Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Aeridheacht Chuain Daire i gConndae Chorcaighe.</title><author><name type="main">Seán Ruadh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1902_08_09_371</note>
                         <note type="L">371</note>
                         <note type="B">1902</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1902_08_09_371</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Seán Ruadh</author><title>Aeridheacht Chuain Daire i gConndae Chorcaighe.</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1902</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Aeridheacht Chuain Daire i gConndae</span>
<lb n="2"/><span>Chorcaighe.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Áit an-dheas is eadh Cuan Dur nuair bhíonn aimsir</span>
<lb n="5"/><span>bhreagh ann, agus bíonn sí níos deise fós nuair bhíonn</span>
<lb n="6"/><span>a lán daoine bailighthe ann.  Is beag an iongnadh ann-</span>
<lb n="7"/><span>sain go raibh sí ar a feabhas an Domhnach so imthigh</span>
<lb n="8"/><span>thorainn, nuair bhí an aeridheacht ar siubhal ann.  Tháinig</span>
<lb n="9"/><span>daoine i bhfad & i ngairid chum an bhaill — cuid aca ag</span>
<lb n="10"/><span>rothuidheacht & cuid eile ag coisidheacht & cuid mhaith ar</span>
<lb n="11"/><span>chóistibh.  Bhí árdughadh socruighthe suas go maith ag</span>
<lb n="12"/><span>Séamas de Barra & beirt eile, & tuilleann siad árd-</span>
<lb n="13"/><span>bhuidheachas mar gheall air.  Níor b'fhéidir leat aon</span>
<lb n="14"/><span>áit níos oireamhnaighe fhagháil i gcomhair na ndaoine.</span>
<lb n="15"/><span>Bhíodar suidhte ar thaobh an chnuic ghlais faoi sgáth na</span>
<lb n="16"/><span>gcrann, an fhairrge ar a n-aghaidh amach go ciúin gan</span>
<lb n="17"/><span>cor innti agus an ghrian ag féachaint go soilseach ar</span>
<lb n="18"/><span>muir & ar talamh.  Bhí bratach uaithne ag crothadh ós</span>
<lb n="19"/><span>cionn na ndaoine.  Bratach na craoibhe atá i bPar-</span>
<lb n="20"/><span>óisde na Léime do b'eadh í.  Bhí ceann eile treasan1</span>
<lb n="21"/><span>an bhóthar, & “Fáilte chum Chuan Dur” sgríobhtha uirr.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>Thóg an tAthair Micheál Ua Coineangáin an chathaoir</span>
<lb n="24"/><span>ar a trí a chlog, & chuir sé fáilte roimh na daoine go</span>
<lb n="25"/><span>léir.  Sagart paróisde na háite is eadh é, & is aige</span>
<lb n="26"/><span>sin atá an Ghaedhilg binn.  Dhein sé óráid chiallmhar</span>
<lb n="27"/><span>innti, & annsain ghlaodhuigh sé ar Shéamas de Barra,</span>
<lb n="28"/><span>múinteóir scoile, chum óráid eile a dhéanamh.  Is maith</span>
<lb n="29"/><span>chuige é leis, agus bhí na daoine go léir ag léimnigh le</span>
<lb n="30"/><span>háthas an fhad a's bhí sé ag cainnt.  Sean-Ghaedhilg-</span>
<lb n="31"/><span>eóir iseadh Séamas, cíodh gur fear óg fós é.  Tháinig</span>
<lb n="32"/><span>Padruig Ua hÉidirsgeóil, eagarthóir an Southern</span>
<lb n="33"/><span>Star, ar an árdán annsain, agus labhair sé tamall.</span>
<lb n="34"/><span>Is annamh chloisfimís Gaedhilg ó n-a leithéid sin, acht</span>
<lb n="35"/><span>fíor-Éireannach atá 'san bhfear so.  Dhein sé óráid</span>
<lb n="36"/><span>bhríoghmhar shlachtmhar, agus chuir sé ceist na Gaedhilge</span>
<lb n="37"/><span>os comhair na ndaoine go dian-mhaith ar fad.  Bhí</span>
<lb n="38"/><span>ringce & ceól & abhráin annsain ar feadh uair a chluig,</span>
<lb n="39"/><span>& bhí na sean-daoine chomh meidhreach le páisdíbh arís,</span>
<lb n="40"/><span>mar chuir sé i gcuimhne dhóibh an tsean-aimsir, agus</span>
<lb n="41"/><span>dubhairt cuid aca “gur gearr uainn arís í.”</span>
<lb n="42"/></p>
</div>
<pb n="372"/>
<div><lb n="43"/><p><span>Ghlaodhuigh an cathaoirleach ar an Timthire Ua</span>
<lb n="44"/><span>hAnnracháin a bhí láithreach chum rud éigin do rádh</span>
<lb n="45"/><span>le na daoinibh.  Labhair sé sin ar feadh tamail-</span>
<lb n="46"/><span>lín, agus thrácht sé ar an athrughadh a tháinig ar</span>
<lb n="47"/><span>Éirinn ó thosnuigh muinntir na hÉireann a dteanga</span>
<lb n="48"/><span>féin do chur chum cinn.  D'innis sé cionnus a bhí gach</span>
<lb n="49"/><span>éinne — ó'n easbog 'na chathaoir go dtí an tsean-bhean</span>
<lb n="50"/><span>'na suidhistín — ag marbhughadh na teangadh le tamall</span>
<lb n="51"/><span>fada, & cionnus atá na daoine ag déanamh aithrighe</span>
<lb n="52"/><span>ar an bpeacaigh sin anois.  D'iarr sé ortha go léir</span>
<lb n="53"/><span>Gaedhilg do labhairt le chéile 'sa' bhaile agus as baile.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Bhí aithriseóireacht & ringce, ceóil & abhráin, ar feadh</span>
<lb n="56"/><span>tamall eile annsain.  Thug Uilliam Ua Murchadha, ó</span>
<lb n="57"/><span>Sgibirín, “Siubhail, a Ghrádh,” uaidh go rígh-mhaith.  Tá</span>
<lb n="58"/><span>guth an-bhinn ar fad aige.  Bhí cailín deas ó'n</span>
<lb n="59"/><span>gCananaigh ann agus guth chomh bhinn le héinín aici, &</span>
<lb n="60"/><span>ní raibh buachaill láithreach ná raibh ag trácht uirri.  Is</span>
<lb n="61"/><span>iomdha duine a bhí ag formad le Micheál Ua hÁil-</span>
<lb n="62"/><span>gheasa nuair chonnacadar na cailíní go léir ar a lorg</span>
<lb n="63"/><span>tar éis, “Tórramh an Bharraile” do thabhairt uaidh do</span>
<lb n="64"/><span>réir an tsean-nóis.  Bhí daoine ann ó Dhún na mBeann</span>
<lb n="65"/><span>Bhuidhe & iad chomh meidhreach a's bhíodar riamh, & níor</span>
<lb n="66"/><span>bheag dhóibh an méid sin.  Bhí beirt aca ag seinnm ceóil</span>
<lb n="67"/><span>& ceathrar ag ringce.  Nuair chuaidh sean Dhiarmuid</span>
<lb n="68"/><span>Ua Claochlaoidh i n-áirde ar an árdán bhí bualadh bos</span>
<lb n="69"/><span>ar gach taobh; acht, nuair bhí an “Crúiscin Lán” gabhtha</span>
<lb n="70"/><span>aige ba gheall le tóirneach an gleó bhí ann.  Bhí Diar-</span>
<lb n="71"/><span>muid chomh grádhmhar sain gur dhóich leat gur ar bhais-</span>
<lb n="72"/><span>deadh nó ar phósadh bhí sé.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>Bhí triúr dearbhráthar de mhuinntir Dhonnabháin</span>
<lb n="75"/><span>ann agus iad ag abhráin agus ag aithriseóireacht.</span>
<lb n="76"/><span>Ó Pharóisde an Bhealadh is eadh iad, agus tá</span>
<lb n="77"/><span>deirbhshiúr óg mhaiseamhail mhánla aca chomh maith nó</span>
<lb n="78"/><span>b'fhéidir níos fearr 'ná héan cheann aca chum an</span>
<lb n="79"/><span>Ghaedhilg a labhairt.  Cois na teineadh táid siad ag</span>
<lb n="80"/><span>foghluim; an t-athair & an mháthair atá 'gá múineadh.</span>
<lb n="81"/><span>Daoine uaisle saidhbhir iseadh iad so.  Is mairg nach</span>
<lb n="82"/><span>fuil a thuilleadh dá leithéid timcheall na tíre seo.  Do</span>
<lb n="83"/><span>labhair an tAthair Mícheál focal nó dhó arís 'sa' deir-</span>
<lb n="84"/><span>eadh.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>'Sé Séamus de Barra bhí i bhfeidhil an ghnó go</span>
<lb n="87"/><span>léir, & is maith a chuir sé i bhfeidhm é.  'Dtaobh amuigh</span>
<lb n="88"/><span>de'n chathaoirleach, bhí triúr sagart eile ann — beirt</span>
<lb n="89"/><span>de shloinneadh Búrcaigh, ó Pharóisde na Léime agus</span>
<lb n="90"/><span>an tAthair Ua hAodha, ó'n Ros.  Bhí a lán daoine ó</span>
<lb n="91"/><span>Sgibirín na mBoicíní ann, & iad ag labhairt Béarla</span>
<lb n="92"/><span>galánta mar ba ghnáthach leó.  Bhí Domhnaill Gaedhealach</span>
<lb n="93"/><span>Ua Dubhagáin, ó “Bhéal an Dá Chab,” ag labhairt</span>
<lb n="94"/><span>Gaedhilge le n-a cháirdibh ann, agus bhí Inghean uasal</span>
<lb n="95"/><span>Ní Chochláin, ó Chonnradh na Gaedhilge, Lunndain, ag</span>
<lb n="96"/><span>seanchuidheacht liom féin feadh tamaillín gearr, & ní</span>
<lb n="97"/><span>holc chuige í.  Bhí Tadhg Ua Coileáin, ó'n Ros, láith-</span>
<lb n="98"/><span>reach, agus ghabh sé abhrán deas.  Chonnac Seaghán Ua</span>
<lb n="99"/><span>hAodha, ó Sgibirín, agus Conchubhar Ua hÉidirsceóil,</span>
<lb n="100"/><span>ó Thráigh Omna (beirt múinteóir scoile), agus iad ag</span>
<lb n="101"/><span>aistriughadh na Gaedhilge do dhaoinibh eile bhí ag éist-</span>
<lb n="102"/><span>eacht & gan aca acht Béarla — go bhfóiridh Dia ortha!</span>
<lb n="103"/><span>Tá Conchubhar ag déanamh a lán i n-a scoil féin ar</span>
<lb n="104"/><span>son na Gaedhilge i gan fhios do'n tsaoghail, agus tá</span>
<lb n="105"/><span>Seaghán Ua h-Aodha go dian-mhaith leis.  Chonnac Doch-</span>
<lb n="106"/><span>túir Ua Cléirigh ó Chloch na Cille ann, & é ag éisteacht</span>
<lb n="107"/><span>agus a' faire chomh cúramach le páisde ar scoil.  Bhí</span>
<lb n="108"/><span>buidhean ceóil ó'n Ros láithreach leis, i rith an lae, &</span>
<lb n="109"/><span>is mór an mhaitheas a dhineadar.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Fá dheireadh thiar thall b'éigin dúinn briseadh suas,</span>
<lb n="112"/><span>mar bhí an oidhche a' teacht & bhí cuid againn i bhfad ó</span>
<lb n="113"/><span>bhaile.  Annsain bhí crothadh lámh ar gach taobh.  Bhí</span>
<lb n="114"/><span>cuid aca roighin ag sgaramhaint ó n-a chéile tar</span>
<lb n="115"/><span>áis an lae, mar is iongantach an seanbháidh atá</span>
<lb n="116"/><span>'sa' nGaedhilg i gcomhnuidhe.  Chloisfeá “Slán leat!”</span>
<lb n="117"/><span>agus “Go dtéidh tú slán!” thall a's i bhfus,</span>
<lb n="118"/><span>agus d'airigheas fo-dhuine 'ghá rádh “Ní fheadar cá</span>
<lb n="119"/><span>shoin a mbuailfimís uim a chéile arís?” nó “Nach gearr</span>
<lb n="120"/><span>a bhí an tráthnóna ag sleamhnughadh uainn.“  Is fada</span>
<lb n="121"/><span>bhéidh cuimhne ar an aeridheacht sain againne.  Tháinig</span>
<lb n="122"/><span>ceó-furán báisdighe orainn ar an mbóthar, & iad-san</span>
<lb n="123"/><span>a bhí gan sgáth bhíodar gearánach, go háirithe na cailíní,</span>
<lb n="124"/><span>mar loiteann an ceó féin na cleití deasa & na ribíní</span>
<lb n="125"/><span>síoda sleamhain seo chaitheann siad go minic.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>“Seán Ruadh”</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Aeridheacht Chuain Daire i gConndae Chorcaighe.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Aeridheacht Chuain Daire i gConndae Chorcaighe.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
