Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Aeridheacht Inismeadhoin</title><author><name type="main">Úna Ní Fhaircheallaigh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1902_08_30_422</note>
                         <note type="L">422</note>
                         <note type="B">1902</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1902_08_30_422</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Úna Ní Fhaircheallaigh</author><title>Aeridheacht Inismeadhoin</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1902</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Aeridheacht Inismeadhoin</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ó thárla dhúinn bheith i nInismeadhon atá coigthigheas</span>
<lb n="4"/><span>ó shoin do rith sé linn Aeridheacht do chur i gcóir le</span>
<lb n="5"/><span>haghaidh Dia Domhnaigh an seachtmhadh lá déag do'n mhí</span>
<lb n="6"/><span>seo.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>Ní raibh mórán aimsire againn le gach rud dár bhain</span>
<lb n="9"/><span>leis an Aeridheacht do réidhteach mar ba thoil linn, acht</span>
<lb n="10"/><span>ar a shon sin féin, d'éirigh linn go geal do chionn na</span>
<lb n="11"/><span>spéise atá ag muinntir Inismeadhoin 'san nGaedhilg &</span>
<lb n="12"/><span>sa' nGaedhealtacht.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Gé gur Aeridheacht do ceapadh againn, mheasamar</span>
<lb n="15"/><span>nár chóir dúinn gan roinnt comórtas do chur ar</span>
<lb n="16"/><span>siubhal & go háirithe le haghaidh an aos óig.  Is orra san</span>
<lb n="17"/><span>as mo bhéas leas na Gaedhilge ag seasamh 'san am</span>
<lb n="18"/><span>atá le teacht, & dá bhrígh sin ní ceart faill ar bith do</span>
<lb n="19"/><span>leigint thairis gan iad do bhrostughadh & misneach do</span>
<lb n="20"/><span>thabhairt dóibh.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Ó'n gcéad nóimeant cuireadh i n-iúl do na daoinibh</span>
<lb n="23"/><span>go raibh Aeridheacht le bheith 'san oileán ba bheag eile</span>
<lb n="24"/><span>bhí dá phléidhe eatorra.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Ní raibh mórán cóip do chlár na hAeridheachta le</span>
<lb n="27"/><span>spáráil as ucht go raibh orainn iad do sgríobhadh.</span>
<lb n="28"/><span>Annso & annsúd — ag teach an phobail & ag binn tighe</span>
<lb n="29"/><span>Éamoinn — cuireadh ceann aca suas, & is gearr go raibh</span>
<lb n="30"/><span>neart daoine cruinnighthe 'n-a dtimchioll & cluas orra</span>
<lb n="31"/><span>go léir ag éisteacht le duine aca ag léigheadh amach</span>
<lb n="32"/><span>cunntas ar na comórtasaibh fa leith.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>“Ara mhuise! an mbéidh tú ag damhsa ar na</span>
<lb n="35"/><span>leacrachaibh i mbárach?” arsa duine éigin le Máirtín</span>
<lb n="36"/><span>Beag.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>“Mh'anam go mbéadh! Cia an fáth nách mbéinn & a</span>
<lb n="39"/><span>rádh gur ghnóthuigheas duais ar an bhfeis cúpla bliadhain</span>
<lb n="40"/><span>ó shoin,” arsa Máirtín ag cromadh ar a chuid coisméag</span>
<lb n="41"/><span>do chleachtadh ar an bpuinte boise.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>Ar an tslip bhí an sgéal céadna aca, acht is ar an</span>
<lb n="44"/><span>óráideacht bhíodar ag trácht cois na fairrge.  “An</span>
<lb n="45"/><span>bhaint atá ag an ngealaigh, an aimsir agus an tuille le</span>
<lb n="46"/><span>fairsingeacht éisg.”  B'shin é bun-adhbhar na hórái-</span>
<lb n="47"/><span>deachta & chuir na hiasgairí an-tsuim ann.  Is dona</span>
<lb n="48"/><span>ar fad an aimsear bhí againn ar maidin Dia Domhnaigh</span>
<lb n="49"/><span>agus is iomdha croidhe trom do bhí i nInismeadhon mar</span>
<lb n="50"/><span>gheall air.  Um meadhon-lae, ámh, cad do rinne an</span>
<lb n="51"/><span>ghrian acht teacht amach & malairt éadain do chur ar</span>
<lb n="52"/><span>an domhan, idir tír & fairrge.  Ní fada go rabhamar</span>
<lb n="53"/><span>go léir i dteanntaibh a chéile ar na leacrachaibh agus</span>
<lb n="54"/><span>gach duine ag súil le greann agus sult.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Chuir an t-Athair Mícheál an Aeridheacht ar siubhal le</span>
<lb n="57"/><span>píosa cainnte i nGaedhilg bhlasda.  “Éist leis an</span>
<lb n="58"/><span>sagart so againn féin,” deir giorsach bheag le n-ár</span>
<lb n="59"/><span>n-ais, & dar ndóigh, níor chailleadar fiú an fhocail dá</span>
<lb n="60"/><span>chuid ráidhte.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>“Cad do-ghéana muid feasta gan adhmad,</span>
<lb n="63"/><span>Tá deireadh na gcoillte ar lár.”</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>'Sí an cailín óg croidheamhail as Lunndain atá ag</span>
<lb n="66"/><span>gabháil fhuinn & is forusda a aithint go dtaithnigheann</span>
<lb n="67"/><span>an t-amhrán leis na daoinibh, idir óg & sean.  “Arís!</span>
<lb n="68"/><span>arís!” & an t-am so éistimid leis na foclaibh binne</span>
<lb n="69"/><span>“Tabhair mo bheannacht do Chonnachta.”</span>
<lb n="70"/></p>
</div>
<pb n="423"/>
<div><lb n="71"/><p><span>Bhí Peadar Dhonchadh i láthair le port do chasadh & is</span>
<lb n="72"/><span>gearr go raibh na hiomaidhthe ar an leic sleamhain.</span>
<lb n="73"/><span>“Buail amach anois!”  “Dia leat, a Pheadair!”</span>
<lb n="74"/><span>“Iompuigh!” “Nar laguighe Dia thú, a Mháirtín!”</span>
<lb n="75"/><span>“Croith suas, a Pheadair!”</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>Nuair do bhuail na mná amach chum damhsa 'sin é an</span>
<lb n="78"/><span>t-am a raibh an spórt ar fad & an greadadh bos againn,</span>
<lb n="79"/><span>& go háirithe nuair dob' eól dóibh gur sean-bhean rug</span>
<lb n="80"/><span>buaidh.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Táthar ag gabháil fhuinn & i n-éinfheacht leis na sean-</span>
<lb n="83"/><span>amhránaibh cluinimid torann an rabharta ag greadadh</span>
<lb n="84"/><span>chugainn isteach ó'n bhfairrge.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>San oileán uaigneach so i gceart-lár na fairrge</span>
<lb n="87"/><span>móire tá na sean-aimseara againn arís.  Tá!  Seo</span>
<lb n="88"/><span>iad na cairrge céadna bhí ann nuair tógadh Dún</span>
<lb n="89"/><span>Conchobhair i n-allód & an fhairrge chéadna ag briseadh</span>
<lb n="90"/><span>& ag bualadh thart timcheall.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Ní'l aon athrughadh i mbéasaibh na ndaoine ó'n aimsir</span>
<lb n="93"/><span>a raibh an Ghaedhealtacht ar bun ar fud na tíre & is</span>
<lb n="94"/><span>beag athrughadh atá 'sa teangaidh acht an oiread.  I</span>
<lb n="95"/><span>gcúrsaidh croidhthe Muinntire Inismeadhoin táid chomh</span>
<lb n="96"/><span>héadtrom & chomh Gaedhealach is do bhíodh i laethanntaibh</span>
<lb n="97"/><span>saoirse na hÉireann.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Tá críoch leis an nGabháil Fhuinn ar ball & éirigheann</span>
<lb n="100"/><span>na hiasgairí i ndiaidh a chéile le horáid do thabhairt</span>
<lb n="101"/><span>uatha ar an aimsir as fearr le hiasgaireacht, tráchtann</span>
<lb n="102"/><span>siad ar an uile rud bhaineas leis an gceist, & ag</span>
<lb n="103"/><span>éisteacht le binneas & blas na sean-teangadh seo</span>
<lb n="104"/><span>againn féin déanamuid dearmad ar an tseanmóir</span>
<lb n="105"/><span>Béarla chualamar ag an Aifrionn ar maidin.  Obair i</span>
<lb n="106"/><span>n-aisdear dob' eadh an tseanmóir chéadna.  B'fhearr i</span>
<lb n="107"/><span>bhfad trí nó ceithre fhocal i dteangaidh na ndaoine</span>
<lb n="108"/><span>ioná an tseanmóir as breaghtha sa domhan i dteangaidh</span>
<lb n="109"/><span>nach dtuigfeadh siad, & ní mór do shagartaibh na</span>
<lb n="110"/><span>hÉireann sin a thuigsint.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Tá an-spéis ag muinntir Inismeadhon 'san óráid-</span>
<lb n="113"/><span>eacht & tá greann gan teórain ar siubhal nuair éirigh-</span>
<lb n="114"/><span>eann Mac Uí Dhomhnall le cur i n-aghaidh a ndubhradh</span>
<lb n="115"/><span>go dtí sin.  “Ní fhuil aon bhaint ag an aimsir leis an</span>
<lb n="116"/><span>iasgach chor ar bith,” deir sé fa dheireadh.  “Nuair</span>
<lb n="117"/><span>bhíonns ocras ar na hiasgaibh déanann siad ar na</span>
<lb n="118"/><span>baoitibh.  Sin é bun & bárr an sgéil, & ní bhaineann</span>
<lb n="119"/><span>ceó eile leis.”</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>Gé go raibh na buachaillí go maith 'sa léightheóracht</span>
<lb n="122"/><span>le haghaidh an aos' óig dob' iad na cailíní rug buaidh ar</span>
<lb n="123"/><span>fad.  Níor chualamar riamh i n-aon teangaidh eile</span>
<lb n="124"/><span>léightheóracht chomh maith as do chualamar nuair do bhuail</span>
<lb n="125"/><span>na cailíní amach.  Bhí ceart & fíor-bhinneas na Gaedhilge</span>
<lb n="126"/><span>innte.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>Maidir leis na comórtasaibh eile le haghaidh na</span>
<lb n="129"/><span>bpáisdí bhí orainn iad do chur ar cáirde go dtí lá</span>
<lb n="130"/><span>ar n-a bhárach, acht ní misde a rádh annso go raibh</span>
<lb n="131"/><span>gach ceann aca ag baint barr feabhais dá chéile nuair</span>
<lb n="132"/><span>thárla gur cuireadh ar siubhal iad an lá i n-a dhiaidh</span>
<lb n="133"/><span>sin.  Is maith do thuilleadar a bhfuaradar do</span>
<lb n="134"/><span>mhilseánaibh, do leabhraibh, & d'earraidhibh nach iad.</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>B'éidir gur b'é an comórtas do b'fhearr dá raibh</span>
<lb n="137"/><span>ann ioná aithriseóracht na sean-phaidreach.  Sean-fhir ar</span>
<lb n="138"/><span>fad do b'iad do bhí 'gá rádh.  Dob' oireamhnach iad an</span>
<lb n="139"/><span>áit & an t-am chum Ríogh na Glóire do mholadh.  Dob'</span>
<lb n="140"/><span>oireamhnach leis na sean-urnaighthe ag teacht as</span>
<lb n="141"/><span>béalaibh na sean-daoine i n-aimsir an eadar-sholais</span>
<lb n="142"/><span>thar éis sgaramhna an lae & an oidhche ó chéile.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Is beag solas do bhí ann nuair bhí óráid dá tabhairt</span>
<lb n="145"/><span>dúinn ag mac-léighinn as an oileán do bhí ag caitheamh</span>
<lb n="146"/><span>a chuid laetheannta saoire 'sa' mbaile.  Is ar éigean</span>
<lb n="147"/><span>do bhí aimsear againn 'n-a dhiaidh sin chum na duais-</span>
<lb n="148"/><span>eanna do thabhairt amach sul do thuit dorchadas na</span>
<lb n="149"/><span>hoidhche orainn.  Ní gábhadh a rádh gur iomdha croidhe</span>
<lb n="150"/><span>sásta do bhí i nInismeadon an oidhche sin agus ní lugha</span>
<lb n="151"/><span>sásamh ar gcroidhe féin ioná cách.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Úna Ní Fhaircheallaigh.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Aeridheacht Inismeadhoin

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Aeridheacht Inismeadhoin

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
