Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill

Title
Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill
Author(s)
Cú Uladh,
Pen Name
Cú Uladh
Composition Date
1902
Publisher
An Claidheamh Soluis

Search Texts

Poetry/Prose
1600 1926


Cúrsaidhe an tSaoghail



THALL 'S I BHFUS I dTÍRCHONAILL.



D'innis Éamonn Óg sgéal eile dúinn fá mar tógadh
an chead tséipéal in Árd-a'-Rátha; sé sin, i ndiaidh
aimsire na ndlightheadh bpianasach. Bhí sagart san áit
sin acht cha raibh séipeal no teach pobail aige acht
amháin sgalán ar taoibh cnoic & b'éigin do bheirt nó
triúr de bhuachaillibh gasta furacht taoibh amuich de'n
sgalán & giota maith uaidh, ar árdánaibh, ag faire chomh
fhad is bhí an t-Aifrionn dá léigheadh & dá dtigeadh
tóir ar bith fuagairt a thabhairt do na daoinibh, & don
tsagart, i modh go dteichfeadh siad araon. Tá
tuairim agam nach raibh mórán measa ag buicínibh na
háite ar an tsagart sin óir b'é an t-ainm tugadh air
go ghnáthach, acht “Páidín.” Ar a shon sin cha raibh
mórán námhad ag Páidín mar ba dhuine cneasta
cráibhtheach é, a thug aire dá ghnó féin & nach ndearna
olc nó urchóid do dhuine ar bith. Is cosmhail go mbiadh
sé ag dinéir anois is arís ag na tighthibh móra fá 'n
áird sin. Bíodh sin mar a bhí sé, bhí Páidín uair amháin
ag dínéir i dtigh Curnal Neisbitt i ndeas d'Ard-a'
Rátha & bhí an Ministir i láthair & daoine móra nach é,
& thoisigh siad ag magadh fá 'n tsagart & an cumhacht
spioradálta a bhí aige (mar dh'eadh) no réir a
dtuairme-sin; & d'iarr duine éinteacht ar Pháidín
an diabhal do thógaint go bhfeicfadh siad é. Char leig
an sagart air féin go ndeanfadh sé a leithéid ar
dtús, acht chuir said sárughadh isteach ag iarraidh air
an rud aisteach sin do dhéanamh. Fá dheireadh thug sé
isteach a dhéanamh, thoisigh sé ar urnaigheadh & chá raibh
sé i bhfad ag urnaigh nuair a bhí an sean-bhitheamhnach i
láthair i na measg. Léim siad uilig 'na seasamh &
as go bráthach leobhtha amach ar an doras. Char fágadh
duine sa' tigh ag Curnal Neisbitt acht an sean-diabhal.
Lean an Curnal iad chomh luath is b'fhéidir dó faghbháil
amach. Rug sé ar Pháidín sa' tsráid & d'iarr air mar
gheall ar an Righ, teacht arais & an diabhal do díbirt
arís. “Cha deanaim” arsa Páidín, “mar bhí saothar
go leor agam é thabhairt an siúd, & cead ag an
Ministir é a dhíbirt. Chuaidh Curnal Neisbitt ó ionns'
ar an Ministir acht cha n-éisteochadh an Ministir
leis ar chor ar bith acht d'imthigh leis; an méid a bhí
i na chnámhaibh, & chuaidh i bhfolach i na thigh féin.
Tháinig Curnal Neisbitt arais do Pháidín & chuir gach
aon chineal d' athchuinghibh air, gan an deolach údaigh
d'fhágbháil aige-sean, óir gur mhíosuaimhneach an peata
é fá thigh ar bith.



Thug an sagart isteach, 'sa' deireadh, an diabhal do
ruaigeadh, & chuaidh arais gur léigh sé oifig, & gur imthigh
an diabhal arais go hiffrionn is dóighthe. Sé an
ceangal a chuirfinn-se leis an sgéal seo gur fusa an
diabhal a thógaint ná a chosgairt arís. Acht bhí Curnal
Neisbitt chomh sásta sin leis an tsagart mar gheall
nár fhág sé an diabhal in a phárlais leis ó shoin, gur
bhroinn sé áit tigh pobail dó, & gur chuidigh sé leis an
t-airgead do chruinniughadh & an teach pobail do thóg-
bháil in Árd-'a-Rátha, & do réir tuaraisge Éamoinn Óig
sin mar cuireadh an chéad tséipéal ar bun san áird
sin.



Ceapadh linn sgoruidheacht a bheith againn in Árd-a'-
Ratha an oidhche sin, & b'éigin dúinn teach Éamoinn Óig
d'fhágbháil go luath, sé sin, fá tuairim a sé a chlog.
Thar a bheith sin, d'fhágamar slán ag muintir an tighe &
thug siad cuireadh féileach dúinn dul arais uair ein-
teach eile. Bhí an oidhche dorcha & an bealach tuisleanach
sleamhain, óir tháinig coscairt ar an sioc a bhí ann an
oidhche roimhe sin, & bhí salachar mór ar na casanaibh, &
bhí na slodáin lán d'uisge. Tháinig mac Éamoinn Óig
linn .i. buachaill óg gasta & lóchrann lasta in a láimh
aige. 'A b' sin ní shaoilim go dtiocfainn féin slán
go dtí' n bealach mór. Tá Diarmuid 'na bhuachaill óg
stráiceamhail & léim sé tar na díogaibh & tar na
claidhthibh, acht b'éigin damh-sa siubhal go socair. Tháinig
mé anuas ar mo mhuin cúpla feacht fosda, acht char
marbhadh mé mar tá mé ann seo go fóill, buidheachas
le Dia.



Cú Uladh.

19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Royal Irish Academy
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services