Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Éire</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1905_04_08_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1905</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1905_04_08_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Éire</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1905</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Éire</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Léigheachta do léigh Conán Maol</span>
<lb n="4"/><span>do</span>
<lb n="5"/><span>Ghaedhealaibh Lonndain, 1903-4.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>An Tríomhadh Ceann Déag</span>
<lb n="8"/><span>(ar leanamhaint)</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Bhí ríoghacht na hÉireann briste leis an uair sin;</span>
<lb n="11"/><span>acht níor bha le neart namhad deorata do briseadh í,</span>
<lb n="12"/><span>acht le hóinseamhlacht a chlainne féin do laguigh</span>
<lb n="13"/><span>úghdarás a nÁird-Ríogh.  Níor chomhnuigh aon Áird-Rí</span>
<lb n="14"/><span>eile i rígh-theach na Teamhrach ó bhás an ríogh uasail thír-</span>
<lb n="15"/><span>ghrádhaigh úd, Diarmaid mac Cearbhaill, mar bhí an</span>
<lb n="16"/><span>mhallacht ar an Teamhair.  Bhí a leithéid sin de spior-</span>
<lb n="17"/><span>spear déanta de chumhacht an Áird-Ríogh nách raibh ann</span>
<lb n="18"/><span>feasta acht fá mar do bheadh bréag-rí.  Ní túisge bhí</span>
<lb n="19"/><span>an rí Diarmaid marbh 'ná gur deineadh láithreach dhá</span>
<lb n="20"/><span>Áird-Rí 'na ionad, Domhnall agus Feargus, beirt mhac</span>
<lb n="21"/><span>Mhuircheartaigh mhic Earca, agus do riaghluigheadar an</span>
<lb n="22"/><span>bheirt sin ar feadh bliadhna agus deineadh beirt eile 'na</span>
<lb n="23"/><span>n-ionad annsoin, Baothán agus Eochaidh, agus riaghluigh an</span>
<lb n="24"/><span>bheirt sin trí bliadhna eile.  Ar feadh céad bliadhan</span>
<lb n="25"/><span>'na dhiaidh sin bhí fiche Áird-Rí ar Éirinn, agus cúig nó sé</span>
<lb n="26"/><span>uaire bhí dhá Áird-Rí i n-éinfheacht ar an tír.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Ní bhfuil sé do réir nádúir go réidteochadh dhá</span>
<lb n="29"/><span>Áird-Rí ar aon chathaoir ríoghachta amháin le chéile agus ní</span>
<lb n="30"/><span>mó 'ná réidhtigheadar súd.  Ní dheachaidh aon tír riamh</span>
<lb n="31"/><span>chum cinn agus ní rachaidh go deo gan riaghlóir; agus, ó aim-</span>
<lb n="32"/><span>sir Dhiarmada go teacht na Lochlannach, níor mhachtnuigh</span>
<lb n="33"/><span>muinntir na hÉireann gur theastuigh riaghlóir láidir</span>
<lb n="34"/><span>uatha do chuirfeadh smacht ar gach duine, bíodh sé íseal</span>
<lb n="35"/><span>nó uasal, do chuirfeadh i gcoinnibh dlíghthe na tíre.</span>
<lb n="36"/><span>Roimhe sin ní raibh éin-fhear sa tír le cur i gcomór-</span>
<lb n="37"/><span>tas leis an Áird-Rígh; acht tháinig atharrughadh méine</span>
<lb n="38"/><span>ar dhaoinibh, agus cheapadar gur mhó easpog 'ná rí.  Tá</span>
<lb n="39"/><span>an cheist seo sa tSeanchus Mhór, agus, do réir mar thuig-</span>
<lb n="40"/><span>im, cuireadh ar mhacaibh léighinn í le haghaidh bheith 'na</span>
<lb n="41"/><span>mbreitheamhnaibh dóibh.  “Cia'ca,” adeir an leabhar</span>
<lb n="42"/><span>dlighe sin, “is mó easpog nó rí?”  Agus is é an</span>
<lb n="43"/><span>freagra atá leis: “Is mó an t-easpog mar is leis-</span>
<lb n="44"/><span>sean ríoghacht spioradálta acht ní fhuil ag an rígh acht</span>
<lb n="45"/><span>ríoghacht shaoghalta.”  Tuigfear ó'n bhfreagra soin go</span>
<lb n="46"/><span>raibh urraim d'easpog i nÉirinn níos mó ná bhí i</span>
<lb n="47"/><span>n-aon tír eile.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Do réir mar thuigim, thuill sé an urraim sin.  Bhíodh</span>
<lb n="50"/><span>sé i gcomhnuidhe ar thaobh na síothchána, agus ba dhuthrachtach</span>
<lb n="51"/><span>é chum léighinn is creidimh do chur chum cinn.  Mar sin</span>
<lb n="52"/><span>féin, ceapaim gur mío-ádhmharach an rud do'n eaglais</span>
<lb n="53"/><span>agus do'n tír easpog do chur suas is anuas le rígh, mar</span>
<lb n="54"/><span>bhí a lán daoine 'an thaobh soin ag cúl-chainnt ar an</span>
<lb n="55"/><span>eaglais agus 'ghá rádh go raibh breis éirghe 'n-áirde uirthi.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>Bhí éad ag na draoithibh léi leis, agus bhí mórán aca</span>
<lb n="58"/><span>ar faid na tíre fós i n-aindeoin shaothair na sagart.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Bhí scoileanna maithe ag na draoithibh sin, mar a</span>
<lb n="61"/><span>múinidís léigheann dúthchais agus ceárdaidheacht.  Bhí</span>
<lb n="62"/><span>múinteoirí eile seachas draoithe ag múineadh i n-éin-</span>
<lb n="63"/><span>fheacht leo, agus bhí an t-oideachas chomh maith soin ionnta</span>
<lb n="64"/><span>gur b'iomdha naomh do fuair a chuid léighinn ionnta</span>
<lb n="65"/><span>sul ar cuireadh ar scoil na heaglaise é chum riaghlacha</span>
<lb n="66"/><span>creidimh d'fhoghluim.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Bhí teist mhór ar scoileannaibh na heaglaise leis, agus</span>
<lb n="69"/><span>do múintí teangacha eile seachas Gaedhilg ionnta,</span>
<lb n="70"/><span>mar atá Laidean is Gréigis is Eabhraís.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Dá chomhartha soin, ní raibh aon scoláirí eile le</span>
<lb n="73"/><span>fágháil ó'n gcúigeadh aois dár dTighearna go teacht</span>
<lb n="74"/><span>na Lochlannach ins an ochtmhadh aois le cur i gcomór-</span>
<lb n="75"/><span>tas le Columbánus is le mórán eile nách é de shean-</span>
<lb n="76"/><span>scoláiríbh na hÉireann.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Conán Maol.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Éire

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Éire

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
