Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Éire</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1905_01_28_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1905</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1905_01_28_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Éire</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1905</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Éire</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Léigheachta do léigh Conán Maol</span>
<lb n="4"/><span>do</span>
<lb n="5"/><span>Ghaedhealaibh Lonndain, 1903-4.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>AN tOCHTMHADH CEANN </span>
<lb n="8"/><span>(ar leanamhaint).</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Do roinneadh Éire idir Éibhear agus Éireamhón, beirt</span>
<lb n="11"/><span>mac Mhileadh, agus bhí coinghill eatortha go mbeadh an leath</span>
<lb n="12"/><span>thuaidh d'Éirinn ag Éireamhón agus an leath theas ag Éibh-</span>
<lb n="13"/><span>ear agus an rud céadna ag sliocht a sleachta.  Acht</span>
<lb n="14"/><span>d'éirigh éad agus iomarbháidh idir an mbeirt mban pósta agus</span>
<lb n="15"/><span>bruighean as an imreas soin i n-ar marbhuigheadh Éibhear,</span>
<lb n="16"/><span>agus thóg Éireamhón chuige féin an tír go léir.  Céadta</span>
<lb n="17"/><span>bliadhan 'na dhiaidh sin, chuir Eoghan Taidhleach aighneas</span>
<lb n="18"/><span>ar Chonn Chéad-Chathach, sean-athair Chormaic mhic Airt agus</span>
<lb n="19"/><span>sin-sean-athair Chairbre Lifeachair do marbhuigheadh i</span>
<lb n="20"/><span>gcath Ghabhra.  Fear tar fhearaibh do b'eadh Eoghan</span>
<lb n="21"/><span>Taidhleach úd, agus ghnídh sé féin agus leomhain na Teamhrach</span>
<lb n="22"/><span>rí-rádh de'n tír ag comhrac le chéile.  Do b'éigean do</span>
<lb n="23"/><span>Chonn dhá leith do dhéanamh d'Éireann — leath Chuinn</span>
<lb n="24"/><span>thuaidh dó féin agus leath-Mhogha theas d'Eoghan, mar do</span>
<lb n="25"/><span>bh'é a ainm eile Mogha Nuadhat.  Níor shásamh sin Conn</span>
<lb n="26"/><span>i bhfad, mar do bhris sé isteach i gceann tamaill go</span>
<lb n="27"/><span>Cúige Mumhan, agus do chuir sé an rith as Éirinn ar</span>
<lb n="28"/><span>Eoghan Taidhleach.  Tá cloch sa Ruachta cois Neidín go</span>
<lb n="29"/><span>ngairmthear an Chloch Bharrach uirthi, mar gur ghéaruigh</span>
<lb n="30"/><span>Conn agus a bhuidheanta a sleagha uirthi ar nós mar do</span>
<lb n="31"/><span>déanfaidís ar bharra.*  D'fhill Eoghan Taidhleach arís</span>
<lb n="32"/><span>agus sluaighte amasanna agus eachtrannach leis.  Do chogain</span>
<lb n="33"/><span>Conn Céad-Chathach adharc-dhorn a chlaidhimh go dtí an</span>
<lb n="34"/><span>cos iarainn, nuair do chonnaic sé na heachtrannaigh agus</span>
<lb n="35"/><span>Eoghan suidhte ar Mhuigh Léana; agus, ins an mbruighin</span>
<lb n="36"/><span>mhóir do thárluigh de, do thuit Eoghan Taidhleach calma</span>
<lb n="37"/><span>fá chraoisigh Chuinn.  Ní gan duadh do chongaibh sliocht</span>
<lb n="38"/><span>Éireamhón a ngreim ar an Teamhair, agus ní túisce bhíodh</span>
<lb n="39"/><span>suaimneas ar faid Éireann 'ná go dtugthaoi aghaidh ar</span>
<lb n="40"/><span>na Rómhánachaibh i mBreatain.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Faid do bhí an Bhreatain i seilbh na Rómhánach chuaidh</span>
<lb n="43"/><span>sé de'n Teamhair ceannus d'fhágháil innti, gidh gur</span>
<lb n="44"/><span>chuireadar na hÁird-Ríghthe chuige go minic.  Do b'é</span>
<lb n="45"/><span>an iarracht ba ghéire do ghnídheadar 'ná fá Chriomhthán</span>
<lb n="46"/><span>Mór amach 's isteach leis an mbliadhain 377, D.C.,</span>
<lb n="47"/><span>nuair do ghluais an rí cuthaigh sin ó'n dTeamhair, agus</span>
<lb n="48"/><span>d'argain, do chreach, is do loisc sé an Bhreatain ó</span>
<lb n="49"/><span>Mhóna go Lonndain.  Cuireadh mac Impire na Róimhe,</span>
<lb n="50"/><span>Theodósius óg, 'na choinnibh, agus is bladhmannach atá file</span>
<lb n="51"/><span>Rómhánach ag maoidheamh gur cuireadh na hÉireannaigh</span>
<lb n="52"/><span>ar gcúl.  Má's fíor gur cuireadh, ní rabhadar i bhfad</span>
<lb n="53"/><span>gan teacht ar ais arís, mar deir na Rómhánaigh go</span>
<lb n="54"/><span>raibh an fhairrge 'na cubharán bán le hiomad maidí</span>
<lb n="55"/><span>rámha na nÉireannach, agus do scriosadar na Rómhánaigh</span>
<lb n="56"/><span>agus gach Breathnach do chabhruigh leo soin níos measa 'ná</span>
<lb n="57"/><span>riamh.  Do b'é Niall Naoi-nGiallach do bhí mar rí is</span>
<lb n="58"/><span>mar cheann feadhna ar an hÉireannachaibh an cor soin;</span>
<lb n="59"/><span>agus, má's cóir a chreideamhaint ó'n bhfile Rómhánach úd,</span>
<lb n="60"/><span>do chuir Stilicó ar gcúl Niall.  Bhí an Bandalach úd</span>
<lb n="61"/><span>Stilicó ar an bhfear cogaidh do b'fhearr le n-a linn, agus</span>
<lb n="62"/><span>deir an file Rómhánach go raibh Éire ar caoi go fuidh-</span>
<lb n="63"/><span>each i dtaobh an áir úd ar a cloinn.  Is dócha gurab í</span>
<lb n="64"/><span>an fhírinne í go raibh na Rómhánaigh teinn go leor i</span>
<lb n="65"/><span>ndiaidh Neil Naoi-nGiallaigh, agus Stilicó tuirseach de</span>
<lb n="66"/><span>chomh maith, mar, do réir mar a thuigim, bhí buannacht</span>
<lb n="67"/><span>ag na hÉireannachaibh ar an mBreatain as súd amach</span>
<lb n="68"/><span>go ceann dhá chéad bliadhan, ó'n Móna thiar thuaidh go</span>
<lb n="69"/><span>dtí an Mhuir n-Íocht theas.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Níor shásamh an méid sin Niall Naoi-nGiallach, mar</span>
<lb n="72"/><span>bhris sé isteach ar cheann a shluagh ar Impireacht na</span>
<lb n="73"/><span>Rómhánach sa bhFrainnc, agus 'na ghluaiseacht bhuadhach ann-</span>
<lb n="74"/><span>súd, iseadh do chaith cuirptheach fealltach dá arm féin</span>
<lb n="75"/><span>sleagh leis, agus do thuit an rí caithréimeach cumasach úd</span>
<lb n="76"/><span>i bfhad ó n-a thír féin.  Thug a bhuidheanta dísle leo</span>
<lb n="77"/><span>corp a ríogh go hÉireann.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Tá oileánín aoibhinn uaigneach i Loch Cuan i nUlaidh</span>
<lb n="80"/><span>go nglaodhtar “Dún Uí Néill” air, agus deir bunaidhe</span>
<lb n="81"/><span>na háite go bhfuil sé sa béal-oideas aca gurab ann</span>
<lb n="82"/><span>do cuireadh Niall Naoi-nGiallach.  Deir daoine eile</span>
<lb n="83"/><span>nách ann do cuireadh é i n-aon-chor, acht amháin go raibh</span>
<lb n="84"/><span>dún aige annsúd agus gurab annsoin do bhíodh a ghialla</span>
<lb n="85"/><span>ar óstaidheacht.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Do b'é féin agus Cormac mac Airt an dá rí ba mhó</span>
<lb n="88"/><span>cháil dár shuidh ar chathaoir ríoghamhail na Teamhrach</span>
<lb n="89"/><span>riamh, agus do ba uaidh do tháinig an sliocht ba chumasaighe</span>
<lb n="90"/><span>dár riaghluigh Éire — ar mhuinntir Néill úd do thug sé</span>
<lb n="91"/><span>ríghthe fichead dá dtír.  Do b'é a athair, Eochaidh Muigh-</span>
<lb n="92"/><span>mheadhon, Áird-Rí Éireann, agus innsithear go raibh an</span>
<lb n="93"/><span>tÁird-Rí sin ag gabháil an bóthar lá agus go bhfeacaidh sé</span>
<lb n="94"/><span>a chúigear mac istigh i gcéardchain ag cainnt leis na</span>
<lb n="95"/><span>gaibhnibh.  Níor bh'éan-cheann-fé dhóibh bheith ag cainnt</span>
<lb n="96"/><span>le gabha, siúd is gur bha phrionnsaí féin iad, mar ba</span>
<lb n="97"/><span>mhór le rádh gabha ins an tsean-aimsir i nÉirinn agus bhí</span>
<lb n="98"/><span>meas ar gach ceárdaidhe eile chomh maith.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Dubhairt an tÁird-Rí tuigsineach leis féin go</span>
<lb n="101"/><span>mbeadh 'fhios aige cia aca dá chloinn ba mhó misneach.</span>
<lb n="102"/><span>Bhagair sé chuige ar cheann dá oifigeachaibh.  “Cuir an</span>
<lb n="103"/><span>cheárdcha soin fá theine i ngan fhios,” ar seisean, agus,</span>
<lb n="104"/><span>nuair do bhladhm an cheárdcha, do lúighidh an tÁird-Rí</span>
<lb n="105"/><span>ar a chúigear mac giúrléidí na ngaibhne d'fhuasgailt</span>
<lb n="106"/><span>ó'n dteine.  Rug gach aon de cheathrar aca ar úir-</span>
<lb n="107"/><span>lisíbh éadtroma, agus ritheadar amach i leathtaobh leo;</span>
<lb n="108"/><span>acht rug an fear do b'óige aca, Niall, ar an inneoin</span>
<lb n="109"/><span>trom agus thóg sé leis í.  D'fhill sé ar n-ais thré dheatach</span>
<lb n="110"/><span>is cnámhlach, scuir sé na builg do bheadh trom mar</span>
<lb n="111"/><span>ualach de thriúr fear, agus sciob sé leis thríd an dteine</span>
<lb n="112"/><span>bhúithrigh iad.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Conán Maol</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>*File</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Éire

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Éire

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
