<lb n="2901"/><span>Nuair adeirimíd go bhfuil 'fhiachaibh ar dhuine</span>
<lb n="2902"/><span>grádh a thabhairt d'á chómharsain mar a thugann</span>
<lb n="2903"/><span>sé grádh dhó féin ní deirimíd go bhfuil 'fhiachaibh</span>
<lb n="2904"/><span>air an méid céadna nú an oiread céadna de</span>
<lb n="2905"/><span>ghrádh a thabhairt dó, ach an SAGHAS céadna de</span>
<lb n="2906"/><span>ghrádh.  Má bhíonn grádh de'n tsórt san againn</span>
<lb n="2907"/><span>d'ár gcómharsain, béidh an meas céadna againn</span>
<lb n="2908"/><span>air gur mhaith linn go mbéadh ag eisean orainne;</span>
<lb n="2909"/><span>labharfaimíd 'n-a thaobh fé mar ba mhaith linn go</span>
<lb n="2910"/><span>labharfadh seisean orainne; agus taisbeán-</span>
<lb n="2911"/><span>faimíd cáirdeas dó fé mar ba mhaith linn go</span>
<lb n="2912"/><span>dtaisbeánfadh seisean cáirdeas dúinne.  Tá</span>
<lb n="2913"/><span>ceangal orainn grádh a bheith d'ár namhaidibh chómh</span>
<lb n="2914"/><span>maith agus bhéadh againn d'ár gcáirdibh.  Ceann</span>
<lb n="2915"/><span>de sna cómharthaibh gur Críostaidhe duine 'seadh</span>
<lb n="2916"/><span>go ngrádhann sé a namhaide.  Tá trí réasúin nú</span>
<lb n="2917"/><span>fáthana againn chun grádh a thabhairt d'ár namhaidibh,</span></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="2918"/><p><span>agus do'n mhuinntir a dheineann éagcóir orainn:</span>
<lb n="2919"/><span>(a) D'órduigh ár dTighearna dhúinn é — "Tugaidh</span>
<lb n="2920"/><span>grádh d'bhúr namhaidibh" — (Lúcás, vi. 27); (b) Thug</span>
<lb n="2921"/><span>ár dTighearna féin sampla dhúinn, agus (c) Is</span>
<lb n="2922"/><span>ar an gcoingheal san a maithfear ár bpeacaí</span>
<lb n="2923"/><span>dhúinn féin — "Maith dhúinn ár gcionnta mar a</span>
<lb n="2924"/><span>mhaithimíd-ne do chách a chionntuigheann 'n-ár n-aghaidh."</span>
<lb n="2925"/></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="2926"/><p><span>CEACHT A FICHE</span></p>
<lb n="2927"/>
<lb n="2928"/><p><span>*I dteannta na deich n-aitheanta thug Dia</span>
<lb n="2929"/><span>féin dúinn tá aitheanta eile ann a thagann uaidh</span>
<lb n="2930"/><span>tríd an Eaglais chughainn.  Dubhairt Críost leis</span>
<lb n="2931"/><span>an Eaglais: "An té éisteann leat-sa éisteann</span>
<lb n="2932"/><span>sé liom-sa."  D'á bhrigh sin is ó Dhia a thagann</span>
<lb n="2933"/><span>aitheanta na hEaglaise chómh maith le deich</span>
<lb n="2934"/><span>n-aitheanta Dé ach nách sa tslighe chéadna a tugadh</span>
<lb n="2935"/><span>dúinn iad.  Deir ár dTighearna i dtaobh an té</span>
<lb n="2936"/><span>a dhiúltaigheann éisteacht leis an Eaglais gur</span>
<lb n="2937"/><span>cuma é nú págánach nú puibliocánach. — (Mait.,</span>
<lb n="2938"/><span>xviii. 17.)  Tugtaí PUIBLIOCÁNAIGH ar an</span>
<lb n="2939"/><span>muinntir a bhailigheadh an cháin Rómhánach ó sna</span>
<lb n="2940"/><span>Giúdachaibh.  Bhí gráin agus fuath ag na Giúdachaibh</span>
<lb n="2941"/><span>dóibh, mar go ndeinidís lomadh agus creachadh</span>
<lb n="2942"/><span>agus éagcóir ar na daoinibh.  Tugann an</span>
<lb n="2943"/><span>Eaglais mórán aitheanta dhúinn, ach tá sé</span>
<lb n="2944"/><span>h-aitheanta is mó tábhacht ná an chuid eile:-</span></p>
<lb n="2945"/>
<lb n="2946"/><p><span>*An chéad aithne "Aifrionn d'éisteacht gach</span>
<lb n="2947"/><span>Domhnach agus lá saoire."  Do mínigheadh an</span>
<lb n="2948"/><span>aithne sin cheana nuair a deineadh trácht ar an</span>
<lb n="2949"/><span>tríomhadh aithne d'Aitheantaibh Dé.  Tá Domhantaí</span>
<lb n="2950"/><span>ann is solamhanta ná a chéile.  'Siad Domhnach na</span>
<lb n="2951"/><span>Páise, Domhnach na Failme, Domh ach Cásga, An</span>
<lb n="2952"/><span>Mhion-Cháisg, Domhnach Cingcíghse, agus Domhnach na</span>
<lb n="2953"/><span>Tríonóide na Domhantaí is solamhanta ortha.  'Sé</span>
<lb n="2954"/><span>DOMHNACH NA PÁISE an cúigeadh Domhnach de'n</span>
<lb n="2955"/><span>Charghas.  Tugtar an t-ainm sin air mar gheall</span>
<lb n="2956"/><span>ar an gcuimhniú a deintear ar Pháis Chríost</span>
<lb n="2957"/><span>tamall gairid 'n-a dhiaidh sin.  Is é Domhnach na</span></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="2958"/><p><span>FAILME an Domhnach a thagann i ndiaidh Dhomhnach</span>
<lb n="2959"/><span>na Páise.  Tugtar an t-ainm sin air i gcuimhniú</span>
<lb n="2960"/><span>ar theacht ár dTighearna, go caithréimeach, isteach</span>
<lb n="2961"/><span>i gcathair Ierusalem nuair a bhailigh na daoine ag</span>
<lb n="2962"/><span>fáiltiú roimis agus nuair a leathadar géaga</span>
<lb n="2963"/><span>failme ar an mbóthar fé n-A chosaibh.  Mar</span>
<lb n="2964"/><span>chuimhniú ar sin deintear failm a choisreacan</span>
<lb n="2965"/><span>agus a riar ar an bpobal an Domhnach so gach</span>
<lb n="2966"/><span>bliadhain.  Is é Domhnach CÁSGA an Domhnach</span>
<lb n="2967"/><span>'n-a ndeintear cuimhniú ar Eiseirighe ghlórmhar</span>
<lb n="2968"/><span>ár dTighearna ó mharbhaíbh.  Tugtar an MHION-</span>
<lb n="2969"/><span>CHÁISG ar an Domhnach tar éis Domhnach Cásga.</span>
<lb n="2970"/><span>Fadó, an mhuinntir a bhíodh tar éis Baiste do</span>
<lb n="2971"/><span>ghlacadh go solamhanta um Cháisg chuiridís díobh,</span>
<lb n="2972"/><span>an Domhnach so, na brait bhána a cuirtí ortha lá</span>
<lb n="2973"/><span>a mbaistí.  Sin é an fáth go dtugtar Dominica</span>
<lb n="2974"/><span>in Albis, nú Domhnach na mbán-bhrat, air.</span></p>
<lb n="2975"/>
<lb n="2976"/><p><span>*Naomhuightear an lá saoire sa tslighe chéadna</span>
<lb n="2977"/><span>go naomhuightear an Domhnach.  Ní bhíonn an</span>
<lb n="2978"/><span>oiread céadna de laetheantaibh saoire i gcuid de</span>
<lb n="2979"/><span>sna tíortaibh agus bhíonn i dtíorthaibh eile.  Deich</span>
<lb n="2980"/><span>gcinn de laetheantaibh saoire fógartha a bhíonn</span>
<lb n="2981"/><span>againn i nÉirinn: (1) Lá Nodlag, (2) Lá Féile</span>
<lb n="2982"/><span>an Timcheallgheárrtha, (3) An tEpiphaní nú Lá</span>
<lb n="2983"/><span>Nodlag Beag, (4) Lá Féile Pádraig, (5) Dar-</span>
<lb n="2984"/><span>daoin Deasgabhála, (6) Lá Féile Cuirp Críost,</span>
<lb n="2985"/><span>(7) La Féile Pheadair agus Phóil, (8) Lá Gabhála</span>
<lb n="2986"/><span>na Maighdine Muire suas ar Neamh, (9) Lá na</span>
<lb n="2987"/><span>Naomh Uile, (10) Lá Geineamhaint na Maighdine</span>
<lb n="2988"/><span>Muire gan Smál.  (1) Is é LÁ NODLAG an chéad</span>
<lb n="2989"/><span>lá saoire fógartha de bhliadhain na hEaglaise,</span>
<lb n="2990"/><span>mar tosnuigheann bliadhain na hEaglaise leis an</span>
<lb n="2991"/><span>gcéad lá de'n Adbhent — an Domhnach is giorra</span>
<lb n="2992"/><span>de'n deichmhadh lá fichead de Shamhain — agus is é</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="2993"/><p><span>an cúigeadh lá fichead de Mhí na Nodlag Lá</span>
<lb n="2994"/><span>Nodlag.  Deintear cuimhniú an lá san ar theacht</span>
<lb n="2995"/><span>ár dTighearna ar an saoghal i mBetlehem.</span>
<lb n="2996"/><span>(2) An chéad lá d'Eanair deintear cuimhniú ar</span>
<lb n="2997"/><span>TIMCHILL-GHEARRADH ár dTighearna, óir do</span>
<lb n="2998"/><span>deineadh Timchill-ghearradh Air de réir gnás na</span>
<lb n="2999"/><span>nGiúdach an t-ochtmhadh lá tar éis É theacht ar an</span>
<lb n="3000"/><span>saoghal.  (3) Bíonn féile an EPIPHANÍ nú an</span>
<lb n="3001"/><span>Nodlaig Bheag againn an 6adh lá d'Eanair.</span>
<lb n="3002"/><span>Deintear cuimhniú an lá san ar fhoillsiú ár</span>
<lb n="3003"/><span>dTighearna do sna geintibh nuair a chuir Sé É</span>
<lb n="3004"/><span>féin i n-iúil do sna fearaibh eólais nú Máigí.</span>
<lb n="3005"/><span>Focal Gréigis is eadh Epiphaní agus cialluigheann</span>
<lb n="3006"/><span>sé "foillsiú."  (4) Bíonn LÁ FÉILE PÁDRAIG</span>
<lb n="3007"/><span>againn an 17adh lá de Mhárta.  Deintear cuimhniu</span>
<lb n="3008"/><span>ar Naomh Pádraig, Asbol na hÉireann, d'iompuigh</span>
<lb n="3009"/><span>muinntir na tíre seo fadó ó phágántacht go</span>
<lb n="3010"/><span>Creideamh Chríost.  Deirtear gur i nAlbhain a</span>
<lb n="3011"/><span>rugadh é.  Tugadh go hÉirinn é nuair a bhí sé</span>
<lb n="3012"/><span>'n-a bhuachaill óg.  Fé cheann seacht mbliadhan</span>
<lb n="3013"/><span>d'éaluigh sé ó bhraighdeanas.  Tamall 'n-a dhiaidh</span>
<lb n="3014"/><span>sin do chuir an Pápa, Naomh Celestín, go hÉirinn</span>
<lb n="3015"/><span>é chun an chreidimh a chraobhsgaoileadh i measg</span>
<lb n="3016"/><span>phágánach na tíre.  (5) Tagann DARDAOIN</span>
<lb n="3017"/><span>DEASGABHÁLA dachad lá tar éis Domhnach</span>
<lb n="3018"/><span>Cásga.  Deintear cuimhniú an lá san ar ár</span>
<lb n="3019"/><span>dTighearna a dhul suas ar Neamh ó Chnoc Olibhet</span>
<lb n="3020"/><span>agus A shuidhe ar dheas-láimh Dé.  (6) Is é</span>
<lb n="3021"/><span>DARDAOIN CHORP CHRÍOST an Dardaoin i</span>
<lb n="3022"/><span>ndiaidh an chéad Domhnach tar éis Cingcíghse.  Is</span>
<lb n="3023"/><span>i n-onóir Chríost i Sácraimínt Bheannuighthe na</span>
<lb n="3024"/><span>hAltóra bhíonn an fhéile seo againn.  Tugtar</span>
<lb n="3025"/><span>laetheanta féile so-aistrighthe ar an dá fhéile seo</span>
<lb n="3026"/><span>mar nách ar an lá céadna de'n bhliadhain a thuit-</span></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="3027"/><p><span>eann siad gach aon bhliadhain marab ionann is na</span>
<lb n="3028"/><span>laetheanta féile eile — na laetheanta féile do-</span>
<lb n="3029"/><span>aistrighthe.  (7) Is é an naomhadh lá fichead de</span>
<lb n="3030"/><span>Mheitheamh LÁ FHÉILE PEADAIR AGUS PÓIL.</span>
<lb n="3031"/><span>Bíonn an fhéile sin againn i n-onóir an dá</span>
<lb n="3032"/><span>Asbol san a cuireadh chun báis an lá san de'n</span>
<lb n="3033"/><span>bhliadhain nuair a bhí Néró i gceannas Ímpreachta</span>
<lb n="3034"/><span>na Rómha.  (8) Is é an cúigeadh lá déag de</span>
<lb n="3035"/><span>Lughnasa LÁ GABHÁLA NA MAIGHDINE MUIRE</span>
<lb n="3036"/><span>suas ar Neamh.  Deintear cuimhniú an lá san</span>
<lb n="3037"/><span>ar thógaint na Maighdine Muire suas go flaitheas</span>
<lb n="3038"/><span>Dé tar éis a báis.  Is é gnáth-thuairim na</span>
<lb n="3039"/><span>starthaidhe Caitilicidhe gur i nIerusalem a fuair</span>
<lb n="3040"/><span>sí bás.  Tar éis a báis níor leig Dia d'á corp</span>
<lb n="3041"/><span>beannuighthe dreóghadh san uaigh, ach thóg Sé suas</span>
<lb n="3042"/><span>ar neamh é i dteannta a h-anma.  (9) Is é Lá</span>
<lb n="3043"/><span>Samhna LÁ FHÉILE NA NAOMH UILE — lá fhéile</span>
<lb n="3044"/><span>na ndaoine go léir a bhí ar an saoghal so agus</span>
<lb n="3045"/><span>atá anois i seilbh na glóire i bhflaitheas Dé.</span>
<lb n="3046"/><span>(10) Bíonn Féile GHEINEAMHAINT NA MAIGH-</span>
<lb n="3047"/><span>DINE MUIRE GAN SMÁL againn an t-ochtmhadh</span>
<lb n="3048"/><span>lá de Mhí na Nodlag.  Deinimíd cuimhniú an lá</span>
<lb n="3049"/><span>san ar an mbuadh thug Dia do'n Mhaighdin Mhuire</span>
<lb n="3050"/><span>thar gach éinne de chlann Ádham nuair nár leig</span>
<lb n="3051"/><span>Sé aon smál ná timheal de pheaca an tsinnsir</span>
<lb n="3052"/><span>ar a h-anam.</span></p>
<lb n="3053"/>
<lb n="3054"/><p><span>*I dteannta na laetheanta saoire fógartha</span>
<lb n="3055"/><span>cuireann an Eaglais ós ár gcómhair laetheanta</span>
<lb n="3056"/><span>féile eile.  Ní laetheanta saoire fógartha iad,</span>
<lb n="3057"/><span>ámhthach.  Is amhlaidh a chuireann siad ar gcuimhne</span>
<lb n="3058"/><span>dhúinn neithe do thuit amach i saoghal ár dTighearna,</span>
<lb n="3059"/><span>nú i mbeatha na naomh, nú i stair na hEaglaise.</span>
<lb n="3060"/><span>Bíonn Lá Fhéile Muire na gCoinneall ann an</span>
<lb n="3061"/><span>dara lá de Mhí Feabhra chun toirbheirte ár</span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="3062"/><p><span>dTighearna sa Teampall a chur ar gcuimhne</span>
<lb n="3063"/><span>dhúinn; bíonn Féile Naoimh Ioseph, pátrún na</span>
<lb n="3064"/><span>hEaglaise, ann an 19adh lá de Mhártha; bíonn</span>
<lb n="3065"/><span>Féile Anam na.  Marbh an dara lá de Shamhain,</span>
<lb n="3066"/><span>chun go nguidhfí go spesialta ar na h-anmnachaibh</span>
<lb n="3067"/><span>i bPurgadóireacht.  Bíonn Féile Theachtaireacht</span>
<lb n="3068"/><span>an Aingil ann an 25adh lá de Mhárta.  Is gairid</span>
<lb n="3069"/><span>ó bhí an lá san 'n a lá shaoire fógartha.  Deintear</span>
<lb n="3070"/><span>cuimhniú an lá san ar an sgéal a thug an tÁrd-</span>
<lb n="3071"/><span>aingeal Gábríél chun na Maighdine Muire — gur</span>
<lb n="3072"/><span>b'í a bhí toghtha chun bheith 'n-a máthair ag Mac Dé.</span>
<lb n="3073"/><span>Bíonn Féile Seacht nDólás na Maighdine Muire</span>
<lb n="3074"/><span>ar an Aoine roimh Dhomhnach na Failme.  Bíonn</span>
<lb n="3075"/><span>féile eile i n-onóir Seacht nDólás na Maighdine</span>
<lb n="3076"/><span>Muire an cúigeadh lá déag de Mheitheamh an</span>
<lb n="3077"/><span>Fhóghmhair.  Cialluigheann na Seacht nDólás so na</span>
<lb n="3078"/><span>seacht ndubhróin uathbhásacha a bhí ar Máthair Dé,</span>
<lb n="3079"/><span>agus is mar gheall ar an mbriseadh croidhe do</span>
<lb n="3080"/><span>chuir na seacht ndubhróin seo uirthe go bhfeicimíd</span>
<lb n="3081"/><span>go minic a pictiúirí agus seacht gcloidhmhte tré</span>
<lb n="3082"/><span>n-a croidhe.  I dteannta na bhféilte seo ainmnighthe</span>
<lb n="3083"/><span>bíonn féile speisialta i ngach fairche agus</span>
<lb n="3084"/><span>paróiste agus eaglais i n-onóir an naoimh a</span>
<lb n="3085"/><span>bhíonn 'n-a phátrún ar an áit.</span></p>
<lb n="3086"/>
<lb n="3087"/><p><span>**An dara h-aithne "trosgadh agus tréadhnas</span>
<lb n="3088"/><span>do dhéanamh na laetheanta órduighthe."  Chun an</span>
<lb n="3089"/><span>dualgais atá orainn aithrighe agus leór-ghníomh do</span>
<lb n="3090"/><span>dhéanamh i n-ár bpeacaíbh d'ainmnigh an Eaglais</span>
<lb n="3091"/><span>tráthana áirithe de'n bhliadhain chun aithrighe -</span>
<lb n="3092"/><span>Adbhent agus an Carghas.  Tugtar Adbhent ar</span>
<lb n="3093"/><span>an aimsir ó'n Domhnach is giorra do'n 30adh lá</span>
<lb n="3094"/><span>de Shamhain (lá fhéile Naoimh Aindriais) go dtí</span>
<lb n="3095"/><span>an Nodlaig.  Ba mhian leis an Eaglais go</span>
<lb n="3096"/><span>ndéanfaimís sinn féin d'ollamhú i gcaitheamh na</span></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="3097"/><p><span>h-aimsire seo chun féile na Nodlag do chaitheamh</span>
<lb n="3098"/><span>mar is cóir.  'Sé an Carghas an dachad lá roimh</span>
<lb n="3099"/><span>Cháisg (gan aon Domhnach a chóimhreamh).  An té</span>
<lb n="3100"/><span>a chaitheann an Adbhent agus an Carghas mar is</span>
<lb n="3101"/><span>cóir gheóbhaidh sé mórán grásta ó Dhia, béidh sé</span>
<lb n="3102"/><span>ag déanamh leór-ghníomh 'n-a pheacaíbh agus ag</span>
<lb n="3103"/><span>cur sriain le n-a ainmhiantaibh.  Leanann dhá</span>
<lb n="3104"/><span>thráth gáirdeachais agus lúthgháire spioradálta (an</span>
<lb n="3105"/><span>Nodlag agus an Cháisg) an dá thráth a tugtar</span>
<lb n="3106"/><span>d'aithrighe agus do leór-ghníomh.  Tá cuid de</span>
<lb n="3107"/><span>mhíosaibh na bliadhna a tugtar suas d'oibreachaibh</span>
<lb n="3108"/><span>éigin crábhthachta.  Um Bealtaine deintear onóir</span>
<lb n="3109"/><span>fé leith a thabhairt do'n Mhaighdin Muire.  Is é</span>
<lb n="3110"/><span>mí Dheire an Fhóghmhair mí na Coróineach Mhuire,</span>
<lb n="3111"/><span>is é Mí an Mheithimh mí Chroidhe Neamhdha Íosa,</span>
<lb n="3112"/><span>agus is í an tSamhain mí na nAnam i bPurga-</span>
<lb n="3113"/><span>dóireacht.</span></p>
<lb n="3114"/>
<lb n="3115"/><p><span>**Tugtar "na Rógáide" nú "Laetheanta</span>
<lb n="3116"/><span>na hAthchuinghí" ar an Luan, an Mhárt, agus an</span>
<lb n="3117"/><span>Chéadaoin roimh Dardaoin Deasgabhála.  Cuirtear</span>
<lb n="3118"/><span>suas úrnaighthe speisialta na trí laetheanta so 'á</span>
<lb n="3119"/><span>iarraidh ar Dhia an rath a chur ar shíoltaibh agus</span>
<lb n="3120"/><span>ar thorthaíbh na talmhan agus síothcháin agus séan</span>
<lb n="3121"/><span>a thabhairt do sna daoinibh.</span></p>
<lb n="3122"/>
<lb n="3123"/><p><span>*LÁ TROSGAIDH is eadh aon lá ná ceaduigh-</span>
<lb n="3124"/><span>tear dúinn a chaitheamh ach aon bhéile amháin</span>
<lb n="3125"/><span>iomlán.  Is LÁ TRÉIDHNIS lá 'n-a gcoisgtear</span>
<lb n="3126"/><span>orainn feóil d'itheadh.  LÁ TROSGAIDH AGUS</span>
<lb n="3127"/><span>TRÉIDHNIS is eadh aon lá ná ceaduightear</span>
<lb n="3128"/><span>dúinn a chaitheamh ach aon bhéile amháin agus go</span>
<lb n="3129"/><span>gcoisgtear orainn feóil d'itheadh 'n-a theannta</span>
<lb n="3130"/><span>san.  Níl aon lá sa mbliadhain ná fuil cead</span>
<lb n="3131"/><span>againn im, uibhe, agus bainne do chaitheamh.  Tá</span>
<lb n="3132"/><span>cead againn lá trosgaidh i dteannta an éin-</span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="3133"/><p><span>bhéile iomláin MION-BHÉILE do chaitheamh ar</span>
<lb n="3134"/><span>maidin agus istoidhche ach gan ós cionn ocht</span>
<lb n="3135"/><span>n-únsa bídh a bheith i mion-bhéile na maidne ná</span>
<lb n="3136"/><span>ós cionn dá únsa istoidhche.  Níl 'fhiachaibh ar</span>
<lb n="3137"/><span>éinne fé bhun bhliadhain agus fiche d'aois, ná ar</span>
<lb n="3138"/><span>éinne ós cionn trí fichid bliadhan d'aois, trosgadh</span>
<lb n="3139"/><span>do dhéanamh.  Níl ceangal trosgaidh (1) ar an</span>
<lb n="3140"/><span>muinntir a bhíonn ag obair go dian, ná (2) ar</span>
<lb n="3141"/><span>éinne ná fuil ar fóghnamh 'n-a shláinte nú go</span>
<lb n="3142"/><span>ndéanfadh an trosgadh aon díoghbháil d'á shláinte,</span>
<lb n="3143"/><span>ná (3) ar dhaoinibh bochta nách féidir leó béile</span>
<lb n="3144"/><span>ceart bídh d'fhághail.  Tá 'fhiachaibh orainn tréadhnas</span>
<lb n="3145"/><span>a dhéanamh ó aois seacht mbliadhan amach.  Is</span>
<lb n="3146"/><span>féidir faoisiú d'fhághail i ndlighe an trosgaidh</span>
<lb n="3147"/><span>agus an tréidhnis ó'n Easbog nú ó'n sagart</span>
<lb n="3148"/><span>paróiste nú ó dhuine éigin go bhfuil cómhacht aige</span>
<lb n="3149"/><span>chuige ach gan é iarraidh gan chúis.</span></p>
<lb n="3150"/>
<lb n="3151"/><p><span>**Lá TRÉIDHNIS is eadh gach Aoine sa</span>
<lb n="3152"/><span>mbliadhain ach amháin Aoine lasmuigh de'n Charghas</span>
<lb n="3153"/><span>ar a dtuiteann lá saoire.  I nÉirinn má</span>
<lb n="3154"/><span>thuiteann Lá Fhéile Pádraig ar An Aoine ní bhíonn</span>
<lb n="3155"/><span>trosgadh ná tréadhnas ann.  Lá TROSGAIDH</span>
<lb n="3156"/><span>AGUS TRÉIDHNIS I nAONFHEACHT is eadh: (1)</span>
<lb n="3157"/><span>Gach Céadaoin agus Aoine sa Charghas, (2) Gach</span>
<lb n="3158"/><span>Céadaoin agus Aoine agus Satharn de sna</span>
<lb n="3159"/><span>Cheithre Tráthana Trosgaidh, (3) Figil na Cingcíghse,</span>
<lb n="3160"/><span>Figil Lae Gabhála Muire suas ar Neamh, Figil</span>
<lb n="3161"/><span>Lae Féile na Naomh Uile, agus Figil na Nodlag.</span>
<lb n="3162"/><span>Tá trosgadh GAN tréadhnas ar na laetheantaibh</span>
<lb n="3163"/><span>eile de'n Charghas.  Tá cead ag Muinntir na</span>
<lb n="3164"/><span>hÉireann feóil d'itheadh gach Satharn trosgaidh</span>
<lb n="3165"/><span>lasmuigh de'n Charghas.  Níl trosgadh ná tréadh-</span>
<lb n="3166"/><span>nas ar aon Domhnach sa mbliadhain ná ar aon lá</span>
<lb n="3167"/><span>saoire lasmuigh de'n Charghas.</span>
<lb n="3168"/></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="3169"/><p><span>**Tugtar na Cheithre Tráthana Trosgaidh ar</span>
<lb n="3170"/><span>an gCéadaoin, an Aoine, agus an Satharn tar</span>
<lb n="3171"/><span>éis na laetheanta so: (a) an Chéad Domhnach de'n</span>
<lb n="3172"/><span>Charghas, (b) Domhnach Cingcíghse, (c) an ceathramha</span>
<lb n="3173"/><span>lá déag de Mheitheamh an Fhóghmhair, agus (d) an</span>
<lb n="3174"/><span>tríomhadh lá déag de Mhí na Nodlag.  Bíonn na</span>
<lb n="3175"/><span>laetheanta san mar aimsir aithrighe agus trosgaidh</span>
<lb n="3176"/><span>againn chun a iarraidh ar Dhia an rath a chur ar</span>
<lb n="3177"/><span>thorthaíbh na talmhan agus sagairt naomhtha a</span>
<lb n="3178"/><span>thabhairt do'n Eaglais.  Cuireann an Eaglais</span>
<lb n="3179"/><span>'fhiachaibh orainn trosgadh agus tréadhnas a dhéanamh</span>
<lb n="3180"/><span>mar leór-ghníomh i n-ár bpeacaíbh agus chun go</span>
<lb n="3181"/><span>bhféadfaimís buadh d'fhághail ar chathaibh an diabhail.</span>
<lb n="3182"/><span>'N-a theannta san d'órduigh Críost dúinn trosgadh</span>
<lb n="3183"/><span>do dhéanamh agus do dhein Sé féin trosgadh.</span>
<lb n="3184"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="3185"/><p><span>CEACHT A hAON AGUS FICHE</span></p>
<lb n="3186"/>
<lb n="3187"/><p><span>*Cuireann an tríomhadh h-aithne d'aitheantaibh</span>
<lb n="3188"/><span>na hEaglaise 'fhiachaibh ar Chaitilicidhthibh dul chun</span>
<lb n="3189"/><span>Faoistine uair sa mbliadhain, agus cuireann</span>
<lb n="3190"/><span>an ceathramhadh h-aithne 'fhiachaibh ortha dul chun</span>
<lb n="3191"/><span>Comaoine um Cháisg.  Éinne ná glacann Comaoine</span>
<lb n="3192"/><span>um Cháisg tagann sé fé choinneal-bháthadh na</span>
<lb n="3193"/><span>hEaglaise.  Cialluigheann sé sin go bhféadfaí é</span>
<lb n="3194"/><span>dhíbirt as thigh Dé agus dá bhfaigheadh sé bás ar</span>
<lb n="3195"/><span>an staid sin ná féadfaí é adhlacan i dtalamh</span>
<lb n="3196"/><span>choisricthe.  Ní gádh do dhuine Comaoine na</span>
<lb n="3197"/><span>Cásga do ghlacadh 'n-a pharóiste féin, ach caithfidh</span>
<lb n="3198"/><span>sé a chur i n-iúil d'á shagart paróiste go raibh</span>
<lb n="3199"/><span>sé ag Comaoine.  I dtosach saoghail na hEaglaise</span>
<lb n="3200"/><span>do théidheadh gach éinne a bhíodh ag an Aifrionn</span>
<lb n="3201"/><span>chun Comaoine.  Ach tar éis tamaill do chuaidh</span>
<lb n="3202"/><span>na daoine i bpatfhuaire, agus b'éigean an dlighe</span>
<lb n="3203"/><span>seo a dhéanamh, go gcaithfeadh gach éinne Comaoine</span>
<lb n="3204"/><span>do ghlacadh um Cháisg gach bliadhain.  Do cuireadh</span>
<lb n="3205"/><span>an dlighe seo ar bun i gCómhairle an Latarain</span>
<lb n="3206"/><span>sa bhliadhain 1215 i n-aimsir an tríomhadh</span>
<lb n="3207"/><span>hInnocentius Pápa.  Is sia an t-am chun</span>
<lb n="3208"/><span>Comaoine na Cásga a ghlacadh a bhíonn i n-áitean-</span>
<lb n="3209"/><span>aibh ná a chéile.  Is féidir an dlighe a chóimhlíonadh</span>
<lb n="3210"/><span>i nÉirinn anois má glactar Comaoine aon lá ó</span>
<lb n="3211"/><span>thosach an Charghais (Céadaoin an Luaithridh) go</span>
<lb n="3212"/><span>dtí Domhnach na Tríonóide (an chéad Domhnach</span>
<lb n="3213"/><span>tar éis Cingcíghse).</span></p>
<lb n="3214"/>
<lb n="3215"/><p><span>**Tá dhá shaghas col pósta ann: (a) an col</span>
<lb n="3216"/><span>a dheineann neamh-dhleaghthach an pósadh, agus</span></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="3217"/><p><span>(b) an col a dheineann neamh-nídh de'n phósadh.</span>
<lb n="3218"/><span>Má phósann daoine agus col eatorra a dheineann</span>
<lb n="3219"/><span>neamh-dhleaghthach an pósadh is peaca marbhthach</span>
<lb n="3220"/><span>dóibh é, ach seasuigheann an pósadh.  Má dheineann</span>
<lb n="3221"/><span>daoine iarracht ar phósadh agus col eatorra a</span>
<lb n="3222"/><span>dheineann neamh-nídh de'n phósadh ní pósadh i n-aon</span>
<lb n="3223"/><span>chor é agus bíd cionntach i bpeaca marbhthach ró-</span>
<lb n="3224"/><span>throm go léir.</span></p>
<lb n="3225"/>
<lb n="3226"/><p><span>**Níl puinn col anois ann ná deineann ach</span>
<lb n="3227"/><span>an pósadh a dhéanamh neamh-dhleaghthach.  Is iad an</span>
<lb n="3228"/><span>dá cheann so is mó tábhacht ortha: (1) Móid neamh-</span>
<lb n="3229"/><span>sholamhanta geanamnuidheachta, agus (2) pósadh le</span>
<lb n="3230"/><span>h-eiriceach.  Is féidir do dhaoinibh pósadh anois</span>
<lb n="3231"/><span>aon uair de'n bhliadhain is maith leó, ach</span>
<lb n="3232"/><span>ná fuil beannachadh na hEaglaise le fághail</span>
<lb n="3233"/><span>aca um Adbhent ná um Charghas.  Tá an</span>
<lb n="3234"/><span>Eaglais go h-an-mhór i gcoinn pósadh idir</span>
<lb n="3235"/><span>Chaitilicidhe agus duine nách Caitilicidhe.  Má</span>
<lb n="3236"/><span>bhíonn an té ná fuil 'n-a Chaitilicidhe gan</span>
<lb n="3237"/><span>Baiste, deineann an col a bhíonn eatorra an</span>
<lb n="3238"/><span>pósadh do chur ar neamh-nídh.  Tá cúis a dóthain</span>
<lb n="3239"/><span>ag an Eaglais chun bheith chómh dian agus tá sí i</span>
<lb n="3240"/><span>gcoinnibh pósadh idir Chaitilicidhe agus duine nách</span>
<lb n="3241"/><span>Caitilicidhe: (a) mar gur minic a chailleann an</span>
<lb n="3242"/><span>Caitilicidhe an Creideamh, nú go dtéidheann a</span>
<lb n="3243"/><span>Chreideamh i bhfuaire, mar gheall ar a leithéid sin</span>
<lb n="3244"/><span>de phósadh; (b) mar go bhfuil sé an-dheacair do'n</span>
<lb n="3245"/><span>Chaitilicidhe an chlann a thabhairt suas mar ba</span>
<lb n="3246"/><span>chóir; agus (c) mar ná fuil éinnídh is mó is</span>
<lb n="3247"/><span>tugtha chun lánamha a chur ag achrann agus ag</span>
<lb n="3248"/><span>coimheasgar ná gan iad araon a bheith ar aon</span>
<lb n="3249"/><span>chreideamh amháin.  Tá cheithre chol déag ann a</span>
<lb n="3250"/><span>dheineann neamh-nídh de'n phósadh.  Seo cuid</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="3251"/><p><span>aca: (1) Móid Gheanamnuidheachta.  (2) Gaol.</span>
<lb n="3252"/><span>(3) Cómhgus nú Cóimhléaras.  (4) Cáirdeas Críost.</span>
<lb n="3253"/><span>(5) An pósadh a bheith fé cheilt.  (6) Ceangal</span>
<lb n="3254"/><span>pósta a bheith cheana ar an nduine le duine</span>
<lb n="3255"/><span>éigin a mhaireann fós.  (7) An pósadh a bheith le</span>
<lb n="3256"/><span>duine gan Baiste.  Deineann col an GHAOIL</span>
<lb n="3257"/><span>neamh-nídh de phósadh idir an mhuinntir a bhíonn a</span>
<lb n="3258"/><span>trí is a trí de ghaol le n-a chéile nú aon ghaol</span>
<lb n="3259"/><span>is athchumaire ná a trí is a trí.  Bíonn daoine</span>
<lb n="3260"/><span>a trí is a trí de ghaol le n-a chéile má's iad an</span>
<lb n="3261"/><span>tríomhadh glúin gaoil iad, ag cómhaireamh ó'n</span>
<lb n="3262"/><span>bPRÉIMH, nú ó'n lánamhain ó'r shíolruigh na</span>
<lb n="3263"/><span>glúine gaoil.  Dritháir agus dribhshúr an chéad</span>
<lb n="3264"/><span>ghlúin.  Clann an drithár agus an dribhshéar,</span>
<lb n="3265"/><span>nú clann na beirte drithár nú clann na</span>
<lb n="3266"/><span>beirte dribhshéar, an dara glúin, agus</span>
<lb n="3267"/><span>mar sin dóibh.  Coisgeann col an CHÓMHGAIS</span>
<lb n="3268"/><span>nú an chóimhléarais ar fhear, má gheibheann a bhean</span>
<lb n="3269"/><span>bás, gaolta na mná go dtí an dara glúin a</span>
<lb n="3270"/><span>phósadh agus coisgeann sé ar an mnaoi gaolta a</span>
<lb n="3271"/><span>fir go dtí an dara glúin a phósadh.  An té</span>
<lb n="3272"/><span>sheasuigheann le leanbh mar athair nú máthair</span>
<lb n="3273"/><span>baistidhe tá CÁIRDEAS CRÍOST nú cómhgas</span>
<lb n="3274"/><span>spioradálta idir an duine sin agus an leanbh,</span>
<lb n="3275"/><span>agus idir an té dheineann an baiste agus</span>
<lb n="3276"/><span>an leanbh.  Is PÓSADH FÉ CHEILT aon phósadh a</span>
<lb n="3277"/><span>dheineann Caitilicidhe i n-aon áit eile ach i láthair</span>
<lb n="3278"/><span>sagairt paróiste na h-áite (nú i láthair shagairt</span>
<lb n="3279"/><span>éigin eile go bhfuil cead ó'n sagart paróiste</span>
<lb n="3280"/><span>nú ó'n Easbog aige) agus beirt fídhnidhthe.  Is</span>
<lb n="3281"/><span>féidir leis an sagart paróiste, i n-a pharóiste</span>
<lb n="3282"/><span>féin, aon daoine a thagann chuige chun go bpósfaí</span>
<lb n="3283"/><span>iad do phósadh, pé áit gur b'as iad.  Má's ó</span></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="3284"/><p><span>áit lathsmuigh d'á pharóiste féin an bheirt aca níl</span>
<lb n="3285"/><span>sé dleaghthach aige iad a phósadh gan cead ó'n</span>
<lb n="3286"/><span>Easbog nú ó shagart paróiste dhuine aca, ach</span>
<lb n="3287"/><span>má phósann sé iad béidh an pósadh 'n-a fhíor-</span>
<lb n="3288"/><span>phósadh.  Má's ó n-a pharóiste féin éinne de'n</span>
<lb n="3289"/><span>bheirt nú má gheibheann sé cead ó shagart paróiste</span>
<lb n="3290"/><span>ceachtair aca béidh an pósadh dleaghthach agus</span>
<lb n="3291"/><span>buan-tseasamhach.  Is gnáthach gur i bparóiste na</span>
<lb n="3292"/><span>mná a bhíonn an pósadh, agus d'á bhrigh sin is ó</span>
<lb n="3293"/><span>shagart paróiste na mná is ceart cead d'fhághail</span>
<lb n="3294"/><span>má's lathsmuigh de pharóiste na mná a bhíonn</span>
<lb n="3295"/><span>an pósadh.  Tugann an Eaglais FAOISIÚ, nú</span>
<lb n="3296"/><span>sgaoileadh ó cheangal na dlighe, i bhfor-mhór na</span>
<lb n="3297"/><span>gcol má bhíonn cúis a dóthain aice chuige sin, ach</span>
<lb n="3298"/><span>tá a dhó nú a thrí dhíobh ná tugann sí faoisiú i</span>
<lb n="3299"/><span>n-aon chor ionnta.  Is gnáthach FÓGAIRT nú</span>
<lb n="3300"/><span>gairm a dhéanamh ar an bpósadh ós cómhair an</span>
<lb n="3301"/><span>phobail aimsir Aifrinn na trí Domhantaí roimh-ré.</span>
<lb n="3302"/><span>Deintear é sin chun go bhfaighfí eólas ar aon chol</span>
<lb n="3303"/><span>pósta a bhéadh ann; mar dá mbéadh col ann i</span>
<lb n="3304"/><span>gan-fhios a chuirfeadh an pósadh ar neamh-nídh ní</span>
<lb n="3305"/><span>bheidís pósta i n-aon chor, agus níor bh'fhéidir</span>
<lb n="3306"/><span>dóibh pósadh nó go bhfaighfí faoisiú ó'n gcol san.</span>
<lb n="3307"/><span>I mórán áiteanna i nÉirinn ní gnáthach pósadh</span>
<lb n="3308"/><span>d'fhógairt, ach ní mór cead chuige sin d'fhághail</span>
<lb n="3309"/><span>ó'n Easbog.</span>
<lb n="3310"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="3311"/><p><span>CEACHT A DÓ AGUS FICHE</span></p>
<lb n="3312"/>
<lb n="3313"/><p><span>Deintear úrnaighthe chun Dé (a) chun É d'adhradh,</span>
<lb n="3314"/><span>(b) chun buidheachais a bhreith Leis i dtaobh A</span>
<lb n="3315"/><span>thabhartaisí, (c) chun leór-ghníomh nú cúiteamh do</span>
<lb n="3316"/><span>dhéanamh i n-ár bpeacaíbh, agus (d) chun tabhartaisí</span>
<lb n="3317"/><span>Dé d'iarraidh.</span></p>
<lb n="3318"/>
<lb n="3319"/><p><span>*Tá dhá shaghas úrnaighthe ann: (a) ÚRNAIGHE</span>
<lb n="3320"/><span>BÉIL, nú an úrnaighe a dheinimíd go coitchianta</span>
<lb n="3321"/><span>i bhfocalaibh, agus (b) MÍDHEAMHAIN, nú an</span>
<lb n="3322"/><span>úrnaighe a dheinimíd istigh sa chroidhe agus san</span>
<lb n="3323"/><span>aigne.  Níl éinnídh a dheinimíd i rith an lae — ár</span>
<lb n="3324"/><span>ngnó, ár gcómhrádh, ár mbeannú d'á chéile, ár</span>
<lb n="3325"/><span>gcaitheamh aimsire, caitheamh ár mbídh — níl aon</span>
<lb n="3326"/><span>cheann aca san nách féidir úrnaighe a dhéanamh</span>
<lb n="3327"/><span>leis, agus onóir a thabhairt do Dhia leis, má</span>
<lb n="3328"/><span>thugaimíd suas do Dhia é ar an intinn sin.  Ba</span>
<lb n="3329"/><span>cheart dúinn, gach maidean, gníomhartha an lae</span>
<lb n="3330"/><span>atá rómhainn a thabhairt suas do Dhia agus an</span>
<lb n="3331"/><span>íodhbairt sin d'athnuadhchaint i gcaitheamh an lae.</span>
<lb n="3332"/><span>Má dheinimíd é sin béidhmíd go coitchianta ag</span>
<lb n="3333"/><span>guidhe chun Dé fé mar órduigh ár dTighearna</span>
<lb n="3334"/><span>dhúinn, agus gach éinnídh a dhéanfaimíd i gcaitheamh</span>
<lb n="3335"/><span>ár saoghail tabharfaidh sé onóir agus moladh do</span>
<lb n="3336"/><span>Dhia, béidh ár saoghal go léir 'n-a ghuidhe chun</span>
<lb n="3337"/><span>Dé ó thosach go deire.  Ó 'nuair go bhfuil an</span>
<lb n="3338"/><span>DOMHNACH agus an LÁ SAOIRE geárrtha amach</span>
<lb n="3339"/><span>ag Dia féin chun úrnaighthe ba cheart dúinn ár</span>
<lb n="3340"/><span>nguidhe a chur suas Chuige na laetheanta san thar</span>
<lb n="3341"/><span>aon lá eile.  Ba cheart dúinn guidhe Chuige AR</span>
<lb n="3342"/><span>MAIDIN chun A chabhartha d'iarraidh i gcómhair an</span></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="3343"/><p><span>lae rómhainn, agus ISTOIDHCHE, chun buidheachais</span>
<lb n="3344"/><span>a bhreith Leis i dtaobh A thabhartaisí dhúinn i rith</span>
<lb n="3345"/><span>an lae.  Ba cheart dúinn guidhe Chuige nuair a</span>
<lb n="3346"/><span>bhímíd i n-aon BHAOGHAL anma nú cuirp, chun go</span>
<lb n="3347"/><span>dtabharfadh Sé saor ó'n gcontabhairt sinn.  Ba</span>
<lb n="3348"/><span>cheart dúinn guidhe Chuige i n-aimsir BUAIDHRIMH</span>
<lb n="3349"/><span>AGUS CRUADHTAIN, chun go dtabharfadh Sé</span>
<lb n="3350"/><span>neart dúinn fulang go foidhneach, agus luach-</span>
<lb n="3351"/><span>saothair sa tsaoghal atá le teacht do thuilleamh</span>
<lb n="3352"/><span>leis an bhfulang san.</span></p>
<lb n="3353"/>
<lb n="3354"/><p><span>*Ní dócha go raibh aon daoine ar thalamh an</span>
<lb n="3355"/><span>domhain do b'fheárr a chuir i bhfeidhm cómhairle ár</span>
<lb n="3356"/><span>dTighearna, gur cheart dúinn bheith go coitchianta</span>
<lb n="3357"/><span>ag guidhe chun Dé, ná mar a thuig muinntir na</span>
<lb n="3358"/><span>hÉireann.  Taisbeánann na focail adeiridís</span>
<lb n="3359"/><span>agus iad ag beannú d'á chéile gur chuimhnigheadar</span>
<lb n="3360"/><span>i gcómhnuidhe go rabhadar i láthair Dé.  Bhíodh</span>
<lb n="3361"/><span>focail mar seo i gcómhnuidhe 'n-a mbéal agus</span>
<lb n="3362"/><span>bíonn fós san áit go labhartar an Ghaedhilg:</span>
<lb n="3363"/><span>Dia dhuit. — Dia is Muire dhuit. — Dia do bheatha.</span>
<lb n="3364"/><span>— Bail ó Dhia oraibh. — Bail ó Dhia ar an obair. —</span>
<lb n="3365"/><span>Dia beatha grásta Dé. — Dia linn. — Go bhfóiridh</span>
<lb n="3366"/><span>Dia orainn. — Go réidhidh Dia dhúinn. — Go bhféachaidh</span>
<lb n="3367"/><span>Dia orainn. — Go bhfágaidh Dia do shláinte agat.</span>
<lb n="3368"/><span>Nách leamh neamh-milis an beannú a thugann Béar-</span>
<lb n="3369"/><span>lóirí d'á chéile i gcompráid leis na focalaibh seo</span>
<lb n="3370"/><span>a bhíonn go coitchianta i mbéal an Ghaedhilgeóra.</span></p>
<lb n="3371"/>
<lb n="3372"/><p><span>*Gheóbhfar i leabhraibh úrnaighthe na h-úrnaighthe béil</span>
<lb n="3373"/><span>a mholann an Eaglais dhúinn.  Níor cheart d'aon</span>
<lb n="3374"/><span>Chaitilicidhe gan An Phaidir (Ár nAthair atá ar</span>
<lb n="3375"/><span>Neamh), An tÁbhé (Go mbeannuighthear duit, a</span>
<lb n="3376"/><span>Mhuire), an Chré, an Fhaoistin Choitchiann, agus</span>
<lb n="3377"/><span>Gníomhartha Creidimh, Dóchais, agus Grádha is</span>
<lb n="3378"/><span>Croidhe-bhrú do bheith de ghlan-mheabhair aige.  Ba</span></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="3379"/><p><span>cheart dó eólas éigin a bheith aige ar na</span>
<lb n="3380"/><span>h-úrnaighthibh adeirtear le linn Aifrinn, ar na</span>
<lb n="3381"/><span>h-úrnaighthibh adeirtear roimh Chomaoine agus</span>
<lb n="3382"/><span>Faoistin, agus tar éis Chomaoine agus Faoistine,</span>
<lb n="3383"/><span>ar an gCoróin Mhuire, agus rl.</span></p>
<lb n="3384"/>
<lb n="3385"/><p><span>*Is áluinn go léir an tslighe chun ár nguidhe</span>
<lb n="3386"/><span>a chur suas an Choróin Mhuire nú an Paidirín</span>
<lb n="3387"/><span>Páirteach a rádh.  Deirtear gur bh'í an Mhaighdean</span>
<lb n="3388"/><span>Muire féin a mhúin do Naomh Dominic connus</span>
<lb n="3389"/><span>an Choróin a rádh.  Roinntear an Choróin 'n-a</span>
<lb n="3390"/><span>trí codaibh, ara dtugtar, na h-Áthais, na Dóláis,</span>
<lb n="3391"/><span>agus na Buadha.  Tá chúig deichneabhair ins gach</span>
<lb n="3392"/><span>roinn aca san.  Seo mar deirtear deichneabhar:</span>
<lb n="3393"/><span>Deirtear an Phaidir aon uair amháin, annsan an</span>
<lb n="3394"/><span>tÁbhé (Go mbeannuighthear duit) deich n-uaire,</span>
<lb n="3395"/><span>agus annsan, Glóire do'n Athair, agus rl., aon uair</span>
<lb n="3396"/><span>amháin.  Sar a dtosnuightear ar an gcéad deich-</span>
<lb n="3397"/><span>neabhar, is gnáthach na h-úrnaighthe seo a rádh:</span>
<lb n="3398"/><span>"A Thighearna, osglóchair mo bheóla," "Agus</span>
<lb n="3399"/><span>labharfaidh mo bhéal moladh dhuit."  "Crom</span>
<lb n="3400"/><span>chugham le congnamh, a Dhia," "Brostuigh, a</span>
<lb n="3401"/><span>Thighearna, agus cabhraigh liom."  "Glóire do'n</span>
<lb n="3402"/><span>Athair, agus rl."  Annsan deirtear an Chré ar chrois</span>
<lb n="3403"/><span>an "phaidirín" agus "Ár nAthair, agus rl.," ar an</span>
<lb n="3404"/><span>gcloich mhóir, agus "Go mbeannuighthear duit,</span>
<lb n="3405"/><span>agus rl.," ar gach ceann de sna trí clochaibh miona,</span>
<lb n="3406"/><span>agus annsan "Glóire do'n Athair, agus rl."  Ní</span>
<lb n="3407"/><span>gádh na h-úrnaighthe seo a rádh, ní cuid de'n</span>
<lb n="3408"/><span>Choróin iad, ach is maith an rud iad a rádh.</span></p>
<lb n="3409"/>
<lb n="3410"/><p><span>*Ní mór machtnamh geárr a dhéanamh le linn</span>
<lb n="3411"/><span>gach deichneabhair a rádh ar an Áthas nú ar an</span>
<lb n="3412"/><span>nDólás nú ar an mBuadh le n-a mbaineann sé,</span>
<lb n="3413"/><span>agus d'á bhrigh sin is ceart an tÁthas nú an</span>
<lb n="3414"/><span>Dólás nú an Buadh san d'ainmniú sar a ndeirtear</span></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="3415"/><p><span>an deichneabhar.  'Siad so na chúig Áthais: (1)</span>
<lb n="3416"/><span>Teachtaireacht an Aingil, (2) Cuairt na Maighdine</span>
<lb n="3417"/><span>Muire ag triall ar Naomh Elisabet, (3) Teacht</span>
<lb n="3418"/><span>ár dTighearna ar an saoghal, (4) Toirbheart an</span>
<lb n="3419"/><span>Leinbh Íosa sa Teampall, (5) Íosa i lár na</span>
<lb n="3420"/><span>n-ollamh sa Teampall.  'Siad so na chúig Dóláis:</span>
<lb n="3421"/><span>(1) Allus Fola ár dTighearna sa Gháirdín,</span>
<lb n="3422"/><span>(2) Ár dTighearna 'á sgiúirseáil, (3) An choróin</span>
<lb n="3423"/><span>spíne 'á chur ar Cheann ár dTighearna, (4) Íosa</span>
<lb n="3424"/><span>ag iompar na Croise, (5) Céasadh Íosa.  'Siad</span>
<lb n="3425"/><span>so na chúig Buadha: (1) Eiseirighe ár dTighearna,</span>
<lb n="3426"/><span>(2) Deasgabháil ár dTighearna, (3) Teacht an</span>
<lb n="3427"/><span>spioraid Naoimh ar na hAsbolaibh, (4) Tógáilt</span>
<lb n="3428"/><span>na Maighdine Muire suas ar Neamh, (5) Coróiniú</span>
<lb n="3429"/><span>na Maighdine Muire thuas ar Neamh.</span></p>
<lb n="3430"/>
<lb n="3431"/><p><span>*Tá mórán logha le fághail ag éinne a thugann</span>
<lb n="3432"/><span>TURAS NA CROISE.  Chuige sin níl le déanamh</span>
<lb n="3433"/><span>ach machtnamh gairid ós cómhair gach ceann de</span>
<lb n="3434"/><span>sna cheithre pictiúiríbh déag a bhíonn i bhfor-mhór</span>
<lb n="3435"/><span>na n-eaglaisí agus na séipéal — na pictiúirí a</span>
<lb n="3436"/><span>thaisbeánann dúinn turas ár dTighearna ó thigh</span>
<lb n="3437"/><span>Phontius Píaláit go Cnoc Chalbherí lá A Chéasta.</span>
<lb n="3438"/><span>Ó fhíor-thosach na Críostaidheachta ba ghnáthach le</span>
<lb n="3439"/><span>daoine dul ag tabhairt turais go dtí an áit do</span>
<lb n="3440"/><span>shiúbhail ár dTighearna nuair a bhí Sé ag dul chun</span>
<lb n="3441"/><span>A Chéasta.  Do leanadar do'n nós san go dtí</span>
<lb n="3442"/><span>an t-aonmhadh h-aos déag.  Ach san am san</span>
<lb n="3443"/><span>fuair na Turcacha greim ar an dTalamh Naomhtha</span>
<lb n="3444"/><span>agus ar feadh a bhfad ní fhéadfadh éinne an turas</span>
<lb n="3445"/><span>a thabhairt gan bheith i gcontabhairt a mharbhuighthe.</span>
<lb n="3446"/><span>Mar gheall ar sin do thug an Pápa an logha a</span>
<lb n="3447"/><span>bhí le fághail ag an muinntir a thugadh an turas</span>
<lb n="3448"/><span>san do sna daoinibh a dhéanfadh oibreacha áirithe</span>
<lb n="3449"/><span>eile.  Is féidir anois an logha céadna d'fhághail</span>
<lb n="3450"/><span>ach Turas na Croise do thabhairt i n-aon eaglais.</span>
<lb n="3451"/></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="3452"/><p><span>**Má's maith linn neart a bheith i n-ár nguidhe</span>
<lb n="3453"/><span>i láthair Dé ní fuláir dúinn guidhe Chuige go</span>
<lb n="3454"/><span>crábhthach, go h-umhal, agus go dúthrachtach; ár</span>
<lb n="3455"/><span>muinghin a bheith go láidir as Dia againn; agus</span>
<lb n="3456"/><span>gan éirighe as ár nguidhe, mara bhfreagarann Sé</span>
<lb n="3457"/><span>láithreach é.  'N-a theannta san ní fuláir dúinn</span>
<lb n="3458"/><span>an rud iarraimíd ar Dhia d'iarraidh ar choinghil</span>
<lb n="3459"/><span>gur b'é toil Dé é 'thabhairt dúinn agus go raghaidh</span>
<lb n="3460"/><span>sé chun leasa anama dhúinn.  Níl aon rud is</span>
<lb n="3461"/><span>feárr a choimeádfaidh ár n-aigne ar ár n-úrnaigh-</span>
<lb n="3462"/><span>thibh ná a chuimhneamh go bhfuilimíd i láthair Dé,</span>
<lb n="3463"/><span>agus go bhfuil Sé ag féachaint orainn agus ag</span>
<lb n="3464"/><span>éisteacht linn.  Má chuimhníghimíd gur le Dia féin</span>
<lb n="3465"/><span>a bhímíd ag cainnt nuair a bhímíd ag úrnaighe ní</span>
<lb n="3466"/><span>baoghal ná go ndéanfaimíd ár nguidhe mar is</span>
<lb n="3467"/><span>cóir.</span></p>
<lb n="3468"/>
<lb n="3469"/><p><span>*Is minic nuair a bhíonn daoine ag guidhe chun</span>
<lb n="3470"/><span>Dé go mbíonn siad ag cuimhneamh ar rud éigin</span>
<lb n="3471"/><span>eile.  Má's le n-a dtoil a dheineann siad é sin</span>
<lb n="3472"/><span>is peaca é.  Ní h-aon pheaca é má's i n-aindeóin</span>
<lb n="3473"/><span>an duine a thagann an cuimhneamh san 'n-a</span>
<lb n="3474"/><span>n-aigne, ach ba cheart do gach éinne a dhícheall a</span>
<lb n="3475"/><span>dhéanamh i gcómhnuidhe ar a aigne a choimeád ar a</span>
<lb n="3476"/><span>ghuidhe.</span>
<lb n="3477"/></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="3478"/><p><span>CEACHT A TRÍ AGUS FICHE</span></p>
<lb n="3479"/>
<lb n="3480"/><p><span>'Sé ár dTighearna féin do chúm an "Phaidir,"</span>
<lb n="3481"/><span>nú "Ár nAthair atá ar Neamh, agus rl."  Tá sa</span>
<lb n="3482"/><span>Phaidir réamh-fhocal agus seacht n-athchuinghí.</span>
<lb n="3483"/><span>Baineann trí h-athchuinghí aca le Dia agus cheithre</span>
<lb n="3484"/><span>h-athchuinghí linn féin agus le gach nídh a theas-</span>
<lb n="3485"/><span>tuigheann uainn i gcómhair anma agus chuirp.  'Sí</span>
<lb n="3486"/><span>seo an Phaidir, roinnte i réamh-fhocal agus</span>
<lb n="3487"/><span>athchuinghí:-</span></p>
<lb n="3488"/>
<lb n="3489"/><p><span>Réamh-fhocal:  Ar nAthair atá ar neamh.</span>
<lb n="3490"/><span>Athchuinghí:</span></p>
<lb n="3491"/>
<lb n="3492"/><p><span>1. Go naomhuighthear T'Ainm</span></p>
<lb n="3493"/>
<lb n="3494"/><p><span>2. Go dtagaidh Do Ríoghacht.</span></p>
<lb n="3495"/>
<lb n="3496"/><p><span>3. Go ndeintear Do thoil ar an dtalamh mar a</span>
<lb n="3497"/><span>deintear ar neamh.</span></p>
<lb n="3498"/>
<lb n="3499"/><p><span>4. Ár n-arán laetheamhail tabhair dúinn indiu.</span></p>
<lb n="3500"/>
<lb n="3501"/><p><span>5. Maith dhúinn ár gcionnta mar mhaithimíd-ne</span>
<lb n="3502"/><span>do chách a chionntuigheann 'n-ár n-aghaidh.</span></p>
<lb n="3503"/>
<lb n="3504"/><p><span>6. Ná leig sinn i gcaithíbh.</span></p>
<lb n="3505"/>
<lb n="3506"/><p><span>7. Saor sinn ó olc.</span></p>
<lb n="3507"/>
<lb n="3508"/><p><span>*I dtosach na Paidre árduighmíd ár gcroidhe</span>
<lb n="3509"/><span>chun ár nAthair síoruidhe atá ins na Flaithis.</span>
<lb n="3510"/><span>Tugaimíd "athair"  Air mar a dhéanfadh leanbh</span>
<lb n="3511"/><span>le n-a athair chun a chur ar gcuimhne dhúinn féin</span>
<lb n="3512"/><span>gur cheart dúinn cion a bheith againn Air agus</span>
<lb n="3513"/><span>grádh againn Dó agus muinghín a bheith againn As</span>
<lb n="3514"/><span>fé mar a bhéadh ag leanbh as a athair.  Tugaimíd</span>
<lb n="3515"/><span>ÁR nAthair Air, mar nách orainn féin amháin atá</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="3516"/><p><span>'fhiachaibh orainn guidhe ach ar an gcine daonna</span>
<lb n="3517"/><span>go léir fara sin.  Deirimíd "atá ar neamh"</span>
<lb n="3518"/><span>chun go mbéadh ár smaointe ar an oighreacht</span>
<lb n="3519"/><span>ghlórmhar atá geallta ag ár nAthair síoruidhe</span>
<lb n="3520"/><span>dhúinn agus chun ná béimís ag smaoineamh ar</span>
<lb n="3521"/><span>neithibh saoghalta.  Annsan iarraimíd (1) go</span>
<lb n="3522"/><span>dtabharfaí uraim agus moladh d'Á Ainm Naomhtha,</span>
<lb n="3523"/><span>(2) go dtiocfadh A Ríoghacht, 'sé sin, go mbéadh</span>
<lb n="3524"/><span>A ghrásta i gcroidhthibh an chine daonna 'á riaghalú</span>
<lb n="3525"/><span>agus 'á gcoimeád ó'n bpeacadh ar an saoghal so</span>
<lb n="3526"/><span>agus go bhfaighmís go léir Ríoghacht na bhFlaitheas</span>
<lb n="3527"/><span>Uaidh ar an saoghal atá le teacht; agus (3) go</span>
<lb n="3528"/><span>ndéanfadh gach éinne ar an saoghal so an rud</span>
<lb n="3529"/><span>is toil le Dia fé mar a dheineann na h-aingil</span>
<lb n="3530"/><span>agus na naoimh é ar neamh.  Tar éis na neithe</span>
<lb n="3531"/><span>sin go léir d'iarraidh ar son Dé iarraimíd</span>
<lb n="3532"/><span>annsan, ar Dhia, dúinn féin (1) grásta d'ár n-anam</span>
<lb n="3533"/><span>agus biadh d'ár gcorp, (2) maitheamhnas i n-ár</span>
<lb n="3534"/><span>bpeacaíbh, (3) neart agus cabhair, i dtreó ná</span>
<lb n="3535"/><span>géillfimís do chlaontaibh an tsaoghail, ná d'ár</span>
<lb n="3536"/><span>n-ainmhiantaibh féin, ná do chalaois an diabhail,</span>
<lb n="3537"/><span>agus (4) go ndéanfadh Dia sinn a shaoradh ó gach</span>
<lb n="3538"/><span>contabhairt anma agus chuirp.  Is focal Eabhra</span>
<lb n="3539"/><span>"Amen" agus cialluigheann sé "Is fíor" nú</span>
<lb n="3540"/><span>"Go deimhin."  I ndeire na Paidre agus i</span>
<lb n="3541"/><span>ndeire gach athchuinghe a chuirimíd chun Dé tais-</span>
<lb n="3542"/><span>beánann sé gur b'é ár mian an rud a bhíonn 'á</span>
<lb n="3543"/><span>iarraidh againn d'fhághail agus d'á bhrigh sin is</span>
<lb n="3544"/><span>cuma é nú dá ndéarfaimís "Bíodh sé mar sin."</span></p>
<lb n="3545"/>
<lb n="3546"/><p><span>*Lathsmuigh de'n "Phaidir" níl aon cheann eile</span>
<lb n="3547"/><span>de sna h-úrnaighthibh a bhíonn i mbéal na ndaoine</span>
<lb n="3548"/><span>is tairbhighe ná an "tÁbhé," nú "Go mbeannuigh-</span>
<lb n="3549"/><span>thear duit, a Mhuire."  Tá sé 'n-a thrí chodaibh.</span>
<lb n="3550"/><span>B'iad an t-Árdaingeal Gábríél agus Elisabet</span></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="3551"/><p><span>Naomhtha do chúm an chéad chuid de fé naomh-</span>
<lb n="3552"/><span>análú Dé.  An Eaglais féin do chúm an tríomhadh</span>
<lb n="3553"/><span>cuid de.  'Siad so na trí coda:-</span></p>
<lb n="3554"/>
<lb n="3555"/><p><span>1. Go mbeannuighthear duit atá lán de ghrástaibh.</span>
<lb n="3556"/><span>Tá an Tighearna i t'fhochair; is beannuighthe thú</span>
<lb n="3557"/><span>idir mhnáibh.</span></p>
<lb n="3558"/>
<lb n="3559"/><p><span>[Focail an Árdaingil nuair d'innis sé do'n</span>
<lb n="3560"/><span>Mhaighdin Mhuire gur b'í bhéadh 'n-a máthair ag</span>
<lb n="3561"/><span>Mac Dé.]</span></p>
<lb n="3562"/>
<lb n="3563"/><p><span>2. Is beannuighthe thú idir mhnáibh,</span>
<lb n="3564"/><span>Is beannuighthe toradh do bhruinne, Íosa.</span></p>
<lb n="3565"/>
<lb n="3566"/><p><span>[Focail Elisabet Naomhtha nuair a chuaidh sí</span>
<lb n="3567"/><span>ar cuairt ag triall ar an Maighdin Muire.</span>
<lb n="3568"/><span>An Eaglais a chuir an focal "Íosa" isteach.]</span></p>
<lb n="3569"/>
<lb n="3570"/><p><span>3. A Naomh Mhuire, a Mháthair Dé, agus rl.</span></p>
<lb n="3571"/>
<lb n="3572"/><p><span>[An Eaglais do chúm an chuid seo dhe i Mór-</span>
<lb n="3573"/><span>chómhairle Ephesus sa bhliadhain 431.]</span></p>
<lb n="3574"/>
<lb n="3575"/><p><span>*Is iad Liodán na Maighdine Muire agus</span>
<lb n="3576"/><span>Beannachadh an Aingil na h-úrnaighthe eile is</span>
<lb n="3577"/><span>coitchianta adeirtear i n-onóir na Maighdine</span>
<lb n="3578"/><span>Muire.  Tá Liodáin eile, ann, leis, a mholann</span>
<lb n="3579"/><span>an Eaglais dúinn:  Liodán Íosa, Liodán Chroidhe</span>
<lb n="3580"/><span>Naomhtha Íosa, Liodán na Naomh, agus an Liodán</span>
<lb n="3581"/><span>a léightear do'n mhuinntir a bhíonn ag fághail bháis.</span>
<lb n="3582"/><span>Tugtar liodán ar an saghas úrnaighthe adeireann</span>
<lb n="3583"/><span>mórán daoine i n-aonfheacht.  Deireann éinne</span>
<lb n="3584"/><span>amháin an chéad chuid de'n ghuidhe, agus deireann</span>
<lb n="3585"/><span>an chuid eile dhíobh an dara cuid mar fhreagra.</span>
<lb n="3586"/><span>Tugtar Liodán Lorettó, leis, mar ainm ar</span>
<lb n="3587"/><span>Liodán na Maighdine Muire, mar is i Lorettó -</span>
<lb n="3588"/><span>an áit 'n-a bhfuil Tigh Beannuighthe Mhuire -</span></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="3589"/><p><span>adeirtí ar dtúis é.  Na daoine théidheadh ar</span>
<lb n="3590"/><span>oilithre go dtí Lorettó, thugaidís leó abhaile an</span>
<lb n="3591"/><span>Liodán, agus mar sin do leath sé ar fuaid an</span>
<lb n="3592"/><span>domhain Chríostaidhe.  Deirtear Beannachadh an</span>
<lb n="3593"/><span>Aingil i n-onóir Ioncholnú ár dTighearna, chun a</span>
<lb n="3594"/><span>thaisbeáint cad é an lúthgháir agus an t-áthas a</span>
<lb n="3595"/><span>bhíonn ar Chríostaidhthibh i dtaobh teacht ár</span>
<lb n="3596"/><span>dTighearna i gcolan daonna.  Deirtear trí</span>
<lb n="3597"/><span>h-uaire sa ló é: ar maidin, i meádhon-lae, agus</span>
<lb n="3598"/><span>um thráthnóna.  Buailtear clog na h-eaglaise</span>
<lb n="3599"/><span>trí h-uaire sa ló chun a chur i n-iúil do sna</span>
<lb n="3600"/><span>daoinibh gur b'é an t-am é chun Beannachadh an</span>
<lb n="3601"/><span>Aingil a rádh.</span>
<lb n="3602"/></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="3603"/><p><span>CEACHT A CEATHAIR AGUS FICHE</span></p>
<lb n="3604"/>
<lb n="3605"/><p><span>*Tá trí neithe RÍACHTANACH do gach sácraimínt</span>
<lb n="3606"/><span>chun í bheith 'n-a sácraimínt i n-aon chor.  Ní</span>
<lb n="3607"/><span>fuláir (1) cómhartha so fheicse, (2) agus cómhacht</span>
<lb n="3608"/><span>chun grásta do bhronnadh a bheith ag an gcómhartha</span>
<lb n="3609"/><span>san, agus (3) Críost féin a bheith mar úghdar ar</span>
<lb n="3610"/><span>an gcómhartha san, agus ar an gcómhacht a bhíonn</span>
<lb n="3611"/><span>ann.  Ní bronntar aon tsácraimínt gan ADHBHAR</span>
<lb n="3612"/><span>na sácraimínte agus FOIRM na sácraimínte a</span>
<lb n="3613"/><span>bheith ann i dteannta a cheile agus MINISTIR</span>
<lb n="3614"/><span>na sácraimínte.  'Sé ADHBHAR na sácraimínte</span>
<lb n="3615"/><span>an nídh go mbaintear úsáid as i mbronnadh na</span>
<lb n="3616"/><span>sácraimínte agus pé rud a deintear leis an</span>
<lb n="3617"/><span>nídh sin.  ('Sé adhbhair sácraimínte na Baiste</span>
<lb n="3618"/><span>an t-uisge, agus dortadh an uisge ar an té a</span>
<lb n="3619"/><span>baistear.)  Tugtar FOIRM na sácraimínte ar</span>
<lb n="3620"/><span>na foclaibh adeirtear le linn na sácraimínte a</span>
<lb n="3621"/><span>bhronnadh.  Deineann an t-adhbhar agus an fhoirm</span>
<lb n="3622"/><span>i dteannta a chéile CÓMHARTHA SO-FHEICSE na</span>
<lb n="3623"/><span>sácraimínte.  Is é an MINISTIR an té a cheap</span>
<lb n="3624"/><span>Críost chun na sácraimínte a bhronnadh.  Tugtar</span>
<lb n="3625"/><span>GRÁSTA ar an sochar anma a thugann gach</span>
<lb n="3626"/><span>sácraimínt dúinn.  Tugann gach sácraimínt dhá</span>
<lb n="3627"/><span>shaghas grásta dhúinn: (1) grásta naomhuighthe nú</span>
<lb n="3628"/><span>cómhnuighthe — an chéad ghrásta nú an dara grásta</span>
<lb n="3629"/><span>(féach Ceacht a Dó Dhéag), agus (2) grásta</span>
<lb n="3630"/><span>sácraimínteamhail.  Tugtar GRÁSTA SÁCRAI-</span>
<lb n="3631"/><span>MÍNTEAMHAIL ar an mbuadh fé leith a bronntar</span>
<lb n="3632"/><span>orainn le linn gach sácraimínte do ghlacadh dhúinn,</span>
<lb n="3633"/><span>a thugann teideal dúinn ar ghrástaibh áirithe</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="3634"/><p><span>d'fhághail ó Dhia nuair a bhíonn gádh againn leó.</span>
<lb n="3635"/><span>Nuair a baistear duine tugann Dia an buadh fé</span>
<lb n="3636"/><span>leith seo dhó go bhfaighidh sé grásta chun ná</span>
<lb n="3637"/><span>géillfidh sé do'n diabhal, d'á ghníomharthaibh ná</span>
<lb n="3638"/><span>d'á phuimp nuair a cuirfear cath air.  Nuair a</span>
<lb n="3639"/><span>théidheann duine Fé Láimh Easbuig tugtar an</span>
<lb n="3640"/><span>buadh so dhó go bhfaighidh sé grásta, aon uair a</span>
<lb n="3641"/><span>bhéidh gádh aige leis, chun a chreideamh d'admháil</span>
<lb n="3642"/><span>gan sgáth ná eagla.  Tugtar Sácraimíntí NA</span>
<lb n="3643"/><span>MARBH ar na sácraimíntíbh a bhronnann an chéad</span>
<lb n="3644"/><span>ghrásta orainn, mar tógann siad an duine ó</span>
<lb n="3645"/><span>bhás an pheaca, agus tugann siad beatha ghrásta</span>
<lb n="3646"/><span>Dé dhó.  Baiste agus Aithrighe na sácraimíntí</span>
<lb n="3647"/><span>sin, agus ráinigheann go ndeineann an Ola</span>
<lb n="3648"/><span>Dhéadhnach, agus anois agus airís sácraimínt</span>
<lb n="3649"/><span>Chorp Chríost, peaca marbhthach a mhaitheamh mar an</span>
<lb n="3650"/><span>gcéadna.  Tugtar Sácraimíntí NA mBEÓ ar</span>
<lb n="3651"/><span>na sácraimíntíbh a thugann dúinn an dara grásta</span>
<lb n="3652"/><span>nú méadú ar ghrásta naomhuighthe.  Tá trí</span>
<lb n="3653"/><span>sácraimíntí a chuireann séala nú cómhartha</span>
<lb n="3654"/><span>spioradálta ar an anam nách féidir a bhaint de:</span>
<lb n="3655"/><span>Baiste, Dul Fé Láimh Easbuig, agus Órd</span>
<lb n="3656"/><span>Beannuighthe.  Ní féidir d'á bhrigh sin na trí</span>
<lb n="3657"/><span>sácraimíntí sin a ghlacadh ach aon uair amháin.</span></p>
<lb n="3658"/>
<lb n="3659"/><p><span>**Tá deasgnátha áirithe, agus úrnaighthe, agus</span>
<lb n="3660"/><span>neithe coisricthe, do chuir an Eaglais ar bun, go</span>
<lb n="3661"/><span>bhfuil cosmhalacht aca le sácraimíntíbh, agus</span>
<lb n="3662"/><span>tugtar NEITHE SÁCRAIMÍNTEAMHLA ortha.  Ní</span>
<lb n="3663"/><span>thugann siad grásta dhúinn, ach músglann siad</span>
<lb n="3664"/><span>i n-ár n-anam Creideamh agus Dóchas agus</span>
<lb n="3665"/><span>Carthanacht agus Aithrighe tré n-a bhfaighmíd</span>
<lb n="3666"/><span>maitheamhnas i n-ár bpeacaíbh so-loghthacha, agus</span>
<lb n="3667"/><span>sa tslighe sin deinid ár n-anam níos taith-</span>
<lb n="3668"/><span>neamhaighe i láthair Dé.  Seo cuid de sna neithibh</span></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="3669"/><p><span>sácraimínteamhla is gnáithighe a cuirtear i bhfeidhm</span>
<lb n="3670"/><span>san Eaglais: na h-úrnaighthe atá órduighthe ag</span>
<lb n="3671"/><span>an Eaglais (cuir i gcás, úrnaighthe an Phortúis-</span>
<lb n="3672"/><span>agus an Phaidir), Beannachadh an Easbuig, na</span>
<lb n="3673"/><span>neithe a choisriceann an Eaglais di féin nú i</span>
<lb n="3674"/><span>gcómhair an phobail, cuir i gcás, uisge coisreacan,</span>
<lb n="3675"/><span>coínnle, luaithreadh, pailm, sgabaill, boinn,</span>
<lb n="3676"/><span>paidiríní, agus rl.  Tagann an focal sgaball chughainn</span>
<lb n="3677"/><span>ó'n bhfocal Laidne scapula (guala).  Ní tugtaí</span>
<lb n="3678"/><span>an t-ainm sgaball fadó ach ar an chuid sin</span>
<lb n="3679"/><span>d'aibíd an mhanaigh a thagadh trasna na gualan;</span>
<lb n="3680"/><span>ach anois, tugann Caitilicidhthe de ghnáth an t-ainm</span>
<lb n="3681"/><span>sin ar dhá ruaine beag éadaigh, ceangailte le</span>
<lb n="3682"/><span>n-a chéile le dhá ribín bheaga.  Nuair a bhíonn an</span>
<lb n="3683"/><span>sgaball 'á chaitheamh tagann an dá ribín trasna</span>
<lb n="3684"/><span>na ngualan agus bíonn ceann de sna ruainíbh</span>
<lb n="3685"/><span>beaga éadaigh leis an ucht agus an ceann eile</span>
<lb n="3686"/><span>leis an ndrom.  Tá chúig shaghas sgaball 'á</span>
<lb n="3687"/><span>gcaitheamh go coitchianta ag Caitilicidhthibh, le</span>
<lb n="3688"/><span>cead ó'n Eaglais: an sgaball donn, an sgaball</span>
<lb n="3689"/><span>bán, an sgaball dubh, an sgaball gorm, agus</span>
<lb n="3690"/><span>an sgaball dearg.  'Sé an sgaball DONN -</span>
<lb n="3691"/><span>sgaball Úird na gCáirmilíteach — an sgaball is</span>
<lb n="3692"/><span>mó bhíonn 'á chaitheamh ag Caitilicidhthibh.  Éinne a</span>
<lb n="3693"/><span>chaitheann é béidh sé páirteach i dtoradh na</span>
<lb n="3694"/><span>n-úrnaighthe agus na ndeagh-ghníomhartha a dheineann</span>
<lb n="3695"/><span>manaigh agus mná riaghalta Úird na gCáirmilíteach.</span>
<lb n="3696"/><span>'Sé an sgaball BÁN sgaball na Tríonóide,</span>
<lb n="3697"/><span>agus is iad na sagairt atá i nÓrd na Tríonóide,</span>
<lb n="3698"/><span>nú sagart éigin gheibheann cead uatha, thugann an</span>
<lb n="3699"/><span>sgaball san do sna daoinibh.  Caithtear an</span>
<lb n="3700"/><span>sgaball DUBH i n-onóir Seacht nDólás na</span>
<lb n="3701"/><span>Maighdine Muire; tá sé le fághail ó sna</span>
<lb n="3702"/><span>sagartaibh a bhaineann le hÓrd Sheirbhíseach na</span></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="3703"/><p><span>Maighdine Muire.  I n-onóir Geineamhna na</span>
<lb n="3704"/><span>Maighdine Muire gan Smál a caithtear an</span>
<lb n="3705"/><span>sgaball GORM; tá sé le fághail ó shagartaibh</span>
<lb n="3706"/><span>Úird na dTéatíneach.  'Sé an sgaball DEARG,</span>
<lb n="3707"/><span>sgaball Páise ár dTighearna; tá sé le fághail</span>
<lb n="3708"/><span>ó shagartaibh Úird Naoimh Bhincint de Pól.</span>
<lb n="3709"/><span>Tugtar Agnus Dei ar ruainne beag céireach</span>
<lb n="3710"/><span>agus deilbh uain geárrtha air, a choisreacann an</span>
<lb n="3711"/><span>Pápa go solamhanta.  Cuirtear an Agnus Dei</span>
<lb n="3712"/><span>isteach i gcúmhdach éadaigh agus cuireann daoine</span>
<lb n="3713"/><span>ar crocadh le n-a muineál é.</span></p>
<lb n="3714"/>
<lb n="3715"/><p><span>**Nuair a bronntar na Sácraimíntí orainn</span>
<lb n="3716"/><span>nú nuair a deintear rud éigin a bheannú nú a</span>
<lb n="3717"/><span>choisreacan cuireann an Eaglais i bhfeidhm mórán</span>
<lb n="3718"/><span>DEASGNÁTHA.  Deineann sí é sin chun brigh na</span>
<lb n="3719"/><span>sácraimínte, nú brigh na coisreacan, a dhéanamh</span>
<lb n="3720"/><span>soiléir dúinn, mar mhaithe le smaointe crábhthacha,</span>
<lb n="3721"/><span>diadha, do mhúsgailt ionainn.  Tá cuid de sna</span>
<lb n="3722"/><span>deasgnáthaibh chómh ríachtanach san do shácraimíntibh</span>
<lb n="3723"/><span>áirithe ná béadh sa tsácraimínt ach neamh-nídh</span>
<lb n="3724"/><span>mara ndéanfaí i gceart iad, 'Siad san na</span>
<lb n="3725"/><span>deasgnátha a bhaineann le h-adhbhar agus le foirm</span>
<lb n="3726"/><span>na sácraimínte.  Tá deasgnátha eile ann agus</span>
<lb n="3727"/><span>is féidir an tsácraimínt a bhronnadh 'n-a</span>
<lb n="3728"/><span>n-éaghmuis.  Deasgnátha de'n tsórt san an ola</span>
<lb n="3729"/><span>a cuirtear ar cheann agus ar ucht an té a</span>
<lb n="3730"/><span>baistear, agus coisreacan fháinne an phósta, agus rl.</span></p>
<lb n="3731"/>
<lb n="3732"/><p><span>*Is iad so na trí neithe atá ríachtanach i</span>
<lb n="3733"/><span>mBaiste:-</span></p>
<lb n="3734"/>
<lb n="3735"/><p><span>CÓMHARTHA SO-FHEICSE:</span></p>
<lb n="3736"/>
<lb n="3737"/><p><span>ADHBHAR — Uisge 'á dhortadh ar an nduine.</span></p>
<lb n="3738"/>
<lb n="3739"/><p><span>FOIRM — "Baistim thú i n-ainin an Athar</span>
<lb n="3740"/><span>agus an Mhic agus an Spioraid Naoimh."</span>
<lb n="3741"/></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="3742"/><p><span>GRÁSTA:</span></p>
<lb n="3743"/>
<lb n="3744"/><p><span>Maitheamhnas (1) ó pheaca an tsinnsir, (2) ó</span>
<lb n="3745"/><span>gach peaca eile bhíonn ar an anam, (3) agus</span>
<lb n="3746"/><span>ó'n bpianós aimsire a leanann an peaca.</span></p>
<lb n="3747"/>
<lb n="3748"/><p><span>CRÍOST A ÚGHDAR:</span></p>
<lb n="3749"/>
<lb n="3750"/><p><span>Níl fhios againn i gceart cathain a cuireadh</span>
<lb n="3751"/><span>an tsácraimínt seo ar bun, ach tá fhios againn</span>
<lb n="3752"/><span>gur b'é Críost a chuir ar bun í, mar dubhairt</span>
<lb n="3753"/><span>Sé: "Imthighidh d'á bhrigh sin agus múinidh na</span>
<lb n="3754"/><span>geinte go léir agus BAISTIDH IAD i nAinm</span>
<lb n="3755"/><span>an Athar agus an Mhic agus an Spioraid Naoimh."</span>
<lb n="3756"/><span>— Mait., xxviii. 19.</span></p>
<lb n="3757"/>
<lb n="3758"/><p><span>Níl aon tsácraimínt chómh ríachtanach dúinn</span>
<lb n="3759"/><span>agus tá Baiste, mar nách féidir do dhuine gan</span>
<lb n="3760"/><span>Baiste dul go Flaitheas Dé.  'N-a theannta san,</span>
<lb n="3761"/><span>ní féidir do dhuine aon tsácraimínt eile a</span>
<lb n="3762"/><span>ghlacadh mara bhfuil sé baistighthe.  D'á bhrigh sin</span>
<lb n="3763"/><span>thug ár dTighearna cead d'aon fhear nú d'aon</span>
<lb n="3764"/><span>mhnaoi Baiste do dhéanamh i n-am ríachtanais.</span>
<lb n="3765"/><span>Ní gádh do'n té dheineann an Baiste bheith 'n-a</span>
<lb n="3766"/><span>Chaitilicidhe, ná amháin bheith baistighthe é féin.  Is</span>
<lb n="3767"/><span>leór dó má chuireann sé roimis an rud san a</span>
<lb n="3768"/><span>dhéanamh gur mian leis an Eaglais a dhéanfaí.</span>
<lb n="3769"/><span>Ní fuláir an Baiste do dhéanamh le h-uisge</span>
<lb n="3770"/><span>nádúrtha — uisge mar fachtar é ó thobar nú ó</span>
<lb n="3771"/><span>abhainn nú ó'n bhfairrge, agus rl.  Ní dhéanfadh bainne</span>
<lb n="3772"/><span>ná té ná uisge-beatha an gnó.  Nuair a dheineann</span>
<lb n="3773"/><span>an Eaglais Baiste go solamhanta, deineann sí</span>
<lb n="3774"/><span>úsáid de'n uisge a coisrictear Satharn Cásga,</span>
<lb n="3775"/><span>agus Figil Cíngcíghse.  Tá trí saghas Baiste ann:</span>
<lb n="3776"/><span>Baiste le h-uisge, Baiste tré Mhian nú tré</span>
<lb n="3777"/><span>Dhúil, agus Baiste fola.  An duine gan Baiste</span>
<lb n="3778"/><span>go mbíonn grádh aige do Dhia ós cionn gach uile</span>
<lb n="3779"/><span>nídh (nú croidhe-bhrú iomlán) agus go mbíonn</span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="3780"/><p><span>mian díograiseach air Baiste do ghlacadh, nú go</span>
<lb n="3781"/><span>h-áirithe rún daingean aige gach aon rud do</span>
<lb n="3782"/><span>dhéanamh d'iarrfadh Dia air; maithfear peaca an</span>
<lb n="3783"/><span>tsinnsir dó agus gach peaca eile.  Deirtear go</span>
<lb n="3784"/><span>mbíonn BAISTE LE MIAN ag an nduine sin.</span>
<lb n="3785"/><span>Tugtar Baiste FOLA ar mhairtíreacht, nú bás ar</span>
<lb n="3786"/><span>son an Chreidimh, d'fhuilingeann duine gan Baiste.</span>
<lb n="3787"/><span>Is ionann an bás san agus Baiste 'n-a chuid</span>
<lb n="3788"/><span>fola féin.  Tá trí shlighe chun Baiste do bhronnadh</span>
<lb n="3789"/><span>le h-uisge: (1) an duine do THOMADH san</span>
<lb n="3790"/><span>uisge, nú (2) uisge do CHROTHADH air, nú (3)</span>
<lb n="3791"/><span>uisge do DHORTADH air.  Is le dortadh an uisge</span>
<lb n="3792"/><span>is gnáthaighe a baistighthear daoine anois.  Ní</span>
<lb n="3793"/><span>fuláir do'n té a dheineann an Baiste an t-uisge</span>
<lb n="3794"/><span>a dhortadh ar an nduine a bhíonn le baisteadh,</span>
<lb n="3795"/><span>agus na focail "Baistim thú, agus rl.," a rádh, SAN</span>
<lb n="3796"/><span>AM CHÉADNA.  Má dhoirteann duine an</span>
<lb n="3797"/><span>t-uisge, agus go bhfágann sé rádh na bhfocal fé</span>
<lb n="3798"/><span>dhuine eile, ní h-aon Bhaiste é.  Ní fuláir na</span>
<lb n="3799"/><span>focail a rádh i gceart agus iad go léir a rádh.</span>
<lb n="3800"/><span>Cuir i gcás, dá ndeineadh duine tré anfhaithe nú</span>
<lb n="3801"/><span>tré easbaidh cuimhne na focail "baistim thú"</span>
<lb n="3802"/><span>d'fhágaint gan rádh níor Bhaiste i n-aon chor é.</span></p>
<lb n="3803"/>
<lb n="3804"/><p><span>*Nuair a bronntar an tsácraimínt seo go</span>
<lb n="3805"/><span>solamhanta san eaglais, is 'mó deasgnáth a</span>
<lb n="3806"/><span>cuirtear i bhfeidhm i dteannta dortadh an uisge.</span>
<lb n="3807"/><span>Bíonn brigh áirithe leis na deasgnáthaibh seo go</span>
<lb n="3808"/><span>léir.  Cuireann an sagart a anál, trí h-uaire,</span>
<lb n="3809"/><span>ar aghaidh an leinbh, mar chómhartha ar an anál-</span>
<lb n="3810"/><span>bheatha spioradálta a thugann an tsácraimínt seo</span>
<lb n="3811"/><span>dhúinn.  Cuirtear ola choisricthe ar an ucht, agus</span>
<lb n="3812"/><span>ar an ndrom, idir an dá ghualainn, chun a chur</span>
<lb n="3813"/><span>i n-iúil go dtugann Baiste lúth agus acfuinn</span>
<lb n="3814"/><span>spioradálta dhúinn i gcómhair an chatha le namh-</span></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="3815"/><p><span>aidibh ár n-anma.  Tar éis an leinbh a bhaisteadh</span>
<lb n="3816"/><span>cuirtear an ola ar a nglaoidhtear CRIOSMA ar</span>
<lb n="3817"/><span>a bhathas.  Leantar de'n nós so ó'n aimsir a</span>
<lb n="3818"/><span>cuirtí daoine Fé Láimh Easbuig láithreach tar éis</span>
<lb n="3819"/><span>a mbaiste.  Cuirtear brat bán anuas ar an</span>
<lb n="3820"/><span>leanbh nua-bhaistighthe, mar chómhartha ar ghileacht</span>
<lb n="3821"/><span>agus áilneacht an anma tar éis Baiste do ghlacadh.</span>
<lb n="3822"/><span>Cuirtear coinneal ar lasadh 'n-a láimh chun a chur</span>
<lb n="3823"/><span>i n-iúil go bhfuil solus an Chreidimh ar lasadh</span>
<lb n="3824"/><span>'n-a anam anois.  Is minic a bhíonn duine ann</span>
<lb n="3825"/><span>agus nách fios d'éinne ar baisteadh riamh é, nú</span>
<lb n="3826"/><span>má baisteadh nách fios ar baisteadh i gceart é.</span>
<lb n="3827"/><span>Nuair a bhíonn an sgéal mar sin baistighthear é</span>
<lb n="3828"/><span>FÉ CHOINGHILL.  Deirtear focail na foirme</span>
<lb n="3829"/><span>mar seo: "Mara bhfuil tú baistighthe cheana</span>
<lb n="3830"/><span>Baistim thú i nAinm an Athar agus an Mhic agus</span>
<lb n="3831"/><span>an Spioraid Naoimh."  Sin mar a Baistighthear</span>
<lb n="3832"/><span>Protostúnaigh nuair iompuigheann siad 'n-a</span>
<lb n="3833"/><span>gCaitilicidhthibh, agus ná bíonn deimhne gur bais-</span>
<lb n="3834"/><span>teadh i gceart cheana iad.  Tugtar ATHAIR</span>
<lb n="3835"/><span>BAISTIDHE agus MÁTHAIR BHAISTIDHE ar an</span>
<lb n="3836"/><span>mbeirt a sheasuigheann le leanbh nuair a bhaistigh-</span>
<lb n="3837"/><span>thear é, agus a fhreagarann thar a cheann na</span>
<lb n="3838"/><span>ceisteanna a cuirtear chuige.  Tá sé de dhualgas</span>
<lb n="3839"/><span>ar an athair Baistidhe agus ar an máthair Bhaistidhe</span>
<lb n="3840"/><span>féachaint chuige go bhfaighidh an leanbh oideachas</span>
<lb n="3841"/><span>ceart i bhfírinníbh an Chreidimh, má thugann a athair</span>
<lb n="3842"/><span>agus a mháthair féin failighe ann, nú má's rud é</span>
<lb n="3843"/><span>nách féidir dóibh an t-oideachas san a thabhairt dó.</span></p>
<lb n="3844"/>
<lb n="3845"/><p><span>**Nuair a baistighthear duine fásta ní fuláir</span>
<lb n="3846"/><span>dó: (1) Creideamh Chríost a ghlacadh, (2) croidhe-</span>
<lb n="3847"/><span>bhrú a bheith air mar gheall ar a pheacaíbh (ní gádh</span>
<lb n="3848"/><span>dhó croidhe-bhrú iomlán), (3) bheith toiltheanach</span>
<lb n="3849"/><span>Baiste do ghlacadh, agus (4) diúltú do'n diabhal</span>
<lb n="3850"/><span>agus d'á oibreachaibh.</span>
<lb n="3851"/></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="3852"/><p><span>CEACHT A CÚIG AGUS FICHE</span></p>
<lb n="3853"/>
<lb n="3854"/><p><span>*Is iad so na neithe atá ríachtanach i Sácraimínt</span>
<lb n="3855"/><span>Dul Fé Láimh Easbuig:-</span></p>
<lb n="3856"/>
<lb n="3857"/><p><span>CÓMHARTHA SO-FHEICSE:</span></p>
<lb n="3858"/>
<lb n="3859"/><p><span>ADHBHAR — Criosma nú ola choisricthe, agus</span>
<lb n="3860"/><span>lámha an Easbuig.  (Árduigheann an tEasbog</span>
<lb n="3861"/><span>a lámha ós cionn na muinntire a bhíonn ag</span>
<lb n="3862"/><span>glacadh na sácraimínte, agus cuireann sé</span>
<lb n="3863"/><span>Criosma ar a n-éadan.)</span></p>
<lb n="3864"/>
<lb n="3865"/><p><span>FOIRM — "Cuirim Fíoghar na Croise mar</span>
<lb n="3866"/><span>chómhartha ort agus neartuighim thú le Criosma</span>
<lb n="3867"/><span>an tSlánuighthe i nAinm an Athar agus an Mhic</span>
<lb n="3868"/><span>agus an Spioraid Naoimh."</span></p>
<lb n="3869"/>
<lb n="3870"/><p><span>GRÁSTA:</span></p>
<lb n="3871"/>
<lb n="3872"/><p><span>(1) Méaduightear grásta Naomhuighthe i n-ár</span>
<lb n="3873"/><span>n-anam agus tugtar Seacht dTíodhlaicí an</span>
<lb n="3874"/><span>Spioraid Naoimh go h-iomadamhail dúinn.</span></p>
<lb n="3875"/>
<lb n="3876"/><p><span>(2) Tugtar teideal dúinn chun gach grásta</span>
<lb n="3877"/><span>agus tíodhlaice a bhéidh ríachtanach dúinn chun an</span>
<lb n="3878"/><span>Chreidimh a choimeád agus a admháil gan náire</span>
<lb n="3879"/><span>gan eagla.</span></p>
<lb n="3880"/>
<lb n="3881"/><p><span>CRÍOST A ÚGHDAR:</span></p>
<lb n="3882"/>
<lb n="3883"/><p><span>Níl fhios i gceart againn cathain a chuir</span>
<lb n="3884"/><span>Críost an tsácraimínt seo ar bun, ach léighmíd</span>
<lb n="3885"/><span>i "nGníomhartha na nAsbol" gur cuireadh</span>
<lb n="3886"/><span>Naomh Peadar agus Naomh Eóin ag triall ar</span>
<lb n="3887"/><span>Mhuinntir Shamaria chun iad a chur fé Láimh</span>
<lb n="3888"/><span>Easbuig gur "Chuireadar a lámha ortha agus</span>
<lb n="3889"/><span>gur ghlacadar an Spioraid Naomh." — Gníomh.,</span>
<lb n="3890"/><span>viii. 17.</span>
<lb n="3891"/></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="3892"/><p><span>*Tugtar CRIOSMA ar ola measguighthe le</span>
<lb n="3893"/><span>balsam, a choisriceann an tEasbog Dardaoin</span>
<lb n="3894"/><span>Páise.</span></p>
<lb n="3895"/>
<lb n="3896"/><p><span>**Deintear úsáid de Chriosma, leis, nuair a</span>
<lb n="3897"/><span>bhítear ag coisreacan eaglaisí, nú altóireacha,</span>
<lb n="3898"/><span>nú clocha altóra, nú cailíseacha, nú uisge-chun-</span>
<lb n="3899"/><span>baiste.</span></p>
<lb n="3900"/>
<lb n="3901"/><p><span>*'Sé an tEasbog an GNÁTH-mhinistir atá</span>
<lb n="3902"/><span>ceapaighthe chun na sácraimínte seo a bhronnadh,</span>
<lb n="3903"/><span>ach nuair a bhíonn ríachtanas nú gádh mór leis,</span>
<lb n="3904"/><span>tugann an Pápa cead do shagart an tsácraimínt</span>
<lb n="3905"/><span>a bhronnadh.  'Sé an tEasbog amháin, ámhthach, a</span>
<lb n="3906"/><span>choisriceann an Criosma.</span></p>
<lb n="3907"/>
<lb n="3908"/><p><span>*Bíodh go bhféadfadh duine a anam a shaoradh</span>
<lb n="3909"/><span>gan Dul Fé Láimh Easbuig i n-aon chor, ba mhór an</span>
<lb n="3910"/><span>díthcéile failighe a thabhairt ann; mar, sa tsaoghal</span>
<lb n="3911"/><span>atá anois ann, is 'mó rud a bhíonn ag tarrac</span>
<lb n="3912"/><span>daoine chun aimhleasa, agus 'á gcur i gcontabhairt</span>
<lb n="3913"/><span>a gCreideamh a thréigean, agus an té ná glacann</span>
<lb n="3914"/><span>an tsácraimínt seo bíonn sé i n-easnamh na</span>
<lb n="3915"/><span>ngrásta atá ceapaighthe chun é thabhairt saor ó'n</span>
<lb n="3916"/><span>gcontabhairt sin.  Ó 'nuair gur cheann de</span>
<lb n="3917"/><span>"Shácraimíntíbh na mBeó"  Dul Fé Láimh Easbuig</span>
<lb n="3918"/><span>ní fuláir chun í ghlacadh mar is cóir bheith ar staid</span>
<lb n="3919"/><span>na ngrást, i dteannta bheith Baistighthe.  'N-a</span>
<lb n="3920"/><span>theannta san ba chóir do'n té théidheann Fé Láimh</span>
<lb n="3921"/><span>Easbuig eólas a bheith aige ar an dTeagasg</span>
<lb n="3922"/><span>Críostaidhe, agus go mórmhór ar gach nídh a</span>
<lb n="3923"/><span>bhaineann leis an sácraimínt sin.  Tugann an</span>
<lb n="3924"/><span>tsácraimínt seo mar ghrásta sácraimínteamhail</span>
<lb n="3925"/><span>dúinn neart chun ár gCreidimh d'admháil ós</span>
<lb n="3926"/><span>cómhair an tsaoghail, agus ár mbeatha do chaitheamh</span>
<lb n="3927"/><span>do réir teagaisg an Chreidimh.  Taisbeánann na</span>
<lb n="3928"/><span>DEASGNÁTHA a bhaineann leis an sácraimínt</span></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="3929"/><p><span>seo an sochar anam a dheineann sí dhúinn.  Síneann</span>
<lb n="3930"/><span>an tEasbog a lámha amach ós cionn na ndaoine</span>
<lb n="3931"/><span>a bhíonn ag dul Fé Láimh Easbuig, agus guidheann</span>
<lb n="3932"/><span>sé an Spioraid Naomh do theacht ortha.  Annsan</span>
<lb n="3933"/><span>cuireann sé Criosma ar chlár an éadain ar gach</span>
<lb n="3934"/><span>éinne aca, chun a chur i n-iúil dóibh go bhfuil</span>
<lb n="3935"/><span>dualgas ortha feasta a gCreideamh d'admháil gan</span>
<lb n="3936"/><span>náire, gan eagla, amhail is dá mbéadh sé sgríobhtha</span>
<lb n="3937"/><span>ar a n-éadan.  Annsan tugann sé buile beag</span>
<lb n="3938"/><span>éadtrom ar an leacain do gach nduine aca, chun</span>
<lb n="3939"/><span>a chur i n-iúil dóibh gur saighdiúirí feasta i n-arm</span>
<lb n="3940"/><span>Chríost iad, agus nách mór dóibh bheith ullamh chun</span>
<lb n="3941"/><span>pian d'fhulang, nú an bás féin má's éigean é,</span>
<lb n="3942"/><span>níos túisge ná shéanfaidís a gCreideamh.  Tógann</span>
<lb n="3943"/><span>daoine ainm eile i dteannta a n-ainm baistidhe</span>
<lb n="3944"/><span>nuair a théidheann siad fé Láimh Easbuig.  Is</span>
<lb n="3945"/><span>féidir leis gach éinne ainm aon naoimh is maith</span>
<lb n="3946"/><span>leis a thoghadh, agus an naomh san a bheith mar</span>
<lb n="3947"/><span>phátrún aige.</span>
<lb n="3948"/></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="3949"/><p><span>CEACHT A SÉ AGUS FICHE</span></p>
<lb n="3950"/>
<lb n="3951"/><p><span>*Is iad so na neithe atá ríachtanach i Sácraimínt</span>
<lb n="3952"/><span>Chorp Chríost:-</span></p>
<lb n="3953"/>
<lb n="3954"/><p><span>CÓMHARTHA SO-FHEICSE:</span></p>
<lb n="3955"/>
<lb n="3956"/><p><span>ADHBHAR — Arán cruithneachtan, agus fíon na</span>
<lb n="3957"/><span>fíneamhna.</span></p>
<lb n="3958"/>
<lb n="3959"/><p><span>FOIRM — "Is é Mo Chorp-sa é seo."</span></p>
<lb n="3960"/>
<lb n="3961"/><p><span>"Cailís Mo chuid Fola í seo."</span></p>
<lb n="3962"/>
<lb n="3963"/><p><span>GRÁSTA:</span></p>
<lb n="3964"/>
<lb n="3965"/><p><span>Tugtar dúinn sa Naomh-Shácraimínt seo Íosa</span>
<lb n="3966"/><span>Críost féin, Úghdar gach grásta.</span></p>
<lb n="3967"/>
<lb n="3968"/><p><span>CRÍOST A UGHDAR:</span></p>
<lb n="3969"/>
<lb n="3970"/><p><span>Chuir Ár dTighearna an tSácraimínt seo ar</span>
<lb n="3971"/><span>bun an oidhche sar ar céasadh É, nuair a bhí Sé</span>
<lb n="3972"/><span>ag caitheamh A Shuipéir dheireannaigh.</span></p>
<lb n="3973"/>
<lb n="3974"/><p><span>Tá deifridheacht mhór idir an tSácraimínt</span>
<lb n="3975"/><span>ghlórmhar so agus na sácraimíntíbh eile.  (a)</span>
<lb n="3976"/><span>Tugann na sácraimíntí eile grásta dhúinn, ach</span>
<lb n="3977"/><span>tugann Sácraimínt Chorp Chríost dúinn Úghdar</span>
<lb n="3978"/><span>gach grásta.  (b) Ní féidir na sácraimíntí eile</span>
<lb n="3979"/><span>a bheith ann i n-aon chor gan duine éigin 'á</span>
<lb n="3980"/><span>nglacadh, ach is sácraimínt Corp Chríost nuair a</span>
<lb n="3981"/><span>bhíonn Sé ar an altóir nú sa tabarnacul, agus</span>
<lb n="3982"/><span>gan éinne 'Á ghlacadh.  (c) I dteannta bheith 'n-a</span>
<lb n="3983"/><span>shácraimínt is íodhbhairt mar an gcéadna Corp</span>
<lb n="3984"/><span>Chríost.</span></p>
<lb n="3985"/>
<lb n="3986"/><p><span>Is Sácraimínt é 'n fhaid fhanann Sé sa tabar-</span>
<lb n="3987"/><span>nacul, nú nuair a ghlacaimíd é.  Is íodhbairt é</span>
<lb n="3988"/><span>nuair ofráltar suas é san Aifrionn.  Le linn</span></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="3989"/><p><span>a Shuipéir Dheirinnigh a chaitheamh thug ár dTighearna</span>
<lb n="3990"/><span>cómhacht do shagartaibh na hEaglaise arán agus</span>
<lb n="3991"/><span>fíon d'atharú 'n-A Fhuil agus 'n-A Fheóil, fé mar</span>
<lb n="3992"/><span>a bhí déanta Aige féin, nuair adubhairt Sé leó:</span>
<lb n="3993"/><span>"Deinidh an nídh seo mar chuímhneamh orm-sa."</span>
<lb n="3994"/><span>Tugtar transubstantiátíó nú BRÍOGHAISTRIÚ</span>
<lb n="3995"/><span>ar an atharú a deintear ar bhunadhas nú substaint</span>
<lb n="3996"/><span>an aráin agus an fhíona i bhFuil agus i bhFeóil</span>
<lb n="3997"/><span>ár dTighearna.  Chómh luath agus deirtear focail</span>
<lb n="3998"/><span>na Coisreacan ós cionn an aráin agus an fhíona</span>
<lb n="3999"/><span>ní fhanann ach GNÉITHE (.i. blas agus dath agus</span>
<lb n="4000"/><span>cumadh) an aráin agus an fhíona.</span></p>
<lb n="4001"/>
<lb n="4002"/><p><span>*Tá FUIL agus FEÓIL ár dTighearna láithreach</span>
<lb n="4003"/><span>sa Naomh-Shácraimínt seo tré bhrigh na bhfocal:</span>
<lb n="4004"/><span>"Is é mo Chorp é seo," "Is í cailís Mo chuid</span>
<lb n="4005"/><span>Fola í seo."  Tá a ANAM láithreach mar an</span>
<lb n="4006"/><span>gcéadna, mar go bhfuil Críost 'n-A bheathaidh sa</span>
<lb n="4007"/><span>tsácraimínt seo agus nách féidir corp a bheith</span>
<lb n="4008"/><span>'n-a bheathaidh gan an t-anam a bheith ann.  Tá A</span>
<lb n="4009"/><span>DHIADHACHT láithreach mar go bhfuil cóimh-cheangal</span>
<lb n="4010"/><span>do-sgaoilte i bpearsain Chríost idir A Dhiadhacht</span>
<lb n="4011"/><span>agus A Chorp agus A Anam, ó'n lá a ghlac Sé</span>
<lb n="4012"/><span>Chuige nádúr daonna.  Uime sin nuair a glactar</span>
<lb n="4013"/><span>ár dTighearna sa tSácraimínt Naomhtha fé ghnéithibh</span>
<lb n="4014"/><span>an aráin amháin glactar É go h-iomlán chómh</span>
<lb n="4015"/><span>maith agus dá nglactaí É fé ghnéithibh aráin agus</span>
<lb n="4016"/><span>fíona.</span></p>
<lb n="4017"/>
<lb n="4018"/><p><span>*Níl aon ghníomh d'ár bh'fhéidir le duine a</span>
<lb n="4019"/><span>dhéanamh is luachmhaire ná is uaisle ná ÍODHBAIRT.</span>
<lb n="4020"/><span>'Sé an rud íodhbairt, ofráil a dheineann sagart</span>
<lb n="4021"/><span>dlistionach chun Dé de rud éigin chorportha -</span>
<lb n="4022"/><span>rud a marbhuightear nú athruightear ar chuma</span>
<lb n="4023"/><span>éigin — chun adhradh a thabhairt Dó, chun buidheachais</span>
<lb n="4024"/><span>a bhreith Leis, chun maitheamhnais peacaí d'fhághail</span></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="4025"/><p><span>Uaidh, agus chun gach aon tabhartas eile d'iarraidh</span>
<lb n="4026"/><span>Air.  Tá cheithre fáthana le n-a ofráltar íodhbairt:</span>
<lb n="4027"/><span>(1) Chun adhradh agus mór-mholadh a thabhairt do</span>
<lb n="4028"/><span>Dhia, (2) chun buidheachais a bhreith Leis i dtaobh a</span>
<lb n="4029"/><span>thabhartaisí, (3) chun cúitimh a dhéanamh Leis i n-ár</span>
<lb n="4030"/><span>bpeacaíbh, ar shlighe go bhfaighmís grásta na</span>
<lb n="4031"/><span>h-aithrighe Uaidh agus maitheamhnas ionnta, agus</span>
<lb n="4032"/><span>(4) chun gach grásta agus tabharthas eile d'fhághail</span>
<lb n="4033"/><span>Uaidh.  Nuair a marbhuightear, nú nuair athruigh-</span>
<lb n="4034"/><span>tear, rud, mar íodhbairt do Dhia, deintear é</span>
<lb n="4035"/><span>chun mór-chómhacht Dé d'admháil, agus go mór-</span>
<lb n="4036"/><span>mhór, chun a chur i n-iúil gur le Dia a bhaineann</span>
<lb n="4037"/><span>bás nú beatha a thabhairt dúinn.  Ní raibh riamh</span>
<lb n="4038"/><span>aon chine daoine dá uaisle nú dá ísle iad ná</span>
<lb n="4039"/><span>deineadh íodhbairt d'ofráil chun Dé.  D'á bhrigh</span>
<lb n="4040"/><span>sin ba dhóigh le duine gur dhual do'n chine daonna</span>
<lb n="4041"/><span>— go mbaineann sé le nádúr an duine — onóir a</span>
<lb n="4042"/><span>thabhairt do Dhia le h-íodhbairt.  I n-aimsir an</span>
<lb n="4043"/><span>tSean-Reachta nú an tSean-Dhlighe d'órduigh Dia</span>
<lb n="4044"/><span>féin do dhaoinibh íodhbairtí do dhéanamh.  Bhí cuid</span>
<lb n="4045"/><span>de sna h-íodhbairtíbh sin fuilteach agus cuid aca</span>
<lb n="4046"/><span>neamh-fhuilteach; ach ní raibh i n-aon íodhbairt aca</span>
<lb n="4047"/><span>ach SAMHALTAS íodhbairte an Dlighe Nua .i. sgáil</span>
<lb n="4048"/><span>nú cosmhalacht na h-íodhbairte do h-ofráladh go</span>
<lb n="4049"/><span>fuilteach ar Chrann na Croise agus a h-ofráltar</span>
<lb n="4050"/><span>go neamh-fhuilteach nuair adeirtear an tAifrionn.</span>
<lb n="4051"/><span>Is é ár dTighearna féin íodhbartar san Aifrionn.</span>
<lb n="4052"/><span>Is é Críost féin, ár nÁrd-Shagart síoruidhe, a</span>
<lb n="4053"/><span>dheineann an íodhbairt.  In sna sean-íodhbairtíbh</span>
<lb n="4054"/><span>do marbhuightí, nú do cuirtí ar neamh-nídh, an</span>
<lb n="4055"/><span>rud d'íodhbairtí.  San Aifrionn deintear é sin</span>
<lb n="4056"/><span>go SAMHALTASACH, mar bíonn cosmhalacht an</span>
<lb n="4057"/><span>bháis ar ár dTighearna de bhrigh go ndeintear</span>
<lb n="4058"/><span>coisreacan fé leith, chun an fhíona d'atharú i n-A</span>
<lb n="4059"/><span>Fhuil, agus chun an aráin d'atharú i n-A Fheóil.</span>
<lb n="4060"/></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="4061"/><p><span>**Gach nídh a bhaineann le Naomh-Íodhbairt an</span>
<lb n="4062"/><span>Aifrinn, éide an tsagairt, an altóir, agus gach</span>
<lb n="4063"/><span>nídh a bhíonn de ghnáth ar an altóir, tá brigh fé</span>
<lb n="4064"/><span>leith leis.  'Siad so príomh-ranna nú príomh-choda</span>
<lb n="4065"/><span>an Aifrinn: (1) An Epistil agus an Saoisgéal.</span>
<lb n="4066"/><span>(2) An tOffertórium nú an Toirbheirt.  (3)</span>
<lb n="4067"/><span>Préafáid na Canóine.  (4) An Chanóin.  (1) Cuid</span>
<lb n="4068"/><span>de'n Sgriptiúir Naomhtha is eadh an Epistil agus</span>
<lb n="4069"/><span>an Saoisgéal.  Bíonn Epistil agus Saoisgéal fé</span>
<lb n="4070"/><span>leith i n-aghaidh gach lae.  (2) Tugtar an tOffer-</span>
<lb n="4071"/><span>tórium nú an Toirbhirt ar na focalaibh a léigheann</span>
<lb n="4072"/><span>an sagart nuair ofrálann sé an t-arán agus an</span>
<lb n="4073"/><span>fíon.  (3) Tagann an Phréafáid tamall geárr i</span>
<lb n="4074"/><span>ndiaidh an Offertórium.  Ní mar a chéile bhíonn</span>
<lb n="4075"/><span>an Phréafáid i ngach Aifrionn.  Bíonn atharú</span>
<lb n="4076"/><span>uirthe anois agus airís de réir na féile nú tráth</span>
<lb n="4077"/><span>na bliadna.  Is é an Sanctus críochnú na</span>
<lb n="4078"/><span>Préafáide.  Láithreach 'n-a dhiaidh san deirtear</span>
<lb n="4079"/><span>an Chanóin.  (4) An Chanóin an chuid is solamhanta</span>
<lb n="4080"/><span>de'n Aifrionn.  Ní deintear aon atharú ar</span>
<lb n="4081"/><span>fhoclaibh na Canóine i rith na bliadna ach i gcómhair</span>
<lb n="4082"/><span>cúpla féile.  Deirtear an chuid is mó dhi ós</span>
<lb n="4083"/><span>íseal.  Cuid de'n Chanóin is eadh an Choisreacan,</span>
<lb n="4084"/><span>an Pater Noster (Ár nAthair atá ar Neamh),</span>
<lb n="4085"/><span>agus an Chomaoine.  Nuair adeir an sagart</span>
<lb n="4086"/><span>focail na Coisreacan aistrightear an t-arán agus</span>
<lb n="4087"/><span>an fíon i bhFeóil agus i bhFuil ár dTighearna.</span>
<lb n="4088"/><span>Deirtear an Pater Noster ós árd.  Ag an</span>
<lb n="4089"/><span>gComaoine glacann an sagart ár dTighearna fé</span>
<lb n="4090"/><span>ghnéithibh aráin agus fíona.</span></p>
<lb n="4091"/>
<lb n="4092"/><p><span>**Is i Laidean adeirtear an tAifrionn.  Tá</span>
<lb n="4093"/><span>cúpla focal Gréigise ann, mar atá "Kyrie</span>
<lb n="4094"/><span>Eleison" (A Thighearna, déin trócaire orainn)</span>
<lb n="4095"/><span>adeirtear sé h-uaire, agus "Christe Eleison"</span>
<lb n="4096"/><span>A Chríost, déin trócaire orainn) adeirtear trí</span></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="4097"/><p><span>h-uaire.  B'í an Laidean an teanga ba choit-</span>
<lb n="4098"/><span>chianta a labhartaí i n-aimsir na nAsbol agus</span>
<lb n="4099"/><span>ar feadh na céadta bliadhan 'n-a dhiaidh, agus</span>
<lb n="4100"/><span>d'á bhrigh sin do thoigh an Eaglais í mar theanga</span>
<lb n="4101"/><span>ofigeamhail.  Bíodh gur teanga MHARBH anois í</span>
<lb n="4102"/><span>tuigid lucht léighinn i ngach tír í.  Go deimhin is</span>
<lb n="4103"/><span>mó an mhaitheas ná an díoghbháil í bheith 'n-a</span>
<lb n="4104"/><span>teangain mhairbh mar níl aon bhaoghal aon atharú</span>
<lb n="4105"/><span>ná claochlú a theacht uirthe fé mar a thagann ar</span>
<lb n="4106"/><span>theangachaibh beó, agus d'á bhrigh sin is innti is</span>
<lb n="4107"/><span>fhusa úrnaighthe agus teagasg na hEaglaise a</span>
<lb n="4108"/><span>choimeád ó thruailiú nú ó atharú bríogh.  Ní h-aon</span>
<lb n="4109"/><span>cheataighe do Chaitilicidhthibh an tAifrionn d'éis-</span>
<lb n="4110"/><span>teacht i dteangain ná tuigid mar (1) bíonn</span>
<lb n="4111"/><span>'fhios aca cad a dheineann an sagart ar an</span>
<lb n="4112"/><span>altóir gan focal d'á ndeireann sé a thuigsint;</span>
<lb n="4113"/><span>(2) agus tá níos mó san Aifrionn ná úrnaighthe -</span>
<lb n="4114"/><span>is íodhbairt é, agus ní gádh an teanga a labharann</span>
<lb n="4115"/><span>an sagart a thuigsint chun bheith rann-pháirteach</span>
<lb n="4116"/><span>san íodhbairt; agus (3) is féidir leis an bpobal</span>
<lb n="4117"/><span>brigh na bhfocal adeir an sagart a léigheadh i</span>
<lb n="4118"/><span>leabharaibh úrnaighthe 'n-a dteangain féin.  Is í</span>
<lb n="4119"/><span>an Laidean a labharann an sagart agus é ag</span>
<lb n="4120"/><span>bronnadh na sácraimíntí, agus is i Laidean a</span>
<lb n="4121"/><span>léigheann sé na Tráthana nú an Portús.  Tugtar</span>
<lb n="4122"/><span>na TRÁTHANA ar na sailmeacha, na h-úrnaighthe,</span>
<lb n="4123"/><span>na giotaí ó'n Sgriptiúir agus beatha na naomh a</span>
<lb n="4124"/><span>léigheann an sagart gach lá.  Tugtar an PORTÚS</span>
<lb n="4125"/><span>ar an leabhar i n-a bhfuil na sailmeacha, agus rl., le</span>
<lb n="4126"/><span>fághail.</span></p>
<lb n="4127"/>
<lb n="4128"/><p><span>**'Siad so baill an éide a chaitheann an</span>
<lb n="4129"/><span>sagart nuair a bhíonn sé ag léigheadh an Aifrinn:</span>
<lb n="4130"/><span>(1) An MÍOCHT: brat beag bán línéadaigh a</span>
<lb n="4131"/><span>chlúdaigheann a dhá ghualain agus a dhá shlineán.</span>
<lb n="4132"/><span>Tá dhá shranng as agus cuireann an sagart iad</span>
<lb n="4133"/><span>san thar a ucht agus ceangalann sé tímcheall a</span></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="4134"/><p><span>chuim iad.  (2) BÁN-CHULAITH an Aifrinn nú</span>
<lb n="4135"/><span>léine an Aifrinn, brat fada bán línéadaigh agus</span>
<lb n="4136"/><span>muinchilí air, a thagann anuas go sálaibh ar an</span>
<lb n="4137"/><span>sagart.  (3) AN CHRIOS, a cheangalann an sagart</span>
<lb n="4138"/><span>tímcheall a chuim chun an bhán-chulaith a dhaingeanú</span>
<lb n="4139"/><span>air.  (4) An MAINIPIL, éadach a cheangalann</span>
<lb n="4140"/><span>an sagart ar a chuislinn chlé.  (5) An STÓIL,</span>
<lb n="4141"/><span>píosa éadaigh fada, caol, a thagann thar ghuailnibh</span>
<lb n="4142"/><span>an tsagairt.  Tagann a dhá cheann thar a chéile</span>
<lb n="4143"/><span>i bhfoirm croise ar a ucht.  (6) An casal, an</span>
<lb n="4144"/><span>brat mór a chlúdaigheann drom agus brághaid an</span>
<lb n="4145"/><span>tsagairt.  Bíonn an mainipil, an stóil, agus</span>
<lb n="4146"/><span>an casal, bán, dearg, corcura, uaithne, nú dubh</span>
<lb n="4147"/><span>de réir na féile.  Bíonn dath BÁN ortha nuair</span>
<lb n="4148"/><span>adeirtear an tAifrionn i n-onóir ár dTighearna</span>
<lb n="4149"/><span>(ach amháin nuair adeirtear é i n-onóir a Pháise),</span>
<lb n="4150"/><span>nuair adeirtear é i n-onóir na Maighdine Muire,</span>
<lb n="4151"/><span>nú i n-onóir na naomh nár fhulaing bás ar son</span>
<lb n="4152"/><span>an Chreidimh.  Bíonn dath DEARG ortha nuair</span>
<lb n="4153"/><span>adeirtear an tAifrionn chun an Spioraid Naoimh,</span>
<lb n="4154"/><span>nú i n-onóir Páise ár dTighearna, nú i n-onóir</span>
<lb n="4155"/><span>na nAsbol, nú na Martar.  Bíonn siad</span>
<lb n="4156"/><span>CORCURA um Adbhent agus um Charghas nuair</span>
<lb n="4157"/><span>nách i n-onóir féile áirithe adeirtear an tAifrionn.</span>
<lb n="4158"/><span>Bíonn dath UAITHNE ortha nuair adeirtear</span>
<lb n="4159"/><span>Aifrionn an Domhnaigh ó'n Epiphaní go dtí an</span>
<lb n="4160"/><span>tríomhadh Domhnach roimh Charghas, agus ó Dhomhnach</span>
<lb n="4161"/><span>na Tríonóide go hAdbhent; agus aon lá seacht-</span>
<lb n="4162"/><span>mhaine i rith na h-aimsire sin ná bíonn Aifrionn</span>
<lb n="4163"/><span>'á rádh i n-onóir féile éigin.  Bíonn dath DUBH</span>
<lb n="4164"/><span>ortha nuair adeirtear Aifrionn na Marbh agus</span>
<lb n="4165"/><span>Aifrionn Aoine an Chéasta.  Ní h-é an déanamh</span>
<lb n="4166"/><span>céadna a bhíonn ar chasal an tsagairt agus an</span>
<lb n="4167"/><span>éide cosmhail leis a chaitheann an deocán agus</span>
<lb n="4168"/><span>an fo-dheocán nuair adeirtear Árd-Aifrionn.</span>
<lb n="4169"/></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="4170"/><p><span>**Tá cosmhalacht rúindiamhara idir éide an</span>
<lb n="4171"/><span>Aifrinn, agus an t-éadach a bhí ar ár dTighearna,</span>
<lb n="4172"/><span>agus na cuibhreacha le n-ar ceangaladh É, aimsir</span>
<lb n="4173"/><span>A Pháise.  Is cosmhail an míocht leis an mbrat</span>
<lb n="4174"/><span>a bhí ar A shúilibh nuair a bhí na saighdiúirí 'Á</span>
<lb n="4175"/><span>bhualadh agus iad 'á rádh Leis innsint cé bhuail É.</span>
<lb n="4176"/><span>Is cosmhail an bán-chulaith leis an gculaith bhán</span>
<lb n="4177"/><span>amadáin a chuir Heróid Air.  Is cosmhail an</span>
<lb n="4178"/><span>chrios leis na sgiúirsíbh le n-ar buaileadh É.  Is</span>
<lb n="4179"/><span>cosmhail an mainipil leis an gcuibhreach a cuireadh</span>
<lb n="4180"/><span>ar A lámhaibh.  Is cosmhail an stóil leis an</span>
<lb n="4181"/><span>gcuibhreach le n-ar ceangaladh leis an bpiolóir É.</span>
<lb n="4182"/><span>Is cosmhail an casal leis an mbrat corcura do</span>
<lb n="4183"/><span>chuir na saighdiúirí Air nuair a bhíodar ag magadh</span>
<lb n="4184"/><span>fé, amhail is gur rígh bréige É.</span></p>
<lb n="4185"/>
<lb n="4186"/><p><span>**Tugtar an ALTÓIR ar an mbord ar a</span>
<lb n="4187"/><span>ndeintear an Íodhbairt Naomhtha.  Is féidir an</span>
<lb n="4188"/><span>altóir a dhéanamh de chloich nú d'adhmad, ach</span>
<lb n="4189"/><span>má's d'adhmad a deintear é ní mór LEAC NA</span>
<lb n="4190"/><span>hALTÓRA (leac beag ceathair-chúinneach) a bheith</span>
<lb n="4191"/><span>leigthe isteach i lár chláir na h-altóra chun gur</span>
<lb n="4192"/><span>anuas air a bhéadh an chailís agus an Corp Naomhtha</span>
<lb n="4193"/><span>i n-aimsir an Aifrinn.  Bíonn poll beag ins</span>
<lb n="4194"/><span>gach aon leac altóra ar a dtugtar an UAIGH,</span>
<lb n="4195"/><span>agus ní mór taisí martar a bheith foluighthe sa</span>
<lb n="4196"/><span>pholl san.  Tugtar an TABARNACUL ar an</span>
<lb n="4197"/><span>dtaisge daingean i n-a gcoimeádtar an Naomh-</span>
<lb n="4198"/><span>Shácraimínt fé ghlas.  Bíonn lampa i gcómhnuidhe</span>
<lb n="4199"/><span>ar lasadh i n-onóir ár dTighearna ós cómhair an</span>
<lb n="4200"/><span>tabarnacuil nuair a bhíonn an Naomh-Shácraimínt</span>
<lb n="4201"/><span>ann.  Tugtar LAMPA AN tSANCTÓRA ar an</span>
<lb n="4202"/><span>lampa san.  Tugtar an SANCTÓIR ar an áit</span>
<lb n="4203"/><span>mórdtímcheall na h-altóra, laithstigh de'n chrann-</span>
<lb n="4204"/><span>ghall.  Nuair a téidheann duine isteach i n-aon</span>
<lb n="4205"/><span>eaglais i n-a mbíonn an Naomh-Shácraimínt, agus</span></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="4206"/><p><span>gach aon uair a ghabhann sé thar an tabarnacul,</span>
<lb n="4207"/><span>is cóir dó a ghlúin a chromadh i n-onóir ár</span>
<lb n="4208"/><span>dTighearna.  Tugtar LEABHAR AN AIFRINN ar</span>
<lb n="4209"/><span>an leabhar go léigheann an sagart an tAifrionn</span>
<lb n="4210"/><span>as.  Bíonn coínnle céireach ar lasadh ar an</span>
<lb n="4211"/><span>altóir i gcómhnuidhe nuair a bhíonn an tAifrionn</span>
<lb n="4212"/><span>'á rádh mar cómhartha gur b'é Críost an solus</span>
<lb n="4213"/><span>fíor a shoillsigheann gach duine d'á dtagann ar</span>
<lb n="4214"/><span>an saoghal. — (Eóin, i. 9.)  Cuireann na coínnle</span>
<lb n="4215"/><span>ar gcuimhne dhúinn, leis, laetheanta an ghéir-</span>
<lb n="4216"/><span>leanmhana, nuair ab éigean do sna Críostaidhthibh</span>
<lb n="4217"/><span>dul i n-uamhaibh fé'n dtalamh chun Aifrinn d'éis-</span>
<lb n="4218"/><span>teacht i gan-fhios. — Ní bhíodh aon tsolus eile aca</span>
<lb n="4219"/><span>ach solus coinneal.  Seinntear an CLOIGÍN</span>
<lb n="4220"/><span>nuair adeireann an sagart an Sanctus, chun</span>
<lb n="4221"/><span>foráileamh a thabhairt do'n phobal go bhfuil an</span>
<lb n="4222"/><span>sagart ag tosnú ar an gCanóin a rádh.  Seinn-</span>
<lb n="4223"/><span>tear airís é nuair a bhíonn an Coisreacan d'á</span>
<lb n="4224"/><span>dhéanamh.  Rudaí eile a bhaineann leis an altóir</span>
<lb n="4225"/><span>cairteacha na h-altóra, línéadach na h-altóra, na</span>
<lb n="4226"/><span>mion-chrúsgaí, an chros, agus na h-árthraí bean-</span>
<lb n="4227"/><span>nuighthe, agus rl.  Bíonn trí CAIRTEACHA ar an</span>
<lb n="4228"/><span>altóir; ionnta san bíonn cuid de sna h-úr-</span>
<lb n="4229"/><span>naighthibh nách caoitheamhail do'n tsagart a léigheadh</span>
<lb n="4230"/><span>as Leabhar an Aifrinn.  Ní fuláir clár na</span>
<lb n="4231"/><span>h-altóra a bheith clúdaighthe i gcómhnuidhe le trí</span>
<lb n="4232"/><span>brait de LÍNÉADACH.  In sna MION-CHRÚSGAÍBH</span>
<lb n="4233"/><span>bíonn an fíon agus an t-uisge i gcómhair an</span>
<lb n="4234"/><span>Aifrinn.  Níl sé dleaghthach Aifrionn a rádh gan</span>
<lb n="4235"/><span>íomháigh ár dTighearna ar CHROIS AN CHÉASTA a</span>
<lb n="4236"/><span>bheith ós cionn na h-altóra.  Tugtar na h-árthraí</span>
<lb n="4237"/><span>beannuighthe ar an gcailís, an mhullóg, nú an</span>
<lb n="4238"/><span>paiteana, an cóifrín, agus an t-oisteansóir.</span>
<lb n="4239"/><span>'Sí an CHAILIS an corn i n-a deintear an fíon a</span></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="4240"/><p><span>choisreacan .i. a aistriú i bhFuil ár dTighearna.</span>
<lb n="4241"/><span>Bíonn an chailís déanta d'ór nú d'airgead, ach</span>
<lb n="4242"/><span>má's d'airgead a bhíonn sí déanta ní fuláir</span>
<lb n="4243"/><span>í bheith óruighthe ar an dtaobh istigh.  'Sí an</span>
<lb n="4244"/><span>MHULLÓG, nú an paiteana, an pláta beag,</span>
<lb n="4245"/><span>déanta d'ór nú d'airgead, ar a gcuirtear an</span>
<lb n="4246"/><span>Corp Naomhtha.  Tugtar an CÓIFRÍN ar an</span>
<lb n="4247"/><span>árthrach i n-a gcoimeádtar an Corp Naomhtha sa</span>
<lb n="4248"/><span>tabarnacul.  Tá dhá shaghas cóifrín ann, ceann</span>
<lb n="4249"/><span>go bhfuil déanamh na cailíse air agus ceann eile</span>
<lb n="4250"/><span>a bhíonn an-bheag agus é déanta i bhfoirm bosga.</span>
<lb n="4251"/><span>'Sa chóifrín beag is eadh beirtear an Corp</span>
<lb n="4252"/><span>Naomhtha chun na n-easlán.  San OISTEANSÓIR</span>
<lb n="4253"/><span>a cuirtear an Corp Naomhtha nuair a tugtar an</span>
<lb n="4254"/><span>Beannachadh ó'n Naomh-Shácraimínt.  Tá dhá dheas-</span>
<lb n="4255"/><span>gnáith a bhaineann leis an Sácraimínt Bheannuighthe</span>
<lb n="4256"/><span>ná deintí a chleachtadh san Eaglais fadó: an</span>
<lb n="4257"/><span>Beannachadh ó'n Naomh-Shácraimínt agus an Dachad</span>
<lb n="4258"/><span>Uaire an Chloig d'Adhradh.  Nuair a tugtar an</span>
<lb n="4259"/><span>BEANNACHADH cuirtear an Corp Naomhtha san</span>
<lb n="4260"/><span>Oisteansóir ar an altóir, ar feadh tamaill bhig,</span>
<lb n="4261"/><span>chun É d'adhradh, agus annsan árduightear É chun</span>
<lb n="4262"/><span>an phobail a bheannú.  Nuair a bhíonn an DACHAD</span>
<lb n="4263"/><span>UAIRE AN CHLOIG D'ADHRADH ann bíonn an</span>
<lb n="4264"/><span>Naomh-Shácraimínt ar an altóir san oisteansóir</span>
<lb n="4265"/><span>chun A adhartha, ar feadh dachad uaire an chloig</span>
<lb n="4266"/><span>as a chéile.  Bíonn Árd-Aifrionn mar thosnú</span>
<lb n="4267"/><span>agus mar chríochnú air.  Árd-Aifrionn is eadh</span>
<lb n="4268"/><span>an tAifrionn go gcantar cuid de agus go</span>
<lb n="4269"/><span>mbíonn deocán agus fo-dheocán ag cabharú leis</span>
<lb n="4270"/><span>an sagart 'á rádh.  Má chanann an sagart féin</span>
<lb n="4271"/><span>an tAifrionn, gan deocán ná fo-dheocán, tugtar</span>
<lb n="4272"/><span>MISSA CANTÁTA air.</span>
<lb n="4273"/></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="4274"/><p><span>CEACHT A SEACHT AGUS FICHE</span></p>
<lb n="4275"/>
<lb n="4276"/><p><span>Chun Comaoine do ghlacadh mar is cóir ní fuláir</span>
<lb n="4277"/><span>dúinn bheith (1) ar staid na ngrást, agus (2) bheith</span>
<lb n="4278"/><span>ar céalacan.  (1) An té ná bíonn ar staid na</span>
<lb n="4279"/><span>ngrást caithfidh sé dul chun Faoistine.  Má</span>
<lb n="4280"/><span>ráinigheann le duine, le linn dul chun Comaoine</span>
<lb n="4281"/><span>dhó, cuimhneamh ar pheaca marbhthach éigin a dhear-</span>
<lb n="4282"/><span>mhaid sé agus é ag Faoistin is féidir leis dul</span>
<lb n="4283"/><span>chun Comaoine agus an peaca san d'innsint an</span>
<lb n="4284"/><span>chéad uair eile a théidheann sé chun Faoistine.</span>
<lb n="4285"/><span>Bíonn fonn ar a leithéid sin de dhuine a pheacaí</span>
<lb n="4286"/><span>go léir d'innsint, agus bíonn croidhe-bhrú air</span>
<lb n="4287"/><span>'n-a dtaobh go léir; d'á bhrigh sin gheibheann sé</span>
<lb n="4288"/><span>maitheamhnas tré asbolóid an tsagairt, ach ó</span>
<lb n="4289"/><span>'nuair go gcaithtear gach aon pheaca marbhthach a</span>
<lb n="4290"/><span>chur ós cómhair an oide faoistine ní fuláir aon</span>
<lb n="4291"/><span>peaca a dearmhadtar d'innsint sa chéad fhaoistin</span>
<lb n="4292"/><span>eile.  (2) Bíonn duine ar céalacan nuair ná</span>
<lb n="4293"/><span>caitheann sé biadh ná deoch ó mheádhon-oidhche</span>
<lb n="4294"/><span>roimh-ré.  Bristear an céalacan má caithtear</span>
<lb n="4295"/><span>biadh nú deoch tré dhearmhad chómh maith agus dá</span>
<lb n="4296"/><span>gcaithtí le lán-toil é; agus is cuma cia'ca beag</span>
<lb n="4297"/><span>nú mór de a caithtear — briseann an braon dighe</span>
<lb n="4298"/><span>is lugha nú an ruainne bídh is lugha an céalacan.</span>
<lb n="4299"/><span>Nuair a bhíonn daoine i mbaoghal báis, tugtar</span>
<lb n="4300"/><span>Comaoine dhóibh agus iad gan bheith ar céalacan,</span>
<lb n="4301"/><span>agus uaireanta is féidir do dhuine dhonaidhe ná</span>
<lb n="4302"/><span>bíonn i n-aon bhaoghal báis Comaoine a ghlacadh</span>
<lb n="4303"/><span>tar éis deoch d'ól.  Tugtar LÓN ANMA nú</span>
<lb n="4304"/><span>LÓN SPIORADÁLTA ar an gCorp Naomhtha</span></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="4305"/><p><span>nuair a ghlacann duine É agus é i gcontabhairt</span>
<lb n="4306"/><span>báis Tugtar an t-ainm sin Air mar gur b'é</span>
<lb n="4307"/><span>biadh an anma É i gcómhair an turais go dtí an</span>
<lb n="4308"/><span>saoghal eile.</span></p>
<lb n="4309"/>
<lb n="4310"/><p><span>An tráthnóna roimh dul chun Comaoine ba chóir</span>
<lb n="4311"/><span>dúinn bheith ag machtnamh go dúthrachtach ar an</span>
<lb n="4312"/><span>gComaoine Naomhtha agus an iomad baoth-chainnte</span>
<lb n="4313"/><span>do sheachaint.  Ba mhaith an rud leabhar diadha</span>
<lb n="4314"/><span>a léigheadh roimh dul a chodladh dhúinn, go mór-</span>
<lb n="4315"/><span>mhór leabhar a thráchtann ar an Naomh-Shácraimínt</span>
<lb n="4316"/><span>seo.  An té ná fuil leabhar de'n tsórt san aige</span>
<lb n="4317"/><span>is féidir leis na h-úrnaighthe roimh Comaoine a</span>
<lb n="4318"/><span>léigheadh as leabhar úrnaighthe.  An mhaidean a</span>
<lb n="4319"/><span>ghlacann duine Comaoine ba cheart dó bheith san</span>
<lb n="4320"/><span>eaglais roimh Aifrionn agus na h-úrnaighthe roimh</span>
<lb n="4321"/><span>Comaoine do rádh le dúthracht agus le lán-</span>
<lb n="4322"/><span>chroidhe.  Dá fheabhas a dheineann duine ulla-</span>
<lb n="4323"/><span>mhúchán roimh Comaoine, agus buidheachas a bhreith</span>
<lb n="4324"/><span>le Dia tar éis Comaoine, is eadh is mó gheóbhaidh</span>
<lb n="4325"/><span>sé toradh na Comaoine.  Nuair a thiocfaidh an</span>
<lb n="4326"/><span>t-am chun Comaoine a ghlacadh téidheadh sé suas</span>
<lb n="4327"/><span>chun crannghail na h-altóra go modhmhail agus go</span>
<lb n="4328"/><span>h-umhal, a dhá láimh le n-a chéile aige agus a</span>
<lb n="4329"/><span>shúile ar an dtalamh aige.  Tagadh sé ar a ghlúinibh</span>
<lb n="4330"/><span>ag an gcrannghal agus tógadh sé an t-éadach 'n-a</span>
<lb n="4331"/><span>dhá láimh agus cuireadh sé fé n-a ghiall é i dtreó</span>
<lb n="4332"/><span>is dá dtuitfeadh an Abhlann Choisricthe tré aon</span>
<lb n="4333"/><span>tonóisg go bhfanfadh Sé ar an éadach agus ná</span>
<lb n="4334"/><span>tuitfeadh Sé ar an dtalamh.  Nuair a thiocfaidh</span>
<lb n="4335"/><span>an sagart chuige leis an gComaoine Naomhtha</span>
<lb n="4336"/><span>árduigheadh sé a cheann agus cuireadh sé a theanga</span>
<lb n="4337"/><span>amach, chun deise a thabhairt do'n tsagart ar an</span>
<lb n="4338"/><span>Naomh-Abhlainn a chur ar a theangain.  Ní ceart</span>
<lb n="4339"/><span>do dhuine a bhéal a dhúnadh nó go dtógann an</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="4340"/><p><span>sagart a lámh siar uaidh.  Annsan dúnadh sé a</span>
<lb n="4341"/><span>bhéal agus sloigeadh sé an Naomh-Abhlainn go</span>
<lb n="4342"/><span>crábhthach.  Dá ráineóchadh go gceanglóchadh an</span>
<lb n="4343"/><span>Naomh-Abhlainn d'á charball níor cheart dó a</span>
<lb n="4344"/><span>mhéar a chur i n-aice Leis.  Deineadh sé É 'fhliuchadh</span>
<lb n="4345"/><span>agus É 'fhuasgailt go réidh le n-a theangain.</span>
<lb n="4346"/><span>Féachadh sé chuige ná fanann an Naomh-Abhlainn ar</span>
<lb n="4347"/><span>a theangain gan slogadh nó go leigheann Sé.</span>
<lb n="4348"/><span>Caithfear É 'shlogadh.</span></p>
<lb n="4349"/>
<lb n="4350"/><p><span>Tar éis Comaoine filleadh sé go dtí n-a áit</span>
<lb n="4351"/><span>féin agus tugadh sé tamall ag cur fáilte roimh</span>
<lb n="4352"/><span>ár dTighearna atá anois 'n-a fhochair.  Tar éis</span>
<lb n="4353"/><span>tamaillín, má's maith leis é, is féidir leis na</span>
<lb n="4354"/><span>"Úrnaighthe tar éis Comaoine" a léigheadh.  Ní</span>
<lb n="4355"/><span>h-é an fhaid chéadna fhanann gach éinne ag breith</span>
<lb n="4356"/><span>bhuidheachais le n-ár dTighearna tar éis Comaoine,</span>
<lb n="4357"/><span>mar nách í an chaoi chéadna a bhíonn ag gach éinne</span>
<lb n="4358"/><span>chuige, ach níor chóir d'éinne gan ceathramha uaire</span>
<lb n="4359"/><span>an chloig, an chuid is lugha dhe, do thabhairt ag</span>
<lb n="4360"/><span>cómhrádh le n-ár dTighearna.  Nuair a bhíonn ár</span>
<lb n="4361"/><span>dTighearna i n-ár bhfochair sa Chomaoine Naomhtha</span>
<lb n="4362"/><span>sin é an uair is fialmhaire É ag bronnadh A</span>
<lb n="4363"/><span>ghrásta.  Is mór an cosg é ar na grástaibh sin</span>
<lb n="4364"/><span>má bhímíd ag smaoineamh go toilteanach ar neithibh</span>
<lb n="4365"/><span>éigin eile.  Tá logha iomlán le fághail as an</span>
<lb n="4366"/><span>úrnaighe, "Ó a Íosa ró-mhaith, ró-mhilis, féach</span>
<lb n="4367"/><span>mise, agus rl.," a rádh ós cómhair íomháighe nú</span>
<lb n="4368"/><span>pictiúire Chríost ar Chrois an Chéasta.  Ó 'nuair</span>
<lb n="4369"/><span>gurb' ó'n gComaoine Naomhtha gheibhimíd na grásta</span>
<lb n="4370"/><span>is luachmhaire agus is iomláine ba chóir dúinn</span>
<lb n="4371"/><span>dul chun Comaoine chómh minic agus is féidir</span>
<lb n="4372"/><span>linn.  Éinne bhíonn ós cionn bliadhna gan dul</span>
<lb n="4373"/><span>chun Comaoine bíonn sé cionntach i bpeaca</span>
<lb n="4374"/><span>marbhthach.  Deir Naomh Liguórí gur deacair</span></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="4375"/><p><span>d'éinne ná téidheann chun Comaoine uair sa mhí</span>
<lb n="4376"/><span>peaca marbhthach a sheachaint, agus éinne gur mian</span>
<lb n="4377"/><span>leis é féin a thabhairt suas ar fad do Dhia agus</span>
<lb n="4378"/><span>dul chun cinn i bhfíréantacht ní mór dó dul chun</span>
<lb n="4379"/><span>Comaoine uair sa tseachtmhain nú níos minicí.</span>
<lb n="4380"/><span>Tugtar COMAOINE SPIORADÁLTA ar mian</span>
<lb n="4381"/><span>dul chun Comaoine nuair nách féidir an Naomh-</span>
<lb n="4382"/><span>Shácraimínt a ghlacadh dá ríribh.  Is féidir do</span>
<lb n="4383"/><span>dhuine gníomh Comaoine Spioradálta a dhéanamh</span>
<lb n="4384"/><span>aon uair is maith leis agus i n-aon áit is maith</span>
<lb n="4385"/><span>leis.</span></p>
<lb n="4386"/>
<lb n="4387"/><p><span>'Siad so na neithe atá ríachtanach i Sácraimínt</span>
<lb n="4388"/><span>na hAithrighe:-</span></p>
<lb n="4389"/>
<lb n="4390"/><p><span>CÓMHARTHA SO-FHEICSE:</span></p>
<lb n="4391"/>
<lb n="4392"/><p><span>ADHBHAR — Na peacaí ínnstear go dólásach</span>
<lb n="4393"/><span>i bhFaoistin, an croidhe-bhrú bhíonn ar an</span>
<lb n="4394"/><span>aithrigheach, agus an breitheamhnas aithrighe a</span>
<lb n="4395"/><span>ghlacann sé.</span></p>
<lb n="4396"/>
<lb n="4397"/><p><span>FOIRM — Asbolóid an tsagairt.</span></p>
<lb n="4398"/>
<lb n="4399"/><p><span>GRÁSTA.</span></p>
<lb n="4400"/>
<lb n="4401"/><p><span>Maitheamhnas pheacaí an ghnímh.</span></p>
<lb n="4402"/>
<lb n="4403"/><p><span>CRÍOST A UGHDAR:</span></p>
<lb n="4404"/>
<lb n="4405"/><p><span>Is léir gur b'é Críost do chuir an tsácraimínt</span>
<lb n="4406"/><span>seo ar bun, ó sna focalaibh a labhair Sé leis</span>
<lb n="4407"/><span>na hAsbolaibh lá A Eiseirighe: "Na daoine go</span>
<lb n="4408"/><span>maithfidh sibh a bpeacaí dhóibh, tá siad maithte</span>
<lb n="4409"/><span>dhóibh." — (Eóin, xx. 23.)</span></p>
<lb n="4410"/>
<lb n="4411"/><p><span>**Tugtar CIAN-ADHBHAR Sácraimínte na</span>
<lb n="4412"/><span>hAithrighe ar na PEACAÍBH a bhíonn le h-innsint</span>
<lb n="4413"/><span>sa bhFaoistin, agus DLÚTH-ADHBHAR na sácrai-</span>
<lb n="4414"/><span>mínte sin ar ghníomharthaibh an pheacaigh nuair a</span></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="4415"/><p><span>théidheann sé chun faoistine.  Ó 'nuair go bhfuil</span>
<lb n="4416"/><span>'fhiachaibh ar dhuine peaca marbhthach innsint i</span>
<lb n="4417"/><span>bhfaoistin, má bhíonn sé ar a anam, tugtar</span>
<lb n="4418"/><span>ADHBHAR RÍACHTANACH ar an bpeaca san.  Ní</span>
<lb n="4419"/><span>gádh peaca so-loghthach ná aon pheaca marbhthach a</span>
<lb n="4420"/><span>h-innseadh cheana d'innsint, ach má innstear is</span>
<lb n="4421"/><span>LEÓR D'ADHBHAR é.</span></p>
<lb n="4422"/>
<lb n="4423"/><p><span>Tá dhá bhrigh leis an bhfocal AITHRIGHE.  Ciall-</span>
<lb n="4424"/><span>uigheann sé (1) an SÁCRAIMÍNT le n-a maith-</span>
<lb n="4425"/><span>tear na peacaí a deintear tar éis Baiste, agus</span>
<lb n="4426"/><span>(2) an SUBHÁILCE a chorruigheann croidhe dhuine</span>
<lb n="4427"/><span>chun gráin a bheith aige ar a pheacaíbh.  Tá cheithre</span>
<lb n="4428"/><span>coda nú cheithre ranna i Sácraimínt na hAithrighe:</span>
<lb n="4429"/><span>(1) Faoistin, (2) Croidhe-bhrú, (3) Leór-ghníomh,</span>
<lb n="4430"/><span>agus (4) Asbolóid an tsagairt.</span>
<lb n="4431"/></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="4432"/><p><span>CEACHT A hOCHT AGUS FICHE</span></p>
<lb n="4433"/>
<lb n="4434"/><p><span>FAOISTIN an chéad roinn de Shácraimínt na</span>
<lb n="4435"/><span>haithrighe.  Tugtar Faoistin ar fhoillsiú na</span>
<lb n="4436"/><span>bpeacaí do'n tsagart.  Is léir ó fhocalaibh ár</span>
<lb n="4437"/><span>dTighearna go bhfuil 'fhiachaibh orainn ár bpeacaí</span>
<lb n="4438"/><span>d'innsint do'n tsagart má's maith linn maith-</span>
<lb n="4439"/><span>eamhnas d'fhághail ionnta.  Dubhairt Sé le n-a</span>
<lb n="4440"/><span>Asbolaibh: "Na daoine go maithfidh sibh a</span>
<lb n="4441"/><span>bpeacaí dhóibh táid siad maithte dhóibh agus na</span>
<lb n="4442"/><span>daoine go gcoimeádfaidh sibh a bpeacaí gan</span>
<lb n="4443"/><span>maitheamh dóibh táid siad gan maitheamh dóibh."</span>
<lb n="4444"/><span>Nuair a labhair Sé na focail seo do dhein Sé</span>
<lb n="4445"/><span>breitheamh de'n Oide Faoistine.  Is fé sin d'fhág</span>
<lb n="4446"/><span>Sé breith a thabhairt ar cad iad na peacaí is cóir</span>
<lb n="4447"/><span>a mhaitheamh agus cad iad na peacaí is cóir</span>
<lb n="4448"/><span>d'fhágaint gan maitheamh.  Ní féidir do'n Oide</span>
<lb n="4449"/><span>Faoistine an bhreith sin a thabhairt mara n-innstear</span>
<lb n="4450"/><span>na peacaí dhó.  Ní fuláir dúinn ár bpeacaí</span>
<lb n="4451"/><span>innsint: (1) go FÍRINNEACH, MACÁNTA .i. iad</span>
<lb n="4452"/><span>innsint go h-osgailte, gan cur leó ná baint</span>
<lb n="4453"/><span>uatha, ná leath-sgéal a thabhairt ionnta; (2) iad</span>
<lb n="4454"/><span>innsint go hUMHAL .i. 'fhios a bheith againn nách</span>
<lb n="4455"/><span>fiú sinn go maithfeadh Dia ár bpeacaí dhúinn;</span>
<lb n="4456"/><span>agus (3) iad innsint go hIOMLÁN .i. gach peaca</span>
<lb n="4457"/><span>marbhthach a dheineamair ó'n uair dheireannach a</span>
<lb n="4458"/><span>dheineamair deagh-Fhaoistin a chur ós cómhair an</span>
<lb n="4459"/><span>tsagairt.  An té a cheile-ann oiread agus aon</span>
<lb n="4460"/><span>pheaca marbhthach amháin go toilteanach i bhFaoistin</span>
<lb n="4461"/><span>ní maithtear aon pheaca dhó — ní maithtear na</span>
<lb n="4462"/><span>peacaí admhuigheann sé ach chómh beag agus maith-</span></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="4463"/><p><span>tear na peacaí a cheileann sé.  Tá 'fhiachaibh</span>
<lb n="4464"/><span>orainn, fara sin, innsint cad é an méid uaire</span>
<lb n="4465"/><span>a dheineamair gach peaca marbhthach; agus má bhí</span>
<lb n="4466"/><span>aon bhaint aige le duine, nú le h-áit, nú le rud</span>
<lb n="4467"/><span>ar bith eile, a mhéadóchadh nú a luigheadóchadh coir</span>
<lb n="4468"/><span>nú mailís an pheaca, caithfear é innsint.  Níl</span>
<lb n="4469"/><span>aon cheangal ar dhuine a pheacaí so-loghthacha</span>
<lb n="4470"/><span>d'innsint, ach ba mhaith an rud iad-san d'innsint</span>
<lb n="4471"/><span>leis.  Má dhearmhadann duine peaca marbhthach</span>
<lb n="4472"/><span>d'innsint ní h-aon díoghbháil é; innseadh sé é an</span>
<lb n="4473"/><span>chéad uair eile a théidheann sé chun Faoistine.</span></p>
<lb n="4474"/>
<lb n="4475"/><p><span>Níl aon chuid de'n tSácraimínt seo is ríach-</span>
<lb n="4476"/><span>tanaighe ná an CHROIDHE-BHRÚ, mar gan croidhe-</span>
<lb n="4477"/><span>bhrú ní féidir peaca do mhaitheamh i n-aon chor.</span>
<lb n="4478"/><span>Tá dhá shaghas croidhe-bhrú ann — croidhe-bhrú</span>
<lb n="4479"/><span>IOMLÁN agus croidhe-bhrú NEAMH-IOMLÁN.  Is</span>
<lb n="4480"/><span>é FÁTH ár gcroidhe-bhrú (.i. an rud fé ndeara</span>
<lb n="4481"/><span>dhúinn an croidhe-bhrú a bheith orainn) an rud a</span>
<lb n="4482"/><span>dheineann an deifiridheacht idir croidhe-bhrú iomlán</span>
<lb n="4483"/><span>agus croidhe-bhrú neamh-iomlán.  Bíonn croidhe-</span>
<lb n="4484"/><span>bhrú iomlán ar dhuine nuair a bhíonn brón agus</span>
<lb n="4485"/><span>tuirse air i dtaobh feirge a chur ar Dhia toisg</span>
<lb n="4486"/><span>grádh a bheith aige do Dhia ós cionn gach uile nídh.</span>
<lb n="4487"/><span>Bíonn croidhe-bhrú neamh-iomlán ar dhuine nuair a</span>
<lb n="4488"/><span>bhíonn fáth éigin spioradálta, níos ísle ná grádh</span>
<lb n="4489"/><span>Dé, leis an mbrón agus an tuirse a chuireann a</span>
<lb n="4490"/><span>pheacaí air; cuir i gcás, eagla go gcuirfeadh</span>
<lb n="4491"/><span>Dia go h-ifrionn é, nú ná tabharfadh Sé radharc</span>
<lb n="4492"/><span>na bhFlaitheas go bráth dhó.  An té go mbíonn</span>
<lb n="4493"/><span>croidhe-bhrú iomlán air maithtear a pheacaí marbh-</span>
<lb n="4494"/><span>thacha dhó lasmuigh de Shácraimínt na hAithrighe, ach</span>
<lb n="4495"/><span>an té ná bíonn ach croidhe-bhrú neamh-iomlán air</span>
<lb n="4496"/><span>ní maithfear a pheacaí marbhthacha dó gan dul chun</span>
<lb n="4497"/><span>Faoistine.  Agus fiú amháin nuair a théidheann</span></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="4498"/><p><span>duine chun Faoistine is fearra dhó croidhe-bhrú</span>
<lb n="4499"/><span>iomlán a bheith air ná croidhe-bhrú neamh-iomlán,</span>
<lb n="4500"/><span>mar is mó de'n phianós aimsire a bhíonn tuillte</span>
<lb n="4501"/><span>ag an bpeaca a maithfear de bhárr an chroidhe-bhrú</span>
<lb n="4502"/><span>iomlán ná de bhárr an chroidhe-bhrú neamh-iomlán.</span>
<lb n="4503"/><span>Téidheann dá rud chun croidhe-bhrú do dhéanamh:</span>
<lb n="4504"/><span>(a) fuath agus gráin do'n pheaca agus brón agus</span>
<lb n="4505"/><span>tuirse i dtaobh é dhéanamh, agus (b) rún daingean</span>
<lb n="4506"/><span>gan tuitim sa pheaca airís.  (a) Is cuma cia'ca</span>
<lb n="4507"/><span>croidhe-bhrú iomlán nú croidhe-bhrú neamh-iomlán</span>
<lb n="4508"/><span>a bhíonn i gceist againn; agus má's croidhe-bhrú</span>
<lb n="4509"/><span>iomlán a bhíonn i gceist, is cuma cia'ca i</span>
<lb n="4510"/><span>bhFaoistin é nú lasmuigh de'n bhFaoistin: má's</span>
<lb n="4511"/><span>croidhe-bhrú fírinneach é ní fuláir an doilgheas</span>
<lb n="4512"/><span>(1) a theacht ó'n gcroidhe, (2) bheith ós cionn nádúra,</span>
<lb n="4513"/><span>(3) bheith i n-árd-chéim nú ós cionn gach doilghis</span>
<lb n="4514"/><span>eilc, agus (4) bheith coitchiann.  (1) Caithfidh sé</span>
<lb n="4515"/><span>TEACHT Ó'N gCROIDHE.  Is ionann é sin nú a</span>
<lb n="4516"/><span>rádh go gcaithfidh an croidhe-bhrú bheith dá ríribh.</span>
<lb n="4517"/><span>Ní h-aon mhaitheas focail an Ghním Chroidhe-Bhrú a</span>
<lb n="4518"/><span>labhairt maran dá ríribh a labhartar iad.  (2)</span>
<lb n="4519"/><span>Caithfidh sé bheith ÓS CIONN NÁDÚRA.  Is ionann</span>
<lb n="4520"/><span>é sin nú a rádh go gcaithfidh sé teacht ó ghrástaibh</span>
<lb n="4521"/><span>Dé agus go gcaithfidh fírinne éigin d'ár</span>
<lb n="4522"/><span>gCreideamh bheith mar bhun nú mar fháth leis.  Dá</span>
<lb n="4523"/><span>mbéadh an croidhe-bhrú orainn tré n-ár ngrádh do</span>
<lb n="4524"/><span>Dhia nú tré eagla go gcuirfeadh Dia pianós</span>
<lb n="4525"/><span>orainn, bhéadh sé ós cionn nádúra.  Ach dá mba</span>
<lb n="4526"/><span>díoghbháil éigin saoghalta ba fháth le n-ár gcroidhe-</span>
<lb n="4527"/><span>bhrú — an droch-cháil a thug an peaca orainn i</span>
<lb n="4528"/><span>measg na gcómharsan, nú an teinneas cuirp, a</span>
<lb n="4529"/><span>thairing sé orainn, cuir i gcás, nú aon rud de'n</span>
<lb n="4530"/><span>tsaghas san — ní bhéadh ann ach croidhe-bhrú de réir</span>
<lb n="4531"/><span>nádúra agus ní bhéadh maith ná brigh ann chun</span></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="4532"/><p><span>peaca do mhaitheamh.  (3) Caithfidh sé bheith i</span>
<lb n="4533"/><span>nÁRD-CHÉIM.  Is ionann é sin nú a rádh go</span>
<lb n="4534"/><span>gcaithfimíd níos mó de ghráin agus d'fhuath a</span>
<lb n="4535"/><span>bheith againn do'n pheaca ná d'aon droich-nídh</span>
<lb n="4536"/><span>eile ar an saoghal.  Ní gádh dhúinn an brón a</span>
<lb n="4537"/><span>bhíonn orainn mar gheall ar an bpeaca do</span>
<lb n="4538"/><span>mhothú go corportha, ní lugha ná mar is gádh</span>
<lb n="4539"/><span>dhúinn deóra a shileadh, ná tocht guil a theacht</span>
<lb n="4540"/><span>orainn.  Má bhíonn an oiread san de ghráin</span>
<lb n="4541"/><span>againn ar an bpeaca, ná fuil nídh ar domhan a</span>
<lb n="4542"/><span>chuirfeadh 'fhiachaibh orainn peaca marbhthach do</span>
<lb n="4543"/><span>dhéanamh go bráth airís, ní baoghal ná go mbéidh</span>
<lb n="4544"/><span>ár gcroidhe-bhrú i n-árd-chéim.  (4) Caithfidh ár</span>
<lb n="4545"/><span>gcroidhe-bhrú bheith COITCHIANN.  Is ionann é sin</span>
<lb n="4546"/><span>nú a rádh go gcaithfimíd croidhe-bhrú a bheith</span>
<lb n="4547"/><span>orainn mar gheall ar gach aon pheaca marbhthach</span>
<lb n="4548"/><span>d'ár dheineamair ó'n uair dheireannach a dhein-</span>
<lb n="4549"/><span>eamair deagh-Fhaoistin.  Dá mbéadh dhá pheaca</span>
<lb n="4550"/><span>marbhthach ar anam duine agus ná béadh croidhe-</span>
<lb n="4551"/><span>bhrú air ach mar gheall ar cheann aca ní maithfí</span>
<lb n="4552"/><span>aon cheann aca dhó.  (b) An rún a dheinimíd an</span>
<lb n="4553"/><span>peaca do sheachaint ní fuláir é bheith (1) daingean,</span>
<lb n="4554"/><span>(2) dúthrachtach, agus (3) i n-aghaidh gach uile pheaca</span>
<lb n="4555"/><span>marbhthach.  (1) Ní fuláir é bheith DAINGEAN.</span>
<lb n="4556"/><span>Is ionann san nú a rádh go gcaithfimíd aigne a</span>
<lb n="4557"/><span>bheith againn, le congnamh grásta Dé, an peaca</span>
<lb n="4558"/><span>do sheachaint feasta pé rud imtheóchaidh orainn.</span>
<lb n="4559"/><span>(2) Ní fuláir é bheith DÚTHRACHTACH.  Is ionann</span>
<lb n="4560"/><span>é sin nú a rádh go gcaithfimíd ár ndíthcheall a</span>
<lb n="4561"/><span>dhéanamh ar ár rún do chur i bhfeidhm agus go</span>
<lb n="4562"/><span>mórmhór caithfimíd ócáidí an pheaca do sheachaint.</span>
<lb n="4563"/><span>(3) Ní fuláir an rún a bheith I nAGHAIDH AN UILE</span>
<lb n="4564"/><span>PHEACA MARBHTHACH.  Is ionann é sin nú a rádh</span>
<lb n="4565"/><span>go gcaithfimíd rún a bheith againn na peacaí</span></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="4566"/><p><span>marbhthacha dheineamair cheana agus gach aon pheaca</span>
<lb n="4567"/><span>marbhthach eile do sheachaint feasta.</span></p>
<lb n="4568"/>
<lb n="4569"/><p><span>An LEÓR-GHNÍOMH an tríomhadh cuid de Shác-</span>
<lb n="4570"/><span>raimínt na hAithrighe.  Tugtar leór-gníomh ar an</span>
<lb n="4571"/><span>gcúiteamh a thugaimíd do Dhia san easonóir a</span>
<lb n="4572"/><span>thugann an peaca Dhó.  Is leis an mBREITH-</span>
<lb n="4573"/><span>EAMHNAS AITHRIGHE a chuireann an sagart</span>
<lb n="4574"/><span>orainn i bhFaoistin agus le deagh-ghníomarthaibh</span>
<lb n="4575"/><span>eile a dheinimíd an leór-ghníomh a chúiteamh.</span>
<lb n="4576"/><span>Nuair a théidhmíd chun Faoistine caithfimíd an</span>
<lb n="4577"/><span>breitheamhnas aithrighe a ghlacadh ó'n oide faoistine</span>
<lb n="4578"/><span>le h-intinn é 'chóimhlíonadh.  Má thugaimíd failighe</span>
<lb n="4579"/><span>ann 'n-a dhiaidh san ní dhéanfaidh san droch-</span>
<lb n="4580"/><span>Fhaoistine de'n Fhaoistine sin, mar nuair a</span>
<lb n="4581"/><span>maithtear peaca fanann sé maithte.  Ar a shon</span>
<lb n="4582"/><span>san is uile bhéimís Cionntach i bpeacadh dá bhfág-</span>
<lb n="4583"/><span>aimís an breitheamhnas aithrighe gan cóimlíonadh.</span>
<lb n="4584"/><span>Dá gcuirfí breitheamhnas aithrighe trom ar dhuine</span>
<lb n="4585"/><span>mar gheall ar pheaca marbhthach béadh sé cionntac</span>
<lb n="4586"/><span>i bpeaca marbhthach dá bhfágadh sé é gan cóimh-</span>
<lb n="4587"/><span>líonadh tré fhailighe thoilteanach.  Dá mba mar</span>
<lb n="4588"/><span>gheall ar pheacaíbh so-loghthacha amháin a cuirfí an</span>
<lb n="4589"/><span>breitheamhnas aithrighe air, ba pheaca sho-loghthach</span>
<lb n="4590"/><span>failighe thabhairt ann.  Is annamh a dheineann an</span>
<lb n="4591"/><span>breitheamhnas aithrighe cúiteamh iomlán a thabhairt</span>
<lb n="4592"/><span>do Dhia i n-ár bpeacaíbh, ach an méid a bhíonn i</span>
<lb n="4593"/><span>n-easnamh air is féidir é dhéanamh suas le</span>
<lb n="4594"/><span>gníomharthaibh aithrighe uainn féin (úrnaighthe, déirc,</span>
<lb n="4595"/><span>trosgadh, agus rl.), nú le toradh logha.  Mara</span>
<lb n="4596"/><span>ndeintear caithfear é chúiteamh i bPurgadóireacht.</span></p>
<lb n="4597"/>
<lb n="4598"/><p><span>ASBOLÓID an tSAGAIRT an ceathramhadh cuid</span>
<lb n="4599"/><span>de'n tSácraimínt seo.  Ní gádh puinn a rádh mar</span>
<lb n="4600"/><span>gheall air.  Nuair a labharann an sagart focail</span>
<lb n="4601"/><span>na h-asbolóide, i n-ionad Chríost féin is eadh</span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="4602"/><p><span>labharann sé.  Tar éis focail na hAsbolóide a</span>
<lb n="4603"/><span>rádh as Laidean guidheann sé go raghadh Páis</span>
<lb n="4604"/><span>Chríost, toradh saothair na naomh agus deagh-</span>
<lb n="4605"/><span>oibreacha an pheacaigh féin chun sochair dó agus</span>
<lb n="4606"/><span>chun maitheamhnais a pheacaí.</span></p>
<lb n="4607"/>
<lb n="4608"/><p><span>Tá trí neithe gur cheart do dhuine a dhéanamh</span>
<lb n="4609"/><span>mar ullmhú air féin i gcómhair Faoistine.  Ní</span>
<lb n="4610"/><span>mór dó (1) cabhair d'iarraidh ar Dhia, (2) a choinn-</span>
<lb n="4611"/><span>sias a sgrúdú, agus (3) é féin a spriucadh chun</span>
<lb n="4612"/><span>croidhe-bhrú i dtaobh a pheacaí.  (1) Ní mór dó</span>
<lb n="4613"/><span>grásta d'iarraidh ar Dhia, mar gan grásta Dé ní</span>
<lb n="4614"/><span>féidir dúinn éinnídh a dhéanamh ar mhaithe le n-ár</span>
<lb n="4615"/><span>n-anam.  (2) Ní mór dó a choinnsias a sgrúdú.</span>
<lb n="4616"/><span>Tugaimíd COINNSIAS ar an gcómhacht san atá i</span>
<lb n="4617"/><span>n-ár n-anam, le n-a dtugaimíd breith ar cia'ca</span>
<lb n="4618"/><span>olc nú maith a bhíonn aon ghníomh a dheinimíd.</span>
<lb n="4619"/><span>Deineann duine a choinnsias a SGRÚDÚ nuair a</span>
<lb n="4620"/><span>thugann sé iarracht ar a fhios 'fhághail cad é an</span>
<lb n="4621"/><span>méid peacaí a bhíonn déanta aige.  Éinne ná</span>
<lb n="4622"/><span>téidheann ach go h-annamh chun Faoistine, níor</span>
<lb n="4623"/><span>mhisde dhó é féin a cheistiú i dtaobh gach aithne de</span>
<lb n="4624"/><span>sna Deich nAitheantaibh i ndiaidh a chéile; agus de</span>
<lb n="4625"/><span>réir mar thagann sé chun gach aithne fé leith aca,</span>
<lb n="4626"/><span>a fhiafraighe dhe féin ar bhris sé an aithne sin,</span>
<lb n="4627"/><span>agus (má bhris) an minic a bhris sé í.  Tosnuigheadh</span>
<lb n="4628"/><span>sé mar seo, cuir i gcás, leis an gcéad aithne:</span>
<lb n="4629"/><span>Ar léigheas aon leabhair a chuirfeadh mé i gcon-</span>
<lb n="4630"/><span>tabhairt mo Chreidimh a chailleamhaint?  Ar thugas</span>
<lb n="4631"/><span>d'éinne eile le léigheadh iad?  An minic a dheineas</span>
<lb n="4632"/><span>é sin? agus rl.  Annsan tagadh sé chun an dara</span>
<lb n="4633"/><span>h-aithne agus fiafruigheadh sé dhe féin:  Ar thugas</span>
<lb n="4634"/><span>masladh d'ainm Dé le h-easgainíbh? agus rl.  Leanadh</span>
<lb n="4635"/><span>sé air mar sin chun go mbéidh ceistiú déanta</span>
<lb n="4636"/><span>aige air féin i dtaobh Deich nAitheanta Dé.</span></p>
</div>
<pb n="145"/>
<div><lb n="4637"/><p><span>Ceistigheadh sé é féin ar an gcuma gcéadna i</span>
<lb n="4638"/><span>dtaobh Aitheanta na hEaglaise, agus annsan</span>
<lb n="4639"/><span>deineadh sé é féin a sgrúdú i dtaobh na neithe a</span>
<lb n="4640"/><span>bhaineann le n-a shlighe-bheatha féin.  Má théidheann</span>
<lb n="4641"/><span>duine go minic chun Faoistine, ní gádh dhó an</span>
<lb n="4642"/><span>mion-sgrúdú so go léir a dhéanamh.  (3) Tar éis</span>
<lb n="4643"/><span>a choinnsias a sgrúdú is cóir do dhuine é féin a</span>
<lb n="4644"/><span>spriucadh chun doilgheasa nú croidhe-bhrú i dtaobh</span>
<lb n="4645"/><span>fearg a chur ar Dhia.  Ní h-aon mhaith do dhuine</span>
<lb n="4646"/><span>dul chun Faoistine gan croidhe-bhrú nú doilgheas</span>
<lb n="4647"/><span>a bheith air.  Ní fuláir dúinn, d'á bhrigh sin, gan</span>
<lb n="4648"/><span>failighe a thabhairt sa chuid sin de'n ullmhúchán.</span>
<lb n="4649"/><span>Chun sinn féin a spriucadh chun croidhe-bhrú deini-</span>
<lb n="4650"/><span>mís machtnamh go dúthrachtach ar fháthanaibh an</span>
<lb n="4651"/><span>doilghís nú an chroidhe-bhrú: gur chuir ár bpeacaí</span>
<lb n="4652"/><span>fearg ar Dhia atá ró-ghrádhmhar, ró-mhaith, agus</span>
<lb n="4653"/><span>ró-iomlán ann féin; nú gur chuireamair fearg</span>
<lb n="4654"/><span>ar Dhia le n-ár bpeacaíbh, tar éis ar thaisbeáin</span>
<lb n="4655"/><span>Sé de cheanamhlacht agus de ghrádh dhúinn; nú,</span>
<lb n="4656"/><span>gur rud ró-ghráineamhail agus ró-uathmhar ann</span>
<lb n="4657"/><span>féin an peaca; nú, gur bh'é an peaca ba bhun</span>
<lb n="4658"/><span>le Páis agus Bás ár dTighearna; nú, go</span>
<lb n="4659"/><span>gcaillimíd gach aon teideal a bhí againn chun</span>
<lb n="4660"/><span>flaitheas Dé nuair a dheinimíd peaca marbhthach,</span>
<lb n="4661"/><span>agus go gcuirimíd sinn féin i gcontabhairt ár</span>
<lb n="4662"/><span>ndamanta i n-ifrionn i gcaitheamh na síoruidheachta.</span>
<lb n="4663"/><span>Toghadh gach éinne an fáth, nú na fáthana, is feárr</span>
<lb n="4664"/><span>a dhéanfaidh é spriucadh chun croidhe-bhrú.</span></p>
<lb n="4665"/>
<lb n="4666"/><p><span>Tar éis é féin a spriucadh chun croidhe-bhrú</span>
<lb n="4667"/><span>(agus ní bhíonn aon mhaith sa chroidhe-bhrú gan rún</span>
<lb n="4668"/><span>daingean an peaca do sheachaint feasta) bíonn</span>
<lb n="4669"/><span>duine ullamh chun dul chun Faoistine.  Ba cheart</span>
<lb n="4670"/><span>dó teacht ar a ghlúinibh, Fíoghar na Croise a</span>
<lb n="4671"/><span>dhéanamh air féin, agus beannacht an tsagairt</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="4672"/><p><span>d'iarraidh mar seo: "Beannuigh mé, 'Athair, de</span>
<lb n="4673"/><span>bhrigh gur pheacuigheas."  Annsan abradh sé an</span>
<lb n="4674"/><span>Fhaoistin Choitchiann (Admhuighim do Dhia Uile-</span>
<lb n="4675"/><span>Chómhachtach, agus rl.) chómh fada síos leis na focalaibh</span>
<lb n="4676"/><span>"tré m' choir féin, agus rl."  Annsan innseadh sé</span>
<lb n="4677"/><span>do'n tsagart cathain roimhe sin a bhí sé ag</span>
<lb n="4678"/><span>faoistin, cia'ca tugadh asbolóid dó nú nár</span>
<lb n="4679"/><span>tugadh, cia'ca chúitigh sé a bhreitheamhnas aithrighe</span>
<lb n="4680"/><span>nú nár chúitigh.  Annsan deineadh sé, a pheacaí</span>
<lb n="4681"/><span>d'innsint, gan feitheamh le ceisteachán ó'n sagart,</span>
<lb n="4682"/><span>gan bheith ró-leadaránach, agus gan ainm éinne</span>
<lb n="4683"/><span>eile a luadh.  Is malluighthe agus is ró-sgann-</span>
<lb n="4684"/><span>ramhail an rud d'éinne peaca marbhthach a cheilt i</span>
<lb n="4685"/><span>bhfaoistin.  Ní gádh dhó eagla ná náire a bheith</span>
<lb n="4686"/><span>air.  Ní baoghal dó go sgéithfear rún air, mar</span>
<lb n="4687"/><span>tá 'fhiachaibh ar an oide faoistine bás d'fhulang</span>
<lb n="4688"/><span>níos túisge ná labharfadh sé lasmuigh de'n</span>
<lb n="4689"/><span>fhaoistin aon fhocal i dtaobh éinnídh go bhfuair sé</span>
<lb n="4690"/><span>eólas air i bhfaoistin.  Nuair ná bíonn le</span>
<lb n="4691"/><span>h-innsint ag duine ach peacaí so-loghthacha agus</span>
<lb n="4692"/><span>go mbíonn eagla air ná fuil croidhe-bhrú a dhóthain</span>
<lb n="4693"/><span>air mar gheall ortha, ba chóir dó peaca éigin, a</span>
<lb n="4694"/><span>dhéin sé i gcaitheamh a shaoghail, d'innsint — peaca</span>
<lb n="4695"/><span>éigin a maitheadh dó cheana, agus go bhfuil</span>
<lb n="4696"/><span>croidhe-bhrú a dhóthain air 'n-a thaobh.  An té ná</span>
<lb n="4697"/><span>h-innseann i bhfaoistin ach peacaí so-loghthacha</span>
<lb n="4698"/><span>agus ná bíonn croidhe-bhrú air mar gheall ar aon</span>
<lb n="4699"/><span>cheann aca deineann sé droch-faoistine, mar</span>
<lb n="4700"/><span>cuireann sé an tsácraimínt ar neamh-nídh.  Tar</span>
<lb n="4701"/><span>éis a pheacaí d'innsint do'n tsagart ba chóir do</span>
<lb n="4702"/><span>dhuine éisteacht go h-umhal agus go h-aireach le</span>
<lb n="4703"/><span>n-a chómhairle, agus Gníomh Croidhe-Bhrú do rádh,</span>
<lb n="4704"/><span>go dúthrachtach, le linn asbolóide d'fhághail.  Dá</span>
<lb n="4705"/><span>mbéadh sé de mhí-ádh ar dhuine go gceilfeadh sé</span></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="4706"/><p><span>peaca marbhthach i bhfaoistin, nú dá ndeineadh sé</span>
<lb n="4707"/><span>faoistin naomh-aithiseach ar aon tslighe eile, bhéadh</span>
<lb n="4708"/><span>'fhiachaibh air innsint do'n oide faoistine go raibh</span>
<lb n="4709"/><span>sé Cionntach sa naomh-aithis sin, agus a mhinicí a</span>
<lb n="4710"/><span>bhí sé cionntach ann, agus innsint dó fairis-sin</span>
<lb n="4711"/><span>gach aon pheaca marbhthach a dhein sé ó'n uair</span>
<lb n="4712"/><span>dheireannach a dhein sé faoistin mar ba chóir.  Dá</span>
<lb n="4713"/><span>ráineóchadh le duine peaca do dhearmhad, agus é</span>
<lb n="4714"/><span>ag déanamh faoistine, ní h-aon díoghbháil é, mar</span>
<lb n="4715"/><span>nár deineadh go toilteanach é, agus ní gádh dhó</span>
<lb n="4716"/><span>aon chathú a bheith air 'n-a thaobh.  Do maitheadh an</span>
<lb n="4717"/><span>peaca san i dteannta na bpeacaí eile.  Tá</span>
<lb n="4718"/><span>'fhiachaibh air, ámhthach, an peaca san d'innsint an</span>
<lb n="4719"/><span>chéad uair eile a théidheann sé chun faoistine.</span></p>
<lb n="4720"/>
<lb n="4721"/><p><span>*I measg na ndaoine ná baineann leis an</span>
<lb n="4722"/><span>Eaglais Chaitilicidhe ní maith a tuigtear cad is</span>
<lb n="4723"/><span>logha ann.  Is dóigh le cuid aca gur maitheamhnas</span>
<lb n="4724"/><span>peacaí é.  Is dóigh le n-a thuilleadh aca gur cead</span>
<lb n="4725"/><span>é, a tugtar do dhaoinibh áirithe, peacaí éigin a</span>
<lb n="4726"/><span>dhéanamh.  Tá 'fhios ag Caitilicidhthibh, dar ndóigh,</span>
<lb n="4727"/><span>nách aon rud de'n tsórt san logha.  Is minic</span>
<lb n="4728"/><span>fhanann pianós aimsire le fulang de bhárr pheaca</span>
<lb n="4729"/><span>marbhthaigh tar éis maitheamhnas d'fhághail i gcoir an</span>
<lb n="4730"/><span>pheaca, agus sa phianós shíoruidhe i n-ifrionn do</span>
<lb n="4731"/><span>thuill sé.  Tá trí shlighe 'n-ar féidir an pianós</span>
<lb n="4732"/><span>aimsire sin do chúiteamh: (1) Is féidir le duine</span>
<lb n="4733"/><span>oibreacha aithrighe a dhéanamh uaidh féin — trosgadh</span>
<lb n="4734"/><span>a dhéanamh, nú déirc a thabhairt do bhochtaibh, nú</span>
<lb n="4735"/><span>pianta d'fhulang ar son Dé; nú, (2) is féidir</span>
<lb n="4736"/><span>leis logha d'fhághail.  (3) Mara gcúitighthear mar</span>
<lb n="4737"/><span>sin é ar an saoghal so, caithfear é chúiteamh</span>
<lb n="4738"/><span>i bPurgadóireacht ar an saoghal eile.  D'á bhrigh</span>
<lb n="4739"/><span>sin, nuair gheibheann duine logha ní h-é an peaca</span>
<lb n="4740"/><span>maithtear dó i n-aon chor, ach an pianós aimsire,</span></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="4741"/><p><span>nú cuid de'n phianós aimsire, fhanann i ndiaidh</span>
<lb n="4742"/><span>an pheaca.  Tugtar LÁN-LOGHA nú LOGHA</span>
<lb n="4743"/><span>IOMLÁN ar an logha 'fhuasgalann duine ó'n</span>
<lb n="4744"/><span>bpianós aimsire GO LÉIR, agus LOGHA NEAMH-</span>
<lb n="4745"/><span>IOMLÁN ar an logha 'fhuasgalann duine ó CHUID</span>
<lb n="4746"/><span>de'n phianós aimsire.</span></p>
<lb n="4747"/>
<lb n="4748"/><p><span>**Is le cómhacht na hEaglaise a tugtar</span>
<lb n="4749"/><span>réidhteach an phianóis aimsire dhúinn nuair a</span>
<lb n="4750"/><span>gheibhmíd logha; mar cuireann an Eaglais chun</span>
<lb n="4751"/><span>sochair agus tairbhe ár n-anma, cuid de mhór-</span>
<lb n="4752"/><span>chúiteamh agus mór-luach Páise agus Báis Chríost,</span>
<lb n="4753"/><span>agus de luach-saothair na naomh, fhanann san</span>
<lb n="4754"/><span>Eaglais ar a dtugtar CISTE na hEaglaise nú</span>
<lb n="4755"/><span>SAIDHBHREAS na hEaglaise.  Thug ár dTighearna</span>
<lb n="4756"/><span>Íosa Críost cúiteamh gan teóra d'Á  Athair</span>
<lb n="4757"/><span>Síoruidhe i bpeacaíbh an chine daonna nuair a</span>
<lb n="4758"/><span>fuair Sé bás ar ár son.  Ó 'nuair gur bh'é Dia</span>
<lb n="4759"/><span>É níor ghádh Dhó ach an teinneas ba lugha ar domhan</span>
<lb n="4760"/><span>d'fhulang, chun ceart Dé a chúiteamh thar cheann</span>
<lb n="4761"/><span>an chine daonna, agus chun níos mó grásta do</span>
<lb n="4762"/><span>thuilleamh ná mar theastóchadh chun an chine daonna</span>
<lb n="4763"/><span>go léir a shaoradh; mar bhí luach gan teóra ins</span>
<lb n="4764"/><span>gach aon rud d'ár dhein Sé.  D'fhág ár Slánuigh-</span>
<lb n="4765"/><span>theóir ag an Eaglais le riar an chuid sin de</span>
<lb n="4766"/><span>thoradh a Pháise ná raibh gádh leis chun ceart Dé</span>
<lb n="4767"/><span>a chúiteamh.  Do dhein an Mhaighdean Muire agus</span>
<lb n="4768"/><span>na naoimh eile tré chabhair ó ghrástaibh Dé níos</span>
<lb n="4769"/><span>mó de chúiteamh le Dia ná mar ba ghádh dhóibh</span>
<lb n="4770"/><span>féin.  Fanann san san Eaglais mar an gcéadna</span>
<lb n="4771"/><span>i dteannta mór-luach Pháise agus Báis ár</span>
<lb n="4772"/><span>dTighearna.  Is as an stór san de luach-saothair</span>
<lb n="4773"/><span>Chríost agus na naomh íocann an Eaglais thar ár</span>
<lb n="4774"/><span>gceann nuair a thugann sí logha dhúinn.  Do</span>
<lb n="4775"/><span>chuireadh an Eaglais fadó breitheamhnas CANÓNDA</span></p>
</div>
<pb n="149"/>
<div><lb n="4776"/><p><span>aithrighe ar dhaoinibh mar gheall ar pheacaíbh móra.</span>
<lb n="4777"/><span>Cialluigheann an focal canóin TUISE nú</span>
<lb n="4778"/><span>RIAGHAIL, agus tugtar breitheamhnas "canónda"</span>
<lb n="4779"/><span>aithrighe ar an mbreitheamhnas aithrighe seo, mar go</span>
<lb n="4780"/><span>raibh a phianós aithrighe féin ceapaighthe i gcómhair</span>
<lb n="4781"/><span>gach aon tsaghas peaca marbhthaigh.  Bhíodh an</span>
<lb n="4782"/><span>pianós san an-dhian agus an-dheacair le cúiteamh,</span>
<lb n="4783"/><span>agus is minic a thógadh sé aimsir an-fhada é</span>
<lb n="4784"/><span>'chúiteamh.  Ba mhinic a cuirtí mar bhreitheamhnas</span>
<lb n="4785"/><span>aithrighe ar dhuine é bheith ag déanamh roda áirithe</span>
<lb n="4786"/><span>ar feadh seacht mbliadhan agus seacht ndachad lá,</span>
<lb n="4787"/><span>Nuair a thugann an Eaglais anois logha seacht</span>
<lb n="4788"/><span>mbliadhan agus seacht ndachad lá, nú logha céad</span>
<lb n="4789"/><span>lá, agus rl., tugann sí réidhteach dúinn san oiread</span>
<lb n="4790"/><span>san de'n phianós aimsire agus réidhteóchadh pianós</span>
<lb n="4791"/><span>seacht mbliadhan agus seacht ndachad lá, agus rl., de</span>
<lb n="4792"/><span>réir an bhreitheamhnais chanónda aithrighe.  Tá</span>
<lb n="4793"/><span>cómhacht ag Easbogaibh agus ag Cáirdenéalaibh</span>
<lb n="4794"/><span>logha áirithe a bhronnadh, ach is ag an bPápa amháin</span>
<lb n="4795"/><span>atá lán-chómhacht an uile logha a bhronnadh.</span></p>
<lb n="4796"/>
<lb n="4797"/><p><span>*Tugtar logha NEITHEAMHAIL ar an logha a</span>
<lb n="4798"/><span>gheibhtear mar gheall ar nídh éigin, cuir i gcás,</span>
<lb n="4799"/><span>paidirín coisricthe.  Tugtar logha PEARSANTA</span>
<lb n="4800"/><span>ar an logha a tugtar fé leith do dhaoinibh áirithe,</span>
<lb n="4801"/><span>mar atá, na daoine a bhaineann le cuallacht</span>
<lb n="4802"/><span>éigin spioradálta.  Bíonn an logha ÁITEAMHAIL</span>
<lb n="4803"/><span>nuair a caithtear turas a thabhairt ar áit éigin</span>
<lb n="4804"/><span>áirithe, eaglais cuir i gcás, chun é thuilleamh.  Tá</span>
<lb n="4805"/><span>logha an Iúbail, agus an logha a tugtar do</span>
<lb n="4806"/><span>dhaoinibh a bhíonn ar bhruach bháis, agus an logha a</span>
<lb n="4807"/><span>tugtar le Beannachadh an Phápa, ar na loghaibh is</span>
<lb n="4808"/><span>iomláine agus is mó tábhacht d'á dtugtar dúinn.</span>
<lb n="4809"/><span>Chun logha d'fhághail ní fuláir do dhuine: (1) bheith</span>
<lb n="4810"/><span>'n-a Chaitilicidhe, (2) a chur roimis an logha</span></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="4811"/><p><span>d'fhághail, (3) na deagh-oibreacha órduightear a</span>
<lb n="4812"/><span>dhéanamh, agus (4) bheith ar staid na ngrást (go</span>
<lb n="4813"/><span>h-áirithe le linn na ndeagh-oibreacha a chríochnú).</span>
<lb n="4814"/><span>Chun logha iomláin d'fhághail ní fuláir do dhuine</span>
<lb n="4815"/><span>fuath a bheith aige d'á pheacaíbh so-loghthacha, agus</span>
<lb n="4816"/><span>is annamh a bhíonn sé le fághail gan duine a dhul</span>
<lb n="4817"/><span>chun Faoistine agus chun Comaoine.  Is féidir</span>
<lb n="4818"/><span>geall leis gach aon logha a gheibhmíd a bhronnadh ar</span>
<lb n="4819"/><span>anamachaibh na marbh i bPurgadóireacht.  Tugaid</span>
<lb n="4820"/><span>fuasgailt ortha ó n-a bpiantaibh de réir mar</span>
<lb n="4821"/><span>is toil le Dia tré n-A Mhór-Cheart agus A</span>
<lb n="4822"/><span>Mhór-Thrócaire fuasgailt a thabhairt ortha.</span>
<lb n="4823"/></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="4824"/><p><span>CEACHT A NAOI AGUS FICHE</span></p>
<lb n="4825"/>
<lb n="4826"/><p><span>**Tugtar OLA DHÉANNACH ar an gcúigeadh</span>
<lb n="4827"/><span>sácraimínt, mar gur gnáthach gur b'í an tsácrai-</span>
<lb n="4828"/><span>mínt í is déannaighe a ghlacann duine de sna</span>
<lb n="4829"/><span>sácraimíntibh go mbaineann ola choisricthe leó.</span></p>
<lb n="4830"/>
<lb n="4831"/><p><span>'Siad so na neithe atá ríachtanach i nOla</span>
<lb n="4832"/><span>Dhéannach:-</span></p>
<lb n="4833"/>
<lb n="4834"/><p><span>CÓMHARTHA SO-FHEICSE:</span></p>
<lb n="4835"/>
<lb n="4836"/><p><span>ADHBHAR — Ola choisricthe — ola na n-easlán.</span></p>
<lb n="4837"/>
<lb n="4838"/><p><span>FOIRM — "Tríd an ungadh naomhtha so, agus</span>
<lb n="4839"/><span>tré n-A thrócaire ró-ghrádhmhar féin, go dtuga</span>
<lb n="4840"/><span>Dia maitheamhnas duit i ngach peaca d'ár</span>
<lb n="4841"/><span>dheinis le d' radharc," agus rl.</span></p>
<lb n="4842"/>
<lb n="4843"/><p><span>GRÁSTA:</span></p>
<lb n="4844"/>
<lb n="4845"/><p><span>Tugann sí neart agus furtacht do'n anam</span>
<lb n="4846"/><span>le linn báis agus tugann sí grásta chun bás</span>
<lb n="4847"/><span>naomhtha d'fhághail.  Fuasglann sí ó chuid de'n</span>
<lb n="4848"/><span>pianós aimsire nú uaidh go léir uaireanta.</span></p>
<lb n="4849"/>
<lb n="4850"/><p><span>CRÍOST A hÚGHDAR:</span></p>
<lb n="4851"/>
<lb n="4852"/><p><span>Ní fios cathain a chuir Críost an tsácraimínt</span>
<lb n="4853"/><span>seo ar bun, ach is cinnte ó fhocalaibh Shéamuis</span>
<lb n="4854"/><span>Naomhtha gur b'é Críost a chuir ar bun í, mar</span>
<lb n="4855"/><span>bhí sí 'n-a Sácraimínt ag na hAsbolaibh, rud ná</span>
<lb n="4856"/><span>béadh gan Críost 'á cur ar bun.  'Siad so</span>
<lb n="4857"/><span>focail an Asboil, Naomh Séamus: "A' bhfuil</span>
<lb n="4858"/><span>éinne i nbhúr measg atá breóidhte?  Cuireadh</span>
<lb n="4859"/><span>sé fios ar shagartaibh na hEaglaise agus</span></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="4860"/><p><span>deinidís guidhe ós a chionn, 'á iongadh le h-ola</span>
<lb n="4861"/><span>i n-ainm an Tighearna, agus tabharfaidh guidhe an</span>
<lb n="4862"/><span>chreidimh saor an duine easlán agus tógfaidh</span>
<lb n="4863"/><span>an Tighearna suas é, agus má bhíonn peaca air</span>
<lb n="4864"/><span>gheóbhaidh sé maitheamhnas ann." — Séamus, v. 14,</span>
<lb n="4865"/><span>15.</span></p>
<lb n="4866"/>
<lb n="4867"/><p><span>**I dteannta na ngrásta atá ainmnighthe</span>
<lb n="4868"/><span>againn is minic a thugann an Ola Dhéannach grásta</span>
<lb n="4869"/><span>eile dhúinn; is minic a thugann sí maitheamhnas</span>
<lb n="4870"/><span>do dhuine i bpeacaí an ghnímh, ná bíonn maithte</span>
<lb n="4871"/><span>dhó, agus fós sláinte cuirp má's é toil Dé é.  Ní</span>
<lb n="4872"/><span>tugtar an tsácraimínt seo d'éinne ach do dhuine</span>
<lb n="4873"/><span>a bhíonn i mbaoghal báis tré bhreóidhteacht.  D'á</span>
<lb n="4874"/><span>bhrigh sin ní féidir do shaighdiúir a bhíonn ag dul</span>
<lb n="4875"/><span>isteach sa chath, ná do dhaoinibh a bhíonn le cur</span>
<lb n="4876"/><span>chun báis, í 'ghlacadh.  Ach dá mbéadh saighdiúir ag</span>
<lb n="4877"/><span>fághail bháis ar pháirc an buailte d'fhéadfaí an</span>
<lb n="4878"/><span>Ola Dhéannach a chur air.  Is é an sagart ministir</span>
<lb n="4879"/><span>na sácraimínte seo.  Cuireann sé Ola Choisricthe</span>
<lb n="4880"/><span>ar na súilibh, ar na cluasaibh, ar pholáiríbh na</span>
<lb n="4881"/><span>sróna, ar an mbéal, ar chroidhe an dá dheárnan,</span>
<lb n="4882"/><span>agus ar bhonn an dá chos.  Ungtar na baill</span>
<lb n="4883"/><span>beatha so mar gur leó is gnáthaighe do dhuine</span>
<lb n="4884"/><span>peaca marbhthach a dhéanamh.  Oleum Infirmorum</span>
<lb n="4885"/><span>nú OLA NA nEASLÁN an t-ainm a tugtar ar</span>
<lb n="4886"/><span>an ola le n-a bronntar an tsácraimínt seo</span>
<lb n="4887"/><span>Coisriceann an t-Easbog í an Dardaoin roimh</span>
<lb n="4888"/><span>Cháisg.  Coisriceann sé dhá shaghas ola eile an</span>
<lb n="4889"/><span>lá céadna — CRIOSMA, agus Ola na gCAITE-</span>
<lb n="4890"/><span>CIÚMNACH, an ola a cuirtear i bhfeidhm in sna</span>
<lb n="4891"/><span>deasgnáithibh a bhaineann le Baiste, ag coisreacan</span>
<lb n="4892"/><span>uisge baistidhe, agus ag cur Órd Beannuighthe ar</span>
<lb n="4893"/><span>shagartaibh.</span>
<lb n="4894"/></p>
</div>
<pb n="153"/>
<div><lb n="4895"/><p><span>**Ba chóir fios a chur ar an sagart gan</span>
<lb n="4896"/><span>mhoill chómh luath agus chítear go bhfuil baoghal</span>
<lb n="4897"/><span>báis ar dhuine.  B'olc go léir an rud é gan fios</span>
<lb n="4898"/><span>a chur air nó go mbéadh an duine ag fághail bháis.</span>
<lb n="4899"/><span>Nuair a bhíonn súil leis an sagart ba cheart</span>
<lb n="4900"/><span>seómra an duine bhreóidhte d'ullmhú 'n-a chómhair.</span>
<lb n="4901"/><span>Bíodh bórd cómhgarach do'n leabaidh agus é</span>
<lb n="4902"/><span>clúdaighthe le línéadach bán glan.  Ar an mbórd</span>
<lb n="4903"/><span>san bíodh cros, dhá choinneal céireach, fíor-uisge</span>
<lb n="4904"/><span>agus uisge coisreacan, agus tubháile glan.</span>
<lb n="4905"/><span>Tugann an sagart an Naomh-Shácraimínt leis,</span>
<lb n="4906"/><span>chun Comaoine 'thabhairt mar Lón Anma do'n</span>
<lb n="4907"/><span>duine bhreóidhte, agus ba cheart do mhuinntir an</span>
<lb n="4908"/><span>tighe gan dearmhad a dhéanamh air sin.  Chómh luath</span>
<lb n="4909"/><span>agus bhíonn Faoistin an duine bhreóidhte éistighthe</span>
<lb n="4910"/><span>is ceart do mhuinntir an tighe teacht ar a</span>
<lb n="4911"/><span>nglúinibh mórdtímcheall na leabtha agus bheith ag</span>
<lb n="4912"/><span>guidhe go dúthrachtach ar a shon 'n fhaid a bhíonn</span>
<lb n="4913"/><span>an sagart ag tabhairt Chomaoine dó, agus ag</span>
<lb n="4914"/><span>cur na hOla air.  Má's féidir leis an nduine</span>
<lb n="4915"/><span>bhreóidhte féin é, ba cheart dó é féin a chorruighe</span>
<lb n="4916"/><span>chun croidhe-bhrú le linn Ola Dhéannach a ghlacadh</span>
<lb n="4917"/><span>dhó.  Tar éis na hOla a chur ar dhuine, is gnáthach</span>
<lb n="4918"/><span>leis an sagart an Bheannachadh Dhéannach a thabhairt</span>
<lb n="4919"/><span>dó.  Tá logha iomlán le fághail ag an té gheibheann</span>
<lb n="4920"/><span>an Bheannachadh so.</span></p>
<lb n="4921"/>
<lb n="4922"/><p><span>'Siad so na neithe atá ríachtanach sa nÓrd</span>
<lb n="4923"/><span>Beannuighthe:-</span></p>
<lb n="4924"/>
<lb n="4925"/><p><span>CÓMHARTHA SO-FHEICSE:</span></p>
<lb n="4926"/>
<lb n="4927"/><p><span>ADHBHAR — Lámha an Easbuig 'á gcur ar an</span>
<lb n="4928"/><span>té a ghlacann an tsácraimínt, agus a lámha</span>
<lb n="4929"/><span>féin 'á gcur ar na h-árthraighibh beannuighthe.</span></p>
<lb n="4930"/>
<lb n="4931"/><p><span>FOIRM — Guidhe an easbuig.</span>
<lb n="4932"/></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="4933"/><p><span>GRÁSTA:</span></p>
<lb n="4934"/>
<lb n="4935"/><p><span>Cómhacht agus grásta chun obair an tsagairt</span>
<lb n="4936"/><span>a dhéanamh.</span></p>
<lb n="4937"/>
<lb n="4938"/><p><span>CRÍOST A ÚGHDAR:</span></p>
<lb n="4939"/>
<lb n="4940"/><p><span>Is léir gur chuir ár dTighearna an tsácraimínt</span>
<lb n="4941"/><span>seo ar bun, óir dubhairt Sé le n-A Asbolaibh:</span>
<lb n="4942"/><span>"Fé mar a sheól an tAthair mise seólaim-se</span>
<lb n="4943"/><span>sibh-se." — (Eóin, xx. 22, 23.)  Taisbeántar é</span>
<lb n="4944"/><span>mar an gcéadna ó Eipistilibh Naoimh Pól chun</span>
<lb n="4945"/><span>Timoteuis.  Deireann an tAsbol le n-a</span>
<lb n="4946"/><span>dheisgiobal gan failighe a thabhairt ins na</span>
<lb n="4947"/><span>grástaibh a fuair sé tré lámhaibh an Asboil</span>
<lb n="4948"/><span>féin, ach iad do chorruighe suas 'n-a anam.</span></p>
<lb n="4949"/>
<lb n="4950"/><p><span>**Bronntar cómhacht na sácraimínte seo, céim</span>
<lb n="4951"/><span>i ndiaidh céime — seacht gcéimeana nú seacht</span>
<lb n="4952"/><span>n-úird ar fad.  Sin é an fáth go dtugtar Órd</span>
<lb n="4953"/><span>Beannuighthe uirthe.  Tugtar na MION-ÚIRD</span>
<lb n="4954"/><span>ar na cheithre-h-órdaibh aca is túisge a ghlactar,</span>
<lb n="4955"/><span>agus na hÚIRD BHEANNUIGHTHE ar na trí</span>
<lb n="4956"/><span>h-órdaibh eile.  'Siad so na cheithre Mion-Úird:</span>
<lb n="4957"/><span>(1) Dóirseóir, (2) Léightheóir, (3) Togharmach, (4)</span>
<lb n="4958"/><span>Acalaidhe.  'Siad so na trí hÚird Beannuighthe:</span>
<lb n="4959"/><span>Órd Fó-Dheocáin, Órd Deocáin, agus Órd</span>
<lb n="4960"/><span>Sagairt.  Ní fuláir BEARADH BAITHIS a ghlacadh</span>
<lb n="4961"/><span>sar a nglactar aon órd.  Ní h-órd i n-aon chor</span>
<lb n="4962"/><span>an Bearadh Baithis, ach ullmhú ar dhuine i gcómhair</span>
<lb n="4963"/><span>na n-órd.  Is duine de'n chléir an té go</span>
<lb n="4964"/><span>ndeintear Bearadh Baithis air.  'Sé an tEasbog</span>
<lb n="4965"/><span>amháin is ministir na sácraimínte seo.  Níor</span>
<lb n="4966"/><span>chóir d'éinne Órd Beannuighthe a ghlacadh gan</span>
<lb n="4967"/><span>GAIRM Ó DHIA nú glaodhach ó Dhia.  Tá an</span>
<lb n="4968"/><span>ghairm chéadna ríachtanach do'n duine a chuireann</span></p>
</div>
<pb n="155"/>
<div><lb n="4969"/><p><span>roimis a bheatha do chaitheamh fé riaghail coisricthe</span>
<lb n="4970"/><span>i seirbhís Dé.  Tá cómharthaí áirithe ann le n-a</span>
<lb n="4971"/><span>n-aithnightear de ghnáth an Ghairm sin.  Cómhartha</span>
<lb n="4972"/><span>aca is eadh fonn agus mian a bheith ar an duine</span>
<lb n="4973"/><span>a shaoghal a thabhairt i seirbhís Dé, agus a bheatha</span>
<lb n="4974"/><span>a bheith diadha, deagh-shomplach.  Cómharthaí eile is</span>
<lb n="4975"/><span>eadh é bheith foghlumtha a dhóthain, agus deagh-</span>
<lb n="4976"/><span>shláinteach a dhóthain, chun oibre Dé a chur chun</span>
<lb n="4977"/><span>cinn mar is cóir; agus cead a bheith aige ó n-a</span>
<lb n="4978"/><span>oide faoistine.  An té ghlacann Órd Beannuighthe</span>
<lb n="4979"/><span>nú a théidheann fé riaghail choisricthe gan gairm</span>
<lb n="4980"/><span>ó Dhia cuireann sé é féin i gcontabhairt a</span>
<lb n="4981"/><span>dhamanta.  Is mór go léir an peaca a dheineann</span>
<lb n="4982"/><span>na h-aithreacha agus na máithreacha a chuireann</span>
<lb n="4983"/><span>'fhiachaibh ar a gcloinn Órd Beannuighthe a ghlacadh</span>
<lb n="4984"/><span>'n-a n-aindeóin, nú dul fé riaghail choisricthe 'n-a</span>
<lb n="4985"/><span>n-aindeóin.  Mar an gcéadna, is mór an peaca</span>
<lb n="4986"/><span>d'aithreachaibh agus do mháithreachaibh a chuireann</span>
<lb n="4987"/><span>cosg le n-a gcloinn nuair is mian leó a saoghal</span>
<lb n="4988"/><span>do thabhairt i seirbhís Dé.</span></p>
<lb n="4989"/>
<lb n="4990"/><p><span>**'Siad so na neithe ríachtanacha i sácraimínt</span>
<lb n="4991"/><span>an Phósta:-</span></p>
<lb n="4992"/>
<lb n="4993"/><p><span>CÓMHARTHA SO-FHEICSE:</span></p>
<lb n="4994"/>
<lb n="4995"/><p><span>ADHBHAR — An toil a thugann gach duine de'n</span>
<lb n="4996"/><span>lánamhain bheith mar chéile pósta ag an nduine</span>
<lb n="4997"/><span>eile.</span></p>
<lb n="4998"/>
<lb n="4999"/><p><span>FOIRM — An toil a thugann gach duine de'n</span>
<lb n="5000"/><span>lánamhain, i bhfocalaibh nú i gcómharthaibh, an</span>
<lb n="5001"/><span>duine eile a ghlacadh mar chéile pósta.</span></p>
<lb n="5002"/>
<lb n="5003"/><p><span>GRÁSTA.</span></p>
<lb n="5004"/>
<lb n="5005"/><p><span>Tugann sé grásta do'n lánamhain, grádh a</span>
<lb n="5006"/><span>thabhairt d'á chéile, bheith dílis d'á chéile, agus a</span>
<lb n="5007"/><span>ndualgaisí d'á gcloinn a chóimhlíonadh.</span>
<lb n="5008"/></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="5009"/><p><span>CRÍOST A ÚGHDAR.</span></p>
<lb n="5010"/>
<lb n="5011"/><p><span>Ní fios cathain a chuir ár dTighearna an</span>
<lb n="5012"/><span>tsácraimínt seo ar bun, ach tá fhios againn</span>
<lb n="5013"/><span>gur chuir Sé ar bun í ó n-A fhocalaibh féin:</span>
<lb n="5014"/><span>"An nídh a cheangail Dia ná sgaoileadh duine</span>
<lb n="5015"/><span>é." — (Maitiú, xix. 6.)  Do chuir Naomh Pól</span>
<lb n="5016"/><span>ceangal an phósta i gcompráid leis an</span>
<lb n="5017"/><span>gceangal atá idir Chríost agus an Eaglais. —</span>
<lb n="5018"/><span>(Ephes., v. 31, 32.)</span></p>
<lb n="5019"/>
<lb n="5020"/><p><span>**Is féidir pósadh a bheith NEAMH-DHLIS-</span>
<lb n="5021"/><span>TEANACH (.i. i n-aghaidh dlighe Dé) agus, 'n-a</span>
<lb n="5022"/><span>aindeóin sin is uile, é bheith SEASAMHACH (.i. é</span>
<lb n="5023"/><span>bheith 'n-a fhíor-phósadh i láthair Dé).  Dá bpósadh</span>
<lb n="5024"/><span>duine agus é i bpeaca marbhthach do phósadh sé</span>
<lb n="5025"/><span>go neamh-dhlisteanach, ach ní fhágfadh san é gan</span>
<lb n="5026"/><span>pósadh go fírinneach.  Dá ndeineadh daoine, a</span>
<lb n="5027"/><span>bhéadh a trí is a trí dhe ghaol le n-a chéile, iarracht</span>
<lb n="5028"/><span>ar phósadh gan faoisiú d'fhághail, ní bhéadh an</span>
<lb n="5029"/><span>pósadh seasamhach ná dlisteanach.  Is mór an</span>
<lb n="5030"/><span>peaca é sácraimínt an phósta do ghlacadh go</span>
<lb n="5031"/><span>neamh-dhlisteanach.  Ní leanann beannacht Dé é,</span>
<lb n="5032"/><span>agus tugann sé mí-ádh agus mallacht ar an</span>
<lb n="5033"/><span>lánamhain a bhíonn cionntach.  Ní féidir ceangal</span>
<lb n="5034"/><span>an phósta do bhriseadh nó go bhfaighidh duine de'n</span>
<lb n="5035"/><span>lánamhain bás. — "An nídh a cheangail Dia ná</span>
<lb n="5036"/><span>sgaoileadh duine é."  Lasmuigh de'n Eaglais</span>
<lb n="5037"/><span>Chaitilicidhe deintear iarracht go minic ar cheangal</span>
<lb n="5038"/><span>an phósta do sgaoileadh le cómhacht dlighe an</span>
<lb n="5039"/><span>stáit, ach i n-aindeóin díthchill an dlighe fanann</span>
<lb n="5040"/><span>cuing an phósta.  Tá 'fhiachaibh ar an lánamhain</span>
<lb n="5041"/><span>pósta maireachtaint i bhfochair a chéile.  Ba</span>
<lb n="5042"/><span>pheaca marbhthach dóibh sgarmhaint ó n-a chéile gan</span>
<lb n="5043"/><span>chúis an-mhór go léir.  Nuair a bhíonn an chúis sin</span></p>
</div>
<pb n="157"/>
<div><lb n="5044"/><p><span>ann, agus go mbíonn 'fhiachaibh ortha sgarmhaint ó</span>
<lb n="5045"/><span>n-a chéile, níl aon chead ag ceachtar aca pósadh,</span>
<lb n="5046"/><span>nó go bhfaighidh an duine eile bás.  Má gheibheann</span>
<lb n="5047"/><span>lánamha "sgaoile pósta" ó dhlighe na tíre agus</span>
<lb n="5048"/><span>má dheineann éinne aca iarracht ar phósadh le</span>
<lb n="5049"/><span>duine éigin eile, de bhrigh an sgaoile bréige sin,</span>
<lb n="5050"/><span>ní pósadh i n-aon chor an t-éintigheas nua, ach</span>
<lb n="5051"/><span>peaca ró-ghráineamhail.  'Siad an bheirt a bhíonn</span>
<lb n="5052"/><span>'á bpósadh ministrí na sácraimínte seo.  Bíonn</span>
<lb n="5053"/><span>an sagart mar fhídhnéidh ar an bpósadh agus</span>
<lb n="5054"/><span>tugann sé beannachadh na hEaglaise do'n</span>
<lb n="5055"/><span>lánamhain.</span></p>
<lb n="5056"/>
<lb n="5057"/><p><span>Tá trí sácraimíntí nách féidir a ghlacadh ach aon</span>
<lb n="5058"/><span>uair amhain:  Baiste, Dul Fé Láimh Easbuig, agus</span>
<lb n="5059"/><span>Órd Beannuighthe.  Ní féidir iad a ghlacadh ach</span>
<lb n="5060"/><span>aon uair amháin, mar go gcuireann siad SÉALA</span>
<lb n="5061"/><span>spioradálta ar an anam nách féidir a bhaint de.</span>
<lb n="5062"/><span>Fanfaidh an séala san ar an anam i gcaitheamh na</span>
<lb n="5063"/><span>síoruidheachta pé áit go mbéidh sé.  Fanfaidh sé</span>
<lb n="5064"/><span>air 'n fhaid a mhairfidh an duine; agus ar an</span>
<lb n="5065"/><span>saoghal eile fanfaidh sé ar na h-anamnachaibh</span>
<lb n="5066"/><span>beannuighthe i bhFlaitheas Dé mar mhéadú ar a</span>
<lb n="5067"/><span>nglóire, agus ar na h-anamnachaibh damanta i</span>
<lb n="5068"/><span>nIfrionn mar mhéadú ar a gcruadhtan.  Má bhíonn</span>
<lb n="5069"/><span>eagla ar éinne gur ghlac sé go neamh-sheasamhach</span>
<lb n="5070"/><span>aon cheann de sna trí sácraimíntíbh seo is féidir</span>
<lb n="5071"/><span>an tsácraimínt sin a bhronnadh ath-uair air fé'n</span>
<lb n="5072"/><span>gcoinghiol nár ghlac sé roimhe sin í.</span>
<lb n="5073"/></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="5074"/><p><span>CEACHT A TRÍOCHA</span></p>
<lb n="5075"/>
<lb n="5076"/><p><span>'Sé an rud an Breitheamhnas, an bhreith a thabhar-</span>
<lb n="5077"/><span>faidh Dia, thar éis báis, ar anam gach éinne de'n</span>
<lb n="5078"/><span>chine daonna, 'á sheóladh chun aoibhnis na bhFlaitheas</span>
<lb n="5079"/><span>nú chun pianta Ifrinn.  Tá dhá bhreitheamhnas i</span>
<lb n="5080"/><span>gcómhair gach éinne — an Breitheamhnas FÉ LEITH</span>
<lb n="5081"/><span>agus an Breitheamhnas COITCHIANN nú GINEA-</span>
<lb n="5082"/><span>RÁLTA.  Tabharfar an breitheamhnas fé leith ar</span>
<lb n="5083"/><span>anam gach éinne láithreach tar éis a bháis, nuair a</span>
<lb n="5084"/><span>chaithfidh gach anam seasamh 'na aonar i bhfiadhnaise</span>
<lb n="5085"/><span>Dé.  Tabharfar an breitheamhnas coitchiann nú</span>
<lb n="5086"/><span>ginearálta ar an gcine daonna go léir i bhfochair</span>
<lb n="5087"/><span>a chéile nuair a thiocfaidh deire an tsaoghail.</span>
<lb n="5088"/><span>Tugtar Lá an Bhreitheamhnais agus Lá an Luain ar</span>
<lb n="5089"/><span>an lá san.</span></p>
<lb n="5090"/>
<lb n="5091"/><p><span>**Sar a dtiocfaidh an lá san béidh a chómharthaí</span>
<lb n="5092"/><span>sa ghréin, agus sa ghealaigh, agus i réaltaibh na</span>
<lb n="5093"/><span>spéire.  Béidh cogaí, agus ráflaí ar chogaíbh;</span>
<lb n="5094"/><span>gorta agus pláigh, anfhaithe fairrge agus luasgacha</span>
<lb n="5095"/><span>talmhan.  Tar éis na neithe seo go léir cuirfear</span>
<lb n="5096"/><span>deire le gach nídh saoghalta.  Annsan tiocfaidh</span>
<lb n="5097"/><span>an tÁrdaingeal chun an chine daonna a chruinniú.</span>
<lb n="5098"/><span>Béidh cos leis ar muir agus cos leis ar tír agus</span>
<lb n="5099"/><span>é ag séideadh a bhuabhail.  Ní túisge cloisfear</span>
<lb n="5100"/><span>glór an bhuabhail ná eireóchaidh na mairbh go léir.</span>
<lb n="5101"/><span>Raghaidh gach corp i bhfochair an anma a bhí aige</span>
<lb n="5102"/><span>ar an saoghal so, agus ní sgarfar ó n-a chéile</span>
<lb n="5103"/><span>iad as san amach.  Béidh cuirp na bhfíréan go</span>
<lb n="5104"/><span>glórmhar, 'sé sin, go mbéidh siad go soillseach,</span>
<lb n="5105"/><span>lúthmhar, do-choisgthe, do-ghortuighthe.  De bhárr</span></p>
</div>
<pb n="159"/>
<div><lb n="5106"/><p><span>iad a bheith SOILLSEACH béidh siad ag lonnradh</span>
<lb n="5107"/><span>ar nós na réaltanna i gcaitheamh na síoruidheachta;</span>
<lb n="5108"/><span>de bhárr iad a bheith LÚTHMHAR béidh sé ar a</span>
<lb n="5109"/><span>gcumas turas a thabhairt ó áit go h-áit is cuma</span>
<lb n="5110"/><span>cad é an fhaid é, gan aon aimsir a thógaint chuige</span>
<lb n="5111"/><span>ach chómh tapaidh is cuimhneófaí air; de bhárr iad</span>
<lb n="5112"/><span>a bheith DO-CHOISGTHE béidh sé ar a gcumas dul</span>
<lb n="5113"/><span>gan duadh tré gach nídh corportha; agus de bhárr</span>
<lb n="5114"/><span>iad a bheith DO-GHORTUIGHTHE ní baoghal dóibh</span>
<lb n="5115"/><span>pian ná doilgheas, dochar ná díoghbháil d'fhulang.</span>
<lb n="5116"/><span>Béidh a mhalairt de chruth ar an dream damanta.</span>
<lb n="5117"/><span>Béidh cuma uathmhar ar a gcorpaibh sin, agus</span>
<lb n="5118"/><span>caithfidh siad dul i dteannta a n-anam uathmhar</span>
<lb n="5119"/><span>urghránna.  Tiocfaidh ár dTighearna féin "i</span>
<lb n="5120"/><span>sgamallaibh neimhe le mór-chómhacht agus le</span>
<lb n="5121"/><span>gradam" chun breithe a thabhairt ar an gcine</span>
<lb n="5122"/><span>daonna.  Béidh gach éinne bailighthe i n-A láthair;</span>
<lb n="5123"/><span>na deagh-dhaoine ar A láimh dheis, agus na droch-</span>
<lb n="5124"/><span>dhaoine ar A láimh chlé.  Annsan déarfaidh Sé</span>
<lb n="5125"/><span>leis an muínntir a bhéidh ar A láimh dheis:</span>
<lb n="5126"/><span>"Téanaidh, a dhaoine bheannuighthe mh'Athar, agus</span>
<lb n="5127"/><span>sealbhuighidh an rígheacht atá ullamh daoibh ó chruthú</span>
<lb n="5128"/><span>an domhain, mar bhí ocras orm, agus thugabhair</span>
<lb n="5129"/><span>rud le n-ithe dom; bhí tart orm agus thugabhair</span>
<lb n="5130"/><span>rud le n-ól dom; bhíos ar fán, agus thugabhair</span>
<lb n="5131"/><span>bheith istigh dom." — (Maitiú, xxv. 34, agus rl.)  Annsan</span>
<lb n="5132"/><span>tabharfaidh Sé A bhreith ar an dream damanta ar</span>
<lb n="5133"/><span>A láimh chlé — breith ró-chóir agus breith ná fuil</span>
<lb n="5134"/><span>dul uaidh.  "Imthighidh uaim," adearfaidh Sé, "a</span>
<lb n="5135"/><span>dhream mhalluighthe, isteach sa teine shíoruidhe, do</span>
<lb n="5136"/><span>h-ullamhuigheadh do'n diabhal agus d'á aingealaibh,</span>
<lb n="5137"/><span>mar bhí ocras orm agus níor thugabhair rud le</span>
<lb n="5138"/><span>n-ithe dom; bhí tart orm agus níor thugabhair</span>
<lb n="5139"/><span>rud le n-ól dom; bhíos ar fán agus níor</span></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="5140"/><p><span>thugabhair bheith istigh dom." — (Maitiú, xxv. 41,</span>
<lb n="5141"/><span>agus rl.)  Agus déarfaidh siad san 'á fhreagaradh:</span>
<lb n="5142"/><span>"A Thighearna, cathain a chonnacamair-na thú fé</span>
<lb n="5143"/><span>ocras, ná fé thart, ná ar fán, agus nár dhein-</span>
<lb n="5144"/><span>eamair furtacht ort?" — (Mait., xxv. 44), agus</span>
<lb n="5145"/><span>déarfaidh ár dTighearna 'á bhfreagaradh: "Ó</span>
<lb n="5146"/><span>'nuair nár dheineabhair d'éinne de'n mhuínntir</span>
<lb n="5147"/><span>shuaraigh so é níor dheineabhair dómh-sa é." — (Mait.,</span>
<lb n="5148"/><span>xxv. 45.)</span></p>
<lb n="5149"/>
<lb n="5150"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Mion-mhíniú ar an dTeagasg Críostaidhe

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Mion-mhíniú ar an dTeagasg Críostaidhe

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
