Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail</title><author><name type="main">Tórna</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1903_01_31_781</note>
                         <note type="L">781</note>
                         <note type="B">1903</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1903_01_31_781</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Tórna</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1903</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Má chíonn tú ropaire bitheamhnaigh ag déanamh isteach</span>
<lb n="4"/><span>ort agus ag iarraidh rud éigint do bhaint díot</span>
<lb n="5"/><span>id' indeóin, cad badh cheart duit do dhéanamh?  Ar</span>
<lb n="6"/><span>cheart duit luighe siar agus fanamhaint socair agus</span>
<lb n="7"/><span>leigint dó thú chreachadh?  Níor cheart go deimhin.  Tá</span>
<lb n="8"/><span>d'fhiachail ort tú féin do chosaint air, agus gach</span>
<lb n="9"/><span>congnamh is féidir leat d'fhagháil do sholáthar chuige.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Bhí dhá luing de'n chabhlach Ghearmánach ar feadh trí</span>
<lb n="12"/><span>lá an tseachtmhain seo gaibh tharainn ag stealladh</span>
<lb n="13"/><span>piléar i gcoinnibh daingin San Carlós sa Bheinisuail.</span>
<lb n="14"/><span>Má dhein do fhreagair muinntir an daingin go calma</span>
<lb n="15"/><span>dhóibh, agus do réir mar airighmíd do [tuirsigh]{thuirsigh} na</span>
<lb n="16"/><span>Gearmánaigh de'n obair, agus stadadar.  Sul ar</span>
<lb n="17"/><span>stadadar, ámhthach, do dheineadar fruise fraise de'n</span>
<lb n="18"/><span>daingean.  Shíl na Bheinisuailigh go raghadh na Gear-</span>
<lb n="19"/><span>mánaigh ar dtír ann.  Chuir an tUachtarán fógra amach</span>
<lb n="20"/><span>ag glaodhach ar fhearaibh chum na háite do chosaint.</span>
<lb n="21"/><span>Ar maidin i mbáireach bhí suas le sé míle fear gléas-</span>
<lb n="22"/><span>ta fé armaibh, & ullamh chum troda ar son a dtíre</span>
<lb n="23"/><span>aige.  Tá a fhios ag na Bheinisuailigh cad is chóir do</span>
<lb n="24"/><span>dhéanamh le ropaire bitheamhnaigh.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Bhí iongnadh an tsaoghail ar mhuinntir na Stát nuair</span>
<lb n="27"/><span>chualadar an scéal so.  Shíleadar-san, agus shíl gach</span>
<lb n="28"/><span>éinne nídh nach iongnadh, go gcuirfidhe suas de'n</span>
<lb n="29"/><span>acharann an fhaid do bheadh an chúis dá pléidhe i gcathair</span>
<lb n="30"/><span>na Háige.  Agus ós páirtidhthe Sasanna agus an</span>
<lb n="31"/><span>Ghearmáin san gcluiche seo, is é is mó atá ag cur iong-</span>
<lb n="32"/><span>nadh ar mhuinntir na Stát go leigeann Sasanna do'n</span>
<lb n="33"/><span>Ghearmáin a leithéidí seo do ghníomharthaidh do dhéanamh</span>
<lb n="34"/><span>gan focal do rádh n-a choinnibh.  Tá fearg ag éirghe</span>
<lb n="35"/><span>ortha, agus má raghfar go dian ortha is deacair a rádh</span>
<lb n="36"/><span>cad é an críoch a bheidh ar an scéal.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Is cuimhin le léightheóiribh an Chlaidhimh gur thráchtas</span>
<lb n="39"/><span>an tseachtmhain seo gaibh tharainn ar an ndóighteán do</span>
<lb n="40"/><span>bhris amach i dtigh an Phaoraigh, i bPortláirge.  Tá</span>
<lb n="41"/><span>aguisín agam chum cur leis an tseachtmhain seo.  Do</span>
<lb n="42"/><span>chuaidh an Paorach i mbaoghal báis chum beirt chongan-</span>
<lb n="43"/><span>tóirí do bhíodh san siopa aige do shabháil ó sna</span>
<lb n="44"/><span>lasrachaibh.  B'éigin dó léim do thabhairt anuas</span>
<lb n="45"/><span>d'fhuinneóig aoird ar leacachaibh na sráide, agus</span>
<lb n="46"/><span>gortuigheadh chomh mór soin é go mb'éigin é bhreith láith-</span>
<lb n="47"/><span>reach bonn go dtí an t-ospuidéal.  An fhaid do bhí sé</span>
<lb n="48"/><span>'na luighe istigh ann, bhailigh Coiste na Cathrach le chéile</span>
<lb n="49"/><span>chum Méir do thoghadh i gcóir na bliadhna so.  Ní raibh</span>
<lb n="50"/><span>an tarna focal eatortha mar geall air.  Bhíodar chomh</span>
<lb n="51"/><span>sásta leis an gcuma fearamhail 'n-ar oibrigh an</span>
<lb n="52"/><span>Paorach le linn an dóighteáin, gur dhineadar Méire dhe.</span>
<lb n="53"/><span>Chuaidh duine aca go dtí an t-ospuidéal & d'innis an</span>
<lb n="54"/><span>scéal dó.  Ní baoghal ná gur cabhruigh sin go mór chum</span>
<lb n="55"/><span>a chneasuighthe.  Ba mhaith an mhaise do mhuinntir Phort-</span>
<lb n="56"/><span>láirge cuimhneamh ar onóir do thabhairt as an tslíghe</span>
<lb n="57"/><span>seo d'fhear do thaispeán ar linn an bhaoghail an</span>
<lb n="58"/><span>chródhacht agus an daondacht do bhí ann.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Agus ag tagairt do mhéiribh, cuireann sé sin i</span>
<lb n="61"/><span>gcuimhne dham go bhfuil Tadhg Ó hÚrdail 'n-a Árd-</span>
<lb n="62"/><span>mhéire i mBaile Átha Cliath i mbliadhna arís.  Sid í</span>
<lb n="63"/><span>an tríomhadh bliadhain ag Tadhg do bheith i gceannas</span>
<lb n="64"/><span>phríomh-chathrach na hÉireann — i gcead díbh, a Mhúirnigh.</span>
<lb n="65"/><span>Tá áthas ar mhuinntir Craoibhe an Chéitinnigh mar gheall</span>
<lb n="66"/><span>ar a nUachtarán féin bheith 'n-a Uachtarán ar Bhaile</span>
<lb n="67"/><span>Átha Cliath.  B'fhearr dham gan breis do rádh um an</span>
<lb n="68"/><span>gceist seo go háirithe.  Níor bh'fheirrde mé go ceann</span>
<lb n="69"/><span>seachtmhaine san “Stad.”</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Tá ceist Chornail Ó Loinsigh i leath-taoibh sa deir-</span>
<lb n="72"/><span>eadh.  Daoradh chum a chrochadh é.  Is ar éigin do bheidh</span>
<lb n="73"/><span>sé de mhisneach ag Riaghaltas Shasanna, ámh, é chrochadh.</span>
<lb n="74"/><span>Tháinig sé anall ó'n bhFrainnc, & le saor-thoil, thug sé</span>
<lb n="75"/><span>é fein suas dóibh.  Mheas sé i ruith na haimsire go</span>
<lb n="76"/><span>bhfuigheadh sé trócaire uatha.  Tá an-chuid daoine do</span>
<lb n="77"/><span>throid i gcoinnibh Shasanna le linn an chogaidh san Aifric</span>
<lb n="78"/><span>Theas, 'n-a gcomhnuidhe fé láthair i Sasanna agus i</span>
<lb n="79"/><span>nAlbain.  De maitheadh dhóibh siúd agus cad 'n-a</span>
<lb n="80"/><span>thaobh [na]{ná} maithfidhe do Chornail Ó Luingsigh?  Is</span>
<lb n="81"/><span>deacair a rádh fós, acht inneosaidh an aimsir.  Ní</span>
<lb n="82"/><span>fheadar ná gur cheart cuid de'n mhilleán do chur air</span>
<lb n="83"/><span>féin.  Bhí a fhios aige go maith sul ar fhág sé an</span>
<lb n="84"/><span>Fhrainnc cad do bhí 'n-a chóir dá dtagadh sé go</span>
<lb n="85"/><span>Sasanna.  Dá mb'áil leis fanamhaint uatha, bheadh a</span>
<lb n="86"/><span>mhalairt de scéal indiu aige.</span>
<lb n="87"/></p>
</div>
<pb n="782"/>
<div><lb n="88"/><p><span>Tá súil agam go bhfuil ár sgríbhneóirí go léir ag</span>
<lb n="89"/><span>obair i gcóir an Oireachtais.  Tá an tÁireamh</span>
<lb n="90"/><span>Ceisteann agus Duaiseanna ar fagháil anois, agus ba</span>
<lb n="91"/><span>cheart do gach éinne ceann do bheith aige.  Tá ceist-</span>
<lb n="92"/><span>eanna ann i gcóir chách.  Anois an t-am chum tosnughadh.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Tá mórán daoine go bhfuil Gaedhilg bhreagh aca 'n-a</span>
<lb n="95"/><span>gcomhnuidhe ins na ceanntaraibh Gaedhealacha, & ba</span>
<lb n="96"/><span>dhóigh le duine ortha ná scríobhfaidís focal dí ar ór</span>
<lb n="97"/><span>an domhain.  Tá aithne agam féin ar chuid aca, agus</span>
<lb n="98"/><span>tá a fhios agam go maith go bhfuil an-chuid díobh ann.</span>
<lb n="99"/><span>Níor mhór dóibh brostughadh ortha féin.  Ná bímis</span>
<lb n="100"/><span>choidhche ag tathaint ortha.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Is dóigh le cuid de sna Gaedhilgeóirí ná fuil a</span>
<lb n="103"/><span>gcainnt féin uasal a dóthain le scríobhadh ná le cur i</span>
<lb n="104"/><span>gcló.  Acht dar ndóigh, sin í an rud atá uainn:</span>
<lb n="105"/><span>cainnt na ndaoine.  Bíonn eagla ar chuid aca leis ná</span>
<lb n="106"/><span>cuirfidís an litriughadh ceart ar a gcuid scríbhneóir-</span>
<lb n="107"/><span>eachta.  Is sé is dóigh liom-sa i dtaobh litriughadh ná</span>
<lb n="108"/><span>fuil ann acht mar bheadh púca go ndeintear usáid de</span>
<lb n="109"/><span>chum uamhain do chur ar leanbhaibh.  Níor cheart go</span>
<lb n="110"/><span>háirithe go gcuirfeadh an púca so an litriughadh éin-</span>
<lb n="111"/><span>eagla ar ár scríbhneóiribh.  Ní litriughadh atá uainn,</span>
<lb n="112"/><span>acht daoine do chur ag machtnaimh, agus go gcuirfidís</span>
<lb n="113"/><span>toradh a gcod' machtnaimh síos 'n-a gcainnt féin ar a</span>
<lb n="114"/><span>nós féin.  Deinimís amhlaidh, a chairde, is beidh an rath</span>
<lb n="115"/><span>orainn.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Tórna</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
