L. 144

Fá thuairim céad agus deich m-bli-
adhna agus dá fhichid ó shoin, bhí
beirt dhearbhráthar 'na gcómh-
nuidhe ins-an cheann thoir de'n
Bhaile Dhubh, i bparáisde Chill-
Chartha, i gcondae Dhúin-na-
nGall, d'ar bh'anmanna dóibh Seaghán agus
Séamus Ó Sirirean. Ní rabh siad chomh
géar-chúiseach le daoinibh eile, acht bhí siad
'na n-oibridhthibh maithe. Phós Seaghán agus
dar le Séamus go rachadh sé féin soir
'unn a' Lagain aig iarraidh seirbhíse, agus
d'imthigh leis agus d'fhastuigh le feilmeóir go
ceann bliadhna.

Nuair a bhí a aimsir aistigh, budh mhian
leis a theacht a-bhaile, acht ní leigfeadh an
maighistir dó, agus chongbhuigh sé Séamus
air bhiseach tuarasdail.

I gceann na dara bliadhna, thug Séamus
iarraidh imtheachta acht ní rabh gar dó ann.

“Caithfidh mise dul a-bhaile go bh-feicidh
mé mo dhearbhráthair,” arsa Séamus.

“Má fhanann tusa agam-sa cuirfead
fá choinne do dhearbhráthar,” ars'an
maighistir.

Fá dheireadh, chomhairlíg Séamus fanacht,
agus cuireadh buachaill aimsire eile a bhí aig
an fheilmeóir ar siubhal fá choinne
Sheagháin.

Nuair a thainic an teachtaire 'unn a'
Bhaile Dhuibh, chuir sé fáisnéis fá Sheaghán
Ó Sirirean ar fhear a casadh dhó. Thais-
bean an fear teach Sheagháin dó, agus dubhairt
leis go rabh sé féin ag buaint féir ar an
taoibh eile de'n abhainn. Chuaidh an teach-
taire ionns 'air Sheagháin agus d'innis dó
caidé mar bhí.

“Maiseadh,” arsa Seaghán, “is dona
fuaras mise, nuair nach dtig liom dul
leat, mar tá easbhaidh éadaigh orm agus
bhéidheadh náire orm an baile a fhágáil, acht
tá ádhbhar culaidhe agam i dtigh an táilliúra,
agus má fhanann tú go rabh sé déanta,
béidhead leat.”

“Is fada liom fanacht,” ars' an teach-
taire, “acht innseóchad duit caidé dhéan-
faidh mé leat. Cuir thusa mo chulaidh-se ort
agus fanfaidh mise in d'áit-se go dtigidh
tú ar ais, acht ná bí i bhfad ar siubhal.”

D'atharruigh siad a g-cuid culaidh agus
d'iarr Seaghán ar an fhear óg dul anonn agus
a bhrios-throsgadh a dhéanadh. Dubhairt an
fear óg go dearn' sé sin agus go mbéidheadh
sé ag buaint leis go dtí am dínnéire.

D'imthigh Seaghán, agus ní dhearn' stad
ná fad-chomhnuidhe go rabh sé air an Lagan,
agus ar ndóigh bhí fáilte an tsaoghail ag a
dhearbhráthair roimhe. D'fhan an teachtaire
ag buaint féir go rabh am dínnéire ann, agus
shaoil an uile dhuine gur bh' é Seaghán a
bhí ann, siocair an éadaigh.

Caidé tharla acht go dtainic tuile mhór
'san abhainn i ndéidh Sheagháin 'imtheacht, agus
nuair a bhí an fear óg ag dul trasna
uirri, thuit sé isteach agus báthadh é, agus d'éirigh
an gháir amach go rabh Seaghán Ó Sirirean
báidhte. Cuireadh cuartughadh air, nuair do
thuit an tuile, agus fuaras corp ag taoibh
Theampoill Bhuin na dTrí Sruthán, agus
rinneadh faire agus tórradh air, agus cuireadh
é. Bliadhain 'na dhéidh sin, phós bean
Sheagháin, mar nach rabh aon duine aici a
dhéanfadh obair dhi.

D'fhan Seaghán corradh le bliadhain ar
an Lagan, agus thainic sé a-bhaile oidhche amháin.
Bhuail sé ag dorus a thighe, agus d'fhiafruigh an
bunadh istigh cia bhí ann sin.

“Tá mise, Seaghán Ó Sirirean,” ars'
eisean.

Chuir so criothnughadh ar na daoinibh
istigh, agus thosuigh siad aig cárnadh an uile
rud a casadh leó leis an dorus, agus d'iarr
air i n-ainm Dé imtheacht leis, agus gan a
bheith ag cur buaidheartha ortha-san i ndéidh
an chomóraidh dhóigheamhla a fuair a chorp
sul ar cuireadh é. D'imthigh Seaghán bocht
gan a fhios aige cá rachadh sé.

“Tá táilliúir beag lághach thoir i gCróibh,”
ars' eisean leis féin, “ar fhágas culaidh
éadaigh aige le déanamh dhamh, tá bliadhain
go leith ó shoin, agus rachad chuige go bhfeicidh
mé an bhfuil sé déanta aige dhamh.”

Chuaidh soir go Cróibh agus bhuail ag dorus
tighe an táilliúra.

“Cia tá ann sin?” ars an táilliúir.

“Tá mise, Seaghán Ó Sirirean.”

“Bí ar siubhal leat,” ars' an táilliúir,
“ní'l dadaidh de d' chuid agam-sa acht
taobh beag amháin bheisde, agus cuirfeadh
gréasán iomlán amach chugat faoi bhun an
doruis, agus ná tar do mo bhuaidhreadh-sa
feasda.”

Thug Seaghán an gréasán leis faoi n'
oscaill agus shuidh síos ag bun claidhe go
dearna sé a sgíth.

“Cá rachad anois?” ars' eisean leis
féin. “Tá figheadóir thíos annsin ar
fhágas ádhbhar gréasáin bháinín aige, agus is
dóigh liom go bhfuil sé réidh aige faoi seo
dhamh, agus rachad do chur tuaraisg' fá dtaobh
de.”

Chuaidh sé go tigh an fhigheadóra agus bhuail
ag an dorus.

“Cia tá ann sin?” ars' an figheadóir.

“Tá mise, Seaghán Ó Sirirean,” ars' an
fear amuigh.

Chuir so criothnughadh ar an fhigheadóir,

agus chomh luath agus thainic leis labhairt,
sgairt sé amach nach rabh dadaidh d'á chuid
aige-sean acht ceirtlín bheag amháin agus
go gcuirfeadh sé amach chuige é thríd an
fhuinneóig. Thug Seaghán an cheirtlín leis
in-a láimh agus d'imthigh.

“Chím,” ars' eisean leis féin, “nach bhfuil
mórán fáilte rómham i n-aon ait, acht dá
mbéidheadh a fhios aca go bhfuil neart
airgid liomas an Lagan, 's í mo bharamhail
nach mbéidheadh siad chomh doicheallach
rómham.”

Thárla go rabh fáinne an lae ann fá'n am
so, agus bhí Seaghán tuirseach, sáruighthe, agus
dar leis féin go ndéanfadh sé a sgíth.
Níor luaithe 'n-a shuidhe ná 'na chodladh é.

Nuair a mhúsgail sé, chonnaic sé daoine
ag dul siar an bealach mór. Thug so i
n-a chuimhne gur bh'é an Domhnach a bhí ann,
agus go mbéidheadh sé mall ag an Aifreann,
agus d'imthigh leis chomh luath gasda agus
thainic leis, go teampoll Bhuin na dTrí
Sruthán.

Bhí 'n sagart aig léigheadh urnuighthe
na maidne, agus na daoine ar a nglú-
naibh, acht chomh luath agus chuaidh Seaghán 'unn
tosuigh, d'éirigh siad agus d'fhág an
bealach aige chomh tapaidh agus thainic leó,
agus ní rabh sé i bhfhad go rabh teach an
phobail beag nach folamh. D'amhairc an
sagart síos agus chonnaic sé Seaghán ag
tabhairt aighthe suas ar an altóir, agus
sgairt sé amach leis.

“Caidé an buaidhreadh so atá ort, nó
caidé bheir ar ais 'unn a' tsaoghail so thú?
Nár cuireadh thú go glan dóigheamhail, agus
nár léigh mé féin urnuighthe na marbh ós do
cheann, agus nár phós mé do bhean, tá
seachtmhain ó shoin, ar fhear eile?”

“M'anam, maiseadh,” arsa Seaghán,
“ma phós tú mo bhean-sa ar fhear eile go
gcaithfidh tú í a sgaoileadh ar ais, agus
má 's airgead atá 'dhíth ort, tá lán mo
phóca de liom-sa as an Lagan, acht caithfidh
mé mo bhean a fhagháil ar aon chaoi.”

D'innis Seaghán do'n tsagart an uile
rud d'ar tharla dhó ó thús go deireadh.
Dubhairt an sagart go gcaithfeadh sé a
bhean d'fhagháil, agus chuaidh Seaghán
a-bhaile, agus fuar beatha shona shéanmhar
shásda, agus gur mar sin dúinne é.

Seaghán Mac a' Bháird.