Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Éire (ar leanamhaint)</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1905_02_25_04</note>
                         <note type="L">04</note>
                         <note type="B">1905</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1905_02_25_04</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Éire (ar leanamhaint)</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1905</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Éire</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Léigheachta do léigh Conán Maol</span>
<lb n="4"/><span>do</span>
<lb n="5"/><span>Ghaedhealaibh Lonndain, 1903-4.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>(ar leanamhaint).</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Is as ár sean-leabhraibh féin atá pé eolas atá</span>
<lb n="10"/><span>againn ar na draoithibh agus ar chreideamh na sean-</span>
<lb n="11"/><span>Ghaedheal.  Thug Iúl Caesar agus Rómhánaigh eile, chomh</span>
<lb n="12"/><span>maith le hugharaibh Gréagacha, tuairisc ar imtheachtaibh</span>
<lb n="13"/><span>draoithe na Breataine agus Ghallia, agus le deabhadh gan</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="14"/><p><span>smuaineadh do scríobh cúigear nó seisear scríbhneoirí</span>
<lb n="15"/><span>i nÉirinn leabhair ins an aois seo ghabh tharainn dá</span>
<lb n="16"/><span>dearbhadh gur mar a chéile creideamh draoithe Éireann</span>
<lb n="17"/><span>leis an gcreideamh do bhí 'ghá fhoillsiughadh ins an</span>
<lb n="18"/><span>mBreatain ar an am gcéadna.  Ní ghéilleann ár</span>
<lb n="19"/><span>scoláirí eolacha Ó Comhraidhe agus Ó Donnabháin leis sin</span>
<lb n="20"/><span>i n-aon chor; agus gidh go raibh cosmhaileacht idir an dá</span>
<lb n="21"/><span>chreideamh, bhí deithfir mhór eatortha mar sin féin.</span>
<lb n="22"/><span>D'ofrálaidís draoithe Bhreatain is Ghallia fuil</span>
<lb n="23"/><span>daonda dá ndéithibh, agus ní fhuil aon ughdarás i n-aon</span>
<lb n="24"/><span>chor ag cúig nó sé de scoláiribh i nÉirinn adubhairt</span>
<lb n="25"/><span>ins an aois seo ghabh tharainn go raibh an choir uathbhásach</span>
<lb n="26"/><span>soin ag baint le sean-chreideamh na nGaedheal.  Dá</span>
<lb n="27"/><span>mbeadh a leithéid de ghnás dhéistineach imeasc na</span>
<lb n="28"/><span>nGaedheal, d'inneosadh Pádraig nó ceann éigin eile</span>
<lb n="29"/><span>de naomhaibh na hÉireann dúinn é, nó Cormac naomhtha</span>
<lb n="30"/><span>Mac Cuileannáin, na Ceithre Mháighistir, Céitinn, nó</span>
<lb n="31"/><span>bárd nó ollamh éigin eile.  Fuair U.K. Ó Súilleabháin</span>
<lb n="32"/><span>rotha seama éigin 'na taobh i sgríbhinn.  Fuair Cormac</span>
<lb n="33"/><span>Ó Conchubhair líne bheag eile, agus d'aontuigh Árd-Easbog</span>
<lb n="34"/><span>Ó hÉaluighthe leo i leabhar mhaith do scríobh sé ar shean-</span>
<lb n="35"/><span>scoilibh is shean-scoláiribh na hÉireann.  Bhí eolas Uí</span>
<lb n="36"/><span>Chomhraidhe agus Uí Dhonnabháin seacht n-uaire níos mó 'ná</span>
<lb n="37"/><span>a n-eolas súd, agus go mór-mhór do léigheadar gach</span>
<lb n="38"/><span>sgríbhinn do bhain leis an scéal, agus 'sé a dtuairim nách</span>
<lb n="39"/><span>bhfuil pioc ughdaráis le rádh gur ofráil na sean-</span>
<lb n="40"/><span>Ghaedhil fuil dhaonda dá rígh-íodhal, Crom Cruach.  Go</span>
<lb n="41"/><span>dearbhtha ní deacair an cheist do réidhtiughadh.  Tá</span>
<lb n="42"/><span>cúpla líne ins na Dinnseanchus, cúpla focal i leabhar</span>
<lb n="43"/><span>Bhaile-an-Mhóta, agus dhá líne ghearr sa Leabhar Laighneach,</span>
<lb n="44"/><span>agus badh bheag é mo mheas ar aon scoláire adéarfadh</span>
<lb n="45"/><span>gur thaisbeánadar súd gur ofráil na sean-Ghaedhil</span>
<lb n="46"/><span>fuil a gclainne ná fuil aon duine eile acht chomh beag</span>
<lb n="47"/><span>do Chrom Cruach.  Is é an focal beag soin “soth” do</span>
<lb n="48"/><span>chuir amudha is ar mearbhall na scoláirí seo, mar tá</span>
<lb n="49"/><span>dhá bhrígh leis an bhfocal soin — 'sé sin “clann” agus</span>
<lb n="50"/><span>“ál.”  Ní dócha go gcreideann éinne go dtugadh na</span>
<lb n="51"/><span>Gaedhil mar íodhbhairt do Chrom Cruach fuil a gcéad</span>
<lb n="52"/><span>mhic, agus dá réir sin ní gábhadh dhom a thuilleadh do rádh</span>
<lb n="53"/><span>'na thaobh.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Do b'é Crom Cruach árd-íodhal na hÉireann.  Bhí</span>
<lb n="56"/><span>ainmneacha eile air, acht is é Crom Cruach nó Crom</span>
<lb n="57"/><span>Dubh is gnáthaighe tugthar air.  Bhí sé 'na shuidhe ar</span>
<lb n="58"/><span>Mhuigh Sleachta ó aimsir an rígh Tighearnmas go</span>
<lb n="59"/><span>teacht Phádraig, 'sé sin cheithre céad déag bliadhan; agus</span>
<lb n="60"/><span>do thagadh na hÉireannaigh ann, agus shleachtaidís iad</span>
<lb n="61"/><span>féin do'n íodhal úd, agus d'iarraidís air rath na bliadhna</span>
<lb n="62"/><span>do chur ortha.  D'iarraidís air, fá mar adeir an</span>
<lb n="63"/><span>Leabhar Laighneach, “blicht isith” — 'sé sin bainne is</span>
<lb n="64"/><span>arbhar, nó an rath ar a mbuaidh is ar a ngortaibh go</span>
<lb n="65"/><span>ceann na bliadhna.  Ní dóich liom gur bha deilbh duine</span>
<lb n="66"/><span>Crom Cruach, agus creidim nách raibh ann acht gallán 'na</span>
<lb n="67"/><span>sheasamh ar lár machaire i gCondae an Chabháin.  Bhí a</span>
<lb n="68"/><span>mhullach nó a cheann clúduighthe le hór.  Tháinig</span>
<lb n="69"/><span>Pádraig agus bhuail sé leis an mBachall Íosa é, agus deir-</span>
<lb n="70"/><span>thear gur chuir an buille sin sa talamh Crom Cruach,</span>
<lb n="71"/><span>acht briseadh é go háirithe.  Bhí déithe eile ag na</span>
<lb n="72"/><span>Gaedhealaibh leis — Diancecht, an dia chum leighis, agus a</span>
<lb n="73"/><span>thuilleadh.  Bhí tuairim aca go mairfeadh an t-anam</span>
<lb n="74"/><span>d'éis scaramhaint leis an gcorp dí; agus is é an comh-</span>
<lb n="75"/><span>artha agus an teist is soiléire ar intinn is ar smuaintibh</span>
<lb n="76"/><span>na sean-Ghaedheal go raibh, dar leo, an saoghal eile 'na</span>
<lb n="77"/><span>thí choilltigh, shruthánaigh, bhláthmhair, ceol is aoibhneas</span>
<lb n="78"/><span>ann, canntaireacht éan ann, is glór na gcon sa</span>
<lb n="79"/><span>bhfiadhach imeasc na ngleann.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>An tAONMHADH CEANN DÉAG.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>BÓRAMHA LAIGHEAN</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Fuair Rí Laoghaire bás ar thuras cogaidh dó go</span>
<lb n="86"/><span>Laighin, d'éis Éireann do riaghlughadh go maith ar feadh</span>
<lb n="87"/><span>chúig bhlaidhan déag ar fhichid, agus cuireadh é 'na éideadh</span>
<lb n="88"/><span>catha i múr na Teamhrach, a chorp 'na sheasamh, a chlaidh-</span>
<lb n="89"/><span>eamh 'na ghlaic, a chathbhárr ar a cheann, agus a aghaidh ó</span>
<lb n="90"/><span>dheas ar na Laignibh.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Págánach borb do b'eadh é, do chaithfeadh a chothrom</span>
<lb n="93"/><span>cirt d'fhágháil agus nár bh'ionntaoibh cur 'na choinnibh.  Ní</span>
<lb n="94"/><span>raibh sé i n-aghaidh an Chreidim Chríostaidhe, mar ceap-</span>
<lb n="95"/><span>aim gur chuma leis cad é an saghas creidimh do bheadh</span>
<lb n="96"/><span>'ghá chraobhscaoileadh acht ná cuirfidhe isteach ar riagh-</span>
<lb n="97"/><span>altas na tíre.  Fear intinneach do b'eadh é, go raibh</span>
<lb n="98"/><span>dúil sa cheart aige.  Ghlaodhaidh sé chuige ar Naomh</span>
<lb n="99"/><span>Pádraig, ar dhá easbog eile, agus trí breitheamhain mar</span>
<lb n="100"/><span>aon leo, agus é féin mar cheann ortha.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Do léigh an t-árd-ollamh dhóibh leabhair na dlighe agus</span>
<lb n="103"/><span>gibé áit go raibh an dlighe ró-chruaidh ar chách do</span>
<lb n="104"/><span>mhachtnuigheadar ar chóir í 'atharrughadh.  Coir a</span>
<lb n="105"/><span>mhairbhthe do b'eadh do dhuine, duine eile do mharbhu-</span>
<lb n="106"/><span>ghadh, 'sé sin anam ar anam nó súil ar shúil, acht</span>
<lb n="107"/><span>i n-ionad soin is eadh do cheap an chuallacht léighinn</span>
<lb n="108"/><span>úd fá chúram Ríogh Laoghaire éiric mar dhíoghaltas ar</span>
<lb n="109"/><span>choir agus do b'shin é nós na tíre riamh ó shoin gur leath</span>
<lb n="110"/><span>dlighe Shasana i nÉirinn dhá chéad déag bliadhain 'na</span>
<lb n="111"/><span>dhiaidh súd.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Ba bheag atharrughadh eile cuireadh ar an ndlíghe</span>
<lb n="114"/><span>mar nár theasduigh sé uaithi.  Bhí rí-chíos dá thabhairt ag</span>
<lb n="115"/><span>gach rígh chuige do'n Áird-Rígh agus fágadh mar sin é.  I</span>
<lb n="116"/><span>dteannta an méid sin bhí cáin eile ar Chúige Laighean</span>
<lb n="117"/><span>do b'éigean do'n chúige sin a dhíol gach aon tarna</span>
<lb n="118"/><span>bliadhain agus ba bheag an mhaitheas do Phádraig 'iarraidh</span>
<lb n="119"/><span>ar an rígh í 'mhaitheamh.  Ba mhór an chúis imris i</span>
<lb n="120"/><span>nÉirinn an droch-cháin sin.  Glaodhtar Bóramha Laighean</span>
<lb n="121"/><span>uirthi agus do b'annamh do dhíol Cúige Laighean í gan</span>
<lb n="122"/><span>bruighin, acht bhí ríghthe na Teamhrach chomh láidir sin agus</span>
<lb n="123"/><span>chomh ceann-dána nár mhaitheadar riamh do'n chúige</span>
<lb n="124"/><span>mhí-ádhbharaighe an cháin ghránda soin.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>Is dá héileamh do bhí Rí Laoghaire ag dul nuair do</span>
<lb n="127"/><span>bhuail an bhás obann é (463, D.C.).  Chuir sé roimis an</span>
<lb n="128"/><span>bóramha úd do thógáil dhá bhliadhain roimhe siúd acht do</span>
<lb n="129"/><span>tógadh é féin 'na hionad mar bhuaidh na Laighnigh chalma</span>
<lb n="130"/><span>air i gcath.  Scaoileadar uatha an tÁird-Rí, ámh, ar</span>
<lb n="131"/><span>choingheallaibh ná bainfeadh sé leo go bráthach arís, agus do</span>
<lb n="132"/><span>gheall sé dóibh dar ghréin is ghaoith, do réir mhionn na</span>
<lb n="133"/><span>bPágánach, ná cuirfeadh sé isteach ortha a thuilleadh.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Mar sin féin, badh lag leis an Áird-Rígh borb mór-</span>
<lb n="136"/><span>dhálach géilleadh dhóibh.  Cheap sé leis féin gur baineadh</span>
<lb n="137"/><span>na coinghil de dá aindeoin.  Ní raibh dul as aige,</span>
<lb n="138"/><span>adubhairt sé, is do b'éigean dó an gheallamhaint do</span>
<lb n="139"/><span>thabhairt uaidh, mar nuair do cuirtear an coileach chun</span>
<lb n="140"/><span>treabhadh caitheann sé a dhéanamh.</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>Conán Maol.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Éire (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Éire (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
