Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Prímh-Sgéalta na Sean-Ghaedheal - I. — Cath Mhaighe Tuireadh Theas.</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1903_04_11_01</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1903</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1903_04_11_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Prímh-Sgéalta na Sean-Ghaedheal - I. — Cath Mhaighe Tuireadh Theas.</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1903</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Prímh-Sgéalta na Sean-Ghaedheal</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>I. — Cath Mhaighe Tuireadh Theas.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Ar dteacht do Thuatha Dé Dannann i nÉirinn</span>
<lb n="6"/><span>losgadar a loingeas, mar nach raibh rún</span>
<lb n="7"/><span>filleadh ar ais aca, & ghluaiseadar leó go dtí</span>
<lb n="8"/><span>Maigh Réin ('san duthaigh ar a tugadh Breifní</span>
<lb n="9"/><span>Uí Ruairc i n-a dhiaidh sin).  Thógadar long-</span>
<lb n="10"/><span>phort & daingean annsúd & thaisbeánadar iad</span>
<lb n="11"/><span>féin do mhuinntir na tíre .i. do na Fearaibh</span>
<lb n="12"/><span>Bolg do bhí mar áitightheóiribh i nÉirinn an</span>
<lb n="13"/><span>uair sin.  Chuir Rí na bhFear mBolg gaisgidh-</span>
<lb n="14"/><span>each dá mhuinntir, dar bh'ainm Sreang, mar</span>
<lb n="15"/><span>spíodóir féachaint goidé an cineál daoine</span>
<lb n="16"/><span>iad seo a tháinig ar tír i nÉirinn, & goidé an</span>
<lb n="17"/><span>gleás troda do bhí aca.  Thug lucht coimhéada</span>
<lb n="18"/><span>Tuatha De Danann fá deara an gaisgidheach</span>
<lb n="19"/><span>ag teacht, & chuireadar curadh dá gcuid féin,</span>
<lb n="20"/><span>.i. Breas, i n-a airicis.  Chuadar d'ionnsaidhe</span>
<lb n="21"/><span>a chéile go haireach & go mall, & nuair tháng-</span>
<lb n="22"/><span>adar comhgarach dá chéile, chuir gach duine aca</span>
<lb n="23"/><span>cos a sgéithe go dian sa dtalamh, i modh gur rinne</span>
<lb n="24"/><span>a sgiath díon dá chorp, & chuir goic air féin os</span>
<lb n="25"/><span>cionn rinn an sgéithe, féachaint ar a námhaid.</span>
<lb n="26"/><span>Labhair Breas ar dtúis, & ba mhór an t-ion-</span>
<lb n="27"/><span>gnadh do bhí ar Shreang nuair chuala sé é ag</span>
<lb n="28"/><span>spreagadh na sean-Ghaedhilge, óir ba hí an</span>
<lb n="29"/><span>Ghaedhilg do bhí mar theagnain ag an dá</span>
<lb n="30"/><span>chineadh úd & bhí sean-ghaol eatorra.  Spíon-</span>
<lb n="31"/><span>adar & sgrúduigheadar a gcuid airm ar gach</span>
<lb n="32"/><span>taoibh, agus ba mhór an deithbhir amh, do bhí</span>
<lb n="33"/><span>eatorra, mar bhí dhá shleagh troma reamhra</span>
<lb n="34"/><span>maola ag Sreang ar nós na bhFear mBolg; &</span>
<lb n="35"/><span>bhí dhá shleagh deasa tana fada géara ag</span>
<lb n="36"/><span>Breas ar nós Tuatha De Danann.  Dubhairt</span>
<lb n="37"/><span>Breas le Sreang gur bhfeirrde dhóibh Éire do</span>
<lb n="38"/><span>roinnt i n-a dá leith, & gach cineadh de'n dá</span>
<lb n="39"/><span>chineadh leath di do ghabháil, agus do choimeád</span>
<lb n="40"/><span>i n-aghaidh sleachta ar bith eile do thiocfadh</span>
<lb n="41"/><span>innti; acht níor bh'fhéidir le Sreang freagra</span>
<lb n="42"/><span>do thabhairt ar an dtairgsin seo gan cead ó</span>
<lb n="43"/><span>n-a rígh féin.  Snaidhm an dá ghaisgidheach</span>
<lb n="44"/><span>coingheall comh-cháirdeasa eatorra féin,</span>
<lb n="45"/><span>d'fhágadar slán ag n-a chéile agus ghluaiseadar</span>
<lb n="46"/><span>leó 'na bhaile.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Nuair fuair Rí an bhFear mBolg tuaraisg</span>
<lb n="49"/><span>ó Shreang ar a thuras dhiúltuigh sé Éire do</span>
<lb n="50"/><span>roinnt le Tuathaibh De Danann agus chinn sé</span>
<lb n="51"/><span>comhairle troid agus dian-chath do thabhairt</span>
<lb n="52"/><span>dóibh.  D'fhill Breas dá mhuinntir i Maigh</span>
<lb n="53"/><span>Réin agus thug sgéala dhóibh ar an méid a</span>
<lb n="54"/><span>chonnaic sé agus an méid a chuala sé.  Do</span>
<lb n="55"/><span>ghabh eagla iad roimh na Fearaibh Bolg, d'fhág-</span>
<lb n="56"/><span>adar an longphort agus a ndaingean ag Maigh</span>
<lb n="57"/><span>Réin agus ghluais leó siar ó dheas gur</span>
<lb n="58"/><span>shroicheadar Cnoc Bealgadán ar imealbhord</span>
<lb n="59"/><span>Maighe Nia, áit atá i n-aice Mainistir Conga</span>
<lb n="60"/><span>i gCondae Mhaigheó, mar thugamaoid ar an</span>
<lb n="61"/><span>gceanntar sin anois.  Lean na Fir Bolg iad</span>
<lb n="62"/><span>go dtángadar go Maigh Nia agus chuadar</span>
<lb n="63"/><span>i bhfoslongphort ar an maigh sin.  Chuir Nuadha</span>
<lb n="64"/><span>.i. Rí Tuatha Dé Danann teachtairí eile, .i. a</span>
<lb n="65"/><span>gcuid file go dtí Eochaidh, Rí na bhFear mBolg</span>
<lb n="66"/><span>d'iarraidh síothchána air an ath-uair, acht ní</span>
<lb n="67"/><span>thiubhradh Eochaidh dhó acht dearg-chogadh agus</span>
<lb n="68"/><span>ghléasadar iad féin ar gach taoibh fá choinne</span>
<lb n="69"/><span>an áir.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Ar lá mheadhoin an tsamhraidh i mbliadhain</span>
<lb n="72"/><span>an Domhain 3303, tugadh an cath úd.  Bí an</span>
<lb n="73"/><span>cath ar siubhal ar feadh ceithre lá gur brisadh</span>
<lb n="74"/><span>ar na Fearaibh Bolg.  Nuair a bhí an</span>
<lb n="75"/><span>cath ag dul go dian ar na Fearaibh Bolg,</span>
<lb n="76"/><span>d'éirigh tart 's cuimse ar a Rígh agus d'imthigh</span>
<lb n="77"/><span>sé i n-aoinfheacht le céad gaisgidheach dá</span>
<lb n="78"/><span>shluaigh ag cuardughadh uisge le n-a ól.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Lean dream de Thuatha Dé Deanann iad,</span>
<lb n="81"/><span>.i. céad go leith gaisgidheach fá taoiseachas</span>
<lb n="82"/><span>triúir mac Neamhad gur rug siad orra ag</span>
<lb n="83"/><span>Tráigh Eóchalla (i gConndae an tSligigh atá</span>
<lb n="84"/><span>anois ann), áit a raibh cruadh-charragal aca</span>
<lb n="85"/><span>agus in ar thuit Eochaidh féin, agus urmhór na</span>
<lb n="86"/><span>taoiseach ar gach taoibh — triúr mac Neamhadh</span>
<lb n="87"/><span>imeasg na coda eile.  Cuireadh an triúr</span>
<lb n="88"/><span>mac i n-uaigh ar an dtráigh ar an dtug-</span>
<lb n="89"/><span>tar ó shoin Leaca Mac Neamhadh, agus</span>
<lb n="90"/><span>cuireadh Eochaidh mar ar thuit sé, agus tógadh</span>
<lb n="91"/><span>carn os a chionn ar a ngairmthear Carn Tráigh</span>
<lb n="92"/><span>Eóchalla go dtí an lá i ndiu.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Bhuail Sreang tréan-bhuille ar Nuadha Rí</span>
<lb n="95"/><span>Tuatha Dé Danann gur ghearr sé a gheag de</span>
<lb n="96"/><span>agus bhí Nuadha ina luighe breóidhte o'n</span>
<lb n="97"/><span>ngonadh sin go dtí gur chum Diancheacht, sé</span>
<lb n="98"/><span>sin liaigh eólgach do bhí aige, lámh airgid dó,</span>
<lb n="99"/><span>agus is ar an ádhbhar sin goireadh Nuadha</span>
<lb n="100"/><span>Airgead Lámh de ó shoin a leith.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>I ndeireadh an cheathramhadh lae de'n chogadh</span>
<lb n="103"/><span>bhí na Fir Bolg uile ar lár acht trí chéad fear</span>
<lb n="104"/><span>calma fá stiúir Shreanga.  Bhí comhairle</span>
<lb n="105"/><span>cogaidh ag na taoiseacha agus chinn siad</span>
<lb n="106"/><span>comhairle stad de'n chogadh agus cómhrac</span>
<lb n="107"/><span>aoinfhir d'iarraidh, gach fear díobh ar Thuatha Dé</span>
<lb n="108"/><span>Danann, rud nach leigfeadh an náire dhóibh-sean</span>
<lb n="109"/><span>do shéanadh orra.  Acht thairg Tuatha Dé Danann</span>
<lb n="110"/><span>coimhcheangal síothchána dhóibh agus a rogha</span>
<lb n="111"/><span>Cúige de Chúig Cúigí na hÉireann mar fearann</span>
<lb n="112"/><span>agus dúthaigh dhóibh ó shoin amach.  Thógh siad</span>
<lb n="113"/><span>Cúige Chonnacht mar dúthaigh, acht nach é</span>
<lb n="114"/><span>Connachta do bhí mar ainm ar an gCúige an</span>
<lb n="115"/><span>uair sin, acht baisdeadh Cúige Shreanga air</span>
<lb n="116"/><span>agus bhí sin mar ainm ar an gCúige go dtí</span>
<lb n="117"/><span>aimsir Chuinn Chéad-Chathaigh agus adeir an</span>
<lb n="118"/><span>seanchaidhe oirbhidneach Dubhaltach Mac Fhir-</span>
<lb n="119"/><span>bisigh go raibh muinntir Shreanga, .i. na Fir</span>
<lb n="120"/><span>Bolg in a gcineadh fé leith i gConnachta go</span>
<lb n="121"/><span>nuige a aimsir féin, .i. timcheall na bliadhna</span>
<lb n="122"/><span>1650.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Ag sin an tuarasgbháil tugaid seanchaidhthe</span>
<lb n="125"/><span>Éireann ar chéad Cath Maighe Tuireadh agus is</span>
<lb n="126"/><span>iomdha laoi agus dán agus sgéal agus úir-</span>
<lb n="127"/><span>sgéal i sean-sgríbhinnibh na hÉireann ag</span>
<lb n="128"/><span>trácht ar an gcath mór éachtach sin.  'Sé san</span>
<lb n="129"/><span>fáth gur tugadh Magh Tuiread ar maigh an Áir,</span>
<lb n="130"/><span>gur ghléasadar na Fir Bolg a sgiatha rómpa</span>
<lb n="131"/><span>ag ionnsughadh a námhad i modh go mba</span>
<lb n="132"/><span>chosmhail le tuaraibh iad ar an maigh, agus tá</span>
<lb n="133"/><span>an t-ainm sin ar an maigh go dtí an lá indiu.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Cú Uladh</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Prímh-Sgéalta na Sean-Ghaedheal - I. — Cath Mhaighe Tuireadh Theas.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Prímh-Sgéalta na Sean-Ghaedheal - I. — Cath Mhaighe Tuireadh Theas.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
