Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An tÁdhbhar Sagairt</title><author><name type="main">Colm Ó Conaire</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1905_02_18_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1905</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1905_02_18_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Colm Ó Conaire</author><title>An tÁdhbhar Sagairt</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1905</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An tÁdhbhar Sagairt</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>“A Pháraic!”</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Níor labhradh istigh.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>“'gCluin tú, a pheata?”</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Níor labhradh.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>“Céard tá ar an ngasúr?  A</span>
<lb n="12"/><span>Pháraic, adeirim!”</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>“Beidh mé soir ar ball, a mhaime,”</span>
<lb n="15"/><span>arsa Páraic, ag labhairt fá dheireadh.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>“Corruigh leat, a mhaicín.  Tá sé i</span>
<lb n="18"/><span>n-am tae, agus dheamhan deor uisge sa</span>
<lb n="19"/><span>teach agam.”</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Tháinig Páraic aniar as an seomra.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>“Tá tú ar fágháil sa deireadh.</span>
<lb n="24"/><span>Sguab leat síos go dtí an tobar agus</span>
<lb n="25"/><span>fágh canna uisge dhom, mar dhéanfadh</span>
<lb n="26"/><span>peata.  Sin é an canna sa gcúinne.”</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Rug Páraic ar an gcanna agus lasg</span>
<lb n="29"/><span>leis.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>“Tá sé ag dul díom-sa,” arsa</span>
<lb n="32"/><span>Bríghid le Marcuisín Mhíchíl Ruaidh, a</span>
<lb n="33"/><span>bhí istigh ag cuairtéarach, “a fhágháil</span>
<lb n="34"/><span>amach céard bhíos sé a dhéanamh ins an</span>
<lb n="35"/><span>seomra sin.  Ní túisge a dhinnéar</span>
<lb n="36"/><span>caithte aige 'ná ghlanas sé leis isteach,</span>
<lb n="37"/><span>agus bíonn sé ar iarraidh go ham suip-</span>
<lb n="38"/><span>éir.”</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>“Play éicínt bhíos ar bun aige,”</span>
<lb n="41"/><span>arsa Marcuisín.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>“Ní sa teach badh cheart do mhalrach</span>
<lb n="44"/><span>mar é a beith tráthnóna breagh, acht ag</span>
<lb n="45"/><span>ropadh leis amuigh fá'n sliabh.”</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>“Aoibhneas duine a thoil,” arsa</span>
<lb n="48"/><span>Marcuisín, ag deargadh a phíopa.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>“Duine leis féin 'seadh Páraic, ar</span>
<lb n="51"/><span>chuma ar bith,” arsa Bríghid.  “Am-</span>
<lb n="52"/><span>annta ní thiubhradh triúir aire dhó, agus</span>
<lb n="53"/><span>amannta eile ní aireochthá sa teach é.”</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>D'fhill Páraic faoi seo, agus níor</span>
<lb n="56"/><span>cainntigheadh a thuilleadh ar an gceist.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Baintreabhach a b'eadh Bríghid, agus ní</span>
<lb n="59"/><span>raibh de chlainn aici acht Páraic, gas-</span>
<lb n="60"/><span>úirín deas catach seacht mbliadhan.</span>
<lb n="61"/><span>Chomhnuigheadar — agus comhnuigheann fós,</span>
<lb n="62"/><span>creidim — sa teach bheag úd d'fheicfeá</span>
<lb n="63"/><span>sa ngleann síos uait, ar thaoibh do</span>
<lb n="64"/><span>láimhe deise, ag dul siar an bhóthar</span>
<lb n="65"/><span>dhuit Ó Thurloch go hInbhear.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Níor éaluigh Páraic arís an turas</span>
<lb n="68"/><span>so, acht shuidh sé faoi ar a stóilín féin</span>
<lb n="69"/><span>cois teineadh, ag éisteacht le n-a mháthair</span>
<lb n="70"/><span>agus le Marcuisín, a bhí i séis chomhráidh</span>
<lb n="71"/><span>go binn.  Bhí Marcuisín tar éis teacht</span>
<lb n="72"/><span>ó aonach na Gaillimhe, agus bhí nuaidheacht</span>
<lb n="73"/><span>an bhaile mhóir fré chéile aige.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Bhí an dinnéar ar an mbord nuair</span>
<lb n="76"/><span>tháinig Páraic a bhaile ó'n sgoil lá ar</span>
<lb n="77"/><span>n-a bhárach.  D'ith sé a chuid fataí agus</span>
<lb n="78"/><span>d'ól sé a naigín bainne go buidheach</span>
<lb n="79"/><span>beannachtach.  Chomh luath is bhí ithte agus</span>
<lb n="80"/><span>ólta aige, chroch sé leis a mháilín</span>
<lb n="81"/><span>leabhar, agus siar leis ins an seomra,</span>
<lb n="82"/><span>mar ba ghnáthach.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Níor leig an mháthair uirri go raibh</span>
<lb n="85"/><span>sí ag cur aon tsuim ann.  Acht tar</span>
<lb n="86"/><span>éis cúpla móiméad d'osgail sí doras</span>
<lb n="87"/><span>an tseomra go ciúin, agus sháith bárr a</span>
<lb n="88"/><span>sróine isteach.  Ní thug Páraic fá</span>
<lb n="89"/><span>deara í, acht bhí radharc aici-se ar</span>
<lb n="90"/><span>gach a raibh ar siubhal sa seomra.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Bhí mo dhuine 'na sheasamh i lár an</span>
<lb n="93"/><span>urláir ag feistiughadh air féin a léine</span>
<lb n="94"/><span>oidhche.  Nuair a bhí sí sin cóirighthe i</span>
<lb n="95"/><span>gceart air, chuir sé ar a bárr amuigh,</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="96"/><p><span>thar a ghuailnibh, cóta dearg le n-a</span>
<lb n="97"/><span>mháthair a bhí crochta ar an mballa.</span>
<lb n="98"/><span>Thóg sé amach annsin an leabhar ba mhó</span>
<lb n="99"/><span>dá raibh aige 'na mháilín — b'é an</span>
<lb n="100"/><span>leabhar é sin acht “Tadhg Gabha” —</span>
<lb n="101"/><span>d'osgail é, agus do leath os a chomhair ar</span>
<lb n="102"/><span>an mbord é, 'na leath-luighe leis an</span>
<lb n="103"/><span>sgathán.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>Annsin do thosuigh na gorthí dá ríribh.</span>
<lb n="106"/><span>Sheas Páraic ar aghaidh an bhuird</span>
<lb n="107"/><span>amach d'fheac a ghlún, choisrigh é féin,</span>
<lb n="108"/><span>agus thosuigh air ag paidreoireacht os</span>
<lb n="109"/><span>árd.  Ní go maith a bhí Bríghid i n-ann</span>
<lb n="110"/><span>é thuigsint, acht do réir mar cheap sí,</span>
<lb n="111"/><span>bhí Laidin agus Gaedhilg measgtha tré n-a</span>
<lb n="112"/><span>chéile 'na chuid cainnte, agus bhí corr-</span>
<lb n="113"/><span>fhocal aige nár chosmhail le Laidin ná</span>
<lb n="114"/><span>le Gaedhilg.  Dá mhéid iongantas dá</span>
<lb n="115"/><span>raibh ar Bhríghid fá'n obair seo, ba mhó</span>
<lb n="116"/><span>'ná sin an t-iongantas a bhí uirri</span>
<lb n="117"/><span>nuair chonnaic sí Páraic ag umhlughadh,</span>
<lb n="118"/><span>ag bualadh a uchta, ag pógadh an</span>
<lb n="119"/><span>buird, ag leigint air go raibh sé ag</span>
<lb n="120"/><span>léigheadh paidreacha Laidne as “Tadhg</span>
<lb n="121"/><span>Gabha,” agus ag imirt gach cleas b'aistighe</span>
<lb n="122"/><span>'ná a chéile.  Níor thuig sí i gceart</span>
<lb n="123"/><span>céard a bhí ar bun aige gur thionntuigh</span>
<lb n="124"/><span>sé thart agus adubhairt:</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>“Dominus Vobiscum.”</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>“Sábhálaidh Dia sinn!” ar sise léithi</span>
<lb n="129"/><span>féin.  “Tá sé ag cur i gcéill go</span>
<lb n="130"/><span>bhfuil sé 'na shagart, agus é ag léigheadh</span>
<lb n="131"/><span>Aifrinn!  Sin í an chulaidh Aifrinn atá</span>
<lb n="132"/><span>air, agus 'sé an leabhar beag Gaedhilge</span>
<lb n="133"/><span>Leabhar an Aifrinn!”</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Ní bréag a rádh go raibh Bríghid</span>
<lb n="136"/><span>sgannruighthe.  Tháinig sí thar ais do'n</span>
<lb n="137"/><span>chistinigh, agus shuidh os comhair na</span>
<lb n="138"/><span>teineadh.  Ní raibh a fhios aici céard</span>
<lb n="139"/><span>badh cheart di a dheánamh.  Bhí sí idir</span>
<lb n="140"/><span>dhá chomhairle ciaca badh chóra dhi</span>
<lb n="141"/><span>dualgas an tsleisne a thabhairt do</span>
<lb n="142"/><span>Pháraic nó dhul ar a dhá ghlúin roimhe agus</span>
<lb n="143"/><span>a bheannacht a iarraidh!</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>“Cá bhfios dom,” ar sise léithi</span>
<lb n="146"/><span>féin, “nach peacadh uathbhásaighe dhom</span>
<lb n="147"/><span>leigint dó aithris a dhéanamh ar an</span>
<lb n="148"/><span>sagart mar sin?  Acht cá bhfios dom,</span>
<lb n="149"/><span>'na dhiaidh sin, nach naomh as na Flaithis</span>
<lb n="150"/><span>atá ins an teach agam?  Agus, ár</span>
<lb n="151"/><span>ndóigh, badh mhillteach an peacadh é</span>
<lb n="152"/><span>naomh a bhualadh!  Go maithidh Dia dhom</span>
<lb n="153"/><span>é, is minic a bhuail mé cheana é!  Tá</span>
<lb n="154"/><span>mé i dteannta, go cinnte.”</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Níor chodail Bríghid néall an oidhche</span>
<lb n="157"/><span>sin, acht ag cur na ceiste seo tré</span>
<lb n="158"/><span>chéile.</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Lá ar n-a bhárach, chomh luath is bhí</span>
<lb n="161"/><span>Páraic glanta leis chum na scoile, chuir</span>
<lb n="162"/><span>Bríghid an glas ar an doras, bhuail an</span>
<lb n="163"/><span>bóthar, agus níor bhain méar dá sróin gur</span>
<lb n="164"/><span>shroich sí teach an tsagairt, agus gur innis</span>
<lb n="165"/><span>a sgéala ó thús go deireadh do'n</span>
<lb n="166"/><span>Athair Antoine.  Ní dhearna an sagart</span>
<lb n="167"/><span>acht meanga-gháire; acht bhí Bríghid leis</span>
<lb n="168"/><span>nó gur bhain sí gealladh as go ngabh-</span>
<lb n="169"/><span>fadh sé isteach chuici an tráthnóna sin.</span>
<lb n="170"/><span>Lasg léithi a bhaile annsin go héad-</span>
<lb n="171"/><span>trom-chroidheach.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>Níor chlis an sagart uirri.  Bhuail</span>
<lb n="174"/><span>sé isteach chuici sa tráthnóna, ag dul</span>
<lb n="175"/><span>a bhaile dhó ó theach an mháighistir.</span>
<lb n="176"/><span>Tráthamhail go leor, bhí Páraic sa</span>
<lb n="177"/><span>seomra ag “léigheadh Aifrinn.”</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>“Ar t'anam is ná labhair, a Athair!”</span>
<lb n="180"/><span>arsa Bríghid.  “Tá sé istigh.”</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Théaluigh an bheirt as bárr a gcos</span>
<lb n="183"/><span>anonn go dtí doras an tseomra, agus</span>
<lb n="184"/><span>dearc isteach.  Bhí Páraic gléasta go</span>
<lb n="185"/><span>díreach mar bhí an lá roimhe sin, agus é</span>
<lb n="186"/><span>ag guidhe go deaghmhóideach.  Sheas an</span>
<lb n="187"/><span>sagart sgathamh ag breathnughadh air.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Fá dheireadh thionntuigh mo dhuine</span>
<lb n="190"/><span>thart, agus ag tabhairt aighthe ar an</span>
<lb n="191"/><span>bpobal, mar dh'eadh —</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>“Orate fratres,” ar seisean amach</span>
<lb n="194"/><span>ós árd.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>Le linn é seo a rádh, chonnaic sé a</span>
<lb n="197"/><span>mháthair agus an sagart sa doras.  Dhearg</span>
<lb n="198"/><span>sé agus sheas gan corrughadh.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>“Gabh i leith annso chugam,” ars' an</span>
<lb n="201"/><span>tAthair Antoine.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>Tháinig Páraic anall go faitcheach.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>“Céard é seo atá ar bun agat?”</span>
<lb n="206"/><span>ars' an sagart.</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>“Bhí mé ag léigheadh Aifrinn, a</span>
<lb n="209"/><span>Athair,” arsa Pádraic.  Dubhairt sé</span>
<lb n="210"/><span>an méid seo go cúthail, acht ba léir</span>
<lb n="211"/><span>nár cheap sé go raibh aon cheo as an</span>
<lb n="212"/><span>mbealach déanta aige — agus ár ndóigh</span>
<lb n="213"/><span>ní raibh.</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>Níor mar sin do Bhríghid bhocht a bhí</span>
<lb n="216"/><span>ar chrith-eagla.</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>“Ná bí ró-chruaidh air, a Athair,” ar</span>
<lb n="219"/><span>sise — “níl sé acht óg.”</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>Leag an sagart a lámh go héad-</span>
<lb n="222"/><span>trom ar cheann bán an ghasúir, agus</span>
<lb n="223"/><span>labhair sé go ciúin cneasta leis.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>“Tá tú ró-óg fós, a Pháraicín,”</span>
<lb n="226"/><span>adeir sé, “le bheith 'do shagart, agus níl</span>
<lb n="227"/><span>sé geallta d'aon duine acht do</span>
<lb n="228"/><span>shagart Dé Aifreann a rádh.  Acht</span>
<lb n="229"/><span>cogair mé seo.  Ar mhaith leat freas-</span>
<lb n="230"/><span>tail ag an altóir?”</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>Las súile Pháraic, agus dhearg a ghruaidh</span>
<lb n="233"/><span>arís — ní le cúthaileacht é an turas so,</span>
<lb n="234"/><span>acht le bárr ríméid.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>“Óra, badh mhaith, a Athair,” adeir</span>
<lb n="237"/><span>sé.  “Níl aon rud a b'fhearr liom.”</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>“Déanfaidh sin,” ars' an sagart.</span>
<lb n="240"/><span>“Feicim go bhfuil cuid de na</span>
<lb n="241"/><span>paidreachaibh agat cheana.”</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>“Acht, a Athair, a mhúis**”</span>
<lb n="244"/><span>arsa Bríghid, agus stop go hobann.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>“Céard tá anois ort?” adeir an</span>
<lb n="247"/><span>sagart.</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>“Bríste ná bróga níor chaith sé</span>
<lb n="250"/><span>fós!” ar sise.  “Is luath liom bríste</span>
<lb n="251"/><span>a chur air go —”</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>Sgairt an sagart ag gáiridhe.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>“Níor chualas riamh,” ar seisean, “go</span>
<lb n="256"/><span>bhfuil gábhadh le bríste.  Cuirfimíd</span>
<lb n="257"/><span>casóigín beag ar bharr a chóta amuigh</span>
<lb n="258"/><span>air, agus mise mo bhannaí go rachaidh sé</span>
<lb n="259"/><span>go deas dó.  Maidir le brógaibh, tá</span>
<lb n="260"/><span>péire againn a d'fhág Máirtín an</span>
<lb n="261"/><span>Iasgaire 'na dhiaidh nuair a chuaidh sé</span>
<lb n="262"/><span>go hUachtar Árd.  Gléasfamuid i</span>
<lb n="263"/><span>gceart thú, a Pháraic níl baoghal,” ar</span>
<lb n="264"/><span>seisean.  Agus amach an doras leis</span>
<lb n="265"/><span>gan a thuilleadh a rádh.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Nuair a bhí an sagart imighthe, chrom</span>
<lb n="268"/><span>an mháthair agus phóg sí a maicín.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>“Mo ghrádh thú!” adeir sí.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>Ag dul a chodladh di an oidhche sin,</span>
<lb n="273"/><span>b'iad na focla deiridh adubhairt sí</span>
<lb n="274"/><span>léithi féin: “Béidh mo mhaicín 'na</span>
<lb n="275"/><span>shagart!  Agus cá bhfios dom,” ar</span>
<lb n="276"/><span>sise, ag dúnadh a súl di, “cá, bhfios</span>
<lb n="277"/><span>dom nach 'na easpog a bhéas sé amach</span>
<lb n="278"/><span>anseo!”</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Colm Ó Conaire.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An tÁdhbhar Sagairt

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An tÁdhbhar Sagairt

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
